ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ R U R W O M B A C K Εφαρμογή της προσέγγισης της μόνιμης κατάρτισης για την επιστροφή των γυναικών της υπαίθρου στην αγορά εργασίας: το

Transcript

1 Π Λ Η Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Α Κ Ο Ε Ν Τ Υ Π Ο ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ R U R W O M B A C K Εφαρμογή της προσέγγισης της μόνιμης κατάρτισης για την επιστροφή των γυναικών της υπαίθρου στην αγορά εργασίας: το μοντέλο Beypazari T R 1 - L E O

2 Πίνακας Περεχομένων 1. ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΣΤΟΧΟΥ Εισαγωγή ΤΟΥΡΚΙΑ Δημογραφικά Στοιχεία Εκπαίδευση και Κατάρτιση Απασχόληση Οικιακά, Οικογένεια και Χρήση του Χρόνου Συνδυασμός Επαγγελματικής και Οικογενειακής Ζωής ΠΟΛΩΝΙΑ Δημογραφικά Στοιχεία Εκπαίδευση και Κατάρτιση Απασχόληση Οικιακά, Οικογένεια και Χρήση του Χρόνου Συνδυασμός Επαγγελματικής και Οικογενειακής Ζωής ΕΛΛΑΔΑ Δημογραφικά Στοιχεία Εκπαίδευση και Κατάρτιση Απασχόληση Οικιακά, Οικογένεια και Χρήση του Χρόνου Συνδυασμός Επαγγελματικής και Οικογενειακής Ζωής ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑ Γενικό πλαίσιο μόνιμης κατάρτισης Διαχείριση και χρηματοδότηση του Συστήματος Επαγγελματικής Κατάρτισης Γενική Οργάνωση του Συστήματος Επαγγελματικής Κατάρτισης Αξιολόγηση και Πιστοποίηση στην Κατάρτιση

3 Κύριες τάσεις αλλαγών στο Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Κατάρτισης ΠΟΛΩΝΙΑ Γενικό πλαίσιο του συστήματος κατάρτισης Διαχείριση και επιχορήγηση του Συστήματος Επαγγελματικής Κατάρτισης Γενική οργάνωση του Συστήματος Επαγγελματικής Κατάρτισης Αξιολόγηση και Πιστοποίηση στην Κατάρτιση Κύριες τάσεις αλλαγών του Εθνικού Συστήματος Επαγγελματικής Κατάρτισης ΕΛΛΑΔΑ Γενικό πλάισιο του συστήματος κατάρτισης Διαχείριση και επιχορήγηση του Συστήματος Επαγγελματικής Κατάρτισης Γενική οργάνωση του Συστήματος Επαγγελματικής Κατάρτισης Αξιολόγηση και Πιστοποίηση στην Κατάρτιση Κύριες τάσεις αλλαγών στο Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Κατάρτισης ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ Εισαγωγή Μεθοδολογία για την Ανάπτυξη των Προτάσεων Προτάσεις Απασχόληση Επαγγελματικός Προσανατολισμός Κατάρτιση Εναρμόνιση της εργασίας και της οικογενειακής ζωής Συμπεράσματα σχετικά με τις προτάσεις ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Καλές Πρακτικές Απασχόληση και Κατάρτιση Απασχόληση, Συμβουλευτική και Καθοδήγηση Απασχόληση, Αυτοαπασχόληση και Μάρκετινγκ

4 3

5 1. ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σήμερα, μια μεγάλη προσπάθεια καταβάλλεται από τα εθνικά συστήματα επαγγελματικής κατάρτισης για την προσαρμογή τους στις ιδιαιτερότητες της κάθε ομάδας-στόχου, ώστε να αντιμετωπίσουν τις ιδιαίτερες και ειδικές συνθήκες και ανάγκες της κάθε ομάδας. Αυτή είναι η περίπτωση για τις γυναίκες της υπαίθρου που δεν έχουν καμία ή άνευ αντικειμένου δεξιότητες και ικανότητες ή μετά την αναχώρηση όλων ή εν μέρει την αγορά εργασίας, λόγω των οικογενειακών ευθυνών, επιθυμούν να επανέλθουν στην αγορά εργασίας, αλλά βρίσκουν ικανότητες και τις δεξιότητές τους άνευ αντικειμένου. Θεωρείται ως μια συγκεκριμένη ομάδα στόχος, που χρειάζεται για δράσεις κατάρτισης και προγράμματα προσαρμοσμένα στις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά τους. Είναι μια ομάδα, διαφορετική από τους εν ενεργεία εργαζομένους ή ακόμα και άνεργους, που έχουν περάσει από μια διαδικασία που σήμαινε, στο τέλος, ότι εγκατέλειψαν την αγορά εργασίας για μεγάλο χρονικό διάστημα, χωρίς καμία ιδέα για να γυρίζει πίσω, τουλάχιστον σε σύντομο διάστημα (αυτή είναι η κύρια διαφορά της με τους ανέργους, που εγκατέλειψαν την αγορά εργασίας, αλλά που αναζητούν την εκ νέου - εισαγωγή το συντομότερο δυνατόν, ενών δεν είναι, τότε, τουλάχιστον σε ένα παθητικό τρόπο, έξω από την αγορά). Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, στόχος του προγράμματος είναι να προτείνει αναπροσαρμογή των μεθόδων, των διατάξεων, των εργαλείων και τους τρόπους εφαρμογής της Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΕΚ) για τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά αυτής της ομάδας (γυναίκες της υπαίθρου). Αυτό σημαίνει την πρόταση για τον καλύτερο τρόπο χρήσης του προγραμματισμού και του σχεδιασμού των ΣΕΚ ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της εισόδου και / ή της επανένταξής τους στην αγορά εργασίας, και να προσαρμόσει τη διαχείριση και τη μεθοδολογία των δράσεων κατάρτισης σε αυτήν την ομάδα. Μαζί με αυτό, μια σειρά από προτάσεις που θα επικεντρωθούν στην προσαρμογή των επαγγελματικών εργαλείων καθοδήγησης σε αυτή την ομάδα. Για να επιτευχθεί αυτό, η ομάδα του προγράμματος θα μελετήσει το μοντέλο Beypazari ως αγροτική ανάπτυξη και μόνιμη επαγγελματική κατάρτιση των γυναικών της υπαίθρου. Στη συνέχεια, ο στόχος του προγράμαμτος είναι να προτείνει, αρχίζοντας από τη διακρατική ανάλυση της ομάδας-στόχου και των υφιστάμενων συστημάτων ΣΕΚ, 4

