Τ.Ε.Ι. ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Μελέτη Ηλεκτρολογικής εγκατάστασεκ ίΐε τη βοήθεια λονισμικού Αυίοίίηθ-Αά3ρΐ 4ηι

Transcript

1 ΤΜΗΜΑ ΗΑΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ Dpt. Electrical Engineering Τ.Ε.Ι. ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Μελέτη Ηλεκτρολογικής εγκατάστασεκ ίΐε τη βοήθεια λονισμικού Αυίοίίηθ-Αά3ρΐ 4ηι Study of electrical ϊη5ΐ3ΐΐ3ίϊοη with AutoFINE software ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΡΓΥΡΙΟΣ ΔΡ. ΙΑΚΩΒΟΣ ΦΑΝΤΙΔΗΣ ΚΑΒΑΛΑ 2014

2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα πτυχιακή εργασία πραγματεύεται το σχεδίασμά ενός σπιτιού και την ηλεκτρολογική μελέτη σύμφωνα με τη τελευταία έκδοση 10NG του προγράμματος Autofine-Adapt 4m. Πιο συγκεκριμένα θα πραγματοποιηθεί; a) Μελέτη ισχυρών ρευμάτων (εγκατάσταση πριζών, φωτισμού, κουζίνας, θερμοσίφωνα) b) Μελέτη ασθενών ρευμάτων (κύκλωμα τηλεόρασης) Παρουσιάζεται επίσης το θεωρητικό υπόβαθρο του autofine-adapt 4m καθώς και της αντικεραυνικής προστασίας σύμφωνα με τα εθνικά πρότυπα. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Κ. Ιάκωβο Φαντίδη Επιστημονικό συνεργάτη του τμήματος ηλεκτρολογίας του Τ.Ε.Ι. Καβάλας για την εμπιστοσύνη και ανάθεση της παρσύσας πτυχιακής, καθώς και τις πολύτιμες πληροφορίες και βοήθειες που μου προσέφερε. Ακόμα θέλω να ευχαριστήσω τον προϊστάμενο του τμήματος Κ. Αντωνιάδη Παντελή, και τον αντιπρόεδρο του Τ.Ε.Ι. Κ. Μπαντέκα Δημήτρη για την βοήθεια που μου δώσανε καθώς και την μεσολάβηση για να αποκτήσω το πρόγραμμα Autofine-adapt 4m. Τέλος θέλω να ευχαριστήσω τον Κ. Καραδρακόντη Ντίνο εκπρόσωπο της 4m στην πόλη της Καβάλας που μου παρέδωσε το συγκεκριμένο πρόγραμμα καθώς και τις πολύτιμες πληροφορίες και ενδείξεις που μου έδωσε. Π'.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ 1Αριθμ.Πραη.:3 ΐ Ώ _ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΑΠΓΓΑΤ /Πορελήφβη: Τ ^ h

3 Abstract This project deals with the design of a house and the electrical study according to the latest edition of 10NG program Autofine-Adapt 4m. More specifically, will be held: a) Study of strong currents (installation of sockets, lighting, kitchen, water heater) b) Study of weak currents (Circuit Television) It also presents the theoretical background of autofine-adapt 4m and lightning protection in accordance with national standards. THANKS I would like to thank Mr. Jacob Fantidi Scientific collaborator of Electrical Engineering Department of the TEI Kavala to trust and awarding of this operation and their valuable information and assistance they were offered me. I still want to thank the Head of Department K. Antoniades Pantelis and the Vice President of TEI Dimitris K. Bantekas for help they gave me and the mediation to get the program Autofine-adapt 4m. Finally I want to thank K. Karadrakonti Dino representative of 4m in the city of Kavala handed me this program and the valuable information and clues given to -i ^

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. MANUAL.. σελ Οδηγίες Εγκατάστασης σελ Γενικά για τα Windows... σελ Γενικές Αρχές Πακέτου... σελ Αρχεία... σελ Στοιχεία... σελ Εμφάνιση... σελ Παράθυρα... σελ Βιβλιοθήκες... σελ Βοήθεια (Help)... σελ Π υ ρ ο π ρ ο σ τα σ ία... σελ Πυρασφάλεια... σελ Αρχεία... σελ Στοιχεία... σελ Δεδομένα... σελ Εμφάνιση... σελ Παράθυρα... σελ Βιβλιοθήκες... σελ Βοήθεια... σελ Πυρόσβεση... σελ Αρχεία... σελ Στοιχεία... σελ Εμφάνιση... σελ Παράθυρα... σελ Βιβλιοθήκες... σελ Βοήθεια... σελ Η λ εκ τρ ο λ ο γ ικ ά... σελ Αρχεία... σελ Στοιχεία... σελ.87 -{ ^ h

5 3.2.1 Γενικά... σελ Δικτύου... σελ Τυπικά... σελ Καλωδίων... σελ Εμφάνιση... σελ Παράθυρα... σελ Φύλλο Υπολογισμών... σελ Υπολογισμός πινάκων... σελ Υποσταθμός... σελ Ανεμιστήρας... σελ Διάγραμμα διανομής... σελ Πτώσεις τάσης... σελ Προμέτρηση ΑΤΜΕ... σελ Προμέτρηση-Κοστολόγηση... σελ Τεχνική Περιγραφή... σελ Παραδοχές... σελ Εξώφυλλο... σελ Βιβλιοθήκες... σελ Βοήθεια... σελ Φωτοτεχνία... σελ Αρχεία... σελ Στοιχεία... σελ Γενικά... σελ Στοιχεία Φωτισμού... σελ Στοιχεία Κτιρίου... σελ Στοιχεία Κτιρίου... σελ Στοιχεία Δρόμου... σελ Εμφάνιση... σελ Παράθυρα... σελ Φωτοτεχνία Εσωτερικών Χώρων... σελ Φωτοτεχνία Εξωτερικών Χώρων... σελ Φωτοτεχνία Δρόμων... Ί20 Λ ^ h

6 4.4.4 Προμέτρηση-Κοστολόγηση... σελ Προμέτρηση κατά ΑΤΗΕ... σελ Τεχνική Περιγραφή... σελ Παραδοχές... σελ Εξώφυλλο... σελ Βιβλιοθήκες... σελ Βοήθεια... σελ Μελέτη - Κτίριο... σελ Εγκαταστάσεις ισχυρών ρευμάτων... σελ ΕΛΟΤ HD σελ Κανονισμούς εσωτερικών ηλεκτρικών εγκατστάσεων... σελ Ηλεκτρολογική Κάτοψη Σπιτιού... σελ Πολυγραμμικό σχέδιο πίνακα... σελ Μονογραμμικό σχέδιο πίνακα... σελ Μελέτη-Μετρήσεις... σελ ΑΝΤΙΚΕΡΑΥΝΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΤΙΡΙΩΝ... σελ Εισαγωγή - Σκοπός... σελ Αναγκαιότητα κατασκευής ενός ΣΑΠ(συστήματος αντικεραυνικής σελ. 134 προστασίας) Συνέπειες κεραυνικών πληγμάτων... σελ Θερμικές συνέπειες... σελ Ηλεκτρικές συνέπειες... σελ Μηχανικές συνέπεις... σελ.135 ΕΠ ΙΛΟ ΓΟ Σ... σελ.136 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑ Φ ΙΑ... σελ 137 Λ ^ h

7 1. MANUAL 1.1 Οδηγίες Εγκατάστασης Πρώτα απόλα το πακέτο θα πρέπει να εγκατασταθεί στον ΗΛέ, ακολουθώντας τη διαδικασία που αναφέρεται πιο κάτω: /. Εγκατάσταση από CD 1. Τοποθετούμε το CD (με τίτλο ADAPT/FCALC-Win) στο αντίστοιχο Drive του Υπολογιστή μας. 2. Από την Εκκίνηση (Start) καλούμε την επιλογή Εκτέλεση (Run). 1. Δίνουμε όνομα αρχείου εκτέλεσης το SETUP από το Drive του CD (πχ. E:\SETUP) και πιέζουμε "ΟΚ". (Εναλλακτικά μπορούμε να καλέσουμε το SETUP από τον Explorer, ή το MyComputer). Σε κάθε περίπτωση εμφανίζεται το διπλανό menu της εγκατάστασης.(εικονα 1.1) 2. Αφού ορίσουμε κατάλληλα τις σχετικές παραμέτρους (CD και drive σκληρού δίσκου) πιέζουμε ΌΚ" για να αρχίσει η εγκατάσταση. Παρατηρούμε το διάβασμα και μεταφορά του CD στον σκληρό δίσκο και στο τέλος να δημιουργείται αυτόματα ομάδα εφαρμογών με τον τίτλο "ADAPT/FCALC- WIN", καθώς και αντίστοιχο εικονίδιο για κάθε εφαρμογή (αν υπάρχει ήδη αυτή η ομάδα, τότε το εικονίδιο τοποθετείται αυτόματα μέσα σε αυτήν την ομάδα). 3. Τελικό βήμα της εγκατάστασης είναι η εκτέλεση του προγράμματος INSTALL. Έχοντας το CD στο drive ξανακαλούμε «Εκκίνηση (Start)»->»Eκτέλεση (Run)», δίνοντας INSTALL και το drive του σκληρού δίσκου, πχ. E:\INSTALL C; (ή D:). Στο σημείο αυτό το πρόγραμμα θα ζητήσει κωδικό τσν οποίο θα πρέπει να σας τον δώσουμε τηλεφωνικά αφού δεν είναι εκ των προτέρων γνωστός (εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά του FI/Y σας κλπ). Ο κωδικός αυτός ζητείται μία και μσναδική φορά, κατά την εγκατάσταση του προγράμματος (στο μέλλον δεν θα ξαναζητηθεί κωδικός). ιου θα γίνει η εγκατάσταση: Ακυρο ^ ^ h

