ΣΔΤΥΟ 6Β: ΔΙΓΙΚΟ ΜΔΡΟ ΚΛΑΓΩΝ ΠΔ19/20 ΓΙΓΑΚΣΙΚΑ ΔΝΑΡΙΑ (ζπλέρεηα)

Transcript

1 Δ.Π. Δθπαίδεπζε θαη Γηα Βίνπ Μάζεζε, ΔΠΑ ( ) ΔΠΗΜΟΡΦΧΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΧΝ ΓΗΑ ΣΖΝ ΑΞΗΟΠΟΗΖΖ ΚΑΗ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΧΝ ΣΠΔ ΣΖ ΓΗΓΑΚΣΗΚΖ ΠΡΑΞΖ Δπηκνξθωηηθό πιηθό γηα ηελ επηκόξθωζε ηωλ εθπαηδεπηηθώλ ζηα Κέληξα ηήξημεο Δπηκόξθωζεο ΣΔΤΥΟ 6Β: ΔΙΓΙΚΟ ΜΔΡΟ ΚΛΑΓΩΝ ΠΔ19/20 ΓΙΓΑΚΣΙΚΑ ΔΝΑΡΙΑ (ζπλέρεηα) Α έθδνζε Διεύθσνση Επιμόρυωσης & Πιστοποίησης Πάηξα, Απξίιηνο

2 Περιεχόμενα Ενότθτα Σεναρίου Eιςαγωγι ςτο SCRATCH & BYOB ΣΙΣΛΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΚΣΙΜΧΜΔΝΗ ΓΙΑΡΚΔΙΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ/ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΔΝΔ ΓΝΧΔΙ ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΥΟΙ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΚΑΙ ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΔΜΑΣΑ ΘΔΧΡΙΑ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΥΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΔΝΙΚΑ ΦΗΦΙΑΚΧΝ ΜΔΧΝ ΓΙΑ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ («πξνζηηζέκελε αμία» θαη αληίινγνο, επηθπιάμεηο, πξνβιήκαηα) ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΔΙ ΣΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ/ΠΡΟΒΛΔΦΗ ΓΤΚΟΛΙΧΝ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΜΔΣΑΣΟΠΙΗ ΘΔΧΡΗΣΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ - ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ ΥΡΗΗ ΔΞΧΣΔΡΙΚΧΝ ΠΗΓΧΝ ΤΠΟΚΔΙΜΔΝΗ ΘΔΧΡΙΑ ΜΑΘΗΗ ΔΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΔΣΑΒΟΛΧΝ ΟΡΓΑΝΧΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΔΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΥΔΓΙΑΗ ΔΠΔΚΣΑΔΙ/ΓΙΑΤΝΓEΔΙ ΣΧΝ ΔΝΝΟΙΧΝ Η ΣΧΝ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΧΝ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΧΝ ΔΡΓΑΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟ ΔΠΙΜΟΡΦΧΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΦΤΛΛΑ ΔΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 4 - ΓΗΜΙΟΤΡΓΧΝΣΑ ΜΔ ΣΟ BYOB ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 5 - ΔΠΑΝΑΛΗΦΗ ΔΜΠΔΓΧΗ ΠΡΟΣΑΔΙ ΓΙΑ ΠΔΡΑΙΣΔΡΧ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΔ ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΔ ΔΡΓΑΙΔ Ενότθτα Σεναρίου Δομζσ επιλογισ ςτο SCRATCH Θ ΔΟΜΘ ΕΡΛΛΟΓΘΣ ΣΤΟ ΡΟΓΑΜΜΑΤΛΣΤΛΚΟ ΡΕΛΒΑΛΛΟΝ SCRATCH ΣΙΣΛΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΚΣΙΜΧΜΔΝΗ ΓΙΑΡΚΔΙΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ/ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΔΝΔ ΓΝΧΔΙ ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΥΟΙ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΚΑΙ ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΔΜΑΣΑ ΘΔΧΡΙΑ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ

3 7. ΥΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΔΝΙΚΑ ΦΗΦΙΑΚΧΝ ΜΔΧΝ ΓΙΑ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ («πξνζηηζέκελε αμία» θαη αληίινγνο, επηθπιάμεηο, πξνβιήκαηα) ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΔΙ ΣΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ/ΠΡΟΒΛΔΦΗ ΓΤΚΟΛΙΧΝ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΜΔΣΑΣΟΠΙΗ ΘΔΧΡΗΣΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ - ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ ΥΡΗΗ ΔΞΧΣΔΡΙΚΧΝ ΠΗΓΧΝ ΤΠΟΚΔΙΜΔΝΗ ΘΔΧΡΙΑ ΜΑΘΗΗ ΔΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΔΣΑΒΟΛΧΝ ΟΡΓΑΝΧΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΔΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΥΔΓΙΑΗ ΔΠΔΚΣΑΔΙ/ΓΙΑΤΝΓEΔΙ ΣΧΝ ΔΝΝΟΙΧΝ Η ΣΧΝ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΧΝ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΧΝ ΔΡΓΑΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟ ΔΠΙΜΟΡΦΧΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΦΤΛΛΑ ΔΡΓΑΙΑ Δραςτθριότθτα Δραςτθριότθτα Δραςτθριότθτα ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ Δραςτθριότθτα Δραςτθριότθτα ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ Δραςτθριότθτα Δραςτθριότθτα ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 4 - ΔΠΑΝΑΛΗΦΗ ΔΜΠΔΓΧΗ ΠΡΟΣΑΔΙ ΓΙΑ ΠΔΡΑΙΣΔΡΧ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΔ ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΔ ΔΡΓΑΙΔ Ενότθτα Σεναρίου Δομζσ επανάλθψθσ ςτο SCRATCH & BYOB Θ ΔΟΜΘ ΕΡΑΝΑΛΘΨΘΣ ΥΡΟ ΣΥΝΚΘΚΘ ΣΤA ΡΟΓΑΜΜΑΤΛΣΤΛΚA ΡΕΛΒΑΛΛΟΝTA SCRATCH & BYOB ΣΙΣΛΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΚΣΙΜΧΜΔΝΗ ΓΙΑΡΚΔΙΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ/ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΔΝΔ ΓΝΧΔΙ ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΥΟΙ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΥΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΔΝΙΚΑ ΦΗΦΙΑΚΧΝ ΜΔΧΝ ΓΙΑ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ («πξνζηηζέκελε αμία» θαη αληίινγνο, επηθπιάμεηο, πξνβιήκαηα) ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΔΙ ΣΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ/ΠΡΟΒΛΔΦΗ ΓΤΚΟΛΙΧΝ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΜΔΣΑΣΟΠΙΗ ΘΔΧΡΗΣΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ - ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ ΥΡΗΗ ΔΞΧΣΔΡΙΚΧΝ ΠΗΓΧΝ ΤΠΟΚΔΙΜΔΝΗ ΘΔΧΡΙΑ ΜΑΘΗΗ ΔΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΔΣΑΒΟΛΧΝ

4 12. ΟΡΓΑΝΧΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΔΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΥΔΓΙΑΗ ΔΠΔΚΣΑΔΙ/ΓΙΑΤΝΓEΔΙ ΣΧΝ ΔΝΝΟΙΧΝ Η ΣΧΝ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΧΝ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΧΝ ΔΡΓΑΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟ ΔΠΙΜΟΡΦΧΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΦΤΛΛΑ ΔΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 4 ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΣΟ BYOB ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 5 - ΔΠΑΝΑΛΗΦΗ ΔΜΠΔΓΧΗ ΠΡΟΣΑΔΙ ΓΙΑ ΠΔΡΑΙΣΔΡΧ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΔ ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΔ ΔΡΓΑΙΔ Ενότθτα Σεναρίου Εμβάκυνςθ ςτο SCRATCH ΕΜΒΑΚΥΝΣΘ ΣΤΟ ΡΟΓΑΜΜΑΤΛΣΤΛΚΟ ΡΕΛΒΑΛΛΟΝ SCRATCH ΒΥΟΒ ΣΙΣΛΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΚΣΙΜΧΜΔΝΗ ΓΙΑΡΚΔΙΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ/ ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΔΝΔ ΓΝΧΔΙ ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΥΟΙ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΚΑΙ ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΔΜΑΣΑ ΘΔΧΡΙΑ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΥΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΔΝΙΚΑ ΦΗΦΙΑΚΧΝ ΜΔΧΝ ΓΙΑ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ («πξνζηηζέκελε αμία» θαη αληίινγνο, επηθπιάμεηο, πξνβιήκαηα) ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΔΙ ΣΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ/ΠΡΟΒΛΔΦΗ ΓΤΚΟΛΙΧΝ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΜΔΣΑΣΟΠΙΗ ΘΔΧΡΗΣΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ - ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ ΥΡΗΗ ΔΞΧΣΔΡΙΚΧΝ ΠΗΓΧΝ ΤΠΟΚΔΙΜΔΝΗ ΘΔΧΡΙΑ ΜΑΘΗΗ ΔΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΔΣΑΒΟΛΧΝ ΟΡΓΑΝΧΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΔΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΥΔΓΙΑΗ ΔΠΔΚΣΑΔΙ/ΓΙΑΤΝΓEΔΙ ΣΧΝ ΔΝΝΟΙΧΝ Η ΣΧΝ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΧΝ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΧΝ ΔΡΓΑΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟ ΔΠΙΜΟΡΦΧΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 4 ΤΝΘΔΣΗ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΣΟ BYOB ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 5 - ΔΠΑΝΑΛΗΦΗ ΔΜΠΔΓΧΗ ΠΡΟΣΑΔΙ ΓΙΑ ΠΔΡΑΙΣΔΡΧ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΔ ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΔ ΔΡΓΑΙΔ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1: ΤΕΝΚΑ

5 1. ΣΙΣΛΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΚΣΙΜΧΜΔΝΗ ΓΙΑΡΚΔΙΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ/ ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΔΝΔ ΓΝΧΔΙ ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΥΟΙ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΥΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΔΝΙΚΑ ΦΗΦΙΑΚΧΝ ΜΔΧΝ ΓΙΑ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ («πξνζηηζέκελε αμία» θαη αληίινγνο, επηθπιάμεηο, πξνβιήκαηα) ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΔΙ ΣΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ/ΠΡΟΒΛΔΦΗ ΓΤΚΟΛΙΧΝ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΥΡΗΗ ΔΞΧΣΔΡΙΚΧΝ ΠΗΓΧΝ ΤΠΟΚΔΙΜΔΝΗ ΘΔΧΡΙΑ ΜΑΘΗΗ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΜΔΣΑΣΟΠΙΗ ΘΔΧΡΗΣΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ - ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΧΝ ΔΡΓΑΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Δλόηεηα ελαξίνπ Ειζαγωγή ζηο προγραμμαηιζηικό περιβάλλον GameMaker ΣΙΣΛΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΚΣΙΜΧΜΔΝΗ ΓΙΑΡΚΔΙΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ / ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΔΝΔ ΓΝΧΔΙ ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΥΟΙ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΚΑΙ ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΔΜΑΣΑ ΘΔΧΡΙΑ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΥΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΔΝΙΚΑ ΦΗΦΙΑΚΧΝ ΜΔΧΝ ΓΙΑ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ («πξνζηηζέκελε αμία» θαη αληίινγνο, επηθπιάμεηο, πξνβιήκαηα) ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΔΙ ΣΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ / ΠΡΟΒΛΔΦΗ ΓΤΚΟΛΙΧΝ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΜΔΣΑΣΟΠΙΗ ΘΔΧΡΗΣΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ ΥΡΗΗ ΔΞΧΣΔΡΙΚΧΝ ΠΗΓΧΝ ΤΠΟΚΔΙΜΔΝΗ ΘΔΧΡΙΑ ΜΑΘΗΗ ΔΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΔΣΑΒΟΛΧΝ ΟΡΓΑΝΧΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΔΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΥΔΓΙΑΗ ΔΠΔΚΣΑΔΙ / ΓΙΑΤΝΓEΔΙ ΣΧΝ ΔΝΝΟΙΧΝ Ή ΣΧΝ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΧΝ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΧΝ ΔΡΓΑΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟ ΔΠΙΜΟΡΦΧΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ

6 ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 4 ΔΠΑΝΑΛΗΦΗ ΔΜΠΔΓΧΗ ΠΡΟΣΑΔΙ ΓΙΑ ΠΔΡΑΙΣΔΡΧ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΔ ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΔ ΔΡΓΑΙΔ Δλόηεηα ελαξίνπ Δημιοσργία και διατείριζη θύλλων εργαζίας για ηοσς μαθηηές ΔΝΑΡΙΟ Γξαζηεξηόηεηεο θαη θύιια εξγαζίαο Δραςτθριότθτεσ ςχετικά με το δυαδικό ςφςτθμα και τισ ιδιότθτζσ του Γξαζηεξηόηεηα 1: Η δπγαξηά Γξαζηεξηόηεηα 2: Αλαπαξαζηάζεηο ηνπ δπαδηθνύ ζπζηήκαηνο Γξαζηεξηόηεηα 3: Πξνεγκέλα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δπαδηθνύ ζπζηήκαηνο

7 Δραςτθριότθτεσ ςχετικά με κωδικοποιιςεισ Γξαζηεξηόηεηα 4: Κσδηθνπνίεζε θεηκέλσλ κε αξηζκνύο Γξαζηεξηόηεηα 5: Κσδηθνπνίεζε εηθόλσλ Δραςτθριότθτεσ ςχετικά με κρυπτογραφία και ελζγχουσ ιςοτιμίασ Γξαζηεξηόηεηα 6: Κσδηθνί θαη θξππηνγξαθία Γξαζηεξηόηεηα 7: Έιεγρνο ηζνηηκίαο (parity bits) Δραςτθριότθτεσ ςχετικά με αλγορίκμουσ Γξαζηεξηόηεηα 8: Γπαδηθή αλαδήηεζε Γξαζηεξηόηεηα 9: Άιιεο δξαζηεξηόηεηεο από ην csunplugged Βηβιηνγξαθία θαη πξόζζεηεο πεγέο Δλόηεηα ελαξίνπ Δημιοσργία διδακηικών ζεναρίων (για ηοσς μαθηηές) ΔΝΑΡΙΟ Γεκηνπξγία δηδαθηηθώλ ζελαξίσλ ΔΙΑΓΧΓΙΚΑ ΣΟΥΟΙ ΣΟΤ ΔΠΙΜΟΡΦΧΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΟΡΓΑΝΧΗ ΣΟΤ ΔΠΙΜΟΡΦΧΣΙΚΟΤ ΜΑΘΗΜΑΣΟ Δλόηεηα ελαξίνπ Πληροθορικός Γραμμαηιζμός Ενζωμάηωζη θεωρίας Web ΣΙΣΛΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΚΣΙΜΧΜΔΝΗ ΓΙΑΡΚΔΙΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ / ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΔΝΔ ΓΝΧΔΙ ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΥΟΙ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΚΑΙ ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΔΜΑΣΑ ΘΔΧΡΙΑ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΥΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΔΝΙΚΑ ΦΗΦΙΑΚΧΝ ΜΔΧΝ ΓΙΑ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ («πξνζηηζέκελε αμία» θαη αληίινγνο, επηθπιάμεηο, πξνβιήκαηα) ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΔΙ ΣΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ / ΠΡΟΒΛΔΦΗ ΓΤΚΟΛΙΧΝ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΜΔΣΑΣΟΠΙΗ ΘΔΧΡΗΣΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ ΥΡΗΗ ΔΞΧΣΔΡΙΚΧΝ ΠΗΓΧΝ ΤΠΟΚΔΙΜΔΝΗ ΘΔΧΡΙΑ ΜΑΘΗΗ ΔΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΔΣΑΒΟΛΧΝ ΟΡΓΑΝΧΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΔΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΥΔΓΙΑΗ ΔΠΔΚΣΑΔΙ/ΓΙΑΤΝΓEΔΙ ΣΧΝ ΔΝΝΟΙΧΝ Ή ΣΧΝ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΧΝ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΧΝ ΔΡΓΑΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟ ΔΠΙΜΟΡΦΧΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 4 ΓΙΑΓΡΑΣΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΔ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1: Σν έληππν θαη ην ςεθηαθό βηβιίν

8 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 2: Σν έληππν θαη ην ςεθηαθό βηβιίν Δλόηεηα ελαξίνπ Πληροθορική και Μέθοδος Project ΣΙΣΛΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΚΣΙΜΧΜΔΝΗ ΓΙΑΡΚΔΙΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ / ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΔΝΔ ΓΝΧΔΙ ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΥΟΙ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΚΑΙ ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΔΜΑΣΑ ΘΔΧΡΙΑ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΥΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΔΝΙΚΑ ΦΗΦΙΑΚΧΝ ΜΔΧΝ ΓΙΑ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΠΡΟΒΛΔΦΗ ΓΤΚΟΛΙΧΝ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ ΤΠΟΚΔΙΜΔΝΗ ΘΔΧΡΙΑ ΜΑΘΗΗ ΟΡΓΑΝΧΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΔΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΥΔΓΙΑΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΥΡΗΗ ΔΞΧΣΔΡΙΚΧΝ ΠΗΓΧΝ ΣΟ ΔΠΙΜΟΡΦΧΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΠΡΟΣΑΔΙ ΓΙΑ ΠΔΡΑΙΣΔΡΧ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΔ ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΔ ΔΡΓΑΙΔ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1: RoboMind ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: StarLogo και StarLogo TNG StarLogo StarLogo TNG Δλόηεηα ελαξίνπ Ειζαγωγή ζηοσς αλγορίθμοσς με παίγνια ΣΕΝΑΛΟ: Ευφυία και Υπολογιςτζσ: Αντιμετωπίηοντασ το «Ζξυπνο» χαρτί ΣΙΣΛΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΚΣΙΜΧΜΔΝΗ ΓΙΑΡΚΔΙΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ / ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΔΝΔ ΓΝΧΔΙ ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΥΟΙ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΚΑΙ ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΔΜΑΣΑ ΘΔΧΡΙΑ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΥΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΔΝΙΚΑ ΦΗΦΙΑΚΧΝ ΜΔΧΝ ΓΙΑ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΔΙ ΣΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ / ΠΡΟΒΛΔΦΗ ΓΤΚΟΛΙΧΝ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΤΠΟΚΔΙΜΔΝΗ ΘΔΧΡΙΑ ΜΑΘΗΗ ΟΡΓΑΝΧΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΔΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΥΔΓΙΑΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟ ΔΠΙΜΟΡΦΧΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ

9 14. ΠΡΟΣΑΔΙ ΓΙΑ ΠΔΡΑΙΣΔΡΧ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΔ ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΔ ΔΡΓΑΙΔ Σν παηρλίδη ηεο ηξηάξαο Η «καγηθή ζθαίξα» πνπ δηαβάδεη ηηο ζθέςεηο Σν «21» Σν παηρλίδη Nim Αιγόξηζκνη ζηελ θαζεκεξηλόηεηα Αιγόξηζκνη θαη βησκαηηθέο θαηαζηάζεηο ΥΡΗΗ ΔΞΧΣΔΡΙΚΧΝ ΠΗΓΧΝ ΦΤΛΛΑ ΔΡΓΑΙΑ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1: Καλόλεο γηα ηελ ηξίιηδα ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ:Περιβάλλον Kodu Δλόηεηα ελαξίνπ Προζαρμοζηικά ζσζηήμαηα ΣΕΝΑΛΟ: προςαρμοςτικά ςυςτιματα εκπαίδευςθσ ΣΙΣΛΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΚΣΙΜΧΜΔΝΗ ΓΙΑΡΚΔΙΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΔΝΔ ΓΝΧΔΙ ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΥΟΙ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΔΠΙΜΟΡΦΧΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ Πξαθηηθή εθαξκνγή ζηελ ρξήζε ηνπ πξνζαξκνζηηθνύ ζπζηήκαηνο INSPIRE ΔΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΚΑΙ ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΔΜΑΣΑ ΘΔΧΡΙΑ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ Αξρηηεθηνληθή ΠΔΤ Μνληέια αλαπαξάζηαζεο γλώζεο Μαζήηππνη εθπαηδεπόκελσλ Μνληέιν εκπεηξηθήο κάζεζεο ηνπ Kolb (Kolb s experimental learning Model) Μνληέιν ησλ Honey & Mumford Μνληέιν ησλ Felder & Silverman (FSLSM) Witkin s Field Dependent/Field Independent Μνληέιν Τεχνολογίεσ προςαρμογισ Ρροςαρμοςτικά Εκπαιδευτικά Συςτιματα Υπερμζςων ELM-ART ΙΙ AHA! INSPIRE AES-CS ΥΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΔΝΙΚΑ ΦΗΦΙΑΚΧΝ ΜΔΧΝ ΓΙΑ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ («πξνζηηζέκελε αμία» θαη αληίινγνο, επηθπιάμεηο, πξνβιήκαηα) ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΔΙ ΣΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ/ΠΡΟΒΛΔΦΗ ΓΤΚΟΛΙΧΝ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΜΔΣΑΣΟΠΙΗ ΘΔΧΡΗΣΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ - ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ ΥΡΗΗ ΔΞΧΣΔΡΙΚΧΝ ΠΗΓΧΝ ΤΠΟΚΔΙΜΔΝΗ ΘΔΧΡΙΑ ΜΑΘΗΗ ΔΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΔΣΑΒΟΛΧΝ ΟΡΓΑΝΧΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΔΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΥΔΓΙΑΗ

10 16. ΔΠΔΚΣΑΔΙ/ΓΙΑΤΝΓEΔΙ ΣΧΝ ΔΝΝΟΙΧΝ Η ΣΧΝ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΧΝ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΧΝ ΔΡΓΑΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟ ΔΠΙΜΟΡΦΧΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 1 - Υξήζε ησλ κνληέισλ αλαπαξάζηαζεο γλώζεο ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 2 Υξήζε ελόο ηππηθνύ ΠΔΤ: ε πεξίπησζε ηνπ INSPIRE ΠΡΟΣΑΔΙ ΓΙΑ ΠΔΡΑΙΣΔΡΧ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΔ ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΔ ΔΡΓΑΙΔ πληζηώκελεο Πξναηξεηηθέο Δλόηεηα ελαξίνπ Το LAMS ζηην εκπαιδεσηική διαδικαζία ΣΕΝΑΛΟ: Αξιοποιϊντασ το LAMS ςτθν εκπαιδευτικι διαδικαςία ΣΙΣΛΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΚΣΙΜΧΜΔΝΗ ΓΙΑΡΚΔΙΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ/ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΔΝΔ ΓΝΧΔΙ ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΥΟΙ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΔΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΚΑΙ ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΔΜΑΣΑ ΘΔΧΡΙΑ ΣΟΤ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ ΥΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΔΝΙΚΑ ΦΗΦΙΑΚΧΝ ΜΔΧΝ ΓΙΑ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΔΙ ΣΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ/ΠΡΟΒΛΔΦΗ ΓΤΚΟΛΙΧΝ ΣΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΜΔΣΑΣΟΠΙΗ ΘΔΧΡΗΣΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ - ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ ΥΡΗΗ ΔΞΧΣΔΡΙΚΧΝ ΠΗΓΧΝ ΤΠΟΚΔΙΜΔΝΗ ΘΔΧΡΙΑ ΜΑΘΗΗ ΔΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΔΣΑΒΟΛΧΝ ΟΡΓΑΝΧΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΔΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΥΔΓΙΑΗ ΔΠΔΚΣΑΔΙ/ΓΙΑΤΝΓEΔΙ ΣΧΝ ΔΝΝΟΙΧΝ Η ΣΧΝ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΧΝ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΧΝ ΔΡΓΑΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟ ΔΠΙΜΟΡΦΧΣΙΚΟ ΔΝΑΡΙΟ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 1 - Βησκαηηθή ρξήζε ηνπ LAMS ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 2 Δγθαηάζηαζε LAMS θαη αλάπηπμε εθπαηδεπηηθνύ πιηθνύ (Με ρξήζε βαζηθώλ εξγαιείσλ) ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 3 Πξαθηηθή εθαξκνγή ζην LAMS θαη δεκηνπξγία νινθιεξσκέλνπ εθπαηδεπηηθνύ πιηθνύ ΠΡΟΣΑΔΙ ΓΙΑ ΠΔΡΑΙΣΔΡΧ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΔ ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΔ ΔΡΓΑΙΔ

11 Eιςαγωγι ςτο SCRATCH & BYOB 1. ΣΙΣΛΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ειςαγωγι ςτο προγραμματιςτικό περιβάλλον SCRATCH & BYOB (Snap!). 2. ΕΚΣΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ρροβλζπεται να διαρκζςει ςυνολικά 4 διδακτικζσ ϊρεσ. 3. ΕΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΔΩΝ/ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΕΝΕ ΓΝΩΕΙ Το διδακτικό ςενάριο ςχετίηεται άμεςα τόςο με το Διακεματικό Ενιαίο Ρλαίςιο Ρρογράμματοσ Σπουδϊν (Δ.Ε.Ρ.Ρ.Σ.) για τθν Ρλθροφορικι όςο και με τθν διδαςκαλία πρόγραμμα ςπουδϊν των νζων διδακτικϊν αντικειμζνων που ζχουν ειςαχκεί ςτα ολοιμερα δθμοτικά ςχολεία που λειτουργιςουν με Ενιαίο Αναμορφωμζνο Εκπαιδευτικό Ρρόγραμμα (ΕΑΕΡ) (ΦΕΚ 1139/ ). Επίςθσ, ςφμφωνα με το νζο αναλυτικό πιλοτικό πρόγραμμα και ειδικότερα ςτο επιςτθμονικό πεδίο Τεχνολογίασ Ρλθροφορίασ & Επικοινωνιϊν ςτθν Ρρωτοβάκμια Εκπαίδευςθ, ορίηεται ςτουσ βαςικοφσ άξονεσ μακθςιακϊν ςτόχων του Ρ.Σ. για τισ ΤΡΕ ο προγραμματιςμόσ του υπολογιςτι (Ζνότθτα: Διερευνϊ, ανακαλφπτω και λφνω προβλιματα με ΤΡΕ). Ειδικότερα, ςφμφωνα με το νζο αναλυτικό πιλοτικό πρόγραμμα βαςικόσ ςτόχοσ τθσ υποενότθτασ «Ρρογραμματίηω τον υπολογιςτι μου (10 ϊρεσ)» είναι θ ςταδιακι εξοικείωςθ των μακθτϊν με τον προγραμματιςμό μζςα από τθν αξιοποίθςθ διακζςιμων εκπαιδευτικϊν περιβαλλόντων οπτικοφ προγραμματιςμοφ. Οι μακθτζσ ςε κατάλλθλα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα προγραμματιςμοφ, χειρίηονται και διερευνοφν ζτοιμα προγράμματα και ειςάγονται ςτθν ζννοια του αλγορίκμου, ζχοντασ ωσ γενικό προςανατολιςμό τθ μετάβαςθ από τθν ψθφιακι ηωγραφικι ςτα προγραμματιηόμενα πολυμζςα. Ο εκπαιδευτικόσ, προκαλεί το ενδιαφζρον των μακθτϊν, ϊςτε να δθμιουργιςουν μικρζσ εφαρμογζσ, ςτισ οποίεσ κα προκαλείται θ δράςθ αντικειμζνων ςτθ ςκθνι ι ςτο χϊρο 11

12 επιςκόπθςθσ με χριςθ χειριςτθρίων (πλθκτρολόγιο, ποντίκι). Πςον αφορά ςτο εκπαιδευτικό υλικό προτείνεται και το SCRATCH. Ομοίωσ, ςτο Ρρόγραμμα Σπουδϊν του Γενικοφ και του Τεχνολογικοφ Λυκείου θ ειςαγωγι ςε βαςικζσ ζννοιεσ του προγραμματιςμοφ αποτελοφν ςτόχο των μακθμάτων Ρλθροφορικισ. Το μακθςιακό περιβάλλον του SCRATCH/BYOB αποτελεί μια εναλλακτικι προςζγγιςθ γλϊςςασ προγραμματιςμοφ που βοθκά ςτθν ενεργοποίθςθ των μακθτϊν, ςτθν οικοδόμθςθ νζασ γνϊςθσ και ςτθν εφαρμογι τθσ νζασ γνϊςθσ ςτθν επίλυςθ προβλθμάτων. Το ςενάριο κα μποροφςε να διδαχκεί και ςε μακθτζσ τθσ Β Λυκείου ςτο πλαίςιο του μακιματοσ «Εφαρμογζσ Υπολογιςτϊν». Τζλοσ, ςφμφωνα με τα παρόντα ΑΡΣ και ΕΡΡΣ Ρλθροφορικισ το παρόν διδακτικό ςενάριο μπορεί να αξιοποιθκεί ςτο μάκθμα τθσ Ρλθροφορικισ τθσ Γ Γυμναςίου. Σφμφωνα με το νζο πρόγραμμα ςπουδϊν Ρλθροφορικισ που εφαρμόςτθκε πζρςι πιλοτικά ςε μερικά ςχολεία και από τθν φετινι χρονιά εφαρμόηεται ςε όλα τα ςχολεία τθσ χϊρασ, ο άξονασ μακθςιακϊν ςτόχων «προγραμματίηω τον υπολογιςτι» υπάρχει ςε όλεσ τισ τάξεισ και ανάμεςα ςτο προτεινόμενο εκπαιδευτικό υλικό υπάρχει το SCRATCH, οπότε το παρόν διδακτικό ςενάριο κα μποροφςε να αξιοποιθκεί ςτο μάκθμα τθσ Ρλθροφορικισ ςε μία από τισ τάξεισ του Γυμναςίου. 4. ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΧΟΙ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ κοπόσ του ςεναρίου είναι οι μακθτζσ να ζρκουν ςε επαφι με το περιβάλλον τθσ γλϊςςασ SCRATCH και να δθμιουργιςουν τα πρϊτα δικά τουσ απλά προγράμματα. τόχοι του ςεναρίου είναι: να μποροφν οι μακθτζσ να χρθςιμοποιοφν απλζσ εντολζσ κίνθςθσ, αλλαγισ εμφάνιςθσ, ειςαγωγισ και επεξεργαςίασ ιχου να μποροφν οι μακθτζσ να χρθςιμοποιιςουν ςυνδυαςτικά εντολζσ ςε ςενάρια να μποροφν οι μακθτζσ να χρθςιμοποιοφν βαςικζσ εντολζσ δθμιουργϊντασ ζνασ απλό ςενάριο (μετακίνθςθσ, ειςαγωγι/αφαίρεςθ εντολισ από ςενάριο) 12

13 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ο εκπαιδευτικόσ παρουςιάηει το προγραμματιςτικό περιβάλλον ςτουσ μακθτζσ αρχικά ωσ μια επζκταςθ του προγράμματοσ ηωγραφικισ (π.χ. ςχεδίαςθ ςτθ ηωγραφικι εκτελϊντασ κατάλλθλεσ εντολζσ και απλά ςχιματα). Ενδεικτικά προτείνεται να χρθςιμοποιθκεί παιχνίδι ρόλων με ςτόχο οι μακθτζσ να μυθκοφν ςτον προγραμματιςμό (π.χ. λογικι τθσ κίνθςθσ τθσ γάτασ ι άλλου ηϊου, με αυςτθρότθτα διατφπωςθσ των εντολϊν κ.λπ.). Ζνασ μακθτισ παίηει το ρόλο τθσ γάτασ (ι του ρομπότ) και ζνασ άλλοσ είναι ο προγραμματιςτισ που τον κατευκφνει ςε ζνα λαβφρινκο ςτο χϊρο τθσ τάξθσ (με τισ εντολζσ Μπροςτά, Αριςτερά, Δεξιά). Σκοπόσ του παιχνιδιοφ είναι να φτάςουμε ςτθν ζξοδο του λαβυρίνκου μετακινϊντασ τον ιρωα μασ (γάτα ι ρομπότ). Ο ιρωασ δε μπορεί να περάςει μζςα από τουσ τοίχουσ. Ζνα απλό ςφνολο οδθγιϊν περιλαμβάνει: 1 Κίνθςε τον ιρωα επτά βιματα προσ τα πάνω 2 Κίνθςε τον ιρωα τρία βιματα προσ τα αριςτερά 3 Κίνθςε τον ιρωα ζνα βιμα προσ τα κάτω 4 Κίνθςε τον ιρωα ζνα βιμα προσ τα αριςτερά 5 Κίνθςε τον ιρωα δφο βιματα προσ τα πάνω Αμζςωσ μετά πρζπει να κάνουμε μια αποδόμθςθ του προβλιματοσ ςε μικρότερα υποπροβλιματα, τα οποία είναι πιο εφκολο να λυκοφν. Επιμζρουσ προβλιματα ςτο λαβφρινκο μποροφν να κεωρθκοφν τα εξισ: πρζπει να αποφαςίςουμε για το ποιο είναι το ςκθνικό μασ, δθλαδι πρζπει να ςχεδιάςουμε το λαβφρινκο. πρζπει να ςχεδιάςουμε ι να επιλζξουμε τουσ χαρακτιρεσ μασ που δεν είναι άλλοι από τθν γάτα ι το ρομπότ. πρζπει να προςδιορίςουμε ποιεσ είναι οι ςυμπεριφορζσ του κάκε αντικειμζνου; Θ γάτα ι το ρομπότ κινείται όταν χρθςιμοποιοφμε τα βελάκια του πλθκτρολογίου. ποιεσ οι αλλθλεπιδράςεισ μεταξφ των χαρακτιρων μασ; Πταν ο χαρακτιρασ μασ ακουμπιςει το τοίχο του λαβφρινκου, ο παίκτθσ βγάηει ζνα ιχο ι ξεκινά ξανά από το ςθμείο εκκίνθςθσ. Στθ ςυνζχεια κα πειραματιςτοφμε με τισ πολυάρικμεσ δυνατότθτεσ που παρζχει το 13

14 προγραμματιςτικό περιβάλλον του SCRATCH/ BYOB. Συγκεκριμζνα, κα δοφμε τα βαςικά χαρακτθριςτικά του περιβάλλοντοσ εργαςίασ, τισ διάφορεσ παλζτεσ εντολϊν, το πϊσ μποροφμε να ειςάγουμε μία εντολι, πϊσ δθμιουργοφμε αντικείμενα, ςκθνικά και ςενάρια. Αλλά ασ ξεκινιςουμε με μια γριγορθ ξενάγθςθ ςτο περιβάλλον εργαςίασ. Θ εικόνα που ακολουκεί παρουςιάηει τισ βαςικζσ περιοχζσ του περιβάλλοντοσ εργαςίασ του SCRATCH. Θ περιοχι με τθ φωτογραφία του γθπζδου ςτα δεξιά είναι θ ςκθνι, ο χϊροσ δράςθσ των αντικειμζνων. Ακριβϊσ από κάτω βρίςκεται θ λίςτα αντικειμζνων και ςκθνικϊν. Στο κζντρο του παρακφρου βρίςκεται ο χϊροσ ςτον οποίο ειςάγουμε τισ εντολζσ για κάκε αντικείμενο, ενϊ ςτα αριςτερά βλζπουμε τισ παλζτεσ εντολϊν από όπου βλζπουμε τισ διακζςιμεσ. Εικόνα 1 Περιοχζσ περιβάλλοντοσ εργαςίασ του SCRATCH Το βαςικό δομικό ςτοιχείο ενόσ ςεναρίου είναι οι εντολζσ. Για να ειςάγουμε εντολζσ πρζπει να χρθςιμοποιιςουμε τθν παλζτα εντολϊν που μασ παρζχει το SCRATCH. Θ παλζτα αυτι βρίςκεται ςτθν πάνω αριςτερι μεριά του παρακφρου του SCRATCH και οι εντολζσ είναι κατθγοριοποιθμζνεσ ανάλογα με το τι προκαλοφν ςτον χαρακτιρα μασ, όπωσ φαίνεται ςτθν επόμενθ εικόνα. Ρατϊντασ ςε κάκε κατθγορία, 14

15 εμφανίηονται από κάτω οι αντίςτοιχεσ διακζςιμεσ εντολζσ. Μποροφμε να ςφρουμε τισ εντολζσ ςτο χϊρο των ςεναρίων, να τισ ενϊςουμε και να ςχθματίςουμε ςενάρια (δθλαδι ουςιαςτικά μια ςειρά από εντολζσ). Ι μποροφμε να κάνουμε διπλό κλικ ςτισ εντολζσ μζςα ςτθν παλζτα για να δοφμε τι επίδραςθ κα ζχουν ςτο επιλεγμζνο αντικείμενο. Ασ δοφμε λίγο πιο αναλυτικά τισ διακζςιμεσ κατθγορίεσ εντολϊν: Κίνθςθ: Εντολζσ που κινοφν τα αντικείμενα, αλλάηουν τθν κατεφκυνςι τουσ και κακορίηουν τθν κζςθ τουσ ςτο ςκθνικό. Στο παράδειγμα που ακολουκεί το επιλεγμζνο αντικείμενο κα κινθκεί κατά 10 βιματα μόλισ πατιςουμε τθν πράςινθ ςθμαία. Πψεισ: Εντολζσ που αφοροφν τθ διαχείριςθ τθσ εμφάνιςθ των αντικειμζνων, όπωσ π.χ. τθν αλλαγι του μεγζκουσ ι τθσ ενδυμαςίασ του αντικειμζνου. Στο παράδειγμα που ακολουκεί, μόλισ πατθκεί θ πράςινθ ςθμαία, το μζγεκοσ του αντικειμζνου μεγαλϊνει κατά 10%. Ιχοσ: εντολζσ που αναπαράγουν μουςικι και θχογραφιςεισ που ζχουν ειςαχκεί ςτο επιλεγμζνο αντικείμενο ι που επιτρζπουν τθν αναπαραγωγι νοτϊν από ςυγκεκριμζνα μουςικά όργανα. Στο παράδειγμα που ακολουκεί, μόλισ πατιςουμε, τθν πράςινθ ςθμαία ο χαρακτιρασ μασ, κα κάνει «μιάου» (εφόςον ζχουμε ανοικτά τα θχεία μασ ). Ρζνα: εντολζσ που επιτρζπουν ςτο αντικείμενο να ηωγραφίηει ςτθ ςκθνι κακϊσ κινείται, δθλαδι να αφινει ζνα ίχνοσ ςτισ κζςεισ πάνω από τισ οποίεσ κινείται. Στο παράδειγμα που ακολουκεί, μόλισ πατθκεί θ πράςινθ ςθμαία, κα κατζβει θ πζνα και όςο το αντικείμενό μασ κινείται, κα αφινει και ζνα αντίςτοιχο ίχνοσ από κάτω του. Στθν ίδια λογικι είναι και το περιβάλλον BYOB ( που αναπτφχκθκε από το Ρανεπιςτιμιο τθσ California, ςτο Berkeley. To BΥΟΒ ι και Snap! όπωσ λζγεται μπορεί να εκτελεςτεί απ ευκείασ online ςτθ διεφκυνςθ χωρίσ να χρειάηεται κάποια προγενζςτερθ προετοιμαςία ι εγκατάςταςθ όπωσ απαιτεί το Scratch. 6. ΕΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΕΜΑΣΑ ΘΕΩΡΙΑ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Το SCRATCH/BYOB, είναι το πλζον δθμοφιλζσ προγραμματιςτικό περιβάλλον για μια 15

16 ειςαγωγι ςτον προγραμματιςμό. Ωσ μοντζλο προγραμματιςτικό, εντάςςεται ςτθν οικογζνεια των logo-like περιβαλλόντων. Είναι ζνασ ανοιχτόσ μικρόκοςμοσ, ο οποίοσ επιτρζπει τθν ανάπτυξθ πολλϊν projects από διάφορα επιςτθμονικά πεδία και ευνοεί τθ διακεματικι προςζγγιςθ. Θ μεγάλθ διαφορά από τθ Logo ςυνίςταται ςτο ότι: (α) οι εντολζσ είναι υπό τθ μορφι εικόνων-«αντικειμζνων» οι οποίεσ μετακινοφνται, αντί να ςυντάςςονται. Αποκλείονται λοιπόν τα «ςυντακτικά» λάκθ και θ δομι του προγράμματοσ είναι ίςωσ πιο εφκολα κατανοθτι - ςε αυτό ςυντελοφν και τα χρϊματα. Βζβαια ςε προγράμματα με πολλζσ εντολζσ, δεν είναι βζβαιο ότι το πρόγραμμα κα είναι εξίςου ευανάγνωςτο, αλλά για τουσ αρχάριουσ ι περίπουαρχάριουσ προγραμματιςτζσ δεν τίκεται τζτοιο κζμα. Πλα αυτά είναι πλεονεκτιματα των περιβαλλόντων του λεγόμενου «οπτικοφ προγραμματιςμοφ» (που ςυναντάται ςε μια πλθκϊρα άλλων περιβαλλόντων όπωσ τα Lego Mindstorm, το TNG StarLogo). (β) το περιβάλλον μζςα ςτο οποίο κινείται ο «ιρωασ» είναι πολφ πιο αναπαραςτατικό και εφκολα διαχειρίςιμο, από το λιτό, μινιμαλιςτικό περιβάλλον τθσ «τυπικισ» Logo. Οι παράγοντεσ αυτοί διευκολφνουν τον προγραμματιςμό για αρχαρίουσ και επιπλζον αποτελοφν, για τουσ νεαροφσ μακθτζσ, επιπλζον κίνθτρο για να αςχολθκοφν με τισ δραςτθριότθτεσ και τα project που αναπτφςςονται ςτο περιβάλλον του SCRATCH/BYOB. 7. ΧΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΩΝ ΓΙΑ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ («προςτικζμενθ αξία» και αντίλογοσ, επιφυλάξεισ, προβλιματα) Για τθν διδαςκαλία του ςεναρίου κα χρειαςτεί ζνα εργαςτιριο πλθροφορικισ που να ζχει εγκαταςτακεί το λογιςμικό SCRATCH/BYOB. Επίςθσ καλό κα είναι να υπάρχει ζνασ video projector για να μπορεί ο εκπαιδευτικόσ να παρουςιάηει κάποιεσ ειςαγωγικζσ ζννοιεσ για τον προγραμματιςμό και το περιβάλλον του SCRATCH/BYOB. Το περιβάλλον SCRATCH, δθμιουργία του MIT, είναι το δθμοφιλζςτερο ςφγχρονο 16

17 περιβάλλον για μια ειςαγωγι ςτον προγραμματιςμό, όπωσ αναφζρκθκε και παραπάνω. Στο ςχετικό site, υπάρχουν περιγραφζσ χιλιάδων projects, κοινοτιτων, προγραμμάτων και γενικά ςτοιχείων χριςιμων για διδαςκαλία και ιδεϊν. Οι αρχικζσ αδυναμίεσ του SCRATCH (όπωσ θ ζλλειψθ δυνατότθτασ για δθμιουργία ξεχωριςτϊν υποπρογραμμάτων και διαδικαςιϊν) ζχουν πλζον αντιμετωπιςτεί με διάφορεσ βελτιϊςεισ ςτο BYOB που αναπτφχκθκε από το Ρανεπιςτιμιο τθσ California ςτο Berkeley. Τα χαρακτθριςτικά του περιβάλλοντοσ (οπτικόσ προγραμματιςμόσ και «κακοδιγθςθ» οντοτιτων μζςα ςε ζνα «ςκθνικό») φαίνεται να αποτελοφν ζνα περιβάλλον που οι μακθτζσ αντιμετωπίηουν με πολφ κετικό τρόπο. 8. ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΕΙ ΣΩΝ ΜΑΘΗΣΩΝ/ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΔΤΚΟΛΙΩΝ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Οι πικανζσ δυςκολίεσ των μακθτϊν ςε ηθτιματα αλγορικμικισ ςκζψθσ πολλζσ φορζσ αποτελεί εμπόδιο για τθν εκμάκθςθ αρχϊν προγραμματιςμοφ. Ειδικότερα οι παράγοντεσ ςτουσ οποίουσ ζχει διαπιςτωκεί ότι οφείλονται οι δυςκολίεσ των μακθτϊν κατά τθν εκμάκθςθ του προγραμματιςμοφ ςχετίηονται : με τον τρόπο προςζγγιςθσ τθσ διδαςκαλίασ των αρχϊν του προγραμματιςμοφ μζςα από ζνα περιβάλλον γενικοφ ςκοποφ (Pascal, Basic, κλπ) προςανατολιςμζνο ςτθν επίλυςθ μακθματικϊν προβλθμάτων ζξω από πραγματικζσ διδακτικζσ ανάγκεσ των μακθτϊν. ςτα κλαςςικά προγραμματιςτικά περιβάλλοντα πολλζσ φορζσ δεν παρζχεται θ δυνατότθτα προγραμματιςμοφ με οπτικό τρόπο, ζτςι οι μακθτζσ δεν κατανοοφν εφκολα τον τρόπο με τον οποίο εκτελείται ζνα πρόγραμμα και τθ διαδικαςία με τθν οποία ςυντελείται θ είςοδοσ και θ ζξοδοσ των δεδομζνων. τα προβλιματα που καλοφνται να επιλφςουν οι μακθτζσ είναι ξζνα με τα προβλιματα που ζχουν βιϊςει ςτθν κακθμερινότθτα τουσ. Μζςω του SCRATCH/BYOB ωσ νζα γλϊςςα προγραμματιςμοφ οι μακθτζσ μποροφν να φτιάξουν τισ δικζσ τουσ διαδραςτικζσ ιςτορίεσ, τα δικά τουσ παιχνίδια εφκολα και γριγορα, ενϊ παράλλθλα κα ςυηθτιςουν για τισ βαςικζσ αρχζσ του 17

18 προγραμματιςμοφ. Με αυτι τθ πλατφόρμα προγραμματιςμοφ οι μακθτζσ κα μπορζςουν να φτιάξουν το δικό τουσ tetris, pacman ι το δικό τουσ ςενάριο. Ζτςι αυτό που κα φτιάξουν είναι κοντά ςε πραγματικζσ διδακτικζσ ανάγκεσ των μακθτϊν. 9. ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΜΕΣΑΣΟΠΙΗ ΘΕΩΡΗΣΙΚΑ ΘΕΜΑΣΑ - ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ Κατά τθν εκτζλεςθ του ςεναρίου εκτιμάται ότι δεν υπάρξουν ςθμαντικά προβλιματα ςε ςχζςθ με τθν ταχφτθτα λειτουργίασ του Θ/Υ Λογιςμικοφ (SCRATCH/BYOB). Συνεπϊσ δεν κα υπάρξουν προβλιματα εκκίνθςθσ του λογιςμικοφ ι δυςλειτουργίεσ που κα επθρεάςουν το μάκθμα (διδακτικόσ κόρυβοσ). Επίςθσ το διδακτικό ςυμβόλαιο δεν κα ανατραπεί διότι τα φφλλα εργαςίασ είναι απλά, ρεαλιςτικά και οδθγοφν το μακθτι βιμα βιμα ςτθν ομαλι εξοικείωςθ του με το λογιςμικό. 10. ΧΡΗΗ ΕΞΩΣΕΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Πθγζσ εκμάκθςθσ Βιβλίο για τθ δθμιουργία παιχνιδιϊν με το SCRATCH Γνωριμία με το SCRATCH Οδθγόσ για το SCRATCH Γνωριμία με το BYOB Online εκτζλεςθ του BYOB Άρκρα για το SCRATCH ςτα νζα Free tool offers 'easy' coding A Programming Language Like Playing With Blocks With simplified code, programming becomes child's play Ακαδθμαϊκά ζργα για το SCRATCH ι αναφερόμενα ςε αυτό, αρκρογραφία Maloney, J., Burd, L., Kafai, Y., Rusk, N., Silverman, B., and Resnick, M. (2004). SCRATCH: A Sneak Preview. Second International Conference on Creating, Connecting, and Collaborating through Computing. Kyoto, Japan, pp Resnick, M., Kafai, Y., Maloney, J., Rusk, N., Burd, L., & Silverman, B. (2003). A Networked, Media-Rich Programming Environment to Enhance Technological Fluency at After-School Centers in Economically-Disadvantaged Communities. Proposal to National Science Foundation. 18