6 ορισμένες συγκεκριμένες μεθοδολογικές προσαρμογές, κάνοντας αναφορά στον προγραμματισμό, το σχεδιασμό, τη διαχείριση και την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων κατάρτισης, καθώς και του επαγγελματικού προσανατολισμού. Τα κύρια βήματα που θα ακολουθηθούν για να αναπτύξουν την εργασία αυτή θα είναι τα ακόλουθα: Προσδιορισμός του πεδίου έρευνας: ομάδα στόχος και εθνικά συστήματα ΣΕΚ. Εθνική και συγκριτική ανάλυση της κατάστασης της ομάδας στόχου. Ανάλυση των συστημάτων, ακολουθώντας μια διαίρεση σε τρία πεδία: προγραμματισμός και σχεδιασμός ΣΕΚ, διαχείριση και ανάπτυξη δράσεων κατάρτισης και επαγγελματικός προσανατολισμός. Εντοπισμός και ανάλυση καλών πρακτικών, περιπτώσεις που οι διατάξεις της ΣΕΚ προσαρμόστηκαν με επιτυχία στην ομάδα στόχου. Ακολουθώντας τα μαθήματα αυτών των καλών πρακτικών, μια σειρά προτάσεων θα αναπτυχθεί για την προσαρμογή των συστημάτων ΣΕΚ, βάσει των τριών πεδίων. Το Μοντέλο Beypazari ως ένα παράδειγμα καλής πρακτικής θα μελετηθεί και θα αναλυθεί από τους Τούρκους εταίρους ώστε να δείξει μια εναλλακτική της ΣΕΚ Τέλος, ένα Πληροφοριακό Έντυπο θα δημιοθργηθεί με τα συμπεράσματα της έρευνας και των προτάσεων Οι γενικοί αντικειμενικοί σκοποί και στόχοι του προγράμαμτος είναι οι ακόλουθοι: Να αναλύσει το σύστημα συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης (ΣΕΚ) στις χώρες εταίρους σε σχέση με τις γυναίκες της υπαίθρου. Να κάνει προτάσεις, βασισμένες στην ανάλυση των καλών πρακτικών, να προσαρμόσει τα συστήματα και τις διατάξεις μόνιμης επαγγελματικής κατάρτισης στις ειδικές ανάγκες και χαρακτηριστικά της ομάδας στόχου (γυναίκες της υπάιθρου), στα διάφορα στοιχεία της κατάρτισης: Προγραμματισμός. Δημιουργία των γενικών κατευθύνσεων των συστημάτων κατάρτισης. Σχεδιασμός. Θέσπιση ενός σχεδίου κατάρτισης, συμπεριλαμβάνοντας οργανωτικά θέματα κοινά στις διαφορετικές δράσεις κατάρτισης. 5

7 Διαχείριση των δράσεων κατάρτισης. Θέματα που σχετίζονται με την οργάνωση συγκεκριμένων δράσεων κατάρτισης. Παιδαγωγικά θέματα. Συμπεριλαμβάνοντας θέματα όπως διδακτική μεθοδολογία, δομή και περιεχόμενα των υλικών κατάρτισης κ.λ.π. Αξιολόγηση των δράσεων κατάρτισης. Προσφέροντας ανατροφοδότηση για μελλοντικό προγραμματισμό, σχεδιασμό, διαχείριση και παιδαγωγικά θέματα. Επαγγελματικός προσανατολισμός και κατάρτισης. Ως ένας τρόπος να εισαχθεί μια δράση κατάρτισης ή με το πέρας αυτής να βρεθεί εργασία. Να αναλύσει το μοντέλο Beypazari ως ένα παράδειγμα καλής πρακτικής και να παράγει ένα σύστημα κατάρτισης βασισμένο στο Μοντέλο του Beypazari. Το έντυπο αυτό αντικατροπτίζει τα τελικά προϊόντα του προγράμματος Rurwomback, τονίζοντας εκείνα τα οποία είναι πιο ουσιαστικά και καινοτόμα για το πρόβλημα που τίθεται γύρω από τη συλλογικότητα των γυναικών της υπαίθρου προς αυτή την κατεύθυνση. Στόχος του είναι να συμβάλει με ένα γενικό όραμα των γυναικών της υπαίθρου στην αγορά εργασίας και τη δια βίου επαγγελματική κατάρτιση και όλους τους παράγοντες που καθορίζουν την κατάστασή τους όσον αφορά την απασχόληση και τη διά βίου μάθηση. Η αποτίμηση της διά βίου επαγγελματικής κατάρτισης περιλαμβάνει: το επίπεδο της πολυπλοκότητας και της προσαρμοστικότητας συλλογικά, και τη σχέση τους με τις ίσες πολιτικές. Όλες οι έρευνες που θα διεξάγονται σε αυτό το πρόγραμμα θα πραγματοποιούνται για να τεθούν οι βάσεις για την ανάπτυξη προτάσεων για την προσαρμογή των συστημάτων επαγγελματικής κατάρτισης στις γυναίκες με οικογενειακά βάρη που θέλουν να προωθήσουν ή να επιστρέψουν στην αγορά εργασίας. Αυτά τα στοιχεία περιλαμβάνονται επίσης, στο παρόν πληροφοριακό έντυπο. Οι προτάσεις αυτές θα είναι τα αποτελέσματα των ποσοτικών και ποιοτικών ερευνών που θα πραγματοποιηθούν σε όλες τις χώρες εταίρους και θα βασίζονται στις καλές πρακτικές που έχουν εντοπιστεί στις συμμετέχουσες χώρες. Με τη διάχυση αυτού του εντύπου, που δημιουργήθηκε από την έρευνα και τη συνολική εργασία που έχει πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του προγράμαμτος, και προτίθεται: Να βελτιώσει τις ικανότητες και δεξιότητες των γυναικών στην επαγγελματική κατάρτιση σε όλα τα επίπεδα, με σκοπό τη διευκόλυνση της ένταξης και της επανένταξής τους στην αγορά εργασίας. 6

