"Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ"

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ "Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ" - ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - Υποβληθείσα στον καθηγητή κ. ΣΤΕΦΑΝΙΔΗ ΣΩΚΡΑΤΗ από τον σπουδαστή ΠΕΤΡΟΔΗΜΟΠΟΥΛΟ ΝΙΚΟΛΑΟ Φ. ΠαπαχρηστΙδη 71, Ελευθερούπολη ΕΝΑΡΞΗ: ΠΑΡΑΔΟΣΗ: ΚΑΒΑΛΑ 1996

2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ,.Ε Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ' "τ ΚΗΐ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ "Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ" - ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Υποβληθείσα στον καθηγητή κ. ΣΤΕΦΑΝΙΔΗ ΣΩΚΡΑΤΗ αττό τον σττουδαστή ΠΕΤΡΟΔΗΜΟΠΟΥΛΟ ΝΙΚΟΛΑΟ Φ. Πατταχρηστίδη 71, Ελευθερούπολη ΕΝΑΡΞΗ; ΠΑΡΑΔΟΣΗ: ΚΑΒΑΛΑ 1996

3 "Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ" ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΣΕΛΙΔΑ I. ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 1 II. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: Ο ΝΟΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ ΑΠΌ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΠΟΨΗ 1.1 Θ ΕΣΗ ΚΛΙΜΑ ΕΚΤΑΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗ ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ ) ΚΑΒΑΛΑ ) ΘΑΣΟΣ ) Φ ΙΛΙΠ Π Ο Ι ) ΑΜΦΙΠΟΛΗ ) ΓΑΛΥΨΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΓΡ ΤΟΜΕΑ 2.1 ΓΕ Ν ΙΚ Α ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ... 15

4 2.3 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΝΟ Μ Ο Υ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΓΡ. ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ-ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ-ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΚΜΗΧΑΝΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ 3.1 ΓΕ Ν ΙΚΑ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΑΓΡ. ΤΟΜΕΑ ΑΓΡ. ΕΚΜ ΕΤΑΛΕΥΣΕΙΣ ΕΚΜΗΧΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΤΟ ΑΓΡ. ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟ Κ ΙΝ Η Μ Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 4.1 ΓΕ Ν ΙΚ Α ΕΞΕΛΙΞΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΡΑΒΟΣΙΤΟΣ ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ Σ ΙΤ Η Ρ Α ΚΑΠΝΟΣ ΕΛΑΙΟΚΟΜΙΑ ΑΜ ΥΓΔΑΛΙΕΣ ΖΑΧΑΡΟΤΕΥΤΛΑ ΑΜ ΠΕΛΙΑ... 50

5 4.2.8 ΣΠΑΡΑΓΓΙΑ ΒΑΜΒΑΚΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΒΟΟΤΡΟΦΙΑ ΑΙΓΟΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ; Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΓΡ. ΤΟΜΕΑ 5.1 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΑΠΟ ΠΗΓΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΑΠΌ ΠΗΓΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ III. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ - ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...63 IV. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 67

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Σκοπός αυτής της εργασίας είναι να παρουσιάσει την εξέλιξη της Αγροτικής Οικονομίας στον Νομό Καβάλας, μεταπολεμικά. Να επισημάνει τις προόδους και τις καθυστερήσεις της και να δώσει κάποιες προτάσεις για την παραπέρα εξέλιξή της. Προσπάθησα να δώσω μια αντικειμενική και ολοκληρωμένη εικόνα της αγροτικής οικονομίας. Οι τυχόν ελλείψεις που παρουσιάζονται στο κείμενο (όπως έλλειψη στοιχείων των δανείων της ΑΤΕ. έλλειψη ποσών δημοσίων επενδύσεων), οφείλονται σε ένα μεγάλο βαθμό στην μη προσκόμιση στοιχείων από πλευράς υπηρεσιών. Οι πίνακες που δίνονται στο κείμενο έγιναν με βάση στοιχεία που δόθηκαν από την Διεύθυνση Γεωργίας, ΕΣΥΕ Ε.Γ.Σ.Π, ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΚΑΒΑΛΑΣ. Βιβλιογραφία και προσωπικές συνεντεύξεις.

7 Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Η καλλιέργεια της γης μαζί με την κτηνοτροφία, έπαιξαν και παίζουν σημαντικό ρόλο στην ύπαρξη και εξέλιξη του ανθρώπου. Η γεωργία προσφέρει στον άνθρωπο τα αναγκαία προϊόντα για την τροφοδοσία του. την ενδυμασία του, την κατοικία του. Η φυτική παραγωγή είναι κύρια πηγή όχι μόνο για τον άνθρωπο, αλλά και για την κτηνοτροφία, η οποία με την σειρά της παίζει σημαντικό ρόλο στην ζωή του ανθρώπου. Επίσης η γεωργία σαν σύνολο είναι η κύρια πηγή πρώτων υλών της βιομηχανίας. Στον Νομό Καβάλας η γεωργία παίζει σημαντικό ρόλο στο συνολικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν. Παρόλα αυτά η ανάπτυξη της Αγροτικής Οικονομίας δεν είναι ικανοποιητική. Στα παρακάτω κεφάλαια γίνεται προσπάθεια να παρακολουθηθεΐ η εξέλιξη της αγροτικής οικονομίας του Νομού τόσο κατά κλάδο, όσο και κατά προϊόν, με σκοπό την εξαγωγή συμπερασμάτων και υποδείξεων για την καλυτέρευση της αγροτικής οικονομίας στον Νομό, Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια αναφορά στον Νομό Καβάλας από γεωγραφική και ιστορική άποψη, βλέποντας, θέση, κλίμα, ιστορία, ενώ στο δεύτερο κεφάλαιο δίνονται οι εξελίξεις της αγροτικής οικονομίας στον Νομό μεταπολεμικά, καθώς και οι επιπτώ σεις αυτής της εξέλιξης.

8 To τρίτο κεφάλαιο αναφέρεται στον αγροτικό πληθυσμό τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις αλλά και τον σπουδαίο ρόλο που έπαιξαν η εκμηχάνιση της γεωργίας και το συνεταιριστικό κίνημα. το τέταρτο κεφάλαιο αναφέρεται στην εξέλιξη της φυτικής και ζωικής παραγωγής ενώ στο πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο γίνεται αναφορά για τις πηγές χρηματοδότησης.

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1. ο ΝΟΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ ΑΠΟ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΠΟΨΗ 1.1 ΘΕΣΗ Ο Ν. Καβάλας αποτελεί έναν από τους πέντε νομούς της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, και ορίζεται δυτικά και ανατολικά αντίστοιχα από τους ποταμούς, Στρυμόνα και Νέστο, βόρεια από τα όρη Παγγαίου και Λεκάνης, και νότια από το Αιγαίο Πέλαγος. Ισαπέχει από την Αλεξανδρούπολη και την Θεσσαλονίκη και διασχίζεται από τον άξονα Θεσσαλονίκης- Τουρκικών συνόρων. Θ Ν. Καβάλας μέχρι το Β' Παγκόσμιο πόλεμο αποτελούσε το κατ' εξοχήν κέντρο παραγωγής και επεξεργασίας καπνού. Σήμερα παρ' όλο που έχασε το ιδιαίτερο αυτό χαρακτήρα, προσανατολίστηκε σε νέες δραστηριότητες, όπως, νέες αγροτικές καλλιέργειες (αραβόσιτος, σταφύλια, βαμβάκι, τομάτα κ.α.), εκμετάλλευση υδρογονανθράκων της Θάσου και των μαρμαροφόρων στρωμάτων της, ανάπτυξη της τουριστικής κίνησης και την πλούσια πολιτιστική παράδοση (παραδοσιακοί οικισμοί, κάστρα, φεστιβάλ στα αρχαία θέατρα Φιλίππων και Θάσου).

10 Σαν αποτέλεσμα όμως αυτών, ο Νομός συγκαταλέγεται από πλευράς ανάπτυξης στους "δυναμικούς Νομούς" της χώρας'. Ο νομός χωρίζεται σε 4 επαρχίες, 79 κοινότητες και 153 οικισμούς. Αναλυτικά οι τέσσερις επαρχίες του Νομού είναι, της Καβάλας με πρωτεύουσα την πόλη της Καβάλας, του Παγγαίου με πρωτεύουσα την πόλη της Ελευθερούπολης, του Νέστου με πρωτεύουσα την πόλη της Χρυσούπολης και της Θάσου με πρωτεύουσα την πόλη της Θάσου. Από τις Κοινότητες οι 20 (26,3%) είναι πεδινές, οι 33 (40,8%) ημιορεινές και 26 (32,9%) ορεινές.^ 1.2 ΚΛΙ.νίΑ Ο Νομός Καβάλας έχει Μεσογειακό κλίμα με φανερή την ηπειρωτική επίδραση (μέση ετήσια θερμοκρασία 15, C, μέση ετήσια υγρασία 70-72% και μέρες βροχής 90,3). (βλ. α.π). Οι ψυχρότερες μήνες του έτους είναι οι Νοέμβριος και Φεβρουάριος, και οι θερμότεροι Ιούλιος και Αύγουστος. 1.3 ΕΚΤΑΣΗ Ο Νομός Καβάλας καλύπτει στρέμματα από τα οποία βρίσκονται στο ηπειρωτικό τμήμα του Νομού και τα στρέμματα βρίσκονται στην Νήσο της Θάσου. Ε.Σ.Υ.Ε Ε.Σ.Υ.Ε 1991

11 (βλ. ο,π.). Περίπου το 1/4 της συνολικής έκτασης χρησιμοποιείται στην γεωργία. Ο Νομός είναι περισσότερο ορεινός από τους υπόλοιπους της περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης αλλά και ολόκληρης της χώρας. ΠΙΝΑΚΑΣ m ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΤΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΕΔΙΝΟ ΗΜΙΟΡΕΙΝΟ ΟΡΕΙΝΟ % % % Ν. ΚΑΒΑΛΑΣ 37,4 31,6 31,9 ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ-ΘΡΑΚΗ 72,5 16,0 11,5 ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 55, ,4 ΠΗΓΗ: Ε.Σ.Υ.Ε Το όρος Παγγαίο (1956 μ.), το όρος Λεκάνης (1292 μ.) και το όρος Σύμβολο (692 μ.) είναι τα πιο σημαντικά όρη στο Νομό, ενώ οι πεδιάδες του Νέστου, των Φιλίππων και της Πιερίας Κοιλάδας αποτελούν τις σημαντικότερες πεδιάδες του Νομού. 1.4 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 1991 ο πληθυσμός του Νομού Καβάλας ανέρχεται στους κατοίκους και αποτελεί το 1,3% του συνολικού πληθυσμού της Ελλάδος.