8 Μετά από τα παραπάνω, τα προγράμματα μπορούν να εκτελεστούν από την λίστα προγραμμάτων του συστήματος ( Προγράμματα -> ΑΟΑΡΤ/ΡΟΑίΟ ) ή με το ποντίκι πάνω στα αντίστοιχα εικονίδια. Πριν από την περιγραφή των εφαρμογών, κρίνεται σκόπιμη η αναφορά ορισμένων εννσιών και βασικών αρχών για τα Windows (ενότητα 1.2), η οποία μπορεί να παραληφθεί από όσους είναι εξοικειωμένοι με τα Windows. Στην ενότητα 1.3 περιγράφεται η ενιαία φιλοσοφία του πακέτου, χάρη στην οποία επιταχύνεται σημαντικά ο χρόνος εκμάθησης των εφαρμογών. Για τον λόγο αυτό συνιστάται προσεκτική ανάγνωση της ενότητας 1.3 πριν από την ανάγνωση των ενοτήτων των εφαρμογών. ^ ^ Σ η μ ε ίω σ η : Κατά την εγκατάσταση δημιουργείται αυτόματα στο directory των Windows (πχ. C:\Windows) το Αρχάο ADAPT.INI, που περιέχει τις ακόλουθες αρχικές παραμέτρους για τα directories του προγράμματος: LibsPath=C:\4M\LIBS\DATAF (Διεύθυνση που βpiσκovτaι οι αριθμητικές βιβλιοθήκες του προγράμματος) OfferPath=C:\4M\LIBS\OFR (Διεύθυνση που βρίσκονται οι βιβλιοθήκες Προσφορών) ProjectsPath=C:\4M\CALC (Διεύθυνση που θα βρίσκονται οι μελέτες) Ο χρήστης μπορεί να ανοίξει το αρχείο και να τροποποιήσει με προσοχή την διεύθυνση των αρχείων, εφόσον φυσικά το κρίνει αναγκαίο. 1.2 Γενικά για τα Windows Το περιβάλλον των 32bit Windows αποτελεί ένα σύγχρονο λειτουργικό σύστημα που αναπτύσσεται και επεκτείνεται διαρκώς (windows 95, 98, NT και πρόσφατα windows 2000). Χάρη στη δυνατότητα πολλαπλής διαχείρισης παραθύρων, μέσα στα οποία μπορεί να εκτελούνται και διαφορετικές εφαρμογές ταυτόχρονα, τα windows αποτελούν πρακτικά έναν πολυδιάστατο σταθμό εργασίας, υψηλής λειτουργικότητας και απόδοσης. ΕΙΚΟΝΑ 1.2 Φορτώνοντας τα Windows έρχεται στην οθόνη μας το περιβάλλον τους με παράθυρα και εικονίδια. Στην παραπάνω οθόνη, που συνήθως ονομάζεται επιφάνεια εργασίας", βλέπουμε ένα τυπικό κεντρικό παράθυρο Windows, το - { h

9 παράθυρο "Διαχείρισης Προγραμμάτων" που περικλείει μέσα του διάφορες εφαρμογές ή αρχεία σε εικονίδια. Στο κάτω αριστερό μέρος υπάρχει το πλήκτρο Start (Εκκίνηση) το οποίο όταν το επιλέξουμε (με το ποντίκι) οδηγεί σε μια σειρά από ιπαηυ βασικών επιλογών και υποεπιλογών. Ανάμεσα σε αυτές βρίσκεται και η επιλογή Programs (Προγράμματα) η οποία οδηγεί σε κατάλογο των προγραμμάτων που έχουν εγκατασταθεί στον υπολογιστή και που καλώντας τα αρχίζουν να εκτελούνται. Καλώντας κάποιο πρόγραμμα είτε από το menu (με επιλογή μέσω του ποντικιού) είτε από το εικονίδιό του (με διπλό κλικ του ποντικιού επάνω στο εικονίδιο) ξεκινάει η εκτέλεση τσυ προγράμματος και ταυτόχρονα εμφανίζεται το παράθυρο της εφαρμογής. Για παράδειγμα, με διπλό κλικ στο εικονίδιο Μγ Computer" (Ο Υπολογιστής Μου) ανοίγει το παράθυρο της εφαρμογής αυτής με τον ομώνυμο τίτλο στο πάνω μέρος: Γενικά, κάθε παράθυρο διακρίνεται με τα παρακάτω σταθερά χαρακτηριστικά: Τίτλος (Επικεφαλίδα): Ο τίτλσς αναφέρεται στο περιεχόμενο του παραθύρου. ρ ^ ιί ΐ ιί ιιι 1 Έ Β Β ίί! ^ ^ Μ!ΙΜ Μ Β ^ Β Β ^ Β Μ Η ΙΜ Ξ Μ Ξ ] ΕΙΚΟΝΑ 1.4 Μετακινώντας το ποντίκι πάνω στον τίτλο ενός παραθύρου (έτσι ώστε δηλαδή ο δείκτης να πέσει επάνω στην γραμμή του τίτλου) και πιέζοντας το αριστερό πλήκτρο του (click), βλέπουμε ότι ο τίτλος αλλάζει χρώμα (εφόσον το παράθυρο δεν ήταν ενεργοποιημένο, πχ. βρισκόμασταν σε άλλο παράθυρο), ενώ έχοντας Λ»

10 ττατημένο το αριστερό ττλήκτρο του ττοντικού και μετακινώντας το ττοντίκι (drag) βλέπουμε ότι μετακινείται προς την ίδια φορά και το παράθυρο. Πλαίσιο: Όταν ο "δείκτης" του ποντικιού είναι πάνω στο πλαίσιο (γραμμή ορίων) ενός παραθύρου, παρατηρούμε να παίρνει την μορφή διπλού βέλους. Όταν έχει την μορφή διπλού βέλους και πατήσουμε το αριστερό πλήκτρο (click) μπορούμε να αυξομειώσουμε το μέγεθός του. Κρατώντας πατημένο το αριστερό πλήκτρο και μετακινώντας ταυτόχρονα το ποντίκι (drag) βλέπουμε την γραμμή ορίων να μετακινείται επίσης και το παράθυρο να επιμηκύνεται ή να στενεύει. Εφόσον βρισκόμαστε σε μία από τις γωνίες του παραθύρου το διπλό βέλος έχει Εικονίδιο Ελέγχου: Υπάρχει σε κάθε παράθυρο στην πάνω αριστερή γωνία. Σημαδεύοντάς το με το ποντίκι (πιέζοντας το αριστερό πλήκτρο) ανοίγει ένα menu που χρησιμεύει στην εκτέλεση ορισμένων βασικών εντολών διαχείρισης του παραθύρου, όπως είναι το "κλείσιμό" του (close), η μετακίνησή του (move), η αλλαγή μεγέθους (size), η ελαχιστοποίηση- μεγιστοποίηση (minimizemaximize) κ.α. Στην πράξη, συνήθως οι παραπάνω εντολές εκτελούνται με το ποντίκι και τα πλήκτρα Αυξομείωσης που θα δούμε πιο κάτω. Πλήκτρα Αυξομείωσης: Αυτά βρίσκονται πάνω και δεξιά σε κάθε παράθυρο. Πιέζοντας (click) το πλήκτρο Μεγιστοποίησης (το τετραγωνάκι με την παχιά πάνω πλευρά), το παράθυρο μεγαλώνει και καταλαμβάνει ολόκληρη την οθόνη. Πιέζοντας αντίστοιχα το πλήκτρο Ελαχιστοποίησης (αυτό που έχει την παχιά γραμμή στο κάτω μέρος), το παράθυρο μετατρέπεται σε μια οριζόντια γραμμή (με τον τίτλο του). Τέλος, εάν πιέσουμε το πλήκτρο με την ένδειξη X τότε το παράθυρο κλείνει. Εφόσον κάποιο παράθυρο είναι ελαχιστοποιημένο ή μεγιστοποιημένο και θέλουμε να επανέλθουμε στην ενδιάμεση μορφή του πιέζουμε το πλήκτρο με τα δύο τετραγωνάκια (το εικονίδιο που φαίνεται δίπλα αναφέρεται σε μεγιστοποιημένο παράθυρο το οποίο μπορεί είτε να ελαχιστοποιηθεί, είτε να επανέλθει στην προηγούμενη ενδιάμεση κατάστασή του, είτε να κλείσει). Γενικά οι διάφορες δυνατότητες αυξομοίωσης των παραθύρων καθορίζονται και από τις ανάγκες της κάθε εφαρμογής. Ό χρήστης μπορεί με διάφορες δοκιμές να κατανοήσει εύκολα τις παραπάνω λειτουργίες που τελικό σκοπό έχουν να προσφέρουν στον χρήστη ένα εύπλαστο περιβάλλον υψηλής εποπτείας. ^ ^ h