8 Να βελτιώσει και να κάνει πιο ευέλικτη την είσοδο αυτής της ομάδας στόχου στη συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση και την αναγνώριση των δεξιοτήτων και των προσόντων με σκοπό την αύξηση και την ανάπτυξη της εργασιακής και κοινωνικής τους προσαρμογής. Να προωθήσει και να ενισχύσει τη συμβολή της επαγγελματικής κατάρτισης στη διαδικασία της καινοτομίας, με στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της επιχειρηματικότητας, εν όψει των νέων δυνατοτήτων απασχόλησης των γυναικών με οικογενειακά βάρη. 7

9 2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΣΤΟΧΟΥ 2.1. Εισαγωγή Οι αγροτικές περιοχές είναι σε θέση να εξασφαλίσουν υψηλή ποιότητα ζωής, αλλά εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται με την ύπαρξη πολλών διαφορετικών προκλήσεων, όπως η έλλειψη εκπαίδευσης και κατάρτισης, υποδομών και ανεπάρκειας των δικτύων κοινωνικών υπηρεσιών, καθώς και των πιέσεων που σχετίζονται με τον εξελισσόμενο μετασχηματισμό της γεωργίας και των μέτρων που λαμβάνονται στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος. Στις αγροτικές περιοχές, η πρόσβαση στις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας είναι πολύ πιο δύσκολη, ειδικά για τις γυναίκες. Κάνοντας τις αγροτικές περιοχές ελκυστικότερες, απαιτείται η προώθηση της αειφόρου και ολοκληρωμένης ανάπτυξης και η δημιουργία νέων ευκαιριών απασχόλησης, ιδίως για τις γυναίκες και τους νέους, καθώς και η παροχή υψηλής ποιότητας κοινωνικών υπηρεσιών και υγείας. Η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι φαινόμενα που υπάρχουν σε αγροτικές περιοχές σε μεγάλη κλίμακα, ιδίως στα νέα κράτη μέλη. Ασθενέστερη θέση των γυναικών της υπάιθρου στην αγορά εργασίας επηρεάζεται επίσης από πολλούς παράγοντες που σχετίζονται με τον τόπο κατοικίας τους. Σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές και τις επιχειρήσεις, οι αρχές σε εθνικό επίπεδο θα πρέπει να δημιουργήσούν κίνητρα για τη συμμετοχή των γυναικών στην επαγγελματική ζωή, τη βελτίωση της εκπαίδευσης και των επαγγελματικών προσόντων και την εξάλειψη των διακρίσεων στην αγορά εργασίας. Είναι απαραίτητο να διαδώσουν την ειχειρηματικότητα μεταξύ των γυναικών και των υποστηρικτικών επιχειρηματικών οντοτήτων που επενδύουν στις αγροτικές περιοχές και προσφέρουν απασχόληση στις γυναίκες ΤΟΥΡΚΙΑ Δημογραφικά Στοιχεία Τα δημογραφικά στοιχεία της Τουρκίας συνοψίζονται ως εξής: 8

10 Κατανομή πληθυσμού 74% του συνολικού πληθυσμού ( ) ζει στις πόλεις και τις κομωπόλεις 26% του συνολικού πληθυσμού ( ) ζει στην ύπαιθρο (IFAD) Δομή ηλικίας, φυλής και φύλου του αυτόχθονου πληθυσμού Ηλικία Φύλο Άντρες Γυναίκες Σύνολο 0-14 ετών ετών Πάνω από Σύνολο Πηγή: Türkiye İstatistik Kurumu (TUIK), Τούρκικη, Στατιστική Υπηρεσία Εκπαίδευση και Κατάρτιση Εκπαίδευση 18 ετών και πάνω % Τουρκία Αστικές Αγροτικές Σύνολο Άντρες ΓυναίκεςΣύνολο Άντρες Γυναίκες Σύνολο Άντρες Γυναίκες Ποσοστό συμμετοχής σε τυπική Ή εκπαίδευση ενηλίκων 17,20 21,07 13,49 19,29 22,90 15,77 12,82 17,12 8,84 Ποσοστό συμμετοχήσ ΜΟΝΟ στην Εκπαίδευση ενηλίκων 13,92 17,17 10,81 15,16 18,08 12,31 11,34 15,22 7,74 Ποσοστό συμμετοχήσ ΜΟΝΟ στην Τυπική εκπαίδευση 5,89 7,02 4,81 7,34 8,52 6,19 2,86 3,80 1,99 Ποσοστό συμμετοχής και στην τυπική Και στην εκπαίδευση ενηλίκων 2,61 3,12 2,13 3,20 3,69 2,73 1,38 1,89 0,90 25 ετών και πάνω Ποσοστό συμμετοχής σε τυπική Ή εκπαίδευση ενηλίκων Ποσοστό συμμετοχήσ ΜΟΝΟ στην Εκπαίδευση ενηλίκων Ποσοστό συμμετοχήσ ΜΟΝΟ στην Τυπική εκπαίδευση Ποσοστό συμμετοχής και στην τυπική Και στην εκπαίδευση ενηλίκων 12,51 15,83 9,29 13,82 16,90 10,80 9,84 13,60 6,30 11,35 14,37 8,43 12,30 15,01 9,64 9,42 13,04 6,02 2,05 2,57 1,54 2,60 3,14 2,06 0,93 1,38 0,51 0,89 1,11 0,67 1,07 1,25 0,90 0,51 0,82 0,22 9