12 ΠΙΝΑΚΑΣ (2 ) ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗ Ν. ΚΑΒΑΛΑΣ 136, ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ , , ΠΗΓΗ: Ε.Σ.Υ,Ε Ο πληθυσμός όμως του Νομού μεταπολεμικά δεν παρέμεινε σταθερός. Η καπνική κρίση που έπληξε το Νομό τη δεκαετία του '60 ανάγκασε άτομα περίπου να μεταναστεύσουν, κυρίως στην τέως Δυτική Γερμανία προς αναζήτηση καλύτερης τύχης, και το Νομό Καβάλας, την δεκαετία να γνωρίζει μια σημαντική πληθυσμιακή μείωση. Την επόμενη δεκαετία άρχισε η παλιννόστηση στο Νομό (κυρίως στην πόλη της Καβάλας), με αποτέλεσμα ο πληθυσμός να επανέλθει στο επίπεδο του Όσον αφορά την τελευταία δεκαετία ο πληθυσμός παρέμεινε σχεδόν σταθερός με αυτόν της περασμένης δεκαετίας, αφού παρουσίασε αύξηση μόνο 0,4% όταν η αντίστοιχη αύξηση του πληθυσμού σε επίπεδο χώρας έφθασε το 5,4%.^ Κύριο χαρακτηριστικό των τελευταίων δεκαετιών είναι το φαινόμενο της κίνησης του πληθυσμού από τις ορεινές και Ε π εξεργασ ία σ το ιχ είω ν.

13 αγροτικές περιοχές, προς τα ημιαστικά κέντρα του Νομού και κυρίως την πόλη της Καβάλας. ΠΙΝΑΚΑΣ (3^ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ (%) ΠΕΡΙΟΧΗ Ν. ΚΑΒΑΛΑΣ 3,2-13, ,5-0,4 ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 9,9 4,5 11, ,5 ΠΗΓΗ: Ε.Σ.Υ.Ε Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι μεταπολεμικά ο πληθυσμός του Νομού σαν ποσοστό στο σύνολο της χώρας παρουσιάζει μία συνεχή μείωση. ΠΙΝΑΚΑΣ (4) ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΣΑΝ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΕΤΟΣ ΠΟΣΟΣΤΟ , , , , ΠΗΓΗ: Ε.Σ.Υ.Ε ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Η απασχόληση στο Νομό είναι ίσα κατανεμημένη και στους τρεις τομείς της οικονομίας.

14 Η μεταπολεμική εξέλιξη όμως των τριών τομέων στο Νομό υπήρξε διαφορετική. Μεταπολεμικά παρατηρείται μια συνεχής μείωση του ποσοστού απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα Ενώ αντίθετα παρατηρείται συνεχής παράλληλη αύξηση του ποσοστού απασχόλησης στους άλλους δύο τομείς της οικονομίας. Ενδεικτικός είναι ο πίνακας που ακολουθεί: ΠΙΝΑΚΑΣ (5^ ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ (%) /γενής 2/γενής 2/γενής Περιοχή 1/γενής 3/γενής 1/γενής 3/γενής 1/γενής 3/γενής Καβάλας 69,6 13,3 17,1 52,6 20,2 27,2 35,9 31,5 32,6 Ν. Αν. Μακε- 79,0 8,8 12,2 65,1 13,7 21,2 51,0 22, δονία-θράκη ΣΥΝΟΛΟ 56,4 18,7 24,9 40, ,6 29, ,4 ΧΩΡΑΣ ΜΑΡΚΟΓΙΑΝΝΑΚΗ Ε.. ΚΑΒΒΑΔΙΑ Π., ΚΑΤΟΧΙΑΝΟΥ Δ.: "ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΑ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ", ΚΕΠΕ, ΑΘΗΝΑ ΙΣΤΟΡΙ.Λ^ Στις παραπάνω σελίδες έγινε αναφορά για τον Νομό Καβάλας από γεωγραφική και πληθυσμιακή άποψη. Όμως ο Νομός Καβάλας έχει και πλούσια ιστορία, με αρκετές Α Ν ΑΠ ΤΥΞΙΑΚΗ ΚΑΒΑΛΑΣ ΑΕ: "ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟΥ Ν, ΚΑΒΑΛΑΣ", ΚΑΒΑΛΑ, 1993.

15 φημισμένες πόλεις που αναπτύχθηκαν κατά την αρχαιότητα και τους μετέπειτα χρόνους όπως: J. ΚΑΒΑΛΑ Το αρχικό όνομα της Καβάλας ήταν Νεάπολη- Χριστούπολη, όνομα που το διατήρησε και στους Βυζαντινούς χρόνους. Επί Τουρκοκρατίας είχε το όνομα Καβάλα που προέρχεται από την αρχαία πόλη Σκαβάλα. Ήταν αποικία των Θασίων, μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Καταλήφθηκε από τον Φίλιππο το 335 π.χ., ενώ στη συνέχεια περιήλθε στους Ρωμαίους. Από το λιμάνι της Καβάλας περνούσε η Εγνατία οδός της οποίας τα ίχνη σώζονται μέχρι σήμερα. Το έτος 49 μ.χ. αποβιβάστηκε στη Νεάπολη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος. Ο πολιούχος α να παύθηκε για λίγο στη μονή του Αποστόλου Σίλα, όπου υπάρχει και μια μαρμάρινη στήλη σε ανάμνηση του μεγάλου ιστορικού και θρησκευτικού γεγονότος. Παρά τις ταλαιπωρίες και τις σφαγές ο πληθυσμός διατήρησε τον εθνικισμό μου. Από το 1864 η πόλη εξαπλώνεται έξω από το Φρούριο και αρχίζει να ακμάζει. Η πόλη απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στόλο στις 26 Ιούνη ΘΑΣΟΣ Που κατά τους αρχαίους χρόνους και κατά καιρούς ονομαζόταν Ηδωνις, Λερίν, Ωρυγις, Χρησιίδα και Θάσος. Επικράτησε το τελευταίο όνομα από το Θάσο, γιό του Αγήνορα. Βασιλιά της Φοινίκης και αδερφό του Κάδμου, που κατέλαβε το νησί για να βρει την αδερφή του Ευρώπη.

16 Η ιστορία του νησιού αρχίζει από την 15η Ολυμπιάδα (780 π.χ.) όταν ο πατέρας του ποιητή Αρχίλογου, ο Πάριος Τελεσικλής, που ήταν επικεφαλής των Παρίων Ιώνων, ίδρυσε αποικία στη Θάσο. Η Θάσος είναι η πατρίδα του ζωγράφου Πολυγνώστου (490 π.χ.) του Ραψωδού Στησιβρώτη, του γλύπτη Σωσικλέα. του κωμικού ποιητή Ηγήμονα και του περίφημου Ολυμπιονίκη Θεαγένη. Οι Τούρκοι κατέκτησαν το νησί το 1456 μ.χ. Οι κάτοικοι του νησιού πήραν μέρος στην Ελληνική Επανάσταση του1821. Ο Ελληνικός στρατός και στόλος το απελευθέρωσε στις 8 Οκτώβρη ΦΙΛΙΠΠΟΙ Οι πρώτοι κάτοικοι της πόλης ήταν Θράκες και Θάσιοι. Ο Φίλιππος ο Β' κατέλαβε και κατέστρεψε την πόλη το 356 π.χ. και στη συνέχεια της έδωσε το όνομά του. Στην εποχή των Ρωμαίων έγινε η μάχη των Δημοκρατικών και της Τριανδρίας Αυτοκρατορικών. Από την πόλη περνούσε η Εγνατία οδός τμήματα της οποία σώζονται μέχρι σήμερα. Το 49 μ.χ. ο Απόστολος Παύλος ίδρυσε σε αυτήν την πρώτη Χριστιανική Εκκλησία της Ευρώπης, όπου βάφτισε και την πρώτη ευρωπαία Χριστιανή την Λυδία. Αργότερα τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν, τα δε ερείπια της φυλακής του βρίσκονται και σώζονται μέχρι σήμερα.