11 Γραμμή menu: Εφόσον το παράθυρο αναφέρεται σε κάπσια εφαρμογή, τότε στο πάνω μέρος του υπάρχει menu τύπου pop up-pull down, που περιέχει τις εντολές της συγκεκριμένης εφαρμογής. Για παράδειγμα, υπάρχει συνήθως πρώτη αριστερά η ομάδα επιλογών FILE για διαχείριση των αρχείων της εφαρμογής (άνοιγμα, αποθήκευση κλπ), όπως φαίνεται και στο παραπάνω παράδειγμα από την εφαρμογή του Word. Αυτά ακριβώς τα πρότυπα ακολουθούν και οι εφαρμογές ADAPT/FCALC, που έχουν σχεδιαστεί με τις πιο σύγχρονες προδιαγραφές. Σε επίπεδο οργάνωσης των παραθύρων, ένα ή περισσότερα παράθυρα μπορεί να βρίσκονται μέσα σε άλλα παράθυρα κ.α.κ., με τελικό αποτέλεσμα για τον χρήστη ένα πολυεπίπεδο περιβάλλον εργασίας, στο οποίο μπορεί να εργάζεται με τις εφαρμογές που επιθυμεί έχοντας και την σημαντική δυνατότητα (που χαρακτηρίζει αποκλειστικά τα windows) να εργάζεται ταυτόχρονα με περισσότερες από μία εφαρμογές. Για παράδειγμα μπορεί να εργάζεται σε ένα παράθυρο εφαρμογής υπολογισμών (πχ. εφαρμογή spreadsheet) και ταυτόχρονα να έχει "ανοιχτό" και ένα άλλο παράθυρο με εφαρμογή κειμενογράφου για να μεταφέρει πίνακες υπολογισμών της μιας εφαρμσγής μέσα σε ένα κείμενο της άλλης (με την βοήθεια του clipboard). Τα πλεονεκτήματα που πηγάζουν από τα Windows γίνονται αμέσως φανερά όταν τα δουλέψει κανείς στην πράξη και πολύ εντυπωσιακά όταν εξοικειωθεί κανείς μαζί τους, οπότε και θα ανακαλύψει τις πραγματικές τους δυνατότητες. Στο σημείο αυτό δεν έχει νόημα να επεκταθούμε σε άλλες λεπτομέρειες σχετικά με τα Windows σαν λειτουργικό σύστημα, ο χρήστης μπορεί να ξεκινήσει να εργάζεται και παράλληλα να μαθαίνει να αξιοποιεί όλο και περισσότερες δυνατότητές τους. Θα προχωρήσουμε έτσι κατευθείαν στις γενικές αρχές του πακέτου που περιγράφονται στην επόμενη ενότητα και αμέσως μετά στην αναλυτική περιγραφή της λειτουργίας κάθε εφαρμογής. ^ ^ Σ η μ ε ίω σ η : Η μεταφορά εικονιδίων πάνω στην επιφάνεια εργασίας, για σποιοδήποτε πρόγραμμα, γίνεται πιέζοντας το δεξί πλήκτρο του ποντικιού πάνω στο πλήκτρο Start (Εναρξη) των Windows και στην συνέχεια επιλέγοντας Open (Ανοιγμα) και Programs (Προγράμματα), οπότε βλέπουμε τα εικονίδια των προγραμμάτων του συστήματος. Επιλέγοντας με το δεξί πλήκτρο του ποντικιού ένα εικονίδιο (πχ. το ADAPT/FCALC-WIN) και τοποθετώντας το έξω από το παράθυρο (μετακινούμενοι προς την επιφάνεια εργασίας έχοντας πατημένο το ποντίκι), αφήνουμε το πλήκτρο του ποντικιού και επιλέγουμε το Copy (Αντιγραφή) από το μικρό menu που εμφανίζεται. Το εικονίδιο έχει τοποθετηθεί στην επιφάνεια εργασίας. -{ 10 )-

12 m ^ m m m i ^. ^ Ϊ 13J 1.3 Γενικές Αρχές Πακέτου Παρά τις επιμέρους ιδιαιτερότητες κάθε μίας από τις εφαρμογές του ADAPT/FCALC-Win (βλ. ΕΙΚΟΝΑ 1.7), το πακέτο βασίζεται σε ενιαία φιλοσοφία και κοινές αρχές, οι οποίες υιοθετήθηκαν ακριβώς για την διευκόλυνση του χρήστη στην γρήγορη κατανόηση της λειτουργίας του πακέτου. Αρχικά θα πρέπει να επισημανθεί ότι η έναρξη εκτέλεσης κάποιας εφαρμογής οδηγεί κατά κανόνα σε ένα πίθπυ της παρακάτω γενικής μορφής, με κάποιες μικρές ή μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις, οι οποίες θα επισημανθούν κατά περίπτωση, στα πλαίσια της κάθε εφαρμογής. Σημειώνεται, ότι η αρχική οθόνη μπορεί να καθορίζεται ελεύθερα από τον χρήστη σύμφωνα με τις δικές του απαιτήσεις, μέσω της επιλογής "Αποθήκευση ως Πρότυπο" η οποία θα περιγραφεί αναλυτικότερα λίγο πιό κάτω. Η δυνατότητα καθορισμού προτύπου οθόνης και εκτυπώσεων (όπως θα δούμε πιό κάτω) είναι ιδιαίτερα χρήσιμες, καθώς δίνουν στον χρήστη την δυνατότητα να προσαρμόζει το πρόγραμμα στις απαιτήσεις του.

13 Στο πάνω μέρος του παραθύρου της εφαρμογής εμφανίζονται οι γενικές επιλογές του κεντρικού menu (application menu), κάθε μία από τις οποίες μπορεί να περιέχει περισσότερες από μία υποεπιλογές. Όπως παρατηρούμε, οι βασικές ομάδες επιλογών έχουν γενικά τις ονομασίες "Αρχεία", "Στοιχεία", "Εμφάνιση", Παράθυρα, "Βιβλιοθήκες" και "Βοήθεια" (Help), αν και υπάρχουν, ανάλογα με την εφαρμογή, ορισμένες μικροαποκλίσεις από την τυποποίηση αυτή. Στις επόμενες ενότητες αναλύουμε γενικά την σκοπιμότητα των παραπάνω επιλογών και υποεπιλογών, οι οποίες αναφέρονται ξανά και πιο κάτω, στα πλαίσια κάθε εφαρμογής Αρχεία Ακολουθώντας την ευρύτερη -γνωστή στους περισσότερους- τυποποίηση των Windows, η επιλογή "Αρχεία" που υπάρχει στην αρχή του menu κάθε εφαρμογής (και τα αντίστοιχα εικονίδια στην γραμμή εργαλείων-toolbar), εξυπηρετεί την διαχείριση των αρχείων των μελετών (εισαγωγή νέας μελέτης, επιλογή υπάρχουσας, αποθήκευση με άλλο όνομα κλπ) καθώς και τις λειτουργίες εκτύπωσης, αλλά και κάποιες άλλες βοηθητικές λειτουργίες. Πιο συγκεκριμένα, η επιλογή "Αρχεία" διακρίνεται στις ακόλουθες υποεπιλογές: Νέα Μελέτη: Συμπληρώνουμε το όνομα της μελέτης, δηλαδή το όνομα με το οποίο θα αναφερόμαστε στην νέα μελέτη που θέλουμε να δημιουργήσουμε. Το πρόγραμμα δημιουργεί αυτόματα έναν φάκελο (folder, με το όνομα που δίνει και extension.bld") μέσα στον οποίο θα καταχωρούνται αυτόματα τα αρχεία της μελέτης αυτής. Επιλογή Μελέτης: Από το παράθυρο που εμφανίζεται κατά την επιλογή της εντολής αυτής, επιλέγουμε το αρχείο της (υπάρχουσας) μελέτης που θέλουμε να φορτώσουμε (για επεξεργασία ή απλή εποπτεία). Μπορούμε να πληκτρολογήσουμε το όνομα της μελέτης απευθείας στο επάνω μέρος του παραθύρου, είτε να επιλέξουμε απευθείας μελέτη (στην λίστα των μελετών που φαίνεται στο αριστερό μέρος) έχοντας φυσικά και την δυνατότητα επιλογής Drive (κάτω αριστερά) και Directory (δεξιά). Επιλέγοντας (με click του ποντικιού) ένα συγκεκριμένο αρχείο μελέτης, το αρχείο αυτό φαίνεται χρωματισμένο και ταυτόχρονα εμφανίζεται και στο επάνω μέρος. Πιέζοντας "ΟΚ" φορτώνεται η μελέτη που επιλέξαμε. Η μελέτη μπορεί να επιλεγεί και με διπλό χτύπημα του ποντικιού (double click) ή και πληκτρολογώντας κατευθείαν το όνομά της στο επάνω μέρος, και πιέζοντας "ΟΚ". Με το πλήκτρο "Ακύρωση" φεύγουμε από το παράθυρο επιλογής μελετών χωρίς να έχουμε επιλέξει τίποτε. Με λίγα λόγια ισχύουν και εδώ οι κανόνες που συναντάει κανείς σε οποιαδήποτε εφαρμογή για Windows. Επίσης, όπως θα δούμε και πιο κάτω, στο κάτω μέρος της ομάδας επιλογών "Αρχεία" υπάρχει και η δυνατότητα αυτόματης επιλογής των πιο πρόσφατων μελετών. -{ 12 }-