19 Peppler, K., & Kafai, Y. (2005). Creative coding: The role of art and programming in the K-12 educational context. Resnick, M., Maloney, J., & Rusk, N. (2006). SCRATCH and technological fluency (Powerpoint slide 2.5MB). Monroy-Hernández, A. and Resnick, M. (2008). Empowering kids to create and share programmable media. interactions 15, 2 (Mar. 2008), Monroy-Hernández, A. (2009) Designing a website for creative learning. In: Proceedings of the WebSci'09: Society On-Line, March 2009, Athens, Greece Εκτόσ από αυτά υπάρχει και ελλθνικι αρκρογραφία γφρω από το SCRATCH, τθ διδαςκαλία του και διακεματικζσ εφαρμογζσ. Ραρακζτουμε μερικζσ πρόςφατεσ που αφοροφν ςτθ διδαςκαλία του SCRATCH τόςο ςτθν πρωτοβάκμια εκπαίδευςθ, όςο και ςτθ δευτεροβάκμια: Οι Κ. Κατςοφλασ, Σ. Κατςοφλασ, Χ. Κατςοφλασ ςτθν εργαςία τουσ, ςτο Συνζδριο τθσ ΕΤΡΕ 2013, «Διερεφνθςθ τθσ μάκθςθσ εννοιϊν προγραμματιςμοφ με το SCRATCH από μακθτζσ Ε και ΣΤ δθμοτικοφ με βάςθ μια μεικτι ταξινομία Bloom και SOLO» περιγράφουν το ςχεδιαςμό, τθν υλοποίθςθ και τα αποτελζςματα μιασ δεκάωρθσ ερευνθτικισ παρζμβαςθσ (post-test only design), ςε 78 μακθτζσ Ε και ΣΤ με ςκοπό τθν αξιοποίθςθ του SCRATCH ςτο μάκθμα ΤΡΕ για τθ μάκθςθ των προγραμματιςτικϊν εννοιϊν: δομι ακολουκίασ, αρχικοποίθςθ, παράλλθλθ εκτζλεςθ γεγονότων και επικοινωνία/ ςυγχρονιςμόσ με μθνφματα. Για να διαπιςτϊςου ςε ποιο γνωςτικό επίπεδο είναι εφικτό οι μακθτζσ αυτισ τθσ θλικίασ να μάκουν τισ παραπάνω ζννοιεσ, αξιοποιιςανε από τθ διεκνι βιβλιογραφία μια μεικτι ταξινομία Bloom και SOLΟ, όπωσ ςθμειϊνουν οι ίδιοι. Οι Ε. Ρερουτςζασ, Α. Εμβαλωτισ, ςτθν εργαςία τουσ ςτο Συνζδριο τθσ ΕΤΡΕ 2013, «Αξιοποίθςθ του Second Life ςτθ Διδαςκαλία Ρρογραμματιςμοφ μζςω του SCRATCH ςε Μακθτζσ Γυμναςίου» αναφζρονται ςε μια πιλοτικι διδαςκαλία με ςυνδυαςμό των 2 περιβαλλόντων, όπωσ ςθμειϊνουν οι ίδιοι. Ο Ε. Ρερουτςζασ ςτθν εργαςία του ςτο Συνζδριο τθσ ΕΤΡΕ 2013, «Εκπαιδευτικό ςενάριο ςτθ διδαςκαλία του προγραμματιςμοφ με τθν αξιοποίθςθ των εικονικϊν κόςμων και του SCRATCH4SL», αναφζρεται ςε ζνα CSCL (Computer-Supported Collaborative Learning) διδακτικό ςενάριο που με τθ χριςθ ενόσ εικονικοφ κόςμου (ΕΚ) ωσ ςυνεργατικοφ περιβάλλοντοσ μάκθςθσ και του οπτικοφ προγραμματιςτικοφ περιβάλλοντοσ SCRATCH για ΕΚ (SCRATCH for Second Life, SCRATCH4SL) επιχειρείται θ διδαςκαλία του προγραμματιςμοφ ςε μακθτζσ Γυμναςίου. Οι μακθτζσ χωρίηονται ςε ομάδεσ και ακολουκϊντασ τα βιματα τθσ ςυνεργατικισ μακθςιακισ τεχνικισ Jigsaw δθμιουργοφν ζνα παιχνίδι. Σκοπόσ του ςεναρίου είναι θ αξιοποίθςθ των κετικϊν, για τθ μακθςιακι 19

20 διαδικαςία, χαρακτθριςτικϊν των ΕΚ, του SCRATCH και τθσ τεχνικισ Jigsaw για τθ διδαςκαλία του προγραμματιςμοφ, όπωσ αναφζρει ο ίδιοσ. Θ Ευαγγελία Κοντοπίδθ ςτθν εργαςία τθσ ςτο Συνζδριο τθσ ΕΤΡΕ 2013, «Θ διδακτικι αξιοποίθςθ του SCRATCH για τθν ενότθτα «Ρρογραμματίηω τον Υπολογιςτι»: ςχζδια μακιματοσ, εφαρμογι, αξιολόγθςθ» αναφζρει μια διδακτικι προςζγγιςθ θ οποία αξιοποιεί το πρόγραμμα ςπουδϊν για το SCRATCH που προτείνεται από τουσ δθμιουργοφσ του, το Media Lab του πανεπιςτθμίου ΜΛΤ και ςτοχεφει οι μακθτζσ να καλλιεργιςουν απαραίτθτεσ δεξιότθτεσ για τον 21ο αιϊνα με: παρακολοφκθςθ video tutorials του ΜΛΤ, υλοποίθςθ φφλλων εργαςίασ, δθμιουργία διακεματικϊν αφθγθματικϊν ςεναρίων και παιχνιδιϊν. Θ διδακτικι προςζγγιςθ κακϊσ αξιοποιεί πόρουσ ςτον παγκόςμιο ιςτό προςφζρει αυκεντικζσ ςυνκικεσ για ςυηιτθςθ κεμάτων που αφοροφν ςτθν αςφάλεια ςτο Διαδίκτυο και ςτο υπολογιςτικό νζφοσ. Επιπλζον, δίνει τθ δυνατότθτα ςτουσ μακθτζσ να μεταφζρουν γνϊςεισ από άλλα γνωςτικά αντικείμενα όπωσ: τα Αγγλικά, τθν Λςτορία, τθ Νεοελλθνικι Γλϊςςα, τα Μακθματικά. Θ ςυγκεκριμζνθ πρόταςθ διδαςκαλίασ για τθν οποία αναπτφχκθκαν SCRATCH ζργα, ςχζδια μακθμάτων και φφλλα εργαςίασ μακθτι, εφαρμόςτθκε ςτο πλαίςιο τθσ ενότθτασ του προγραμματιςμοφ τθσ Γ Γυμναςίου ςτο Βαρβάκειο Ρρότυπο Ρειραματικό Γυμνάςιο το ςχολικό ζτοσ και δεν απαιτεί προχπάρχουςεσ γνϊςεισ ςτο SCRATCH από τουσ μακθτζσ ι τον εκπαιδευτικό, όπωσ αναφζρει θ ίδια. Oι Ραναγιϊτα Χαλκι, Ραναγιϊτθσ Ρολίτθσ, Αλιβίηοσ Σοφόσ, ςτθν εργαςία τουσ, ςτο Συνζδριο τθσ ΕΤΡΕ 2013, «Θ Επίδραςθ τθσ Διδαςκαλίασ ςε Ρρογραμματιςτικό Ρεριβάλλον ςτο Επίπεδο Γνϊςεων και Δεξιοτιτων Μακθτϊν/ριϊν Ε Δθμοτικοφ» αναφζρουν μια ζρευνα δθμιουργίασ διδακτικοφ υλικοφ για τθν ενότθτα «Ρρογραμματίηω τον υπολογιςτι» του ΔΕΡΡΣ για τθ διδαςκαλία των ΤΡΕ ςτθν Ρρωτοβάκμια Εκπαίδευςθ λαμβάνοντασ υπόψθ διερευνθτικζσ, εποικοδομθτικζσ και ςυνεργατικζσ προςεγγίςεισ διδαςκαλίασ με ςτόχο τθν απόκτθςθ δεξιοτιτων επίλυςθσ προβλθμάτων και ανάπτυξθσ κριτικισ ςκζψθσ. Για το λόγο αυτό, το διδακτικό υλικό αναπτφχκθκε ζτςι, ϊςτε να εφαρμοςτεί ςε δφο ομάδεσ μακθτϊν οι οποίεσ αποτζλεςαν τθν ΡΟ (πειραματικι ομάδα) και τθν ΟΕ (ομάδα ελζγχου) τθσ ζρευνασ. Στθν ΡΟ θ διδαςκαλία ζγινε με τθ χριςθ Θ/Υ, και ςυγκεκριμζνα του λογιςμικοφ SCRATCH, ενϊ ςτθν ΟΕ θ διδαςκαλία ζγινε χωρίσ τθ χριςθ Θ/Υ. Κφριοσ ςτόχοσ τθσ ζρευνασ ιταν θ αποτίμθςθ των μακθςιακϊν αποτελεςμάτων τθσ εφαρμογισ των διδακτικϊν ςεναρίων. Ριο ςυγκεκριμζνα, ζγινε ςφγκριςθ των μακθςιακϊν αποτελεςμάτων των δφο ομάδων που προαναφζρκθκαν, ϊςτε να εξαχκοφν ςυμπεράςματα ςχετικά με τθν επίτευξθ των διδακτικϊν ςτόχων που αφοροφςαν ςε γνϊςεισ, δεξιότθτεσ (ςφμφωνα με τα επίπεδα 20

21 κριτικισ ςκζψθσ) και ςτάςεισ των μακθτϊν κάκε ομάδασ. Πςον αφορά ςτα αποτελζςματα τθσ ζρευνασ, ςτθν ΟΕ παρατθρικθκε ςε μεγαλφτερο βακμό ςυνεργατικότθτα και ομαδικότθτα μεταξφ των μακθτϊν ςε ςχζςθ με τθν ΡΟ. Από τθν άλλθ πλευρά ςτθν ΡΟ παρατθρικθκε ςε μεγαλφτερο βακμό θ ανάπτυξθ τθσ δεξιότθτασ διόρκωςθσ ςφαλμάτων ςε ςχζςθ με τουσ μακθτζσ τθσ ΟΕ λόγω τθσ ανατροφοδότθςθσ που τουσ προςζφερε το SCRATCH. Για το λόγο αυτό κρίνεται ωσ ιδανικι περίπτωςθ θ διδαςκαλία θ οποία κα είναι ικανι να ςυνδυάηει τθ βιωματικι μάκθςθ με τθν άμεςθ και εξατομικευμζνθ ανατροφοδότθςθ που μπορεί να προςφζρει ζνα λογιςμικό, κάτι που κα μποροφςε να ςυνδυαςτεί από ζνα λογιςμικό εικονικισ πραγματικότθτασ, όπωσ ςθμειϊνουν οι ίδιοι. 11. ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΗ Τόςο το περιβάλλον SCRATCH, όςο και το περιβάλλον BYOB ζχει χαρακτιρα παιγνιϊδθ. Αναμζνεται λοιπόν να υπάρξει ηωθρι ςυμμετοχι των μακθτϊν ςτισ αρχικζσ δραςτθριότθτεσ. Επιπλζον, είναι ενδεχόμενο, πολφ γριγορα οι μακθτζσ να κελιςουν να δοκιμάςουν τροποποιιςεισ του περιβάλλοντοσ και των λοιπϊν ςτοιχείων των (μικρϊν αρχικά) προγραμμάτων, επικυμϊντασ να τροποποιιςουν τα χαρακτθριςτικά του ςφμφωνα με τι επικυμίεσ τουσ. Στο παρόν διδακτικό ςενάριο λοιπόν, κα πραγματοποιθκεί πειραματιςμόσ με τα ςτοιχεία του προγραμματιςτικοφ περιβάλλοντοσ με ενεργθτικι ςυμμετοχι. Το ςτοιχείο αυτό, ςε ςυνδυαςμό με τθν οργάνωςθ τθσ τάξθσ ςε μικρζσ ομάδεσ, προςφζρει ζνα πολφ καλό περιβάλλον για τθν ανάπτυξθ μιασ ιςχυρισ αλλθλεπίδραςθσ που μπορεί να ευνοιςει τθ μάκθςθ. Ευνοείται λοιπόν ιδιαίτερα θ δθμιουργία ενόσ τυπικοφ περιβάλλοντοσ κοινωνιοκονςτρουκτιβιςτικοφ. Ριο ςυγκεκριμζνα, όςον αφορά ςτθ διδακτικι προςζγγιςθ υιοκετοφμε τισ βαςικζσ ιδζεσ του Piaget και του Papert: «Ο διδάςκων οφείλει να δθμιουργεί κατάλλθλεσ ςυνκικεσ για να μπορζςουν οι μακθτζσ να οικοδομιςουν τισ γνϊςεισ τουσ. Το ςενάριο είναι κεμελιωμζνο ςτθν κεωρία μάκθςθσ του εποικοδομθτιςμοφ διότι ο μακθτισ χτίηει τθν γνϊςθ του ανιχνεφοντασ, διερευνϊντασ και αλλθλεπιδρϊντασ οπτικά με τισ βαςικζσ εντολζσ τθσ γλϊςςασ προγραμματιςμοφ του SCRATCH δθμιουργϊντασ απλά προγράμματα. 12. ΕΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΒΟΛΩΝ Στο περιβάλλον αυτό υπάρχει μια ςθμαντικι διαφορά με τα «τυπικά» περιβάλλοντα 21

22 Logo, κακϊσ ο οπτικόσ προγραμματιςμόσ δεν επιτρζπει τα ςυντακτικά λάκθ. Θ διεπαφι του SCRATCH/BYOB, ςαφϊσ προςανατολιςμζνθ προσ τθ διδαςκαλία τυ προγραμματιςμοφ ςε ςχετικά μικρζσ θλικίεσ, περιλαμβάνει πολλά ςτοιχεία (πολλά εικονίδια για αντίςτοιχεσ εντολζσ). Επιπλζον τα μεγάλα (μεγάλου ςχετικοφ μεγζκουσ) προγράμματα, είναι ςχετικά δυςανάγνωςτα. Δεν αναμζνεται ωςτόςο τα χαρακτθριςτικά αυτά να παίξουν ζνα ςθμαντικό ρόλο. 13. ΟΡΓΑΝΩΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΕΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΧΕΔΙΑΗ Το μάκθμα κα πραγματοποιθκεί ςτο ςχολικό εργαςτιριο πλθροφορικισ. Οι μακθτζσ κα εργαςτοφν ςε ομάδεσ των δφο ι τριϊν ατόμων ανά θλεκτρονικό υπολογιςτι. 14. ΕΠΕΚΣΑΕΙ/ΔΙΑΤΝΔEΕΙ ΣΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ Η ΣΩΝ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΩΝ Μετά τθν ολοκλιρωςθ του παρόντοσ ςεναρίου οι μακθτζσ κα είναι προετοιμαςμζνοι για να εργαςτοφν με επόμενα ςενάρια με βαςικζσ εντολζσ του SCRATCH/BYOB όπωσ αλλαγισ ενδυμαςίασ και υπόβακρου, ειςαγωγισ και διαγραφισ μορφϊν, κακϊσ βαςικζσ εντολζσ κίνθςθσ και όψεων. Ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να προετοιμάςει ςχετικζσ επεκτάςεισ των φφλλων εργαςίασ. 15. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΩΝ ΕΡΓΑΙΑ Τα Φφλλα Εργαςίασ αφοροφν ςτθν εκμάκθςθ του περιβάλλοντοσ του SCRATCH δθλαδι τα βαςικά χαρακτθριςτικά του περιβάλλοντοσ εργαςίασ. Επιπλζον, αφοροφν τθν εκμάκθςθ εντολϊν κίνθςθσ, εντολϊν αλλαγισ εμφάνιςθσ και ιχου, ςυνδυαςτικϊν εντολϊν, αρχικοποίθςθσ και παραλλθλίασ. 16. ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Ππωσ και ςτισ προθγοφμενεσ παραγράφουσ, ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να προτείνει τεςτ αυτοαξιολόγθςθσ (κλειςτοφ τφπου), ςταυρόλεξα, κρυπτόλεξα κλπ. Το λογιςμικό HotPotatoes (και άλλα ανάλογα, όπωσ και οριςμζνεσ επιλογζσ του Moodle) προςφζρονται για ςυςτθματικι δθμιουργία ερωτθμάτων κλειςτοφ τφπου. 22

23 Kρυπτόλεξα, μποροφν εφκολα να δθμιουργθκοφν ακόμθ και ςε ζνα υπολογιςτικό φφλλο. 17. ΣΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Κα εξθγθκεί το κζμα των παρανοιςεων, αυκόρμθτων αντιλιψεων κλπ των μακθτϊν. Κα δοκοφν φφλλα εργαςίασ τα οποία παρατίκενται παρακάτω. 23

24 18. ΦΤΛΛΑ ΕΡΓΑΙΑ ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 1 Δραςτθριότθτα 1 Στόχοσ τθσ δραςτθριότθτασ είναι να δθμιουργιςουμε το ςκθνικό τθσ πόλθσ ςτο SCRATCH, να ειςάγουμε ζνα ελικόπτερο και ςτθ ςυνζχεια να το προγραμματίςουμε ϊςτε να κινείτε 10 βιματα με κατεφκυνςθ επάνω, όταν πατάμε το πάνω βζλοσ και ομοίωσ να κινείται με αντίςτοιχο τρόπο, όταν πατάμε το δεξί, αριςτερό και κάτω βζλοσ. Οι εντολζσ που κα χρειαςτείτε είναι οι ακόλουκεσ: Οδθγίεσ Τλοποίθςθσ Δθμιουργιςτε το ςκθνικό ςτο παιχνίδι ειςάγοντασ τθν κατάλλθλθ εικόνα για υπόβακρο από αυτζσ που ζχει ενςωματωμζνεσ το περιβάλλον του SCRATCH. Ακολοφκωσ, διαγράψτε το γατάκι που εμφανίηεται ωσ προεπιλογι και επιλζξτε το ελικόπτερο, όπωσ απεικονίηεται παραπάνω. Στθ ςυνζχεια προςπακιςτε να γράψετε κϊδικα που να υλοποιεί τα παρακάτω: 24

25 Μόλισ πατιςετε το πάνω βζλοσ προγραμματίςτε το ελικόπτερο ϊςτε να κινείται 10 βιματα προσ τα επάνω. Μόλισ πατιςετε το δεξί βζλοσ προγραμματίςτε το ελικόπτερο ϊςτε να κινείται 10 βιματα προσ τα δεξιά. Μόλισ πατιςετε το αριςτερό βζλοσ προγραμματίςτε το ελικόπτερο ϊςτε να κινείται 10 βιματα προσ τα αριςτερά. Μόλισ πατιςετε το κάτω βζλοσ προγραμματίςτε το ελικόπτερο ϊςτε να κινείται 10 βιματα προσ τα κάτω. Δραςτθριότθτα 2 Στόχοσ τθσ δραςτθριότθτασ είναι να ςχεδιάςουμε ζναν μικρό λαβφρινκο και ςτθ ςυνζχεια χρθςιμοποιϊντασ ζνα αντικείμενο που μασ προςφζρεται από το SCRATCH (πχ. μια μικρι μπάλα) να το προγραμματίςουμε, ϊςτε να αποκρίνεται ςφμφωνα με τισ κινιςεισ του πλθκτρολογίου. Να γράψετε τισ κατάλλθλεσ εντολζσ που: 1. Να τοποκετοφν τθν μπάλα ςτθν είςοδο του λαβυρίνκου. 2. Να μετακινοφν τθν μπάλα μζςα ςτο λαβφρινκο μζχρι να φτάςει ςτθν ζξοδο. Σθμείωςθ: Δε χρειάηεται να ειςάγετε εντολζσ για τον τερματιςμό του παιχνιδιοφ. 25

26 Οι εντολζσ που κα χρειαςτείτε είναι οι ακόλουκεσ: 26

27 ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 2 Δραςτθριότθτα 1 Στόχοσ τθσ δραςτθριότθτασ είναι να ειςάγετε το κατάλλθλο ςκθνικό, όπωσ τθσ παρακάτω εικόνασ και τισ κατάλλθλεσ μορφζσ, ϊςτε να ςυνομιλοφν μεταξφ τουσ. Χρθςιμοποιείςτε τισ ακόλουκεσ εντολζσ, προκειμζνου να δθμιουργιςετε ζνα διάλογο μεταξφ δφο μορφϊν. Οδθγίεσ Τλοποίθςθσ 27

28 Μόλισ ο χριςτθσ επιλζξει τθν πράςινθ ςθμαία το κορίτςι κα πρζπει να βρίςκεται ςτθ κζςθ x = και y = Ακολοφκωσ: να λζει «Γεια ςου!» για 2 δευτερόλεπτα, να κινείται ομαλά ςε μία κζςθ κοντά ςτο αγόρι για 1 δευτερόλεπτο, να περιμζνει για 2 δευτερόλεπτα, να ςκζφτεται κάτι για 1 δευτερόλεπτο, να περιμζνει για 3 δευτερόλεπτα, να μιλάει για 3 δευτερόλεπτα. Μόλισ ο χριςτθσ επιλζξει τθν πράςινθ ςθμαία το αγόρι κα πρζπει να βρίςκεται ςτθ κζςθ x = 180 και y = Ακολοφκωσ: να περιμζνει για 5 δευτερόλεπτα. να λζει «Γεια ςου» για 2 δευτερόλεπτα, να περιμζνει 2 δευτερόλεπτα, να ςκζφτεται κάτι για 1 δευτερόλεπτο, να μιλάει για 2 δευτερόλεπτα. Δραςτθριότθτα 2 Στόχοσ τθσ δραςτθριότθτασ είναι να κάνετε τθ χορεφτρια να χορεφει. Δθμιουργιςτε το ςκθνικό που βλζπετε ςτθν παρακάτω εικόνα, ειςάγετε μία χορεφτρια από τισ μορφζσ που ζχει ενςωματωμζνεσ το SCRATCH και ςτθ ςυνζχεια προγραμματίςτε τθ, ϊςτε να αλλάηει τισ κατάλλθλεσ ενδυμαςίεσ και να δίνει τθν αίςκθςθ ότι χορεφει. 28

29 Οι εντολζσ που κα χρειαςτείτε είναι οι ακόλουκεσ: Οι ενδυμαςίεσ που κα χρειαςτείτε είναι οι ακόλουκεσ: Για τθ χορεφτρια πρζπει να χρθςιμοποιιςετε, με τθν ςειρά που φαίνονται, τισ παρακάτω ενδυμαςίεσ: 29

30 Κάνοντασ κλικ ςτθ ςθμαία κα πρζπει θ χορεφτρια να βρίςκεται ςτο κζντρο του ςκθνικοφ. Ακολοφκωσ: Θ χορεφτρια κα αλλάηει τθν ενδυμαςία τθσ με τθν εξισ ςειρά: ballerina_a, ballerina_b, ballerina_c, ballerina_d. (Βάλτε ςτθ ςωςτι ςειρά τισ εντολζσ ϊςτε θ αλλαγι μεταξφ των ενδυμαςιϊν να μθ γίνεται με αυτόματα τρόπο). Να επαναλαμβάνεται δζκα φορζσ θ παραπάνω χορευτικι κίνθςθ (χρθςιμοποιιςτε τθν εντολι επανάλαβε 10). Στο τζλοσ του προγράμματοσ θ χορεφτρια κα επανζρχεται ςτθν αρχικι τθσ κζςθ (ενδυμαςία ballerina_a) και κα λζει ευχαριςτϊ. 30

31 ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 3 Δραςτθριότθτα 1 Στόχοσ τθσ δραςτθριότθτασ είναι να προγραμματίςετε το δράκο, ϊςτε να κινείτε προσ το κζντρο τθσ οκόνθσ. Ρροςπακιςτε πρϊτα να φτιάξετε το ακόλουκο ςκθνικό: Οι εντολζσ που κα χρειαςτείτε είναι οι ακόλουκεσ: Πταν ο χριςτθσ πατάει τθν πράςινθ ςθμαία κα πρζπει ο δράκοσ να μετακινείται ςτθ κζςθ x=-185 και y=30 και να γίνεται αόρατο (όριςε το εφζ φάνταςμα ςε τιμι 100). Ακολοφκωσ οι 31

32 παρακάτω ενζργειεσ κα πρζπει να επαναλαμβάνονται 10 φορζσ: Ο δράκοσ κα πρζπει να μετακινείται προσ τα δεξιά 10 βιματα, ταυτόχρονα κα αρχίηει ςιγά-ςιγά να εμφανίηεται (άλλαξε το εφζ φάνταςμα κατά ζνα ποςοςτό -10). Κα πρζπει να κακαρίηονται τα γραφικά ςτθν ζναρξθ του προγράμματοσ. Δραςτθριότθτα 2 Ρροςπακιςτε να αλλάξετε τον κϊδικα τθσ προθγοφμενθσ δραςτθριότθτασ, ϊςτε να εμφανίηεται από ζνα τυχαίο ςθμείο. Χρθςιμοποιείςτε ωσ τιμι του y μία τυχαία επιλογι από -160 ζωσ

33 ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 4 - ΔΗΜΙΟΤΡΓΩΝΣΑ ΜΕ ΣΟ BYOB BYOB Αλγόρικμοσ Διαδικαςία Ραράμετροι Σι είναι Αλγόρικμοσ; Οι οδθγίεσ που δίνουμε με λογικι ςειρά, ϊςτε να εκτελζςουμε μια διαδικαςία ι να επιλφςουμε ζνα πρόβλθμα, ςυνκζτουν ζναν αλγόρικμο. Αλγόρικμο ονομάηουμε τθ ςαφι και ακριβι περιγραφι μιασ ςειράσ ξεχωριςτϊν οδθγιϊν-βθμάτων, με ςκοπό τθν επίλυςθ ενόσ προβλιματοσ. Ζνασ αλγόρικμοσ για τθν επίλυςθ του προβλιματοσ τθσ παραλίασ μπορεί να είναι ο ακόλουκοσ: ΒΗΜΑ 1: Ειςαγωγι ςκθνικοφ. ΒΗΜΑ 2: Σχεδίαςθ καραβιοφ. ΒΗΜΑ 3: Σχεδίαςθ δζντρων. ΒΗΜΑ 4: Σχεδίαςθ ανεμόμυλου. ΒΗΜΑ 5: Σχεδίαςθ ομπρζλασ. ΒΗΜΑ 6: Σχεδίαςθ ιλιου. ΒΗΜΑ 7: Σχεδίαςθ μπάλασ. Ο αλγόρικμοσ αυτόσ είναι ςε φυςικι γλϊςςα άρα πρζπει να τον κωδικοποιιςουμε για να μπορεί να εκτελεςτεί ςτο προγραμματιςτικό περιβάλλον Byob. Ασ ξεκινιςουμε λοιπόν με τθν 1θ Δραςτθριότθτα. Δραςτθριότθτα 1: Ειςαγωγι ςκθνικοφ Δοκίμαςε να δθμιουργιςεισ το φάκελο «ergasia1» και το ςκθνικό με όνομα «beach» - το υπόβακρο «beach» κζλουμε να εμφανίηεται όταν πατάμε το κενό. 33

34 Αφοφ φτιάξαμε το ςκθνικό ασ ειςάγουμε και μία μορφι για να μασ βοθκιςει ςτο ςχεδιαςμό των αντικειμζνων που κα χρειαςτοφμε ςτο πρόγραμμά μασ. Ζςτω ότι ειςάγουμε τον αςτερία ο οποίοσ υπάρχει ςτο φάκελο Costumes->Animals. Ζτςι ολοκλθρϊςαμε το ΒΘΜΑ 1.. Υξεζηκνπνηνύκε απηό ην θνπκπί γηα λα κηθξύλνπκε ηε Μνξθή. Δραςτθριότθτα 2: χεδίαςθ καραβιοφ Ασ προχωριςουμε τϊρα ςτο ςχεδιαςμό του πρϊτου μασ αντικειμζνου, που είναι το καράβι. 34

35 Ρϊσ μποροφμε να ςχεδιάςουμε το καράβι; Ραρατθροφμε ότι θ διαδικαςία καράβι αποτελείται από κομμάτια τα οποία είναι πιο απλά και θ ςφνκεςθ τουσ οδθγεί ςτο ςχεδιαςμό του καραβιοφ. Δθλαδι για το καράβι αρκεί να υλοποιιςουμε τα ακόλουκα απλά βιματα: ΒΗΜΑ 2.1 :Σχεδιάηω ζνα τετράγωνο. ΒΗΜΑ 2.2:Σχεδιάηω ζνα ορκογϊνιο τρίγωνο από τθν αριςτερι πλευρά. ΒΗΜΑ 2.3:Σχεδιάηω ζνα ορκογϊνιο τρίγωνο από τθ δεξιά πλευρά. ΒΗΜΑ 2.4:Σχεδιάηω ζνα ορκογϊνιο τρίγωνο για πανί. ΒΗΜΑ 2.5:Σχεδιάηω ζνα ορκογϊνιο για ςθμαία. ΒΘΜΑ 2.1 :Σχεδιάηω ζνα τετράγωνο Δοκίμαςε να γράψεισ ζναν αλγόρικμο για τθν καταςκευι ενόσ τετραγϊνου ςε φυςικι γλϊςςα. Η εληνιή Καζνξίδεη ην πάρνο ηνπ ίρλνπο ηεο πέλαο. 35

36 Η εληνιή Καηεβάδεη ηελ πέλα ηεο Μνξθήο, ώζηε λα αθήλεη ίρλνο θαζώο θηλείηαη. Η εληνιή Πξνζαλαηνιίδεη ηε Μνξθή ζε ζπγθεθξηκέλε θαηεύζπλζε (0=πάλσ, 90=δεμηά, 180=θάησ θαη - 90=αξηζηεξά). Οδεγίεο γηα ην ζρεδηαζκό ηεηξαγώλνπ. Ασ κακορίςουμε βιμα-βιμα τισ ενζργειεσ (εντολζσ) που απαιτοφνται για το ςχεδιαςμό του τετραγϊνου. Σρεδηάδσ ηελ πάλσ νξηδόληηα πιεπξά. Αξρηθνπνηώ ηε Μνξθή ζηηο 90 κνίξεο (δειαδή θηλνύκαη πξνο ηα δεμηά) θαη πξνρσξάσ 80 βήκαηα. Μεηά ζρεδηάδσ ηε κία θάζεηε πιεπξά. Σηξίβσ 90 κνίξεο γηα λα πάεη θάζεηα θαη πξνρσξάσ 80 βήκαηα. 36

37 Σρεδηάδσ ηελ θάησ νξηδόληηα πιεπξά. Σρεδηάδσ θαη ηελ άιιε θάζεηε πιεπξά. Έηνηκν ην ηεηξάγσλν. Τν παξαπάλσ κπινθ εληνιώλ απαηηείηαη γηα ην ζρεδηαζκό ελόο ηεηξαγώλνπ. Κάζε θνξά πνπ ζην πξόγξακκά καο ζέινπκε λα ζρεδηάζνπκε έλα ηεηξάγσλν ζα γξάθνπκε ην παξαπάλσ κπινθ εληνιώλ. Ρϊσ κα μποροφςαμε να ζχουμε μια «εντολι» (π.χ. square) για να δθμιουργοφμε τετράγωνα; Ση είλαη δηαδηθαζία; Μηα δηαδηθαζία είλαη έλα ζύλνιν εληνιώλ πνπ εθηεινύλ κηα εξγαζία. Με ηνλ ηξόπν απηό δεκηνπξγνύκε λέεο δηθέο καο εληνιέο. Τν λα γξάθνπκε ηηο εληνιέο νκαδνπνηεκέλεο κέζα ζε κηα δηαδηθαζία αληί θαηεπζείαλ ζην θέληξν εληνιώλ έρεη έλα ζεκαληηθό πιενλέθηεκα: Μπνξνύκε λα ηηο θαινύκε απιά κε ην όλνκά ηνπο ζην θέληξν εληνιώλ όπνηε ηηο ρξεηαδόκαζηε ρσξίο λα μαλαγξάθνπκε ηηο εληνιέο. 37

38 Οδεγίεο γηα ηε δεκηνπξγία δηαδηθαζίαο. Η θαηαζθεπή κηαο δηαδηθαζίαο ζην Byob γίλεηαη σο εμήο. Δπηιέγσ ζηελ παιέηα ηελ εληνιή. Ή παηώληαο δεμί «θιηθ» πάλσ ζηελ πεξηνρή ηνπ «ελαξίνπ» θαη από ην κελνύ πνπ αλνίγεη επηιέγσ «Γεκηνύξγεζε κηα λέα εληνιή». Μόιηο ηελ επηιέμσ αλνίγεη ην παξάζπξν γηα ηνλ νξηζκό ηεο εληνιήο-δηαδηθαζίαο πνπ ζέισ λα θηηάμσ. 38

39 1)Από ην category επηιέγσ ζε πνηα θαηεγνξία (παιέηα) εληνιώλ ζέισ λα αλήθεη ε λέα εληνιή πνπ θηηάρλσ. 3)Γξάθσ ην όλνκα ηεο λέαο εληνιήο 2)Δπηιέγσ έλα από ηα ηξία αλαιόγσο ηη ζπκπεξηθνξά ζέισ λα έρεη ε εληνιή. Η «δηαηαγή» εθηειεί κηα ζεηξά εληνιώλ αιιά δελ επηζηξέθεη θάηη. Ο «ξεπόξηεξ» επηζηξέθεη κηα νπνηαδήπνηε ηηκή θαη ην «θαηεγόξεκα» επηζηξέθεη αιεζήο ή ςεπδήο. 4)Δπηιέγσ αλ ζέισ λα ηζρύεη γηα όιεο ηηο Μνξθέο ή κόλν γηα απηή. πγθεθξηκέλα, γηα ηνλ νξηζκό ηνπ ηεηξαγώλνπ ζα επηιέμνπκε ηελ θαηεγνξία δηόηη ζέινπκε ε λέα καο εληνιή λα αλήθεη ζηελ παιέηα δηόηη ζα εθηειείηαη θάηη όηαλ ηελ θαιώ θαη ζα ηελ νλνκάζνπκε square., ζα είλαη ηύπνπ 39

40 Μόιηο παηήζσ Δληάμεη αλνίγεη ην παξάζπξν Δπεμεξγαζηήο εληνιήο γηα λα γξάςσ ηηο εληνιέο πνπ ζέισ λα εθηεινύληαη όηαλ θαιώ ηελ εληνιή «square». Δπηθεθαιίδα δηαδηθαζίαο. Σέινο, γξάθσ ην κπινθ εληνιώλ πνπ απνηεινύλ ηε δηαδηθαζία «square» ζέξλνληαο απιά ηηο εληνιέο πνπ ζέισ, όπσο ζα έθαλα θαη ζηελ πεξηνρή ηνπ «ελαξίνπ». 40

41 Παηάσ Δληάμεη θαη έρσ έηνηκε ηε λέα εληνιή «square» ζηελ παιέηα εληνιώλ θίλεζε. Η εληνιή Καζαξίδεη όια ηα ίρλε ηεο πέλαο θαη ηηο ζηάκπεο ζηε ζθελή. Η εληνιή εθώλεη ηελ πέλα ηεο κνξθήο, ώζηε λα κελ αθήλεη ίρλνο όηαλ θηλείηαη. Άξα ην πξόγξακκά κνπ κε ηελ εηζαγσγή ηεο λέαο εληνιήο γίλεηαη. 41

42 Οξίδσ έλα αξρηθό ζεκείν γηα λα μεθηλάεη ην ηεηξάγσλν. ΒΗΜΑ 2.2:ρεδηάδω έλα νξζνγώλην ηξίγωλν από ηελ αξηζηεξή πιεπξά Γνθίκαζε λα νξίζεηο ηνλ αιγόξηζκν βήκα-βήκα γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ νξζνγσλίνπ ηξηγώλνπ. Γίλεηαη ε γεσκεηξηθή απεηθόληζε. Αξρή Πήγαηλε ζηε ζέζε x=66,y=-80 Πξνρώξα αξηζηεξά 80 βήκαηα Κηλήζνπ πξνο ηελ ζέζε x=66,y=-160 Πήγαηλε ζηε ζέζε x=66,y=-80 Σέινο Πξνζνρή, ηηο ζπληεηαγκέλεο ηηο βξίζθνπκε κε καζεκαηηθνύο ππνινγηζκνύο θαη καζεκαηηθνύο ηύπνπο. Μπορείς λα ζθεθηείς κε ποηολ άιιο ηρόπο ζα κπορούζε λα ζτεδηαζηεί έλα ορζογώληο ηρίγφλο; Μία πινπνίεζε ζα κπνξνύζε λα είλαη ε παξαθάησ. 42

43 Γεκηνύξγεζε κηα δηαδηθαζία γηα ην αξηζηεξό νξζνγώλην ηξίγσλν κε ην όλνκα «triangle_left» αθνινπζώληαο ηα βήκαηα πνπ θάλακε γηα ηε δηαδηθαζία «square». Με ηε βνήζεηα ηεο εληνιήο triangle_left ην πξόγξακκα γίλεηαη: ΒΗΜΑ 2.3:ρεδηάδω έλα νξζνγώλην ηξίγωλν από ηε δεμηά πιεπξά Γεκηνύξγεζε κία δηαδηθαζία γηα ην νξζνγώλην ηξίγσλν δεμηά κε ην όλνκα «triangle_right». Μπνξείο λα δώζεηο ηε γεσκεηξηθή απεηθόληζε, ζηε ζπλέρεηα λα νξίζεηο ηνλ αιγόξηζκν βήκαβήκα, κεηά λα ηνλ κεηαηξέςεηο ζε εληνιέο ζην πεξηβάιινλ Byob θαη ηέινο λα θηηάμεηο ηε δηαδηθαζία ή λα γξάςεηο θαηεπζείαλ ηε δηαδηθαζία. Η γεσκεηξηθή απεηθόληζε είλαη ε αθόινπζε: 43

44 Με ηε βνήζεηα ηεο εληνιήο triangle_right ην πξόγξακκα γίλεηαη: Γεκηνύξγεζε έλα πξόγξακκα πνπ λα θαιεί ηηο παξαπάλσ εληνιέο θαη λα θαηαζθεπάδεη ηε βάζε γηα ην θαξάβη. ΒΗΜΑ 2.4:ρεδηάδω έλα νξζνγώλην ηξίγωλν γηα παλί Γεκηνύξγεζε κηα δηαδηθαζία πνπ λα ζρεδηάδεη έλα ηξίγσλν - ην παλί ηνπ θαξαβηνύ - ην νπνίν λα μεθηλάεη από ηε ζέζε (x=106, y=-80) - ζην κέζν ηνπ ηεηξαγώλνπ - θαη λα αλεβαίλεη πάλσ 160 βήκαηα, δηπιάζην ηεο πιεπξάο ηνπ ηεηξαγώλνπ. Ολόκαζε ηε δηαδηθαζία «triangle_up». Γηα βνήζεηα κπνξείο λα ζπκβνπιεπηείο ηηο εληνιέο ζηηο δηαδηθαζίεο «triangle_right» θαη «triangle_left». Πξνζνρή ζηηο ζπληεηαγκέλεο. Μεηά θαη από απηή ηε δηαδηθαζία ην πξόγξακκα είλαη: 44

45 ΒΗΜΑ 2.5:ρεδηάδω έλα νξζνγώλην γηα ζεκαία Γεκηνύξγεζε κηα δηαδηθαζία κε ην όλνκα «rectangular», ε νπνία ζα ζρεδηάδεη έλα νξζνγώλην πιεπξάο νξηδόληηαο 30 βήκαηα θαη θάζεηεο 20 βήκαηα. Αθνύ ινηπόλ θηηάμακε ηε δηαδηθαζία ζέινπκε λα ηελ θαιέζνπκε ζην πξόγξακκά καο γηα λα θηηάμνπκε ηε ζεκαία ηνπ θαξαβηνύ. Η ζεκαία ζέινπκε λα ηνπνζεηεζεί ζηελ θνξπθή από ην θαηάξηη (ζπληεηαγκέλεο ζεκείνπ x=106,y=80). Δπνκέλσο ζην θπξίσο πξόγξακκα πξνζζέηνπκε ηελ εληνιή rectangular θαη έρνπκε: Σξέρνληαο ην πξόγξακκα γηα ην θαξάβη νινθιεξσκέλν παξαηεξνύκε όηη ε πέλα πεξλάεη πνιιέο 45

46 θνξέο από ηα ίδηα ζεκεία θαη γξάθεη πάλσ ζηελ ήδε ππάξρνπζα γξακκή θάλνληάο ηελ πην έληνλε. Απηό ην πξόβιεκα κπνξνύκε λα ην μεπεξάζνπκε θάλνληαο ρξήζε ησλ εληνιώλ θαη. Μηα ηειηθή κνξθή γηα ην πξόγξακκα θαξάβη ζα κπνξνύζε λα είλαη ε παξαθάησ. Γηόξζωζε όιεο ηηο δηαδηθαζίεο πνπ θηηάμακε ώζηε λα κελ γξάθεη ε πέλα πάλσ ζε ήδε ππάξρνπζα γξακκή. Αλ ζέινπκε λα δεκηνπξγήζνπκε έλα θαξάβη κηθξόηεξν πξέπεη ζε όια ηα ζρήκαηα λα αιιάμνπκε ην κήθνο πιεπξάο, πξέπεη δειαδή λα επεκβαίλνπκε θάζε θνξά ζηελ εληνιή, γηα λα αιιάμνπκε ην κήθνο ηεο πιεπξάο. Γηα παξάδεηγκα γηα ην ηεηξάγσλν πξέπεη λα θάλνπκε επεμεξγαζία ηεο δηαδηθαζίαο «square» θάζε θνξά πνπ ζέινπκε δηαθνξεηηθό κήθνο πιεπξάο. Μπορούκε λα αιιάδοσκε ηο κήθος ηες πιεσράς ηοσ ηεηραγώλοσ από ηο πρόγρακκα θαράβη τφρίς λα επεκβαίλοσκε ζηε δηαδηθαζία θάζε θορά; Η απάληεζε είλαη θαηαθαηηθή. ε απηό ζπκβάιινπλ νη παξάκεηξνη. 46

47 Ση είλαη παξάκεηξνο; Η παράκεηρος είλαη κηα κεηαβιεηή ζηελ επηθεθαιίδα ηεο δηαδηθαζίαο κέζσ ηεο νπνίαο «πεξλάκε» ηηκέο (αξηζκνύο, ιέμεηο, ιίζηεο) ζηε δηαδηθαζία. Οδεγίεο γηα ηε δεκηνπξγία παξακέηξωλ. Γηα λα δεκηνπξγήζνπκε παξακέηξνπο πάκε ζηε δηαδηθαζία πνπ έρνπκε θαηαζθεπάζεη ή πξόθεηηαη λα θαηαζθεπάζνπκε θαη ζηα (+) πνπ εκθαλίδνληαη δεμηά θαη αξηζηεξά από ην όλνκά ηεο παηάκε «θιηθ» γηα λα πξνζζέζνπκε παξάκεηξν. ηε ζπλέρεηα αλνίγεη ην παξάζπξν γηα λα γξάςνπκε ην όλνκα ηεο θαη λα νξίζνπκε αλ ζα είλαη θάπνην δειαδή θάπνηα παξάκεηξνο ή δειαδή θείκελν πνπ κπνξείο λα έρεηο ζην όλνκα ηεο εληνιήο (πξνζζέηνληαο ιέμεηο δίπια ζην όλνκά ηεο). Δπεμήγεζε Παξάδεηγκα γηα ηε ζεκαζία ησλ ραξαθηεξηζηηθώλ θαη ηνπ Έζησ όηη ζέινπκε λα θαηαζθεπάζνπκε ηελ εληνιή Αξρηθά ζα δεκηνπξγήζσ ηελ εληνιή «for» πνπ ζα είλαη ηύπνπ δηαηαγή θαη ζα αλήθεη ζηελ παιέηα έιεγρνο. Μεηά ζα παηήζσ ην «+» θαη εηζάγσ ηελ παξάκεηξν «x» ζαλ. Γηα λα εηζάγσ ην «mexri» ζα παηήζσ πάιη ζην «+» θαη ζα επηιέμσ, νπόηε ζα έρσ. Μπορείς λα οιοθιερώζεης ηελ εληοιή κε βάζε ηα παραπάλφ; Γηα λα νξίζνπκε πεξηζζόηεξεο επηινγέο γηα ηε παξάκεηξό καο, παηάκε ην βειάθη θαη αλνίγεη έλα κελνύ επηινγώλ: 47

48 ην κελνύ ππάξρνπλ ηέζζεξηο ζεηξέο γηα ηνλ ηύπν ησλ παξακέηξσλ. Η πξώηε πεξηιακβάλεη ηύπνπο ηνπ Byob πνπ δελ είλαη δηαδηθαζίεο. Η δεύηεξε ηύπνπο πνπ ππνζηεξίδεη ην Scratch. Η ηξίηε αθνξά ηύπνπο πνπ νξίδνπλ δηαδηθαζίεο ζην Byob θαη ε ηειεπηαία ηύπνπο γηα δηαδηθαζίεο ρσξίο απνηίκεζε. Αλαιπηηθά: Σν «Αληηθείκελν» αλαθέξεηαη ζην όηη ε εληνιή καο δέρεηαη ηύπν αληηθεηκέλνπ, γηα παξάδεηγκα ή όπνπ ην «nea» είλαη κηα εληνιή νξηζκέλε. Σν «Κείκελν» ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δέρεηαη νπνηαδήπνηε εληνιή γηα εηζαγσγή θεηκέλνπ Η «Λίζηα» ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα έρνπκε ιίζηα ζαλ παξάκεηξν. Ο ηύπνο «Αξηζκόο» ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα εηζάγνπκε σο παξάκεηξν αξηζκό - καο δίλεη ηε δπλαηόηεηα λα δώζνπκε θαη πξνθαζνξηζκέλε ηηκή ή όρη. Η «Γξακκή δηαηαγώλ» θαη ε «Δζνρή δηαηαγώλ» ρξεζηκνπνηνύληαη γηα λα εηζάγνπκε δηαδηθαζίεο ζαλ παξάκεηξν. Απαξαίηεηε είλαη ε ρξήζε ησλ εληνιώλ θαη γηα λα πάξνπκε ηα ζηνηρεία από ηηο δηαδηθαζίεο πνπ έρνπκε ζαλ παξάκεηξν. Οη «Γεληθνύ ηύπνπ», «Ρεπόξηεξ» θαη «Γεληθνύ ρωξίο απνηίκεζε» ρξεζηκνπνηνύληαη γηα λα είλαη ε παξάκεηξνο ηύπνπ ξεπόξηεξ. Η «Λνγηθή ηηκή», ην «Καηεγόξεκα» θαη ε «Λνγηθή ρωξίο απνηίκεζε» ρξεζηκνπνηνύληαη γηα λα είλαη ε παξάκεηξνο ηύπνπ θαηεγνξήκαηνο. 48

49 Γηα ηε δηαδηθαζία «square» νξίδσ κηα παξάκεηξν steps πνπ είλαη ν αξηζκόο ησλ βεκάησλ βάζεη ηνπ νπνίνπ ζα ζρεδηαζηεί ην ηεηξάγσλν. Η δηαδηθαζία «square» γίλεηαη κε ηελ εηζαγσγή παξακέηξνπ. Η αξρηθή ινηπόλ δηαδηθαζία square κεηά ηελ εηζαγσγή παξακέηξνπ γίλεηαη σο αθνινύζσο. Σν δεκηνπξγείηαη κε θιηθ πάλσ ζην αξρηθό θαη κεηά ην «ζύξνπκε» ζηελ εληνιή πνπ ζέινπκε. Η εληνιή κεηά ηελ εηζαγσγή παξακέηξνπ έγηλε όπνπ κέζα ζην θελό δίλνπκε ην κήθνο πνπ ζέινπκε λα έρεη ε πιεπξά ηνπ ηεηξαγώλνπ, όηαλ θαινύκε ηελ εληνιή (δηαδηθαζία) square. 49

50 Δθηέιεζε ην πξόγξακκα θαξάβη κε ηελ λέα εληνιή «square». Ση παξαηεξείο; Γηα λα δνπιέςεη ινηπόλ ζσζηά ην πξόγξακκά καο πξέπεη λα γίλνπλ αιιαγέο ζε όιεο ηηο δηαδηθαζίεο ώζηε λα κε ρξεηάδεηαη λα επεμεξγαδόκαζηε όιεο ηηο δηαδηθαζίεο θάζε θνξά πνπ αιιάδεη ην κήθνο θαη γηα λα έρνπκε πάληα ηηο ζσζηέο ζπληεηαγκέλεο. Γνθίκαζε λα θηηάμεηο κία δηαδηθαζία «triangle» πνπ λα αληηθαηαζηήζεη ηηο «triangle_left», «triangle_right» θαη «triangle_up» κε ηε βνήζεηα παξακέηξσλ θαη ππνιόγηζε όια ηα ζεκεία κε βάζε ην αξρηθό (x=66,y=-80). Οδεγίεο γηα ηε δεκηνπξγία κηαο δηαδηθαζίαο «triangle» γηα ηελ θαηαζθεπή ηξηγώλνπ. Παξαηεξνύκε ηηο ηξεηο δηαδηθαζίεο πνπ έρνπκε θηηάμεη γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ ηξηγώλσλ. Παξαηεξώ όηη νη δηαδηθαζίεο απηέο δηαθέξνπλ σο πξνο ηελ θαηεύζπλζε, ηα βήκαηα, ηηο αξρηθέο ζπληεηαγκέλεο θαη ηηο ηειηθέο ζπληεηαγκέλεο νη νπνίεο κπνξνύλ κε ηε βνήζεηα ησλ καζεκαηηθώλ λα ππνινγηζηνύλ από ηηο αξρηθέο. 50

51 Φηηάρλσ ινηπόλ κηα λέα δηαδηθαζία «triangle» ε νπνία έρεη σο παξακέηξνπο ηελ θαηεύζπλζε (direction), ηα βήκαηα (steps) θαη ηηο ηειηθέο ζπληεηαγκέλεο (x, y). Δπνκέλσο, ην αξρηθό πξόγξακκα αιιάδεη. Έρσ κηα εληνιή αληί γηα ηξεηο θαη όιεο ηηο ζπληεηαγκέλεο ππνινγηζκέλεο ζπλαξηήζεη ησλ αξρηθώλ (x=66,y=-80) θαη ηνπ κήθνπο (steps). ηελ παξαθάησ εηθόλα ε παξάκεηξνο step έρεη ηελ ηηκή