17 Η πόλη δέχτηκε τις επιδρομές των Γότθων. Σλάβων και Βουλγάρων. Περιήλθε στο Βυζάντιο και φιλοξένησε τον Αυτοκράτορα Βουλγαροκτόνο στις εκστρατείες του εναντίον των Βουλγάρων. Το 1383 την κατέλαβαν οι Τούρκοι και την ερήμωσαν. 4, ΑΜΦίηΟΛΗ Ήταν η σημαντικότερη Αθηναϊκή Αποικία στην Μακεδονία. Αρχικά ονομάζονταν "Εννέα Δρόμοι" καθώς από αυτήν ξεκινούσαν εννέα δρόμοι που ενώνανε με τις σημαντικότερες πόλεις εκείνης της εποχής. Οι Αθηναίοι στην προσπάθεια τους να θέσουν υπό κατοχή τους τα ορυχεία χρυσού του Παγγαίου έκαναν πολλές προσπάθειες να την καταλάβουν, οι οποίες χρονολογούνται από το 497 π.χ. Οριστικά κατάφεραν να την καταλάβουν το 437 π.χ. και να την ονομάσουν Αμφίπολη. Με την κατάληψη της πόλης οι Αθηναίοι εξασφάλισαν ξυλεία, για το στόλο τους από το Παγγαίο και χρυσό από τα ορυχεία του Παγγαίου. Για την Αμφίπολη όμως ενδιαφερότανε έντονα και οι Σπαρτιάτες οι οποίοι και κατάφεραν να την καταλάβουν το 424 π.χ. με αρχηγό τον Στρατηγό Βρασίδα. Οι Αθηναίοι προσπάθησαν να καταλάβουν την πόλη ξανά, και σε μια φονικότατη μάχη που έγινε έξω από την πόλη το 422 π.χ. μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών σκοτώθηκαν και οι δύο αρχηγοί από τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα, ο Βρασίδας από τους Σπαρτιάτες και ο

18 13 Κλέον από τους Αθηναίους. Αυτή ήταν και η τελευταία μάχη της πρώτης φάσης των Πελοποννησιακών πολέμων. Από το 420 π.χ. έως και το 357 π,χ. η πόλη κατάφερε να απελευθερωθεί, αλλά το 357 π.χ. κατελήφθη από τον Φίλιππο το Β. Κατά την διάρκεια των Ρωμαϊκών χρόνων η Αμφίπολη ήταν πρωτεύουσα της επαρχίας της Μακεδονίας, της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Κατά τη διάρκεια των Βυζαντινών χρόνων έλαβε τα ονόματα Αμφίπος, Ποπίλη, Χρυσούπολης. Το 1341 μ.χ. κατεστράφη για να ξανακτιστεί από τον Αυτοκράτορα Ανδρόνικο, και να καταστραφεί τελείως, μετά από μερικά χρόνια, από πειρατές. 5. ΓΑΑΥΨΟΣ Ήταν αποικία των Θασίων και κτίσθηκε δίπλα στην θάλασσα, 45 μίλια μακριά από το Στρυμόνα. Κτίσθηκε από τον Γαλυψό, ο οποίος ήταν γιός του Θασίου. Η Γαλυψός υπήρξε φημισμένο ναυπηγείο, όπου προμηθεύονταν ξυλεία από το Παγγαίο όρος. Το 424 π.χ. κατελήφθη μαζί με την Αμφίπολη από τον Στρατηγό των Σπαρτιατών Βρασίδα, και το 422 π.χ. από τον Αθηναίο στρατηγό Κλέον. Το 356 π.χ. καταστράφηκε τελείως από τον Φίλιππο τον Β'. Τέλος αξίζει να σημειώσουμε ότι στο Νομό βρίσκεται το όρος Παγγαίο, το οποίο είναι τυλιγμένο στους θρύλους, την ιστορία και τις παραδόσεις.

19 Στην κορυφή του όρους υπήρχε βωμός του Διονύσου όπου γινόταν τέλεση των Ορφικών Μυστηρίων. Κατά την αρχαιότατη παράδοση ο Λυκούργος κατεδίωξε τους Τρόφους, τους Σάτυρους και τις Βάκχες, οπαδούς του Διονύσου και αυτόν τον ίδιο του "Θεό". Από τον μύθο αυτό ο Αισχύλος, άντλησε την υπόθεση της τραγωδίας του, Λυκουργεία. Στο Παγγαίο κατασπάραζαν οι Μαινάδες τον ιερό Κιθαρωδό Ορφέα, γιό του βασιλιά της Θράκης Οίαγρο και της μούσας Καλλιόπης. Στο όρος Παγγαίο, ο Θουκυδίδης έγραψε την περίφημη ιστορία του. Λόγω των ορυχείων χρυσού που διέθετε το Παγγαίο αποτέλεσε μήλο της έριδος για πολλούς, από αρχαιοτάτους χρόνους. Ενώ από αυτό άντλησε ο Μ. Αλέξανδρος το χρυσάφι της εκπολιτιστικής του εκστρατείας στην Ασία.

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 2. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ 2.1 ΓΕΝΙΚΑ Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται μια αναφορά στην μεταπολεμική εξέλιξη της Αγροτικής Ο ικονομίας στον Νομό Καβάλας, καθώς και στις επιπτώσεις που προήλθαν από αυτή την μεταπολεμική ανάπτυξη. Επίσης γίνεται μια αναφορά της συμβολής του Αγροτικού τομέα στην οικονομία του Νομού. 2.2 Η ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞ11 ΓΙΟ- ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑΣ Μέσα από τις φλόγες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου προέκυψε μια νέα βάση ανάπτυξης της Ελληνικής Οικονομίας. Η ιδέα της ανάπτυξης της Ελλάδος σαν γεωργικής χώρας επεκράτησε τα 15 περίπου χρόνια από την απελευθέρωση του Ελληνικού κράτους, ιδέα που στην συνέχεια αμφισβητήθηκε με την ανάπτυξη της βιομηχανίας. Η γεωργική ανάπτυξη της

21 χώρας μεταπολεμικά στηρίχθηκε σε μία σειρά προγραμμάτων που είχαν τους παρακάτω στόχους: α) Αύξηση της έκτασης της καλλιεργούμενης γης και του μεγέθους του μέσου γεωργικού κλήρου, με την εκτέλεση μεγάλων εγγειοβελτιωτικών έργων και αναδασμού. β) Αύξηση αρδευομένων εκτάσεων, με την εξασφάλιση αρδευτικού νερού, με την εκτέλεση μικρών και μεγάλων αρδευτικών έργων, και γ) Παραγωγή φυτικών και ζωικών προϊόντων σε μεγάλη ποσότητα, καλή ποιότητα και χαμηλό κόστος. Η ίδια πολιτική ανάπτυξης της γεωργίας όπως ήταν ευνόητο ακολουθήθηκε και για το Νομό Καβάλας μεταπολεμικά Αυξήθηκε η έκταση της καλλιεργούμενης γης, έγιναν μεγάλα εγγειοβελτιωτικά έργα, αυξήθηκε η μέση στρεμματική απόδοση της γης με την εκμηχάνιση και χρήση λιπασμάτων ή φυτοφαρμάκων. Η ανάπτυξη όμως αυτή ήταν επόμενο να έχει και διάφορες επιπτώσεις τόσο οικονομικές όσο και κοινωνικές. Γιατί σήμερα είναι σίγουρο ότι δεν υπάρχει δωρεάν ανάπτυξη. Η ανάπτυξη κοστίζει, και κοστίζει όχι μόνο ότι πληρώνουμε γγ αυτή μέσα, από το μηχανισμό της αγοράς αλλά και ότι ξεφεύγει από το μηχανισμό της αγοράς που είναι δύσκολο να αποτιμηθεί και να αποζημιωθεί.

22 Η μεταπολεμική εξέλιξη της αγροτικής οικονομίας στο Νομό, καθώς και οι διάφορες επιπτώσεις της ανάπτυξης της αναλύονται στην συνέχεια. 2.3 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ Η παλιά παραδοσιακή μορφή του Καβαλιώτη αγρότη που πάλευε μόνος του να δαμάσει τα στοιχεία της φύσης και να εξασφαλίσει παραγωγή για να θρέψει την οικογένειά του, έχει εξαφανισθεί ή τείνει να εξαφανισθεί. Ο γεωργός σήμερα μέσα από μια μακροχρόνια διαδικασία που συντελέστηκε κατά την μεταπολεμική περίοδο είναι παραγωγός που αξιοποιώντας την δική του εργασία και της οικογένειάς του, παράγει προϊόντα που στο μεγαλύτερο μέρος τους απευθύνονται στην αγορά. Χρησιμοποιεί σύγχρονα μηχανήματα, χημικά λιπάσματα, φυτοφάρμακα, επιπρόσθετες ουσίες στις ζωοτροφές, με κύριο σκοπό την αύξηση της παραγωγής. Η ανάπτυξη που προήλθε στην γεωργία κατά την μεταπολεμική περίοδο είναι αναμφισβήτητη. Η ανάπτυξη αυτή της Ελλάδος μεταπολεμικά όπως ήδη έχει τονισθεί προέβλεπε αύξηση της καλλιεργούμενης γης μέσω του γεωργικού κλήρου παραγωγής ζωικών και φυτικών προϊόντων σε μεγάλες ποσότητες προσανατολιζόμενα στην αγορά με καλή ποιότητα και χαμηλό κόστος.

23 Καθώς όμως δεν υπάρχει "δωρεάν" ανάπτυξη, έφερε μαζί της δυσμενής επιπτώσεις: - Η αύξηση του εισοδήματος των αγροτών στο Νομό σήμαινε, ότι όλο και λιγότεροι αγρότες θα έπρεπε να παράγουν όλο και περισσότερα προϊόντα. Ο αριθμός των αγροτών όπως είπαμε εμφανίζει μια συνεχή μείωση κατά την μεταπολεμική περίοδο. Την ίδια συνεχή πτωτική τάση εμφανίζει και ο αριθμός αγροτικών εκμεταλλεύσεων στο Νομό. Το μέγεθος όμως της μέσης αγροτικής εκμετάλλευσης μεγαλώνει. - Η χρήση των λιπασμάτων μεταπολεμικά στο Νομό επιτάχυνε σημαντικά την αύξηση της γεωργικής παραγωγής και έμμεσα ευνόησε την διατήρηση δασικών εκτάσεων και βοσκότοπων, αφού με την αύξηση της στρεμματικής απόδοσης δεν είναι αναγκαία η χρησιμοποίηση του για γεωργική εκμετάλλευση. "Δυστυχώς όμως δεν έγινε σωστή χρήση αυτών, γιατί ο γεωργός πίστευε ότι συνεχίζοντας να αυξάνει την κατά στρέμμα χρήση λιπάσματος θα αυξάνεται ανάλογα και η παραγωγή. Έτσι η υπερβολική χρήση λιπασμάτων οδήγησε σε μερικές περιπτώσεις σε χαμηλότερες αποδόσεις και κυρίως υποβάθμιση του εδάφους με την όξυνση πολλών χωραφιών στο Νομό, και φυσικά την μόλυνση του περιβάλλοντος. Π ροσω πική σ υνέντευξη : Γεω π όνος Δ.Γ. ΚΑΠΑΝΤΑΗΣ.