11 Οι ερωτηθέντες 18 ετών και πάνω έδειξαν ότι το 17,2% από αυτούς έχουν συμμετάσχει σε τυπική ή εκπαίδευση ενηλίκων τους τελευταίους 12 μήνες σε όλη την Τουρκία. Στις αστικές περιοχές, το ποσοστό ήταν 19,3% και στις αγροτικές περιοχές ήταν 12,8% της συμμετοχής στην τυπική και την εκπαίδευση ενηλίκων. Για την ίδια ηλικιακή ομάδα (18 και άνω), οι ερωτηθέντες οι οποίοι είχαν λάβει μόνο εκπαίδευση ενηλίκων κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, σε όλη την Τουρκία ήταν 13,9%, στις αστικές περιοχές 15,2% και στις αγροτικές περιοχές 11,3%. Κατά την περίοδο των τελευταίων 12 μηνών από την έρευνα, οι ερωτηθέντες οι οποίοι ήταν 25 ετών και άνω έδειξαν ότι το 12,5% από αυτούς έχουν συμμετάσχει σε τυπική ή εκπαίδευση ενηλίκων. Το ποσοστό για τις αστικές περιοχές ήταν 13,8% και για τις αγροτικές περιοχές ήταν 9,8%. Για την ίδια ηλικιακή ομάδα, σε όλη την Τουρκία, το 11,4% από αυτούς που συμμετείχαν μόνο σε εκπαίδευση ενηλίκων, στις αστικές περιοχές ήταν 12,3% και στις αγροτικές περιοχές ήταν 9,4% Απασχόληση 44,0 42,0 40,0 38,0 2005/1 2005/7 2006/1 2006/7 2007/1 2007/7 2008/1 2008/7 2009/1 2009/7 2010/1 Ποσοστό απασχόλησης (με αποτέλεσμα συνόδων) Ποσοστό απασχόλησης (χωρίς αποτέλεσμα συνόδων) Γράφημα 1- Ποσοστό Απασχόλησης χωρίς αποτέλεσμα συνόδων 1 (%) (TUIK, 2010) Πηγή: Türkiye İstatistik Kurumu (TUIK), Τούρκικη, Στατιστική Υπηρεσία 1 Αποτέλεσμα συνόδων σημαίνει απασχόληση. 10

12 Ο αριθμός του εργατικού δυναμικού ήταν 19 εκατομμύρια 962 χιλιάδες ( ) για τον Ιανουάριο του Ο αριθμός έχει αυξηθεί 2 εκατομμύρια 203 χιλιάδες ( ) εντός 5 ετών. Το εργατικό δυναμικό έχει αυξηθεί σε 22 εκατομμύρια 165 χιλιάδες ( ) τον Ιανουάριο του Ο αριθμός της ανεργίας είχε επιπλέον 1 εκατ. 58 χιλιάδες ( ) με την επίτευξη 3 εκατομμύρια 347 χιλιάδες ( ) εντός 5 ετών. Αριθμός για την απασχόληση έχει αυξηθεί από 22 εκατομμύρια 251 χιλιάδες ( ) έως 25 εκατομμύρια 512 χιλιάδες ( ) με αύξηση κατά 3 εκατομμύρια 261 χιλιάδες ( ) για περίοδο 5 ετών Οικιακά, Οικογένεια και Χρήση του Χρόνου Στους Πίνακες 1, 2, 3, και 4 παρουσιάζονται μερικά στατιστικά στοιχεία από την Έρευνα για τα Νοικοκυριά (2006) που παρουσιάζει τη δομή της οικογένειας, τις συνήθειες προετοιμασίας φαγητού, τις γυναικείες δουλειές, και την ηλικία γάμου στις αστικές και αγροτικές περιοχές. Πίνακας 1- Οικογενειακή δομή των νοικοκυριών σε Αστικές και Αγροτικές Περιοχές (%) (TUIK, 2006) Νοικοκυριά με 1 άτομο Κανονική οικογένεια Πολυπληθής οικογένεια Μαθητές και εργάτες Τουρκία 6,0 80,7 13,0 0,3 Αστικές 6,2 83,0 10,3 0,5 Αγροτικές 5,7 76,3 18,0 0,0 Πηγή: Türkiye İstatistik Kurumu (TUIK), Τούρκικη, Στατιστική Υπηρεσία Πίνακας 2 Αστικές και Αγροτικές Διαφορές στο ποιος κάνεις τις οικιακές δουλειές (%) (TUIK, 2006)-Προετοιμασία Φαγητού Άντρ Γυναίκ Συνολικά Αυτοί Κάποιος Δεν εσ ες μέλη της που δε εκτός, έναντι πραγματοπ οικογένειας σχετίζο πληρωμής οιήθηκε νται με εντός του το σπιτιού νοικοκυ ριό Τουρκία 2,0 87,1 9,5 0,8 0,4 0,2 Αστικές 1,8 86,7 9,8 0,9 0,6 0,2 Αγροτικές 2,3 87,8 8,8 0,7 0,1 0,3 Πηγή: Türkiye İstatistik Kurumu (TUIK), Τούρκικη, Στατιστική Υπηρεσία,