52 Αξηζηεξό ηξίγσλν. Γεμηό ηξίγσλν. Πάλσ ηξίγσλν γηα παλί ην νπνίν ζέισ ζηε κέζε ηνπ ηεηξαγώλνπ θαη κε κήθνο 2 θνξέο ην αξρηθό. Η ζεκαία ζηελ θνξπθή από ην θαηάξηη. 52

53 θάζε θνκκάηη ηνπ πινίνπ. Γνθίκαζε ην παξαπάλσ πξόγξακκα λα ην θάλεηο κηα δηαδηθαζία κε ην όλνκα «karavi» πνπ λα έρεη σο παξακέηξνπο ηηο αξρηθέο ζπληεηαγκέλεο θαη ην ρξώκα γηα Οδεγίεο γηα ηε δεκηνπξγία ηεο δηαδηθαζίαο «Karavi». Οξίδσ δύν παξακέηξνπο ηηο x θαη y ηύπνπ αξηζκόο ζηηο νπνίεο δίλσ θαη αξρηθή ηηκή. Οξίδσ αθόκα ηξεηο παξακέηξνπο ηηο color1, color2, color3 νη νπνίεο είλαη ηύπνπ γηα λα κπνξέζνπκε λα εηζάγνπκε ηα ρξώκαηα πνπ ζέινπκε ρσξίο λα εηζάγνπκε ηηο θαηάιιειεο εληνιέο ζηε δηαδηθαζία αιιά από ηελ εληνιή εμσηεξηθά. Η εληνιή παίξλεη σο είζνδν κία εληνιή ηύπνπ δηαηαγήο θαη ηελ εθηειεί. 53

54 Σειηθά ε εληνιή θαξάβη έρεη ηελ κνξθή, παίξλεη σο παξακέηξνπο ηηο αξρηθέο ζπληεηαγκέλεο θαη ηα ηξία ρξώκαηα, έλα γηα ηε βάζε ηνπ θαξαβηνύ, έλα γηα ην παλί θαη έλα γηα ηε ζεκαία. Πεξλώληαο ινηπόλ ηηο επηζπκεηέο παξακέηξνπο έρσ. Σν κπινθ εληνιώλ γηα ηε δηαδηθαζία karavi κεηά θαη ηελ εηζαγσγή ησλ παξακέηξσλ γίλεηαη: 54

55 Καη ην απνηέιεζκα πνπ έρνπκε είλαη : Δραςτθριότθτα 3: χεδίαςθ δζντρων θνπόο καο ζε απηό ην βήκα είλαη λα θαηαζθεπάζνπκε κία εληνιή πνπ όηαλ ηελ θαινύκε λα ζρεδηάδεη έλα δέληξν. Σελ εληνιή απηή ζα κπνξνύκε λα ηε ρξεζηκνπνηήζνπκε γηα λα ζρεδηάζνπκε όζα δέληξα επηζπκνύκε. Γεκηνύξγεζε κηα δηαδηθαζία γηα ην ζρεδηαζκό ελόο ηζόπιεπξνπ ηξηγώλνπ. Ολόκαζέ ηελ «triangle2» θαη όξηζε λα παίξλεη σο παξάκεηξν ην κήθνο ηεο πιεπξάο «steps». 55

56 Οδεγίεο γηα ηε δεκηνπξγία ηεο δηαδηθαζίαο θαηαζθεπήο δέληξνπ «trees». Αθνύ έρνπκε θαηαζθεπάζεη ηελ εληνιή, θαηαζθεπάδνπκε κία δηαδηθαζία «trees» πνπ ζα παίξλεη σο παξάκεηξν ηηο ζπληεηαγκέλεο (x,y). Μέζα ζε απηή θαινύκε ηελ εληνιή ε νπνία ζέινπκε λα ζρεδηάδεη ην ηξίγσλν ζηε ζέζε x,y (αξρηθό ζεκείν: x=-228,y=61) κε θνξά πξνο ηα δεμηά. Η λέα δηαδηθαζία είλαη: ηε ζπλέρεηα ζην κέζν ηεο πιεπξάο ηνπ ηξηγώλνπ ζρεδίαζε κηα γξακκή κε θνξά πξνο ηα θάησ θαη κήθνο ην κηζό ηεο πιεπξάο γηα λα είλαη ν θνξκόο ηνπ δέληξνπ θαη όξηζε ην ρξώκα ηεο πέλαο λα είλαη πξάζηλν. Μεηαβιεηέο Οη κεηαβιεηές είλαη ζπκβνιηθά νλόκαηα πνπ αληηζηνηρνύλ ζε ζέζεηο κλήκεο ηνπ ππνινγηζηή. Σηηο ζέζεηο απηέο, απνζεθεύνληαη δηάθνξεο ηηκέο όπσο ν αξηζκόο ησλ βεκάησλ ηεο πιεπξάο ηνπ ηεηξαγώλνπ. Οδεγίεο γηα ηε δεκηνπξγία κεηαβιεηώλ. 56

57 Γηα λα δεκηνπξγήζεηο κηα κεηαβιεηή επηιέγεηο ηελ εληνιή από ηελ παιέηα. Δκθαλίδεηαη, ην παξαθάησ παξάζπξν όπνπ δίλνπκε έλα όλνκα ζηε κεηαβιεηή πνπ ζέινπκε λα δεκηνπξγήζνπκε. Η επηινγή Γηα όιεο ηηο κνξθέο (θνηλή) ζεκαίλεη όηη ε κεηαβιεηή ζα είλαη νξαηή από όια ηα αληηθείκελα. Η επηινγή Μόλν γηα απηή ηε κνξθή ζεκαίλεη όηη ε κεηαβιεηή ζα είλαη νξαηή κόλν από ην επηιεγκέλν αληηθείκελν. Με ηε βνήζεηα ηεο εληνιήο δεκηνπξγνύκε κεηαβιεηέο ζηηο δηαδηθαζίεο πνπ είλαη ηνπηθέο δειαδή είλαη νξαηέο κόλν από ηε δηαδηθαζία απηή θαη από θακία άιιε δηαδηθαζία νύηε από ην θπξίσο πξόγξακκα. Η εληνιή Καζνξίδεη ηελ ηηκή ηεο κεηαβιεηήο. Η εληνιή Μεηαβάιιεη ηελ ηηκή ηεο κεηαβιεηήο θαηά ζπγθεθξηκέλε πνζόηεηα. 57

58 Γνθίκαζε λα εηζάγεηο κηα κεηαβιεηή «base» ζηε δηαδηθαζία, ε νπνία λα απνζεθεύεη ην κήθνο ηεο πιεπξάο ηνπ ηξηγώλνπ, όξηζέ ηελ θαη ρξεζηκνπνίεζέ ηελ όπνπ ρξεηάδεηαη κέζα ζηε δηαδηθαζία. Η δηαδηθαζία «trees» γίλεηαη σο εμήο: Γεκηνύξγεζε έλα πξόγξακκα πνπ λα ζρεδηάδεη 6 δέληξα ζηε ζεηξά κε ηε βνήζεηα ηεο εληνιήο. Δραςτθριότθτα 4: χεδίαςθ ανεμόμυλοσ ην βήκα απηό ζα ζρεδηάζνπκε ηνλ αλεκόκπιν. 58

59 Γεκηνύξγεζε κηα εληνιή (δηαδηθαζία) κε ην όλνκα «anemomylos» πνπ ζα παίξλεη σο παξάκεηξν ηηο αξρηθέο ζπληεηαγκέλεο θαη ζα εθηειεί ηνλ παξαθάησ αιγόξηζκν. Οδεγία: ζηε λέα απηή εληνιή κπνξνύκε λα θάλνπκε ρξήζε κηαο εληνιήο πνπ έρνπκε ήδε θηηάμεη. Μπορείς λα βρεης ποηα εληοιή κπορούκε λα τρεζηκοποηήζοσκε; Επίζες, κπορείς λα ζθεθηείς ζηολ παραθάηφ αιγόρηζκο γηαηί τρεηάδεηαη λα ζηρίυοσκε θάζε θορά 72 κοίρες πρηλ ζτεδηάζοσκε ηο ηεηράγφλο; Θα κπορούζακε λα ζηρίυοσκε θαη ιηγόηερες κοίρες; Anemomylos: x0, y0 ΑΡΥΗ Πήγαηλε ζηε ζέζε x=x0 y=y0. Κηλήζνπ πξνο ηα δεμηά 40 βήκαηα. Πήγαηλε ζηε ζέζε x=-24 y=90. Δπέζηξεςε ζηε ζέζε x=x0 y=y0. Πήγαηλε ζηε ζέζε x=-24 y=102. ηξίςε πξνο ηα θάησ 72 κνίξεο. Φηηάμε έλα ηεηξάγσλν. ηξίςε πξνο ηα θάησ 72 κνίξεο. Φηηάμε έλα ηεηξάγσλν. ηξίςε πξνο ηα θάησ 72 κνίξεο. Φηηάμε έλα ηεηξάγσλν. ηξίςε πξνο ηα θάησ 72 κνίξεο. Φηηάμε έλα ηεηξάγσλν. 59

60 ηξίςε πξνο ηα θάησ 72 κνίξεο. Φηηάμε έλα ηεηξάγσλν. ΣΔΛΟ 60

61 19. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 5 - ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΜΠΕΔΩΗ ΕΡΩΣΗΕΙ ΚΛΕΙΣΟΤ ΣΤΠΟΤ (1) Με το SCRATCH μποροφμε εφκολα να ειςάγουμε νζεσ μορφζσ ςτο ςκθνικό μασ. ΣΩΣΤΟ ΛΑΚΟΣ (2) Το μζγιςτο πλικοσ μορφϊν που μποροφμε να ειςάγουμε είναι πζντε. ΣΩΣΤΟ ΛΑΚΟΣ (3) Μποροφμε να προςκζςουμε εντολζσ ςτο ςενάριο του ςκθνικοφ. ΣΩΣΤΟ ΛΑΚΟΣ (4) Θ κάκε μορφι εκτελεί το δικό τθσ ςενάριο εντολϊν. ΣΩΣΤΟ ΛΑΚΟΣ (5) Κάκε μορφι μπορεί να αλλθλεπιδράςει τόςο με κάποια άλλθ μορφι, όςο και με το ςκθνικό. ΣΩΣΤΟ ΛΑΚΟΣ (6) Θ αλλθλεπίδραςθ μίασ μορφισ με μία άλλθ γίνεται είτε μζςω του ιχου, είτε μζςω ομιλίασ. ΣΩΣΤΟ ΛΑΚΟΣ (7) Στο SCRATCH υπάρχει θ δυνατότθτα να αυξιςω το μζγεκοσ τθσ μορφισ τόςο απ ευκείασ κατά το ςχεδιαςμό, όςο και με τθ χριςθ εντολϊν κατά τθν εκτζλεςθ του προγράμματοσ. ΣΩΣΤΟ ΛΑΚΟΣ (8) Υπάρχει θ δυνατότθτα να εφαρμοςτοφν εφζ ςτθν εμφάνιςθ των μορφϊν κατά τθν εκτζλεςθ του προγράμματοσ. ΣΩΣΤΟ ΛΑΚΟΣ 20. ΠΡΟΣΑΕΙ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΣΕΡΩ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΕ ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΕ ΕΡΓΑΙΕ Ολοκλθρϊςτε τθ δθμιουργία των φφλλων εργαςίασ που προορίηονται για τουσ μακθτζσ, παραλλάςςοντασ ςτοιχεία των προτεινόμενων δραςτθριοτιτων. 61

62 Δομζσ επιλογισ ςτο SCRATCH 1. ΣΙΣΛΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ειςαγωγι ςτθ δομι επιλογισ ςτο προγραμματιςτικό περιβάλλον SCRATCH. 2. ΕΚΣΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ρροβλζπεται να διαρκζςει ςυνολικά 4 διδακτικζσ ϊρεσ. 3. ΕΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΔΩΝ/ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΕΝΕ ΓΝΩΕΙ Το διδακτικό ςενάριο ςχετίηεται άμεςα τόςο με το Διακεματικό Ενιαίο Ρλαίςιο Ρρογράμματοσ Σπουδϊν (Δ.Ε.Ρ.Ρ.Σ.) για τθν Ρλθροφορικι όςο και με τθν διδαςκαλία πρόγραμμα ςπουδϊν των νζων διδακτικϊν αντικειμζνων που ζχουν ειςαχκεί ςτα ολοιμερα δθμοτικά ςχολεία που λειτουργιςουν με Ενιαίο Αναμορφωμζνο Εκπαιδευτικό Ρρόγραμμα (ΕΑΕΡ) (ΦΕΚ 1139/ ). Επίςθσ ςφμφωνα με το νζο αναλυτικό πιλοτικό πρόγραμμα και ειδικότερα ςτο επιςτθμονικό πεδίο Τεχνολογίασ Ρλθροφορίασ & Επικοινωνιϊν ςτθν Ρρωτοβάκμια Εκπαίδευςθ ορίηεται ςτουσ βαςικοφσ άξονεσ μακθςιακϊν ςτόχων του Ρ.Σ. για τισ ΤΡΕ ο προγραμματιςμόσ του υπολογιςτι (Ζνότθτα: Διερευνϊ, ανακαλφπτω και λφνω προβλιματα με ΤΡΕ). Ειδικότερα, ςφμφωνα με το νζο αναλυτικό πιλοτικό πρόγραμμα βαςικόσ ςτόχοσ τθσ υποενότθτασ «Ρρογραμματίηω τον υπολογιςτι μου (10 ϊρεσ)» είναι θ ςταδιακι εξοικείωςθ των μακθτϊν με τον προγραμματιςμό μζςα από τθν αξιοποίθςθ διακζςιμων εκπαιδευτικϊν περιβαλλόντων οπτικοφ προγραμματιςμοφ. Οι μακθτζσ ςε κατάλλθλα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα προγραμματιςμοφ, χειρίηονται και διερευνοφν ζτοιμα 62

63 προγράμματα και ειςάγονται ςτθν ζννοια του αλγορίκμου, ζχοντασ ωσ γενικό προςανατολιςμό τθ μετάβαςθ από τθν ψθφιακι ηωγραφικι ςτα προγραμματιηόμενα πολυμζςα. Ο εκπαιδευτικόσ, προκαλεί το ενδιαφζρον των μακθτϊν, ϊςτε να δθμιουργιςουν μικρζσ εφαρμογζσ, ςτισ οποίεσ κα προκαλείται θ δράςθ αντικειμζνων ςτθ ςκθνι ι ςτο χϊρο επιςκόπθςθσ με χριςθ χειριςτθρίων (πλθκτρολόγιο, ποντίκι ). Πςον αφορά το εκπαιδευτικό υλικό προτείνεται και το SCRATCH. Ομοίωσ, ςτο Ρρόγραμμα Σπουδϊν του Γενικοφ και του Τεχνολογικοφ Λυκείου θ ειςαγωγι ςε βαςικζσ ζννοιεσ του προγραμματιςμοφ αποτελοφν ςτόχο των μακθμάτων Ρλθροφορικισ. Το μακθςιακό περιβάλλον του SCRATCH αποτελεί μια εναλλακτικι προςζγγιςθ γλϊςςασ προγραμματιςμοφ που βοθκά ςτθν ενεργοποίθςθ των μακθτϊν, ςτθν οικοδόμθςθ νζασ γνϊςθσ και ςτθν εφαρμογι τθσ νζασ γνϊςθσ ςτθν επίλυςθ προβλθμάτων. Το ςενάριο κα μποροφςε να διδαχκεί και ςε μακθτζσ τθσ Β Λυκείου ςτο πλαίςιο του μακιματοσ «Εφαρμογζσ Υπολογιςτϊν». Τζλοσ, ςφμφωνα με τα παρόντα ΑΡΣ και ΕΡΡΣ Ρλθροφορικισ το παρόν διδακτικό ςενάριο μπορεί να αξιοποιθκεί ςτο μάκθμα τθσ Ρλθροφορικισ τθσ Γ Γυμναςίου. Κα μποροφςε όμωσ να χρθςιμοποιθκεί ενδεχομζνωσ με κάποιεσ τροποποιιςεισ και ςτα μακιματα Ρλθροφορικισ και των υπολοίπων τάξεων του Γυμναςίου και του Λυκείου. Σφμφωνα με το νζο πρόγραμμα ςπουδϊν Ρλθροφορικισ που εφαρμόςτθκε πζρςι πιλοτικά ςε μερικά ςχολεία και από τθν φετινι χρονιά εφαρμόηεται ςε όλα τα ςχολεία τθσ χϊρασ, ο άξονασ μακθςιακϊν ςτόχων «προγραμματίηω τον υπολογιςτι» υπάρχει ςε όλεσ τισ τάξεισ και ανάμεςα ςτο προτεινόμενο εκπαιδευτικό υλικό υπάρχει το SCRATCH, οπότε το παρόν διδακτικό ςενάριο κα μποροφςε να αξιοποιθκεί ςτο μάκθμα τθσ Ρλθροφορικισ ςε μία από τισ τάξεισ του Γυμναςίου. Το SCRATCH είναι μία νζα γλϊςςα προγραμματιςμοφ με τθν οποία μποροφν οι μακθτζσ να φτιάχνουν τισ δικζσ τουσ διαδραςτικζσ ιςτορίεσ, τα δικά τουσ παιχνίδια εφκολα και γριγορα, ενϊ παράλλθλα κα εξοικειϊνονται με τισ βαςικζσ αρχζσ του προγραμματιςμοφ. Το SCRATCH ςυγκεντρϊνει ενδιαφζροντα ςτοιχεία για τθν ειςαγωγι και εμβάκυνςθ ςτον προγραμματιςμό ςυγκριτικά με άλλα περιβάλλοντα. Ειδικότερα, διακζτει γραφικι γλϊςςα προγραμματιςμοφ, αποτρζπει τα ςυντακτικά λάκθ, επιτρζπει μερικι και άμεςθ εκτζλεςθ, υιοκετεί το ςκθνοκετικό υπόδειγμα για τθ διαδικαςία του προγραμματιςμοφ, υποςτθρίηει ταυτόχρονο προγραμματιςμό, κ.α. Με αυτι τθ πλατφόρμα προγραμματιςμοφ και αυτόν τον τρόπο διδακτικισ προςζγγιςθσ, οι μακθτζσ ζρχονται ςε επαφι με ςθμαντικζσ μακθματικζσ και υπολογιςτικζσ ιδζεσ, ενϊ παράλλθλα κατανοοφν καλφτερα τθ γενικι διαδικαςία του 63

64 ςχεδιαςμοφ αλγορίκμων. Ραράλλθλα αναπτφςςεται θ αναλυτικι ςκζψθ των μακθτϊν και καλλιεργείται θ δθμιουργικότθτα τουσ. 4. ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΧΟΙ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Οι δραςτθριότθτεσ ζχουν ωσ ςτόχο μζςω πειραματιςμοφ και προςομοιϊςεων τθν ςφνδεςθ και κατανόθςθ βαςικϊν προγραμματιςτικϊν εννοιϊν και τθν διατφπωςθ υποκζςεων και πραγματοποίθςθ ελζγχων. Ροιο ςυγκεκριμζνα, ςτόχοσ είναι οι μακθτζσ να κατανοιςουν ότι ο κόςμοσ γφρω μασ είναι γεμάτοσ επιλογζσ οι οποίεσ εξαρτϊνται από διάφορεσ ςυνκικεσ. Για παράδειγμα, «Αν είναι ςαββατοκφριακο τότε ξεκουραηόμαςτε αλλιϊσ πάμε ςχολείο». οι μακθτζσ να κατανοιςουν ότι οι δομζσ επιλογισ χρθςιμοποιοφνται όταν κζλουμε να εκτελζςουμε κάτι υπό ςυνκικθ. οι μακθτζσ να είναι ικανοί ςτθν περίπτωςθ του «Αν.τότε...» να προςδιορίηουν τθν ςυνκικθ θ οποία πρζπει να ιςχφει για να εκτελεςτοφν οι εντολζσ και ποιεσ είναι αυτζσ οι εντολζσ που κα εκτελεςτοφν υπό ςυνκικθ. Ραρόμοια, ςτθν περίπτωςθ του «Αν.τότε.. αλλιϊσ.». οι μακθτζσ να γνωρίηουν ποια block ςτο προγραμματιςτικό περιβάλλον του SCRATCH αντιςτοιχοφν ςτισ δομζσ επιλογισ. οι μακθτζσ να μποροφν να καταλάβουν πότε μία ςυνκικθ είναι αλθκισ και πότε είναι ψευδισ. Οι κοινωνικοί ςτόχοι για τουσ μακθτζσ εντοπίηονται κυρίωσ ςτθν ςυνεργαςία και τθν διαπραγμάτευςθ των ιδεϊν τουσ, ϊςτε θ γνϊςθ να αποκτιςει ζναν διυποκειμενικό χαρακτιρα. Ρροθγοφμενεσ γνϊςεισ απαραίτθτεσ για τθν χριςθ/ολοκλιρωςθ τθσ ειςαγωγισ ςτισ βαςικζσ προγραμματιςτικζσ ζννοιεσ των δομϊν επιλογισ: Οι μακθτζσ γνωρίηουν το προγραμματιςτικό περιβάλλον του SCRATCH. Είναι εξοικειωμζνοι με τισ ζννοιεσ των αντικειμζνων, των ςυμπεριφορϊν που διζπουν αυτά κακϊσ και με τον τρόπο ενεργοποίθςθσ ςυγκεκριμζνων ςυμπεριφορϊν των αντικειμζνων αυτϊν όταν ςυμβαίνουν οριςμζνα γεγονότα. Οι μακθτζσ, από τισ προθγοφμενεσ γνϊςεισ τουσ, κατζχουν τθν ζννοια τθσ δομισ 64

65 τθσ ακολουκίασ και είναι ικανοί να δθμιουργιςουν απλά προγράμματα ςε SCRATCH. 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ραρουςιάηεται μια ενδεικτικι οργάνωςθ μακθμάτων, θ οποία μπορεί να εφαρμοςτεί ςτθ διδαςκαλία του προγραμματιςμοφ ςτθ Γ τάξθ Γυμναςίου και ςυγκεκριμζνα ςτθν Δομι Επιλογισ, ςτο μάκθμα «Δομθμζνοσ Ρρογραμματιςμόσ» ςε 4 διδακτικζσ ϊρεσ. Το περιβάλλον προγραμματιςμοφ SCRATCH μπορεί να βοθκιςει τουσ χριςτεσ να δομιςουν ζννοιεσ ςχετικζσ με τον προγραμματιςμό υπολογιςτϊν, κακϊσ δθμιουργοφν «ζργα» (δθλαδι ολοκλθρωμζνα προγράμματα) ςτα εμπλζκονται και τα ενδιαφζροντά τουσ. Θ διάταξθ τθσ διεπαφισ χριςτθ, με προεξάρχουςα τθν παλζτα εντολϊν τθσ και τθν κεντρικι περιοχι ςφνταξθσ, προ(ς)καλεί τουσ χριςτεσ να προγραμματίςουν. Θ «γλϊςςα» του SCRATCH με τα μπλοκ εξαλείφει τα ςυντακτικά λάκθ, επιτρζποντασ ςτουσ χριςτεσ να επικεντρωκοφν ςε ενδιαφζροντα προβλιματα αμζςωσ, παρά να αγωνίηονται απλϊσ για να μεταγλωττίςουν το πρόγραμμά τουσ. Τα ςχιματα μπλοκ και θ οπτικι ανατροφοδότθςθ ενϊ τα ςφρουμε βοθκά το χριςτθ να μάκει πϊσ να ςυγκροτεί τα προγράμματα και πϊσ να χρθςιμοποιεί τουσ τφπουσ δεδομζνων. Τα μθνφματα λάκουσ κατά τθν εκτζλεςθ αποφεφγονται μζςω ειδικϊν εντολϊν. Στα μακιματα του προγραμματιςμοφ οριςμζνεσ ζννοιεσ όπωσ οι δομζσ επιλογισ και ειδικότερα οι εμφωλευμζνεσ δομζσ επιλογισ δεν είναι κατανοθτζσ από τουσ μακθτζσ. Καλό κα είναι, μζςα από πειραματιςμοφσ, προςομοιϊςεισ και ςτοχευμζνεσ ερωτιςεισ, οι μακθτζσ να μποροφν να οικοδομοφν νζεσ γνϊςεισ πάνω ςτισ υπάρχουςεσ και να αποςαφθνίηουν τυχόν μπερδεμζνεσ ζννοιεσ. Το παρόν ςενάριο ςτοχεφει ςτο να διδάξει τουσ μακθτζσ βαςικζσ ζννοιεσ ςχετικζσ με δομζσ επιλογισ «Εάν..» και «Εάν Αλλιϊσ». Οι μακθτζσ εργαηόμενοι ατομικά ι ςε ομάδεσ 2 μακθτϊν και κακοδθγοφμενοι από φφλλο εργαςίασ, καλοφνται να κατανοιςουν τθ διαδικαςία ανάλυςθσ, ςχεδίαςθσ και εκτζλεςθσ ενόσ αλγορίκμου μζςα από τθν προςπάκεια τουσ να γνωρίςουν και να εμβακφνουν ςτθν ζννοια τθσ δομισ επιλογισ. Οι μακθτζσ καλοφνται να ςυμπλθρϊςουν ζνα φφλλο εργαςίασ που περιζχει ερωτιςεισ ςχετικζσ με το κζμα. Στθ διάρκεια τθσ υλοποίθςθσ του ςεναρίου ο εκπαιδευτικόσ κα πρζπει να ελζγχει τα ςυμπεράςματα και τισ απαντιςεισ των μακθτϊν, να ςυνεργάηεται μαηί τουσ, να τουσ κακοδθγεί ϊςτε να αντιλαμβάνονται καλφτερα τα αποτελζςματά τουσ και να τουσ 65

66 ενκαρρφνει να ςυνεχίςουν τθν διερεφνθςθ. Ο διδάςκων κα πρζπει να ζχει ετοιμάςει τα προγράμματα τα οποία κα εκτελζςουν και κα τροποποιιςουν οι μακθτζσ, ζτςι ϊςτε οι μακθτζσ να αφιερϊςουν περιςςότερο χρόνο ςτθν διερεφνθςθ και λιγότερο ςτθν πλθκτρολόγθςθ. Ριο ςυγκεκριμζνα, κάποιεσ πλθροφορίεσ για τθν εντολι «Εάν» ςτο περιβάλλον SCRATCH. Με τθν εντολι Εάν εκτελοφνται οριςμζνεσ εντολζσ μόνο εφόςον ιςχφει θ ςυνκικθ. Θ ςφνταξι τθσ φαίνεται ςτθν επόμενθ εικόνα. Εικόνα 2 Σφνταξθ εντολισ «Εάν» ςτο SCRATCH Το άδειο εξάγωνο που ακολουκεί τθν ετικζτα «εάν», είναι το ςθμείο μζςα ςτο οποίο πρζπει να προςδιορίςουμε τισ ςυνκικεσ που πρζπει να ελεγχκοφν πριν εκτελεςτοφν οι εντολζσ που περιζχονται μζςα ςτισ δαγκάνεσ τθσ Εάν. Αν θ ςυνκικθ αποτιμθκεί ωσ αλθκισ κατά τθν εκτζλεςθ του ζργου μασ (δθλαδι ιςχφει), τότε το ςϊμα εντολϊν που περιζχεται μζςα ςτθν Εάν κα εκτελεςτεί, αλλιϊσ αν θ ςυνκικθ είναι ψευδισ, τότε δεν κα εκτελεςτεί τίποτα. Υπάρχουν όμωσ και περιπτϊςεισ ςτισ οποίεσ κζλουμε να ελζγξουμε όχι μία μόνο ςυνκικθ αλλά περιςςότερεσ. Στισ περιπτϊςεισ αυτζσ χρθςιμοποιοφμε τουσ λογικοφσ τελεςτζσ ΚΑΛ, Ι, ΟΧΛ. Ο τελεςτισ ΚΑΛ επιςτρζφει τιμι ΑΛΘΚΘΣ μόνο όταν και οι δφο ςυνκικεσ ζχουν τιμι ΑΛΘΚΘΣ. Ο τελεςτισ Ι επιςτρζφει τιμι ΑΛΘΚΘΣ όταν τουλάχιςτον μία από τισ δφο ςυνκικεσ ζχει τιμι ΑΛΘΚΘΣ. Ο τελεςτισ ΟΧΛ επιςτρζφει τιμι ΑΛΘΚΘΣ αν θ ςυνκικθ ζχει τιμι ΨΕΥΔΘΣ και τθν τιμι ΨΕΥΔΘΣ όταν θ ςυνκικθ ζχει τιμι ΑΛΘΚΘΣ. Εκτόσ από τθν εντολι «Εάν» ζχουμε και τθν εντολι «Εάν αλλιϊσ». Με τθν εντολι Εάν Αλλιϊσ εκτελοφνται κάποιεσ εντολζσ όταν θ ςυνκικθ είναι ΑΛΘΚΘΣ και κάποιεσ άλλεσ εντολζσ όταν θ ςυνκικθ είναι ΨΕΥΔΘΣ. Θ ςφνταξι τθσ φαίνεται ςτθν επόμενθ εικόνα. 66

67 Το άδειο εξάγωνο που ακολουκεί τθν ετικζτα «εάν», είναι το ςθμείο μζςα ςτο οποίο πρζπει να προςδιορίςουμε τισ ςυνκικεσ που πρζπει να ελεγχκοφν πριν εκτελεςτοφν οι εντολζσ που περιζχονται μζςα ςτισ δαγκάνεσ τθσ Εάν Αλλιϊσ. Αν θ ςυνκικθ αποτιμθκεί ωσ αλθκισ κατά τθν εκτζλεςθ του ζργου μασ (δθλαδι αν ιςχφει), τότε κα εκτελεςτοφν οι εντολζσ του Σϊματοσ εντολϊν Α, αλλιϊσ αν θ ςυνκικθ είναι ψευδισ, τότε κα εκτελεςτοφν οι εντολζσ του Σϊματοσ εντολϊν Β. Στον επόμενο κϊδικα όταν ο δείκτθσ του ποντικοφ αγγίηει τθν γάτα, τότε θ γάτα αλλάηει τθν ενδυμαςία τθσ ςε ενδυμαςία2 αλλιϊσ επανζρχεται ςτθν αρχικι τθσ ενδυμαςία που ιταν θ ενδυμαςία1. Οι δομζσ επιλογισ μποροφν όμωσ να είναι και εμφωλευμζνεσ, δθλαδι να περιζχεται θ μία μζςα ςτθν άλλθ. Ρρόκειται για μία πολφπλοκθ διαδικαςία ςτθν οποία κα εςτιάςουμε ςτο Φφλλο Εργαςίασ ΕΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΕΜΑΣΑ ΘΕΩΡΙΑ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Πςον αφορά τθ διδακτικι προςζγγιςθ υιοκετοφμε τισ βαςικζσ ιδζεσ του Piaget και του Papert: «Ο διδάςκων οφείλει να δθμιουργεί κατάλλθλεσ ςυνκικεσ για να μπορζςουν οι μακθτζσ να οικοδομιςουν τισ γνϊςεισ τουσ. Το ςενάριο είναι κεμελιωμζνο ςτθν κεωρία μάκθςθσ του εποικοδομθτιςμοφ διότι ο μακθτισ χτίηει τθν γνϊςθ του ανιχνεφοντασ, διερευνϊντασ και αλλθλεπιδρϊντασ οπτικά με τισ εντολζσ που αφοροφν τθ δομι επιλογισ τθσ γλϊςςασ προγραμματιςμοφ του SCRATCH δθμιουργϊντασ απλά προγράμματα ΧΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΩΝ ΓΙΑ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ («προςτικζμενθ αξία» και αντίλογοσ, επιφυλάξεισ,

68 προβλιματα) Για τθν διδαςκαλία του ςεναρίου μασ κα χρειαςτεί ζνα εργαςτιριο πλθροφορικισ που να ζχει εγκαταςτακεί το λογιςμικό SCRATCH. Επίςθσ καλό κα είναι να υπάρχει ζνασ video projector για να μπορεί ο εκπαιδευτικόσ να παρουςιάηει τισ απαραίτθτεσ ζννοιεσ για τον προγραμματιςμό που κα χρειαςτοφν να γνωρίηουν οι μακθτζσ κακϊσ και το περιβάλλον του SCRATCH. 8. ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΕΙ ΣΩΝ ΜΑΘΗΣΩΝ/ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΔΤΚΟΛΙΩΝ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Θ δομι επιλογισ είναι ζνα αρκετά δφςκολο κεφάλαιο του προγραμματιςμοφ αν και δεν αποτελεί το δυςκολότερο. Σχετικά με δυςκολίεσ που παρουςιάηονται ςτουσ μακθτζσ γνωρίηουμε τα εξισ: Θ δθμιουργία ενόσ ςχεδίου επιλογισ περιλαμβάνει τθν αναγνϊριςθ τθσ μεταβλθτισ που υπόκειται τθν αλλαγι τιμισ και τθσ ςυνκικθσ που κακορίηει εάν ο κϊδικασ μετά τθ ςυνκικθ κα εκτελεςτεί ι όχι. Οι ςχετικζσ δυςκολίεσ αφοροφν: Αδσλακία γελίθεσζες. Οη αξράξηνη πξνγξακκαηηζηέο παξνπζηάδνπλ ηελ ηάμε λα ρξεζηκνπνηνύλ ζηα πξνγξάκκαηα ηνπο κία ιίζηα ζπλερόκελσλ εληνιώλ «Εάλ» αληί λα ρξεζηκνπνηνύλ κία εκθσιεπκέλε εληνιή επηινγήο. Αλεπαρθή λοεηά κοληέια. Οη αξράξηνη πξνγξακκαηηζηέο δηαζέηνπλ αλεπαξθή κνληέια γηα ηηο δνκέο επηινγήο, θπξίσο γηα ηηο εκθσιεπκέλεο. Δπηπιένλ, κεξηθέο θνξέο ηα ιάζε ζηα λνεηά κνληέια, ησλ αξράξησλ πξνγξακκαηηζηώλ είλαη αλεπαίζζεηα θαη δύζθνια λα εληνπηζηνύλ. Αδσλακία εληοπηζκού ηες ζεηράς εληοιώλ. Οη αξράξηνη πξνγξακκαηηζηέο δελ αληηιακβάλνληαη ζε κία πνιύπινθε ζεηξά θώδηθα πνηα εληνιή επηινγήο (εκθσιεπκέλε ή όρη) ζα πξέπεη λα κπεη αξρηθά θαη πνηεο ζηε ζπλέρεηα ώζηε λα θαιύπηνληαη όιεο νη απαξαίηεηεο ζπλζήθεο. 68

69 9. ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΜΕΣΑΣΟΠΙΗ ΘΕΩΡΗΣΙΚΑ ΘΕΜΑΣΑ - ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ Κατά τθν εκτζλεςθ του ςεναρίου εκτιμάται ότι δεν υπάρξουν ςθμαντικά προβλιματα ςε ςχζςθ με τθν ταχφτθτα λειτουργίασ του Θ/Υ Λογιςμικοφ (SCRATCH). Συνεπϊσ δεν κα υπάρξουν προβλιματα εκκίνθςθσ του λογιςμικοφ ι δυςλειτουργίεσ που κα επθρεάςουν το μάκθμα (διδακτικόσ κόρυβοσ). Επίςθσ το διδακτικό ςυμβόλαιο δεν κα ανατραπεί διότι τα φφλλα εργαςίασ είναι απλά, ρεαλιςτικά και οδθγοφν το μακθτι βιμα βιμα ςτθν ομαλι εξοικείωςθ του με το λογιςμικό. 10. ΧΡΗΗ ΕΞΩΣΕΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Πεγέο εθκάζεζεο Βηβιίν γηα ηε δεκηνπξγία παηρληδηώλ κε ην SCRATCH Γλσξηκία κε ην SCRATCH Οδεγόο γηα ην SCRATCH Άξζξα γηα ην SCRATCH ζηα λέα Free tool offers 'easy' coding A Programming Language Like Playing With Blocks With simplified code, programming becomes child's play Αθαδεκατθά έξγα γηα ην SCRATCH ή αλαθεξόκελα ζε απηό 69 Maloney, J., Burd, L., Kafai, Y., Rusk, N., Silverman, B., and Resnick, M. (2004). SCRATCH: A Sneak Preview. Second International Conference on Creating, Connecting, and Collaborating through Computing. Kyoto, Japan, pp Resnick, M., Kafai, Y., Maloney, J., Rusk, N., Burd, L., & Silverman, B. (2003). A Networked, Media-Rich Programming Environment to Enhance Technological Fluency at After-School Centers in Economically- Disadvantaged Communities. Proposal to National Science Foundation. Peppler, K., & Kafai, Y. (2005). Creative coding: The role of art and programming in the K-12 educational context.

70 Resnick, M., Maloney, J., & Rusk, N. (2006). SCRATCH and technological fluency (Powerpoint slide 2.5MB). Monroy-Hernández, A. and Resnick, M. (2008). Empowering kids to create and share programmable media. interactions 15, 2 (Mar. 2008), Monroy-Hernández, A. (2009) Designing a website for creative learning. In: Proceedings of the WebSci'09: Society On-Line, March 2009, Athens, Greece 11. ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΗ Βαςικι ιδζα ςτθν οποία ςτθρίηεται το ςενάριο είναι κατ αρχάσ ο κονςτρουκτιβιςμόσ. Οι μακθτζσ, ςτο περιβάλλον SCRATCH κα αλλθλεπιδράςουν με το λογιςμικό προκειμζνου να δθμιουργιςουν τθ δικι τουσ γνϊςθ για τον προγραμματιςμό. Εργαηόμενοι ςε ομάδεσ εξάλλου, όπωσ υποςτθρίηουν οι κεωρίεσ του Vygotsky, κα ζχουν τθ δυνατότθτα να αλλθλεπιδράςουν ςε μεγάλο βακμό με τουσ ςυμμακθτζσ τουσ να αντιμετωπίςουν κοινωνιογνωςτικζσ ςυγκροφςεισ και ζτςι να αναγκαςτοφν να διατυπϊςουν τισ γνϊμεσ τουσ, να εκφράςουν απόψεισ, να επιχειρθματολογιςουν, να διαφωνιςουν και να εμπλουτίςουν ζτςι και να εκλεπτφνουν τισ αρχικζε τουσ αντιλιψεισ. Με τθν κατάλλθλθ διοργάνωςθ του μακιματοσ, μποροφν ακόμθ να δθμιουργθκοφν ςυνκικεσ κατάλλθλεσ για ςυνεργατικι μάκθςθ υποςτθριηόμενθ από υπολογιςτι (CSCL Computer Supported Collaborative Learning). Ριο ςυγκεκριμζνα, όςον αφορά ςτθ διδακτικι προςζγγιςθ υιοκετοφμε τισ βαςικζσ ιδζεσ του Piaget και του Papert: «Ο διδάςκων οφείλει να δθμιουργεί κατάλλθλεσ ςυνκικεσ για να μπορζςουν οι μακθτζσ να οικοδομιςουν τισ γνϊςεισ τουσ. Το ςενάριο είναι λοιπόν κεμελιωμζνο βαςικά ςτθν κεωρία μάκθςθσ του εποικοδομθτιςμοφ κακϊσ ο μακθτισ χτίηει τθν γνϊςθ του ανιχνεφοντασ, διερευνϊντασ και αλλθλεπιδρϊντασ οπτικά με τισ εντολζσ που αφοροφν τθ δομι επιλογισ τθσ γλϊςςασ προγραμματιςμοφ του SCRATCH δθμιουργϊντασ απλά προγράμματα. 12. ΕΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΒΟΛΩΝ Γε θαίλεηαη λα έρνπκε. 13. ΟΡΓΑΝΩΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΕΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΧΕΔΙΑΗ Το μάκθμα κα πραγματοποιθκεί ςτο ςχολικό εργαςτιριο πλθροφορικισ. Οι μακθτζσ κα 70

71 εργαςτοφν ςε ομάδεσ των δφο ατόμων ανά θλεκτρονικό υπολογιςτι. Το ςενάριο φαίνεται να είναι ρεαλιςτικά πραγματοποιιςιμο ςτον προβλεπόμενο χρόνο. 14. ΕΠΕΚΣΑΕΙ/ΔΙΑΤΝΔEΕΙ ΣΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ Η ΣΩΝ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΩΝ Μετά τθν ολοκλιρωςθ του παρόντοσ ςεναρίου οι μακθτζσ κα είναι προετοιμαςμζνοι για να εργαςτοφν με επόμενα ςενάρια ςτα οποία οι εντολζσ επιλογισ είναι βαςικζσ, προκειμζνου το ςενάριο τουσ να παρουςιάηει εναλλαγζσ και/ι να ελζγχεται από το χριςτθ. Οι δομζσ επιλογισ, απλζσ ι εμφωλευμζνεσ, ςυνδζονται επίςθσ και με τθ χριςθ λογικϊν τελεςτϊν, των οποίων θ χριςθ επεκτείνεται και ςε άλλα περιβάλλοντα (όπωσ είναι οι μθχανζσ αναηιτθςθσ). 15. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΩΝ ΕΡΓΑΙΑ Τα Φφλλα Εργαςίασ αφορά τθν εκμάκθςθ τθσ εκτζλεςθσ τθσ δομισ επιλογισ μζςα από το περιβάλλον του SCRATCH. 16. ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Οι βαςικζσ διαδικαςίεσ αξιολόγθςθσ προζρχονται κυρίωσ μζςα από το βακμό επίτευξθσ των (προγραμματιςτικϊν) ςτόχων που κζτει το ςενάριο. Επίςθσ, όπωσ και ςτισ προθγοφμενεσ παραγράφουσ, ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να προτείνει τεςτ αυτοαξιολόγθςθσ (κλειςτοφ τφπου), ςταυρόλεξα, κρυπτόλεξα κλπ. Το λογιςμικό HotPotatoes (και άλλα ανάλογα, όπωσ και οριςμζνεσ επιλογζσ του Moodle) προςφζρονται για ςυςτθματικι δθμιουργία ερωτθμάτων κλειςτοφ τφπου. Kρυπτόλεξα, μποροφν εφκολα να δθμιουργθκοφν ακόμθ και ςε ζνα υπολογιςτικό φφλλο. 17. ΣΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Κα εξθγθκεί το κζμα των παρανοιςεων, αυκόρμθτων αντιλιψεων κλπ των μακθτϊν. Κα δοκοφν φφλλα εργαςίασ τα οποία παρατίκενται παρακάτω. 71

72 18. ΦΤΛΛΑ ΕΡΓΑΙΑ Δραςτηριότητα 1 Θ Δραςτθριότθτα 1 του Φφλλου Εργαςίασ 1 ζχει ωσ ςτόχο τθν εξοικείωςθ με τισ ζννοιεσ τθσ δομισ επιλογισ, δίνοντασ παραδείγματα και ςτθ ςυνζχεια κα πρζπει και εςείσ να δϊςετε δικά ςασ. Άςκθςθ 1 Ο κόςμοσ γφρω μασ είναι γεμάτοσ επιλογζσ οι οποίεσ εξαρτϊνται από διάφορεσ ςυνκικεσ. Θ ςυνκικθ μπορεί να αποτιμθκεί είτε ςε ΑΛΘΚΘΣ (δθλαδι να ιςχφει) είτε ςε ΨΕΥΔΘΣ (δθλαδι να μθν ιςχφει). a. Αν βρζχει τότε παίρνουμε ομπρζλα. b. Αν ζχει ιλιο τότε φοράμε καπζλο. c. Αν είναι ςαββατοκφριακο τότε ξεκουραηόμαςτε αλλιϊσ πάμε ςχολείο. Μπορείτε να βρείτε δικά ςασ παραδείγματα;..... Το ίδιο όμωσ ιςχφει και ςτον προγραμματιςτικό κόςμο του SCRATCH. a. Αν ο ςκφλοσ ακουμπιςει ζνα κόκαλο τότε το κόκαλο εξαφανίηεται και ο παίκτθσ κερδίηει 10 πόντουσ. b. Αν ο ιρωασ του παιχνιδιοφ ακουμπιςει το κόκκινο κλειδί τότε πθγαίνουμε ςτθν επόμενθ πίςτα. c. Αν κάνουμε κλικ πάνω ςε ζνα αντικείμενο τότε εξαφανίηεται αλλιϊσ εμφανίηεται. Μπορείτε να βρείτε δικά ςασ παραδείγματα; Ανατρζξτε ςτα ζτοιμα projects του SCRATCH για να πάρετε ιδζεσ. Μθν ξεχάςετε και δεφτερθ περίπτωςθ αυτισ τθσ «Αν.τότε..αλλιϊσ..» Διευκρινίςεισ: 72

73 Στα παραδείγματα που αναφζρκθκαν και ςτισ δφο περιπτϊςεισ, τα δφο πρϊτα εκτελοφν κάποιεσ εντολζσ (για παράδειγμα παίρνουμε ομπρζλα, φοράμε καπζλο ι το κόκαλο εξαφανίηεται και ο παίκτθσ κερδίηει 10 πόντουσ ) μόνο όταν μία ςυνκικθ είναι ΑΛΘΚΘΣ (για παράδειγμα βρζχει, ζχει ιλιο ι ο ςκφλοσ ακουμπάει το κόκαλο ). Στθν περίπτωςθ που θ ςυνκικθ είναι ΨΕΥΔΘΣ (για παράδειγμα δεν βρζχει ) δεν εκτελείται καμία εντολι. Στα τελευταίο όμωσ παράδειγμα και των δφο περιπτϊςεων κζλουμε να εκτελοφνται κάποιεσ εντολζσ (για παράδειγμα το αντικείμενο εξαφανίηεται ) όταν θ ςυνκικθ είναι ΑΛΘΚΘΣ (για παράδειγμα κάνουμε κλικ πάνω ςε ζνα αντικείμενο ) και κάποιεσ άλλεσ εντολζσ (για παράδειγμα το αντικείμενο εμφανίηεται ) όταν θ ςυνκικθ είναι ΨΕΥΔΘΣ (για παράδειγμα δεν κάνουμε κλικ πάνω ςε ζνα αντικείμενο ). Άςκθςθ 2 Στα δικά ςασ παραπάνω παραδείγματα να προςδιορίςετε ςτθν περίπτωςθ τθσ «Αν.τότε» ποια είναι θ ςυνκικθ θ οποία πρζπει να ιςχφει για να εκτελεςτοφν οι εντολζσ και ποιεσ είναι αυτζσ οι εντολζσ που κα εκτελεςτοφν. Ραρόμοια, ςτθν περίπτωςθ «Αν.τότε..αλλιϊσ.». Οδθγίεσ Στο SCRATCH για τθν υπό ςυνκικθ εκτζλεςθ οριςμζνων εντολϊν, μποροφμε να χρθςιμοποιιςουμε τισ παρακάτω δομζσ επιλογισ από τθν παλζτα Δραςτηριότητα 2 Θ Δραςτθριότθτα 2 αποςκοπεί ςτθν εκμάκθςθ ειςαγωγισ κϊδικα για τθ ςωςτι εκτζλεςθ τθσ δομισ επιλογισ. Άςκθςθ 1 73

74 Δοκιμάςτε να ειςάγετε τον παρακάτω κϊδικα. Ραρατιρθςε ότι ςτον κϊδικα αυτό, ζχουμε τθ δομι επιλογισ «Αν. τότε», με ωσ ςυνκικθ και ωσ ςϊμα εντολϊν. Θ ςυνκικθ είναι ΑΛΘΚΘΣ ςτθν περίπτωςθ που ο χριςτθσ πατιςει το αριςτερό πλικτρο του ποντικιοφ, διαφορετικά είναι ΨΕΥΔΘΣ. Μπορείσ να εξθγιςεισ τι ακριβϊσ κάνει ο παραπάνω κϊδικασ;..... Άςκθςθ 2 Στο ακόλουκο ςενάριο ζχουμε δφο αντικείμενα, τθν γάτα και το ψάρι. Θ γάτα κυνθγάει να φάει το ψάρι. Κάκε φορά που θ γάτα τρϊει το ψάρι, τότε το ψάρι προφανϊσ εξαφανίηεται. Ρροςπάκθςε να δθμιουργιςεισ κϊδικα που να υλοποιεί ζνα μζροσ από το παραπάνω ςενάριο, αυτό τθσ εξαφάνιςθσ του ψαριοφ. Για να ςε βοθκιςω ξεκίνα να βρεισ τισ απαντιςεισ από τισ παρακάτω ερωτιςεισ. 1. Ροια είναι θ εντολι, που εκτελείται υπό ςυνκικθ; 2. Με ποιο block μεταφράηεται θ εντολι αυτι ςτο προγραμματιςτικό περιβάλλον του SCRATCH; 3. Ροια είναι θ ςυνκικθ; 74