24 19 Πέρα όμως από τις περιβαντολογικές επιπτώσεις η υπερβολική χρήση λιπασμάτων έχει και δυσμενείς οικονομικές επιπτώσεις, αφού προκαλείται σπατάλη χρημάτων. Είναι απαραίτητο ο γεωργός να μάθει ότι πέρα από κάποιο σημείο, κάθε κιλό λίπασμα που πέφτει στο έδαφος ζημιώνει το περιβάλλον, την υγεία του και την τσέπη του. - Είναι γνωστό ότι η αύξηση της γεωργικής παραγωγής συντελέσθηκε σε μεγάλο βαθμό με την χρήση γεωργικών φυτοφαρμάκων, αφού είναι παραδεκτό ότι οι ζημίες από τα έντομα, τους μύκητες, τα ζιζάνια και τους λοιπούς εχθρούς της παραγωγής φθάνουν και ξεπερνούν το 20% της παγκόσμιας παραγωγής. Δυστυχώς όμως και εδώ δεν έγινε ορθολογική χρήση των φυτοφαρμάκων κατά την μεταπολεμική περίοδο με δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον. - Αναμφίβολα κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί τις υπηρεσίες που πρόσφερε στην ανάπτυξη της γεωργίας του Νομού η είσοδος των γεωργικών ελκυστήρων και άλλων γεωργικών μηχανημάτων. Μπορούμε να δούμε αυτήν την αύξηση που παρουσιάστηκε στα γεωργικά μηχανήματα μέσα από τον πίνακα που ακολουθεί. Ε.Α.Σ. Παγγαίου.

25 ΠΙΝΑΚΑΣ (6) ΓΕΩΡΓΙΚΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑΣ ΕΙΔΟΣ Γεωργικοί Ανελκυστήρες Θεριζοαλωνιστικές μηχανές Απλές θεριστικές Αντλίες Σπαρτικές μηχανές Μηχανήματα τεχνιτής βροχής Μ.Δ. ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΚΑΒΑΛΑ, Η είσοδος όμως της εκμηχάνισης συνοδεύτηκε από αρνητικές επιπτώσεις τόσο οικονομικές όσο και κοινωνικές. Πρώτον με την χρήση των γεωργικών μηχανημάτων αποδεσμεύτηκε το εργατικό δυναμικό από την γεωργία, το οποίο κατευθύνθηκε κυρίως προς τις πόλεις για την αναζήτηση εργασίας. Δεύτερον η σχετικά εύκολη χρηματοδότηση για την απόκτηση γεωργικών ελκυστήρων, μεταπολεμικά σε συνδυασμό με την ύπαρξη "κοινωνικού status" στα χωριά, οδήγησε σε κάποιες δυσμενείς οικονομικές συνέπειες την τοπική οικονομία όπως, η συσσώρευση μεγάλη αριθμού γεωργικών ελκυστήρων μεγαλύτερης υποδύναμης από την αναγκαία με αποτέλεσμα την μη ορθολογική του χρήση, που λαμβάνοντας υπ' όψιν και το πολυτεμαχισμό των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στο Νομό, επιβαρύνεται ακόμα περισσότερο η οικονομία του Νομού με

26 21 επιπλέον καύσιμα. Επίσης αξίζει να τονισθεί ότι υπολογίστηκε ότι το 30% του νερού που χρησιμοποιείται με τα σύγχρονα μηχανήματα τεχνικής βροχής εξατμίζεται πριν ακόμη φθάσει στο έδαφος.^ Όλες αυτές οι εξελίξεις της αγροτικής οικονομίας που αναφέρθηκαν παραπάνω άλλαξαν ριζικά την φυσιογνωμία του Νομού και δημιούργησαν "ανεπτυγμένες" και "υπαναπτυγμένες" περιοχές. Έτσι σήμερα ο Νομός χωρίζεται σε τρεις διαφορετικές "αγροτικές ζώνες" ανάλογα με την ανάπτυξη της περιοχής. Την "δυναμική", την "αναπτυσσόμενη" και την "προβληματική" ζώνη:* - Δυναμική ζώνη θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και σαν "πλούσια" αγροτική περιοχή του Νομού, η οποία και περιλαμβάνει την περιοχή της πεδιάδας του Νέστου, την Τενάγεια περιοχή των Φιλίππων και τις δύο αμπελουργικές ζώνες, των Γυαλοχωρίων και του Κόλπου του Ορφανού. Κύρια χαρακτηριστικά της δυναμικής ζώνης είναι η καλλιέργεια δυναμικών προϊόντων (καλαμπόκι, σταφύλια κ.α.), το υψηλό βιοτικό και εισοδηματικό επίπεδο των κατοίκων της, οι οποίοι σχεδόν αποκλειστικά ασχολούνται στην γεωργία. Ε.Α.Σ. ΠΑΓΓΑΙΟΥ. ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΚΑΒΑΛΑΣ: "Η ΚΑΒΑΛΑ Ε Τ Ο ΙΜ Α Ζ Ε Τ Α Ι". ΚΑΒΑΛΑ 1992.

27 - Η αναπτυσσόμενη ζώνη περιλαμβάνει την περιοχή της Πιερίας Κοιλάδας, το νησί της Θάσου και τις ημιορεινές περιοχές του Νομού. Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών απασχολούνται με την γεωργία, και μερικώς αναζητούν συμπληρωματικούς εισοδηματικούς πόρους πέρα από αυτήν. Το εισοδηματικό αλλά και βιοτικό επίπεδο δεν μπορεί να θεωρηθεί υψηλό. Η περιοχή αυτή γνώρισε σημαντική μείωση του πληθυσμού από αυτούς μετανάστευσαν στην τέως Δυτική Γερμανία, την Αμερική, και την Αυστραλία για αναζήτηση καλύτερης τύχης. - Τέλος, η προβληματική περιοχή, γνωστή και σαν περιοχή της Λεκάνης, η οποία περιλαμβάνει το βόρειο ορεινό τμήμα του Νομού και η οποία αποτελεί την "φτωχή" αγροτική περιοχή, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι η συνεχής μείωση του πληθυσμού λόγω του χαμηλού βιοτικού και εισοδηματικού επιπέδου των κατοίκων και της παντελούς έλλειψης οποιοσδήποτε μορφής υποδομής.

28 Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ Είναι γνωστή η μεγάλη σημασία που έχει για την Οικονομία του Νομού ο αγροτικός τομέας καθώς το 1/3 περίπου του συνολικού ενεργού πληθυσμού απασχολείται σ' αυτόν. Ο αγροτικός τομέας συμμετέχει κατά 21,9% στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) του νομού, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί βασικό τομέα εξαγωγής. Η καλλιεργούμενη έκταση καλύπτει το 26% της συνολικής γης του Νομού, με τις αρότριες καλλιέργειες να κυριαρχούν στο μεγαλύτερο μέρος (69%). Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η φυτική παραγωγή καθώς προσφέρει το 80% της συνολικής αγροτικής παραγωγής, ενώ το υπόλοιπο προέρχεται από την ζωική παραγωγή. Τα επιτραπέζια σταφύλια, το καλαμπόκι, τα αμύγδαλα και οι ελιές, αποτελούν τα κύρια αγροτικά προϊόντα στο Νομό. Η οικογενειακή γεωργική εκμετάλλευση αποτελεί την βασική παραγωγική μονάδα, κύρια χαρακτηριστικά της οποίας είναι το μικρό μέγεθος και ο πολυτεμαχισμός της. Η μέση γεωργική εκμετάλλευση στο Νομό έχει μέγεθος 40 στρέμματα και κατά όρο είναι πολυτεμαχισμένη σε επτά μέρη, πράγμα που έχει άμεση επίπτωση στην αποδοτικότητα της. ΝΟΜ ΑΡΧΙΑ ΚΑΒΑΛΑΣ: Η ΚΑΒΑΛΑ ΕΤΟ ΙΜ Α Ζ Ε Τ Α Ι", ΚΑΒΑΛΑ 1992.

29 To μεγαλύτερο μέρος του κεφαλαίου της γεωργικής εκμετάλλευσης είναι επενδυμένο στη γη, καθώς το έγγειο κεφάλαιο αποτελεί το 81% του ενεργητικού του αγροτικού ισοζυγίου.