13 Πίνακας 3 Ποσοστό εργαζόμενων γυναικών χωρίς αμοιβή (%) (TUIK, 2006) Τουρκία 83,6 Αστικές 84,9 Αγροτικές 81,4 Πηγή: Türkiye İstatistik Kurumu (TUIK), Τούρκικη, Στατιστική Υπηρεσία, 2010 Table 4 Ηλικία γάμου στις Αγροτικές και Αστικές περιοχές (%) (TUIK, 2006) Τουρκία 13,0 61,0 24,3 1,5 0,1 0,0 0,0 Αστικές 8,7 59,5 29,6 2,0 0,2 0,0 0,0 Αγροτικές 20,4 63,8 15,0 0,7 0,1 0,0 0,0 Πηγή: Türkiye İstatistik Kurumu (TUIK), Τούρκικη, Στατιστική Υπηρεσία, Συνδυασμός Επαγγελματικής και Οικογενειακής Ζωής Σύμφωνα με την Έρευνα για την Οικογενειακή Δομή της Τουρκικής Στατιστικής Υπηρεσίας, και τα δύο φύλα βλέπουν τις γυναίκες ως νοικοκυρές. Περισσότερο από το μισό και των δύο φύλων αντιλαμβάνεται ότι οι γυναίκες δεν θα πρέπει να εργάζονται (60-64%). Δήλωσαν τους λόγους που είναι εναντίον στο να εργάζεται η γυναίκα και είναι οι εξής: οι εργαζόμενες γυναίκες είναι ενάντια των παραδόσεων, το εργασιακό περιβάλλον δεν είναι ασφαλές, τα παιδιά των εργαζόμενων γυναικών πάσχουν από γυναίκες εξουθενωμένες λόγω εργασίας. Πίνακας 5 Απόψεις σχετικά με τις εργαζόμενες γυναίκες (TUIK, 2006). Απόψεις σχετικά με τις εργαζόμενες γυναίκες (1), 2006 (%) Γυναίκες Άντρες Η κύρια απασχόληση των γυναικών είναι το νοικοκυριό 64,7 60,7 Παραβιάζει της παραδόσεις μας 14,1 12,0 Το εργασιακό περιβάλλον δεν είναι ασφαλές για τις γυναίκες 9,5 16,5 Children of working women suffers 7,8 7,0 Μια δουλειά επί πληρωμή εξιυθενώνει τις γυναίκες 2,5 2,0 Άλλο 1,4 1,8 Σύνολο 100,0 100,0 Πηγή: Έρευνα για την Οικογενειακή Δομή, 2006 (1) 23% των αντρών, και 10% των γυναικών πιστεύει ότι οι γυναίκες δεν είναι κατάλληλες για εργασία. Πηγή: Türkiye İstatistik Kurumu (TUIK), Τούρκικη, Στατιστική Υπηρεσία,

14 2.3. ΠΟΛΩΝΙΑ Δημογραφικά Στοιχεία Τα δημογραφικά στοιχεία της Πολωνίας συνοψίζονται όπως παρακάτω: Κατανομή πληθυσμού 61.8% των Πολωνών ζει στις πόλεις, και 38.2% στην ύπαιθρο. Ηλικιακή δομή του πληθυσμού Κάτω των 17 ετών 24%, Ηλικίας %, Ηλικίας %, Ηλικίας %, Ηλικίας % Πάνω των 60 ετών 16.7% Πάνω των 80 ετών 2% Εκπαίδευση και Κατάρτιση Εκπαιδευτικό επίπεδο του πληθυσμού Πληθυσμός ηλικίας 15 και πάνω ανά φύλο και εκπαιδευτικό επίπεδο το έτος 2007 Εκπαιδευτικό επίπεδο % του πληθυσμού % των ανδρών % των γυναικών Πανεπιστήμιο Υψηλότερη και χαμηλότερη δευτεροβάθμια Μετα-πρωτοβάθμια επαγγελματική Πρωτοβάθμια που έχει ολοκληρωθεί Αναλφάβητοι, πρωτοβάθμια που δεν έχει ολοκληρωθεί