75 4. Με ποιο block μεταφράηεται θ ςυνκικθ αυτι ςτο προγραμματιςτικό περιβάλλον του SCRATCH; Σκζψου ότι ςτο SCRATCH τρϊω μπορεί να ςθμαίνει «αγγίηω ζνα αντικείμενο - φιγοφρα». 5. Γράψε το τελικό τμιμα του κϊδικα αυτοφ εδϊ. Σε ποια φιγοφρα αντιςτοιχεί ο κϊδικασ αυτόσ;. Κεϊρθςε το ακόλουκο ςκθνικό και τον αντίςτοιχο κϊδικα. Δηθόλα 3 θεληθό Δηθόλα 4 Κώδηθαο Ο ςυγκριτικόσ τελεςτισ ίςο ( = ) χρθςιμοποιείται για να ελζγξει τθν ιςότθτα δφο τιμϊν. Μετά τθν ςφγκριςθ επιςτρζφεται κατάλλθλθ τιμι (ΑΛΘΚΘΣ ι ΨΕΥΔΘΣ). Μπορείσ να εξθγιςεισ τι ακριβϊσ κάνει ο παραπάνω κϊδικασ και πωσ κα είναι το ςκθνικό μετά το 75

76 τζλοσ τθσ εκτζλεςθσ;... Μπορείσ να αναφζρεισ άλλουσ ςυγκριτικοφσ τελεςτζσ μζςα από το προγραμματιςτικό περιβάλλον του SCRATCH;.... Δραςτηριότητα 3 Θ Δραςτθριότθτα 3 αποτελεί μία τελευταία και περιςςότερο απαιτθτικι δραςτθριότθτα όπου κα εξαςκθκείτε ςτενά ςτθν εκτζλεςθ εντολϊν «Εάν». Εκτζλεςε τον παρακάτω κϊδικα ζτςι ϊςτε όταν κάνουμε κλικ πάνω ςτθν γάτα, να κινείται θ γάτα κατά 10 βιματα. Ραρατιρθςε ότι πρζπει να ιςχφουν ταυτόχρονα και οι δφο ςυνκικεσ: 1. Ο δείκτθσ του ποντικιοφ να αγγίηει τθν γάτα. 2. Να ζχει πατθκεί το αριςτερό πλικτρο του ποντικιοφ Φτιάξε τισ δικζσ ςου ςυνκικεσ. Χρθςιμοποίθςε επιπλζον και ςυνδυαςμοφσ λογικϊν και ςυγκριτικϊν τελεςτϊν.... Προςπάκθςε να δθμιουργιςεισ ζνα κϊδικα που να ελζγχει τθν κίνθςθ τθσ γάτασ. Ριο ςυγκεκριμζνα: 1. Κάκε φορά που πατιζται το δεξί βζλοσ, τότε θ γάτα ςτρζφεται προσ τα δεξιά και μετακινείται κατά 10 βιματα. 76

77 2. Κάκε φορά που πατιζται το αριςτερό βζλοσ, τότε θ γάτα ςτρζφεται προσ τα αριςτερά και μετακινείται κατά 10 βιματα 3. Κάκε φορά που πατιζται το κάτω βζλοσ, τότε θ γάτα ςτρζφεται προσ τα κάτω και μετακινείται κατά 10 βιματα 4. Κάκε φορά που πατιζται το πάνω βζλοσ, τότε θ γάτα ςτρζφεται προσ τα πάνω και μετακινείται κατά 10 βιματα Για κάκε μία από τισ παραπάνω περιπτϊςεισ κα χρθςιμοποιιςεισ και μία ξεχωριςτι δομι επιλογισ Εάν. Οι εντολζσ που κα χρειαςτείσ είναι οι εξισ.... Βοθκθτικζσ οδθγίεσ προσ τουσ μακθτζσ: Κα πρζπει να ξεκινιςουν πρϊτα από το να χτίηουν τα «Εάν». Στθ ςυνζχεια για κάκε «Εάν», να ειςάγουν πρϊτα τθ ςυνκικθ και κατόπιν τισ αντίςτοιχεσ εντολζσ. 77

78 ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 2 Δραςτηριότητα 1 Θ Δραςτθριότθτα 1 αποςκοπεί ςτο να μπορείτε να διαβάςετε ςωςτά ζναν κϊδικα που αφορά τθν εντολι «Εάν αλλιϊσ» και να μπορείτε να βγάλετε ςυμπεράςματα για ςυγκεκριμζνεσ γραμμζσ κϊδικα αλλά και για τα γενικά αποτελζςματα του προγράμματοσ. Άςκθςθ 1 Ραρατιρθςε τον κϊδικα και απάντθςε ςτισ παρακάτω ερωτιςεισ. Αν θ αρχικι ενδυμαςία τθσ γάτασ είναι ενδυμαςία2, ποια κα είναι θ τελικι τθσ μορφι μετά τθν εκτζλεςθ του κϊδικα;... Αν θ αρχικι ενδυμαςία τθσ γάτασ είναι ενδυμαςία1, ποια κα είναι θ τελικι τθσ μορφι μετά τθν εκτζλεςθ του κϊδικα; 78

79 ... Ποια είναι θ διαφορά μεταξφ του προθγοφμενου κϊδικα και του επόμενου; Ροφ ζγκειται θ διαφορά τουσ; Μπορείσ να βρεισ το λογικό λάκοσ; Για να ςε βοθκιςω απάντθςε ςτισ παρακάτω ερωτιςεισ; Αν θ αρχικι ενδυμαςία τθσ γάτασ είναι ενδυμαςία2, ποια κα είναι θ τελικι τθσ μορφι μετά τθν εκτζλεςθ του κϊδικα;... Αν θ αρχικι ενδυμαςία τθσ γάτασ είναι ενδυμαςία1, ποια κα είναι θ τελικι τθσ μορφι μετά τθν εκτζλεςθ του κϊδικα;... Δραςτηριότητα 2 Θ Δραςτθριότθτα 2 προχωράει πζρα από τθν κατανόθςθ του κϊδικα και αςχολείται με τθν δθμιουργία και τθν εκτζλεςι του. Ρροςπάκθςε να δθμιουργιςεισ ζνα κϊδικα που να εξαφανίηει τθν γάτα κάκε φορά που ο δείκτθσ του ποντικιοφ περνά από πάνω τθσ. Πρόςεξε! Πταν ο δείκτθσ του ποντικιοφ δεν είναι πάνω ςτθν γάτα, τότε θ γάτα εμφανίηεται κανονικά. Οι εντολζσ που κα χρειαςτείσ είναι οι εξισ. 79

80 Δοκιμάςτε να υλοποιιςετε το ίδιο ςενάριο με τθ διαφορά αντί να χρθςιμοποιιςετε ζνα «Εάν Αλλιϊσ» να χρθςιμοποιιςετε δφο «Εάν.».... Σε ποια από τισ δφο παραπάνω περιπτϊςεισ ο Θ/Υ εργάηεται περιςςότερο; Τι ζχετε να προτείνετε;... 80

81 ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 3 Δραςτηριότητα 1 Θ Δραςτθριότθτα 1 κα εςτιάςει ςτθν εμφωλευμζνθ δομι επιλογισ. Άςκθςθ 1 Προςπάκθςε να ςυμπλθρϊςεισ τον κϊδικα ο οποίοσ κάκε φορά για 4 ςυνεχόμενεσ επαναλιψεισ, δίνει μια τυχαία τιμι από το 1 μζχρι το 10 ςτισ δφο μεταβλθτζσ var1 και var2 και ςτθ ςυνζχεια αφοφ κάνει τθ ςφγκριςθ των τιμϊν των δφο αυτϊν μεταβλθτϊν, εμφανίηει ςτο τζλοσ τα αντίςτοιχα μθνφματα. Βοικεια προσ μακθτζσ. ςκζψου ότι ζχεισ δφο γενικζσ περιπτϊςεισ: Αυτό που ςου μζνει να κάνεισ είναι να ςυμπλθρϊςεισ τον κϊδικα ςτθν περίπτωςθ που θ μεταβλθτι var1 δεν είναι μεγαλφτερθ από τθ μεταβλθτι var2. Δθλαδι ςτθν περίπτωςθ που va1 < var2 ι var1 = var2. Δεσ το αρχικά ςαν ζνα μεμονωμζνο «Εάν..Αλλιϊσ..» που κα το ενςωματϊςεισ ςτθ ςυνζχεια ςτο κφριο κϊδικα. Άςκθςθ 2 Προςπάκθςε να δθμιουργιςεισ κϊδικα που κα ρωτάει τον χριςτθ ζναν αρικμό και, ανάλογα με τθν απάντθςθ του, κα του απαντάει: Κετικόσ αρικμόσ αν ο αρικμόσ που ζδωςε είναι μεγαλφτεροσ από 0, 81

82 Αρνθτικόσ αρικμόσ αν είναι μικρότεροσ από 0 και Μθδζν αν είναι 0. Ραρατιρθςε ότι ο ζλεγχοσ τθσ απάντθςθσ εμπεριζχει τρεισ περιπτϊςεισ. Άρα κα χρειαςτοφμε εμφωλευμζνθ δομι επιλογισ..... Δραςτηριότητα 2 Άνοιξε το αρχείο game.sb. Στο αρχείο αυτό κα προςπακιςεισ να ολοκλθρϊςεισ ζνα μιςοτελειωμζνο παιχνίδι ςτο οποίο μία μπάρα προςπακεί να αποφφγει τα τουβλάκια (5 ςτον αρικμό ςυνολικά) που πζφτουν ςυνεχϊσ. Για να τα καταφζρεισ κα πρζπει να δθμιουργιςεισ 6 κομμάτια κϊδικα. Το πρϊτο κομμάτι κα ελζγχει τθν κίνθςθ τθσ μπάρασ και τα υπόλοιπα που είναι παρόμοια τθν κίνθςθ από τα τουβλάκια. Ρροςπάκθςε να ανακαλφψεισ το τμιμα του κϊδικα που λείπει από τα 6 κομμάτια κϊδικα που ελζγχουν τθν κίνθςθ και τθν ςυμπεριφορά των αντικειμζνων ι να τροποποιιςεισ όπου χρειάηεται το ιδθ υπάρχον κομμάτι κϊδικα. 82

83 Βοικεια προσ μακθτζσ. Ραρακζτουμε τθν ςυμπεριφορά των αντικειμζνων που αλλθλεπιδροφν μεταξφ τουσ κακϊσ και τισ εντολζσ που μπορείσ να χρθςιμοποιιςεισ. Θ ςυμπεριφορά των αντικειμζνων είναι θ εξισ: Τουβλάκι 1. Κάκε φορά, το τουβλάκι κινείται προσ τα κάτω κατά 5 βιματα. 2. Αν ζνα τουβλάκι ακουμπιςει τθν μπάρα κα πρζπει να μειωκεί κατά ζνα θ μεταβλθτι counter και να μετακινθκεί το τουβλάκι πίςω ςε μία τυχαία κζςθ (-240 x 240 και y = 180). 3. Αν το τουβλάκι φτάςει ςτον τερματιςμό (y -180) κα πρζπει μετακινθκεί το τουβλάκι πάλι πίςω ςε μία τυχαία κζςθ (-240 x 240 και y = 180). Εντολζσ που κα χρειαςτοφν. Μπάρα 1. Θ μετακίνθςθ τθσ μπάρασ γίνεται με τα βελάκια δεξί και αριςτερό βζλοσ. Κάκε φορά που πατάσ το δεξί βζλοσ μετακινείται θ μπάρα κατά 5 βιματα προσ τα δεξιά. Ραρόμοια και για το αριςτερό βζλοσ. Εντολζσ που κα χρειαςτοφν. 83

84 Ο κϊδικασ του ςκθνικοφ είναι ο εξισ: Τζλοσ, πρόςκεςε ζνα τμιμα κϊδικα, ςε αυτόν τθσ μπάρασ που κα τερματίηει τθν εκτζλεςθ του προγράμματοσ ςτθν περίπτωςθ που ο μετρθτισ φτάςει ςτα -3. Εντολζσ που κα χρειαςτοφν. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 4 - ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΜΠΕΔΩΗ Εδϊ μποροφν να ςυμπλθρωκοφν ερωτιςεισ κλειςτοφ τφπου, και ερωτιματα για τθν αυτοαξιολόγθςθ των μακθτϊν, Σταυρόλεξα, \ κρυπτόλεξα κλπ 19. ΠΡΟΣΑΕΙ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΣΕΡΩ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΕ ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΕ 84

85 ΕΡΓΑΙΕ Ολοκλθρϊςτε τθ μελζτθ των φφλλων εργαςίασ που προορίηονται για τουσ μακθτζσ. Δείτε επίςθσ μερικζσ από τισ προτεινόμενεσ εργαςίεσ 85

86 Δομζσ επανάλθψθσ ςτο SCRATCH & BYOB 1. ΣΙΣΛΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ειςαγωγι ςτθ δομι επανάλθψθσ υπό ςυνκικθ ςτα προγραμματιςτικά περιβάλλοντα SCRATCH και BYOB. 2. ΕΚΣΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ρροβλζπεται να διαρκζςει ςυνολικά 4 διδακτικζσ ϊρεσ. 3. ΕΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΔΩΝ/ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΕΝΕ ΓΝΩΕΙ Το διδακτικό ςενάριο ςχετίηεται άμεςα τόςο με το Διακεματικό Ενιαίο Ρλαίςιο Ρρογράμματοσ Σπουδϊν (Δ.Ε.Ρ.Ρ.Σ.) για τθν Ρλθροφορικι όςο και με τθν διδαςκαλία πρόγραμμα ςπουδϊν των νζων διδακτικϊν αντικειμζνων που ζχουν ειςαχκεί ςτα ολοιμερα δθμοτικά ςχολεία που λειτουργιςουν με Ενιαίο Αναμορφωμζνο Εκπαιδευτικό Ρρόγραμμα (ΕΑΕΡ) (ΦΕΚ 1139/ ). Επίςθσ ςφμφωνα με το νζο αναλυτικό πιλοτικό πρόγραμμα και ειδικότερα ςτο επιςτθμονικό πεδίο Τεχνολογίασ Ρλθροφορίασ & Επικοινωνιϊν ςτθν Ρρωτοβάκμια Εκπαίδευςθ, ορίηεται ςτουσ βαςικοφσ άξονεσ μακθςιακϊν ςτόχων του Ρ.Σ. για τισ ΤΡΕ ο προγραμματιςμόσ του υπολογιςτι (Ζνότθτα: Διερευνϊ, ανακαλφπτω και λφνω προβλιματα με ΤΡΕ). Ειδικότερα, ςφμφωνα με το νζο αναλυτικό πιλοτικό πρόγραμμα βαςικόσ ςτόχοσ τθσ υποενότθτασ «Ρρογραμματίηω τον υπολογιςτι μου (10 ϊρεσ)» είναι θ ςταδιακι εξοικείωςθ των μακθτϊν με τον προγραμματιςμό μζςα από τθν αξιοποίθςθ διακζςιμων εκπαιδευτικϊν περιβαλλόντων οπτικοφ προγραμματιςμοφ. Οι μακθτζσ ςε κατάλλθλα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα προγραμματιςμοφ, χειρίηονται και διερευνοφν ζτοιμα προγράμματα και ειςάγονται ςτθν ζννοια του αλγορίκμου, ζχοντασ ωσ γενικό 86

87 προςανατολιςμό τθ μετάβαςθ από τθν ψθφιακι ηωγραφικι ςτα προγραμματιηόμενα πολυμζςα. Ο εκπαιδευτικόσ, προκαλεί το ενδιαφζρον των μακθτϊν, ϊςτε να δθμιουργιςουν μικρζσ εφαρμογζσ, ςτισ οποίεσ κα προκαλείται θ δράςθ αντικειμζνων ςτθ ςκθνι ι ςτο χϊρο επιςκόπθςθσ με χριςθ χειριςτθρίων (πλθκτρολόγιο, ποντίκι ). Πςον αφορά το εκπαιδευτικό υλικό προτείνεται και το SCRATCH. Ομοίωσ, ςτο Ρρόγραμμα Σπουδϊν του Γενικοφ και του Τεχνολογικοφ Λυκείου θ ειςαγωγι ςε βαςικζσ ζννοιεσ του προγραμματιςμοφ αποτελοφν ςτόχο των μακθμάτων Ρλθροφορικισ. Το μακθςιακό περιβάλλον του SCRATCH αποτελεί μια εναλλακτικι προςζγγιςθ γλϊςςασ προγραμματιςμοφ που βοθκά ςτθν ενεργοποίθςθ των μακθτϊν, ςτθν οικοδόμθςθ νζασ γνϊςθσ και ςτθν εφαρμογι τθσ νζασ γνϊςθσ ςτθν επίλυςθ προβλθμάτων. Το ςενάριο κα μποροφςε να διδαχκεί και ςε μακθτζσ τθσ Β Λυκείου ςτο πλαίςιο του μακιματοσ «Εφαρμογζσ Υπολογιςτϊν». Τζλοσ, ςφμφωνα με τα παρόντα ΑΡΣ και ΕΡΡΣ Ρλθροφορικισ το παρόν διδακτικό ςενάριο μπορεί να αξιοποιθκεί ςτο μάκθμα τθσ Ρλθροφορικισ τθσ Γ Γυμναςίου. Σφμφωνα με το νζο πρόγραμμα ςπουδϊν Ρλθροφορικισ που εφαρμόςτθκε πζρςι πιλοτικά ςε μερικά ςχολεία και από τθν φετινι χρονιά εφαρμόηεται ςε όλα τα ςχολεία τθσ χϊρασ, ο άξονασ μακθςιακϊν ςτόχων «προγραμματίηω τον υπολογιςτι» υπάρχει ςε όλεσ τισ τάξεισ και ανάμεςα ςτο προτεινόμενο εκπαιδευτικό υλικό υπάρχει το SCRATCH, οπότε το παρόν διδακτικό ςενάριο κα μποροφςε να αξιοποιθκεί ςτο μάκθμα τθσ Ρλθροφορικισ ςε μία από τισ τάξεισ του Γυμναςίου. Ο δικτυακόσ τόποσ του SCRATCH ζχει αναπτφξει μια κοινότθτα από αρχάριουσ (αλλά και λιγότερο αρχάριουσ) προγραμματιςτζσ, μακθτζσ, δαςκάλουσ και χομπίςτεσ, που αλλθλοπαρακινοφνται να αναπτφξουν τθν δθμιουργικότθτα τουσ και τισ προγραμματιςτικζσ δεξιότθτεσ τουσ. Το ςλόγκαν του SCRATCH είναι "Φαντάςου Φτιάξε Μοιράςου". Θ ζμφαςθ ςτο μοίραςμα είναι ςθμαντικό μζροσ τθσ παιδαγωγικισ για το SCRATCH: τα προγράμματα δεν κεωροφνται μαφρα κουτιά, αλλά αντικείμενα που μποροφν να αναμιχκοφν για τθ δθμιουργία νζων ζργων. Θ δθμοτικότθτα του SCRATCH ςτθν εκπαίδευςθ οφείλεται ςτθν ευκολία με τθν οποία μποροφν να δθμιουργθκοφν προγράμματα: οι εντολζσ και οι δομζσ δεδομζνων είναι απλζσ και είναι τουλάχιςτον μερικά γραμμζνεσ ςτθν κακομιλουμζνθ, και θ δομι του προγράμματοσ μπορεί να ςχεδιαςτεί όπωσ ζνα παηλ, με αποςπϊμενα κομμάτια κϊδικα που μποροφν να μετακινθκοφν και προςαρμοςτοφν μαηί. Στθν ίδια λογικι είναι και το περιβάλλον BYOB ( που 87

88 αναπτφχκθκε από το Ρανεπιςτιμιο τθσ California, ςτο Berkeley. To BΥΟΒ ι και Snap! όπωσ λζγεται μπορεί να εκτελεςτεί απ ευκείασ online ςτθ διεφκυνςθ χωρίσ να χρειάηεται κάποια προγενζςτερθ προετοιμαςία ι εγκατάςταςθ όπωσ απαιτεί το Scratch. 4. ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΧΟΙ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ κοπόσ του ςεναρίου είναι οι μακθτζσ να ζρκουν ςε επαφι με το περιβάλλον τθσ γλϊςςασ SCRATCH και BYOB και να δθμιουργιςουν τα πρϊτα δικά τουσ απλά προγράμματα με χριςθ των δομϊν επανάλθψθσ. Λόγω τθσ ιδιαίτερθσ φφςθσ του περιβάλλοντοσ SCRATCH, οι ςτόχοι αυτισ τθσ ενότθτασ είναι εκτεταμζνοι και περιλαμβάνουν και άλλεσ κατθγορίεσ εκτόσ των γνωςτικϊν ςτόχων. τόχοι του ςεναρίου είναι: Ειδικοί διδακτικοί ςτόχοι Α. Γνωςτικοί Ο μακθτισ μετά το τζλοσ τθσ διδαςκαλίασ κα πρζπει να είναι ςε κζςθ: Να εξθγεί τθ λειτουργία τθσ δομισ επανάλθψθσ υπό ςυνκικθ Να τεκμθριϊνει τθ χρθςιμότθτα τθσ δομισ επανάλθψθσ μζςα ςε ζνα πρόγραμμα Να περιγράφει τισ διαδικαςίεσ «εκτζλεςθ εντολϊν βρόχου», «ζλεγχοσ ςυνκικθσ», «τερματιςμόσ βρόχου» Να αναγνωρίηει μια ακολουκία προγραμματιςτικϊν εντολϊν Να μπορεί να αναλφει ζνα πρόβλθμα ςε επιμζρουσ ενζργειεσ δομζσ Ο μακθτισ μετά το τζλοσ τθσ διδαςκαλίασ κα πρζπει επίςθσ να είναι ςε κζςθ: Να δθμιουργεί μια δομι επανάλθψθσ υπό ςυνκικθ Να ελζγχει τθ λειτουργία τθσ δομισ επανάλθψθσ Να ελζγχει τθ μεταβολι των μεταβλθτϊν που εμπλζκονται ςτθ δομι επανάλθψθσ Να κακορίηει με ακρίβεια τον τερματιςμό τθσ επανάλθψθσ και τθν ζξοδο από 88

89 το βρόχο Να χρθςιμοποιεί τισ δομζσ επανάλθψθσ ςε ςυνδυαςμό με τισ δομζσ ελζγχου Να διακρίνει τισ διαφορζσ μεταξφ των διαφόρων δομϊν επανάλθψθσ Να επιλζγει τθν καταλλθλότερθ δομι επανάλθψθσ για κάκε περίπτωςθ Να μετατρζπει μια επαναλαμβανόμενθ ακολουκία εντολϊν ςε επαναλθπτικι δομι Να αναπαριςτά τα κρυφά βιματα που πραγματοποιοφνται κατά τθν εκτζλεςθ μιασ επανάλθψθσ Β. Μεταγνωςτικοί Ο μακθτισ μετά το τζλοσ τθσ διδαςκαλίασ κα πρζπει να είναι ςε κζςθ: Να εκτιμιςει τθ χρθςιμότθτα των δομϊν επανάλθψθσ Να υιοκετιςει τον αλγορικμικό τρόπο ςκζψθσ και πιο ςυγκεκριμζνα τθ λογικι χριςθσ των δομϊν επανάλθψθσ ςτθν αντιμετϊπιςθ όλων των προβλθμάτων των ςχολικϊν μακθμάτων, αλλά και γενικότερα των προβλθμάτων τθσ κακθμερινισ ηωισ. 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Παξνπζηάδεηαη κηα ελδεηθηηθή νξγάλσζε καζεκάησλ, ε νπνία κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζηε δηδαζθαιία ηνπ πξνγξακκαηηζκνύ ζηε Γ ηάμε Γπκλαζίνπ θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ Γνκή Δπαλάιεςεο, ζην κάζεκα «Γνκεκέλνο Πξνγξακκηηζκόο» ζε 4 δηδαθηηθέο Το περιβάλλοντα προγραμματιςμοφ SCRATCH και BYOB προςπακοφν να βοθκιςουν τουσ χριςτεσ να δομιςουν ζννοιεσ ςχετικζσ με τον προγραμματιςμό υπολογιςτϊν, κακϊσ δθμιουργοφν ζργα όπου εμπλζκονται και τα ενδιαφζροντά τουσ. Θ διάταξθ τθσ διεπαφισ χριςτθ, με προεξάρχουςα τθν παλζτα εντολϊν τθσ και τθν κεντρικι περιοχι ςφνταξθσ, προ(ς)καλεί τουσ χριςτεσ να προγραμματίςουν. Θ «γλϊςςα» του SCRATCH και του BYOB με τα μπλοκ εξαλείφει τα ςυντακτικά λάκθ, επιτρζποντασ ςτουσ χριςτεσ να επικεντρωκοφν ςε ενδιαφζροντα προβλιματα αμζςωσ, παρά να αγωνίηονται απλϊσ για να μεταγλωττίςουν το πρόγραμμά τουσ. Τα ςχιματα μπλοκ και θ οπτικι ανατροφοδότθςθ ενϊ τα ςφρουμε βοθκά το χριςτθ να μάκει πϊσ να ςυγκροτεί τα προγράμματα και πϊσ να χρθςιμοποιεί τουσ τφπουσ δεδομζνων. Τα μθνφματα λάκουσ κατά τθν εκτζλεςθ αποφεφγονται μζςω ειδικϊν εντολϊν. 89

90 Ο εκπαιδευτικόσ αρχικά κα πρζπει να κακορίςει τθ ςφνκεςθ των ομάδων πριν τθν εκκίνθςθ των δραςτθριοτιτων κακϊσ κάκε ομάδα κα ςυντάξει ξεχωριςτά το ίδιο πρόγραμμα. Στθ ςυνζχεια κα παρουςιάςει το προγραμματιςτικό περιβάλλον που κα χρθςιμοποιθκεί ςτο ςενάριο δείχνοντασ τισ διεπαφζσ του και περιγράφοντασ κεωρθτικά τουσ διαφορετικοφσ τρόπουσ χριςτθσ του και τουσ τρόπουσ πλοιγθςθσ ςτο περιβάλλον. Είναι ςθμαντικό να γίνει μία ανακεφαλαίωςθ από τον εκπαιδευτικό των βαςικϊν εννοιϊν των δομϊν επανάλθψθσ ϊςτε να τισ κυμθκοφν όλοι οι μακθτζσ και να λυκοφν τυχόν απορίεσ πριν ξεκινιςει θ εφαρμογι του ςεναρίου. Ριο ςυγκεκριμζνα, οι προαπαιτοφμενεσ γνϊςεισ των μακθτϊν αφοροφν: τισ βαςικζσ εντολζσ κίνθςθσ του SCRATCH/BYOB τισ εντολζσ εκτζλεςθσ των προγραμμάτων τθν διαμόρφωςθ του ςκθνικοφ τθν ειςαγωγι νζων μορφϊν τθν ειςαγωγι νζων ενδυμαςιϊν. Στθ ςυνζχεια περιγράφεται το ζργο που κα ανατεκεί ςτισ ομάδεσ αναλυτικά και κατά τθν πραγματοποίθςθ του ςεναρίου βοθκά τουσ εκπαιδευόμενουσ ςε ενδεχόμενα προβλιματα που κα προκφψουν ι απορίεσ πάνω ςε κζματα που αφοροφν τθ χριςθ του SCRATCH και του BYOB κακϊσ και τθ ςφνταξθ του προγράμματοσ. ΕΡΛΣΤΘΜΟΛΟΓΛΚΘ ΡΟΣΕΓΓΛΣΘ ΚΑΛ ΕΝΝΟΛΟΛΟΓΛΚΘ ΑΝΑΛΥΣΘ ΚΕΜΑΤΑ ΚΕΩΛΑΣ ΤΟΥ ΔΛΔΑΚΤΛΚΟΥ ΣΕΝΑΛΟΥ Στο παρόν διδακτικό ςενάριο κα πραγματοποιθκεί πειραματιςμόσ με τα ςτοιχεία του προγραμματιςτικοφ περιβάλλοντοσ που αφοροφν τθ δομι επανάλθψθσ με ενεργθτικι ςυνεργατικι ςυμμετοχι. Οι μακθτζσ που αποτελοφν μία ομάδα αναλαμβάνουν ςυγκεκριμζνουσ ρόλουσ και εργάηονται ανά δφο ςτον ίδιο υπολογιςτι. Ο ζνασ χειρίηεται τον υπολογιςτι, ενϊ ο άλλοσ επιβλζπει τθν εργαςία και παρεμβαίνει ςυνζχεια. Σε τακτά χρονικά διαςτιματα εναλλάςςουν τουσ ρόλουσ αυτοφσ. Αυτι θ προςζγγιςθ εργαςίασ κατά ηεφγθ προτείνεται από ςφγχρονεσ μεκοδολογίεσ όπωσ το Extreme Programming (XP). Πςον αφορά τθ διδακτικι προςζγγιςθ υιοκετοφμε τισ βαςικζσ ιδζεσ του Piaget και του Papert: «Ο διδάςκων οφείλει να δθμιουργεί κατάλλθλεσ ςυνκικεσ για να μπορζςουν οι μακθτζσ να οικοδομιςουν τισ γνϊςεισ τουσ. Το ςενάριο είναι κεμελιωμζνο ςτθν κεωρία μάκθςθσ του εποικοδομθτιςμοφ διότι ο μακθτισ χτίηει τθν γνϊςθ του ανιχνεφοντασ, 90

91 διερευνϊντασ και αλλθλεπιδρϊντασ οπτικά με τισ εντολζσ που αφοροφν τθ δομι επανάλθψθσ τθσ γλϊςςασ προγραμματιςμοφ του SCRATCH/BYOB δθμιουργϊντασ απλά προγράμματα. 6. ΧΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΩΝ ΓΙΑ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ («προςτικζμενθ αξία» και αντίλογοσ, επιφυλάξεισ, προβλιματα) Για τθν διδαςκαλία του ςεναρίου μασ κα χρειαςτεί ζνα εργαςτιριο πλθροφορικισ που να ζχει εγκαταςτακεί το λογιςμικό SCRATCH. Επίςθσ καλό κα είναι να υπάρχει ζναw video projector για να μπορεί ο εκπαιδευτικόσ να παρουςιάηει τισ απαραίτθτεσ ζννοιεσ για τον προγραμματιςμό που κα χρειαςτοφν να γνωρίηουν οι μακθτζσ κακϊσ και το περιβάλλον του SCRATCH. To BYOB βρίςκεται online ( και δεν απαιτεί εγκατάςταςθ. 7. ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΕΙ ΣΩΝ ΜΑΘΗΣΩΝ/ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΔΤΚΟΛΙΩΝ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Είναι γνωςτό ότι οι δομζσ επανάλθψθσ είναι ζνα από τα δυςκολότερα κεφάλαια του προγραμματιςμοφ. Σχετικά με δυςκολίεσ που παρουςιάηονται ςτουσ μακθτζσ γνωρίηουμε τα εξισ: Θ δθμιουργία ενόσ επαναλθπτικοφ ςχεδίου περιλαμβάνει τθν αναγνϊριςθ των βαςικϊν ενεργειϊν οι οποίεσ πρζπει να επαναλαμβάνονται και τθσ ςυνκικθσ που κακορίηει τον τερματιςμό ι τθ ςυνζχιςθ τθσ επανάλθψθσ. Συνεπϊσ, τρεισ διαδικαςίεσ εμπλζκονται ςτθ δθμιουργία ενόσ βρόχου: Αρχικοποίθςθ: κακοριςμόσ τθσ αρχικισ κατάςταςθσ των μεταβλθτϊν. Ενθμζρωςθ: δθμιουργία και εκφορά των αναλλοίωτων ςχζςεων που διζπουν μια επαναλθπτικι δομι (loop invariant). Ζλεγχοσ: προςδιοριςμόσ τθσ ςυνκικθσ τερματιςμοφ και τθσ κζςθσ τθσ ςτο βρόχο. Οι ςχετικζσ δυςκολίεσ αφοροφν: Αδυναμία γενίκευςθσ. Οι αρχάριοι προγραμματιςτζσ παρουςιάηουν τθν τάξθ να χρθςιμοποιοφν ςτα προγράμματα τουσ μία λίςτα επαναλαμβανόμενων 91

92 ετνολϊν αντί να χρθςιμοποιοφν ζνα βρόχο. Ανεπαρκι νοθτά μοντζλα. Οι αρχάριοι προγραμματιςτζσ διακζτουν ανεπαρκι μοντζλα για τισ επαναλθπτικζσ δομζσ. Επιπλζον, μερικζσ φορζσ τα λάκθ ςτα νοθτά μοντζλα, των αρχάριων προγραμματιςτϊν είναι ανεπαίςκθτα και δφςκολα να εντοπιςτοφν. Οι αναλλοίωτεσ ςχζςεισ που διζπουν μία επαναλθπτικι δομι (Loop invariant). Οι αρχάριοι προγραμματιςτζσ δυςκολεφονται ςτον κακοριςμό του τμιματοσ ενθμζρωςθσ ενόσ βρόχου (loop invariant) που αποτελεί ςθμαντικό ςυςτατικό του. Οι αρχάριοι προγραμματιςτζσ βαςίηουν τα μοντζλα των βρόχων ςτθν αναπαράςταςθ μίασ αλλθλουχίασ ενεργειϊν (δυναμικό μοντζλο) και όχι ςτθν αναπαράςταςθ των αναλλοίωτων ςχζςεων μεταξφ των μεταβλθτϊν (ςτατικό μοντζλο). Επίςθσ, χρθςιμοποιοφν διαφορετικά ονόματα ςε κάκε βιμα τθσ επανάλθψθσ για τθ ςθματοδότθςθ μιασ μεταβλθτισ με ςυγκεκριμζνθ λειτουργία (functional variable) και δεν ζχουν τθν ικανότθτα να προςδιορίηουν αυκόρμθτα μία ςυνκικθ εξόδου. Δυςκολίεσ εμφανίηονται και ςτθν επιλογι τθσ καταλλθλότερθσ δομισ: Θ επιλογι τθσ καταλλθλότερθσ επαναλθπτικισ δομισ για ζνα ςυγκεκριμζνο πρόβλθμα είναι αρκετά δφςκολθ. Ακόμα και μακθτζσ με εμπειρία ςυναντοφν δυςκολίεσ ςτθν ζκφραςθ ςφνκετων επαναλθπτικϊν δομϊν. Οι μακθτζσ ςυνικωσ χρθςιμοποιοφν τθ ςτρατθγικι bottom-exit, δθλαδι τθ δομι Αρχι_επανάλθψθσ μζχρισ_ότου. Οι μακθτζσ δυςκολεφονται περιςςότερο με ςχζδια που βαςίηονται ςτθ ςτρατθγικι «ζλεγχοσ τιμισ μεταβλθτισ/επεξεργαςία μεταβλθτισ» παρά ςτθ ςτρατθγικι «επεξεργαςία/ζλεγχοσ». Ο μεγαλφτεροσ βακμόσ δυςκολίασ που παρουςιάηει θ δομι Όςο επανάλαβε, ςε ςχζςθ με τθ δομι Αρχι_επανάλθψθσ μζχρισ_ότου, από τουσ αρχάριοσς προγραμματιςτζσ ίςωσ να οφείλεται ςτθ δυςκολία αναπαράςταςθσ και εκφοράσ μίασ ςυνκικθσ για ζνα αντικείμενο το οποίο ακόμα δεν ζχουν επεξεργαςτεί. 92

93 8. ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΜΕΣΑΣΟΠΙΗ ΘΕΩΡΗΣΙΚΑ ΘΕΜΑΣΑ - ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ Κατά τθν εκτζλεςθ του ςεναρίου εκτιμάται ότι δεν υπάρξουν ςθμαντικά προβλιματα ςε ςχζςθ με τθν ταχφτθτα λειτουργίασ του Θ/Υ Λογιςμικοφ (SCRATCH/BYOB). Συνεπϊσ δεν κα υπάρξουν προβλιματα εκκίνθςθσ του λογιςμικοφ ι δυςλειτουργίεσ που κα επθρεάςουν το μάκθμα (διδακτικόσ κόρυβοσ). Επίςθσ το διδακτικό ςυμβόλαιο δεν κα ανατραπεί διότι τα φφλλα εργαςίασ είναι απλά, ρεαλιςτικά και οδθγοφν το μακθτι βιμα βιμα ςτθν ομαλι εξοικείωςθ του με το λογιςμικό. 9. ΧΡΗΗ ΕΞΩΣΕΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Πθγζσ εκμάκθςθσ Βιβλίο για τθ δθμιουργία παιχνιδιϊν με το SCRATCH Γνωριμία με το SCRATCH Οδθγόσ για το SCRATCH Γνωριμία με το BYOB Online εκτζλεςθ του BYOB Άρκρα για το SCRATCH ςτα νζα Free tool offers 'easy' coding A Programming Language Like Playing With Blocks With simplified code, programming becomes child's play Ακαδθμαϊκά ζργα για το SCRATCH ι αναφερόμενα ςε αυτό Maloney, J., Burd, L., Kafai, Y., Rusk, N., Silverman, B., and Resnick, M. (2004). SCRATCH: A Sneak Preview. Second International Conference on Creating, Connecting, and Collaborating through Computing. Kyoto, Japan, pp Resnick, M., Kafai, Y., Maloney, J., Rusk, N., Burd, L., & Silverman, B. (2003). A Networked, Media-Rich Programming Environment to Enhance Technological Fluency at After-School Centers in Economically-Disadvantaged Communities. Proposal to National Science Foundation. Peppler, K., & Kafai, Y. (2005). Creative coding: The role of art and programming in the K-12 educational context. Resnick, M., Maloney, J., & Rusk, N. (2006). SCRATCH and technological fluency (Powerpoint slide 2.5MB). Monroy-Hernández, A. and Resnick, M. (2008). Empowering kids to create and share programmable media. interactions 15, 2 (Mar. 2008),

94 Monroy-Hernández, A. (2009) Designing a website for creative learning. In: Proceedings of the WebSci'09: Society On-Line, March 2009, Athens, Greece 10. ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΗ Tο περιβάλλον SCRATCH, και το περιβάλλον BYOB, ζχoυν ζνα χαρακτιρα παιγνιϊδθ. Σε αυτό το επίπεδο μάκθςθσ, όπωσ και οι δραςτθριότθτεσ που προτείνονται ςτουσ μακθτζσ, είναι βαςικοφ επιπζδου, αλλά ξεπερνοφν το τετριμμζνο επίπεδο των ειςαγωγικϊν μακθμάτων. Εξάλλου ο ςυνδυαςμόσ των νζων δυνατοτιτων που ειςάγονται με τθ δομι επιλογισ (ςε άλλο μάκθμα) και τθ δομι επανάλθψθσ (ςτο παρόν μάκθμα), πολλαπλαςιάηουν τισ ευκαιρίεσ για ζργα (προγράμματα) που κα είχαν ενδιαφζρον για τουσ μακθτζσ. Αναμζνεται λοιπόν να υπάρξει ηωθρι ςυμμετοχι των μακθτϊν ςτισ δραςτθριότθτεσ που προτείνονται. Επιπλζον, είναι ενδεχόμενο, πολφ γριγορα οι μακθτζσ να κελιςουν να δοκιμάςουν τροποποιιςεισ του περιβάλλοντοσ και των λοιπϊν ςτοιχείων των δραςτθριοτιτων και προγραμμάτων που κα τουσ προτακοφν, επικυμϊντασ να τροποποιιςουν τα χαρακτθριςτικά του ςφμφωνα με τισ επικυμίεσ τουσ. Στο παρόν διδακτικό ςενάριο λοιπόν, κα πραγματοποιθκεί πειραματιςμόσ με τα ςτοιχεία του προγραμματιςτικοφ περιβάλλοντοσ με ενεργθτικι ςυμμετοχι. Το ςτοιχείο αυτό, ςε ςυνδυαςμό με τθν οργάνωςθ τθσ τάξθσ ςε μικρζσ ομάδεσ, προςφζρει ζνα πολφ καλό περιβάλλον για τθν ανάπτυξθ μιασ ιςχυρισ αλλθλεπίδραςθσ που μπορεί να ευνοιςει τθ μάκθςθ. Ευνοείται λοιπόν ιδιαίτερα θ δθμιουργία ενόσ τυπικοφ κοινωνιοκονςτρουκτιβιςτικοφ περιβάλλοντοσ και γενικότερα ενόσ περιβάλλοντοσ ςυνεργατικισ μάκθςθσ υποςτθριηόμενθσ από υπολογιςτι (CSCL Computer Supported Collaborative Learning). 11. ΕΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΒΟΛΩΝ Δε φαίνεται να ζχουμε. Οι διαφορζσ ανάμεςα ςτθν αρχικι μορφι του Scratch και ςτο ΒΥΟΒ και το πλζον ςφγχρονο Scratch 2.0 είναι φανερζσ. 12. ΟΡΓΑΝΩΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΕΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΧΕΔΙΑΗ Σν κάζεκα ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζην ζρνιηθό εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο. Οη καζεηέο ζα εξγαζηνύλ ζε νκάδεο ησλ δύν αηόκσλ αλά ειεθηξνληθό ππνινγηζηή. 94

95 13. ΕΠΕΚΣΑΕΙ/ΔΙΑΤΝΔEΕΙ ΣΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ Η ΣΩΝ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΩΝ Μετά τθν ολοκλιρωςθ του παρόντοσ ςεναρίου οι μακθτζσ κα είναι προετοιμαςμζνοι για να εργαςτοφν με επόμενα ςενάρια ςτα οποία οι εντολζσ επανάλθψθσ είναι βαςικζσ, προκειμζνου το ςενάριο τουσ να παρουςιάηει εναλλαγζσ ςτθν εκτζλεςθ του, ελεγχόμενεσ από το χριςτθ ζμμεςα ι άμεςα. 14. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΩΝ ΕΡΓΑΙΑ Σα Φύιια Δξγαζίαο αθνξά ηελ εθκάζεζε ηεο εθηέιεζεο ηεο δνκήο επαλάιεςεο κέζα από ην πεξηβάιινλ ηνπ SCRATCH θαη ηνπ BYOB. 15. ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Η αμηνιόγεζε ζα γίλεη επί ηεο βάζεο ησλ εηδηθώλ δηδαθηηθώλ ζηόρσλ πνπ έρνπκε ζέζεη θαη πεξηγξάςεη πξνεγνπκέλσο. Δθόζνλ απηνύο ηνπο ζηόρνπο δηδαζθαιίαο ηνπο έρνπκε εμεγήζεη ζηνπο καζεηέο (Γξαζηεξηόηεηα 1 ηνπ Φύιινπ Δξγαζίαο 1), ηνπο θαζηζηνύκε ελ κέξεη ηθαλνύο λα αμηνινγήζνπλ κόλνη ηνπο ηελ εξγαζία ηεο, ή θαιύηεξα, ηελ εξγαζία ησλ ζπκκαζεηώλ ηνπο. Έηζη κπνξνύκε λα επηρεηξήζνπκε ηελ αιιειν-αμηνιόγεζε ησλ καζεηώλ. ε απηή, ην πξόγξακκα κηαο νκάδαο καζεηώλ ζα αμηνινγεζεί από κηα άιιε νκάδα κε γξαπηέο παξαηεξήζεηο πξνο ηνπο ζπληάθηεο θαη πξνηάζεηο γηα δηόξζσζε. Σα πξνγξάκκαηα αμηνινγνύληαη γηα ηελ πιεξόηεηά ηνπο, ηελ νξζόηεηα ηεο ζύληαμεο, ηελ ύπαξμε ή όρη θαηάιιεισλ επεμεγεκαηηθώλ ζρνιίσλ θαη βεβαίσο ηελ νκαιή εθηέιεζε. 16. ΣΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Θα εμεγεζεί ην ζέκα ησλ παξαλνήζεσλ, απζόξκεησλ αληηιήςεσλ θιπ ησλ καζεηώλ. Θα δνζνύλ θύιια εξγαζίαο ηα νπνία παξαηίζεληαη παξαθάησ. ΦΤΛΛΑ ΕΡΓΑΙΑ Δραςτθριότθτα 1 95

96 Η Γξαζηεξηόηεηα 1 ηνπ Φύιινπ Δξγαζίαο 1 έρεη σο ζθνπό λα ζαο ππελζπκίζεη ηε ρξήζε ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπ SCRATCH ζηελ ηάμε, έλα απαξαίηεην βήκα γηα λα εμνηθεησζείηε μαλά κε ην πεξηβάιινλ. Δπίζεο, ζα ιάβεηε νδεγίεο ζρεηηθά κε ηελ εξγαζία, θαζώο θαη γηα ηελ εγθαζίδξπζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμύ ησλ κειώλ ηεο θάζε νκάδαο. 1. Γηα ην ζθνπό απηό αξρηθά ζα πξέπεη λα αλνίμεηε ην πεξηβάιινλ ηνπ SCRATCH θαη λα κπνξείηε εύθνια λα βξείηε ηνπο ηειεζηέο πνπ ππνζηεξίδνληαη ώζηε λα κπνξείηε λα ηνπο ρξεζηκνπνηείηε ζηε ζπλέρεηα κε επθνιία θαη γξήγνξα, π.ρ.: Σπραίαο επηινγήο Έλσζε 2. ηε ζπλέρεηα, ζα πξέπεη λα εληνπίζεηε κέζα ζην πεξηβάιινλ ζε πνηα νκάδα-κπινθ αλήθεη ε εληνιή Επαλέιαβε ώζποσ. 3. Δπίζεο, αθνύ βξείηε ηελ νκάδα όπνπ αλήθεη ε εληνιή Επαλέιαβε ώζποσ, ζα πξέπεη λα βξείηε ηελ εληνιή, λα κειεηήζεηε ηε ζύληαμή θαη ηα απνηειέζκαηα ηεο θαη λα ηα εμεγήζεηε ζηελ ηάμε. Οδεγίεο πινπνίεζεο: Πξνο επαιήζεπζε ηεο 2 εο θάζεο ηεο Γξαζηεξηόηεηαο, ζα πξέπεη λα επηζθεθηείηε ην κελνύ «Βνήζεηα» θαη λα αλνίμεηε ηηο «Οζόλεο βνήζεηαο», όπσο θαίλνληαη ζηελ Δηθόλα 1 ώζηε λα δείμεηε ζηνπο καζεηέο ηελ εληνιή-κπινθ. 96

97 Δηθόλα 5 Οη νζόλεο βνήζεηαο ηνπ SCRATCH Γηα ηελ 3 ε θάζε ηεο Γξαζηεξηόηεηαο, ζα πξέπεη λα βξνπλ θαη λα κειεηήζνπλ ηελ εληνιή, όπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθόλα 2. Δηθόλα 6 Η νζόλε βνήζεηαο ηεο εληνιήο Επαλέιαβε ώζποσ Δραςτθριότθτα 2 Θ Δραςτθριότθτα 2 ζχει ωσ ςτόχο να δθμιουργιςετε το δικό ςασ ρολόι. Για το ςκοπό αυτό ςχεδιάςτε τισ εικόνεσ που απαιτοφνται για να ςχθματίςετε το παρακάτω ςχιμα ρολογιοφ και καταςκευάςτε ζνα πρόγραμμα που κα: περιςτρζφεται ο δευτεροδείκτθσ κατά 10 μοίρεσ και κα ακοφγεται και μουςικι (μπορείτε να βάλετε όποια κζλετε). 97

98 όταν ςυμπλθρωκεί μια πλιρθσ περιςτροφι κα πρζπει να ζχει περάςει και ζνα λεπτό. Δηθόλα 7 Σειηθό απνηέιεζκα εηθόλαο Ενδεικτικι λφςθ ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 2 Δραςτθριότθτα 1 Δθμιουργιςτε ζνα ςκθνικό περιβάλλον ςτο οποίο κα κινθκεί θ μορφι. Συγκεκριμζνα επιλζξτε το ςκθνικό beach- malibu από τον φάκελο nature. Στθ ςυνζχεια επιλζξτε το boy1-walking ςαν ενδυμαςία. Κα πρζπει να ζχετε τθν παρακάτω εικόνα. 98

99 Δηθόλα 8 θεληθό θόζκνπ Το αγόρι φανταςτείτε ότι περπατά ςτθν παραλία περιμζνοντασ κάποιον που μάλλον τον ζχει ςτιςει. Πταν φτάνει ςτο τζλοσ (όριο εικόνασ) επιςτρζφει πίςω και ξεκινά από τθν αρχι. Σε κάκε περίπτωςθ οι μακθτζσ καλοφνται πρϊτα να ςυηθτιςουν ςτθν ομάδα τθν οποία ανικουν και να εκτιμιςουν πωσ κα υλοποιθκεί με τισ γνϊςεισ που ζχουν θ παραπάνω δραςτθριότθτα. Τισ εκτιμιςεισ αυτζσ μποροφν να τισ καταγράψουν ςτο χαρτί ι να τισ ςυηθτιςουν ςτθν τάξθ. Στθ ςυνζχεια γίνεται ςυηιτθςθ ςτθν τάξθ και μζςα από καταιγιςμό ιδεϊν προχωράμε ςτθ ανάγκθ φπαρξθσ εντολϊν επανάλθψθσ. Γίνεται μια παρουςίαςθ των εντολϊν επανάλθψθσ που υπάρχουν ςτο SCRATCH από τον κακθγθτι. Οι μακθτζσ καλοφνται με τισ νζεσ γνϊςεισ τουσ να δθμιουργιςουν ζνα πρόγραμμα, όπωσ το παρακάτω, το οποίο παρουςιάηεται από τον διδάςκοντα ςτθ τάξθ και γίνεται ςυηιτθςθ με τουσ μακθτζσ για τον τρόπο που χρθςιμοποιικθκαν οι εντολζσ. Στθ ςυνζχεια οι μακθτζσ γράφουν το πρόγραμμα ςτο SCRATCH περιβάλλον και εκτελοφν τον κϊδικα. Ενδεικτικι λφςθ 99

