ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ CLP. Ταξινόμηση ως προς τους φυσικοχημικούς κινδύνους ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ. Ελένη Φούφα Δ/ΝΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ, ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΧΗΜΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ, ΓΧΚ

Transcript

1 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΧΗΜΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΓΕΝΙΚΟΥ ΧΗΜΕΙΟΥ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ CLP Ταξινόμηση ως προς τους φυσικοχημικούς κινδύνους ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Ελένη Φούφα Δ/ΝΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ, ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΧΗΜΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ, ΓΧΚ Ημερίδα PROTEAS-Σεμινάριο CLP Πολυτεχνείο Κρήτης-Δ/ΝΣΗ ΕΒΧΠ ΓΧΚ Αμφιθέατρο ΓΧΚ, Δεκέμβριος

2 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ Άρθρο 5 Προσδιορισμός και εξέταση των διαθέσιμων σχετικά με τις ουσίες πληροφοριών 1. Οι παρασκευαστές, εισαγωγείς και μεταγενέστεροι χρήστες μιας ουσίας προσδιορίζουν τις σχετικές διαθέσιμες πληροφορίες προκειμένου να καθορισθεί κατά πόσον η ουσία συνεπάγεται κίνδυνο από φυσικούς παράγοντες Άρθρο 6 Προσδιορισμός και εξέταση των διαθέσιμων σχετικά με τα μείγματα πληροφοριών 1. Οι παρασκευαστές, οι εισαγωγείς και οι μεταγενέστεροι χρήστες μείγματος προσδιορίζουν τις σχετικές διαθέσιμες πληροφορίες ως προς το ίδιο το μείγμα ή τις ουσίες που περιλαμβάνει προκειμένου να καθορισθεί κατά πόσον το μείγμα συνεπάγεται κίνδυνο από φυσικούς παράγοντες! Οι πληροφορίες αφορούν τις μορφές ή τις φυσικές καταστάσεις στις οποίες το μείγμα διατίθεται στην αγορά και, αναλόγως, μπορεί εύλογα να αναμένεται ότι θα χρησιμοποιηθεί. 2

3 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΕΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Άρθρο 8 Παραγωγή νέων πληροφοριών για ουσίες και μείγματα 1. Για να καθοριστεί κατά πόσον μια ουσία ή ένα μείγμα συνεπάγεται κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία ή περιβαλλοντικό κίνδυνο.ο παρασκευαστής, ο εισαγωγέας ή ο μεταγενέστερος χρήστης μπορούν, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν εξαντλήσει όλα τα άλλα μέσα παραγωγής πληροφοριών να εκτελέσουν νέες δοκιμές. 2. Για να καθοριστεί κατά πόσον μια ουσία ή ένα μείγμα συνεπάγεται κάποιον από τους φυσικούς κινδύνους.. ο παρασκευαστής, ο εισαγωγέας ή ο μεταγενέστερος χρήστης διενεργούν τις δοκιμές που απαιτούνται στο εν λόγω μέρος, εκτός εάν διατίθενται ήδη επαρκή και αξιόπιστα στοιχεία. 3

4 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Για την παραγωγή των δεδομένων για την ταξινόμηση, η πλειονότητα των μεθόδων δοκιμής που εφαρμόζονται περιγράφονται στο Εγχειρίδιο : UN Manual of Tests and Criteria, Manual of Tests and Criteria (United Nations, 2010) που χρησιμοποιείται κυρίως για την ταξινόμηση για τις μεταφορές. Για τα αέρια και τα υγρά, για την παραγωγή των δεδομένων αναφέρονται και μέθοδοι από διεθνή πρότυπα (όπως ISO). Από τον Ιανουάριο 2014 οι δοκιμές πρέπει να γίνονται σύμφωνα με κάποιο αναγνωρισμένο σύστημα ποιότητας (GLP, EN, ISO, κλπ). Σε πολλές περιπτώσεις όταν η ουσία εμφανίζεται σε φυσική μορφή διαφορετική (π.χ. για σκοπούς μεταφοράς ή εφοδιασμού) από αυτή που υποβλήθηκε σε δοκιμή, πρέπει να υποβληθεί σε δοκιμή εκ νέου. 4