15 Εκπαίδευση στο πλαίσιο του μη τυπικού άτυπου συστήματος έχει ένα άκρως επιλεκτικό χαρακτήρα. Σχεδόν το ήμισυ του συνόλου των ατόμων που σπουδάζουν στο μη τυπικό άτυπο σύστημα είναι απόφοιτοι πανεπιστημίου, και περίπου 27% - άτομα με δευτεροβάθμια, επαγγελματική και μετα-δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το μερίδιο των ατόμων που κατέχουν διπλώματα γενικών δευτεροβάθμιων σχολείων ανέρχεται στο 6%, επαγγελματικές σχολές - 15%, και λιγότερο από το 3% αντιστοιχεί σε εκπαίδευση που το επίπεδο δεν υπερβαίνει την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (το λεγόμενο γυμνάσιο). Η διαρκής εκπαίδευση ως εκ τούτου εκτελείται από άτομα με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης, καθώς και από άτομα με επαγγελματική εκπαίδευση Απασχόληση Σχεδόν όλα τα αποτελέσματα των ερευνητικών μελετών δείχνουν σημαντική ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Το ποσοστό επαγγελματικής δραστηριότητας στους άνδρες ανήλθε σε 61,9%, ενώ μεταξύ των γυναικών - μόνο 46,2%. Οι εργαζόμενοι αντιπροσωπεύουν το 53,6% του συνόλου των ανδρών, σε σύγκριση με το 39,3% των γυναικών. Το 2009 οι γυναίκες εργάστηκαν λιγότερο από ό,τι οι άνδρες και στις περισσότερες περιπτώσεις βάσει μερικής απασχόλησης. Η μέση εβδομαδιαία διάρκεια εργασίας μιας γυναίκας ήταν 37,6 ώρες. Την ίδια στιγμή, ένας άνδρας εργαζόταν για 43,4 ώρες. Η εργασία μερικής απασχόλησης των γυναικών ανήλθε στο 13,5% σε σύγκριση με το 7,1% των ανδρών Οικιακά, Οικογένεια και Χρήση του Χρόνου Παραδοσιακή κατανομή των ρόλων που διαδραματίζουν στην υλοποίηση των καθηκόντων των νοικοκυριών παραμένει πολύ δημοφιλής στην Πολωνία. Τέτοιες δραστηριότητες, όπως: το πλύσιμο των ρούχων, το σιδέρωμα, η προετοιμασία των γευμάτων και των πιάτων, ο καθαρισμός των σπιτιών (τόσο ο καθημερινός όσο και σε βάθος γενική καθαριότητα) και τα καθημερινά ψώνια πραγματοποιούνται από τις γυναίκες στα περισσότερα νοικοκυριά. Ποσοστό των ανδρών που ασχολούνται με τέτοια καθήκοντα, χωρίς καμία βοήθεια από τις γυναίκες είναι σε κάθε περίπτωση, σίγουρα πιο κάτω. Για την πραγματοποίηση όλων των καθηκόντων, οι γυναίκες περνούν περισσότερο χρόνο από τους άνδρες (κατά 7,5 ώρες την εβδομάδα κατά 14

16 μέσο όρο, και στην ομάδα ηλικίας όσο και 31,8 ώρες - ένας αριθμός που αντιπροσωπεύει σχεδόν το επιπλέον "πλήρους απασχόλησης" ). Το 2007 ο αριθμός των γυναικών που ασχολούνται αποκλειστικά με τη φροντίδα του σπιτιού ήταν όσο το 1,5 εκατ.. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για μια τέτοια κατάσταση. Καθώς ένας σύζυγος στην Πολωνία κερδίζει συνήθως περισσότερο - η γυναίκα φροντίζει το σπίτι. Ωστόσο, στην περίπτωση του άνδρα που αποφασίζουν να μεταναστεύσουν για την αναζήτηση μιας θέσης εργασίας, η γυναίκα μένει στο σπίτι είναι σε θέση να συνδυάσει τα καθήκοντα του νοικοκυριού με την επαγγελματική εργασία Συνδυασμός Επαγγελματικής και Οικογενειακής Ζωής Στις συνθήκες της σύγχρονης οικονομίας θα αντιμετωπίσουμε, όσον αφορά τις γυναίκες, με αυξανόμενη δυσκολία του συνδυασμού της επαγγελματικής ζωής με την οικογενειακή ζωή, με αποτέλεσμα το υψηλό κόστος που καταβάλλεται σε σχέση με την οικογένεια και τη μειωμένη απόδοση στην εργασία. Από την άλλη πλευρά, ο αποκλεισμός των γυναικών από επαγγελματικά αποτελέσματα εργασίας στην απαξίωση των προσόντων τους και την επακόλουθη επιβολή διακρίσεων στην αγορά εργασίας. Μια ευκαιρία για να αλλάξει αυτή η κατάσταση συνίσταται, μεταξύ άλλων, η εφαρμογή των ευέλικτων μορφών απασχόλησης και το σχεδιασμό της εργασίας που θα μπορούσαν να συνδυάσουν την επαγγελματική διαχείριση της εργασίας με την υλοποίηση των άλλων καθηκόντων ΕΛΛΑΔΑ Δημογραφικά Στοιχεία Τα δημογραφικά στοιχεία της Ελλάδας συνοψίζονται παρακάτω: Κατανομή πληθυσμού Κατανομή Πληθυσμού (%) 2009 Ετήσιο ποσοστό μεταβολής πληθυσμού % Αστικές Αγροτικές Αστικές Αγροτικές Πηγή: Διεύθυνση Στατιστικής της Γραμματείας Ενωμένων Εθνών 15

17 Ηλικιακή δομή του πληθυσμού Ηλικιακή 0 14 ετών ετών 65 ετών και Ομάδα πάνω Ποσοστό 14,3% 66,6% 19,2% Άντρες Γυναίκες Πηγή: Γενική Γραμματεία Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας Εκπαίδευση και Κατάρτιση Έτος Μεταπτυχια κές σπουδές ή Διδακτορικ ό Πανεπιστη μιακός Τίτλος Γεωργία, δασοπονία και αλιεία (σε χιλιάδες) Τίτλος Τεχνολογικού Επαγγελματικ ού Ιδρύματος Μεταδευτε ροβάθμια Εκπαίδευσ η Δευτεροβά θμια Εκπαίδευσ η Υποχρεωτι κή Εκπαίδευσ η Μερικές τάξεις Υποψρεω τικής Εκπαίδευ σης Αναλφ άβητοι Άντρες Γυναίκες Πηγή: Γενική Γραμματεία Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας Έτος Μεταπτυχι ακές σπουδές ή Διδακτορι κό Πανεπιστη μιακός Τίτλος Τίτλος Τεχνολογικού Επαγγελματικ ού Ιδρύματος Βιομηχανία Μεταδευτε ροβάθμια Εκπαίδευση Δευτεροβάθ μια Εκπαίδευση Υποχρεωτι κή Εκπαίδευσ η Μερικές τάξεις Υποψρεω τικής Εκπαίδευ σης Αναλφ άβητοι Άντρες Γυναίκες Πηγή: Γενική Γραμματεία Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας 16