100 Δραςτθριότθτα 2 Στθν Δραςτθριότθτα 1 το αγόρι δεν ςταματά ποτζ να κινείται εκτόσ και εάν διακόψουμε εμείσ τθν εκτζλεςθ του προγράμματοσ. Τροποποιιςτε το πρόγραμμά ςασ ϊςτε να ελζγχει και τθν περίπτωςθ ενόσ εμποδίου. Μετά από ςυηιτθςθ με τουσ μακθτζσ προκφπτει θ ανάγκθ ν για τθν φπαρξθ εντολϊν επανάλθψθσ με ςυνκικθ. Οι μακθτζσ καλοφνται ςτθ ςυνζχεια να διαβάςουν τισ εντολζσ που υπάρχουν ζτοιμεσ και να προτείνουν κάποιεσ από αυτζσ που κα ςταματοφςαν τθν κίνθςθ του αγοριοφ. Ο καταιγιςμόσ ιδεϊν κα αναδείξει τισ κατάλλθλεσ εντολζσ και οι μακθτζσ κα κλθκοφν να υλοποιιςουν τισ ιδζεσ τουσ. Στθ ςυνζχεια, κα ςασ δοκεί το ακόλουκο πρόγραμμα και κα γίνει ςυηιτθςθ για τισ διαφορζσ που κα προκφψουν από τθν εκτζλεςθ των δφο διαφορετικϊν τφπων δομϊν επανάλθψθσ. Στθ ςυνζχεια εκτελείτε τα παραπάνω προγράμματα προςπακιςτε να διαπιςτϊςετε τισ διαφορζσ που ειπϊκθκαν ότι κα προκφψουν ςτθν προθγοφμενθ ςυηιτθςθ 100

101 Ενδεικτικι λφςθ Μια ενδεικτικι λφςθ που μπορεί να παρουςιαςτεί από τον διδάςκοντα είναι θ παρακάτω, θ οποία κα ςυηθτθκεί μζςα ςτθν τάξθ και ςτθ ςυνζχεια κα γραφεί, και κα εκτελεςτεί από τουσ μακθτζσ. 101

102 ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 3 Σν Φύιιν Δξγαζίαο 3 δηαζέηεη κία κόλν δξαζηεξηόηεηα θαζώο είλαη αξθεηά πνιύπινθε θαη απαηηεηηθή από άπνςε ρξόλνπ θαη πξνζπάζεηαο ησλ καζεηώλ. πλεπώο, ζεσξνύκε όηη θαιύπηεη ηνπο εθπαηδεπηηθνύο ζηόρνπο πνπ ζέινπκε λα θαιύςνπκε ζην 3 ν Φύιιν Δξγαζίαο, νη νπνίνη αθνξνύλ ηε βαζύηεξε θαηαλόεζε ηεο δνκήο επαλάιεςεο κέζα από ηελ παξαγσγή θαη εθηέιεζε ελόο πνιύπινθνπ πξνγξάκκαηνο ζπλεξγαηηθά. Δραςτθριότθτα 1 Η δξαζηεξηόηεηα απηή έρεη σο ζηόρν ηε βαζύηεξε εμνηθείσζε κε ηε δνκή επαλάιεςεο ζην πεξηβάιινλ SCRATCH κέζα από ηε ζπλεξγαηηθή ζπγγξαθή θαη εθηέιεζε ελόο πξνγξάκκαηνο. Σν παηρλίδη κεηαμύ ησλ δύν παηρηώλ θάζε νκάδαο ζα παίδεηαη σο εμήο: Ο πξώηνο παίρηεο βάδεη ζην λνπ ηνπ έλαλ αξηζκό (π.ρ. από ην 1 σο ην 20). Ο δεύηεξνο παίρηεο πξνζπαζεί λα καληέςεη ηνλ αξηζκό πξνηείλνληαο δηάθνξνπο αξηζκνύο ζηνλ πξώην παίρηε θαη έρνληαο σο κόλε βνήζεηα ηηο απαληήζεηο «Μεγαιύηεξνο» ή «Μηθξόηεξνο» ηνπ πξώηνπ παίρηε. Όηαλ ηειηθά βξεη ηνλ αξηζκό, ν πξώηνο παίρηεο ησλ ζπγραίξεη αλαθνηλώλνληάο ηνπ θαη πόζεο πξνζπάζεηεο έθαλε, ηηο νπνίεο ελ ησ κεηαμύ θαηακεηξά. Δζείο ζα πξέπεη λα ζπληάμεηε πξόγξακκα κε ην όλνκα guess ην νπνίν λα παίδεη ην παξαπάλσ παηρλίδη αλαζέηνληαο ην ξόιν ηνπ πξώηνπ παίρηε ζηνλ παηρληδηάξε δεηλόζαπξν θαη ηνπ δεύηεξνπ ζε ζαο. Πξηλ ηελ έλαξμε ηνπ παηρληδηνύ, ν δεηλόζαπξνο ζα πξέπεη λα θάλεη ηηο απαξαίηεηεο ζπζηάζεηο θαη πξνηξνπέο. Τπόδεημε: Υξεζηκνπνηήζηε γηα ππόβαζξν ζην ζθεληθό ηελ εηθόλα 3D_Forest_Screen θαη γηα δεηλόζαπξν ηε κνξθή buddy, νπόηε ε αξρηθή νζόλε ηνπ παηρληδηνύ ζα κνηάδεη κε ηελ παξαθάησ εηθόλα. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 1/413

103 Δηθόλα 9 Δπηζπκεηό ζθεληθό ζην πεξηβάιινλ ηνπ SCRATCH Οδεγίεο πινπνίεζεο: Αρχικά αφινουμε τουσ μακθτζσ να ςκεφτοφν για λίγα λεπτά το πρόβλθμα και να καταςτρϊςουν ζνα νοθτό ςχζδιο υλοποίθςθσ του αλγορίκμου. Τουσ ρωτάμε αν και γιατί τελικά το ςυγκεκριμζνο πρόβλθμα απαιτεί μια δομι επανάλθψθσ υπό ςυνκικθ και επιμζνουμε να μασ ορίςουν τθ ςυνκικθ και τουσ όρουσ ιςχφοσ τθσ ι μθ ιςχφοσ τθσ. Κατόπιν τουσ καλοφμε να αρχίςουν να δομοφν το πρόγραμμα ςυνεργαηόμενοι μεταξφ τουσ. Ενόςω εργάηονται, περιφερόμαςτε ανάμεςα τουσ για να παρατθροφμε τθν πρόοδο τθσ εργαςίασ τουσ και να τουσ προςφζρουμε βοικεια αν τθ ηθτιςουν. Το αναμενόμενο αποτελζςματα κα πρζπει να μοιάηει με τθν παρακάτω εικόνα. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 2/413

104 Δηθόλα 10 Δθδνρή από ην αλακελόκελν απνηέιεζκα ηνπ πξνγξάκκαηνο ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 3/413

105 ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 4 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΟ BYOB Το 4ο φφλλο εργαςίασ αποτελεί ςυνζχεια του 4ου φφλλου εργαςίασ από το επιμορφωτικό ςενάριο «Ειςαγωγι ςτα Ρρογραμματιςτικά Ρεριβάλλοντα SCRATCH και BYOB». 21. Δραςτθριότθτα 1: Επαναλθπτικζσ Ενζργειεσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 4/413

106 Στον κϊδικα για τον ανεμόμυλο παρατθροφμε ότι καλοφμε πζντε φορζσ το ίδιο ηευγάρι εντολϊν : «Στρίψε προσ τα κάτω 72 μοίρεσ. Φτιάξε ζνα τετράγωνο.» Μποροφμε να αποφφγουμε να γράψουμε πζντε φορζσ το ίδιο ηευγάρι εντολϊν μειϊνοντασ ζτςι και τθν ζκταςθ του κϊδικα (το πλικοσ των εντολϊν); Αν ναι, πωσ; ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 5/413

107 Σι είναι επανάλθψθ; Μία από τισ βαςικζσ δομζσ ςτον προγραμματιςμό είναι θ δομι τθσ επανάλθψθσ, θ οποία μασ δίνει τθ δυνατότθτα να επαναλάβουμε μία ι περιςςότερεσ ενζργειζσ μασ, που τισ εςωκλείουμε ςε αυτι τθ δομι. Η εντολι Εκτελεί τα πλακίδια (εντολζσ) που βρίςκονται μζςα ςτο βρόχο ξανά και ξανά. Η εντολι Επαναλαμβάνει τισ εντολζσ που βρίςκονται μζςα ςτο βρόχο ςυγκεκριμζνεσ φορζσ, όςεσ ορίηουμε εμείσ (π.χ. 10 φορζσ). Δοκίμαςε με τθ βοικεια των εντολϊν επανάλθψθσ να διορκϊςεισ τον κϊδικα για τον ανεμόμυλο γράφοντασ μόνο μια φορά το ηευγάρι εντολϊν. Θ χριςθ τθσ εντολισ «Επανάλαβε..» δίνει το ακόλουκο αποτζλεςμα: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 6/413

108 Δθμιοφργθςε ξανά τθν εντολι με χριςθ των εντολϊν επανάλθψθσ. Σι είναι οι εντολζσ ειςόδου-εξόδου; Το περιβάλλον προγραμματιςμοφ Byob μασ δίνει τθ δυνατότθτα να πραγματοποιοφμε διαλόγουσ με ερωταποκρίςεισ. Με τθ βοικεια των εντολϊν ειςόδου-εξόδου, ο χριςτθσ ζχει τθ δυνατότθτα να αλλθλεπιδρά με τον υπολογιςτι. Η εντολι ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 7/413

109 Θ εντολι αυτι βρίςκεται ςτθν παλζτα και επιτρζπει να εμφανίηεται ςτθ ςκθνι ζνα μινυμα, ωσ ερϊτθςθ ςτο χριςτθ του προγράμματοσ. Ο χριςτθσ από τθν πλευρά του βλζπει ςτο κάτω μζροσ τθσ ςκθνισ το ακόλουκο πεδίο κειμζνου: Στο πεδίο κειμζνου μπορεί να πλθκτρολογιςει τθν απάντθςθ του, θ οποία αποκθκεφεται προςωρινά ςτθ μεταβλθτι επεξεργαςτοφμε κατάλλθλα ςτο πρόγραμμα., τθν οποία μποροφμε να Άλλεσ μορφζσ εντολϊν ειςόδου-εξόδου αποτελοφν και οι εντολζσ: Δοκίμαςε με τθ χριςθ εντολϊν ειςόδου-εξόδου, ςτθ διαδικαςία «karavi», να ρωτάσ το χριςτθ να ορίςει το μικοσ του καραβιοφ μεταξφ 30 και 70 βιματα και να κάνεισ χριςθ τθσ απάντθςθσ όπου είναι απαραίτθτο. Μετά τθν υλοποίθςθ των ςυγκεκριμζνων λειτουργιϊν θ διαδικαςία καράβι κα γίνει: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 8/413

110 Με ηελ ρξεζηκνπνίεζε ηεο εληνιήο ξσηάκε θαη πεξηκέλνπκε απάληεζε. Με ηελ πινπνίεζε ηεο παξαπάλσ εληνιήο δεκηνπξγείηαη απηόκαηα ε πξνζσξηλή κεηαβιεηή, ε νπνία έρεη σο ηηκή ην κέγεζνο ηεο βάζεο ηνπ θαξαβηνύ πνπ δίλεηαη σο ηηκή από ην ρξήζηε. Μζχρι ςτιγμισ για το ςχεδιαςμό του ςκθνικοφ τθσ παραλίασ ζχουμε κάνει τα τζςςερα πρϊτα βιματα. Ασ προχωριςουμε ςτο ΒΘΜΑ 5. ΒΗΜΑ 1: Ειςαγωγι ςκθνικοφ. ΒΗΜΑ 2: Σχεδίαςθ καραβιοφ. ΒΗΜΑ 3: Σχεδίαςθ δζντρων. ΒΗΜΑ 4: Σχεδίαςθ ανεμόμυλοσ. ΒΗΜΑ 5: Σχεδίαςθ ομπρζλασ. ΒΗΜΑ 6: Σχεδίαςθ ιλιου. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 9/413

111 ΒΗΜΑ 7: ρεδίαζε κπάιαο. Δραςτθριότθτα 2: χεδίαςθ ομπρζλασ Δοκίμαςε να γράψεισ μια διαδικαςία «umbrella» που να παίρνει ωσ παραμζτρουσ τισ αρχικζσ ςυντεταγμζνεσ (x=-228, y=-76). Κάκε ομπρζλα αποτελείται από ζνα θμικφκλιο και μια κάκετθ γραμμι ςτο μζςο. Ακόμα ζχει μία τοπικι μεταβλθτι «aktina» που είναι οριςμζνθ ςτο 20. Οδθγίεσ για τθ δθμιουργία τθσ διαδικαςία «umbrella» θ οποία περιλαμβάνει επαναλθπτικι δομι. Μαζεκαηηθά Έζησ ξ ε αθηίλα ηνπ θύθινπ. Η πεξίκεηξνο ηνπ Π ζα είλαη: Π= 2*π*ξ,όπνπ π= 3.14 ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 10/413

112 Ξεκινάω ορίηοντασ τθν τοπικι μεταβλθτι. Στθ ςυνζχεια ορίηω το ςθμείο που κα ςχεδιαςτεί θ ομπρζλα κακϊσ και το χρϊμα τθσ ομπρζλασ. Τζλοσ, ςχεδιάηω το θμικφκλιο και τθν κάκετθ γραμμι για να ολοκλθρωκεί ο ςχεδιαςμόσ τθσ ομπρζλασ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 11/413

113 Θα θάλεη ηόζεο επαλαιήςεηο όζεο ην κηζό ηεο πεξηκέηξνπ ηνπ θύθινπ κε αθηίλα ίζε κε «aktina». Γηαηί βάδφ ηελ Μορθή κοσ λα ζηρίυεη κοίρες; Δθμιοφργθςε ζνα πρόγραμμα που να ςχεδιάηει 4 ομπρζλεσ ςε διαφορετικά ςθμεία ςτο χϊρο. Δραςτθριότθτα 3: χεδίαςθ ιλιου ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 12/413

114 Δθμιοφργθςε μια διαδικαςία με το όνομα «ilios», θ οποία να ςχεδιάηει ζναν ιλιο. Ο ιλιοσ αποτελείται από ζξι γραμμζσ οι οποίεσ αποτελοφν ακτίνεσ ενόσ εξαγϊνου που διζρχονται από τισ κορυφζσ του. Σχεδίαςε μόνο τισ ακτίνεσ του εξαγϊνου με μζγεκοσ 30 βιματα και αρχίηοντασ από τθν κζςθ x=189,y=144 που κζλουμε να είναι το κζντρο του. Για να δθμιουργθκεί το κενό ςτο κζντρο του ιλιου (όπωσ ςτθν εικόνα) δοκίμαςε να βάλεισ τθν Μορφι ςου, κατά το ςχεδιαςμό τθσ ακτίνασ, ςτα 10 πρϊτα βιματα να μθ γράφει και να γράφει ςτα επόμενα 20 βιματα. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 13/413

115 ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 5 - ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΜΠΕΔΩΗ Πρόςκετεσ αςκιςεισ, δραςτθριότθτεσ Θζματα εμπζδωςθσ, αξιολόγθςθσ και αυτοαξιολόγθςθσ των μακθτϊν Θ επανάλθψθ ζχει ωσ ςτόχο τθν καλφτερθ κατανόθςθ τθσ λειτουργίασ του βρόχου με τθν παρακολοφκθςθ τθσ μεταβολισ των τιμϊν των μεταβλθτϊν. Για το ςκοπό αυτό κα πρζπει να κοιτάξετε προςεκτικά τθν παρακάτω οκόνθ και να τθ μελετιςετε εισ βάκοσ ϊςτε να απαντιςετε ςτισ παρακάτω ερωτιςεισ ανοιχτοφ τφπου. Εικόνα 11 Παρακολοφκθςθ τθσ μεταβολισ των τιμϊν των μεταβλθτϊν ΕΡΩΣΗΕΙ ΑΝΟΙΧΣΟΤ ΣΤΠΟΤ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 14/413

116 1. Στθν οκόνθ εκτζλεςθσ προγράμματοσ που φαίνεται ςτθν Εικόνα 7, εμφανίςτε τισ μεταβλθτζσ του προγράμματοσ. 2. Ρόςεσ και ποιεσ είναι οι μεταβλθτζσ αυτζσ; Κατά τθν ζναρξθ εκτζλεςθσ του προγράμματοσ, ποιεσ μεταβλθτζσ λαμβάνουν αρχικζσ τιμζσ και ποιεσ όχι; Γιατί γίνεται αυτό; Ρϊσ δθμιουργείται θ τιμι τθσ μεταβλθτισ 1number; Ροια είναι θ αρχικι τιμι τθσ μεταβλθτισ i; Ρότε και πϊσ αυξάνει αυτι ςτθ ςυνζχεια; Ρότε και πϊσ αποκτά τιμι θ μεταβλθτι 2number; Τι πρζπει να ςυμβαίνει ϊςτε να ςυνεχίηεται θ εκτζλεςθ του προγράμματοσ; Ρότε τελειϊνει το παιχνίδι; Τι τιμζσ ζχουν τότε οι μεταβλθτζσ 1number και 2number; Τι αντιπροςωπεφει τότε θ τιμι του i και τι κάνουμε με αυτιν; ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 15/413

117 17. ΠΡΟΣΑΕΙ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΣΕΡΩ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΕ ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΕ ΕΡΓΑΙΕ Ολοκλθρϊςτε τθ δθμιουργία των φφλλων εργαςίασ που προορίηονται για τουσ μακθτζσ, παραλλάςςοντασ ςτοιχεία των προτεινόμενων δραςτθριοτιτων. Ρροςπακιςτε να δθμιουργιςετε μια δραςτθριότθτα ςυλλογικά, χωριςμζνοι ςε ομάδεσ (εκτόσ τάξθσ). Μπορείτε να τθν περιγράψετε ςε ζνα wiki ι ςε ζνα googledoc. Θ επικοινωνία ςασ μπορεί να πραγματοποιθκεί με όποιον τρόπο επιλζξετε εςείσ ωσ τον πλζον πρόςφορο (όπωσ , chat ι forum, skype, oovoo ι κάτι ανάλογο κλπ). Δείτε τθ βιβλιογραφία ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 16/413

118 Εμβάκυνςθ ςτο SCRATCH 1. ΣΙΣΛΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Εμβάκυνςθ ςτο προγραμματιςτικό περιβάλλον SCRATCH/ ΒΥΟΒ. 2. ΕΚΣΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ρροβλζπεται να διαρκζςει ςυνολικά 4 διδακτικζσ ϊρεσ. 3. ΕΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΔΩΝ/ ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΕΝΕ ΓΝΩΕΙ Το διδακτικό ςενάριο ςχετίηεται άμεςα τόςο με το Διακεματικό Ενιαίο Ρλαίςιο Ρρογράμματοσ Σπουδϊν (Δ.Ε.Ρ.Ρ.Σ.) για τθν Ρλθροφορικι όςο και με τθν διδαςκαλία πρόγραμμα ςπουδϊν των νζων διδακτικϊν αντικειμζνων που ζχουν ειςαχκεί ςτα ολοιμερα δθμοτικά ςχολεία που λειτουργιςαν με Ενιαίο Αναμορφωμζνο Εκπαιδευτικό Ρρόγραμμα (ΕΑΕΡ) (ΦΕΚ 1139/ ). Επίςθσ ςφμφωνα με το αναλυτικό πρόγραμμα που ιςχφει τθν ϊρα που γράφεται θ παροφςα παράγραφοσ και ειδικότερα ςτο επιςτθμονικό πεδίο Τεχνολογίασ Ρλθροφορίασ & Επικοινωνιϊν ςτθν Ρρωτοβάκμια Εκπαίδευςθ, ορίηεται ςτουσ βαςικοφσ άξονεσ μακθςιακϊν ςτόχων του Ρ.Σ. για τισ ΤΡΕ ο προγραμματιςμόσ του υπολογιςτι (Ζνότθτα: Διερευνϊ, ανακαλφπτω και λφνω προβλιματα με ΤΡΕ). Ειδικότερα, ςφμφωνα με το νζο αναλυτικό πιλοτικό πρόγραμμα βαςικόσ ςτόχοσ τθσ υποενότθτασ «Ρρογραμματίηω τον υπολογιςτι μου (10 ϊρεσ)» είναι θ ςταδιακι εξοικείωςθ των μακθτϊν με τον προγραμματιςμό μζςα από τθν αξιοποίθςθ διακζςιμων εκπαιδευτικϊν περιβαλλόντων οπτικοφ προγραμματιςμοφ. Οι μακθτζσ ςε κατάλλθλα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα προγραμματιςμοφ, χειρίηονται και διερευνοφν ζτοιμα προγράμματα και ειςάγονται ςτθν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 17/413

119 ζννοια του αλγορίκμου, ζχοντασ ωσ γενικό προςανατολιςμό τθ μετάβαςθ από τθν ψθφιακι ηωγραφικι ςτα προγραμματιηόμενα πολυμζςα. Ο εκπαιδευτικόσ, προκαλεί το ενδιαφζρον των μακθτϊν, ϊςτε να δθμιουργιςουν μικρζσ εφαρμογζσ, ςτισ οποίεσ κα προκαλείται θ δράςθ αντικειμζνων ςτθ ςκθνι ι ςτο χϊρο επιςκόπθςθσ με χριςθ χειριςτθρίων (πλθκτρολόγιο, ποντίκι ). Πςον αφορά το εκπαιδευτικό υλικό προτείνεται και το SCRATCH. Ππωσ είναι εφλολο, θ ζνταξθ ςε κάποιο πρόγραμμα μπορεί να μεταβλθκεί από Με μια γενικότερθ ζννοια, προβλζπεται ότι ακόμθ και αν μεταβλθκοφν τα ΑΡΣ και τα διδαςκόμενα μακιματα Ρλθροφορικισ, ςτα νζα ΑΡΣ θ διδαςκαλία του Scratch κα μπορεί να ενταχκεί, κακϊσ το περιβάλλον είναι πολφ κατάλλθλο για τθ διδαςκαλία του προγραμματιςμοφ ςε διάφορα επίπεδα και εννοιολογικό «βάκοσ» και υποςτθρίηεται κερμά από μια ευρεία κοινότθτα. Ομοίωσ, ςτο Ρρόγραμμα Σπουδϊν του Γενικοφ και του Τεχνολογικοφ Λυκείου θ ειςαγωγι ςε βαςικζσ ζννοιεσ του προγραμματιςμοφ αποτελοφν ςτόχο των μακθμάτων Ρλθροφορικισ. Το μακθςιακό περιβάλλον του SCRATCH αποτελεί μια εναλλακτικι προςζγγιςθ γλϊςςασ προγραμματιςμοφ που βοθκά ςτθν ενεργοποίθςθ των μακθτϊν, ςτθν οικοδόμθςθ νζασ γνϊςθσ και ςτθν εφαρμογι τθσ νζασ γνϊςθσ ςτθν επίλυςθ προβλθμάτων. Το ςενάριο κα μποροφςε να διδαχκεί και ςε μακθτζσ τθσ Β Λυκείου ςτο πλαίςιο του μακιματοσ «Εφαρμογζσ Υπολογιςτϊν». Τζλοσ, ςφμφωνα με τα παρόντα ΑΡΣ και ΕΡΡΣ Ρλθροφορικισ το παρόν διδακτικό ςενάριο μπορεί να αξιοποιθκεί ςτο μάκθμα τθσ Ρλθροφορικισ τθσ Γ Γυμναςίου. Κα μποροφςε όμωσ να χρθςιμοποιθκεί ενδεχομζνωσ με κάποιεσ τροποποιιςεισ και ςτα μακιματα Ρλθροφορικισ και των υπολοίπων τάξεων του Γυμναςίου και του Λυκείου. Σφμφωνα με το νζο πρόγραμμα ςπουδϊν Ρλθροφορικισ που εφαρμόςτθκε πζρςι πιλοτικά ςε μερικά ςχολεία και από τθν φετινι χρονιά εφαρμόηεται ςε όλα τα ςχολεία τθσ χϊρασ, ο άξονασ μακθςιακϊν ςτόχων «προγραμματίηω τον υπολογιςτι» υπάρχει ςε όλεσ τισ τάξεισ και ανάμεςα ςτο προτεινόμενο εκπαιδευτικό υλικό υπάρχει το SCRATCH, οπότε το παρόν διδακτικό ςενάριο κα μποροφςε να αξιοποιθκεί ςτο μάκθμα τθσ Ρλθροφορικισ ςε μία από τισ τάξεισ του Γυμναςίου. Στθν ίδια λογικι είναι και το περιβάλλον BYOB ( που αναπτφχκθκε από το Ρανεπιςτιμιο τθσ California, ςτο Berkeley. To BΥΟΒ ι και Snap! όπωσ λζγεται μπορεί να εκτελεςτεί απ ευκείασ online ςτθ διεφκυνςθ χωρίσ να χρειάηεται κάποια προγενζςτερθ προετοιμαςία ι εγκατάςταςθ όπωσ απαιτεί το Scratch. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 18/413

120 4. ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΧΟΙ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Οι ςκοποί και ςτόχοι του διδακτικοφ ςεναρίου είναι πολλαπλοί, κακϊσ αγγίηουν διάφορεσ πτυχζσ του προγραμματιςμοφ με τθ βοικεια του προγραμματιςτικοφ περιβάλλοντοσ SCRATCH. Ριο ςυγκεκριμζνα, το ςενάριο χωρίηεται ςε 3 ενότθτεσ: 1. Δθμιουργία ενόσ παιχνιδιοφ ςτο SCRATCH 2. Οι μεταβλθτζσ ωσ ιδιότθτεσ αντικειμζνων ςτο SCRATCH 3. Δθμιουργία πιο ςφνκετων εφαρμογϊν ςτο SCRATCH Σκοπόσ τθσ ενότθτασ 1 είναι οι μακθτζσ να χρθςιμοποιοφν εντολζσ ελζγχου και αιςκθτιρων για να δθμιουργιςουν το δικό τουσ παιχνίδι. Ζτςι, οι μακθτζσ κα πρζπει: 1. να μποροφν να ςχεδιάηουν πρϊτα το παιχνίδι τουσ, πριν το προγραμματίςουν 2. να μποροφν να προγραμματίηουν μορφζσ ϊςτε να ελζγχονται από τα πλικτρα του πλθκτρολογίου 3. να μποροφν να ανιχνεφουν τθν επαφι μεταξφ δφο μορφϊν και να προγραμματίςουν τισ μορφζσ ϊςτε να αντιδροφν ςε αυτι τθν επαφι Σκοπόσ τθσ ενότθτασ 2 (του παρόντοσ ςεναρίου) είναι οι μακθτζσ να χρθςιμοποιοφν μεταβλθτζσ ϊςτε να δθμιουργιςουν πιο πολφπλοκεσ εφαρμογζσ. Οι ςτόχοι αυτισ τθσ ενότθτασ χωρίηονται ςε δφο κατθγορίεσ: τόχοι ςχετικοί με τον προγραμματιςμό: 1. να μποροφν να ανακζτουν ιδιότθτεσ αντικειμζνων ςε μεταβλθτζσ 2. να μποροφν να χρθςιμοποιοφν τισ ιδιότθτεσ των αντικειμζνων για να προγραμματίςουν ςυμπεριφορζσ 3. να μποροφν να χρθςιμοποιοφν απλζσ λογικζσ ςυνκικεσ τόχοι ςχετικοί με το περιβάλλον προγραμματιςμοφ τθσ SCRATCH: 1. να μποροφν να ειςάγουν ζτοιμεσ μορφζσ από τον υπολογιςτι τουσ ςτθ SCRATCH 2. να μποροφν να ειςάγουν για υπόβακρα ζτοιμεσ εικόνεσ από τον υπολογιςτι τουσ ςτθ SCRATCH 3. να μποροφν να διαγράφουν μορφζσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 19/413

121 Σκοπόσ τθσ 3 θσ και τελευταίασ ενότθτασ του ςεναρίου είναι οι μακθτζσ να αξιοποιοφν και γνϊςεισ και δεξιότθτεσ που ζχουν αποκτιςει για τθ δθμιουργία και παρουςίαςθ ςυνκετικϊν εργαςιϊν. Είναι ςθμαντικό θ επιλογι μιασ ςυνκετικισ δραςτθριότθτασ να βαςίηεται ςτθν περιζργεια του μακθτι και τθν αυτενζργειά του. Ο μακθτισ πρζπει να παρακινείται από τον εκπαιδευτικό ςτο να προςδιορίηει και να αξιοποιεί διάφορεσ πθγζσ και μζςα πλθροφόρθςθσ. Να ςυνδυάηει τθ κεωρία με τθν πράξθ και να ςτοχεφει κυρίωσ ςτθν απόκτθςθ κριτικϊν δεξιοτιτων και δεξιοτιτων μεκοδολογικοφ χαρακτιρα. Οι μακθτζσ πρζπει να ςτθριχτοφν ςτισ γνϊςεισ που ζχουν αποκτιςει, οι οποίεσ κα τουσ βοθκιςουν ςτον κατάλλθλο ςχεδιαςμό και ςτθν οργάνωςθ που απαιτείται για να επιτευχκεί το επιδιωκόμενο αποτζλεςμα τθσ κάκε δραςτθριότθτασ ςτον προγραμματιςμζνο χρόνο. Ζτςι, με τισ ςυνκετικζσ εργαςίεσ οι μακθτζσ ςυμμετζχουν ενεργά ςτθ μακθςιακι διαδικαςία. Επιδιϊκεται ζτςι θ ανάπτυξθ τθσ δθμιουργικότθτασ, τθσ ςυνεργατικότθτασ και τθσ ικανότθτασ επικοινωνίασ. Συγκεκριμζνα, ςε αυτό το επίπεδο ςτόχων, επιδιϊκεται: να αναπτφξουν οι μακθτζσ κριτικζσ δεξιότθτεσ για τθν αντιμετϊπιςθ προβλθμάτων με τθ χριςθ υπολογιςτι και να επιλφςουν απλά προβλιματα ςε προγραμματιςτικό περιβάλλον. ο εκπαιδευτικόσ πρζπει να ενιςχφςει ςτουσ μακθτζσ τθν πειραματικι και ερευνθτικι διάκεςθ, δίνοντάσ τουσ απλά και διαςκεδαςτικά προβλιματα προσ επίλυςθ. οι μακθτζσ ενκαρρφνονται να κατανοιςουν το προσ επίλυςθ πρόβλθμα, να το αναλφςουν και με τθ βοικεια ενόσ κατάλλθλου προγραμματιςτικοφ περιβάλλοντοσ να ςυνκζςουν τθ λφςθ του. πρζπει να τονιςτεί ότι θ πειραματικι διερεφνθςθ δε ςθμαίνει επίδειξθ προγραμματιςτικϊν τεχνικϊν που διεξάγονται από τον εκπαιδευτικό, αλλά ανάπτυξθ του πειραματικοφ πνεφματοσ του μακθτι. Στο 4 ο φφλλο εργαςίασ οι μακθτζσ καλοφνται να δθμιουργιςουν ζνα παιχνίδι, με βάςθ τισ προγενζςτερεσ γνϊςεισ τουσ ςτο προγραμματιςτικό περιβάλλον BYOB και ςυνδυάηοντασ τισ. Συνκζτοντασ αυτά που ζχουν ιδθ δθμιουργιςει ςτα προθγοφμενα ςενάρια, δθμιουργοφν μία ςφνκετθ, πιο ολοκλθρωμζνθ, ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 20/413

122 αλλθλεπιδραςτικι εφαρμογι. 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ραρουςιάηεται μια ενδεικτικι οργάνωςθ μακθμάτων, θ οποία μπορεί να εφαρμοςτεί ςτθ διδαςκαλία του προγραμματιςμοφ ςτθ Γ τάξθ Γυμναςίου ςτο μάκθμα «Δομθμζνοσ Ρρογραμματιςμόσ» ςε 4 διδακτικζσ ϊρεσ. Κατά τθν 1 θ ενότθτα, οι μακθτζσ ςτθν αρχι τθσ δραςτθριότθτασ ςυηθτάνε για τα θλεκτρονικά παιχνίδια. Συηθτάνε για το αν ο χριςτθσ ενόσ θλεκτρονικοφ παιχνιδιοφ ελζγχει όλουσ τουσ χαρακτιρεσ που βλζπει ςτο παιχνίδι, ι αν κάποιοι ελζγχονται από τον υπολογιςτι, για τθν ζννοια του ςκορ και για το ποιο κα μποροφςε να είναι το ςκορ ςτο παιχνίδι με τα ψαράκια που καταςκευάςανε ςτα προθγοφμενα διδακτικά ςενάρια. Αναφζρεται ςτουσ μακθτζσ πωσ κα καταςκευάςουν οι ίδιοι ςτo SCRATCH ζνα παιχνίδι και ςυηθτάνε για το αν ο βυκόσ τθσ κάλαςςασ που είδαν ςτθν προθγοφμενθ δραςτθριότθτα μπορεί να μετατραπεί ςε παιχνίδι. Ο ςχεδιαςμόσ παιχνιδιϊν ζχει αποδειχκεί πωσ προάγει τισ αυκεντικζσ μορφζσ μάκθςθσ. Οι δραςτθριότθτεσ ψυχολογικισ και γνωςτικισ προετοιμαςίασ γίνονται ςε επίπεδο τάξθσ. Οι δραςτθριότθτεσ διδαςκαλίασ, εμπζδωςθσ και αξιολόγθςθσ του αντικειμζνου γίνονται με τον κάκε μακθτι να δουλεφει ςτον υπολογιςτι του. Θ 2 θ ενότθτα βαςίηεται ςτθν προςομοίωςθ του βυκοφ τθσ κάλαςςασ και ςτθν φράςθ «το μεγάλο ψάρι τρϊει το μικρό» όπου κα μελετθκοφν οι μεταβλθτζσ ςαν ιδιότθτεσ αντικειμζνων ςτθ γλϊςςα προγραμματιςμοφ SCRATCH. Οι δραςτθριότθτεσ ψυχολογικισ και γνωςτικισ προετοιμαςίασ κακϊσ και θ αξιολόγθςθ γίνονται ςε επίπεδο τάξθσ, ενϊ θ δραςτθριότθτα διδαςκαλίασ και εμπζδωςθσ του αντικειμζνου γίνεται με τον κάκε μακθτι να δουλεφει ςτον υπολογιςτι του. Πςον αφορά τθν 3 θ ενότθτα, θ επίτευξθ των ςυνκετικϊν εργαςιϊν μπορεί να γίνει είτε ατομικά είτε ομαδοςυνεργατικά. Θ ςυνεργαςία ομάδων βοθκάει ςτθν ανάπτυξθ τθσ ικανότθτασ επικοινωνίασ, ςτθν ζνταξθ των μοναχικϊν μακθτϊν ςτο κοινωνικό ςφνολο του ςχολείου και εξαςφαλίηει τθν ενεργό ςυμμετοχι των μακθτϊν ςτθ μακθςιακι διαδικαςία με φυςικό και αβίαςτο τρόπο. Θ εργαςία ςε ομάδεσ περιορίηει τθν ανταγωνιςτικότθτα μεταξφ των μακθτϊν και ςυγχρόνωσ κάνει τουσ μακθτζσ να αιςκάνονται υπεφκυνα και ςθμαντικά άτομα, ικανά να αναλάβουν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 21/413

123 αρμοδιότθτεσ και να ςυμβάλλουν ςτθν ολοκλιρωςθ μιασ κοινισ εργαςίασ. Μία κατάλλθλθ μζκοδοσ για τθν εκπόνθςθ ομαδικϊν ςυνκετικϊν εργαςιϊν είναι θ μζκοδοσ Project ι θ μζκοδοσ των ςχεδίων. Κακϊσ οι μακθτζσ βρίςκονται ςτα πρϊτα ςτάδια τθσ εφθβείασ και ολοκλθρϊνουν τθν περίοδο τθσ αφαιρετικισ ςκζψθσ (ςφμφωνα με τα ςτάδια του Piaget), θ διδαςκαλία τθσ Ρλθροφορικισ πρζπει να ενκαρρφνει τουσ μακθτζσ: να ςυνεργάηονται για τθν εκτζλεςθ ςυγκεκριμζνων μεγάλων δραςτθριοτιτων. να αναπτφςςουν πρωτοβουλίεσ και να διατθροφν τθν ανεξαρτθςία τουσ με ςεβαςμό ςτθν άποψθ των άλλων. να ςχεδιάηουν, να προγραμματίηουν και να οργανϊνουν τισ εργαςίεσ μιασ ομάδασ. να αναγνωρίηουν τθ ςυμβολι τθσ ομαδικισ εργαςίασ ςτθν παραγωγι ζργου. να ςυηθτοφν και να κρίνουν τθν εργαςία τουσ και τθν εργαςία των άλλων. να αυτενεργοφν και να πειραματίηονται, ϊςτε να ανακαλφπτουν μόνοι τουσ τθ γνϊςθ. Το 4 ο φφλλο εργαςίασ αποτελεί μία ςφνκετθ εφαρμογι ςτο προγραμματιςτικό περιβάλλον BYOB. Τα παιδικά ςτθν ίδια λογικι με τισ προθγοφμενεσ δραςτθριότθτεσ ςυνδυάηουν τον προγραμματιςμό με τα πολυμεςικά χαρακτθριςτικά που μποροφν εφκολα να ειςάγουν χάρθ ςτθν απλότθτα του περιβάλλοντοσ, προκειμζνου να δθμιουργιςουν μία ςφνκετθ αλλθλεπιδραςτικι εφαρμογι. Στο τζλοσ οι μακθτζσ παρουςιάηουν τισ εργαςίεσ τουσ ςτθν τάξθ και αναπτφςςεται ςυηιτθςθ με βάςθ τθν κρίςθ των ζργων τουσ. Θ υλοποίθςθ των δραςτθριοτιτων γίνεται μζςα ςτο ςχολικό εργαςτιριο κατά τθ διάρκεια τθσ διδακτικισ ϊρασ. Υπάρχει αρχικά μια δραςτθριότθτα που ηθτά από τουσ μακθτζσ να εξερευνιςουν και πειραματιςτοφν με τθν βοικεια του φφλλου εργαςίασ. Τουσ δίνεται μια ζτοιμθ εφαρμογι του SCRATCH (Δραςτθριότθτα 1 του Φφλλου Εργαςίασ 3), θ οποία υλοποιεί τθν πράξθ τθσ πρόςκεςθσ κάνοντασ χριςθ των εντολϊν ειςόδου εξόδου, κακϊσ και τθν χριςθ των μεταβλθτϊν (των δυο αρικμϊν που δίνονται από τον χριςτθ για να προςτεκοφν). Ηθτείται από το κάκε ηευγάρι εργαςίασ να κατανοιςει τθν λειτουργία τθσ διδόμενθσ εφαρμογισ και να εντοπίςει ςε αυτιν ςτοιχεία προγραμματιςτικά τα οποία ιδθ ζχουν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 22/413

124 διδαχκεί. Γίνεται ςυηιτθςθ των αποτελεςμάτων ςτθν τάξθ. Με τθν βοικεια τθσ δραςτθριότθτασ θ οποία ιδθ τουσ ζχει δοκεί ηθτείται από τουσ μακθτζσ να απαντιςουν ςτο τι αλλαγζσ κα ζπρεπε να γίνουν ζτςι ϊςτε θ δραςτθριότθτα αυτι να επεκτακεί ζτςι ϊςτε να μπορεί να υλοποιεί και τισ τζςςερισ αρικμθτικζσ πράξεισ με τθν μορφι τθσ γνωςτισ αρικμομθχανισ. Οι μακθτζσ μετά τθν ςυηιτθςθ (καταιγιςμόσ ιδεϊν) αφινονται κατά ηευγάρια να υλοποιιςουν τισ προτεινόμενζσ τουσ ιδζεσ. Αφοφ ολοκλθρωκεί το χρονικό όριο που τουσ δίνεται παρουςιάηουν τθν δικι τουσ δραςτθριότθτα. Γίνεται ςυηιτθςθ των αποτελεςμάτων ςτθν τάξθ. 6. ΕΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΕΜΑΣΑ ΘΕΩΡΙΑ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Το προτεινόμενο ςενάριο και οι δραςτθριότθτεσ, με ζνα γενικό τρόπο, εντάςςονται ςε μια λογικι «game based learning», ςε μια ιδιαίτερθ διάςταςθ αυτι τθσ προςζγγιςθσ, αφοφ οι μακθτζσ καλοφνται να δθμιουργιςουν οι ίδιοι παιχνίδια ι παιγνιϊδεισ καταςτάςεισ. Μςωσ κα ιταν ορκότερο να ονομαςτεί «game creation based learning». Θ ςχετικά νζα αυτι προςζγγιςθ, ρθξικζλευκθ κακϊσ προτείνει μια μάκθςθ βαςιςμζνθ ςε ό,τι είναι κατά κάποιο τρόπο, από τθν ίδια του τθ φφςθ αποκλειςμζνο από τθν εκπαίδευςθ: το παιχνίδι. Ραρόλο που ζχει ςχετικά μικρι θλικία, θ προςζγγιςθ αυτι ζχει δθμιουργιςει ζνα είδοσ «ςχολισ» για τθν ειςαγωγι ςτον προγραμματιςμό (με τθν ευρφτερθ ζννοια) και τθν ςχεδίαςθ και υλοποίθςθ περιβαλλόντων που ςτθρίηονται με ρθτό τρόπο ςτθ δθμιουργία παιγνίων και θλεκτρονικϊν παιχνιδιϊν, με προεξάρχον το Game Maker. Είναι προσ απόδειξθ βζβαια αν πράγματι τα περιβάλλοντα αυτά λειτουργοφν όπωσ περιγράφονται και αν οι μακθτζσ, χάρθ ςτο κίνθτρο αυτό, του παιγνίου, παρακινοφνται να κάνουν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 23/413

125 μεγαλφτερεσ προςπάκειεσ επίλυςθσ πιο ςφνκετων προβλθμάτων. 7. ΧΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΩΝ ΓΙΑ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ («προςτικζμενθ αξία» και αντίλογοσ, επιφυλάξεισ, προβλιματα) Για τθν διδαςκαλία του ςεναρίου μασ κα χρειαςτεί ζνα εργαςτιριο πλθροφορικισ που να ζχει εγκαταςτακεί το λογιςμικό SCRATCH. Επίςθσ καλό κα είναι να υπάρχει ζνασ video projector για να μπορεί ο εκπαιδευτικόσ να παρουςιάηει τισ απαραίτθτεσ ζννοιεσ για τον προγραμματιςμό που κα χρειαςτοφν να γνωρίηουν οι μακθτζσ κακϊσ και το περιβάλλον του SCRATCH/BYOB. 8. ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΕΙ ΣΩΝ ΜΑΘΗΣΩΝ/ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΔΤΚΟΛΙΩΝ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Και οι 3 διδακτικζσ ενότθτεσ του ςεναρίου προβλζπεται να δυςκολζψουν αρκετά τουσ μακθτζσ. Κατά τθν 1 θ ενότθτα οι μακθτζσ κα πρζπει να μπουν ςτθ λογικι καταςκευισ δικϊν τουσ παιχνιδιϊν. Θ διαδικαςία αυτι κα πρζπει να αντιμετωπίςει παρανοιςεισ όπωσ: τι μπορεί να αποτελεί υπόβακρο ενόσ παιχνιδιοφ, ποια κα είναι τα εικονίδια που κα προςτεκοφν ο χριςτθσ ενόσ θλεκτρονικοφ παιχνιδιοφ ελζγχει όλουσ τουσ χαρακτιρεσ που βλζπει ςτο παιχνίδι, ι κάποιοι ελζγχονται από τον υπολογιςτι; Κατά τθ 2θ ενότθτα, οι μακθτζσ κα πρζπει να μάκουν να βλζπουν τισ μεταβλθτζσ ςαν ιδιότθτεσ αντικειμζνων, κάτι που δεν είναι ςυνθκιςμζνοι να κάνουν. Για αυτό το ςκοπό κα πρζπει να ςυνειδθτοποιιςουν ότι κάκε μεταβλθτι μπορεί να αφορά π.χ. τθν κατάςταςθ ενόσ αντικειμζνου (π.χ. ενόσ ηϊου) ι τθν ποςότθτα ςτοιχείων που διακζτει το αντικείμενο κλπ. Με αυτό τον τρόπο ςιγά ςιγά οι μακθτζσ εξοικειϊνονται με τθν ζννοια του αντικειμενοςτραφοφσ προγραμματιςμοφ. Θ 3θ ενότθτα πρζπει οι μακθτζσ να ξεπεράςουν τθ δυςκολία να οργανϊνουν τισ ςκζψεισ τουσ ςε πολφπλοκα προβλιματα κακϊσ και να αντλοφν παλιζσ γνϊςεισ προγραμματιςμοφ που ζχουν αποκτιςει και να τισ κζςουν ςε πράξθ ςτθν καταςκευι προγραμμάτων ςτο περιβάλλον SCRATCH/BYOB. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 24/413

126 9. ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΜΕΣΑΣΟΠΙΗ ΘΕΩΡΗΣΙΚΑ ΘΕΜΑΣΑ - ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ Κατά τθν εκτζλεςθ του ςεναρίου εκτιμάται ότι δεν υπάρξουν ςθμαντικά προβλιματα ςε ςχζςθ με τθν ταχφτθτα λειτουργίασ του Θ/Υ Λογιςμικοφ (SCRATCH/BYOB). Συνεπϊσ δεν κα υπάρξουν προβλιματα εκκίνθςθσ του λογιςμικοφ ι δυςλειτουργίεσ που κα επθρεάςουν το μάκθμα (διδακτικόσ κόρυβοσ). Επίςθσ, εκτιμάται το διδακτικό ςυμβόλαιο δεν κα ανατραπεί διότι τα φφλλα εργαςίασ είναι απλά, ρεαλιςτικά και οδθγοφν το μακθτι βιμα βιμα ςτθν ομαλι εξοικείωςθ του με το λογιςμικό. Υπάρχει βζβαια το ενδεχόμενο υπερβολικισ εναςχόλθςθσ των μακθτϊν με κάποιεσ όψεισ των δραςτθριοτιτων που τουσ προτείνονται, ςε βάροσ άλλων. Για παράδειγμα, οι μακθτζσ μπορεί να αφιερϊςουν υπερβολικό χρόνο ςτθν τελειοποίθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ διαφόρων χαρακτιρων, ζτςι ϊςτε να είναι πιο «αλθκοφανείσ». Ππωσ αναφζρεται και ςε επομζνθ ενότθτα (13), ο εκπαιδευτικόσ κα κρίνει, ανάλογα με τθν εξζλιξθ του ςεναρίου, εάν κα πρζπει να επιτρζψει αποκλίςεισ από το ςενάριο. 10. ΧΡΗΗ ΕΞΩΣΕΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Πθγζσ εκμάκθςθσ Βιβλίο για τθ δθμιουργία παιχνιδιϊν με το SCRATCH Γνωριμία με το SCRATCH Οδθγόσ για το SCRATCH Γνωριμία με το BYOB Online εκτζλεςθ του BYOB Άρκρα για το SCRATCH ςτα νζα Free tool offers 'easy' coding A Programming Language Like Playing With Blocks With simplified code, programming becomes child's play Ακαδθμαϊκά ζργα για το SCRATCH ι αναφερόμενα ςε αυτό Maloney, J., Burd, L., Kafai, Y., Rusk, N., Silverman, B., and Resnick, M. (2004). SCRATCH: A Sneak Preview. Second International Conference on Creating, Connecting, and Collaborating through Computing. Kyoto, Japan, pp ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 25/413