30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3. ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ - ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΚΜΗΧΑΝΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ 3.1 ΓΕΝΙΚΑ Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται αναφορά στους απασχολούμενους στον αγροτικό τομέα, καθώς και στις αιτίες αυξομείωσης. Αλλά και στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις και στον ρόλο που έπαιξαν και παίζουν η εκμηχάνιση και το συνεταιριστικό κίνημα σε αυτές. 3.2 ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '60 ο ντόπιος πληθυσμός απασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με την γεωργία. Από τα μέσα του '60 και μετά αρχίζει μια συνεχής μείωση των απασχολούμενων στον αγροτικό τομέα που ή μεταναστεύουν στο εξωτερικό ή απορροφούνται από τους άλλους δύο κλάδους της οικονομίας. Ενδεικτικός είναι ο παρακάτω πίνακας:

31 ΠΙΝΑΚΑΣ (7) ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΕΤΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΠΟΣΟΣΤΟ , , , ,4 ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, Δύο υπήρξαν οι κύριοι λόγοι της μείωσης των απασχολούμενων στη γεωργία κατά την δεκαετία του 60. Πρώτο, η αλλαγή της πολιτικής του κράτους στη γεωργία. Στις αρχές της δεκαετίας σαν αποτέλεσμα της απογείωσης της Ελληνικής Βιομηχανίας, η ιδέα της ανάπτυξης της Ελλάδος σαν γεωργικής χώρας - ιδέα που ακολουθήθηκε κατά τα πρώτα 15 χρόνια από την ελευθέρωση του κράτους - άρχισε να αμφισβητείται. Η ανάπτυξη της βιομηχανίας έκανε αναγκαία την ζήτηση εργατικών χερών, που έπρεπε να αναζητηθούν στον αγροτικό χώρο. Παράλληλα με την εγκατάσταση των εργατών στις πόλεις και την διεύρυνση αυτών, αναπτύχθηκε ο κατασκευαστικός τομέας, που με τη σειρά του στράφηκε στον αγροτικό τομέα για την επάνδρωση του, με εργατικά χέρια. Δεύτερο, η καπνική κρίση που έπληξε το νομό και που ανάγκασε πολλούς από τους αγρότες να εγκαταλείψουν τους αγρούς. Όπως είναι γνωστό ο Νομός Καβάλας υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα καπνικά κέντρα της χώρας. Κατά τις αρχές της μεταπολεμικής περιόδου υπήρχαν στην Καβάλα 53

32 Ελληνικές και 7 Ξένες Εταιρίες καπνού' - οι οποίες Ξένες διακινούσαν τις μεγαλύτερες ποσότητες καπνού. Κατά τη διάρκεια της καπνικής κρίσης σχεδόν όλες οι εταιρίες απομακρύνθηκαν από την περιοχή της Καβάλας και αρκετές από αυτές εγκαταστάθηκαν στην Θεσσαλονίκη. Τα κύρια χαρακτηριστικά της καπνικής κρίσης που έπληξε το Νομό ήταν από τη μία μεριά η μεγάλη μείωση της ζήτησης διεθνώς για τα ελληνικά καπνά και η οποία είχε σαν αποτέλεσμα το σχηματισμό τεραστίων αποθεμάτων απούλητων καπνών κυρίως στα χέρια των παραγωγών και από την άλλη μεριά η πτώση των τιμών σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Οι σημαντικότεροι λόγοι οι οποίοι προξένησαν την καπνική κρίση ήταν οι ακόλουθοι: Πρώτο, κατά την προπολεμική περίοδο παρ' όλο ότι ο καπνός εξαγόταν σε αρκετές χώρες, κυρίως κατευθυνόταν στην γερμανική αγορά. Κατά τις αρχές της μεταπολεμικής περιόδου η Γερμανία σταμάτησε να αγοράζει ελληνικό καπνό για λόγους που λίγο επηρέασαν τις αγορές και των άλλων Δυτικο- Ευρωπαϊκών χωρών. Καθώς και τα αμερικανικά στρατεύματα παρέμειναν κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια στη Δ. Γερμανία, υπήρχε αυξημένη δημοσιότητα των αποκαλούμενων "American blend" τσιγάρων τα οποία σήμερα κυριαρχούν σ' όλο τον κόσμο και τα οποία γινότανε αποκλειστικά από καπνά που παράγονταν στην Αμερική. Ε.Γ.Σ. Παγγαίου.

33 Δεύτερο, καθώς η Ελλάδα συμμετείχε στον Β' Παγκόσμιο πόλεμο και αργότερα ενεπλάκη σε εμφύλιο πόλεμο η Τουρκία η οποία παρήγαγε ανταγωνιστικές ποικιλίες καπνού κατόρθωσε να ανταγωνίζεται την Ελλάδα σε μερικές ευρωπαϊκές αγορές της. Τέλος, η γενική οικονομική αστάθεια που επικρατούσε στην Ελλάδα εκείνη την εποχή ήταν ένας επιπρόσθετος λόγος που επηρέασε την κρίση στο καπνό. Την επόμενη δεκαετία ( ) παρ' όλο ότι έχει αρχίσει πλέον η παλιννόστηση των μεταναστών στο Νομό - κατά την περίοδο αυτή ο συνολικός πληθυσμός του Νομού αυξήθηκε 11 % - ο αριθμός των απασχολούμενων στη γεωργία παρουσιάζει μια νέα μείωση, καθώς οι περισσότεροι από τους μετανάστες εγκαθίστανται στα αστικά κέντρα και ασχολούνται με εξωγεωργικά επαγγέλματα. Παρά όμως τις αλλαγές που είχαμε στην απασχόληση, στην γεωργία σε σχέση με τους άλλους τομείς της τοπικής οικονομίας έχουμε και αλλαγές στην δομή της απασχόλησης μέσα στον ίδιο τον τομέα. Πιο συγκεκριμένα παρατηρείται μια πλατιά επέκταση της μισθωτής εξωγεωργικής απασχόλησης που οφείλεται στο γεγονός ότι δημιουργήθηκαν οι συνθήκες για την δημιουργία Ε π εξεργασ ία σ το ιχ είω ν.

34 πλεονάζοντος εργατικού δυναμικού, και της επακόλουθης βιομηχανικής-βιοτεχνικής απασχόλησης. Σύμφωνα με στοιχεία απογραφής του 1981 (1991 ΜΔ) το 30% των αρχηγών των αγροτικών εκμεταλλεύσεων στο Νομό ασχολούνται και εκτός γεωργίας, ενώ το 5% ασχολείται και σε άλλες γεωργικές εκμεταλλεύσεις. ΠΙΝΑΚΑΣ (81: ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΑΛΛΗ ΚΛΑΔΟΣ ΕΚΤΟΣ ΕΚΜΕΤΑΛ. ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΓΕΩ ΡΓΙΑΣ Σύνολο Π οσοστό Σύνολο Π οσοστό Σύνολο Ποσοστό Ν. Καβάλας ,4 ΣΥΝΟΛΟ ,9 ΧΩΡΑΣ ΠΗΓΗ: ΜΑΡΚΟΓΙΑΝΝΑΚΗ Ε., ΚΑΒΒΑΔΙΑ Π. ΚΑΤΟΧΙΑΝΟΥ Δ.: "ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΑ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ", ΑΘΗΝΑ Επίσης σαν αποτέλεσμα της εισόδου της εντατικής καλλιέργειας στο Νομό έχουμε την δημιουργία εποχιακών ελλείψεων εργατικού δυναμικού. Η λύση στο πρόβλημα της εποχιακής απασχόλησης ήταν η μετακίνηση ατόμων από την μια περιοχή σε άλλη, η μετακίνηση ατόμων από τα αστικά κέντρα, και τέλος η μεταφορά εργατικού δυναμικού από άλλες περιοχές εκτός Νομού. Από δεκαετία του '80 και μετά και έως τις μέρες μας παρατηρήθηκε το φαινόμενο της απασχόλησης αλλοδαπών

35 (Πολωνών, Ρώσων, Αλβανών), αλλά και παλιννοστούντων Ελλήνων από την τέως Σοβιετική Ένωση. 3.3 ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ Κύριο χαρακτηριστικό της Ελληνικής γεωργίας μεταπολεμικά αποτελεί η συνεχής μείωση του αριθμού των αγροτικών εκμεταλλεύσεων κύρια λόγω της ανάπτυξης της βιομηχανίας. Μεταξύ το 1961 και 1991 οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις στην Ελλάδα μειώνονται κατά 27% περίπου. Η μείωση όμως των αγροτικών εκμεταλλεύσεων στο Νομό Καβάλας συντελέστηκε με πολύ πιο έντονους ρυθμούς από ότι στην υπόλοιπη χώρα. Καθώς το 1991 λειτουργούν αγροτικές εκμεταλλεύσεις, δηλαδή περίπου λιγότερες από το 1961, μείωση της τάξης του 68%. ^ Κύριοι λόγοι της μείωσης υπήρξε η ανάπτυξη των δύο άλλων τομέων της οικονομίας και η καπνική κρίση που έπληξε το Νομό την δεκαετία του ΠΙΝΑΚΑΣ (91 ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΧΗ Ν. Καβάλας ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Ε π εξεργασ ία σ το ιχ είω ν.

36 Αν και οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις στο Νομό μειώνονται σημαντικά το μέσο μέγεθος των αγροτικών εκμεταλλεύσεων αυξάνεται. ΠΙΝΑΚΑΣ (10): ΜΕΓΕΘΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟ (σε στοέυυατα) ΕΤΟΣ ΜΕΓΕΘΟΣ , , , ,0 ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Παρά την αύξηση του μέσου μεγέθους των αγροτικών εκμεταλλεύσεων στο Νομό μεταπολεμικά, αυτό παραμένει αρκετά χαμηλό, που αν λάβουμε υπ' όψιν και το πολυτεμαχισμό του, γίνεται ολοφάνερη η μείωση της αποδοτικότητας των αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Συνοψίζοντας την εξέλιξη των αγροτικών εκμεταλλεύσεων στο Νομό, κατά την μεταπολεμική περίοδο, βλέπουμε ότι ο αριθμός τους μειώθηκε σημαντικά λόγω κυρίως της ανάπτυξης των δύο άλλων τομέων της οικονομίας και της καπνικής κρίσης. Αν και το μέσο μέγεθος των αγροτικών εκμεταλλεύσεων στο Νομό αυξήθηκε, τα τελευταία χρόνια, παρέμεινε σε χαμηλότερα επίπεδα από τα αντίστοιχα της χώρας.