18 Στην Ελλάδα, οι γυναίκες της υπαίθρου παρακολουθούν μαθήματα σχετικά με την ένδυση, τα είδη χειροτεχνίας, την αγροτική οικιακή οικονομία, την επεξεργασία τροφίμων και τον αγροτουρισμό. Αντίθετα, μαθήματα όπως η εκτροφή ζώων, η δενδροκομία, η κηπουρική και τα αγροτικά μηχανήματα, οι γυναίκες της υπαίθρου αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 20% των εκπαιδευομένων Απασχόληση Στην Ελλάδα η απασχόληση ήταν 66,5% το 2008 σε σύγκριση με την Ευρωπαϊκή Ένωση (27 χώρες) με 70,5%. Σχετικά λίγες γυναίκες στην εργασία: η απασχόληση των γυναικών ήταν 52,5% - πολύ χαμηλότερα από το 63,0% της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το έτος 2009 το ποσοστό απασχόλησης για την Ελλάδα ήταν 53,98%, το οποίο ήταν 41,47 για τις γυναίκες. Η γυναικεία απασχόληση στη Γεωργία, τη Δασοκομία και στην Αλιεία ήταν 40,26 % και για τους άντρες 59,73%. Ηλικιακές ομάδες Σε χιλιάδες Σύνολο ετών ετών ετών ετών ετών 65 ετών και πάνω Γυναίκες στη Γεωργία, δασοκομία και αλιεία 219,6 1,9 3,4 7,6 60,8 133,1 12,9 Άνδρες στη Γεωργία, δασοκομία και αλιεία 325,8 5,4 12,3 26,3 107,5 149,2 25,0 Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας: 3 ο Τρίμηνο Οικιακά, Οικογένεια και Χρήση του Χρόνου Ωστόσο, το ποσοστό ανεργίας για τις γυναίκες ηλικίας ετών ήταν 30,9% στην Ελλάδα το Ο βαθμός των οικιακών εργασιών εξαρτάται από την ηλικία, τον αριθμό των παιδιών και τη γενική κατάσταση της οικογένειας. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Απασχόληση, Κοινωνικές Υποθέσεις και Ίσες Ευκαιρίες για το 2005 ο μέσος χρόνος που δαπανάται ανά εβδομάδα σε οικιακή και οικογενειακή εργασία ήταν 28,8 για τις γυναίκες και 7,1 για τους άνδρες. Είναι σαφές ότι η διαφορά είναι 21,7 ώρες. 17

19 2005 Γυναίκες Άντρες Διαφορά Οικιακή και οικογενειακή εργασία Απασχόληση επί πληρωμή Οικιακή και οικογενειακή εργασία Απασχόληση επί πληρωμή Οικιακή και οικογενειακή εργασία Απασχόληση επί πληρωμή Μέσος όρος που δαπανάται ανά εβδομάδα σε οικιακή και οικογενειακή εργασία και σε απασχόληση επί πληρωμή Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Απασχόληση, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ίσες Ευκαιρίες Συνδυασμός Επαγγελματικής και Οικογενειακής Ζωής Οι γυναίκες της υπαίθρου έχουν πολλαπλούς ρόλους: στον οικιακό τομέα είναι διαχειριστές των νοικοκυριών και φροντιστές της οικογένειας. Στην κοινωνία διατηρούν κοινωνικές και πολιτιστικές υπηρεσίες, κυρίως σε εθελοντική βάση. Και στην οικονομία, εάν δεν έχουν επίσημα προσληφθεί ως υπάλληλοι ή επιχειρηματίες, συχνά δραστηριοποιούνται σε οικογενειακές επιχειρήσεις και αγροκτήματα. Συχνά οι οικιακοί και κοινωνικοί ρόλοι τους συντηρούν, όχι μόνο τον περιορισμό τους από τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, αλλά και στο να παρέχουν υποστήριξη έτσι ώστε οι άνδρες να συμμετάσχουν. Ο άνισος καταμερισμός των οικογενειακών και οικιακών ευθυνών αποτελεί ένα σημαντικό εμπόδιο για την ισότιμη συμμετοχή των γυναικών και των ανδρών στην ανάπτυξη της υπαίθρου. Στην Ελλάδα, ο αγροτουρισμός επιτυχημένων συνεταιρισμών, πολλών από των οποίων διευθύνονται από γυναίκες, αποτελούν επίσης παραδείγματα από τα οφέλη της συλλογικής πρωτοβουλίας και της ομάδας εργασίας ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το εργατικό συναμικό της υπαίθρου μειώνεται τόσο για τους άνδρες όσο και τις γυναίκες και το χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών παραμένει. Αυτό το κενό προσδιορίζεται στατιστικά ως «πληθυσμός στο μη εργατικό δυναμικό». Όλοι οι κυβέρνητικοί, διεθνείς και μη κυβερνητικοί φορείς στην Τουρκία στο παρελθόν έχουν κατευθύνει μερικές από τις προσπάθειές τους για την αύξηση της συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό των γυναικών της υπαίθρου. Το χαμηλό και μειωμένο ποσοστό συμμετοχής του εργατικού δυναμικού αποτελούν σημαντικό δείκτη των διαφορών μεταξύ των φύλων που έχει ως αποτέλεσμα τη φτώχεια και την ευπάθεια. 18