127 Resnick, M., Kafai, Y., Maloney, J., Rusk, N., Burd, L., & Silverman, B. (2003). A Networked, Media-Rich Programming Environment to Enhance Technological Fluency at After-School Centers in Economically-Disadvantaged Communities. Proposal to National Science Foundation. Peppler, K., & Kafai, Y. (2005). Creative coding: The role of art and programming in the K-12 educational context. Resnick, M., Maloney, J., & Rusk, N. (2006). SCRATCH and technological fluency (Powerpoint slide 2.5MB). Monroy-Hernández, A. and Resnick, M. (2008). Empowering kids to create and share programmable media. interactions 15, 2 (Mar. 2008), Monroy-Hernández, A. (2009) Designing a website for creative learning. In: Proceedings of the WebSci'09: Society On-Line, March 2009, Athens, Greece Υπάρχει επίςθσ μια ςειρά άρκρων που εςτιάηονται ςτθ χριςθ του SCRATCH ςε πλαίςια διαφορετικά από τθν ειςαγωγι ςτον προγραμματιςμό. Στο site του SCRATCH υπάρχουν πολλζσ αναφορζσ αυτοφ του είδουσ. Διάςπαρτεσ επίςθσ είναι ςτο Διαδίκτυο ανάλογεσ αναφορζσ. Στο site για παράδειγμα, υπάρχει θ λεπτομερισ περιγραφι ενόσ project ανάμεςα ςε ςχολεία του Λονδίνου και τθσ Ρράγασ για τθν προϊκθςθ του γραμματιςμοφ μζςω του SCRATCH. Ρολλζσ φορζσ το SCRATCH, ευνοϊντασ τθ δθμιουργία ψθφιακϊν παιχνιδιϊν, χρθςιμοποιείται ωσ «όχθμα» ςε διακεματικά projects. Oι Τάτςθ Χ., Ραπαδάκθ Α., 6ο Συνζδριο Διδακτικι τθσ Ρλθροφορικισ, ςτθν εργαςία τουσ με τίτλο «Μακθτζσ Δθμοτικοφ Δθμιουργοφν Ψθφιακά Ραιχνίδια ςτο SCRATCH για τθν Ανακφκλωςθ» περιγράφουν μια εκπαιδευτικι παρζμβαςθ ςτα πλαίςια του μακιματοσ Τεχνολογίεσ τθσ Ρλθροφορίασ και τθσ Επικοινωνίασ (ΤΡΕ) ςε μακθτζσ τθσ Δϋ Δθμοτικοφ με κεντρικό γνωςτικό αντικείμενο τθν ζννοια τθσ Ανακφκλωςθσ. Μζςω διαδικτυακϊν ψθφιακϊν παιχνιδιϊν και τθ δθμιουργία νζων ψθφιακϊν παιχνιδιϊν από τουσ μακθτζσ ζγινε προςπάκεια να εμπλουτιςτοφν οι γνϊςεισ των μακθτϊν ςε κζματα Ανακφκλωςθσ. Οι δθμιουργίεσ των μακθτϊν ζγιναν με το προγραμματιςτικό περιβάλλον SCRATCH ωσ μία πρϊτθ εξοικείωςι τουσ με βαςικζσ προγραμματιςτικζσ εντολζσ, όπωσ αναφζρουν οι ίδιεσ. Οι Χαςανίδθσ Δ., Ντίνασ Κ., Μπράτιτςθσ Κ., Στάμου Α., Γκόγκου Χ., 6ο Συνζδριο Διδακτικι τθσ Ρλθροφορικισ, ςτθν εργαςία τουσ με τίτλο «Διακεματικι πρόταςθ διδαςκαλίασ για το μάκθμα ΤΡΕ τθσ ΣΤ Δθμοτικοφ με χριςθ γλωςςικϊν δραςτθριοτιτων και του περιβάλλοντοσ SCRATCH» παρουςιάηουν μια διακεματικι πρόταςθ διδαςκαλίασ για το μάκθμα ΤΡΕ τθσ ΣΤ Δθμοτικοφ με χριςθ γλωςςικϊν δραςτθριοτιτων και του περιβάλλοντοσ SCRATCH. Θ διδακτικι πρόταςθ περιλαμβάνει ερωτιςεισ κατανόθςθσ ςε ζνα ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 26/413

128 κείμενο που δίνεται ςτουσ μακθτζσ και ςτθ ςυνζχεια τθ δθμιουργία ενόσ προγράμματοσ ςτο SCRATCH με βάςθ αυτό το κείμενο. Επιπρόςκετα, ςτθν εργαςία παρουςιάηονται τα αποτελζςματα από τθν πειραματικι εφαρμογι τθσ διδακτικισ πρόταςθσ ςε 40 παιδιά τθσ ΣΤϋ Δθμοτικοφ. Θ μθ ςυμμετοχικι παρατιρθςθ και οι επιδόςεισ των παιδιϊν ζδειξαν ότι οι μακθτζσ αντιμετϊπιςαν ικανοποιθτικά τθν εργαςία που τουσ δόκθκε, ςε ςχζςθ με τθ δυςκολία του προγράμματοσ που τουσ ηθτικθκε να καταςκευάςουν. Το περιβάλλον SCRATCH με τθν οπτικοποίθςθ των εντολϊν με γραφικά πλακίδια, τθν άμεςθ εφαρμογι των εντολϊν και τθν απουςία «ενοχλθτικϊν» ςυντακτικϊν λακϊν φάνθκε ελκυςτικό ςτουσ μακθτζσ, όπωσ αναφζρουν οι ίδιοι. Οι Μαυροχαλυβίδθσ, Γ., Μακρισ, Γ., Μπζκοσ, Ν.Χ., 6ο υνζδριο Διδακτικι τθσ Πλθροφορικισ, ςτθν εργαςία τουσ με τίτλο «Διδακτικι Ρροςζγγιςθ Του Αντικειμενοςτραφοφσ Ρρογραμματιςμοφ Με Το SCRATCH» παρουςιάηουν ζνα διδακτικό ςενάριο για τθν ειςαγωγι ςτον αντικειμενοςτραφι προγραμματιςμό (!). Χρθςιμοποιείται το περιβάλλον SCRATCH, μζςω του οποίου οι μακθτζσ ζρχονται ςε επαφι με τισ ζννοιεσ αντικείμενο, ιδιότθτα και μζκοδοσ. Το απλό γραφικό περιβάλλον προγραμματιςμοφ που παρζχει το SCRATCH δίνει τθν δυνατότθτα ςτουσ μακθτζσ να κατανοιςουν ευκολότερα τισ αφθρθμζνεσ ζννοιεσ που ζχει ο αντικειμενοςτραφισ προγραμματιςμόσ. Στόχοσ του ςεναρίου είναι θ καταςκευι ενόσ παιχνιδιοφ που αποτελείται από αντικείμενα, τα οποία ζχουν τισ δικζσ τουσ ιδιότθτεσ και προγραμματίηονται ανεξάρτθτα μεταξφ τουσ, όπωσ αναφζρουν οι ίδιοι. 11. ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΗ Οι προτεινόμενεσ δραςτθριότθτεσ για τουσ μακθτζσ εγγράφονται ςε μια τυπικι κονςτρουκτιβιςτικι προςζγγιςθ: ςτουσ μακθτζσ προτείνονται μια ςειρά από προβλιματα τα οποία καλοφνται να επιλφςουν. Τα κίνθτρα των μακθτϊν πάντωσ είναι κατά κανόνα ιςχυρά ςε δραςτθριότθτεσ όπωσ αυτζσ που ακολουκοφν: επειδι οι προτεινόμενεσ δραςτθριότθτεσ ζχουν ζνα χαρακτιρα παιχνιδιοφ ςτο οποίο οι μακθτζσ δθμιουργοφν οι ίδιοι, κατά κάποιο τρόπο, το παιχνίδι αναμζνονται πολλζσ αλλθλεπιδράςεισ ανάμεςα ςτουσ μακθτζσ. Πςον αφορά τθ διδακτικι προςζγγιςθ υιοκετοφμε τισ βαςικζσ ιδζεσ του Piaget και του Papert: «Ο διδάςκων οφείλει να δθμιουργεί κατάλλθλεσ ςυνκικεσ για να μπορζςουν οι μακθτζσ να οικοδομιςουν τισ γνϊςεισ τουσ. Το ςενάριο είναι κεμελιωμζνο ςτθν κεωρία μάκθςθσ του εποικοδομθτιςμοφ διότι ο μακθτισ χτίηει τθν γνϊςθ του ανιχνεφοντασ, διερευνϊντασ και αλλθλεπιδρϊντασ οπτικά με τισ εντολζσ τθσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 27/413

129 γλϊςςασ προγραμματιςμοφ του SCRATCH και του BYOB δθμιουργϊντασ προγράμματα και παιχνίδια. Ριο ςυγκεκριμζνα, κατά τθν 1θ ενότθτα κα πραγματοποιοφνται πειραματιςμόσ με τα ςτοιχεία του προγραμματιςτικοφ περιβάλλοντοσ, ενεργθτικι ςυμμετοχι, δθμιουργία θλεκτρονικοφ παιχνιδιοφ. Κατά τθ 2θ ενότθτα κα πραγματοποιοφνται πειραματιςμόσ με τα ςτοιχεία του προγραμματιςτικοφ περιβάλλοντοσ, ενεργθτικι ςυμμετοχι, δθμιουργία προςομοίωςθσ. Κατά τθν 3θ ενότθτα κα πραγματοποιοφνται ειςιγθςθ, ερωταπαντιςεισ, ςυηιτθςθ και αςκιςεισ ςε ομάδεσ εργαςίασ, Οι εκπαιδευτικοί μποροφν να δθμιουργιςουν ζνα κλίμα δθμιουργίασ κακϊσ μποροφν να λειτουργιςουν ωσ υποςτθρικτζσ των ενεργειϊν/δραςτθριοτιτων που υλοποιοφν οι μακθτζσ. 12. ΕΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΒΟΛΩΝ Δε φαίνεται να ζχουμε ςθμαντικζσ μικρομεταβολζσ. Αξιοςθμείωτθ είναι πάντωσ θ ειςαγωγι διαδικαςιϊν (επαναλθπτικοφ χαρακτιρα) του είδουσ «επανάλαβε για πάντα» οι οποίεσ επιτρζπουν τθν «αζναθ» εξζλιξθ των διαδικαςιϊν μζςα ςτο ςκθνικό. Επίςθσ, θ ειςαγωγι περιςςοτζρων από μια «οντοτιτων» (χαρακτιρων) που λειτουργοφν ανεξάρτθτα μεταξφ τουσ και (ενδεχομζνωσ) αλλθλεπιδροφν, αποτελεί ζνα άλλο είδοσ περιβάλλοντοσ, ςτο οποίο οι μακθτζσ, εάν ζχουν εμπειρία από τα ςυνικθ περιβάλλοντα, μπορεί να αντιμετωπίςουν κάποιεσ δυςκολίεσ. 13. ΟΡΓΑΝΩΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΕΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΧΕΔΙΑΗ Το μάκθμα κα πραγματοποιθκεί ςτο ςχολικό εργαςτιριο πλθροφορικισ. Οι μακθτζσ κα εργαςτοφν ςε ομάδεσ των δφο ατόμων ανά θλεκτρονικό υπολογιςτι. Ο χρόνοσ ίςωσ να μθν είναι επαρκισ για τθν ολοκλιρωςθ των δραςτθριοτιτων, εάν οι μακθτζσ αφιερϊςουν υπερβολικό χρόνο ςε παραλλαγζσ του βαςικοφ ςεναρίου. Ο εκπαιδευτικόσ κα πρζπει να κρίνει εάν οι δραςτθριότθτεσ αυτζσ είναι επωφελείσ για τουσ μακθτζσ, οπότε να επιτρζψει τθν απόκλιςθ από το ςχεδιαςμό του μακιματοσ. 14. ΕΠΕΚΣΑΕΙ/ΔΙΑΤΝΔEΕΙ ΣΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ Η ΣΩΝ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 28/413

130 ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΩΝ Μετά τθν ολοκλιρωςθ του παρόντοσ ςεναρίου οι μακθτζσ κα είναι προετοιμαςμζνοι για να εργαςτοφν με επόμενα ςενάρια με βαςικζσ εντολζσ του SCRATCH και του BYOB όπωσ αλλαγισ ενδυμαςίασ και υπόβακρου, ειςαγωγισ και διαγραφισ μορφϊν, κακϊσ βαςικζσ εντολζσ κίνθςθσ και όψεων. 15. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΩΝ ΕΡΓΑΙΑ Τα Φφλλα Εργαςίασ αφορά τθν εκμάκθςθ τθσ εκτζλεςθσ τθσ δομισ επιλογισ μζςα από το περιβάλλον του SCRATCH και του BYOB. 16. ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Ππωσ και ςτισ προθγοφμενεσ παραγράφουσ, ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να προτείνει τεςτ αυτοαξιολόγθςθσ (κλειςτοφ τφπου), ςταυρόλεξα, κρυπτόλεξα κλπ. Το λογιςμικό HotPotatoes (και άλλα ανάλογα, όπωσ και οριςμζνεσ επιλογζσ του Moodle) προςφζρονται για ςυςτθματικι δθμιουργία ερωτθμάτων κλειςτοφ τφπου. Kρυπτόλεξα, μποροφν εφκολα να δθμιουργθκοφν ακόμθ και ςε ζνα υπολογιςτικό φφλλο. Στα φφλλα εργαςίασ που περιγράφονται παρακάτω, περιλαμβάνονται και δραςτθριότθτεσ εμπζδωςθσ των εννοιϊν κακϊσ και αξιολόγθςθσ των μακθτϊν. 17. ΣΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Κα εξθγθκεί το κζμα των παρανοιςεων, αυκόρμθτων αντιλιψεων κλπ των μακθτϊν. Κα δοκοφν φφλλα εργαςίασ τα οποία παρατίκενται παρακάτω. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 1 Δραςτθριότθτα 1 Θ Δραςτθριότθτα 1 ζχει ωσ ςτόχο τθ ςχεδίαςθ ενόσ παιχνιδιοφ. Βλζπετε πωσ πρζπει να ςχεδιάςετε το παιχνίδι πριν ξεκινιςετε τον προγραμματιςμό. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 29/413

131 Εικόνα 12 κθνικό που πρζπει να καταςκευαςτεί Το παιχνίδι που κα φτιάξουμε ςιμερα ζχει: Σκθνικό Χαρακτιρεσ που ελζγχονται από τον χριςτθ Χαρακτιρεσ που ελζγχονται από τον υπολογιςτι Αποφαςίςτε αν ο παίκτθσ του παιχνιδιοφ κα ελζγχει τον καρχαρία ι το ψαράκι και κάντε τθν ανάλογθ αντιςτοίχιςθ χριςτθσ υπολογιςτισ Ρατιςτε ςτθν εικόνα του ςκθνικοφ και μετά ςτθν επιλογι «Υπόβακρα». Ρατιςτε «Ειςαγωγι». Ρθγαίνετε μετά ςτον κατάλογο Nature (φφςθ) εκεί υπάρχει ζνα ςκθνικό με το όνομα underwater, επιλζξτε το και πατιςτε «Εντάξει». Ζχουμε μεταφερκεί ςτο βυκό τθσ κάλαςςασ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 30/413

132 Μπορείτε να ειςάγετε ψαράκια από το εικονίδιο του φακζλου που βρίςκεται κάτω από τθ κεντρικι ςκθνι. Εικόνα 13 Ειςαγωγι ψαριϊν μζςα από το εικονίδιο του φακζλου Κυμθκείτε να ειςάγετε τον καρχαρία. Πταν τελειϊςετε ζχετε το ςκθνικό και τουσ χαρακτιρεσ του παιχνιδιοφ, οι οποίοι όμωσ είναι ακίνθτοι. Ρροςπακιςτε να κάνετε το ψάρι που αποφαςίςατε να κινεί ο υπολογιςτισ να κινοφνται όταν θ πράςινθ ςθμαία πατθκεί (αφοφ θ πράςινθ ςθμαία πατθκεί τα ψαράκια κα πρζπει να κινείται για πάντα) Χρθςιμοποιιςτε τισ εντολζσ κίνθςθσ (μπλε καρτζλα): π.χ. Χρθςιμοποιιςτε τθν εντολι "για πάντα" ϊςτε τα ψαράκια να κινοφνται ςυνεχϊσ. Θ εντολι "εάν ςτο όρια αναπιδθςε" κρατάει τα ψαράκια μζςα ςτο ςκθνικό. Κυμθκείτε να ρυκμίςετε τθν ταχφτθτα χρθςιμοποιϊντασ τθν εντολι "περίμενε" ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 31/413

133 Δοκιμάςτε επίςθσ να αλλάξετε τθν κατεφκυνςθ του. Δοκιμάςτε να προγραμματίςετε το άλλο ψάρι ϊςτε να αλλάηει κατεφκυνςθ ανάλογα με τα βελάκια του πλθκτρολογίου. Χρθςιμοποιείςτε τισ εντολζσ κατεφκυνςθσ και τθν εντολι Πταν πατάτε τα βελάκια του πλθκτρολογίου το ψάρι που ζχετε προγραμματίςει κα πρζπει να κινείται ςτθν αντίςτοιχθ κατεφκυνςθ. Κυμθκείτε να αλλάξετε τον τρόπο με τον οποίο εμφανίηεται το ψάρι ανάλογα με τθν κατεφκυνςθ που ζχει Το μεγάλο ψάρι τρϊει το μικρό!!!! Μπορείτε να ανιχνεφςετε πότε το ζνα ψάρι αγγίηει το άλλο με τθ ςυνκικθ «αγγίηει το» ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 32/413

134 Δοκιμάςτε τθ ςυνκικθ ςε ςυνδυαςμό με τθν εντολι Χρθςιμοποιϊντασ τισ παρακάτω εντολζσ προςπακιςτε να προγραμματίςετε ζνα ψάρι να εξαφανίηεται όταν ακουμπάει τον καρχαρία. Πταν το ψάρι ακουμπιςει τον καρχαρία εξαφανίηεται Ρότε πρζπει να ξαναεμφανιςτεί; Τϊρα μπορείτε να μεταφζρετε το ίδιο ςενάριο και ςτα υπόλοιπα ψαράκια. Μπράβο ςασ, φτιάξατε το πρϊτο ςασ παιχνίδι Δραςτθριότθτα 2 ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 33/413

135 Θ Δραςτθριότθτα 2 ζχει ωσ ςτόχο τθν εμπζδωςθ των διδαςκόμενων εννοιϊν μζςα από τθν καταςκευι ενόσ πιο ενδιαφζροντοσ και πιο πολφπλοκου παιχνιδιοφ Ρροςπακιςτε να φτιάξετε και άλλα ψαράκια που ο καρχαρίασ να μπορεί να τα φάει» δθλαδι να εξαφανίηονται όταν αγγίηουν τον καρχαρία. Στον βυκό τθσ κάλαςςασ ο καρχαρίασ δεν είναι το μεγαλφτερο ψάρι. Μπορεί να υπάρχει και μία φάλαινα θ οποίο να «τρϊει» τον καρχαρία. 22. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 2 Δραςτθριότθτα 1 Βαςικόσ ςτόχοσ τθσ Δραςτθριότθτασ 1 είναι να ειςαχκεί θ ζννοια τθσ μεταβλθτισ, ςτο παρόν πλαίςιο θ μεταβλθτι ειςάγεται ςαν ιδιότθτα αντικειμζνου. Μια οκόνθ από το πρόγραμμα που κα καταςκευάςουμε φαίνεται παρακάτω: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 34/413

136 Ο χριςτθσ ελζγχει το ποτιςτιρι και τθν θλιοφάνεια. Το φυτό μεγαλϊνει ι ξεραίνεται ανάλογα με τισ ςυνκικεσ που επικρατοφν. Για να καταςκευαςτεί θ εφαρμογι αυτι χρειαηόμαςτε το ςκθνικό. Μπορείτε να ειςάγετε το ςκθνικό ωσ εξισ: Επιλζγουμε το ςκθνικό Μετά ειςαγωγι Και επιλζγετε το φυτό_υπόβακρο. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 35/413

137 Με δεξί κλικ διαγραφι μπορείτε να ςβιςετε τθ μορφι τθσ γάτασ που δεν χρειάηεται πλζον. Χρειαηόμαςτε επίςθσ το φυτό, για να το ειςάγετε επιλζγετε «Διάλεξε νζα μορφι από αρχείο» Και επιλζγετε το φυτό. Μπορείτε να δείτε πωσ το φυτό ζχει ενςωματωμζνεσ τισ ενδυμαςίεσ του. Ομοίωσ μπορείτε να ειςάγετε το ποτιςτιρι και τον ιλιο. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 36/413

138 Μποροφμε να προγραμματίςουμε το ποτιςτιρι ϊςτε να αλλάηει ενδυμαςία κάκε φορά που γίνεται κλικ με το ποντίκι πάνω του. Δοκιμάςτε τον παρακάτω κϊδικα. Ο ίδιοσ κϊδικασ μπορεί να μεταφερκεί ςτθ μορφι του ιλιου, με ςφρε και άφθςε (drag and drop). Δε κζλουμε όμωσ να πατάμε με το ποντίκι πάνω ςτο φυτό για να μεγαλϊνει. Μποροφμε να προγραμματίςουμε το φυτό να μεγαλϊνει αυτόματα αλλάηοντασ ακολουκιακά τισ ενδυμαςίεσ του. Δοκιμάςτε τον παρακάτω κϊδικα: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 37/413

139 Κα δείτε ότι το φυτό μεγαλϊνει. Ωςτόςο, δεν κα πρζπει να μεγαλϊνει πάντα, αλλά μόνο όταν υπάρχουν οι κατάλλθλεσ ςυνκικεσ. Θ κάκε μορφι ςτθ SCRATCH ζχει τισ δικζσ τθσ ιδιότθτεσ οι οποίεσ δεν είναι φανερζσ ςτισ υπόλοιπεσ μορφζσ. Ζτςι θ μορφι του φυτοφ δεν μπορεί να γνωρίηει με άμεςο τρόπο ςε ποια κατάςταςθ βρίςκονται οι μορφζσ που αντιςτοιχοφν ςτο ποτιςτιρι και ςτον ιλιο. Γι αυτό το λόγο κα χρθςιμοποιιςουμε μεταβλθτζσ. Οι μεταβλθτζσ αποκθκεφουν δεδομζνα και τα δεδομζνα αυτά μπορεί να είναι εμφανι ςε όλουσ όταν θ μεταβλθτι ζχει δθλωκεί ωσ κοινι. Δθμιουργοφμε λοιπόν μια μεταβλθτι με όνομα «νερό». Μετά τθ δθμιουργία τθσ εμφανίηονται νζεσ εντολζσ και θ τιμι τθσ εμφανίηεται μζςα ςτθν περιοχι τθσ εφαρμογισ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 38/413

140 Αντίςτοιχα δθμιουργοφμε μια μεταβλθτι με το όνομα «φωσ». Σκοπόσ μασ είναι οι μεταβλθτζσ αυτζσ να αλλάηουν τιμι ανάλογα με τθν κατάςταςθ ςτθν οποία βρίςκεται το ποτιςτιρι και ο ιλιοσ αντίςτοιχα. Ρ.χ. για το νερό δοκιμάςτε τον παρακάτω κϊδικα: Συμπλθρϊςτε ζναν πίνακα με τισ τιμζσ τθσ μεταβλθτισ ανάλογα με τισ ςυνκικεσ: Συνκικθ Τιμι μεταβλθτισ Κακόλου νερό Κανονικό νερό Ρολφ νερό Σκοπόσ μασ είναι οι μεταβλθτζσ αυτζσ να αλλάηουν τιμι ανάλογα με τθν κατάςταςθ ςτθν οποία βρίςκεται το ποτιςτιρι και ο ιλιοσ αντίςτοιχα. Ρ.χ. για το νερό δοκιμάςτε τον παρακάτω κϊδικα: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 39/413

141 Ασ προςπακιςουμε το ίδιο και με τθ μεταβλθτι φωσ. Συμπλθρϊςτε τον αντίςτοιχο πίνακα: Συνκικθ Τιμι μεταβλθτισ Κακόλου φωσ Κανονικό φωσ Ρολφ φωσ Μποροφμε να προγραμματίςουμε το φυτό να μεγαλϊνει μόνο αν υπάρχει νερό. Για να το καταφζρουμε αυτό μποροφμε να χρθςιμοποιιςουμε το παρακάτω πρόγραμμα. Θ εντολι «εάν» υπάρχει ςτθν καρτζλα με τισ εντολζσ ελζγχου ενϊ θ πράςινθ ςυνκικθ υπάρχει ςτθν αντίςτοιχθ πράςινθ καρτζλα (Καρτζλα τελεςτζσ): ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 40/413

142 Μπορείτε να ςυνδυάςετε κάποιεσ ςυνκικεσ ϊςτε να προγραμματίςετε το φυτό να μεγαλϊνει μόνο όταν υπάρχει ιλιοσ και νερό. Δραςτθριότθτα 2 Θ Δραςτθριότθτα 2 ζχει ωσ ςτόχο τθν εμπζδωςθ των διδαςκόμενων εννοιϊν μζςα από τθν παρουςίαςθ αλλαγισ τιμισ μιασ μεταβλθτισ ςε ζνα πλαίςιο πιο απλό από το προθγοφμενο. Σε αυτι τθν δραςτθριότθτα δίνονται: Α) οι μορφζσ τθσ λάμπασ και του διακόπτθ Β) το υπόβακρο Κα πρζπει να ειςαχκοφν οι μορφζσ και το υπόβακρο Να δθμιουργθκεί μια μεταβλθτι που κα αναπαριςτά τθν κατάςταςθ ςτθν οποία βρίςκεται ο διακόπτθσ. Ανάλογα με τθν κατάςταςθ ςτθν οποία βρίςκεται ο διακόπτθσ θ λάμπα να είναι αναμμζνθ ι ςβθςτι. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 41/413

143 ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 3 Δραςτθριότθτα 1 Θ Δραςτθριότθτα 1 αποςκοπεί ςτθν εξοικείωςθ με τισ ςφνκετεσ εφαρμογζσ ςτο προγραμματιςτικό περιβάλλον SCRATCH. Στθν επιφάνεια εργαςίασ ςασ είναι ανοιχτό ζνα Σενάριο του SCRATCH. Μελετιςτε το παραπάνω περιβάλλον εργαςίασ. 1. Εκτελζςτε το ςενάριο 2. Ρεριγράψτε με δικά ςασ λόγια τι ακριβϊσ κάνει το ςενάριο αυτό: 3. Εντοπίςτε ςτο ςενάριο ςτοιχεία προγραμματιςτικά τα οποία ιδθ ζχετε διδαχκεί ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 42/413

144 4. Για τθ υλοποίθςθ του ςεναρίου αυτοφ γίνεται χριςθ μεταβλθτϊν και αν ναι ποιϊν; 5. Ρϊσ με το πάτθμα του κουμπιοφ + εκτελείται θ πρόςκεςθ αφοφ ςτο ςενάριο του κουμπιοφ + δεν υπάρχει τίποτε ςχετικό ςτον κϊδικα; ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 43/413

145 Δραςτθριότθτα 2 Θ Δραςτθριότθτα 2 αφορά τθ βακφτερθ εξοικείωςθ με ςφνκετεσ εφαρμογζσ ςτο SCRATCH μζςα από τθν υλοποίθςθ νζων ιδεϊν προερχόμενεσ από εςάσ. Άςκθςθ 1 Ρεριγράψτε με δικά ςασ λόγια τι αλλαγζσ κα ζπρεπε να γίνουν ςτο αρχικό ςενάριο, ζτςι ϊςτε θ δραςτθριότθτα αυτι να επεκτακεί και να μπορεί να υλοποιεί και τισ τζςςερισ αρικμθτικζσ πράξεισ με τθν μορφι τθσ γνωςτισ αρικμομθχανισ. Άςκθςθ 2 ςυηιτθςθ (καταιγιςμόσ ιδεϊν) Υλοποιιςτε τισ προτεινόμενεσ ιδζεσ ζτςι ϊςτε να δθμιουργιςτε τθν αρικμομθχανι επεκτείνοντασ το ςενάριο το οποίο ιδθ ζχετε μπροςτά ςασ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 44/413

146 ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 4 ΤΝΘΕΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΟ BYOB Το 4ο φφλλο εργαςίασ αποτελεί ςυνζχεια του 4ου φφλλου εργαςίασ από το επιμορφωτικό ςενάριο «Ειςαγωγι ςτα Ρρογραμματιςτικά Ρεριβάλλοντα SCRATCH και BYOB» και το ςενάριο «Ειςαγωγι ςτθ δομι επανάλθψθσ υπό ςυνκικθ ςτο προγραμματιςτικό περιβάλλον SCRATCH/BYOB». Στόχοσ του είναι θ δθμιουργία μιασ ςφνκετθσ εφαρμογισ αξιοποιϊντασ τα χαρακτθριςτικά του BYOB. Οδθγίεσ για τθ ςφνκεςθ του προγράμματοσ. Αρχικά κζλουμε το πρόγραμμά μασ να ξεκινάει όταν πατάμε το κενό και θ πζνα να ζχει μικοσ 5. Προςοχι! Δεν ξεκινάμε με τθ ςθμαία διότι κα τθσ αποδϊςουμε άλλθ χριςθ. Ζπειτα ςχεδιάηουμε το καράβι ςτθ κζςθ x=66,y=-80 και τζςςερισ ομπρζλεσ ςτισ κζςεισ x=-123,y=-51, x=-184,y=-51, x=-235,y=-37, x=-151,y=-13. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 45/413

147 Αν εκτελζςεισ το πρόγραμμα που ζχουμε φτιάξει μζχρι τϊρα, κα παρατθριςεισ ότι μετά το ςχεδιαςμό τθσ τελευταίασ ομπρζλασ ο αςτερίασ κοιτάει προσ τα κάτω. Χρθςιμοποίθςε τισ κατάλλθλεσ εντολζσ για να τοποκετιςεισ τον αςτερία ςε οριηόντια κζςθ ςτθν κάτω αριςτερι γωνία πριν ςχεδιάςεισ το επόμενο αντικείμενο. Επόμενο βιμα είναι ο ςχεδιαςμόσ των δζντρων. Κζλουμε να υπάρχει ςτο κυρίωσ πρόγραμμα ερϊτθςθ που να ρωτάει το χριςτθ πόςα δζντρα κζλει και ανάλογα με τθν απάντθςθ θ διαδικαςία «trees» να ςχεδιάηει τα δζντρα. Δοκίμαςε με τθ βοικεια των εντολϊν επανάλθψθσ να τροποποιιςεισ κατάλλθλα τθ διαδικαςία «trees» ϊςτε να παίρνει ωσ παράμετρο «no» τθν απάντθςθ του χριςτθ και να ςχεδιάηει τον αντίςτοιχο αρικμό δζντρων. Θ απόςταςθ των δζντρων μεταξφ τουσ ςτον άξονα x κα είναι 22 ενϊ ςτον άξονα y κα είναι 8. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 46/413

148 Μετά τθν ειςαγωγι τθσ παραμζτρου «no», θ διαδικαςία «trees» γίνεται: Τζλοσ, ςχεδιάηω τον ανεμόμυλο ςτθ κζςθ x=-45,y=5 και τον ιλιο ςτθ κζςθ x=189,y=144. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 47/413

149 Χρθςιμοποίθςε τισ κατάλλθλεσ εντολζσ ϊςτε να βάλεισ κάποια κακυςτζρθςθ ςτο ςχεδιαςμό των αντικειμζνων για να μπορεί ο χριςτθσ να παρακολουκιςει τθ διαδικαςία ςχεδιαςμοφ των αντικειμζνων. Δθμιοφργθςε ζνα ειςαγωγικό υπόβακρο (start) πριν τθν εμφάνιςθ του ςκθνικοφ τθσ παραλίασ (π.χ. το ςκθνικό που ακολουκεί). Θ εμφάνιςι του κζλουμε να γίνεται με το πάτθμα τθσ ςθμαίασ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 48/413

150 Ασ προςκζςουμε τϊρα και ζνα ακόμθ αντικείμενο ςτο ςκθνικό τθσ παραλίασ. Δθμιοφργθςε μια διαδικαςία «ball» με παραμζτρουσ τισ αρχικζσ ςυντεταγμζνεσ (x=-51, y=-94) και το χρϊμα όπωσ αυτό που φαίνεται ςτθ μπάλα τθσ εικόνασ. Το μζγεκοσ τθσ ακτίνασ ορίηεται με βάςθ τθν απάντθςθ που δίνεται από το χριςτθ ςε ςχετικι ερϊτθςθ. Αφοφ φτιάξεισ τθ διαδικαςία «ball» πρόςκεςε τθν ςτο κυρίωσ πρόγραμμά ςου. Σε ποιο εφροσ τιμϊν μπορεί να κυμαίνεται το μικοσ τθσ ακτίνασ; ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 49/413

151 ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 50/413

152 ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 5 - ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΜΠΕΔΩΗ Αξιολόγθςθ 1θσ ενότθτασ Ρροςπακιςτε να καταςκευάςετε το δικό ςασ παιχνίδι με τισ παραπάνω μορφζσ. Αξιολόγθςθ 2θσ ενότθτασ Σε αυτι τθν δραςτθριότθτα δίνονται: οι μορφζσ για το πετάλι και τθ λάμπα το υπόβακρο Κα πρζπει να ειςαχκοφν οι μορφζσ και το υπόβακρο. Να δθμιουργθκεί μια μεταβλθτι που κα αναπαριςτά τθν κατάςταςθ ςτθν οποία βρίςκεται το πετάλι (αν κινείται ι όχι). Ανάλογα με τθν κατάςταςθ ςτθν οποία βρίςκεται ο διακόπτθσ θ λάμπα να είναι αναμμζνθ ι ςβθςτι. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 51/413

153 Αξιολόγθςθ 3θσ ενότθτασ Κα μποροφςατε με το SCRATCH να υλοποιιςετε όλα τα κουμπιά μιασ αρικμομθχανισ; ΑΝ όχι ποια κουμπιά κα μποροφςατε να υλοποιιςετε και ποια όχι; (κυκλϊςτε όςα κουμπιά κρίνετε πωσ κα μποροφςατε και εξθγιςτε παρακάτω πϊσ;) Αν χρθςιμοποιοφςαμε και άλλεσ μεταβλθτζσ το ςενάριο μασ κα δοφλευε καλφτερα; Τι ακριβϊσ κάνει θ εντολι μετάδωςε; Με ποιο τρόπο περνάμε τθν τιμι που δίνει ο χριςτθσ ςε μια μεταβλθτι, π.χ. ςτθν μεταβλθτι α; ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 52/413

154 Στθν παρακάτω εικόνα βλζπετε το ςενάριο που υλοποιικθκε ςιμερα ςτθν τάξθ. Ρροςπακιςτε να υλοποιιςετε το παρακάτω ςενάριο προςκζτοντασ επιπλζον τα παρακάτω κουμπιά: %, 1/χ, χ2, χ ΠΡΟΣΑΕΙ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΣΕΡΩ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΕ ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΕ ΕΡΓΑΙΕ Ολοκλθρϊςτε τθ μελζτθ των φφλλων εργαςίασ που προορίηονται για τουσ μακθτζσ. Δείτε τθ ςχετικι βιβλιογραφία και προςπακιςτε να εντοπίςετε εκείνεσ τισ αναφορζσ οι οποίεσ, κατά τθ γνϊμθ ςασ, κα μποροφςαν να ςασ φανοφν χριςιμεσ για τισ διδαςκαλίεσ ςασ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 53/413

155 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΥΕΝΚΑ Ραρουςιάηεται ςυνοπτικά ζνα ειςαγωγικό ςενάριο για το περιβάλλον ΥΕΝΚΑ, ζνα δθμοφιλζσ περιβάλλον ΣΙΣΛΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ YENKA 2. ΕΚΣΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ρροβλζπεται να διαρκζςει ςυνολικά 4 διδακτικζσ ϊρεσ. 3. ΕΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΔΩΝ/ ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΕΝΕ ΓΝΩΕΙ Ρλθροφορικι Γ Γυμναςίου, Ενότθτα 2.4 Οι μακθτζσ κα πρζπει να είναι ιδθ εξοικειωμζνοι με τισ ζννοιεσ του Αλγορίκμου, του Διαγράμματοσ οισ και του Ρρογράμματοσ, ενϊ από πλευράσ Τεχνογραμματιςμοφ χρειάηεται να ζχει προθγθκεί μία ϊρα εξοικείωςθσ με το περιβάλλον του λογιςμικοφ Yenka και με τθν εκτζλεςθ ζτοιμων διαδικαςιϊν. 4. ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΧΟΙ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Σκοπόσ: Γνωριμία με βαςικζσ προγραμματιςτικζσ δομζσ μζςα από ζνα πολφ ευχάριςτο διδακτικό περιβάλλον Γνωςτικοί ςτόχοι: 1 Το ςενάριο παρουςιάςτθκε ςτθν θμερίδα διάχυςθσ των αποτελεςμάτων του ΡΑΚΕ Κεντρικισ και Δυτικισ Μακεδονίασ από τθν Επιμορφϊτρια Κατερίνα Χατηθφωτεινοφ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 54/413

156 Κατανόθςθ του τρόπου λειτουργίασ τθσ Δομισ Ακολουκίασ Δυνατότθτα εφαρμογισ τθσ Δομισ Ακολουκίασ για τθν επίτευξθ πρακτικϊν ςτόχων και τθν επίλυςθ προβλθμάτων Εξοικείωςθ με τθ Δομι Επανάλθψθσ ςτθν απλοφςτερθ μορφι τθσ (με κακοριςμζνο αρικμό επαναλιψεων) Δυνατότθτα εφαρμογισ τθσ Δομισ Επανάλθψθσ για τθν επίτευξθ πρακτικϊν ςτόχων Εξοικείωςθ με τθ δθμιουργία και εφαρμογι Διαγραμμάτων οισ Στόχοι τεχνογραμματιςμοφ: Καλλιζργεια τεχνολογικϊν δεξιοτιτων προςαρμογισ και χριςθσ νζων προγραμματιςτικϊν και γραφικϊν περιβαλλόντων Κοινωνικοί ςτόχοι: Καλλιζργεια τθσ ομαδικότθτασ και τθσ ςυνεργατικότθτασ Καλλιζργεια τθσ πρωτοβουλίασ και τθσ φανταςίασ 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Δίνουμε ςτουσ μακθτζσ το φφλλο εργαςίασ και τουσ αφινουμε ολόκλθρθ τθν πρϊτθ ϊρα για να εκτελζςουν τισ δραςτθριότθτεσ (1) και (2) και να απαντιςουν ςτισ ερωτιςεισ. Ραρακολουκοφμε από απόςταςθ τθν πορεία τθσ εργαςίασ τουσ και επεμβαίνουμε μόνο αν μασ ηθτιςουν βοικεια. Στθν αρχι τθσ δεφτερθσ ϊρασ ςυηθτοφμε όλοι μαηί τισ απαντιςεισ ςτισ ερωτιςεισ του φφλλου δραςτθριοτιτων. Στθ ςυνζχεια τουσ αφινουμε τθν υπόλοιπθ ϊρα για να εκπονιςουν τισ δραςτθριότθτεσ (3) και (4). Εναλλακτικά, θ δραςτθριότθτα (4) μπορεί να τουσ ανατεκεί και ωσ εργαςία για το ςπίτι. 6. ΧΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΩΝ ΓΙΑ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ («προςτικζμενθ αξία» και αντίλογοσ, επιφυλάξεισ, προβλιματα) Κα χρθςιμοποιθκεί το εργαςτιριο Θ/Υ με ςφνδεςθ ςτο διαδίκτυο. Θ προςτικζμενθ παιδαγωγικι αξία του ςεναρίου αφορά πρωτίςτωσ τθν αυξθμζνθ κινθτοποίθςθ του ενδιαφζροντοσ των μακθτϊν ςε ςχζςθ με τθ ςυμβατικι διδαςκαλία των ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 55/413

157 προγραμματιςτικϊν δομϊν. Θ μάκθςθ ςυντελείται μζςα από τθ βίωςθ μίασ ιδιαίτερα ευχάριςτθσ εμπειρίασ από τουσ μακθτζσ (τον εικονικό χορό) και αυτό αποτελεί το ςθμαντικότερο πλεονζκτθμα τθσ παροφςασ διδακτικισ πρόταςθσ. Το προγραμματιςτικό περιβάλλον του λογιςμικοφ Yenka είναι ζνα περιβάλλον που αφενόσ παρακινεί για δράςθ και αφετζρου οπτικοποιεί με τον καλφτερο τρόπο τθν εκτζλεςθ των εντολϊν του προγράμματοσ. Ζτςι δίνεται θ δυνατότθτα ςτον αρχάριο προγραμματιςτι να ςυνειδθτοποιιςει τθν αυςτθρότθτα και τθν ακρίβεια με τθν οποία πρζπει να καταςκευάηονται οι εντολζσ ενόσ αλγορίκμου, κακϊσ οι ςυνζπειεσ του ελλιποφσ οριςμοφ κάποιων παραμζτρων, γίνονται άμεςα αντιλθπτζσ κατά τθν οπτικοποίθςθ τθσ εκτζλεςθσ του προγράμματοσ. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να αναςκευαςτεί θ λανκαςμζνθ αντίλθψθ ότι ο υπολογιςτισ εκτελεί τισ εντολζσ όπωσ και ο άνκρωποσ, ακόμθ δθλαδι κι αν δεν είναι εκφραςμζνεσ με απόλυτθ ςαφινεια και λεπτομζρεια. Μία ςυνικθσ μακθςιακι δυςκολία ςτα ειςαγωγικά μακιματα τθσ Δομισ Επανάλθψθσ, είναι να αντιλθφκοφν οι μακθτζσ ότι ζνα loop (βρόχοσ) ζχει αρχι και τζλοσ τα οποία πρζπει να κακοριςτοφν με ακρίβεια και μόνο οι εντολζσ που βρίςκονται ανάμεςα ςτθν αρχι και ςτο τζλοσ του loop μποροφν να επαναλθφκοφν. Το παρόν ςενάριο ςυμβάλλει ςτθν αντιμετϊπιςθ αυτισ τθσ δυςκολίασ με τθ χριςθ του γραφικοφ περιβάλλοντοσ του Yenka, ςτο οποίο ειςάγονται με drag & drop οι εντολζσ μζςα ςε ζνα loop και με τθν οπτικοποίθςθ του διαγράμματοσ ροισ γίνεται απόλυτα ξεκάκαρο ποιεσ εντολζσ ανικουν μζςα ςτο loop και ποιεσ όχι. Θ καινοτομία του παρόντοσ ςεναρίου ςυνίςταται ςτο ότι χρθςιμοποιοφνται πολλαπλζσ αναπαραςτάςεισ προςεγγίςεισ για τθν ειςαγωγι των μακθτϊν ςτισ ζννοιεσ των Δομϊν Ακολουκίασ και Επανάλθψθσ. Συγκεκριμζνα οι αναπαραςτάςεισ αυτζσ είναι: α) Θ χριςθ των διαγραμμάτων ροισ που παρζχει το λογιςμικό β) Θ οπτικοποίθςθ των εντολϊν μζςω των κινιςεων των θρϊων του Yenka γ) Θ «μουςικι επζνδυςθ» τθσ εκτζλεςθσ του προγράμματοσ δ) Θ παρουςίαςθ των εννοιϊν ςτο Φφλλο Εργαςίασ ε) Θ διερεφνθςθ και ενεργθτικι καταγραφι των παρατθριςεων των μακθτϊν ςτο Φφλλο Εργαςίασ. 7. ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΕΙ ΣΩΝ ΜΑΘΗΣΩΝ/ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΔΤΚΟΛΙΩΝ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Θ διδαςκαλία απευκφνεται ςε μακθτζσ με ελάχιςτθ πείρα ςτον προγραμματιςμό. Είναι ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 56/413

158 πολφ πικανό να μθν ζχουν ακόμθ ςυνειδθτοποιιςει τθν αυςτθρότθτα και τθν ακρίβεια με τθν οποία πρζπει να καταςκευάηονται οι εντολζσ ενόσ αλγορίκμου και να περιμζνουν από τον υπολογιςτι να εκτελζςει το πρόγραμμά τουσ με τον αναμενόμενο γι αυτοφσ τρόπο, ακόμθ κι αν παρζλειψαν να ορίςουν κάποια παράμετρο. Μζςα από τθν προτεινόμενθ διδαςκαλία κα ςυνειδθτοποιιςουν ότι κα πρζπει «προγραμματίηουν» εργαηόμενοι ςυςτθματικά και προςεκτικά. 8. ΧΡΗΗ ΕΞΩΣΕΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Γόγουλου, Α., Γουλι, Ε. & Γρθγοριάδου, Μ., (2009). Διδακτικζσ Ρροςεγγίςεισ που βαςίηονται ςε Σφγχρονεσ Κεωρίεσ Μάκθςθσ για τθ Διδαςκαλία Ρρογραμματιςτικϊν Εννοιϊν. Στο Γρθγοριάδου, Μ., Γουλι, Ε. & Γόγουλου, Α. (2009) (Επιμ.) Διδακτικζσ Προςεγγίςεισ και Εργαλεία για τθ διδαςκαλία τθσ Πλθροφορικισ, Εκδόςεισ Νζων Τεχνολογιϊν. Δαγδιλζλθσ, Β.Ε., (2008). Σφγχρονα Ρεριβάλλοντα και Δραςτθριότθτεσ για Αρχάριουσ Ρρογραμματιςτζσ: Νεότερα Αποτελζςματα Ερευνϊν, Εκδόςεισ ΣΟΦΛΑ, Κεςςαλονίκθ. Δαγδιλζλθσ, Β.Ε., Ραυλοποφλου, Κ.Ρ., & Τρίγγα, Ρ.Κ., (1998). Διδακτικι Μζκοδοι και Εφαρμογζσ, Εκδόςεισ Ευγ. Μπζνου, Ακινα. Κόμθσ, Β.Λ., (2005). Ειςαγωγι ςτθ Διδακτικι τθσ Ρλθροφορικισ, Εκδόςεισ Κλειδάρικμοσ, Ακινα. 9. ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΗ Κοινωνικόσ εποικοδομιςμόσ Εφαρμόηονται οι εξισ ςτρατθγικζσ μάκθςθσ: Επίλυςθ προβλιματοσ (δθμιουργία ακολουκίασ χοροφ ςυγχρονιςμζνθσ με τθ μουςικι) Διερεφνθςθ - Πειραματιςμόσ (για τθν εφρεςθ των ςωςτϊν τιμϊν ςτισ χρονικζσ παραμζτρουσ) Κακοδθγοφμενθ ανακάλυψθ (για τθ δθμιουργία και τθν εκτζλεςθ τθσ αρχικισ δομισ ακολουκίασ και τθσ αρχικισ δομισ επανάλθψθσ, μζςα από τα βιματα του φφλλου εργαςίασ) Πρακτικι και εξάςκθςθ (για τθ δραςτθριότθτα εμπζδωςθσ) Βιωματικι μάκθςθ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 57/413

159 Ομαδοςυνεργατικι μάκθςθ: Είναι προτιμότερο οι μακθτζσ να δουλζψουν ςυνεργατικά ςε ομάδεσ των δφο ατόμων, αν και δεν αποκλείεται θ ατομικι εναςχόλθςθ. ΡΟΛΟ ΜΑΘΖΣΖ: Ο καζεηήο απηελεξγεί θαη πξσηνζηαηεί ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία κέζα από ηε δηεξεύλεζε, ηνλ πεηξακαηηζκό θαη ηελ αλαθάιπςε ηεο γλώζεο. ΡΟΛΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟΤ: Ο εθπαηδεπηηθόο παξαηεξεί από απόζηαζε επεκβαίλεη δξώληαο σο θαζνδεγεηήο-δηεπθνιπληήο κόλν αλ ηνπ δεηεζεί βνήζεηα. 10. ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΜΕΣΑΣΟΠΙΗ ΘΕΩΡΗΣΙΚΑ ΘΕΜΑΣΑ - ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ α. Σν ινγηζκηθό Yenka παξνπζηάδεη νξηζκέλεο δπζθνιίεο ζηε ρξήζε ηνπ, όπσο ε δηαδηθαζία εηζόδνπ ζην ινγηζκηθό, πνπ απαηηεί ηελ εηζαγσγή ηνπ ηνπ θάζε καζεηή. Γη απηό ζα πξέπεη λα έρεη πξνεγεζεί ε εηζαγσγηθή ώξα εμνηθείσζεο ησλ καζεηώλ κε ην πεξηβάιινλ ηνπ, έηζη ώζηε λα κε ζπαηαιεζεί δηδαθηηθόο ρξόλνο γηα ηερληθά πξνβιήκαηα. β. Πξηλ ηελ έλαξμε ηεο δηδαζθαιίαο ν δηδάζθσλ ζα πξέπεη λα έρεη ειέγμεη ηε ζύλδεζε ηνπ εξγαζηεξίνπ Η/Τ κε ην δηαδίθηπν θαη ηελ πξόζβαζε ζην site γηαηί ρσξίο απηήλ είλαη αδύλαηε ε ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνύ. γ. Σέινο, ρξεηάδεηαη πξνζνρή ώζηε λα κελ παξαζπξζνύλ νη καζεηέο ζηε δνθηκή ησλ δηαθόξσλ ξπζκώλ θαη κνπζηθώλ θνκκαηηώλ πνπ εκπεξηέρεη ην ινγηζκηθό θαη απνπξνζαλαηνιηζηνύλ από ηνπο ζηόρνπο ηεο δηδαζθαιίαο. 11. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΩΝ ΕΡΓΑΙΑ Φύιιν δξαζηεξηνηήησλ γηα ηε Γνκή Αθνινπζίαο θαη ηε Γνκή Δπαλάιεςεο κε ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνύ Yenka Καλι ςου μζρα! Τι κα λεγεσ να γίνουμε ςιμερα χορογράφοι και να κάνουμε ζνα πρόγραμμα χοροφ; Ακολοφκθςε τα παρακάτω βιματα και κα το κάνεισ πολφ εφκολα! Δθμιοφργθςε ζνα κενό πρόγραμμα Yenka ανοίγοντασ τθν εφαρμογι, κάνοντασ διπλό κλικ ςτο Programming και επιλζγοντασ New από το μενοφ ςτα αριςτερά. Βάλε ςτο χϊρο εργαςίασ ζνα αγόρι ςζρνοντασ το εικονίδιο Boy από το φάκελο Characters του μενοφ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 58/413