14 ΕΙΚΟΝΑ 1.8 Π ροσοχή! Εφόσον δεν ορίσουμε νέα Μελέτη ούτε επιλέξουμε υπάρχουσα, τότε το πρόγραμμα θεωρεί αυτόματα ότι εργαζόμαστε στην μελέτη με ονομασία ΝΟΝΑΜΕ. Αν τυχόν έχουμε συμπληρώσει στοιχεία στην μελέτη ΝΟΝΑΜΕ και θέλουμε να την αποθηκεύσουμε με άλλο όνομα, αυτό είναι δυνατό με την βοήθεια της επιλογής Αποθήκευση Ω ς (βλ. πιο κάτω), όπου θα μας ζητηθεί το όνομα με το οποίο θέλουμε να ονομάσουμε την μελέτη. Ενημέρωση από ή Έξοδος σε : Σε ορισμένες εφαρμογές μπορεί να υπάρχει επιλογή Ενημέρωση από άλλη εφαρμογή που σημαίνει ότι αντλούνται δεδομένα από άλλη συγγενή εφαρμογή (πχ. ενημερώνεται η κατανομή δαπανών από την μελέτη των απωλειών), ή επιλογή "Ενημέρωση από Σχέδιο" οπότε ενημερώνεται αυτόματα το φύλλο υπολογισμών της εφαρμογής από τις κατόψεις μιας εγκατάστασης που έχει σχεδιαστεί και "αναγνωριστεί" σύμφωνα με το πακέτο AutoFine (στην περίπτωση αυτόνομης λειτουργίας μιας εφαρμογής, η επιλογή Ενημέρωση από σχέδιο δεν έχει νόημα). Τέλος, η επιλογή Έξοδος σε" που υπάρχει σε κάποιες εφαρμογές δημιουργεί αρχεία σύνδεσης με άλλες εφαρμογές (πχ. Έξοδος σε -> Κατανομή Δαπανών μέσα στην εφαρμογή των Θερμικών Απωλειών). Π ρ οσοχή! Η εντολή «Ενημέρωση από» θα πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή δεδομένου ότι ενημερώνει αυτόματα τα φύλλα υπολογισμών, και σε περίπτωση που υπάρχουν δεδομένα μπορεί να αντικαταστήσει τυχόν δεδομένα που έχουμε συμπληρώσει στο φύλλο με κενά. Για παράδειγμα, εφόσον επιλέξουμε «Ενημέρωση από Σχέδιο» σε μια μελέτη στην οποία δεν έχει προηγηθεί σχεδίαση & αναγνώριση (με τα σχεδιαστικά Fine/AutoFINE), τότε θα μεταφερθούν κενοί χαρακτήρες στα φύλλα των υπολογισμών. Αποθήκευση Μελέτης (Save): Με την επιλογή αυτή αποθηκεύουμε στον δίσκο την μελέτη που έχουμε φορτώσει και δουλεύουμε. Αποθήκευση Ως (Save as): Με την επιλογή αυτή αποθηκεύουμε την μελέτη που έχουμε φορτώσει, σε διαφορετικό αρχείο του δίσκου με το (δεύτερο) όνομα που μας ζητείται να δώσουμε. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε εύκολα να αντιγράψουμε ή να αλλάξουμε το όνομα της μελέτης που δουλεύουμε. Ανάκτηση Προτύπου: Με την επιλογή αυτή, έρχεται στην οθόνη μας το πρότυπο οθόνης που έχει καταχωρηθεί. Όπως προαναφέραμε, το Πρότυπο (Prototype) είναι μια συγκεκριμένη οργάνωση-διάταξη των παραθύρων της ^ - l

15 εφαρμογής, αλλά και κάποιων αρχικών τιμών, σύμφωνα με τις προτιμήσεις του χρήστη. Ειδικότερα, ανακτώνται η κατάσταση των παραθύρων (κλειστά, ανοικτά), η θέση και το μέγεθος των παραθύρων, το μέγεθος και ο τύπος γραμμάτων των παραθύρων. Αποθήκευση Ως Πρότυπο: Με την επιλογή αυτή μπορούμε να καταχωρήσουμε σαν πρότυπο μια οποιαδήποτε κατάσταση οργάνωσηςδιάταξης των παραθύρων και των εικονιδίων μιάς εφαρμογής στην οθόνη μας. Για παράδειγμα, εάν θέλουμε να μας εμφανίζεται η παρακάτω πρώτη οθόνη στην εφαρμογή "Αεραγωγοί", ενεργούμε ώστε να έχουμε στην οθόνη μας την παρακάτω διάταξη και στην συνέχεια εκτελούμε "Αποθήκευση ως πρότυπο". Με κάθε "Ανάκτηση Προτύπου" που θα γίνεται εκ των υστέρων θα μας εμφανίζεται το Πρότυπο αυτό. Εκτυπωτικά Πρότυπα: Τα Εκτυπωτικά Πρότυπα, ή Πρότυπα Εκτύπωσης μας δίνουν την δυνατότητα να αναφερόμαστε σε μιά ποικιλία τρόπων εκτύπωσης (εκτυπωτικών τεχνστροπιών), εφόσον το επιθυμούμε. Για να δημιουργήσουμε ένα πρότυπο εκτύπωσης κατασκευάζουμε ένα πρότυπο (όπως και στην περίπτωση του βασικού προτύπου που είδαμε πιο πάνω) και στην συνέχεια επιλέγουμε Εκτυπωτικά Πρότυπα οπότε εμφανίζεται το παρακάτω παράθυροδιάλογος στο οποίο ορίζουμε την ονομασία του προτύπου (με διψήφιο αριθμό πχ. 01 στο πρώτο πεδίο και επεξήγηση στο δεύτερο) και επιλέγουμε το πλήκτρο Διαφύλαξη. Αντίστοιχα, εάν θέλουμε να ανακτήσουμε κάποιο πρότυπο (μόνο για να το δούμε ή για να το αλλάξουμε, δεδομένου ότι για να το χρησιμοποιήσουμε στην εκτύπωση το καλούμε μέσα από το menu των -{ 14 )-

16 εκτυπώσεων) επιλέγουμε το πλήκτρο Ανάκτηση". Με το πλήκτρο Διαγραφή διαγράφουμε κάποιο πρότυπο. '^Σ η μ ειώ σ εις : Σχετικά με τις ονομασίες των προτύπων: 1. Το πρότυπο οθόνης καταχωρείται ανά εφαρμογή σε αρχείο με κατάληξη CFG (πχ. APOL.CFG για τις Θερμικές Απώλειες, D SO LCFG για το Δισωλήνιο, APOX.CFG για την Αποχέτευση κ.σ.κ.). 2. Τα πρότυπα εκτυπώσεων καταχωρσύνται ανά εφαρμογή με την ονομασία της εφαρμογής συν τους χαρακτήρες ΡΝ συν ένας διψήφιας αριθμός πχ. 01, 02 κλπ που ορίζει ο χρήστης. Η κατάληξη των αρχείων προτύπων είναι RTF. Για παράδειγμα το πρώτο πρότυπο στην λίστα για τις Θερμικές Απώλειες έχει την σνομασία ΑΡΘΤΡΝΟΙ.CFG, το δεύτερο APGLPN02.CFG κ.ο.κ. Οι ονομασίες των προτύπων υπάρχουν για την ευκολία του χρήστη. Οι επόμενες τέσσερις επιλογές έχουν να κάνουν με την εκτύπωση της μελέτης. Εκτύπωση: Η επιλογή αυτή οδηγεί στην εκτύπωση του τεύχους της μελέτης σύμφωνα με τις επιλογές που έχουν προηγηθεί στην "Ρύθμιση Εκτυπωτή", ενώ για το αποτέλεσμα της εκτύπωσης ο χρήστης μπορεί να έχει πλήρη εποτπεία μέσω της επιλογής "Προεκτύπωση". Επιλέγοντας "Εκτύπωση", εμφανίζεται το παράθυρο του driver του εκτυπωτή που έχει οριστεί στο σύστημά μας. Ο χρήστης μπορεί να εκτυπώσει με "ΟΚ", "όλα" τα περιεχόμενα της μελέτης (που έχουν επιλεγεί στα "Περιεχόμενα Εκτυπώσεων") ή να επιλέξει τις συγκεκριμένες σελίδες που επιθυμεί, αφού πρώτα ενεργοποιήσει το κουμπί Σελίδες" (Pages). Επίσης μπορεί να ορίσει η εκτύπωση να γίνει σε αρχείο (print to file) ενεργοποιώντας το αντίστοιχο κουτάκι (checkbox). Με τον τρόπο αυτό προκύπτει αρχείο τύπου prn που μπορεί να σταλεί για εκτύπωση μόνο σε ίδιον εκτυπωτή (πχ. με copy αρχείο.ρτη Ipti). Τέλος ο χρήστης μπορεί να ορίσει πλήθος αντιγράφων δίνοντας τον αντίστοιχο αριθμό στο πεδίο "Αντίγραφα", καθώς και να ορίσει αν θέλει να είναι τα αντίγραφα ομαδοποιημένα (ενεργοποιώντας την διπλανή ένδειξη). ^

17 Περιεχόμενα Εκτύπωσης: Τα περιεχόμενα εκτύπωσης εξαρτώνται από την συγκεκριμένη εφαρμογή και περιλαμβάνουν τα διάφορα τμήματα από τα οποία συνίσταται μια πλήρης μελέτη. Επιλέγοντας "Περιεχόμενα Εκτύπωσης" εμφανίζεται ένα παράθυρο από το οποίο μπορούμε να επιλέξουμε εύκολα τι θέλουμε να εκτυπωθεί. Για παράδειγμα, στις Θερμικές Απώλειες" εμφανίζεται το παράθυρο με τα παρακάτω περιεχόμενα: 3ΕξώφυΜο 3 Παραδοχές ΕΙΚΟΝΑ 1.11 Η επιλογή των περιεχομένων που θέλει ο χρήστης να εκτυπώσει γίνεται εύκολα με το ποντίκι, πιέζοντας το αντίστοιχο τετραγωνάκι που προηγείται από κάθε περιεχόμενο, ώστε να εμφανιστεί η ένδειξη χ (που σημαίνει ότι έχει επιλεγεί). Με τον τρόπο αυτό επιλέγουμε τα περιεχόμενα που θέλουμε. Τα πλήκτρα 'Όλα" ή "Κανένα" που φαίνονται στο κάτω δεξιά μέρος του παραθύρου, απλά βοηθούν στο να επιλέξουμε ή να αποεπιλέξουμε όλα τα περιεχόμενα με μία κίνηση (και μετά αν θέλουμε να διαφοροποιήσουμε την λίστα ανάλογα). Με "ΟΚ" επικυρώνουμε τις επιλογές μας και "φεύγουμε" από το παράθυρο, ενώ με "Άκυρο" φεύγουμε χωρίς να τις έχουμε επικυρώσει. Σημειώνεται τέλος, ότι και τα "περιεχόμενα εκτύπωσης" επηρεάζονται από την εντολή "Καταχώρηση ως Πρότυπο" που συναντήσαμε πιο πάνω, οπότε ο χρήστης μπορεί για κάθε εφαρμογή να ορίσει μια φορά τις προτιμήσεις του. Παράμετροι Εκτύπωσης: Η επιλογή αυτή οδηγεί σε παράθυρο ορισμού προδιαγραφών εκτύπωσης, όπου δίνεται η δυνατότητα ορισμού επικεφαλίδων, πλαισίων, αρίθμησης, γραμματοσειρών κλπ. Όπως φαίνεται και στο παράθυρο των Παραμέτρων Εκτύπωσης" υπάρχουν μια σειρά από καρτέλες" που εξυπηρετούν συγκεκριμένες ανάγκες και οι οποίες περιγράφονται στην συνέχεια. Κείμενα Πλαισίου: Ο χρήστης μπορεί να ορίσει κεφαλίδες και υποσέλιδα, καθώς και την αρίθμηση σελίδας, δηλαδή να τοποθετήσει στο φύλλο εκτύπωσης συγκεκριμένα λεκτικά (πχ. φίρμα, κωδ. εντύπου κ.α.), αριστερά ή δεξιά και στο πάνω ή το κάτω μέρος της σελίδας εκτύπωσης. Ειδικά για την αρίθμηση σελίδας θα πρέπει να τονίσουμε ότι αυτή μπορεί να συνοδεύεται από οποιοδήποτε λεκτικό, αρκεί να δώσουμε τον κωδικό \b εκεί ακριβώς που θέλουμε να τοποθετηθεί η αρίθμηση (μέσα στο κείμενο). Για παράδειγμα εάν δώσουμε Σελ. \b" αυτό θα τυπώνεται Σελ. 1 για την πρώτη σελίδα, Σελ. 2 για την δεύτερη κ.ο.κ. Η θέση του κωδικού μπορεί να είναι οπουδήποτε μέσα στο κείμενο. -( 16 )-