5 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Το μέγεθος των σωματιδίων, η επεξεργασία της επιφάνειας και η φυσική κατάσταση μπορεί να επηρεάζουν σημαντικά τη φυσικοχημική συμπεριφορά της ουσίας ή του μείγματος. Η παρουσία προσμίξεων ακόμη σε πολύ μικρές ποσότητες (ιδιαίτερα των μετάλλων) μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στη χημική συμπεριφορά και τη θερμική σταθερότητα ενός μείγματος. Η φυσικοχημική συμπεριφορά και επομένως η ταξινόμηση ενός μείγματος μπορεί να επηρεάζεται σημαντικά από την παρουσία ενός μόνο συστατικού του οποίου οι ιδιότητες κυριαρχούν στο σύνολο (όπως για το σημείο ανάφλεξης κάποιες φορές σε συγκεντρώσεις κάτω του 0.5%). Άμεσα συμπεράσματα που μπορεί να φαίνεται πως μπορεί να εφαρμοστούν, δεν οδηγούν πάντα στο σωστό αποτέλεσμα (π.χ. μείγμα δύο μη εύφλεκτων στερεών ουσιών μπορεί να οδηγήσει σε εύφλεκτο στερεό μείγμα) 5

6 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Σε γενικές γραμμές οι φυσικές ιδιότητες των μειγμάτων δεν είναι σε γραμμική συνάρτηση με αυτές των συστατικών του. Σχεδόν στο σύνολο των περιπτώσεων δεν εφαρμόζονται οι αρχές παρεμβολής, η ομαδοποίηση και το read across για την ταξινόμηση των μειγμάτων. Θερμοκρασία ο C Σημείο ανάφλεξης μείγματος αιθανόλης/νερου Μπύρα Λικέρ Κονιάκ Ειδικό ρούμι % αλκοόλη 6

7 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις υπάρχει δυνατότητα μετατροπής από DSD σε CLP Για την ταξινόμηση των μειγμάτων ως προς τους φυσικοχημικούς κινδύνους : στην πλειονότητα των περιπτώσεων πρέπει να εφαρμόζονται οι αντίστοιχες δοκιμές, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, όπως η τάξη κινδύνου Εύφλεκτα υγρά όπου η ταξινόμηση του μείγματος μπορεί να προκύψει από υπολογιστική μέθοδο. 7

8 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΟΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΙ ΥΠΟΛOΓΙΣΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ Α. ΑΕΡΙΑ ΥΠΟ ΠΙΕΣΗ (2.5) Να εξεταστεί η ταξινόμηση ως προς την τάξη κινδύνου «αέρια υπό πίεση» του μείγματος O 2 (9 %), + N 2 O(16 %) και N 2 (75 %). Κρίσιμες θερμοκρασίες συστατικών : O 2 : TCrit = C (= K) N 2 O : TCrit = C (= K) N 2 : TCrit = -147 C (= K) Υπολογισμός κρίσιμης θερμοκρασία μείγματος : K K K= Kelvin = C C < - 50 C ΑΕΡΙΟ ΥΠΟ ΠΙΕΣΗ, πεπιεσμένα αέρια 8