160 Programming ςτ αριςτερά. Στθν οκόνθ ςου κα εμφανιςτεί ζνα αγόρι ζτοιμο για χορό! Αλλά για να χορζψει, πρζπει οπωςδιποτε να υπάρχει μουςικι! Ασ βάλουμε λοιπόν μουςικι ςτο πρόγραμμά μασ: Επίλεξε το Music Player από το φάκελο Presentations του μενοφ Programming και τοποκζτθςζ το πάνω αριςτερά ςτο χϊρο εργαςίασ. Με δεξί κλικ και Properties ςτο Beat 1 άλλαξε το ρυκμό ςε Beat 12. Στθ ςυνζχεια πάτα το play για να ακοφςεισ το κομμάτι ςου. Αν δε ςου αρζςει μπορείσ να κάνεισ import ζνα δικό ςου mp3. Κάνε τϊρα τα ακόλουκα: 1. Από το φάκελο Start and Stop ςφρε τθν εντολι On Music start δεξιά επάνω ςτο χϊρο εργαςίασ. Αυτό ςθμαίνει ότι το πρόγραμμά ςου κα αρχίςει να εκτελείται μόλισ πατθκεί το play ςτθ μουςικι Beat Ασ διαλζξουμε τϊρα μερικζσ χορευτικζσ φιγοφρεσ που κζλουμε να εκτελζςει ο χορευτισ μασ και ασ τισ προςκζςουμε ςτο πρόγραμμά μασ. Ρϊσ κα το κάνουμε αυτό; Κα ανοίξουμε το φάκελο Inputs and Outputs και τον υποφάκελό του: Dance Steps. Κα βροφμε τθν εντολι: Top rocking και κα τθ ςφρουμε ςτο διάγραμμα ροισ του προγράμματόσ μασ κάτω από τθν εντολι On Music start, μζχρι να ταυτιςτοφν τα τετραγωνάκια τουσ. Μ αυτό τον τρόπο ζχουμε ςυνδζςει τισ δφο εντολζσ ςε μία ακολουκία. 3. Συνεχίηοντασ όμοια, ανοίγουμε το φάκελο Travelling Dance Steps και επιλζγουμε από εκεί τθν εντολι Cartwheel που λζει ςτο χορευτι μασ να κάνει ζνα τροχό προσ τα αριςτερά! 4. Μετά από το φάκελο Dance Steps επιλζγουμε το Ducking and Diving και τζλοσ, από το φάκελο Travelling Dance Steps επιλζγουμε πάλι τθν εντολι Cartwheel αλλά αυτι τθ φορά τθν αλλάηουμε ϊςτε ο τροχόσ να γίνει προσ τα δεξιά. 5. Ασ βάλουμε τϊρα κι ζνα Stop για να τερματιςει το πρόγραμμά μασ μετά από όλεσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 59/413

161 αυτζσ τισ φιγοφρεσ, και είμαςτε ζτοιμοι για χορό! Αν ακολοφκθςεσ προςεκτικά όλα τα βιματα που περιγράψαμε παραπάνω, ο χϊροσ εργαςίασ ςου κα πρζπει να είναι κάπωσ ζτςι: Θ δομι των εντολϊν ςτο διάγραμμα ροισ που βλζπεισ παραπάνω, ονομάηεται Δομι Ακολουκίασ γιατί οι εντολζσ εκτελοφνται με τθ ςειρά, θ μία μετά τθν άλλθ. Για να εκτελζςεισ αυτι τθ δομι ακολουκίασ, δεν ζχεισ παρά να πατιςεισ το play ςτο μουςικό κομμάτι Beat 12 και καλι διαςκζδαςθ!! Εξζταςε προςεκτικά το διάγραμμα ροισ κακϊσ εκτελείται το πρόγραμμά ςου. Τι παρατθρείσ; Σίγουρα ςου άρεςε πολφ θ χορογραφία που δθμιοφργθςεσ, τελείωςε όμωσ γριγορα! Δε κα ιταν καλφτερα αν μποροφςαμε να επαναλάβουμε τισ εντολζσ του χοροφ π.χ. 5 φορζσ, ζτςι ϊςτε ο χορόσ να ζχει μεγαλφτερθ διάρκεια; Στον προγραμματιςμό μποροφμε πολφ εφκολα να επαναλάβουμε μία ομάδα εντολϊν όςεσ φορζσ κζλουμε, ειςάγοντασ ςτο πρόγραμμά μασ μία Δομι Επανάλθψθσ, ι όπωσ ςυνικωσ λζνε οι Ρλθροφορικοί, ζνα Loop. Μπορείσ κι εςφ να βάλεισ ζνα loop ςτο πρόγραμμά ςου, αν ςφρεισ τθν εντολι Loop από το φάκελο Processes και τθν τοποκετιςεισ ςτο διάγραμμα ροισ ανάμεςα ςτθν On music start και τθν Top rocking. Το διάγραμμα ροισ τϊρα κα είναι κάπωσ ζτςι: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 60/413

162 Εξζταςε προςεκτικά το νζο διάγραμμα ροισ και ςφγκρινε τθν εντολι Loop με όλεσ τισ άλλεσ εντολζσ που χρθςιμοποιιςαμε μζχρι τϊρα. Τι παρατθρείσ; Άλλαξε τϊρα τον αρικμό των επαναλιψεων τθσ εντολισ Repeat του Loop από 2 ςε 5, (κάνοντασ κλικ πάνω ςτο 2) ζτςι ϊςτε οι χορευτικζσ φιγοφρεσ να επαναλθφκοφν 5 φορζσ και ςτθ ςυνζχεια μετακίνθςε τθν εντολι Top Rocking του διαγράμματοσ ροισ μζςα ςτο Loop (Ρροςοχι! Αν τα τετραγωνάκια ςφνδεςθσ των εντολϊν είναι κόκκινα, αυτό ςθμαίνει ότι δεν τοποκετικθκε ςωςτά θ εντολι μζςα ςτο Loop. Κα πρζπει να προςπακιςεισ πάλι). Ράτα τϊρα το play τθσ μουςικισ για να εκτελζςεισ και πάλι το πρόγραμμά ςου. Τι παρατθρείσ; Τϊρα πρζπει να μετακινιςεισ μία-μία όλεσ τισ εντολζσ χοροφ μζςα ςτο Loop. Αν τα ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 61/413

163 καταφζρεισ, ο χϊροσ εργαςίασ ςου κα πρζπει να μοιάηει κάπωσ ζτςι: υγχαρθτιρια! Μόλισ ολοκλιρωςεσ το πρϊτο ςου πρόγραμμα με Δομι Επανάλθψθσ. Μπορείσ να το τρζξεισ όςεσ φορζσ κζλεισ για να απολαφςεισ τισ χορευτικζσ φιγοφρεσ! Και μία τελευταία παρατιρθςθ: Σίγουρα κ αναρωτιόςουν γιατί εμφανίηεται ζνα ερωτθματικό ςτο ρόμβο τθσ εντολισ Loop. Τρζξε άλλθ μία φορά το πρόγραμμά ςου και παρατιρθςε τι εμφανίηεται ςτθ κζςθ του ερωτθματικοφ κακϊσ τρζχει το πρόγραμμα. Κατάγραψε τθν παρατιρθςι ςου Και τϊρα ιρκε θ ϊρα να απελευκερϊςεισ τθ φανταςία και τθ δθμιουργικότθτά ςου! Αφοφ αποκθκεφςεισ το πρόγραμμά ςου, άνοιξε ζνα νζο πρόγραμμα Yenka, βάλε ςτο χϊρο ζνα κορίτςι και κάντο να χορεφει με ό,τι μουςικι, φιγοφρεσ και αρικμό επαναλιψεων κζλεισ εςφ! Καλι Διαςκζδαςθ!! Σου αρζςουν τα δφςκολα; Αν ναι, τότε δοκίμαςε κι αυτό: Φτιάξε ζνα πρόγραμμα Yenka με ζνα αγόρι και ζνα κορίτςι δίπλα-δίπλα που χορεφουν ταυτόχρονα, είτε με ίδιεσ, είτε με διαφορετικζσ φιγοφρεσ (όπωσ ςου αρζςει περιςςότερο). Για να το ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 62/413

164 κάνεισ αυτό, κα βάλεισ δφο διαγράμματα ροισ που κα ξεκινοφν και τα δφο με τθν ίδια μουςικι και το ζνα κα περιζχει εντολζσ για το αγόρι, ενϊ το άλλο κα περιζχει εντολζσ για το κορίτςι. ΚΑΛΘ ΕΡΛΤΥΧΛΑ!! ΤΕΛΟΣ 12. ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Θ αξιολόγθςθ των μακθτϊν γίνεται από το διδάςκοντα: 1. μζςω τθσ ςυλλογισ των απαντιςεϊν τουσ ςτα θλεκτρονικά φφλλα εργαςίασ (ερωτιςεισ αξιολόγθςθσ ανοικτοφ τφπου) 2. με τθ ςυλλογι και μελζτθ των τριϊν προγραμμάτων Yenka που κάκε ομάδα μακθτϊν καλείται να δθμιουργιςει κατά τθν εκπόνθςθ του ςεναρίου 3. με τθ ςυμπλιρωςθ ενόσ φφλλου παρατιρθςθσ τθσ διδαςκαλίασ το οποίο περιζχει τθν παρακάτω ςχάρα αξιολόγθςθσ με διαβακμιςμζνα κριτιρια: Σχάρα αξιολόγθςθσ με διαβακμιςμζνα κριτιρια 13. Κξηηήξην Να επηρεηξεκαηνινγεί γηα ηε ρξεζηκόηεηα ηεο Γνκήο Αθνινπζίαο Γπλαηόηεηα εθαξκνγήο ηεο Γνκήο Αθνινπζίαο γηα ηελ επίηεπμε πξαθηηθώλ ζηόρσλ θαη ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ Να επηρεηξεκαηνινγεί γηα ηε ρξεζηκόηεηα ηεο Γνκήο Δπαλάιεςεο κε θαζνξηζκέλν Κιίκαθα Αμηνιόγεζεο 3 επηπέδσλ Με ηθαλνπνηεηηθή Μέηξηα Ηθαλνπνηεηηθή Ο καζεηήο δεκηνπξγεί Ο καζεηήο θαηαλνεί Ο καζεηήο κε επθνιία δνκέο αθνινπζίαο ηνλ ηξόπν θαηαλνεί ηνλ ηξόπν ρσξίο λα θαηαλνεί ην ιεηηνπξγίαο ηεο δνκήο ιεηηνπξγίαο ηεο δνκήο ξόιν ηνπο, γη απηό θαη αθνινπζίαο έπεηηα αθνινπζίαο θαη δελ απάληεζε ζσζηά από επεμεγήζεηο. δεκηνπξγεί κόλνο ηνπ ζηελ αληίζηνηρε ηέηνηεο δνκέο. εξώηεζε ηνπ θύιινπ εξγαζίαο Ο καζεηήο αδπλαηεί λα επηιύζεη πξνβιήκαηα ρξεζηκνπνηώληαο ηε δνκή αθνινπζίαο. Ο καζεηήο δελ θαηαλνεί ην ξόιν ηεο δνκήο επαλάιεςεο γη απηό θαη δελ απάληεζε ζσζηά ζηελ αληίζηνηρε εξώηεζε Ο καζεηήο δπζθνιεύεηαη ζηελ εθαξκνγή ηεο δνκήο αθνινπζίαο ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη ρξεηάδεηαη βνήζεηα. Ο καζεηήο έπεηηα από αξθεηέο επεμεγήζεηο θαηαλνεί ην ξόιν ηεο δνκήο επαλάιεςεο. Ο καζεηήο θαηαθέξλεη κε επηηπρία λα επηιύζεη πξνβιήκαηα ρξεζηκνπνηώληα ο ηε δνκή αθνινπζίαο. Ο καζεηήο θαηαλνεί κε επθνιία ην ξόιν ηεο δνκήο επαλάιεςεο θαη απαληά ζσζηά ζηελ αληίζηνηρε εξώηεζε ηνπ θύιινπ εξγαζίαο. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 63/413

165 αξηζκό επαλαιήςεσλ Γπλαηόηεηα εθαξκνγήο ηεο Γνκήο Δπαλάιεςεο γηα ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ Δμνηθείσζε κε ηα Γηαγξάκκαηα Ρνήο Οκαδηθόηεηα- πλεξγαηηθόηεηα ηνπ θύιινπ εξγαζίαο. Ο καζεηήο αδπλαηεί λα επηιύζεη πξνβιήκαηα ρξεζηκνπνηώληαο ηε δνκή επαλάιεςεο. Ο καζεηήο δελ θαηαλνεί ην ξόιν ηνπ δηαγξάκκαηνο ξνήο γη απηό θαη δελ απάληεζε ζσζηά ζηελ αληίζηνηρε εξώηεζε ηνπ θύιινπ εξγαζίαο. Ο καζεηήο δελ κπόξεζε λα ζπλεξγαζηεί αξκνληθά κε ηα κέιε ηεο νκάδαο ηνπ Ο καζεηήο δπζθνιεύεηαη ζηελ εθαξκνγή ηεο δνκήο επαλάιεςεο ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη ρξεηάδεηαη βνήζεηα. Ο καζεηήο δπζθνιεύεηαη λα θαηαλνήζεη ην ξόιν ηνπ δηαγξάκκαηνο ξνήο θαη δεηά βνήζεηα γηα ηελ απάληεζε ηεο αληίζηνηρεο εξώηεζεο. Ο καζεηήο ζπλεξγάζηεθε κε ηα κέιε ηεο νκάδαο ηνπ αιιά ππήξμαλ πξνβιήκαηα ζπλελλόεζεο θαηά ηελ νκαδηθή εξγαζία Ο καζεηήο θαηαθέξλεη κε επηηπρία λα επηιύζεη πξνβιήκαηα ρξεζηκνπνηώληαο ηε δνκή επαλάιεςεο. Ο καζεηήο έρεη επρέξεηα ζηε δεκηνπξγία θαη αμηνπνίεζε ησλ δηαγξακκάησλ ξνήο. Ο καζεηήο ζπκκεηείρε ελεξγά ζηελ νκαδηθή εξγαζία θαη ζπλεξγάζηεθε αξκνληθά κε ηα κέιε ηεο νκάδαο ηνπ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 64/413

166 Ενότητα Σεναρίου 12 Ειζαγωγή ζηο προγραμμαηιζηικό περιβάλλον GameMaker 18. ΣΙΣΛΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Μακαίνω να προγραμματίηω δθμιουργϊντασ ζνα παιχνίδι ςτο GameMaker. 19. ΕΚΣΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ρροβλζπεται να διαρκζςει ςυνολικά 4 διδακτικζσ ϊρεσ. 20. ΕΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΔΩΝ / ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΕΝΕ ΓΝΩΕΙ Το διδακτικό ςενάριο ςχετίηεται άμεςα τόςο με το Διακεματικό Ενιαίο Ρλαίςιο Ρρογράμματοσ Σπουδϊν (Δ.Ε.Ρ.Ρ.Σ.) για τθν Ρλθροφορικι όςο και με τθ διδαςκαλία πρόγραμμα ςπουδϊν των νζων διδακτικϊν αντικειμζνων που ζχουν ειςαχκεί ςτα ολοιμερα δθμοτικά ςχολεία που λειτουργιςουν με Ενιαίο Αναμορφωμζνο Εκπαιδευτικό Ρρόγραμμα (ΕΑΕΡ) (ΦΕΚ 1139/ ). Ομοίωσ, ςτο Ρρόγραμμα Σπουδϊν του Γυμναςίου, αλλά και του Γενικοφ και του Επαγγελματικοφ Λυκείου, θ ειςαγωγι ςε βαςικζσ ζννοιεσ του προγραμματιςμοφ αποτελεί ςτόχο των μακθμάτων Ρλθροφορικισ. Το μακθςιακό περιβάλλον του GameMaker αποτελεί μια εναλλακτικι προςζγγιςθ γλϊςςασ προγραμματιςμοφ που βοθκά ςτθν ενεργοποίθςθ των μακθτϊν, ςτθν οικοδόμθςθ νζασ γνϊςθσ και ςτθν εφαρμογι τθσ νζασ γνϊςθσ ςτθν επίλυςθ προβλθμάτων. Το ςενάριο κα μποροφςε να διδαχκεί και ςε μακθτζσ τθσ Βϋ Λυκείου ςτο πλαίςιο του μακιματοσ «Εφαρμογζσ Υπολογιςτϊν». Τζλοσ, ςφμφωνα με τα παρόντα ΑΡΣ και ΕΡΡΣ Ρλθροφορικισ το παρόν διδακτικό ςενάριο μπορεί να αξιοποιθκεί ςτο μάκθμα τθσ Ρλθροφορικισ τθσ Γ Γυμναςίου. Σφμφωνα με το νζο πρόγραμμα ςπουδϊν Ρλθροφορικισ που εφαρμόςτθκε πζρςι πιλοτικά ςε μερικά ςχολεία και από τθ φετινι χρονιά εφαρμόηεται ςε όλα τα ςχολεία τθσ χϊρασ, ο άξονασ μακθςιακϊν ςτόχων «προγραμματίηω τον υπολογιςτι» υπάρχει ςε όλεσ τισ τάξεισ και ανάμεςα ςτο προτεινόμενο εκπαιδευτικό υλικό υπάρχει το GameMaker, οπότε το παρόν διδακτικό ςενάριο κα μποροφςε να αξιοποιθκεί ςτο μάκθμα τθσ Ρλθροφορικισ ςε μία από τισ τάξεισ του Γυμναςίου. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 65/413

167 21. ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΧΟΙ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ κοπόσ του ςεναρίου είναι να ειςαχκοφν οι μακθτζσ ςτο περιβάλλον του GameMaker και να δθμιουργιςουν το πρϊτο τουσ πρόγραμμα. Επιδιϊκεται κατ αυτόν τον τρόπο θ εξοικείωςθ των μακθτϊν με βαςικζσ προγραμματιςτικζσ και αλγορικμικζσ ζννοιεσ, μζςα από τθν εναςχόλθςθ με ζνα αντικείμενο που παρουςιάηει ενδιαφζρον για αυτοφσ. τόχοι του ςεναρίου είναι να μποροφν οι μακθτζσ: να δθμιουργιςουν και χειριςτοφν sprites-ςτολζσ να δθμιουργιςουν και προγραμματίςουν objects-θκοποιοφσ να δθμιουργιςουν και χειριςτοφν backgrounds-ςκθνικά να δθμιουργιςουν rooms με διαδραςτικοφσ «ρόλουσ» και «ςκθνικά». 22. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Οι μακθτζσ ειςάγονται ςτθ χριςθ του περιβάλλοντοσ GameMaker μζςα από τθ διαδικαςία δθμιουργίασ ενόσ απλοφ παιχνιδιοφ. Το διδακτικό ςενάριο περιγράφεται αναλυτικά ςτο βιμα 17. Υπάρχει κακοδιγθςθ των μακθτϊν μζςα από screenshots και τουσ ηθτείται να προγραμματίςουν ςυγκεκριμζνα ςτοιχεία του παιχνιδιοφ. 23. ΕΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΕΜΑΣΑ ΘΕΩΡΙΑ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Το GameMaker είναι ζνα διαδεδομζνο και δθμοφιλζσ προγραμματιςτικό περιβάλλον το οποίο επιτρζπει, ςχετικά εφκολα, τθ δθμιουργία θλεκτρονικϊν παιχνιδιϊν. Ραρ όλθ τθ ςχετικι πολυπλοκότθτά του, φαίνεται να είναι αγαπθτό και από τουσ μακθτζσ. Στο παρόν διδακτικό ςενάριο κα πραγματοποιθκεί ζνασ πειραματιςμόσ με διδακτικό ςτόχο (ενεργθτικι ςυμμετοχι των μακθτϊν), με τα ςτοιχεία του προγραμματιςτικοφ περιβάλλοντοσ GameMaker. Τονίηεται ότι το GameMaker αποτελεί ζναν από τουσ «τυπικοφσ εκπροςϊπουσ» τθσ νζασ γενιάσ εκπαιδευτικϊν περιβαλλόντων τα οποία χαρακτθρίηονται από το γεγονόσ ότι (α) επιτρζπουν τθ δθμιουργία προγραμμάτων με ζνα interface «οπτικοφ» χαρακτιρα και (β) είναι προςανατολιςμζνα προσ τθ δθμιουργία θλεκτρονικϊν παιχνιδιϊν, γεγονόσ που αποτελεί κίνθτρο για τουσ μακθτζσ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 66/413

168 24. ΧΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΩΝ ΓΙΑ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ («προςτικζμενθ αξία» και αντίλογοσ, επιφυλάξεισ, προβλιματα) Για τθ διδαςκαλία του ςεναρίου κα απαιτθκεί ζνα εργαςτιριο πλθροφορικισ ςτο οποίο να ζχει εγκαταςτακεί το λογιςμικό GameMaker. Επίςθσ καλό κα είναι να υπάρχει ζνασ video projector για να μπορεί ο εκπαιδευτικόσ να παρουςιάηει κάποιεσ ειςαγωγικζσ ζννοιεσ για τον προγραμματιςμό και το περιβάλλον του GameMaker. H εγκατάςταςθ του λογιςμικοφ είναι ςχετικά απλι, αν και το λογιςμικό καταναλϊνει αρκετοφσ ψθφιακοφσ πόρουσ. Οι ιδιαιτερότθτεσ αυτϊν των εκπαιδευτικϊν περιβαλλόντων (με οπτικό interface και με προςανατολιςμό προσ τθ δθμιουργία παιχνιδιϊν) ζχουν ςυηθτθκεί διεξοδικά ςε άλλε ενότθτεσ. 25. ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΕΙ ΣΩΝ ΜΑΘΗΣΩΝ / ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΔΤΚΟΛΙΩΝ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Οι πικανζσ δυςκολίεσ των μακθτϊν ςε ηθτιματα αλγορικμικισ ςκζψθσ πολλζσ φορζσ αποτελοφν εμπόδιο για τθν εκμάκθςθ αρχϊν προγραμματιςμοφ. Ειδικότερα οι παράγοντεσ ςτουσ οποίουσ ζχει διαπιςτωκεί ότι οφείλονται οι δυςκολίεσ των μακθτϊν κατά τθν εκμάκθςθ του προγραμματιςμοφ ςχετίηονται: με τον τρόπο προςζγγιςθσ τθσ διδαςκαλίασ των αρχϊν του προγραμματιςμοφ μζςα από ζνα περιβάλλον γενικοφ ςκοποφ (Pascal και Basic παλιότερα, Java, Visual Basic κ.λπ.) προςανατολιςμζνο ςτθν επίλυςθ μακθματικϊν προβλθμάτων ζξω από διδακτικζσ ανάγκεσ των μακθτϊν. ςτα κλαςικά προγραμματιςτικά περιβάλλοντα πολλζσ φορζσ δεν παρζχεται θ δυνατότθτα προγραμματιςμοφ με οπτικό τρόπο, ζτςι οι μακθτζσ δεν κατανοοφν εφκολα τον τρόπο με τον οποίο εκτελείται ζνα πρόγραμμα και τθ διαδικαςία με τθν οποία υλοποιείται θ είςοδοσ και θ ζξοδοσ των δεδομζνων. τα προβλιματα που καλοφνται να επιλφςουν οι μακθτζσ είναι ξζνα με τα προβλιματα που ζχουν βιϊςει ςτθν κακθμερινότθτά τουσ ι τα προβλιματα που κα είχαν ενδιαφζρον για τουσ ίδιουσ. Μζςω του GameMaker ωσ νζα γλϊςςα προγραμματιςμοφ, οι μακθτζσ μποροφν να φτιάξουν τισ δικζσ τουσ διαδραςτικζσ ιςτορίεσ, τα δικά τουσ παιχνίδια εφκολα και γριγορα, ενϊ παράλλθλα κα ςυηθτιςουν για τισ βαςικζσ αρχζσ του προγραμματιςμοφ. Με αυτι τθν πλατφόρμα προγραμματιςμοφ οι μακθτζσ κα μπορζςουν να φτιάξουν το δικό τουσ tetris, ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 67/413

169 pacman ι το δικό τουσ ςενάριο. Ζτςι αυτό που κα φτιάξουν είναι κοντά ςε πραγματικζσ ανάγκεσ των μακθτϊν οι οποίοι, τουλάχιςτον αυτι είναι θ διδακτικι υπόκεςθ, κα προςεγγίςουν τισ ζννοιεσ και τισ τεχνικζσ τθσ αλγορικμικισ και του προγραμματιςμοφ, μζςα από τθ δθμιουργία παιχνιδιϊν που τουσ ζλκουν. Ρζρα από το γενικό αυτό πλαίςιο, το GameMaker είναι πιο ςφνκετο, ωσ περιβάλλον, από ανάλογα περιβάλλοντα όπωσ το Scratch. Τα παιχνίδια που μπορεί κάποιοσ να δθμιουργιςει ςτο GameMaker είναι πιο εξελιγμζνα, ιδθ από τα πρϊτα ςτάδια, γεγονόσ που δθμιουργεί γριγορα ζνα ςχετικά εμπλουτιςμζνο πλαίςιο για τθν ανάπτυξθ τουσ. Μςωσ λοιπόν κα πρζπει να αναμζνονται οριςμζνεσ δυςκολίεσ ςτθν κατανόθςθ του τρόπου λειτουργίασ του GameMaker. 26. ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΜΕΣΑΣΟΠΙΗ ΘΕΩΡΗΣΙΚΑ ΘΕΜΑΣΑ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ Κατά τθν εκτζλεςθ του ςεναρίου εκτιμάται ότι δε κα υπάρξουν ςθμαντικά προβλιματα ςε ςχζςθ με τθν ταχφτθτα λειτουργίασ του Θ/Υ Λογιςμικοφ (GameΜaker). Συνεπϊσ δε κα υπάρξουν προβλιματα εκκίνθςθσ του λογιςμικοφ ι δυςλειτουργίεσ που κα επθρεάςουν το μάκθμα (διδακτικόσ κόρυβοσ). Επίςθσ το διδακτικό ςυμβόλαιο δε κα ανατραπεί διότι τα φφλλα εργαςίασ είναι απλά, ρεαλιςτικά και οδθγοφν τον μακθτι βιμα-βιμα ςτθν ομαλι εξοικείωςι του με το λογιςμικό. 27. ΧΡΗΗ ΕΞΩΣΕΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Ωσ πρόςκετεσ πθγζσ εκμάκθςθσ προτείνονται οι εξισ: Θ επίςθμθ ιςτοςελίδα του GameMaker. Βιβλίο για τθ δθμιουργία παιχνιδιϊν με το GameMaker. Διαδραςτικά μακιματα για το GameMaker: Online διαδραςτικά μακιματα. Δθμιουργία παιχνιδιοφ με το GameMaker 8.1 Lite: Ζνα ειςαγωγικό φφλλο εργαςίασ από τον κακθγθτι Ρλθροφορικισ Νίκο Αγγελιδάκθ. Διδακτικι τθσ Ρλθροφορικισ: Στο μάκθμα αυτό, που διδάςκεται ςτο Τμιμα Ρλθροφορικισ και Τθλεπικοινωνιϊν του Ρανεπιςτθμίου Ακθνϊν, κα βρείτε ςτο Υλικό Μακιματοσ υλικό για το GameMaker. Το υλικό αυτό χρθςιμοποιικθκε και ςτθν επιμόρφωςθ των επιμορφωτϊν Βϋ Επιπζδου. Φφλλα εργαςίασ για το GameMaker: 5 φφλλα εργαςίασ για τθν δθμιουργία ενόσ παιχνιδιοφ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 68/413

170 με το GameMaker από τουσ κακθγθτζσ Ρλθροφορικισ Κεφαλάκθ Ραφλο, Γεωργαλλίδθ Δθμιτρθ και Στζργιου Στάκθ. Το αρχείο βοικειασ του GameMaker: Το αρχείο βοικειασ του GameMaker ςτα Ελλθνικά από τον Σπφρο Σιοφτα. Θ μεταφραςμζνθ αυτι ζκδοςθ αφορά τθν ζκδοςθ 6.1. GameMakerΤutorials: Στον site αυτό μπορείτε να βρείτε ςυγκεντρωμζνα πολλά video tutorials, χωριςμζνα ςε κατθγορίεσ, για το GameMaker. ICTMindTools: Ζνα ολοκλθρωμζνο site για τθ διδαςκαλία του GameMaker από τθ Margaret Meijers. Edge Hill University: Ζνα site αφιερωμζνο ςτο GameMaker. Ρεριζχει τα φφλλα εργαςίασ, tests αλλά και οδθγίεσ για τουσ κακθγθτζσ. CourseWork Resources: Μία ςειρά 10 μακθμάτων από τον κακθγθτι Steve Dale. 28. ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΗ Το περιβάλλον GameΜaker ζχει χαρακτιρα παιγνιϊδθ με τθν ζννοια ότι, όπωσ φανερϊνει και το όνομά του, είναι προςανατολιςμζνο ςτθ δθμιουργία παιγνίων. Αναμζνεται λοιπόν να υπάρξει ηωθρι ςυμμετοχι των μακθτϊν ςτισ αρχικζσ δραςτθριότθτεσ. Επιπλζον, είναι ενδεχόμενο, πολφ γριγορα οι μακθτζσ να κελιςουν να δοκιμάςουν τροποποιιςεισ του περιβάλλοντοσ και των λοιπϊν ςτοιχείων των (μικρϊν αρχικά) προγραμμάτων, επικυμϊντασ να τροποποιιςουν τα χαρακτθριςτικά του ςφμφωνα με τι επικυμίεσ τουσ. Στο παρόν διδακτικό ςενάριο λοιπόν, κα πραγματοποιθκεί πειραματιςμόσ με τα ςτοιχεία του προγραμματιςτικοφ περιβάλλοντοσ με ενεργθτικι ςυμμετοχι. Το ςτοιχείο αυτό, ςε ςυνδυαςμό με τθν οργάνωςθ τθσ τάξθσ ςε μικρζσ ομάδεσ, προςφζρει ζνα πολφ καλό περιβάλλον για τθν ανάπτυξθ μιασ ιςχυρισ αλλθλεπίδραςθσ που μπορεί να ευνοιςει τθ μάκθςθ. Ευνοείται λοιπόν ιδιαίτερα θ δθμιουργία ενόσ μακθςιακοφ περιβάλλοντοσ με τυπικά κοινωνιο-κονςτρουκτιβιςτικά χαρακτθριςτικά. Ριο ςυγκεκριμζνα, όςον αφορά τθ διδακτικι προςζγγιςθ υιοκετοφνται μερικζσ βαςικζσ ιδζεσ του Piaget και του Papert: ο διδάςκων οφείλει να δθμιουργεί κατάλλθλεσ ςυνκικεσ για να μπορζςουν οι μακθτζσ να οικοδομιςουν τισ γνϊςεισ τουσ. Το ςενάριο είναι κεμελιωμζνο ςτθ κεωρία μάκθςθσ του εποικοδομιςμοφ κακϊσ ο μακθτισ χτίηει τθ γνϊςθ του ανιχνεφοντασ, διερευνϊντασ και αλλθλεπιδρϊντασ οπτικά με τισ βαςικζσ εντολζσ τθσ γλϊςςασ προγραμματιςμοφ του GameΜaker δθμιουργϊντασ απλά προγράμματα. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 69/413

171 29. ΕΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΒΟΛΩΝ Επιςθμαίνεται ότι το περιβάλλον GameΜaker ανικει ςτθ γενικι κατθγορία των game creators περιβαλλόντων. Αν οι μακθτζσ ςε προθγοφμενθ τάξθ ι ςε προθγοφμενα μακιματα ζχουν ιδθ εξοικειωκεί με άλλα, απλοφςτερα περιβάλλοντα, είναι ενδεχόμενο να καταβάλουν ιδιαίτερθ προςπάκεια να κατανοιςουν τισ ζννοιεσ και τον τρόπο λειτουργίασ του GameΜaker. Κα πρζπει να ςθμειωκεί επίςθσ ότι υπάρχουν κάποιεσ διαφορζσ ανάμεςα ςτισ διάφορεσ εκδόςεισ του GameΜaker και κα πρζπει να δοκεί κάποια προςοχι ςτθν επιλογι τθσ τελευταίασ (ι προθγοφμενθσ) ζκδοςθσ. 30. ΟΡΓΑΝΩΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΕΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΧΕΔΙΑΗ Το μάκθμα κα πραγματοποιθκεί ςτο ςχολικό εργαςτιριο πλθροφορικισ. Απαιτείται ζνασ υπολογιςτισ ανά δφο μακθτζσ, με εγκατεςτθμζνθ τθ βαςικι ζκδοςθ του GameMaker. 31. ΕΠΕΚΣΑΕΙ / ΔΙΑΤΝΔEΕΙ ΣΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ Ή ΣΩΝ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΩΝ Μετά τθν ολοκλιρωςθ του παρόντοσ ςεναρίου οι μακθτζσ κα είναι προετοιμαςμζνοι για να εργαςτοφν με επόμενα ςενάρια με βαςικζσ εντολζσ του GameΜaker όπωσ αλλαγισ ενδυμαςίασ και υπόβακρου, ειςαγωγισ και διαγραφισ μορφϊν, κακϊσ και βαςικζσ εντολζσ κίνθςθσ και όψεων. 32. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΩΝ ΕΡΓΑΙΑ Τα Φφλλα Εργαςίασ αφοροφν τθν εκμάκθςθ του περιβάλλοντοσ του GameMaker δθλαδι τα βαςικά χαρακτθριςτικά του περιβάλλοντοσ εργαςίασ. Επιπλζον, αφοροφν τθν εκμάκθςθ εντολϊν κίνθςθσ, εντολϊν αλλαγισ εμφάνιςθσ και ιχου, ςυνδυαςτικϊν εντολϊν, αρχικοποίθςθσ και παραλλθλίασ. 33. ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Στο 4 ο φφλλο εργαςίασ και δραςτθριοτιτων των μακθτϊν παρατίκενται οριςμζνεσ ενδεικτικζσ ερωτιςεισ κλειςτοφ τφπου. Ρζραν αυτϊν, όπωσ και ςτισ προθγοφμενεσ παραγράφουσ, ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να προτείνει τεςτ αυτοαξιολόγθςθσ (κλειςτοφ τφπου), ςταυρόλεξα, κρυπτόλεξα κ.λπ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 70/413

172 Το λογιςμικό Hot Potatoes (και άλλα ανάλογα, όπωσ και οριςμζνεσ επιλογζσ του Moodle) προςφζρονται για ςυςτθματικι δθμιουργία ερωτθμάτων κλειςτοφ τφπου. Κρυπτόλεξα μποροφν εφκολα να δθμιουργθκοφν ακόμθ και ςε ζνα υπολογιςτικό φφλλο. 34. ΣΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Κα εξθγθκεί το κζμα των παρανοιςεων, αυκόρμθτων αντιλιψεων κ.λπ. των μακθτϊν. Κα δοκοφν φφλλα εργαςίασ τα οποία παρατίκενται παρακάτω. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 71/413

173 23. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 1 Δραςτθριότθτα 1 Ειςαγωγι ςτο GameMaker Οι μακθτζσ ανοίγουν το λογιςμικό και βρίςκονται ςτο προγραμματιςτικό περιβάλλον του GameMaker. Για να επιταχυνκεί θ διαδικαςία εξοικείωςθσ καλό κα ιταν οι μακθτζσ να γνωρίηουν τθ φιλοςοφία του GameMaker με τθ βοικεια τθσ μεταφοράσ/αλλθγορίασ του κεάτρου: Το παιχνίδι είναι όπωσ ζνα κεατρικό ζργο. Υπάρχουν τα αντικείμενα (objects) που κα τα αντιςτοιχίςουμε ςτουσ θκοποιοφσ. Κάκε object-θκοποιόσ παίρνει μια μορφι (sprite), κάτι ςαν τθ ςτολι που φορά ο θκοποιόσ για να παίξει κάποιον ρόλο. Ο θκοποιόσ-object με τθ μορφι-sprite εμφανίηεται και δραςτθριοποιείται (μία ι περιςςότερεσ φορζσ) ωσ ρόλοσ ςτθ ςκθνι. Θ ςκθνι (room) είναι μία (ι και θ μοναδικι) από τισ οκόνεσ ςτισ οποίεσ διαδραματίηεται το παιχνίδι (και ςτισ οποίεσ πλοθγείται ο χριςτθσ). Σε κάκε ςκθνι-room εμφανίηονται αφενόσ οι ρόλοι και αφετζρου τα ςκθνικά (backgrounds) που είναι γραφικά. Ωσ πρϊτο βιμα ασ δθμιουργιςουμε το ςκθνικό που κα χρθςιμοποιιςουμε αργότερα για ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 72/413

174 τθν πρϊτθ ςκθνι (room). Το επόμενο βιμα είναι να δθμιουργιςουμε τθν πρϊτθ ςκθνι (room). ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 73/413

175 ςτθν οποία βάηουμε ωσ ςκθνικό το background «ΕΛΣΑΓΩΓΘ» που δθμιουργιςαμε προθγουμζνωσ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 74/413

176 Τϊρα κα φτιάξουμε το πλικτρο που κα οδθγεί τον χριςτθ ςτθν επόμενθ ςκθνι-(room). Για να γίνει αυτό, χρειαηόμαςτε πρϊτα να δθμιουργιςουμε μια εικόνα (μορφι-sprite) για το πλικτρο. Επιλζγοντασ «Edit Sprite» ανοίγει ο «Sprite Editor» και με διπλό κλικ ςτο εικονίδιο ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 75/413

177 ανοίγει ο «Image Editor» Δραςτθριότθτα 2 Δθμιουργία θκοποιϊν-objects Το επόμενο βιμα είναι να δθμιουργιςουμε τον θκοποιό-object που κα πάρει τθ μορφιsprite «ΡΑΩ ΕΡΟΜΕΝΟ». ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 76/413

178 Θ ςυμπεριφορά (το τι κα κάνει όταν βρεκεί ςτθ ςκθνι-room) του θκοποιοφ-object «πάω επόμενο) γίνεται με οπτικό προγραμματιςμό. Αυτό κα ςυμβεί όταν ςυμβεί κάποιο γεγονόσevent. Άρα πατάμε «Add Event» Εμφανίηεται το μενοφ «Event Selector» και επειδι κζλουμε ο θκοποιόσ-object να λειτουργεί ωσ πλικτρο που δρα όταν πατθκεί το ποντίκι επιλζγουμε το «Mouse» ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 77/413

179 οπότε μασ ηθτείται να διευκρινίςουμε το «Left button» ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 78/413

180 24. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 2 Δραςτθριότθτα 1 Προγραμματιςμόσ ενεργειϊν Το επόμενο βιμα είναι να προςδιορίςουμε τον τρόπο τθσ ενζργειασ (Action) όταν πατθκεί θκοποιόσ-object με το αριςτερό πλικτρο του ποντικιοφ. Αυτό γίνεται με επιλογι τθσ ςωςτισ ενζργειασ ςφρςιμο τθσ ςυγκεκριμζνθσ ενζργειασ ςτθν περιοχι Action και κακοριςμό διαφόρων παραμζτρων τθσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 79/413

181 Τϊρα ο θκοποιόσ-object κα πρζπει να ανζβει ςτθ ςκθνι-room και να υποδυκεί τον ρόλο του. Αυτό γίνεται όταν ανοίξουμε τθ ςκθνι-room και ςφρουμε το εικονίδιό του ςτθ κζςθ που κζλουμε ςτθ ςκθνι. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 80/413

182 Δραςτθριότθτα 2 Εκτζλεςθ προγράμματοσ Για να βεβαιωκοφμε ότι όλα πάνε καλά μζχρι εδϊ, «τρζχουμε» το πρόγραμμα οπότε εμφανίηεται αυτό που κα δει ο χριςτθσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 81/413

183 πατϊντασ ςτο κόκκινο βελάκι εμφανίηεται ζνα μινυμα, γιατί προφανϊσ δεν ζχουμε φτιάξει τθν επόμενθ ςκθνι ςτθν οποία το προγραμματίςαμε να πάει. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 82/413

184 25. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 3 Δραςτθριότθτα 1 χεδιαςμόσ ςκθνικοφ Ασ καταςκευάςουμε τθν επόμενθ ςκθνι-room. Πμοια με προθγουμζνωσ καταςκευάηουμε το ςκθνικό-background «ΔΟΜΟΣ» και αφοφ δθμιουργιςουμε τθ ςκθνι-room «δρόμοσ» τθσ βάηουμε ωσ ςκθνικό-background το «ΔΟΜΟΣ». ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 83/413

185 «Τρζχουμε» ξανά το πρόγραμμα και περνάμε χωρίσ πρόβλθμα από τθν πρϊτθ ςτθ δεφτερθ ςκθνι-room που δείχνει ζναν ακίνθτο δρόμο. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 84/413

186 Για να δθμιουργιςουμε τθν αίςκθςθ τθσ κίνθςθσ προγραμματίηουμε το ςκθνικόbackground να κινείται με κατακόρυφθ ταχφτθτα (Vert Speed) 8. Δραςτθριότθτα 2 χεδιαςμόσ αντικειμζνων Ασ φτιάξουμε τϊρα το αυτοκίνθτό μασ... Κα χρειαςτοφμε μια ζτοιμθ μορφι-sprite, που κα τθν ειςαγάγουμε ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 85/413

187 και κα τθν ονομάςουμε «κίτρινο». Αφοφ ζχουμε ζτοιμθ τθ μορφι-sprite του αυτοκινιτου μασ δθμιουργοφμε τον θκοποιόobject που κα υποδυκεί τον ρόλο του αυτοκινιτου μασ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 86/413

188 τον οποίο προγραμματίηουμε όταν ςυμβεί (Event) να πατθκεί (Key Press) το πλικτρο με το αριςτερό βελάκι που είναι ςτο πλθκτρολόγιο να δράςει (Action) κινοφμενοσ αριςτερά με ταχφτθτα 3. Ανάλογα γίνεται ο προγραμματιςμόσ για τθν κίνθςθ προσ τα δεξιά όταν πατθκεί το δεξιό βελάκι ςτο πλθκτρολόγιο. Δραςτθριότθτα 3 Προγραμματιςμόσ αντικειμζνων ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 87/413

189 Το επόμενο βιμα είναι να βάλουμε τον θκοποιό-object «το δικό μου» να παίξει τον ρόλο του ςτθ ςκθνι-room «δρόμοσ». Αυτό γίνεται με απλό κλικ πάνω ςτθ ςκθνι, ςτο ςωςτό ςθμείο. «Τρζχοντασ» το πρόγραμμα διαπιςτϊνουμε ότι αφοφ ζχουμε πατιςει το αριςτερό βελάκι και το αφινουμε, το όχθμά μασ ςυνεχίηει να κινείται αριςτερά. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 88/413

190 Διορκϊνουμε το πρόβλθμα ςυμπλθρϊνοντασ ςτον προγραμματιςμό του αυτοκινιτου μασ τι πρζπει να γίνεται όταν ςταματιςει να πατιζται το αριςτερό βελάκι του πλθκτρολογίου. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 89/413

191 Ανάλογα προγραμματίηεται να ςταματά και θ κίνθςθ προσ τα δεξιά. Σειρά ζχουν να δθμιουργθκοφν και τα άλλα οχιματα που κυκλοφοροφν (μόνα τουσ) ςτο δρόμο. Κα φτιαχτοφν δφο, ζνα μπλε που κα κινείται, με ταχφτθτα 15, προσ τα πάνω (ςτθν ίδια κατεφκυνςθ με το δικό μασ όχθμα) και ζνα άλλο κόκκινο που κα κινείται, με ταχφτθτα 25, προσ τα κάτω (ςτθν αντίκετθ κατεφκυνςθ με το δικό μασ όχθμα). ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 90/413

192 Τα οχιματα τοποκετοφνται ςτθ ςκθνι-room: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 91/413

193 «Τρζχουμε» το πρόγραμμα και διαπιςτϊνουμε ότι τα οχιματα κινοφνται όπωσ τα ζχουμε προγραμματίςει και φτάνοντασ ςτο τζλοσ του δρόμου εξαφανίηονται (γιατί ςυνεχίηουν να κινοφνται). ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 92/413

194 Κα τα προγραμματίςουμε όταν φτάνουν ςτο τζλοσ του δρόμου (Outside room) να παίρνουν κζςθ (αλλαγι ςυντεταγμζνων) ςτθν αρχι του δρόμου. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 93/413

195 Δραςτθριότθτα 4 Αλλθλεπίδραςθ Το τελευταίο που κα δοφμε πωσ μποροφν να προγραμματιςτοφν δφο ρόλοι ϊςτε να αλλθλεπιδροφν επί ςκθνισ. Τι κα ςυμβεί α) αν το ανερχόμενο μπλε όχθμα ςυναντιςει το δικό μασ όχθμα που του κλείνει τον δρόμο και β) αν το δικό μασ όχθμα περάςει ςτο αντίκετο ρεφμα κυκλοφορίασ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 94/413

196 και ςυγκρουςτεί με το κατερχόμενο κόκκινο όχθμα; (το β κα αφεκεί ωσ άςκθςθ ςτουσ μακθτζσ). Κα προγραμματίςουμε το «ανερχόμενο» όχθμα-object-θκοποιό όταν ςυγκρουςτεί (Collision) με «το δικό μου» όχθμα-object-θκοποιό: Το «ανερχόμενο» όχθμα όταν ςυναντά «το δικό μου» όχθμα να υποχωρεί κατακόρυφα κατά 35 μονάδεσ ςχετικά (Relative) από τθ κζςθ ςτθν οποία βρίςκεται. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 95/413

197 27. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 4 ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΜΠΕΔΩΗ ΜΔΡΙΚΔ ΔΡΧΣΗΔΙ ΚΛΔΙΣΟΤ ΣΤΠΟΤ Με ην Gamemaker κπνξνύκε λα εηζάγνπκε objects θαη sprites. ΧΣΟ ΛΑΘΟ Τπάξρεη πεξηνξηζκόο ζην πιήζνο ησλ sprites πνπ κπνξνύκε λα εηζάγνπκε. ΧΣΟ ΛΑΘΟ Δληνιέο κπνξνύλ λα πξνζηεζνύλ θαη λα δξνπλ όιεο νη κνξθέο παξάιιεια. ΧΣΟ ΛΑΘΟ ην background κπνξεί λα εθηειείηαη παξάιιεια ζελάξην εληνιώλ. ΧΣΟ ΛΑΘΟ (1) Κάζε κνξθή κπνξεί λα αιιειεπηδξάζεη ηόζν κε θάπνηα άιιε κνξθή, όζν θαη κε ην background. ΧΣΟ ΛΑΘΟ Οη αιιειεπηδξάζεηο ησλ sprites γίλνληαη πάληα κέζσ ηνπ πιεθηξνινγίνπ. ΧΣΟ ΛΑΘΟ ην GameMaker ππάξρεη ε δπλαηόηεηα λα απμήζσ ην κέγεζνο ηεο κνξθήο ηόζν απεπζείαο θαηά ην ζρεδηαζκό, όζν θαη κε ηε ρξήζε εληνιώλ θαηά ηελ εθηέιεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο. ΧΣΟ ΛΑΘΟ Τπάξρεη ε δπλαηόηεηα λα εκθαληζηνύλ sprites θαηά ηελ εθηέιεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο. ΧΣΟ ΛΑΘΟ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 96/413

198 35. ΠΡΟΣΑΕΙ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΣΕΡΩ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΕ ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΕ ΕΡΓΑΙΕ Ρροτείνεται θ ολοκλιρωςθ των δραςτθριοτιτων που, ενδεχομζνωσ, ζμειναν θμιτελείσ (από τα φφλλα εργαςίασ των μακθτϊν). Συηθτιςτε ι καταγράψτε τισ ςθμαντικότερεσ διαφορζσ του προγραμματιςτικοφ περιβάλλοντοσ GameMaker ςε ςχζςθ με άλλα περιβάλλοντα του ιδίου τφπου. Διατθριςτε τον ςχετικό πίνακα (ι κείμενο) προκειμζνου να τον ςυμπλθρϊςετε με ςχολιαςμό και για άλλα περιβάλλοντα τα οποία ενδεχομζνωσ κα «ςυναντιςετε» ςε μακιματα που ακολουκοφν (όπωσ το Kodu, θ StarLogo κ.λπ.). Χαρακτθριςτικά τα οποία κα μποροφςαν να χρθςιμεφςουν για μια ςφγκριςθ μεταξφ των περιβαλλόντων είναι, για παράδειγμα: H διεπαφι και θ κατανομι του «χϊρου» (δθλαδι χϊροσ ςτον οποίο γράφεται/δθμιουργείται ο κϊδικασ, χϊροσ ι ςκθνι ι stage όπου «εκτελείται» το πρόγραμμα κ.λπ.). Ομοιότθτεσ και διαφορζσ ανάμεςα ςτα διάφορα περιβάλλοντα, φιλικότθτα προσ το χριςτθ, δυνατότθτεσ που προςφζρονται ςτον χριςτθ. «προςανατολιςμόσ» προσ μια ι περιςςότερεσ κατθγορίεσ προγραμμάτων και προβλθμάτων που αντιμετωπίηονται ςτα πλαίςια του περιβάλλοντοσ. Σφγκριςθ με πιο «τυπικά» περιβάλλοντα προγραμματιςμοφ (γενικοφ τφπου). Ροιεσ είναι οι διδακτικζσ επιπτϊςεισ; Οι ζννοιεσ τθσ αλγορικμικισ και του προγραμματιςμοφ που αποτελοφν το ςτόχο τθσ ςυγκεκριμζνθσ διδαςκαλίασ διδάςκονται εξίςου ικανοποιθτικά (όπωσ και ςε ζνα πιο κλαςικό περιβάλλον); Θ ενδεχόμενθ «μετάβαςθ» προσ ζνα προγραμματιςτικό περιβάλλον γενικοφ τφπου είναι εφκολθ; Εκτιμϊμενθ ευκολία ι δυςκολία εκμάκθςθσ και χριςθσ του περιβάλλοντοσ από τουσ μακθτζσ (οι οποίοι κεωροφνται αρχάριοι). Θ προθγοφμενθ εμπειρία των μακθτϊν ςε άλλα προγραμματιςτικά περιβάλλοντα και «προγραμματιςτικό ςτυλ» είναι ενδεχόμενο να δυςκολζψει τθν προςαρμογι τουσ ςτο νζο περιβάλλον; ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 97/413