18 1 ίαρβράς Στήλης *πι ΕΙΚΟΝΑ 1.12 Σε κάθε Κεφαλίδα, Υποσέλιδο ή Αρίθμηση Σελίδας, ο χρήστης μπορεί να ορίσει την γραμματοσειρά και το μέγεθος που επιθυμεί. Αυτό γίνεται επιλέγοντας πρώτα την αντίστοιχη Κεφαλίδα, Υποσέλιδο ή Αρίθμηση και πιέζοντας στην συνέχεια το πλήκτρο "Γραμματοσειρά", οπότε εμφανίζεται το γνωστό παράθυρο ορισμού γραμματοσειράς. Π ροσοχή! Η γραμματοσειρά ή γραμματοσειρές που ορίζονται στο παράθυρο αυτό αφορούν μόνο τα κείμενα πλαισίου και όχι όλο το κείμενο εκτύπωσης. Πλαίσιο: Η καρτέλα αυτή δίνει την δυνατότητα για "Πλαισίωση σελίδας", "Υπογράμμιση Κεφαλίδων" και "Επιγράμμιση Υποσέλιδων". Ε

19 Εξάλλου, οι επιλογές "Χωρίσματα Κεφαλίδων" και "Υποσέλιδων" χρησιμεύουν για τον ορισμό κάθετων χωρισμάτων σε διάφορες θέσεις στα παραπάνω πλαίσια. Ένα παράδειγμα με πλαίσιο σελίδας, κεφαλίδων, υποκεφαλίδων και χωρίσματος Κεφαλίδας Κεντρικά, φαίνεται αμέσως πιο κάτω: Τέλος, ο χρήστης μπορεί να ορίσει τις αποστάσεις του πλαισίου από τα όρια του χαρτιού, καθώς και το πάχος του πλαισίου μέσα από τις αντίστοιχες επιλογές που βρίσκονται στην δεξιά πλευρά της καρτέλας. Δεν είναι βέβαια δυνατόν να οριστούν αποστάσεις που θα βγάλουν το χαρτί έξω από την περιοχή της εκτύπωσης (printable area) που έχει ο συγκεκριμένος εκτυπωτής. - { 18 ) -

20 Γιαυτό, εάν ο χρήστης δώσει κάποια χαμηλή τιμή πχ. 0 θα διαπιστώσει ότι το πρόγραμμα την διορθώνει στην ελάχιστη επιτρεπόμενη. Οι εκτυπωτές δεν μπορούν να εκτυπώσουν στα όρια του χαρτιού. Σελιδοποίηση: Η καρτέλα αυτή δίνει στον χρήστη την δυνατότητα να ορίζει από που θα ξεκινάει η αρίθμηση της σελίδας, καθώς και τα αντίστοιχα περιθώρια από τα άκρα της περιοχής εκτύπωσης (printable area) σε αντίθεση με το πλαίσιο που είναι στα όρια του χαρτιού. Για να ενημερωθεί όμως η αρίθμηση σελίδας θα πρέπει να έχει οριστεί και στα κείμενα πλαισίου Αρίθμηση Σελίδας. Πρότυπο: Η καρτέλα αυτή μας δίνει την δυνατότητα είτε να εκτυπώσουμε με την τρέχουσα κατάσταση (πρότυπο οθόνης), είτε να επιλέξουμε κάποιο αποθηκευμένο πρότυπο εκτύπωσης. Στην τελευταία περίπτωση επιλέγουμε το κουμπί Αποθηκευμένο Πρότυπο, οπότε εμφανίζεται η σχετική λίστα από την οποία επιλέγουμε το Πρότυπο Εκτύπωσης που επιθυμούμε. - { 19 ) -

21 Ανεξάρτητα αττό την καρτέλα που έχουμε επιλέξει στο επάνω μέρος των "Παραμέτρων Εκτύπωσης, στο κάτω μέρος υπάρχουν οι επιλογές Επιλογή Εκτυπωτή, Αποθήκευση, Ανάκτηση, καθώς και τα πλήκτρα ΟΚ και Ακύρωση για επικύρωση ή ακύρωση των επιλογών που κάναμε στις παραμέτρους εκτύπωσης. Εττιλογή Εκτυττωτή: Επιλέγοντας το πλήκτρο αυτό οδηγούμαστε στο παράθυρο Print Setup των Windows, από το οποίο μπορούμε να επιλέξουμε τους εκτυπωτές που έχουμε εγκαταστήσει στο σύστημά μας, και να αλλάξσυμε αν θέλουμε κάποιες παραμέτρους τους (πχ. εκτύπωση portrait ή landscape). Αττοθήκευση-Ανάκτηση; Με την επιλογή "Αποθήκευση" ο χρήστης έχει την δυνατότητα να καταχωρεί μια ομάδα τιμών παραμέτρων εκτύπωσης (δηλαδή ένα συγκεκριμένο στύλ εκτύπωσης σε ότι αφορά πλαίσια, κεφαλίδες, υποσέλιδα) σε κάποιο αρχείο και να το ανακαλεί όποτε το χρειάζεται με την βοήθεια της εντολής "Ανάκληση". -( 20 )-

22 Τόσο κατά την Αποθήκευση όσο και κατά την Ανάκληση, παρουσιάζεται η σθόνη στην οποία πληκτρολογείται το όνομα του αρχείου, όπου παρουσιάζεται και ο κατάλογος των αρχείων που έχουν καταχωρηθεί. ΕΙΚΟΝΑ 1.20 Η δυνατότητα ορισμού αρχείων Παραμέτρων Εκτύπωσης σε συνδυασμό με την δυνατότητα ορισμού Προτύπων Εκτύπωσης που είδαμε πιο πάνω, δίνουν πλήρη ελευθερία στον χρήστη να διαμορφώνει όπως ακριβώς επιθυμεί την παρουσίαση (output) των μελετών του. Εννοείται, ότι σε κάθε περίπτωση ο χρήστης μπορεί, πριν την εκτύπωση, να δει το αποτέλεσμα των επιλογών του με την βοήθεια της επιλογής "Προεκτύπωση" που ακολουθεί. Προεκτύπωση: Η επιλογή "Προεκτύπωση", ακολουθώντας τα πρότυπα των Windows, εμφανίζει στην οθόνη μας το πλήρες τεύχος της μελέτης, όπως ακριβώς θα εκτυπωθεί, σελίδα-σελίδα. Με την βοήθεια των πλήκτρων <PgUp> και <PgDn> ή και των επιλογών "Προηγούμενη Σελίδα"-"Επόμενη Σελίδα" μπορούμε να μεταφερόμαστε σε προηγούμενες και επόμενες σελίδες, με την επιλογή "Μεγένθυνση" μεγεθύνεται η σελίδα (zoom), ενώ τέλος με την "Έξοδο" (ή και το πλήκτρο<ε5θ>) φεύγουμε από την προεκτύπωση και επανερχόμαστε στην προηγούμενη κατάσταση. Δημιουργία Αρχείου Ascii: Η επιλογή αυτή χρησιμεύει για να "στείλσυμε" τα περιεχόμενα της μελέτης σε ένα αρχείο Ascii (Text Αρχείο) το οποίο κατασκευάζεται αυτόματα μέσα στο directory (BLD) της μελέτης και έχει κατάληξη TXT (πρόθεμα το όνομα της εφαρμογής, πχ. APOX.TXT για την αποχέτευση). Το αρχείο αυτό μπορεί ο χρήστης να τα επεξεργαστεί σαν TEXT αρχείο στο Wordpad ή και στο Word. Δημιουργία Αρχείου Rtf: Η επιλογή αυτή χρησιμεύει για να "στείλσυμε" τα περιεχόμενα της μελέτης σε ένα αρχείο τύπου Rtf (αρχείο εμπλουτισμένου κειμένου-rich text format) το οποίο κατασκευάζεται αυτόματα μέσα στο directory (BLD) της μελέτης και έχει κατάληξη RTF (πρόθεμα το όνομα της εφαρμογής, πχ. APOX.RTF για την αποχέτευση). Το αρχείο αυτό μπορεί ο χρήστης να το επεξεργαστεί με οποιονδήποτε κειμενογράφο windows (πχ. Word) και διαφέρει από το Ascii καθότι ενσωματώνει πολύ πιο πλούσια πληροφορία από εκείνο (πχ. πίνακες, rasters κ.α.). Συμπερασματικά, η επιλογή αυτή είναι πάρα πολύ χρήσιμη, αφού ο χρήστης μπορεί να πάρει το output της μελέτης του μέσα στο word και με ελάχιστη δουλειά να το διαμορφώσει όπως ακριβώς επιθυμεί. -{ 21 }-