37 3.4 ΕΚΜΗΧΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Την περίοδο του '60 παρουσιάζεται μια αύξηση του αριθμού των τρακτέρ στο Νομό που οφείλεται αφενός στο γεγονός, ότι σαν αποτέλεσμα της μετανάστευσης δημιουργήθηκε έλλειψη εργατικού δυναμικού, που ήρθε να καλύψει η χρησιμοποίηση μηχανημάτων, και αφετέρου στην δημιουργία κατάλληλου κλίματος τόσο σε τοπικό όσο και εθνικό επίπεδο, που ώθησε τον αγρότη στην αναζήτηση χαμηλού κόστους παραγωγής για ανταγωνιστικούς λόγους. Πέρα από τους ανωτέρω λόγους, επιπλέον παράγοντες έδωσαν ώθηση στην είσοδο τρακτέρ στη γεωργία. Από την μία μεριά οι βιομηχανίες κατασκευής μηχανημάτων ήθελαν έντονα την είσοδο τους στο πρόσφορο αγροτικό χώρο και από την άλλη το όλο σύστημα της κρατικής δανειοδότησης παρείχε τις αναγκαίες πιστώσεις και δανειοδοτήσεις. Την επόμενη δεκαετία του '70 παρατηρείται μια ποιοτική αλλαγή στη μηχανοποίηση της γεωργίας, καθώς σε αυτή την περίοδο παράλληλα με τα τρακτέρ γίνεται μια εισαγωγή άλλων μηχανημάτων όπως θεριζοαλωνιστικών μηχανών, αντλιών κ.α. (βλ. πίνακα 6). Μια εικόνα θεαματικής αύξησης του αριθμού των τρακτέρ στο Νομό, μας δίνει ο παρακάτω πίνακας που αφορά μια συγκεκριμένη περιοχή του Νομού και συγκεκριμένα των Γ υαλοχωρίων.

38 ΠΙΝΑΚΑΣ Μ1^ ΓΕΩΡΓΙΚΟΙ ΕΛΚΥΣΤΗΡΕΣ ΣΤΑ ΓΥΑΛΟΧΩΡΙΑ ΠΗΓΗ: ΝΟΜ. ΚΑΒΑΛΑΣ: "Η ΚΑΒΑΛΑ ΕΤΟΙΜΑΖΕΤΑΙ", Χαρακτηριστικό της μηχανοποίησης στην γεωργία του Νομού την περίοδο του '70 είναι αυτό του "κοινωνικού status" όπως αναφέρθηκε παραπάνω καθώς στα τέλη της δεκαετίας του '60 η δανειοδότηση της γεωργίας γίνεται κατά κάποιο τρόπο ευκολότερη όταν αφορά μηχανοποίηση, οι οικονομικές αποφάσεις των αγροτών σχετικά με την μηχανοποίηση επηρεάστηκαν από την διάσταση του "κοινωνικού status" στην ιδιοκτησία και ειδικά των τρακτέρ. Αυτό είχα σαν αποτέλεσμα αφενός τη συσσώρευση ενός μεγάλου αριθμού τρακτέρ, έτσι ώστε σήμερα ο Νομός θεωρείται κορεσμένος, και αφετέρου την χρησιμοποίηση τρακτέρ μεγαλύτερης ιπποδύναμης από την αναγκαία. Όπως είναι ευνόητο μια τέτοια κατάσταση οδήγησε στην μη ορθολογική λειτουργία αυτών και στην επιβάρυνση της τοπικής οικονομίας με επιπρόσθετες δαπάνες. Πιο συγκεκριμένα ένα τρακτέρ για να λειτουργήσει ορθολογικά χρειάζεται ώρες ανά έτος. Στο Νομό κατά μέσο όρο η λειτουργία του δεν ξεπερνά τις 300 ώρες το χρόνο. Λαμβάνοντας υπ' όψιν ότι λόγω του πολυτεμαχισμού του κλήρου, έχουμε μια μεγάλη αύξηση των δαπανών σε καύσιμα.

39 TO ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΟ ΝΟΜΟ. Η πρώτη νομοθεσία περί συνεταιρισμών στην Ελλάδα εφαρμόστηκε με τον Ν.602/1914. Ο Νόμος αυτός διήρκησε έως το 1979 οπότε αντικαταστάθηκε από τον Ν.921/1979 "περί αγροτικών συνεταιρισμών" και ο οποίος με την σειρά του αντικαταστάθηκε με τον Ν.1541/1985. Το συνεταιριστικό κίνημα στο Νομό είναι πολύ ανεπτυγμένο. Η συντριπτική πλειοψηφία των αγροτικών συν/σμών στον Νομό ανήκουν σε δυο ενώσεις, την Ε.Γ.Σ. Παγγαίου και την Ε.Γ.Σ. Καβάλας. Η Ε.Γ.Σ. Παγγαίου ιδρύθηκε στην πόλη της Ελευθερούπολης το 1924, ενώ η Ε.Γ.Σ. Καβάλας ιδρύθηκε στην Καβάλα το Οι περισσότεροι από τους αγροτικούς συνεταιρισμούς στον Νομό βρίσκονται στην επαρχία Παγγαίου (41%). Ο κυρίαρχος τύπος των συνεταιρισμών είναι οι "πιστωτικοί" (75 στους 101), κύρια δραστηριότητα των οποίων είναι η παροχή βραχυπρόθεσμης πίστωσης στους αγρότες. Σχεδόν όλοι οι πιστωτικοί συνεταιρισμοί ασχολούνται με την αποθήκευση των αγροτικών προϊόντων καθώς και με την διανομή αναλώσιμων αγαθών (σπόρους, λιπάσματα, φυτοφάρμακα). Λίγοι μόνο εμπλέκονται στην εμπορία των αγροτικών προϊόντων.

40 ΠΙΝΑΚΑΣ i\2) ΑΓΡΟΤΙΚΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΕΠΑΡΧΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΓΡ. ΣΥΝ/ΣΜΩΝ ΠΟΣΟΣΤΟ ΘΑΣΟΥ 17 16,8 ΠΑΓΓΑΙΟΥ 41 40,6 ΝΕΣΤΟΥ 26 25,8 ΚΑΒΑΛΑΣ 17 16,8 ΠΗΓΗ: Ε.Α.Σ. ΠΑΓΓΑΙΟΥ Η προσφορά σήμερα των συν/σμών κρίνεται ως μη ικανοποιητική, διότι έχει σχεδόν χάσει τον χαρακτήρα του "πιστωτικού". Η πίστωση περιορίζεται μόνο στην παροχή εφοδίων ή και βραχυπρόθεσμη πίστωση, αλλά και αυτά με κεφάλαια της ΑΤΕ.

41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ 4. ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 4.1 ΓΕΝΙΚΑ Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται αναφορά στην εξέλιξη της φυτικής, αλλά και ζωικής παραγωγής και στην συμβολή αυτών στο συνολικό αγροτικό εισόδημα. 4.2 ΕΞΕΑΙΞΗ ΤΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η συμβολή της φυτικής παραγωγής είναι πάρα πολύ σημαντική στο Νομό καθώς προσφέρει το 76% της συνολικής αγροτικής παραγωγής. Κυριότερες καλλιέργειες στο Νομό είναι αυτές των ελαιοδένδρων, του καλαμποκιού, των σιτηρών, των αμπελιών, των αμυγδαλιών και των ζαχαροτεύτλων, τόσο από άποψη εκτάσεως όσο και παραγωγής. Η αύξηση της καλλιέργειας των ανωτέρω αγροτικών προϊόντων του Νομού συνοδεύτηκε από μια αντίστοιχη πτώση της καλλιέργειας των παραδοσιακών αγροτικών προϊόντων του Νομού και κυρίως των σιτηρών και του καπνού. Αναλυτικά η κατανομή της αγροτικής γης στον Νομό φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.

42 ΠΙΝΑΚΑΣ (^2) ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΓΗΣ ΕΙΔΟΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΕΚΤΑΣΗ (στρμ.) ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΡΟΤΡΙΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΚΗΠΕΥΤΙΚΗ ΓΗ ΑΜΠΕΛΟΙ ΛΕΝΛΡΩΔΕΙΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓ. ΑΓΡΑΝΑΠΑΥΣΗ ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥΘ/ΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ,0% 2,6 % 7,1% 19,8% 1,5% Η αύξηση των αρδευτικών εκτάσεων, η υψηλή στρεμματική απόδοση, και το υψηλό ακαθάριστο εισόδημα, υπήρξαν οι κυριότεροι λόγοι για την επικράτηση των παραπάνω καλλιεργειών μετά το Οι παραδοσιακές καλλιέργειες μειώθηκαν σημαντικά κυρίως λόγω της μετάβασης από την αυτάρκεια, δηλαδή την κλειστή τοπική οικονομία, στην ανοικτή οικονομία που επιβάλει νέους κανόνες στην παραγωγή και στην διάθεση των προϊόντων. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αλλαγές στις καλλιέργειες που συντελέστηκαν κατά την μεταπολεμική περίοδο άλλαξαν την φυσιογνωμία ολόκληρων αγροτικών περιοχών του Νομού. Φημισμένα καπνοχώρια ή ελαιοχώρια στις αρχές της μεταπολεμικής περιόδου αποτελούν σήμερα φημισμένα αμπελοχώρια, (π.χ. Φωλέα, Ελαιοχώρι κ.α.). Άλλωστε οι δύο επόμενοι πίνακες που δίνουν την εξέλιξη του καπνού και των επιτραπέζιων αμπελιών στην περιοχή των