9 2.5 ΑΕΡΙΑ ΥΠΟ ΠΙΕΣΗ Κριτήρια Πεπιεσμένο αέριο Αέριο το οποίο, όταν είναι συσκευασμένο υπό πίεση, βρίσκεται εξ ολοκλήρου σε αέρια φάση σε θερμοκρασία -50 C, συμπεριλαμβανομένων όλων των αερίων με κρίσιμη θερμοκρασία - 50 C. Υγροποιημένο αέριο Υγροποιημένο αέριο υπό ψύξη Αέριο το οποίο, όταν είναι συσκευασμένο υπό πίεση, βρίσκεται εν μέρει σε υγρή φάση σε θερμοκρασίες άνω των - 50 C. Γίνεται διάκριση μεταξύ: i) υγροποιημένου αερίου υπό υψηλή πίεση: αέριο με κρίσιμη θερμοκρασία μεταξύ - 50 C και + 65 C και ii) υγροποιημένου αερίου υπό χαμηλή πίεση: αέριο με κρίσιμη θερμοκρασία άνω των + 65 C. Αέριο, το οποίο, όταν είναι συσκευασμένο, υγροποιείται μερικώς εξαιτίας της χαμηλής του θερμοκρασίας. Διαλυμένο αέριο Αέριο, το οποίο, όταν είναι συσκευασμένο υπό πίεση, είναι διαλυμένο σε διαλύτη υγρής φάσης. 9

10 2.6 ΕΥΦΛΕΚΤΑ ΥΓΡΑ Β. ΕΥΦΛΕΚΤΑ ΥΓΡΑ (2.6) Τα δεδομένα που απαιτούνται για την ταξινόμηση : σημείο ανάφλεξης και αρχικό σημείο βρασμού, μπορεί να αναζητηθούν στη βιβλιογραφία, να προσδιοριστούν με δοκιμές ή να υπολογιστούν. Στην περίπτωση μειγμάτων που περιέχουν γνωστά εύφλεκτα υγρά σε καθορισμένες συγκεντρώσεις, είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί υπολογιστική μέθοδος* για το σημείο ανάφλεξης: εάν το υπολογιζόμενο σημείο ανάφλεξης του μείγματος, είναι τουλάχιστον 5 C μεγαλύτερο από το σχετικό κριτήριο ταξινόμησης (23 C και 60 C, αντίστοιχα) και με την προϋπόθεση ότι: η σύνθεση του μείγματος είναι επακριβώς γνωστή είναι γνωστά, το κατώτερο όριο έκρηξης κάθε συστατικού του μείγματος είναι γνωστά, η εξάρτηση της πίεσης κορεσμένου ατμού από τη θερμοκρασία και ο συντελεστής δραστικότητας για κάθε συστατικό όπως υπάρχει στο μείγμα η υγρή φάση είναι ομοιογενής *Μια κατάλληλη μέθοδος υπολογισμού περιγράφεται από τους Gmehling και Rasmussen [Ind. Eng. Fundament, 21, 186, (1982)] 10

11 2.6 ΕΥΦΛΕΚΤΑ ΥΓΡΑ Να προσδιοριστεί η ταξινόμηση ως προς την ευφλεκτότητα υγρού μείγματος που αποτελείται από : n-butylacetate (7.9 %), p-xylene (60.3 %) και 1,3,5- Trimethylbenzene (31.7 %). Αρχικό σημείο βρασμού μείγματος: 140 C Προσδιορίζεται υπολογιστικά το σημείο ανάφλεξης: σημείο ανάφλεξης : 26 C (Πληρούνται οι λοιπές συνθήκες για χρήση της υπολογιστικής μεθόδου) Σημείο ανάφλεξης κατόπιν υπολογισμού όχι μεγαλύτερο του = 28 C Πρέπει να προσδιοριστεί πειραματικά : Σημείο ανάφλεξης (EN ISO 3679): 30 C ΕΥΦΛΕΚΤΟ ΥΓΡΟ, κατηγορία 3 11

12 2.6 ΕΥΦΛΕΚΤΑ ΥΓΡΑ 60 DSD CLP Σημείο ανάφλεξης R10 Κατηγορία 3 R11 Κατηγορία 1 Κατηγορία 2 R12 0 < 35 > 35 < 35 > 35 Σημείο βρασμού / Αρχικό σημείο βρασμού o C 12

13 13