20 Μια ικανοποιητική απάντηση για να εξηγήσει την πτωτική τάση στο ποσοστό συμμετοχής των γυναικών της υπαίθρου εξακολουθεί να είναι απούσα. Αυτό δεν αποτελεί εύκολο έργο, αν λάβει κανείς υπόψη τις μεγάλες διαφορές μεταξύ των περιφερειών (επαρχίες) και τις ηλικιακές ομάδες. Η αύξηση των ετών της σχολικής εκπαίδευσης, η επιβράδυνση της μετανάστευσης των ανδρών ης υπαίθρου, οι αλλαγές στους τύπους καλλιέργειας, σε συνδυασμό με τη μείωση της έντασης της εργασίας μπορεί να είναι οι πιθανές υποθέσεις, αλλά τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία που αφορούν στον πληθυσμό και όχι στο εργατικό δυναμικό προσφέρουν μόνο πολύ περιορισμένες πληροφορίες (εξηγήσεις ) για αυτή την άποψη. Η θέση της πολωνής γυναίκας στην αγορά εργασίας είναι πολύ χειρότερη από το αντίστοιχο ευρωπαϊκό ποσοστό. Πολύ πιο συχνά είναι άνεργη και είναι πολύ πιο δύσκολο για εκείνη να συνδυάσει την εργασία με την ανατροφή των παιδιών της. Στην Πολωνία, μια γυναίκα κερδίζει ακόμα λιγότερα από έναν άντρα, κατά 15 τοις εκατό κατά μέσο όρο. Για να ξεκινήσει, όσο υψηλότερη είναι η θέση, τόσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά των κερδών. Η κατάσταση των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι διαφοροποιημένη ανάλογα με τέτοιες διαστάσεις όπως: η μορφή της σύμβασης εργασίας, ο χρόνος εργασίας, η σταθερότητα στο χώρο εργασίας. Κάθε τρίτη γυναίκα από την ομάδα των ανέργων γυναικών που δηλώνουν την ετοιμότητά τους να βρουν εργασία υποστηρίζει ότι οι λόγοι της ανεργίας σχετίζονται με τους στερεότυπους ρόλους που διαδραματίζουν, και την αναγκαιότητα για τη φροντίδα των μελών της οικογένειας και των σπιτιών τους. Παρόμοιοι λόγοι αναφέρονται από τις γυναίκες που απουσιάζουν από την αγορά εργασίας. Όσο περισσότερα παιδιά έχει μια άνεργη γυναίκα, τόσο πιο απαισιόδοξη είναι η αξιολόγησή της ως προς την ευκαιρία να βρει εργασία. Κατά τη γνώμη των γυναικών, ο συνδυασμός των επαγγελματικών καθηκόντων, της οικιακής χρήσης και της φροντίδας των παιδιών μπορεί να υλοποιηθεί ομαλά υπό την προϋπόθεση ότι οι σύζυγοι ή σύντροφοι χωρίζουν τα καθήκοντά τους ισότιμα και μπορεί να υπολογιστεί και η υποστήριξη άλλου συγγενή. Πολλές γυναίκες αποδίδουν σημασία στη στάση των 19

21 εργοδοτών και τη διαθεσιμότητα των βρεφονηπιακών σταθμών, νηπιαγωγεία και παιδικούς σταθμούς. Πάνω από το ήμισυ των γυναικών που ζουν σε αγροτικές περιοχές δεν εργάζονται, εκ των οποίων το 7 τοις εκατό δεν είχε καμία δουλειά κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Το ένα πέμπτο των γυναικών της υπαίθρου εργάζεται στα αγροκτήματα, το ένα τέταρτο εργάζεται εκτός των αγροκτημάτων, 4 τοις εκατό από αυτές λειτουργούν ένα αγρόκτημα και ταυτόχρονα εργάζονται επαγγελματικά. Η συχνότερα αναφερόμενη λογική για από την έλλειψη της επαγγελματικής δραστηριότητας είναι το βάρος της προστασίας των ευθυνών - 44 τοις εκατό των γυναικών της υπαίθρου δεν μπορεί να εργαστεί για το λόγο αυτό. Πολλές από αυτές δεν έχουν επαρκή προσόντα. Μερικές φορές, τα εμπόδια περιλαμβάνουν, επίσης, πεζούς λόγους όπως είναι οι δυσκολίες μεταφοράς ή η έλλειψη της κατάλληλης υποδομής. Υπάρχουν πολύ λιγότερες γυναίκες από τους άνδρες στις αγροτικές περιοχές, η ύπαιθρος γίνεται όλο και «ηλικιωμένη», και οι περισσότερες νέες γυναίκες, ιδιαίτερα εκείνες με υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης, φεύγουν για τις πόλεις. Όπως προκύπτει από την έρευνα η κατάσταση των γυναικών παραμένει εκτός του πεδίου ενδιαφέροντος των τοπικών κοινωνικών πολιτικών, καθώς και των δραστηριοτήτων που διεξάγονται για λογαριασμό της εν λόγω κοινωνικής ομάδας που είναι προσωρινή και έχει προσωρινό χαρακτήρα. Τα ποσοστά απασχόλησης και γέννησης για τις γυναίκες τοποθετούν την Πολωνία του σήμερα στο τέλος της ευρωπαϊκής κατάταξης. Η βελτίωση της θέσης των γυναικών στην αγορά εργασίας, η αύξηση του δείκτη απασχόλησης και η εφαρμογή των μηχανισμών που διευκολύνουν συνδυασμός της επαγγελματικής και της μητρότητας αποτελούν ζητήματα πρωταρχικής σημασίας για την περαιτέρω ανάπτυξη της Πολωνίας και την αναστροφή της τάσης γήρανσης της κοινωνίας. Τα ακόλουθα μέτρα, λαμβάνοντας υπόψη τους διαφορετικούς δημογραφικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς και πολιτιστικούς παράγοντες, μπορεί να βελτιώσουν την επαγγελματική και την οικογενειακή κατάσταση των γυναικών της Πολωνίας: 20