43 38 ΓυαλοχωρΙων, είναι χαρακτηριστική της αλλαγής των καλλιεργειών σε ολόκληρες αγροτικές περιοχές. ΠΙΝΑΚΑΣ Μ3^ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΑ ΓΥΑΛΟΧΩΡΙΑ ΕΤΟΣ Στρέμματα ΠΗΓΗ: ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΔΙΕΥ/ΝΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΠΙΝΑΚΑΣ (14) ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΜΠΕΛΙΩΝ ΣΤΑ ΓΥΑΛΟΧΩΡΙΑ ΕΤΟΣ Στρέμματα ΠΗΓΗ: ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΔΙΕΥ/ΝΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΑΡΑΒΟΣΙΤΟΣ Η καλλιέργεια του αραβόσιτου αποτελεί την σπουδαιότερη ετήσια καλλιέργεια στο Νομό, καθώς καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος των εκτάσεων του. Επίσης σημαντικότατη είναι και η συμβολή του στην οικονομία του Νομού, καθώς η ακαθάριστη αξία του αποτελεί περίπου το 1/3 της συνολικής ακαθάριστης αξίας της φυτικής παραγωγής του Νομού, ενώ γεωργικές εκμεταλλεύσεις του Νομού έχουν σαν κύριο παραγωγικό κλάδο, καλαμπόκι. Η εξέλιξη της καλλιέργειας στο Νομό υπήρξε ραγδαία κατά την μεταπολεμική περίοδο όταν τα 55 χιλιάδες περίπου ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ. 1996

44 στρέμματα τετραπλασιάζονται σε είκοσι χρόνια. Αυτό φαίνεται και από τον ακόλουθο πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ Μδ^ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΡΑΒΟΣΙΤΟΥ ΕΤΟΣ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ , ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥΘ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Κύριοι λόγοι γγ αυτό υπήρξαν, πρώτον η αύξηση των αρδευτικών εκτάσεων, όπου το καλαμπόκι αντικατέστησε εκτάσεις που καλλιεργούνται κυρίως με χειμερινά σιτηρά και δεύτερο η θεαματική αύξηση των στρεμμάτων αποδόσεων, με την εισαγωγή στην καλλιέργεια νέων βελτιωμένων υβριδίων. ΠΙΝΑΚΑΣ (161 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΡΑΒΟΣΙΤΟΥ ΕΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ (σε τόννους) Πιο συγκεκριμένα τη δεκαετία του '50 εμφανίζονται στο Νομό τα πρώτα υβρίδια τού καλαμποκιού και τα οποία ήταν

45 40 διπλά και έτυχαν μικρής διάδοσης στο Νομό λόγω των μεγάλων καλλιεργητικών φροντίδων που απαιτούσαν. Το 1979 με την εισαγωγή πολύ πιο αποδοτικών, απλών υβριδίων δίνεται μια νέα ώθηση στην αύξηση της καλλιέργειας στο Νομό. Πραγματικά, η στρεμματική απόδοση του καλαμποκιού μεταπολεμικά υπήρξε θεαματική. ΠΙΝΑΚΑΣ Μ71 ΣΤΡΕΜΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΤΟΣ ΚΙΛΑ ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥΘ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Τα ελληνικά υβρίδια (ΑΡΗΣ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ) μέχρι και το 1986 καταλάμβαναν το 1/3 των εκτάσεων, ενώ κυρίως χρησιμοποιείται το υβρίδιο PR3183 και λιγότερο το Νίκερσον.'" Το καλαμπόκι καλλιεργείται κυρίως στις πεδινές εκτάσεις του Νομού και κυρίως στις επαρχίες Νέστου, Καβάλας και Παγγαίου.

46 ΠΙΝΑΚΑΣ (18) ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΚΤΑΣΗΣ ΑΝΑ ΕΠΑΡΧΙΑ ΕΠΑΡΧΙΑ ΕΚΤΑΣΗ % ΠΑΡΑΓΩΓΗ % ΚΑΒΑΛΑΣ ΝΕΣΤΟΥ ΠΑΓΓΑΙΟΥ ΘΑΣΟΥ ΣΥΝΟΛΑ ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, Η εμπορία του καλαμποκιού καθ' όλην περίπου την διάρκεια την μεταπολεμική, γινότανε κυρίως από την ΚΥΔΕΠ. Η συγκέντρωση γινότανε ή από τους συνεταιρισμούς ή από τους εμπόρους. Τα πρόσφατα χρόνια οι παραγωγοί αντιμετώπισαν προβλήματα με εμπόρους που έδιναν ακάλυπτες επιταγές και τα γνωστά προβλήματα της ΚΥΔΕΠ, που την οδήγησαν στο κλείσιμο. Σήμερα η εμπορία γίνεται σχεδόν αποκλειστικά από Συνεταιρισμούς και σε μικρότερο ποσοστό από τους εμπόρους. Στο Νομό υπάρχουν 13 ξηραντήρια καλαμποκιών η πλειοψηφία των οποίων κατασκευάστηκε μετά το 1982.' Οι αποθηκευτικοί χώροι που υπάρχουν, είναι περίπου για τόνους και δεν υπάρχει πρόβλημα αποθήκευσης, εφόσον γίνεται κανονική προώθηση. Είναι όμως χαρακτηριστικό, ότι ενώ η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη Ε.Γ.Σ. ΠΑΓΓΑΙΟΥ.

47 παράγει ένα μεγάλο ποσοστό της συνολικής εθνικής παραγωγής, δεν υπάρχει δυστυχώς μια βιομηχανία που να αξιοποιεί αυτά τα προϊόντα ΧΕΙ.ΜΕΡΙΝΑ 1ΙΤΗΡ.Λ Τα χειμερινά σιτηρά (σίτος μαλακός, σκληρός και κριθάρι) καταλαμβάνουν' μια έκταση στρμ. περίπου, όπως φαίνεται και από τον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ (19) ΕΚΤΑΣΗ ΧΕΙΜΕΡΙΝΩΝ ΣΙΤΗΡΩΝ ΕΤΟΣ ΣΙΤΟΣ ΣΙΤΟΣ ΚΡΙΘΑΡΙ ΣΥΝΟΛΟ ΜΑΛΑΚΟΣ ΣΚΛΗΡΟΣ Η συνολική έκταση των χειμερινών σιτηρών μεταπολεμικά παρουσιάζει μια συνεχή μείωση της καλλιεργούμενης έκτασης ιδίως μετά το Κύριος λόγος υπήρξε η αύξηση της αρδευόμενης γεωργικής γης στο Νομό, που είχε σαν συνέπεια την στροφή των καλλιεργητών από τα χειμερινά σιτηρά σε πιο αποδοτικές καλλιέργειες όπως αυτή του αραβόσιτου και των αμπελιών. Η εξέλιξη όμως κάθε ενός από τα χειμερινά σιτηρά υπήρξε διαφορετική.

48 To μαλακό σιτάρι παρουσιάζει τις τελευταίες δεκαετίες μια συνεχή μείωση, λόγω του ρόλου του στη διατροφή του ανθρώπου, με αποτέλεσμα την τελευταία εικοσαπενταετία να μειωθεί η καλλιέργεια κατά στρέμματα περίπου. Το σκληρό σιτάρι μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '80 παρουσιάζει μια συνεχή μείωση, ενώ μετά αρχίζει μια θεαματική αύξηση λόγω κυρίως των υψηλών επιδοτήσεων που δίνονται στην καλλιέργεια του από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Τέλος, η καλλιέργεια του κριθαριού παρουσιάζει μια συνεχή πτώση που οφείλεται στα ίδια αίτια με την πτώση του μαλακού σιταριού. ΠΙΝΑΚΑΣ (201 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΧΕΙΜΕΡΙΝΩΝ ΣΙΤΗΡΩΝ ϊσε T0VVOUC) ΕΤΟΣ ΣΙΤΑΡΙ ΣΙΤΑΡΙ ΚΡΙΘΑΡΙ ΜΑΛΑΚΟ ΣΚΛΗΡΟ Μ.Δ ΠΗΓΗ; ΔΙΕΥ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, Το μαλακό σιτάρι και το κριθάρι καλλιεργούνται στο ημιορεινό έδαφος του Νομού, ενώ το σκληρό σιτάρι κυρίως στα πεδινά.

49 To μαλακό σιτάρι καλλιεργείται κυρίως στις επαρχίες Νέστου και Παγγαίου, ενώ το σκληρό σιτάρι καλλιεργείται αποκλειστικά στην επαρχία Παγγαίου. Τέλος, όσον αφορά το κριθάρι, καλλιεργείται κυρίως στις επαρχίες Παγγαίου και Καβάλας. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι, αν και τα χειμερινά σιτηρά κατά κύριο λόγο συγκεντρώνονται στην Επαρχία Παγγαίου, οι στρεμματικές αποδόσεις είναι χαμηλότερες από τις άλλες περιοχές του Νομού λόγω της χαμηλής παραγωγικότητας των εδαφών. Μπορούμε να δούμε μια κατάσταση της υπάρχουσας κατάστασης όσον αφορά τα χειμερινά σιτηρά από τον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑ7 ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΧΕΙΜΕΡΙΝΩΝ ΣΙΤΗΡΩΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΣΙΤΑΡΙ ΜΑΛΑΚΟ ΣΙΤΑΡΙ ΚΡΙΘΑΡΙ ΣΚΛΗΡΟ ΚΑΒΑΛΑΣ 26% 19% 34% ΝΕΣΤΟΥ 36% 3% 21% ΠΑΓΓΑΙΟΥ 38% 78% 44% ΘΑΣΟΥ ΣΥΝΟΛΟ 100% 100% 100% ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, Η εμπορία χειμερινών σιτηρών γινότανε κατά τα τελευταία χρόνια, κυρίως από την ΚΥΔΕΠ και ένα μικρότερο ποσοστό από εμπόρους.