23 Έξοδος: Οδός από την εφαρμογή. Σ ημείω σ η: Ακριβώς πιο πάνω από την επιλογή 'Έξοδος" το πρόγραμμα "θυμάται" και παρουσιάζει τις (μέχρι 4) πιο πρόσφατες μελέτες που έχουν γίνει (πχ. c:\4m\calc\meleth). Έτσι, εφόσον ο χρήστης θέλει να δουλέψει με κάποια από τις μελέτες αυτές, δεν έχει παρά να επιλέξει την αντίστοιχη μελέτη και αυτή φορτώνεται αυτόματα. Από τις πιο πρόσφατες μελέτες εξαιρείται βέβαια η μελέτη noname, καθώς αυτό δεν θα είχε κανένα νόημα Στοιχεία Η ομάδα επιλογών "Στοιχεία" περιλαμβάνει τις επικεφαλίδες και τις ειδικές παραμέτρους κάθε εφαρμογής. Οι επικεφαλίδες είναι κοινές για κάθε εφαρμογή και αναφέρονται στον Εργοδότη, το Έργο, την Θέση, τους Μελετητές και την Ημερομηνία. Οι ειδικές παράμετροι κάθε εφαρμογής διαφοροποιούνται ανάλογα με την εφαρμογή (πχ. "Στοιχεία Δικτύου" στην Ύδρευση, "Στοιχεία Κτιρίου" στις Θερμικές Απώλειες κλπ), και επίσης μπορεί να αντιστοιχούν σε περισσότερες από μία επιλογές, ανάλογα με την συγκεκριμένη εφαρμογή. Για τον λόγο αυτό θα παρουσιαστούν με λεπτομέρεια στην αντίστοιχη ενότητα κάθε εφαρμογής. Εδώ επισημαίνεται απλά, ότι στις παραμέτρους αυτές ο χρήστης μπορεί να δίνει συνολικές τιμές για την συγκεκριμένη εφαρμογή (πχ. μέγιστη ταχύτητα νερού στις σωληνώσεις, γενικό όριο τριβών κλπ), τιμές που λαμβάνονται καταρχήν υπόψη από τους υπολογισμούς (defauit τιμές) και που μπορεί να διαφοροποιούνται επιλεκτικά μέσα στα φύλλα υπολογισμών. Υπάρχει με άλλα λόγια ένας σφαιρικός έλεγχος των βασικών παραμέτρων της μελέτης, χωρίς όμως να μας περιορίζει την ευελιξία για επιλεκτικές επεμβάσεις όπου κρίνεται απαραίτητο. -^ Σ η μ ε ίω σ η : Για να μεταφέρουμε τα στοιχεία των επικεφαλίδων από μια μελέτη σε μια άλλη μαρκάρουμε ότι ακριβώς θέλουμε και με copy & paste (είτε με Ctrl&lns και Shift&lns ή και κατευθείαν με τις αντίστοιχες εντολές από το menu των windows που εμφανίζεται όταν πιέσουμε το δεξί πλήκτρο του ποντικιού) τα αντιγράφουμε με μία κίνηση στα στσιχεία μελέτης άλλης εφαρμογής Εμφάνιση Με την βοήθεια αυτής της ομάδας επιλογών μπορούμε να αυξομειώνουμε το μέγεθος των χαρακτήρων που βλέπουμε στην οθόνη μας, για λόγους εποπτείας. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν οι 4 παρακάτω επιλογές: Μεγέθυνση: Οδηγεί σε αύξηση του μεγέθους του κειμένου (στο παράθυρο που είναι ενεργοποιημένο) κατά την κλίμακα που έχει οριστεί στην επιλογή Κλίμακα. Για παράδειγμα αν έχουμε ορίσει κλίμακα 100%, τότε η "Μεγέθυνση" θα οδηγήσει σε διπλασιασμό του μεγέθους του κειμένου. Επανεκτελώντας "Μεγέθυνση" το κείμενο ξαναδιπλασιάζεται κ.ο.κ. Το πρόγραμμα επιτρέπει αύξηση μεγέθους μέχρι 400%. Τ 22 ) -

24 Σμίκρυνση: Συμπεριφέρεται ανάλογα με την "Μεγέθυνση", με την διαφορά ότι σμικρύνει (υποπολλαττλασιάζει) το μέγεθος του κειμένου σύμφωνα με την ισχύουσα κλίμακα. Κλίμακα: Η επιλογή αυτή δίνει την δυνατότητα στον χρήστη να επιλέξει απευθείας την κλίμακα εμφάνισης που επιθυμεί, με την βοήθεια του μικρού παραθύρου που εμφανίζεται στην οθόνη για τον σκοπό αυτό. Κλίμακα Εμφ^Λσης ΕΙΚΟΝΑ 1.21 Π ροσοχή! Η κλίμακα και οι εντολές μεγέθυνσης και σμίκρυνσης χρησιμεύουν μόνο για την εμφάνιση των γραμματοσειρών στην οθόνη, αφού το μέγεθος εκτύπωσής τους καθορίζεται προφανώς από το μέγεθος της συγκεκριμένης γραμματοσειράς (πχ. 12άρι, 14άρι κλπ) που έχει σριστεί. ^ ^ Σ η μ ε ίω σ η : Ο ορισμός γραμματοσειράς σε κάθε παράθυρο γίνεται μέσα από ειδικό διάλογο που εμφανίζεται αφού πιέσουμε το δεξί πλήκτρο του ποντικιού. Αν επιλέξουμε κάποια γραμματοσειρά (Font), τύπο (style) και μέγεθος (size) και πιέσουμε "ΟΚ" θα δούμε να επηρεάζεται ανάλογα το κείμενο που περιέχεται στο παράθυρο που είναι ενεργοποιημένο. Για πολύ μικρά γράμματα μπορούμε να συμπληρώσουμε και απευθείας το μέγεθός τους (πχ. 2). Η χρησιμότητα της επιλογής αυτής είναι σημαντική, καθώς μας δίνει απεριόριστες δυνατότητες εμφάνισης του κειμένου, σύμφωνα με τις επιθυμίες μας. Εργαλειοθήκες (Toolbars): Η επιλογή αυτή έχει να κάνει με τις εργαλειοθήκες των εικονιδίων (icons) που αναφέρονται στις διάφορες επιλογές του menu. - ( 23

25 Αυτές χωρίζονται σε λογικές ενότητες, όπως για παράδειγμα οι εργαλειοθήκες με τα "Αρχεία" (διαχείριση αρχείων), "Επεξεργασία Κειμένου", "Βοήθεια" (help), "Διαχείριση φύλλων" (στις εφαρμογές που έχουμε φύλλα χώρων) κ.α. Ενεργοποιώντας -δηλαδή "Ανοίγοντας"- μια από τις εργαλειοθήκες (πιέζοντας με το ποντίκι πάνω στην αντίστοιχη επιλογή του menu έτσι ώστε να φαίνεται η ένδειξη check), παρατηρούμε να εμφανίζεται στο menu η αντίστοιχη εργαλειοθήκη. Αυτή μπορεί να μεταφερθεί (και γενικά να μεταφέρεται) όπου επιθυμεί ο χρήστης, πχ. στο πάνω, αριστερό, δεξί ή κάτω μέρος της οθόνης, ή και σε οποιαδήποτε άλλη περιοχή ώστε αυτό να "επιπλέει". Αυτό γίνεται εύκολα "τσιμπώντας" την εργαλειοθήκη με το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού και μεταφέροντάς την ανάλογα (κρατώντας το πλήκτρο πατημένο), όπως δηλαδή ισχύει και σε οποιαδήποτε εφαρμογή windows Παράθυρα Η επιλογή "Παράθυρα" περιλαμβάνει σε παράθυρα όλα τα αποτελέσματα κάθε εφαρμογής συμττεριλαμβανομένων και των φύλλων υττολογισμών, καθώς και τις δυνατές επιλογές διάταξής τους στην οθόνη μας. Ως προς την διάταξη των παραθύρων στην οθόνη μας, οι δύο κύριοι εναλλακτικοί τρόποι που μπορούμε να τοποθετήσουμε τα παράθυρα είναι "Σε Επικάλυψη" και "Σε Παράθεση", ενώ φυσικά μπορούμε να τα φέρουμε σε οποιαδήποτε διάταξη με ανάλογους χειρισμούς. Μπορούμε να επιλέξουμε το παράθυρο στο οποίο θέλουμε να εργαστούμε, είτε επιλέγοντάς το από το menu, είτε πηγαίνοντας με το ποντίκι και πιέζοντας το αριστερό πλήκτρο (click) μέσα σε κάποιο σημείο του παραθύρου (εφόσον υπάρχει οπτική επαφή με το παράθυρο αυτό). Και στις δύο περιπτώσεις τσ παράθυρο αυτό είναι ενεργοποιημένο οπότε εμφανίζεται και μία ένδειξη check δίπλα στην ονομασία του στο menu. Επίσης, για τα περισσότερα παράθυρα, στο κύριο menu παρεμβάλλεται αυτόματα και μία πρόσθετη κύρια επιλογή, με την ονομασία του παραθύρου που έχει ενεργοποιηθεί, και μια σειρά από επιλογές που αφορούν λειτουργίες του παραθύρου αυτού (πχ. παράμετροι που υπεισέρχονται στα αποτελέσματα που εμφανίζει το παράθυρο) ή και με υποεπιλογές-διακόπτες που ενεργοποιούνται και απενεργοποιούνται με διαδοχικά click, ενώ όταν είναι ενεργοποιημένες εμφανίζεται δίπλα τους η ένδειξη check. Αν επιλέξουμε "Παράθυρα" -> "Σε Εττικάλυψη" θα δούμε στην οθόνη μας τα παράθυρα που είναι ανοικτά, το ένα πίσω από το άλλο (με πρώτο-πρώτο αυτό που είναι ενεργοποιημένο): - { u y

26 Ενώ, με "Παράθεση" παρουσιάζονται τα παράθυρα που είναι ανοικτά, το ένα δίπλα στο άλλο: Τέλος, αν επιλέξουμε την Τακτοποίηση Εικονιδίων, εφόσον έχουμε παράθυρα ελαχιστοποιημένα (minimized), οπότε αυτά εμφανίζονται με την μορφή μπάρας στο κάτω μέρος, η εντολή Τακτοποίηση Εικονιδίων" τα θέτει σε σχετική τάξη. Από το σύνολο των παραθύρων αποτελεσμάτων μιάς εφαρμογής το βασικότερο παράθυρο είναι αυτό που αντιστοιχεί στο βασικό φύλλο εισαγωγής δεδομένων ή υπολογισμών, που έχει την ονομασία Φύλλο Υπολογισμών. Το Φύλλο Υπολογισμών αποτελεί την καρδιά των υπολογισμών κάθε -{ 25 )-

27 εφαρμογής και για τον λόγο αυτό θα γίνει εκτεταμένη αναφορά στην επόμενη ενότητα. Π ρ οσοχή! Δεδομένου ότι τα περιεχόμενα των παραθύρων ενημερώνονται αυτόματα με τους υπολογισμούς, η ταχύτητα αυξάνει όσο λιγότερα παράθυρα έχουμε ανοιχτά. Επομένως, αν τον χρήστη τσν ενδιαφέρει πολύ η ταχύτητα, καλό είναι να μην έχει στην οθόνη του ανοιχτά περισσότερα παράθυρα από όσα χρειάζεται την δεδσμένη στιγμή Φύλλο Υπολογισμών: Γενική Φιλοσοφία Η πραγματοποίηση των υπολογισμών γίνεται σε προηγμένο περιβάλλον υπολογισμών που κατασκευάστηκε από την 4Μ ειδικά για τις συγκεκριμένες ανάγκες κάθε εφαρμογής. Πρόκειται συγκεκριμένα για ένα πινακοποιημένο περιβάλλον τύπου spreadsheet με ειδικές δυνατότητες και ευκολίες, ραμμένες στα μέτρα κάθε εφαρμογής. Αν και η οργάνωση και λειτουργία του Φύλλου Υπολογισμών" διαφέρει από εφαρμογή σε εφαρμογή, η γενική δομή τους θα μπορούσε να τυποποιηθεί σε μία από τις 3 ακόλουθες περιπτώσεις: I. Δίκτυα Εγκαταστάσεων: Στην περίπτωση που η εφαρμογή αναφέρεται σε κάποιο δίκτυο εγκατάστασης (πχ. καύσιμα αέρια, ύδρευση ή ακόμα και αεραγωγοί, ηλεκτρολογικά κλπ) το φύλλο υπολογισμών τυποποιείται με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Πιο συγκεκριμένα, το δίκτυο εγκατάστασης απεικονίζεται σε ένα ενιαίο φύλλο υπολογισμών με γραμμές που αντιστοιχούν στους κλάδους του δικτύου, και στήλες που περιέχουν πρωτογενή δεδομένα (πχ. μήκος) και υπολογιζόμενα αποτελέσματα (πχ. ταχύτητα νερού) για κάθε κλάδο. Ένα παράδειγμα τέτοιου φύλλου που αφορά την εφαρμογή του Δισωληνίου φαίνεται παρακάτω: ο aii. μ α Βι - g x Μήκος Φορτίο Διαφορά Παροχή ΣοΛήνα Σώματος θερμοιφτ Γ ' (Mco/h) CO /4" / /2" /2" i 1/2", 0.232, ^ 1/ Ε Ε Ε ,032.,, Για να γίνει το δίκτυο κατανοητό από το πρόγραμμα, θα πρέπει να ακολουθούμε μία συγκεκριμένη τυποποίηση που λίγο πολύ είναι η ίδια σε κάθε εφαρμογή. Η τυποποίηση αυτή γίνεται αμέσως αντιληπτή με το ακόλουθο απλό παράδειγμα. - { 26 ) -

28 Θεωρούμε ότι έχουμε ένα δίκτυο το οποίο αποτελείται από κλάδους (τμήματα δικτύου), κόμβους (σημεία διακλαδώσεων) και υποδοχείς (σημεία κατάληξης). Έτσι, στο δίκτυο αυτό έχουμε αριθμήσει τους κόμβους (1,2,3) και τους υδραυλικούς υποδοχείς (4,5,6) με αυθαίρετους αριθμούς. Κάθε κόμβος μπορεί να οριστεί με έναν αριθμό (από 1 μέχρι 99) ή με ένα γράμμα (πεζό ή κεφαλαίο, πχ. Α, δ κλπ) ή με συνδυασμό γραμμάτων και αριθμών (ττχ. Α2, ΑΒ, εζ, 2Γ κλπ.). Ο κύριος περιορισμός στην αρίθμηση είναι ότι το σημείο αφετηρίας συμβολίζεται πάντα με τον αριθμό 1. Επίσης είναι λογικό να απαγορεύεται η ίδια αρίθμηση δύο φορές στο ίδιο δίκτυο, εκτός από τον κόμβο 1 που μπορεί να δίνεται όσες φορές θέλουμε (πολλές αρχές δικτύων). Έχοντας λοιπόν αριθμήσει κόμβους και υποδοχείς με τον παραπάνω κανόνα, για να απεικονίσουμε το δίκτυο αρκεί μέσα στο φύλλο των υπολογισμών, στην πρώτη στήλη, να "ονομάσουμε" τα διάφορα τμήματα του δικτύου. Χωρίς να έχει σημασία η σειρά διαδοχής των τμημάτων, συμπληρώνουμε στην πρώτη στήλη τους δύο κόμβους κάθε τμήματος (παρεμβάλλοντας ενδιάμεσα μια τελεία) με τη σειρά που συμφωνεί με την ροή του νερού στο τμήμα του σωλήνα. Σε κάποιες άλλες στήλες της γραμμής συμπληρώνουμε μια σειρά από δεδομένα (ττχ. μήκος τμήματος, εξαρτήματα που περιλαμβάνει κλπ) που εξαρτώνται από το είδος της εγκατάστασης, ενώ τα αποτελέσματα που προκύπτουν από τους υπολογισμούς και ενημερώνουν τις υπόλοιπες στήλες, εξαρτώνται και αυτά από το είδος της εγκατάστασης. Η παραπάνω τυποποίηση, παρά τις διάφορες παραλλαγές ή επεκτάσεις με τις οποίες συναντάται (πχ. πρωτεύοντα και δευτερεύοντα δίκτυα), είναι αρκετά γενική ώστε να συμβάλλει στην εύκολη κατανόηση οποιασδήποτε εφαρμογής, έστω και αν ο χρήστης την εφαρμόσει αρχικά για μια συγκεκριμένη εφαρμογή. II. Φύλλα Χώρων: Η τυποποίηση αυτή συναντάται σε εφαρμογές που οι αντίστοιχοι υπολογισμοί έχουν σαν επίκεντρο τους χώρους του κτιρίου (ή γενικότερα κάποιες άλλες οντότητες, όπως πχ. οι όψεις του κτιρίου). Για παράδειγμα, τέτοιες εφαρμογές είναι αυτή του υπολογισμού θερμικών απωλειών ή ψυκτικών φορτίων που μας ενδιαφέρουν για κάθε χώρο χωριστά, οι προσανατολισμοί (όψεις) θερμομόνωσης κ.α. Δομικό συστατικό της τυποποίησης αυτής αποτελεί το φύλλο ενός χώρου, ενώ το σύνολο των φύλλων αυτών συνιστά το σύνολο των φύλλων υπολογισμών της μελέτης. Εστιάζοντας το ενδιαφέρον μας μέσα σε κάποιο φύλλο χώρου, διακρίνουμε μια σειρά από γραμμές, που αντιστοιχούν σε δομικά στοιχεία (πχ, τοίχους Τ Ι, Τ3, ανοίγματα Α1, Α2, δάπεδα Δ1 κλπ) και στήλες που αναφέρονται σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά αυτών των δομικών στοιχείων (ττχ. Προσανατολισμός, Μήκος, Πλάτος κλπ). Οι υπόλοιπες στήλες ενημερώνονται αυτόματα από αποτελέσματα υπολογισμών των στοιχείων κάθε γραμμής (έχουν διαφορετικό χρώμα για να διακρίνονται καλύτερα). Στο κάτω μέρος του φύλλου χώρου υπάρχουν και συνολικά αποτελέσματα που προκύπτουν με συνολικούς υπολογισμούς όλων των γραμμών. Στο παραπάνω παράδειγμα που προέρχεται από τις θερμικές απώλειες παρατηρούμε στο κάτω δεξί μέρος το άθροισμα των επιμέρους απωλειών του - { 27 ) -