50 Σήμερα μετά το οριστικό κλείσιμο της ΚΥΔΕΠ τα σιτηρά διακινούνται μέσω Συνεταιρισμών και ιδιωτών ΚΑΠΝΟΣ Ο Νομός Καβάλας υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα παραγωγής και επεξεργασίας καπνού στην Ελλάδα. Η καπνική κρίση το 1960 επέδρασε αρνητικά το Νομό με αποτέλεσμα η καλλιέργεια του πιο αντιπροσωπευτικού παραδοσιακού προϊόντος του Νομού να παρουσιάσει συνεχή μείωση. ΠΙΝΑΚΑΣ (22Ϊ ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΗ ΕΚΤΑΣΗ ΚΑΠΝΟΥ ΕΤΟΣ ΕΚΤΑΣΗ ΣΕ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥΘ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και σήμερα συνεχίζεται η μείωση του αριθμού των ατόμων που ασχολούνται με τον καπνό. Η οικονομική σημασία του καπνού έγκειται στο ότι αφενός αξιοποιεί κατά κύριο λόγο άγονα εδάφη σε ορεινές ή ημιορεινές κυρίως περιοχές και αφετέρου δίνει την μεγαλύτερη στρεμματική ακαθάριστη πρόσοδο, την οποία δεν μπορεί να φέρει καμμία άλλη καλλιέργεια στα εδάφη αυτά.

51 ΠΙΝΑΚΑΣ (23) ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΗ ΕΚΤΑΣΗ ΟΡΕΙΝΗ ΗΜΙΟΡΕΙΝΗ ΠΕΔΙΝΗ 13% 77% 10% ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥΘ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Η καλλιέργεια του λαμβάνει χώρα κυρίως στην ετταρχία Παγγαίου και κύρια ποικιλία που καλλιεργείται είναι αυτή του Μπασμά. Το μεγαλύτερο ποσοστό απορρόφησης σήμερα γίνεται από ιδιώτες και λιγότερο από συνεταιριστικές επιχειρήσεις (ΕΟΚ - ΣΕΚΕ). Ένα σοβαρό πρόβλημα των τελευταίων χρόνων είναι οι ποσοστώσεις που επιβάλλονται στους παραγωγούς λόγω της μη πριμοδότησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΛΑΙΟΚΟ.ΜΙΑ Η ελαιοκομία υπήρξε μια από τις παραδοσιακές καλλιέργειες στον Νομό. Είναι ο μόνος κλάδος που παρουσίασε σταθερότητα μεταπολεμικά, αυτό μπορούμε να το δούμε στον πίνακα που ακολουθεί.

52 ΠΙΝΑΚΑΣ (24^ ΕΚΤΑΣΗ ΕΛΑΙΟΔΕΝΤΡΩΝ ΕΤΟΣ ΕΚΤΑΣΗ ΣΕ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΗΓΉ: ΔΙΕΥΘ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Η ελαιοκομία ανήκει αποκλειστικά στο νησί της Θάσου (92%), όπου καλλιεργούνται τα ελαιόδεντρα κυρίως σε ορεινές περιοχές. Ελάχιστες εκτάσεις βρίσκουμε στην επαρχία Παγγαίου (6%) και λιγότερες στην επαρχία Νέστου (2%). Οι ποικιλίες οι οποίες καλλιεργούνται είναι αυτές της Θάσου, Χαλκιδικής και Καλαμών. Όσο αφορά το κλάδο της ελιάς υπάρχουν 13 ελαιοτριβεία, 1 πυρηνελαιουργεία, ένα κονσερβοποιείο βρώσιμων ελιών και ένα τυποποιητήριο λαδιού.' ΑΜΥΓΔΑΛΙΕΣ Η καλλιέργεια των αμυγδαλών είναι νέα στο Νομό. Από το 1970 που άρχισαν να δίνουν σταθερή και υψηλή παραγωγή τα δέντρα τα οποία είχαν εμβολιαστεί με οψιμανθείς ποικιλίες, αρχίζει η μεγάλη ανάπτυξη του κλάδου. ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΚΑΒΑΛΑΣ "Η ΚΑΒΑΛΑ Ε Τ Ο ΙΜ Α Ζ Ε Τ Α Ι, 1992.

53 ΠΙΝΑΚΑΣ (25) ΕΚΤΑΣΗ ΑΜΥΓΔΑΛΙΩΝ ΕΤΟΣ ΕΚΤΑΣΗ ΣΕ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΗΓΉ: ΔΙΕΥΘ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΠΙΝΑΚΑΣ (251 ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΑΜΥΓΔΑΛΙΩΝ ΕΤΟΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑ (σε τόννους) ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥΘ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Περίπου 1000 εκμεταλλεύσεις ασχολούνται σήμερα στο κλάδο των αμυγδαλιών κυρίως στο κόλπο του Ο ρφανίου. ΠΙΝΑΚΑΣ (261 ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΕΚΤΑΣΗ ΘΑΣΟΥ 2% ΠΑΓΓΑΙΟΥ 93% ΝΕΣΤΟΥ 1% ΚΑΒΑΛΑΣ 4% ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥΘ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Ε,Γ.Σ. ΠΑΓΓΑΙΟΥ.

54 Οι ποικιλίες οι οποίες καλλιεργούνται είναι ΤΕΧΑΣ, TROITO, PETSOU, FERAGNES, Η συγκέντρωση των αμυγδάλων γίνεται από την ΕΓΣΠ και από ιδιώτες ΖΑΧΑΡΟΤΕΥΤΛΑ Η καλλιέργεια των ζαχαρότευτλων ξεκίνησε στο Ν. Καβάλας τα μέσα της δεκαετίας του '70 δοκιμαστικά καθώς είχε αποφασιστεί η λειτουργία του εργοστασίου Ζαχάρεως στην Ξάνθη. Η εξέλιξη του κλάδου παρουσιάζει μια συνεχή αύξηση. Αύξηση στην έκταση αλλά και της ποσότητας παραγωγής. ΠΙΝΑΚΑΣ (27^ ΕΚΤΑΣΗ ΖΑΧΑΡΟΤΕΥΤΛΩΝ ΕΤΟΣ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥΘ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΠΙΝΑΚΑΣ (281 ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΖΑΧΑΡΟΤΕΥΤΛΩΝ ΕΤΟΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑ (σε τόννους) , ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥΘ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ. Τα ζαχαρότευτλα καλλιεργούνται συνήθως σε πεδινές κοινότητες των Επαρχιών Νέστου και Καβάλας.

55 ΠΙΝΑΚΑΣ ί29) ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΚΤΑΣΕΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΚΤΑΣΗ ΘΑΣΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ 34% ΝΕΣΤΟΥ 65% ΠΑΓΓΑΙΟΥ 1% ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥΘ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Η συνολική παραγωγή ζαχαρότευτλων απορροφάται από το εργοστάσιο Ζαχάρεως στην Ξάνθη Α.ΜΠΕΛΙΑ Η καλλιέργεια των αμπελιών άρχισε στο Νομό την δεκαετία του '50. Σήμερα ο Νομός είναι από τα μεγαλύτερα κέντρα παραγωγής σταφυλιών. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής των επιτραπέζιων σταφυλιών εξάγεται στην Ευρώπη. "Η ανάπτυξη τα τελευταία 10 χρόνια ήταν μεγάλη μέχρι και πριν λίγα χρόνια. Από εκείνο το σημείο και μετά (1992 Γιουγκοσλαβικός εμφύλιος) άρχισε μια μείωση των εκτάσεων που οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αδυναμία εξαγωγών λόγω επιβαρημένων εξόδων, που προκάλεσε το κόψιμο της οδικής αρτηρίας της Γιουγκοσλαβίας και κατά δεύτερο την υποβάθμιση της ποιότητας".'* Προσωπική σ υνέντευξη: Θωμάς Χρ. και Ράντος Ν ώ ντας, Γεωπόνοι Λ. Γεωργίας.

56 ΠΙΝΑΚΑΣ (30) ΠΟΣΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΤΑΣΗΣ ΕΤΟΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑ (σε τον.) ΕΚΤΑΣΗ (σε στρ.) ΠΗΓΗ; ΔΙΕΥΘ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Η καλλιέργεια του σταφυλιού λαμβάνει χώρα στην επαρχία Παγγαίου και κυρίως στις δύο περιοχές των Γυαλοχωρίων και Ορφανιου, όπου η καλλιέργεια του σταφυλιού εκτόπισε τις καλλιέργειες καπνού και σιτηρών. Σήμερα υπάρχουν στον Νομό 28 συσκευαστήρια. Ενώ ένα τμήμα της παραγωγής μεταφέρεται εκτός Νομού για ψύξη. Η διακίνηση και εμπορία γίνεται από τις Συνεταιριστικές Ενώσεις του Νομού, κυρίως από ιδιώτες ΙΠ.λΡ.ΛΓΓΙ.λ Τα σπαράγγια είναι μια καινούργια καλλιέργεια. Η καλλιέργεια τους άρχισε στον Νομό Καβάλας, και πιο συγκεκριμένα στην Επαρχία Νέστου, δοκιμαστικά στην αρχή και εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς.

57 ΠΙΝΑΚΑΣ (31^ ΕΚΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΣΠΑΡΑΓΓΙΩΝ ΕΤΟΣ ΕΚΤΑΣΗ (στρεμ.) ΠΟΣΟΤΗΤΑ (τόννοι) ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥΘ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Η διακίνηση και εμπορία γίνεται από τοπικές ενώσεις ΒΑΜΒΑΚΙ Η βαμβακοκαλλιέργεια είναι και αυτή μια νέα καλλιέργεια στο Νομό. Δοκιμαστικά ξεκίνησε το 1986 και κατόπιν εξελίχθηκε με γοργούς ρυθμούς. Η πορεία που ακολούθησε η βαμβακοκαλλιέργεια περιγράφεται στον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ ( 3 2 ) ΕΚΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ ΕΤΟΣ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΤΟΝΟΙ ' ΠΗΓΗ: ΔΙΕΥΘ/ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ 1995.