29 χώρου που αθροίζονται για να μας δώσουν το σύνολο των απωλειών του χώρου. III. Πίνακες Δεδομένων: Στην τελευταία αυτή τυποποίηση κατατάσσονται όλες οι υπόλοιπες εφαρμογές. Εδώ τα δεδομένα δίνονται συνήθως υπό μορφή πινάκων και τα αποτελέσματα που προκύπτουν ενημερώνουν άλλους πίνακες ή κάποια έντυπα ή τεχνικές εκθέσεις. Σε όποια κατηγορία και αν ανήκει από τις 3 κατηγορίες τυποποίησης (I,II,III) που είδαμε πιο πάνω, κάθε φύλλο υπολογισμών χαρακτηρίζεται από κάποιους γενικούς κανόνες. ίρ: a? β a al,,ά Πφ9χιί ΕιηίΚιμηηΔιίψίτρος Μεγίστη Ταχύτητα Τύποι ΙΤρι^ές ΙΤρι^ές θερμοκρς Νερού Διάμετροι Σΐ)>.ήγα Ταχύτητα Νερού Εζορτημάττι ΕξαρτημάταΣιύλήγα Σώματος (*0 fm3/h) 1;..'^ ' E Έτσι, έχοντας σαν σημείο αναφοράς το παραπάνω φύλλο υπολογισμών (από την εφαρμογή της Δισωλήνιας Θέρμανσης), και χωρίς αρχικά να δώσουμε σημασία στις συμπληρωμένες τιμές, παρατηρούμε την ζώνη των εττικεφαλίδων των στηλών (κάθε στήλη έχει τον τίτλο της και τις μονάδες στις οποίες αναφέρεται), την ζώνη συμττλήρωσης τιμών με πλήθος γραμμών (που διαχωρίζονται με διακεκομμένες βοηθητικές γραμμές για λόγους καλύτερης εποπτείας και μόνο) και τον υττότιτλο (status bar) ο οποίος αναγράφει βοηθητικές πληροφορίες ανάλογα με την θέση που "βρισκόμαστε" στο φύλλο υπολογισμών. - { 28 ) -

30 Επειδή το φύλλο των υπολογισμών περιέχει συνήθως πολλές πληροφορίες και δεδομένου ότι αποτελεί και την καρδιά των υπολογισμών κάθε εφαρμογής, διευκολύνει ιδιαίτερα η μεγιστοποίησή του (maximize) πιέζοντας το πάνω βελάκι (πάνω δεξιά στο παράθυρο), ώστε να εκμεταλλευόμαστε ολόκληρη την οθόνη του υπολογιστή μας. Η επόμενη ενότητα έχει σκοπό μια πρώτη εξοικείωσή μας με το «Φύλλο Υπολογισμών», καθώς οι βασικές λειτουργίες που περιγράφονται ισχύουν σε κάθε εφαρμογή Φύλλο Υπολογισμών: Διαχείριση Πρώτα απόλα, στα πλαίσια της εμφάνισης του Φύλλου Υπολογισμών, ο χρήστης έχει την δυνατότητα, όπως αναφέραμε και παραπάνω, να χρησιμοποιήσει την επιλογή "Γραμματοσειρά", τόσο για την ζώνη των υπολογισμών (ώστε οι τιμές να φαίνονται με το επιθυμητό μέγεθος και ένταση), όσο και για την ζώνη των επικεφαλίδων (ώστε οι επικεφαλίδες να διακρίνονται σύμφωνα με τις επιθυμίες του χρήστη). Σε ότι αφορά την ζώνη των επικεφαλίδων, ο χρήστης μπορεί επίσης να αυξομειώσει το πλάτος των στηλών με την βοήθεια του ποντικιού: Εφόσον ο δείκτης του ποντικιού βρίσκεται πάνω στην κάθετη γραμμή ορίου δύο στηλών, παίρνει την μορφή διπλού βέλους, οπότε με πατημένο το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού και μετακίνηση βλέπουμε να αυξάνεται ή να μειώνεται το εύρος της στήλης, ανάλογα με την φορά της μετακίνησης. Στο φύλλο υπολογισμών που ακολουθεί παρατηρούμε στήλες, όπως ορίστηκαν με διαφορετικά εύρη: ^ Αρχς(α Στοιχείο Εμφάνιση Πι^κιΒυρα Β^δωθήκες Βοπβειο D g a a a ΙΜήκος^οριίο Παροχή Επιθυμητή Διάμετρος Μέγιατη Ταχύτητα ΓτριΡές Τριήώ; A Διάμετρος Σίύ>-ήνα ΐεξαρτημάτί ΐΒλήνίΐ (m) Σώματος (ΜμΛι) θερμικ CO Νερο(} (m3/h) Ταχάιητ Νερού Ifm/s) (ιη)ε) Εξαρτημάτι (myi) Ιιιλήνα 1 (myt) /4- Ε 'ΐ/ Ε / Ε / Ε / Ε , Γ 1i J/ Ε ^ α Ι J ί'ιμγΐμαδιχτ»οΐί;6. 1ρ ;b ί<ϊορτίο Σώριiisaraw..., ρζιτο-ήτίε ^ ΕΙΚΟΝΑ 1.28 Οι επιλογές του χρήστη σε όλες τις παραπάνω εναλλακτικές δυνατότητες εποπτείας εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες, όπως η ανάλυση της κάρτας γραφικών και το μέγεθος της οθόνης, και για αυτό τον λόγο οι πραγματοποιούμενες επεμβάσεις επαφίενται στην κρίση του κάθε χρήστη. Για τον σκοπό αυτό υπάρχει άλλωστε και η δυνατότητα Καταχώρησης Προτύπου" από τον χρήστη. Σημειώνεται πάντως, ότι η καλύτερη εποπτεία επιτυγχάνεται σε υψηλές αναλύσεις και σε μεγάλες οθόνες. -{ 29 )-

31 Η πρόσβαση στις διάφορες θέσεις της ζώνης συμπλήρωσης τιμών γίνεται με την βοήθεια του ποντικιού και των βελών του πληκτρολογίου. Μετακινώντας τον δείκτη του ποντικιού μέσα στην ζώνη συμπλήρωσης τιμών παρατηρούμε ότι σε ορισμένες στήλες ο δείκτης έχει την μορφή κάθετης γραμμής (j) ενώ σε κάποιες άλλες την μορφή απαγορευτικού σήματος. Στις τελευταίες αυτές στήλες δεν μπορούμε να επηρεάσουμε τις περιεχόμενες τιμές (προκύπτουν με υπολογισμούς). Εφόσον μεταβούμε σε κάποιο τετραγωνάκι ή στοιχείο (cell) με τον δείκτη του ποντικιού σε μορφή σταυρού και πιέσουμε το αριστερό πλήκτρο, παρατηρούμε ότι το στοιχείο αποκτάει σκούρο περίγραμμα και μπορούμε να συμπληρώσουμε (ή να αλλάξουμε) το περιεχόμενό του. Με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να μεταβούμε σε οποιοδήποτε άλλο στοιχείο, ενώ ακόμα: Με <Enter> μεταβαίνουμε στο επόμενο από κάτω στοιχείο κ.ο.κ. Με <Tab> μεταβαίνουμε στο επόμενο δεξιά στοιχείο κ.ο.κ. Επίσης, μπορούμε να έχουμε εποπτεία για ολόκληρο το φύλλο υπολογισμών κινώντας το πάνω κάτω ή αριστερά δεξιά με την βοήθεια των συρόμενων πλήκτρων (ποτενσιόμετρα) που εμφανίζονται κατακόρυφα ή οριζόντια, εφόσον το πλάτος του παραθύρου δεν επαρκεί για να χωρέσει όλες τις στήλες. Επίσης, όταν σε κάποια στήλη δεν υπάρχει πρόσβαση για συμπλήρωση τιμών ο δείκτης του ποντικιού παίρνει αυτόματα την μορφή απαγορευτικής πινακίδας. Έτσι ο χρήστης αντιλαμβάνεται ότι το ενλόγω μέγεθος είναι παράγωγο, δηλαδή προκύπτει αυτόματα με υπολογισμούς. Στα πλαίσια της πληκτρολόγησης τιμών στο Φύλλο Υπολογισμών μιας οπσιαδήποτε εφαρμογής, ο χρήστης θα πρέπει να γνωρίζει τις ακόλουθες χρήσιμες εντολές: Διαγραφή στοιχείου: Πιέζοντας το πλήκτρο <Del> επάνω σε ένα στοιχείο, διαγράφεται η περιεχόμενη τιμή, και το στοιχείο γίνεται κενό Διαγραφή Γραμμής: Πιέζοντας τον συνδυασμό πλήκτρων <Ctrl>&<Del> διαγράφεται ολόκληρη η γραμμή στην οποία βρισκόμαστε. Παρεμβολή Γραμμής: Πιέζοντας τον συνδυασμό πλήκτρων <Ctrl>&<lns> παρεμβάλλεται νέα γραμμή (κενή), ακριβώς κάτω από το στοιχείο που βρισκόμαστε. Μεταφορά στην αρχή κάποιας γραμμής: Πιέζοντας το πλήκτρο <Home> μεταφερόμαστε αυτόματα στην πρώτη στήλη της γραμμής που βρισκόμαστε. Μεταφορά στο τέλος κάποιας γραμμής: Πιέζοντας το πλήκτρο <End> μεταφερόμαστε αυτόματα στην τελευταία στήλη της γραμμής που βρισκόμαστε. Μεταφορά στο πάνω μέρος του φύλλου (πρώτη στήλη-πρώτη γραμμή): Πιέζοντας τον συνδυασμό πλήκτρων <Ctrl>&<PgUp> μεταφερόμαστε αυτόματα στην πρώτη στήλη-πρώτη γραμμή του φύλλου υπολογισμών. Μεταφορά στο κάτω μέρος του φύλλου (πρώτη στήλη-τελευταία γραμμή): Πιέζοντας τον συνδυασμό πλήκτρων <Ctrl>&<PgDn> μεταφερόμαστε αυτόματα στην τελευταία γραμμή του φύλλου υπολογισμών. Υπενθυμίζονται τέλος, οι μετακινήσεις στα στοιχεία από πάνω προς τα κάτω με <Enter> και από αριστερά προς τα δεξιά με <Tab>. - { 30 ) -