199 Ενότητα Σεναρίου 13 Δημιοσργία και διατείριζη θύλλων εργαζίας για ηοσς μαθηηές Στθν παροφςα Συνεδρία προτείνονται διάφορεσ δραςτθριότθτεσ, οι οποίεσ δεν αποτελοφν αυτοτελι τυπικά ςενάρια. Δεν υπάρχουν επίςθσ τα αντίςτοιχα φφλλα εργαςίασ των μακθτϊν και ςκοπόσ τθσ Συνεδρίασ είναι ακριβϊσ θ εξάςκθςθ των επιμορφουμζνων ςτθ δθμιουργία φφλλων εργαςίασ (των μακθτϊν). Ταυτόχρονα, ςτθν παροφςα ενότθτα παρουςιάηονται μια ςειρά από δραςτθριότθτεσ οι οποίεσ τα τελευταία χρόνια ζχουν βρεκεί ςτο προςκινιο των ςυηθτιςεων για τθ διδαςκαλία τθσ Ρλθροφορικισ. Ρρόκειται για δραςτθριότθτεσ που προωκικθκαν αρχικά από το site (και το αντίςτοιχο βιβλίο) csunplugged ( και οι οποίεσ ζχουν το κοινό χαρακτθριςτικό ότι, παρόλο που ζχουν κακαρά πλθροφορικό χαρακτιρα, ωςτόςο δεν απαιτοφν πάντοτε Θ.Υ. για τθν υλοποίθςι τουσ. Ρολλζσ παρόμοιεσ ιδζεσ υπάρχουν ςτο περιοδικό/site (Computer Science For Fun). Θ ιδζα πίςω από τθν κίνθςθ αυτι είναι διπλι: (1) Θ ςυνεχισ και αδιάλειπτθ χριςθ του Θ.Υ. ςτθ διδαςκαλία τθσ Ρλθροφορικισ, προτρζπει τουσ μακθτζσ ςυχνά ςε ζνα είδοσ «μακθςιακοφ ακτιβιςμοφ», δθλαδι ςε μια ςυνεχι αλλθλεπίδραςθ με το ςφςτθμα, χωρίσ να δίνει τθν ευκαιρία για βακφτερθ ςκζψθ και κατανόθςθ των νζων εννοιϊν και μεκόδων που διδάςκονται. Αυτό, μεταξφ άλλων, ςυμβάλλει και ςε μια κεϊρθςθ τθσ Ρλθροφορικισ ωσ μιασ ςειράσ δεξιοτιτων ςτθ χριςθ των εφαρμογϊν τθσ. (2) Θ Επιςτιμθ αναφοράσ είναι θ Ρλθροφορικι και ωσ Επιςτιμθ ζχει ζννοιεσ, κεωρίεσ, τεχνικζσ, οι οποίεσ δεν εξαρτϊνται από τουσ Θ.Υ. με άμεςο τρόπο. Στισ προτεινόμενεσ δραςτθριότθτεσ ςτο csunplugged ο Θ.Υ. απουςιάηει και το βάροσ δίνεται ςτισ ίδιεσ τισ δραςτθριότθτεσ και μεκόδουσ και ςτον αναςτοχαςμό των μακθτϊν πάνω ςτισ ίδιεσ τισ δράςεισ τουσ. Στθν παροφςα ενότθτα οριςμζνεσ από τισ προτεινόμενεσ δραςτθριότθτεσ είναι από αυτζσ που περιγράφονται ςτο csunplugged (ι είναι εμπνευςμζνεσ από το csunplugged), ενϊ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 98/413

200 άλλεσ, παρόμοιεσ, δεν ζχουν καμιά ςχζςθ με αυτό. Ωςτόςο, αν και θ υλοποίθςθ των πιο πολλϊν δεν απαιτεί τθ χριςθ κάποιου Θ.Υ. ι γενικότερα ψθφιακοφ ςυςτιματοσ, για τισ περιςςότερεσ από τισ ιδζεσ αυτζσ υπάρχει κάποιο «ιςοδφναμο λογιςμικό», δθλαδι κάποια δθμιουργία με λογιςμικό που τισ υποςτθρίηει. Θ χριςθ των Τ.Ρ.Ε. ςτισ περιπτϊςεισ αυτζσ υποςτθρίηει με ουςιαςτικό τρόπο τισ ιδζεσ ι τισ ζννοιεσ που πρόκειται να διδαχκοφν. Στισ δραςτθριότθτεσ που ακολουκοφν, δεν προςδιορίηεται αυςτθρά το επίπεδο τάξθσ ι προθγουμζνων γνϊςεων των μακθτϊν, δεδομζνου ότι οι δραςτθριότθτεσ είναι ποικίλεσ και μπορεί να απευκφνονται ςε διάφορεσ τάξεισ του ςχολείου και διαφορετικά γνωςτικά επίπεδα. Εξάλλου ο τρόποσ με τον οποίο κα διδαχκοφν, μπορεί να τισ κάνει κατάλλθλεσ για διδαςκαλία ςε διαφορετικζσ ςχολικζσ τάξεισ. Τα ςτοιχεία αυτά προτείνεται να τα προςδιορίςουν οι ίδιοι οι επιμορφοφμενοι, κακϊσ ο ςτόχοσ τθσ Συνεδρίασ είναι ακριβϊσ θ άςκθςθ των επιμορφουμζνων ςτθ δθμιουργία και διαχείριςθ φφλλων εργαςίασ που διανζμονται ςτουσ μακθτζσ και τισ μακιτριεσ. Τα φφλλα εργαςίασ κα δθμιουργθκοφν ςτθ διάρκεια τθσ Συνεδρίασ (ι πριν από αυτιν) και κα εξεταςτοφν ςυλλογικά ςτθ διάρκεια τθσ Συνεδρίασ. Ροια πρζπει να είναι τα χαρακτθριςτικά των φφλλων εργαςίασ; Ζνα φφλλο εργαςίασ, αποτελεί ζνα κείμενο (ι ζνα κείμενο και μερικά ςυνοδευτικά αρχεία) που δίδεται ςτουσ μακθτζσ προκειμζνου αυτοί να εργαςτοφν (μόνοι τουσ ι ςε ομάδεσ) με τθ βοικεια του εκπαιδευτικοφ, προκειμζνου να υλοποιιςουν κάποιεσ δραςτθριότθτεσ και να αποκτιςουν (δθμιουργιςουν) μια νζα γνϊςθ ι να αποκτιςουν νζεσ δεξιότθτεσ. Ππωσ είναι εφλογο, κατά κανόνα, δεν ζχει νόθμα να δοκοφν ςε ζνα φφλλο εργαςίασ τμιματα κειμζνου τα οποία οι μακθτζσ και οι μακιτριεσ πρζπει να αποςτθκίςουν. Ρρζπει, αντίκετα, τα φφλλα εργαςίασ να είναι οργανωμζνα ζτςι, ϊςτε, μζςα από τθ λφςθ προβλθμάτων, τθν απάντθςθ ςε ερωτιματα και μια ςειρά από άλλεσ, ανάλογεσ δραςτθριότθτεσ, οι μακθτζσ και οι μακιτριεσ να ολοκλθρϊςουν μια ενότθτα που ςχετίηεται με κάποια νζα γνϊςθ. Θ ολοκλιρωςθ ενόσ φφλλου εργαςίασ δεν αρκεί πάντοτε για τον προςδιοριςμό τθσ νζασ γνϊςθσ: ςτισ περιςςότερεσ περιπτϊςεισ ο εκπαιδευτικόσ πρζπει να ολοκλθρϊςει τθ διαδικαςία, ςυνοψίηοντασ τα ουςιϊδθ ςθμεία τθσ πορείασ των μακθτϊν και «επιςθμοποιϊντασ» τθ νζα γνϊςθ. Ωςτόςο, θ εργαςία των μακθτϊν αποτελεί το ουςιαςτικότερο τμιμα τθσ διαδικαςίασ δθμιουργίασ τθ νζασ γνϊςθσ, τθσ μάκθςθσ δθλαδι. Το περιεχόμενο των φφλλων εργαςίασ δθλαδι, πρζπει, με κάποιον τρόπο να ωκεί τουσ μακθτζσ και να τουσ υποςτθρίηει ςτθν αυτόνομθ δραςτθριοποίθςι τουσ με προςανατολιςμό τθ δθμιουργία νζων γνϊςεων (ι τον μεταςχθματιςμό παλιότερων). Τα ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 99/413

201 φφλλα εργαςίασ κα πρζπει λοιπόν να περιγράφουν προβλιματα ι να διατυπϊνουν ερωτιςεισ (που ςχετίηονται με τθν ζννοια ι τθ μζκοδο που πρόκειται να διδαχκεί) και να προςανατολίηουν τουσ μακθτζσ ςτθν επίλυςθ του προβλιματοσ με τρόπο ςυνεργατικό και αυτόνομο (χωρίσ δθλαδι προςφυγι ςτθν αυκεντία του εκπαιδευτικοφ όςο είναι δυνατόν). Το φφλλο εργαςίασ υποςτθρίηει τουσ μακθτζσ ςτθν κατανόθςθ του προβλιματοσ, ςτθν αναηιτθςθ χριςιμων πλθροφοριϊν, ςτθ δθμιουργία εικαςιϊν (και τθ δοκιμαςία επαλικευςισ τουσ), ςτθ διατφπωςθ προτάςεων και απόψεων, ςτθν ζκφραςθ επιχειρθμάτων και ανάπτυξθ διαλόγου, ςτθν επινόθςθ λφςεων, ςτθ ςυνεργαςία, ςτον αναςτοχαςμό. Τα φφλλα εργαςίασ προορίηονται για εργαςία μζςα ςτο ςχολείο αλλά ςε κάποιεσ περιπτϊςεισ μπορεί να χρθςιμοποιθκοφν και ςτο ςπίτι. Ο εκπαιδευτικόσ που ετοιμάηει ζνα φφλλο εργαςίασ (ι μια ςειρά από φφλλα εργαςίασ), πρζπει φυςικά να ζχει προςδιορίςει το κοινό που κα τα χρθςιμοποιιςει (ςχολικι τάξθ ι και κάποιο άλλο, ιδιαίτερο χαρακτθριςτικό) και τουσ ςυγκεκριμζνουσ διδακτικοφσ ςτόχουσ που κζλει να επιτφχει (ςε μερικζσ περιπτϊςεισ οι ςτόχοι αναγράφονται και ςτο φφλλο εργαςίασ, προκειμζνου να λάβουν γνϊςθ και οι μακθτζσ). Επίςθσ κα πρζπει να υπολογίςει τον απαιτοφμενο χρόνο για τθν ολοκλιρωςθ των εργαςιϊν που ανατίκενται ςτουσ μακθτζσ. Τα φφλλα εργαςίασ μποροφν, ενδεχομζνωσ, να περιζχουν κάποια τμιματα «κεωρίασ» (υπόμνθςθ κανόνων, τφπουσ, οδθγίεσ για τθ χριςθ ενόσ λογιςμικοφ κ.λπ.), αλλά είναι προοριςμζνα για εργαςία, δθλαδι για δραςτθριότθτεσ που κα υλοποιιςουν οι μακθτζσ. Κα πρζπει ίςωσ να τονιςτεί ιδιαίτερα ότι τα φφλλα εργαςίασ είναι κατά κανόνα προοριςμζνα για να υποςτθρίξουν τθν ομαδικι εργαςία: οι μακθτζσ πρζπει να εργάηονται ςε ομάδεσ, γιατί ακριβϊσ οι ςυνκικεσ επικοινωνίασ είναι τζτοιεσ, που οι μακθτζσ πρζπει (μεταξφ τουσ) να ςυηθτιςουν, να επιχειρθματολογιςουν, να διαφωνιςουν ενδεχομζνωσ. Θ μοναχικι εργαςία, αν και ευνοείται ιδιαίτερα ςτο ςχολικό ςφςτθμα, δεν είναι πάντοτε θ καταλλθλότερθ ςυνκικθ για τθ δθμιουργία νζασ γνϊςθσ. Μζςα από τον διάλογο, ςυχνά επζρχονται κοινωνιο-γνωςτικζσ ςυγκροφςεισ, οι οποίεσ καταλιγουν ακόμθ και ςε αποκλίνουςεσ απόψεισ. Στθν περίπτωςθ αυτι, το ιδανικό είναι το ίδιο το περιβάλλον «να δίνει» τθν απάντθςθ: οι μακθτζσ να δοκιμάςουν ςτον Θ.Υ. τισ απόψεισ τουσ, να προςπακιςουν με το ρομπότ, να προςομοιϊςουν ςτο πάτωμα ι με οιονδιποτε άλλο τρόπο ταιριάηει ςτο πρόβλθμα που ζχουν να λφςουν, χωρίσ ευκεία παρζμβαςθ του διδάςκοντοσ. Οι μακθτζσ αναπτφςςουν λοιπόν τθ ςυλλογιςτικι τουσ ικανότθτα, ξεκακαρίηουν τα ςτοιχεία τθσ ζννοιασ ι τθσ τεχνικισ που ςυηθτοφν και κατανοοφν πλθρζςτερα τισ υπό διαπραγμάτευςθ ζννοιεσ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 100/413

202 Σε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ, ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να κζλει να πάρει ατομικζσ απαντιςεισ προφανϊσ κα πρζπει τότε οι μακθτζσ να εργαςτοφν ατομικά, αλλά αυτό (δθλαδι θ αποκλειςτικά ατομικι εργαςία) δεν πρζπει να αποτελεί τον μόνιμο και αποκλειςτικό κανόνα μζςα ςτθν τάξθ. Στα φφλλα εργαςίασ, όταν τίκενται ερωτιματα ι προβλιματα προσ επίλυςθ, κα πρζπει να δίνονται κάποιεσ κατευκφνςεισ για τθν εξεφρεςθ των απαντιςεων (με τθ χριςθ πθγϊν ψθφιακϊν ι μθ ψθφιακϊν, με τθ χριςθ κάποιου λογιςμικοφ κ.ά.). Φυςικά τα ερωτιματα και τα προβλιματα κα πρζπει να είναι διαρκρωμζνα ζτςι ϊςτε να ζχουν μια λογικι ςειρά, ςε ςχζςθ με το γνωςτικό αντικείμενο που είναι υπό διαπραγμάτευςθ. Αυτό εξαςφαλίηει όχι μόνο τθ δυνατότθτα εφρεςθσ τθσ απάντθςθσ ςε κάκε περίπτωςθ, αλλά αυτό είναι και το ςθμαντικότερο κακιςτά τθν απάντθςθ κατά κάποιον τρόπο, ανεξάρτθτθ από τον διδάςκοντα: ο διδάςκων δεν είναι θ μοναδικι «πθγι» τθσ γνϊςθσ, οφτε ο μόνοσ που μπορεί να προςδιορίςει τθν ορκότθτα των λφςεων. Βζβαια, ςτο τζλοσ, όπωσ αναφζρκθκε παραπάνω, ο εκπαιδευτικόσ κα «επιςθμοποιιςει» τθ γνϊςθ, δθλαδι κα προςδιορίςει ποιεσ από τισ δραςτθριότθτεσ και τισ εργαςίεσ των μακθτϊν είναι οι πιο ςθμαντικζσ και ποια ακριβϊσ είναι θ νζα γνϊςθ που κατακτικθκε. Ωςτόςο, αυτό είναι κάτι διαφορετικό από τθ διαρκι λειτουργία του κακθγθτι ςτθ διάρκεια του μακιματοσ ωσ μοναδικισ «αυκεντίασ», πθγισ τθσ νζασ γνϊςθσ και μοναδικοφ αξιολογθτι των αποτελεςμάτων των μακθτϊν. Οι απαντιςεισ των μακθτϊν, εφόςον είναι γραπτζσ και ςφντομεσ (μποροφν δθλαδι να δοκοφν μζςα ςτθ διάρκεια του μακιματοσ) είναι προτιμότερο να ςθμειϊνονται πάνω ςτο φφλλο εργαςίασ και να ςυλλζγονται από τον εκπαιδευτικό. Σε κάκε περίπτωςθ, οι ενδιάμεςεσ εργαςίεσ των μακθτϊν και των μακθτριϊν (προγράμματα ςε Θ.Υ., φφλλα εργαςίασ, άλλεσ απαντιςεισ και δραςτθριότθτεσ) είναι προτιμότερο να ςυλλζγονται από τον εκπαιδευτικό και να ταξινομοφνται κατά μακθτι (ωσ ζνα είδοσ portfolio), ζτςι ϊςτε ο εκπαιδευτικόσ όχι μόνο να ζχει μια εικόνα των μακθτϊν, αλλά να ζχει γνϊςθ των δυςκολιϊν που αντιμετωπίηουν οι μακθτζσ μπροςτά ςτισ νζεσ ζννοιεσ ι μεκόδουσ που είναι υπό διαπραγμάτευςθ (παρανοιςεισ, ςυςτθματικά λάκθ, παραλείψεισ, ορκζσ αλλά όχι πλιρεισ απαντιςεισ, πλιρεισ απαντιςεισ, λφςεισ, προγράμματα, εργαςίεσ). Κα πρζπει να δοκεί ιδιαίτερθ προςοχι ςτα φφλλα εργαςίασ που απευκφνονται ςτθν πρωτοβάκμια εκπαίδευςθ. Οι μακθτζσ τθσ πρωτοβάκμιασ, κυρίωσ των μικρότερων τάξεων, όπωσ είναι φυςικό, προτιμοφν τα μικρά και κατανοθτά κείμενα. Εξάλλου, ανάλογα και με τθν τάξθ ςτθν οποία απευκφνεται ο εκπαιδευτικόσ, κα πρζπει να γνωρίηει πωσ οι μακθτζσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 101/413

203 τθσ πρωτοβάκμιασ αφομοιϊνουν πολφ καλφτερα τισ βιωματικζσ και αναπαραςτατικζσ δραςτθριότθτεσ, παρά αυτζσ που ςτθρίηονται μόνο ςτον ςυμβολιςμό (αφθρθμζνεσ παραςτάςεισ, τφποι κ.λπ.). Είναι επίςθσ προτιμότερο, οι ζννοιεσ να παρουςιάηονται μζςα ςε ζνα είδοσ αφιγθςθσ (όταν αυτό είναι δυνατόν) προκειμζνου όχι μόνο να είναι πιο οικείεσ ςτουσ μακθτζσ και τισ μακιτριεσ, αλλά να αςκιςουν και τι δεξιότθτζσ τουσ για μοντελοποίθςθ. Οι περιςςότερεσ από τισ δραςτθριότθτεσ που περιγράφονται παρακάτω μποροφν να υλοποιθκοφν είτε με τθν υποςτιριξθ κάποιου λογιςμικοφ ι κάποιου περιβάλλοντοσ, είτε χωρίσ το ψθφιακό περιβάλλον. Τα ψθφιακά περιβάλλοντα είναι ποικίλα και κα προςδιορίηονται κάκε φορά. Οι δραςτθριότθτεσ που μποροφν να πραγματοποιθκοφν χωρίσ τθ χριςθ κάποιου ψθφιακοφ περιβάλλοντοσ, αποςκοποφν ςτθν καλφτερθ κατανόθςθ των εννοιϊν αλλά και του τρόπου λειτουργίασ των Θ.Υ. Οι προτεινόμενεσ δραςτθριότθτεσ ζχουν ωσ εξισ: Δραςτθριότθτεσ ςχετικά με το δυαδικό ςφςτθμα και τισ ιδιότθτζσ του Το δυαδικό ςφςτθμα παίηει ζναν κεντρικό ρόλο ςτθν Ρλθροφορικι όχι μόνο εξαιτίασ τθσ χριςθσ του ςτθν αναπαράςταςθ των δεδομζνων ςτον Θ.Υ., αλλά και γιατί οι ιδιότθτζσ του ςυνδζονται με πολλζσ όψεισ τθσ ψθφιακισ επεξεργαςίασ των πλθροφοριϊν. Ζχει βζβαια και μια πολφ ςτενι ςφνδεςθ με τα Μακθματικά. Ραρατίκενται μια ςειρά από ςχετικζσ δραςτθριότθτεσ που ςχετίηονται με το δυαδικό ςφςτθμα. Δραςτθριότθτα 1: Η ηυγαριά Το λογιςμικό ΔΕΛΥΣ, περιλαμβάνει μια δραςτθριότθτα με το όνομα «ΗΥΓΑΛΑ». Αυτι όμωσ είναι προςβάςιμθ και απευκείασ, online, ςτθ διεφκυνςθ: (επιλζξτε «ΔΕΛΓΜΑ ΛΟΓΛΣΜΛΚΟΥ» από τισ επιλογζσ αριςτερά). (το ςφςτθμα ηθτά τθν εγκατάςταςθ ενόσ plug-in, αν δεν είναι ιδθ εγκατεςτθμζνο και ςτθ ςυνζχεια λειτουργεί κανονικά). Το περιβάλλον τθσ ΗΥΓΑΛΑΣ ζχει διάφορα ςτοιχεία. Στουσ δυο δίςκουσ μποροφν να μπαίνουν ςτακμά είτε των 1, 10, 100 μονάδων βάρουσ (αντιςτοιχία με το δεκαδικό ςφςτθμα), είτε των 1, 2, 4, 8, (αντιςτοιχία με το δυαδικό ςφςτθμα). Ο χριςτθσ μπορεί να μετακινιςει βάρθ ςτουσ δυο δίςκουσ και να προςπακιςει να ιςορροπιςει τουσ δυο δίςκουσ. Οι ακόλουκεσ οδθγίεσ προσ τουσ μακθτζσ (ι άλλεσ ιςοδφναμεσ), μποροφν να δοκοφν γραπτά, ι προφορικά: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 102/413

204 Κάκε φορά που ο χριςτθσ κάνει διπλό κλικ (ι κλικ και ςφρςιμο) ςτα αντίςτοιχα δεκαδικά βαρίδια μπορεί να τα τοποκετιςει ςτον αριςτερό δίςκο τθσ περιοχισ (5) δεσ τθν εικόνα ςτο τζλοσ τθσ παραγράφου. Κάνοντασ κλικ ςτο πλικτρο «Μθδενιςμόσ», περιοχι (2), αδειάηει ο αντίςτοιχοσ δίςκοσ και επανατοποκετοφνται τα βαρίδια ςτθν αρχικι τουσ περιοχι. Στθν περιοχι (3) εμφανίηεται το βάροσ των δυαδικϊν βαριδιϊν που είναι τοποκετθμζνα ςτον δίςκο τουσ. Κάνοντασ κλικ ςε οποιοδιποτε ψθφίο τθσ περιοχισ (3) εμφανίηεται 1 ι 0 αντίςτοιχα και τοποκετοφνται αυτόματα ςτον δίςκο τουσ (ι απομακρφνονται από τον δίςκο) τα αντίςτοιχα δυαδικά βαρίδια. Κάκε φορά που κάνεισ κλικ ςτο ςθμείο (4) κζτεισ τθ ηυγαριά ςε «Ηφγιςθ» ι «Κλείδωμα». Πταν θ ηυγαριά βρίςκεται ςτθν κατάςταςθ «Ηφγιςθ», εμφανίηεται το βάροσ των δίςκων ςτθν περιοχι (8) (αρικμόσ ςτο δεκαδικό ςφςτθμα) και το βάροσ των δυαδικϊν βαριδιϊν εμφανίηεται ςτθν περιοχι (3) (αντίςτοιχοσ αρικμόσ ςτο δυαδικό ςφςτθμα). Πταν θ ηυγαριά είναι ςε «Ηφγιςθ» και κάνεισ κλικ ςτο ςθμείο (4), τότε κλειδϊνει και ςβινει θ ζνδειξθ τθσ περιοχισ (7). Στουσ δίςκουσ τθσ περιοχισ (5) μπορείσ να τοποκετιςεισ (με διπλό κλικ ι κλικ και ςφρςιμο) δεκαδικά και δυαδικά βαρίδια. Στον αριςτερό δίςκο τθσ περιοχισ (5) ο χριςτθσ μπορεί να τοποκετιςει δεκαδικά βαρίδια από τθν περιοχι (6) ενϊ ςτον δεξιό δίςκο δυαδικά βαρίδια από τθν περιοχι (1). Κάκε φορά που ο χριςτθσ κάνει διπλό κλικ (ι κλικ και ςφρςιμο) ςτα αντίςτοιχα δεκαδικά βαρίδια μπορεί να τα τοποκετιςει ςτον αριςτερό δίςκο τθσ περιοχισ (5). Πταν θ ηυγαριά είναι ςε κατάςταςθ ηφγιςθσ ςτθν περιοχι (7) εμφανίηεται το ςφμβολο > ι < ι = ανάλογα αν το βάροσ του δίςκου των δεκαδικϊν είναι μεγαλφτερο του βάρουσ του δίςκου των δυαδικϊν ι μικρότερο ι ίςο. Στθν περιοχι (8) εμφανίηεται το βάροσ των δεκαδικϊν βαριδιϊν που είναι τοποκετθμζνα ςτον δίςκο τουσ. Αν ο χριςτθσ πλθκτρολογιςει ςτθν περιοχι (8) ζναν αρικμό ςτο δεκαδικό ςφςτθμα, τότε τοποκετοφνται ςτον δίςκο τουσ τα αντίςτοιχα δεκαδικά βαρίδια. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 103/413

205 Θ ιδζα είναι ότι οι μακθτζσ και οι μακιτριεσ κα αντιλθφκοφν ότι το βάροσ είναι το ίδιο ςε κάκε δίςκο (ο αναπαριςτϊμενοσ αρικμόσ δθλαδι) και μπορεί να μετρθκεί (να «ηυγιςτεί») με οιαδιποτε ςτακμά. Το ςφςτθμα τθσ ΗΥΓΑΛΑΣ επιτρζπει επίςθσ να δει κανείσ ςε ζναν ψθφιακό μετρθτι κάτω από τον κάκε δίςκο τα ςτακμά που ζχει βάλει (δθλαδι ουςιαςτικά αναγράφεται θ αναπαράςταςθ του «βάρουσ», του αρικμοφ δθλαδι, ςτα δυο ςυςτιματα, το δεκαδικό και το δυαδικό). Θ ΗΥΓΑΛΑ επιτρζπει το προςωρινό «κλείδωμα» τθσ ηφγιςθσ, τθν προςωρινι δθλαδι παφςθ λειτουργίασ του ςυςτιματοσ (δυνατότθτα χριςιμθ ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ, όταν, για παράδειγμα, για διδακτικοφσ λόγουσ, ο μακθτισ πρζπει να προβλζψει ζνα αποτζλεςμα του είδουσ «ιςορροπεί θ ηυγαριά»;). Επιπλζον ζχει οριςμζνα πρόςκετα λειτουργικά χαρακτθριςτικά για διευκόλυνςθ του χριςτθ (για παράδειγμα, τα ςτακμά μποροφν να μετακινθκοφν με διπλό «κλικ» επάνω τουσ. Το περιβάλλον τθσ ΗΥΓΑΛΑΣ επιτρζπει τθ ςταδιακι εξοικείωςθ των μακθτϊν με τισ βαςικζσ ζννοιεσ του δυαδικοφ ςυςτιματοσ (και με το διδακτικό εμπόδιο τθσ ςφγχυςθσ μεταξφ των αρικμϊν και των αναπαραςτάςεϊν τουσ). Το βαςικό ηθτοφμενο είναι να κατανοιςουν οι μακθτζσ το γεγονόσ ότι ζνασ αρικμόσ παραμζνει ό ίδιοσ, ςε όποιο ςφςτθμα και αν τον αναπαραςτιςουμε και ότι ζνασ αρικμόσ μπορεί να αναπαραςτακεί με πολλοφσ τρόπουσ ςτα διάφορα ςυςτιματα αρίκμθςθσ. Με άλλα λόγια, θ ΗΥΓΑΛΑ αποτελεί ζνα μζςο για τθν υπζρβαςθ τθσ βαςικισ δυςκολίασ των μακθτϊν να αντιλαμβάνονται τουσ «δυαδικοφσ» ωσ αρικμοφσ άλλου είδουσ από τουσ «δεκαδικοφσ» και όχι ωσ μια διαφορετικι αναπαράςταςθ του ιδίου αρικμοφ με ζνα διαφορετικό τρόπο από τον ςυνθκιςμζνο (δεκαδικό). Ππωσ είναι γνωςτό, αυτι θ βαςικι δυςκολία κατανόθςθσ δθμιουργεί μι ςειρά από δευτερεφουςεσ αρνθτικζσ ςυνζπειεσ: οι μακθτζσ αποςτθκίηουν τεχνικζσ μετατροπισ από το ζνα ςφςτθμα ςε ζνα άλλο (δεκαδικό, δυαδικό αλλά και άλλα), όπωσ και να χρθςιμοποιιςουν με ευχζρεια ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 104/413

206 ιδιότθτεσ του δυαδικοφ ςυςτιματοσ: γιατί ζνα byte μπορεί να αναπαραςτιςει 256 διαφορετικοφσ αρικμοφσ (και ποιουσ); Με ποιον τρόπο ςυνδυαςμοί φυςικϊν αντικειμζνων ι καταςτάςεων μποροφν να αντιπροςωπεφουν αρικμοφσ (για παράδειγμα: κυκλϊματα από τα οποία περνά ι όχι θλεκτρικό ρεφμα κ.λπ.); Ρϊσ οι ιδιότθτεσ του δυαδικοφ ςυςτιματοσ (αλλά και των υπολοίπων) ςυνδζονται με τθν αναδρομι; Επιπλζον, θ ΗΥΓΑΛΑ επιτρζπει τθ διατφπωςθ οριςμζνων ερωτθμάτων που ςυνδζονται με το δυαδικό ςφςτθμα και τα ςυςτιματα αρίκμθςθσ γενικότερα, με όρουσ πρακτικοφσ. Ο ςυνολικόσ ςτόχοσ των δραςτθριοτιτων αυτϊν είναι θ ςυνειδθτοποίθςθ του γεγονότοσ τθσ φπαρξθσ μερικϊν αναλλοίωτων ιδιοτιτων ςτα ςυςτιματα αρίκμθςθσ, ο εντοπιςμόσ των ιδιοτιτων αυτϊν και θ κατανόθςι τουσ. Θ ΗΥΓΑΛΑ επιτρζπει τθν αντιμετϊπιςθ ενόσ (μακθματικοφπλθροφορικοφ) προβλιματοσ με όρουσ «πρακτικισ». Απαραίτθτοσ είναι φυςικά ζνασ κάποιοσ χρόνοσ εξοικείωςθσ των μακθτϊν με τθ ΗΥΓΑΛΑ. Στο ςχετικό φφλλο εργαςίασ κα πρζπει να υπάρχουν οδθγίεσ και δραςτθριότθτεσ που να επιτρζψουν ςτουσ μακθτζσ ακριβϊσ να εξοικειωκοφν με το περιβάλλον τθσ ΗΥΓΑΛΑΣ. Δραςτθριότθτεσ αυτοφ του είδουσ μποροφν να είναι οι ακόλουκεσ: 1. Άδειαςε και τουσ δυο δίςκουσ τθσ ηυγαριάσ. Τοποκζτθςε ςτον αριςτερό δίςκο 201 μονάδεσ βάρουσ. Κλείδωςε τθ ηυγαριά. Τοποκζτθςε ςτο δεξιό δίςκο τα βάρθ 128, 64, 8, 1 μονάδων βάρουσ. Ξεκλείδωςε τθ ηυγαριά. Τι παρατθρείσ; Μπορείσ να το εξθγιςεισ; Αφαίρεςε ζνα βάροσ από ζναν δίςκο. Τι παρατθρείσ; 2. Άδειαςε τθ ηυγαριά. Ξεκλείδωςε τθ ηυγαριά. Τοποκζτθςε οριςμζνα 167 μονάδεσ βάρουσ ςτον αριςτερό δίςκο. Τοποκζτθςε μερικζσ μονάδεσ βάρουσ ςτον δεξιό δίςκο, αλλά ζτςι ϊςτε θ ηυγαριά να γζρνει αριςτερά. Κλείδωςε τθ ηυγαριά. Τοποκζτθςε ςτον δεξιό δίςκο μονάδεσ βάρουσ ζτςι ϊςτε θ ηυγαριά να ιςορροπιςει όταν τθν ξεκλειδϊςεισ. Ξεκλείδωςε τθ ηυγαριά. Κάνε τθν ίδια άςκθςθ αλλά τοποκετϊντασ μεγαλφτερο βάροσ ςτον δεξιό δίςκο. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 105/413

207 Οι μακθτζσ και οι μακιτριεσ μποροφν ςτο περιβάλλον τθσ ΗΥΓΑΛΑΣ να διερευνιςουν τα ακόλουκα: (1) Τα δυο ςυςτιματα είναι «ιςοδφναμα»; Δθλαδι αν ζνασ αρικμόσ αναπαρίςταται ςτο ζνα ςφςτθμα, τότε μπορεί πάντοτε να αναπαραςτακεί και ςτο άλλο; Το ερϊτθμα αυτό ςτο περιβάλλον τθσ ΗΥΓΑΛΑΣ διατυπϊνεται ωσ εξισ: ζνα τυχαίο βάροσ που το εκφράηουμε με ςτακμά από το αριςτερό ςφνολο, ιςορροπείται πάντοτε με βάρθ από το δεξιό ςφνολο; Το αντίςτροφο ιςχφει; (2) κάκε αρικμόσ μπορεί να αναπαραςτακεί ςτο δυαδικό ςφςτθμα, όπωσ και ςτο δεκαδικό; Το ερϊτθμα αυτό (που είναι παρόμοιο με το προθγοφμενο) ςτο περιβάλλον τθσ ΗΥΓΑΛΑΣ διατυπϊνεται ωσ εξισ: για όλα τα βάρθ μπορϊ να βάλω ςτακμά ςτον ζναν ι ςτον άλλο δίςκο ζτςι ϊςτε το ςφνολό τουσ να ιςοφται με το βάροσ; (3) Μια αναπαράςταςθ ενόσ αρικμοφ ςτο δυαδικό ςφςτθμα είναι μοναδικι; Το ερϊτθμα αυτό ςτο περιβάλλον τθσ ΗΥΓΑΛΑΣ διατυπϊνεται ωσ εξισ: αν ςε κάποια ςτιγμι θ ΗΥΓΑΛΑ ιςορροπεί, μπορϊ να αλλάξω μερικά ςτακμά ςτον ζναν μόνο δίςκο και να ιςορροπιςει πάλι; (4) Κζματα αναπαράςταςθσ ςτα 2 ςυςτιματα: μπορείσ να ιςορροπιςεισ τθ ηυγαριά τοποκετϊντασ μονάδεσ βάρουσ ςτον αριςτερό δίςκο κοιτϊντασ τισ ψθφιακζσ οκόνεσ μόνον, χωρίσ δθλαδι να κοιτάσ και τα ίδια τα ςτακμά; Μπορείσ να κάνεισ το ίδιο ςτον δεξιό δίςκο; (5) Ροιο είναι το μεγαλφτερο βάροσ που μπορεί να ηυγιςτεί με τα δεκαδικά ςτακμά; Με τα δυαδικά; Αν προςκζταμε ςτακμά δυαδικά (ζςτω άλλα 2), ποια κα ιταν τα πλζον κατάλλθλα; Μζςω των ερωτθμάτων αυτϊν ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να κζςει προσ ςυηιτθςθ τθν υπόκεςθ ότι το δυαδικό ςφςτθμα είναι «βζλτιςτο», με τθν ζννοια ότι χρθςιμοποιοφνται τα λιγότερα δυνατά «ςτακμά» κάκε ενδιάμεςθ τιμι ςτακμϊν είναι περιττι, γιατί με κατάλλθλο ςυνδυαςμό των ςτακμϊν που υπάρχουν, μπορεί να ηυγιςτεί οποιοδιποτε ενδιάμεςο βάροσ. Αυτό μπορεί να χρθςιμεφςει και ςτθν καλφτερθ κατανόθςθ του δυαδικοφ ςυςτιματοσ, αλλά και ωσ βαςικι διαδικαςία για να περιγραφοφν και άλλα ςυςτιματα (δεσ τθν επόμενθ ερϊτθςθ). (6) Ο εκπαιδευτικόσ μπορεί ςτθ ςυνζχεια να διαπραγματευτεί, ανάλογα με τθν τάξθ, πιο προθγμζνα κζματα: μποροφμε ςτο δυαδικό ςφςτθμα με μια ματιά να αποφανκοφμε αν ζνασ αρικμόσ είναι περιττόσ ι άρτιοσ (μονόσ ι ηυγόσ) χωρίσ να τον μετατρζψουμε ςτο δεκαδικό ςφςτθμα; Άραγε κα ιταν δυνατό να ζχουμε ζνα ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 106/413

208 ςφςτθμα «τριαδικό» (κατά το δυαδικό); Ρϊσ κα ιταν τότε τα ςτακμά; Γιατί ςτα δεκαδικά ςτακμά ζχουμε αρκετά από κάκε είδοσ (πόςα;) ενϊ ςτο δυαδικό μόνο ζνα; Είναι δυνατόν ςτο κάκε ςφςτθμα (δθλαδι ςτο δυαδικό ι ςτο δεκαδικό) να ζχουμε ζναν πιο «οικονομικό» τρόπο αναπαράςταςθσ (με λιγότερα ςτακμά ςυνολικά); Αξίηει να ςθμειωκεί ότι το ςφςτθμα τθσ ηυγαριάσ μπορεί να υλοποιθκεί και με μια πραγματικι ηυγαριά (αν κανείσ βρει μια πλάςτιγγα 1 ). Δραςτθριότθτα 2: Αναπαραςτάςεισ του δυαδικοφ ςυςτιματοσ Υπάρχουν πολλά ςυςτιματα που επιτρζπουν δραςτθριότθτεσ οι οποίεσ αποςκοποφν ςτθν κατανόθςθ των μθχανιςμϊν που διζπουν τθ λειτουργία του δυαδικοφ ςυςτιματοσ. Από αυτζσ που περιγράφονται παρακάτω, οριςμζνεσ προζρχονται από ιδζεσ και δραςτθριότθτεσ που περιγράφονται ςτο csunplugged ( Άλλεσ ςτθρίηονται ςε λειτουργίεσ του λογιςμικοφ ΔΕΛΥΣ. Οι περιςςότερεσ από αυτζσ μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ςυνδυαςτικά με τθ χριςθ ψθφιακϊν ςυςτθμάτων και λογιςμικοφ και χωρίσ τθ χριςθ ψθφιακϊν ςυςτθμάτων. Θ αναπαράςταςθ των δυαδικϊν αρικμϊν είναι πολφ εφκολθ. Κάκε ηεφγοσ ςτοιχείων (αντικειμζνων ι ςυμβόλων) μπορεί να χρθςιμοποιθκεί ωσ βαςικό «αλφάβθτο» για το δυαδικό ςφςτθμα. Για παράδειγμα ςτο βιβλίο csunplugged παρατίκενται τα εξισ παραδείγματα: 1 ρεηηθά πξόζθαηα, Ννέκβξην ηνπ 2012, είδα πινπνηεκέλε ηελ ηδέα από ηνλ Jens Gallenbacher, ζπγγξαθέα ηνπ βηβιίνπ Abenteuer Informatik (πεξηπέηεηα Πιεξνθνξηθήο) έλα βηβιίν κέζα ζην πλεύκα ηνπ csunplugged. Σα ζηαζκά ήηαλ παιηά CD θαη DVD πάλσ ζηα νπνία ήηαλ θνιιεκέλα κηθξά ζηδεξέληα θνκκάηηα κε ην θαηάιιειν βάξνο! ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 107/413

209 Μπορείτε να προτείνετε ςτουσ μακθτζσ να κάνουν τουσ αντίςτοιχουσ υπολογιςμοφσ ςε κάκε γραμμι. Εξάλλου μια πολφ προςφιλισ διδακτικι τεχνικι για τθν αναπαράςταςθ δυαδικϊν αρικμϊν είναι και οι ίδιο οι μακθτζσ, ςε ςειρά, όπωσ είναι ςτα κρανία τουσ. Μερικοί μακθτζσ ι μακιτριεσ μποροφν να ςθκωκοφν όρκιοι (και να αντιπροςωπεφουν το «1», ενϊ οι κακιςμζνοι αντιπροςωπεφουν το «0»). Ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να τουσ ηθτιςει να αποφαςίςουν μόνοι τουσ ποιοι πρζπει να ςθκωκοφν ι να μείνουν κακιςτοί ϊςτε να «αναπαραςτιςουν» τον αρικμό «17» κ.λπ. Οι δυαδικοί αρικμοί μποροφν φυςικά να αναπαραςτακοφν με κατάλλθλεσ κάρτεσ: Με τισ κάρτεσ αυτζσ μποροφν να πραγματοποιθκοφν πολλζσ δραςτθριότθτεσ. Ρροκαταρκτικά ο διδάςκων μπορεί να προτείνει τθν ανεφρεςθ του τρόπου με τον οποίο είναι φτιαγμζνεσ (κακεμιά, πλθν τθσ πρϊτθσ δεξιά, ζχει τον διπλάςιο αρικμό κουκίδων από αυτιν που είναι δεξιά τθσ) και γενικά μια ςειρά δραςτθριοτιτων και ερωτιςεων εξοικείωςθσ. Στθ ςυνζχεια μπορεί να δείξει ςτουσ μακθτζσ με ποιον τρόπο μποροφμε να αναπαραςτιςουμε αρικμοφσ απλϊσ αναποδογυρίηοντασ μερικζσ από αυτζσ: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 108/413

210 Ενδιαφζρον ζχουν οριςμζνεσ δραςτθριότθτεσ που ςχετίηονται με αλγορικμικζσ διαδικαςίεσ. Για παράδειγμα, ξεκινϊντασ με όλεσ τισ κάρτεσ ανάποδα (δθλαδι από το 0) αναπαριςτάνουμε τουσ διαδοχικοφσ φυςικοφσ 1,2,3,... Υπάρχει άραγε κάποιοσ κανόνασ για τον τρόπο με τον οποίο τισ αναποδογυρίηουμε; Αν υποκζςουμε ότι κάκε «κλειςτό» δάκτυλο παριςτάνει ζνα «0» και ζνα «ανοιχτό» δάκτυλο παριςτάνει ζνα «1», τότε πόςουσ διαφορετικοφσ αρικμοφσ ςτο δυαδικό ςφςτθμα μπορεί να αναπαραςτιςει ζνα μακθτισ με το ζνα χζρι του; Με τα δυο χζρια; Οι μακθτζσ, ςε ομάδεσ, μποροφν να δοκιμάςουν να αναπαραςτιςουν όλουσ τουσ αρικμοφσ από το 1 ωσ το 31. Αν υποκζςουμε ότι ζνασ κάτοικοσ άλλου πλανιτθ είχε επίςθσ «ελαςτικά» δάκτυλα ςτα πόδια (και μποροφςε να τα ανοιγοκλείνει όπωσ τα δάκτυλα ςτα χζρια του), τότε αυτόσ, χρθςιμοποιϊντασ και τα 20 δάκτυλά του, ποιουσ αρικμοφσ κα μποροφςε να αναπαραςτιςει ςτο δυαδικό ςφςτθμα; Σχετικι δραςτθριότθτα ςτο Scratch υπάρχει ζτοιμθ ςτο: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 109/413

211 Δραςτθριότθτα 3: Προθγμζνα χαρακτθριςτικά του δυαδικοφ ςυςτιματοσ Στο λογιςμικό ΔΕΛΥΣ 2 υπάρχουν δραςτθριότθτεσ ςχετικζσ με τισ μετατροπζσ από το δεκαδικό ςτο δυαδικό ςφςτθμα και αντιςτρόφωσ. Θ κατανόθςθ τθσ διαδικαςίασ μετατροπισ των δυαδικϊν ςε δεκαδικοφσ και αντιςτρόφωσ μπορεί να επιτρζψει, ςε μεγαλφτερουσ μακθτζσ, να απαντιςουν ςε πιο ςφνκετα ερωτιματα, όπωσ: δεδομζνου ενόσ αρικμοφ ςε δεκαδικι μορφι, ποιοσ αρικμόσ πρζπει να προςτεκεί ςε αυτόν ϊςτε θ δυαδικι αναπαράςταςθ του ακροίςματοσ να αποτελείται από ζνα «1», ακολουκοφμενο μόνο από «0»; Ο αρικμόσ τθσ μορφισ είναι δφναμθ του 2 (δυαδικό ςφςτθμα), άρα για οιονδιποτε αρικμό, πρζπει να προςκζςουμε τθ διαφορά του από μια δφναμθ του 2 (προφανϊσ μεγαλφτερι του). Για παράδειγμα, ςτον αρικμό 476 μποροφμε να προςκζςουμε τον 36, γιατί = 512 = 2 9 και ςτο δυαδικό γράφεται: Ραρόμοιο είναι το ερϊτθμα, αν επικυμοφμε θ δυαδικι αναπαράςταςθ του ακροίςματοσ να αποτελείται μόνο από «1»: Εκτζλεςθ πράξεων Μζςα από μια ςειρά δραςτθριοτιτων, οι μακθτζσ μποροφν επίςθσ να αςχολθκοφν με τουσ τρόπουσ με τουσ οποίουσ ο Θ.Υ. κάνει εςωτερικά τισ πράξεισ και να κατανοιςουν ότι το ςφνολο των πράξεων που κάνει ο Θ.Υ. βαςικά είναι οι εξισ 2: πρόςκεςθ και μετατόπιςθ. Θ πρόςκεςθ δυο δυαδικϊν μπορεί να προςομοιωκεί από τουσ μακθτζσ. Ριο ςυγκεκριμζνα, Στθ δραςτθριότθτα αυτι οι μακθτζσ λειτουργοφν ωσ «δυαδικά ψθφία» και παράγουν το άκροιςμα 2 αρικμϊν ςε δυαδικι μορφι. Οι μακθτζσ είναι τοποκετθμζνοι ςε τρεισ ςειρζσ. Οι δυο πρϊτεσ είναι για τουσ «προςκετζουσ» και θ τρίτθ για το «άκροιςμα» και ζχει ζναν μακθτι παραπάνω. Οι μακθτζσ τθσ πρϊτθσ ςειράσ αντιςτοιχοφνται με τα δυαδικά ψθφία ενόσ αρικμοφ και παραμζνουν κακιςτοί, αν αντιςτοιχοφν ςε 0 ι ςθκϊνονται όρκιοι, αν αντιςτοιχοφν ςε 1. Το ίδιο κάνουν και οι μακθτζσ τθσ δεφτερθσ ςειράσ. Υπάρχει και ζνασ επιπλζον μακθτισ, ξζχωρα από τουσ άλλουσ, ο Κ (για το «κρατοφμενο»), ο οποίοσ είναι κακιςτόσ. Αφοφ τακτοποιθκοφν οι μακθτζσ των 2 πρϊτων ςειρϊν οι μακθτζσ τθσ τρίτθσ ςειράσ ακολουκοφν τουσ κανόνεσ τθσ πρόςκεςθσ. Ο Κ απλϊσ υπακοφει ςτισ εντολζσ τθσ τρίτθσ ςειράσ. Οι κανόνεσ για τθν πρόςκεςθ μποροφν να μοιραςτοφν ςε κάκε μακθτι τθσ τρίτθσ ςειράσ γραμμζνοι ςε ζνα χαρτί ι να αναγραφοφν ςτον πίνακα για να τουσ βλζπουν 2 Σν ινγηζκηθό ΓΔΛΤ δε ιεηηνπξγεί κε όια ηα ιεηηνπξγηθά ζπζηήκαηα θαη γηα ηνλ ιόγν απηό νη δξαζηεξηόηεηέο ηνπ ζα πεξηγξάθνληαη πάληνηε σο επηπιένλ δξαζηεξηόηεηεο, δελ πεξηιακβάλνληαη ζηηο «θύξηεο». ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 110/413

212 όλοι εκτόσ από τον επιπλζον μακθτι τθσ τρίτθσ ςειράσ που παίρνει ειδικζσ εντολζσ. Οι κανόνεσ είναι απλοί και εκτελοφνται βιμα-βιμα από το τζλοσ προσ τθν αρχι (από τα λιγότερο ςθμαντικά ψθφία): Αν οι δυο ςυμμακθτζσ μπροςτά ςου είναι κακιςμζνοι, δεσ τι είναι ο Κ. Αν ο Κ είναι κακιςμζνοσ μείνε και ςυ κακιςμζνοσ και πεσ ότι τελείωςεσ. Αν ο Κ είναι όρκιοσ, ςικω όρκιοσ και πεσ ςτον Κ να κακίςει. Ρεσ μετά ότι τελείωςεσ. Αν οι δυο ςυμμακθτζσ ςου μπροςτά είναι ζνασ κακιςτόσ και ζνασ όρκιοσ, δεσ τι είναι ο Κ. Αν ο Κ είναι κακιςμζνοσ, ςικω όρκιοσ και πεσ ςτον Κ να μείνει κακιςμζνοσ. Ρεσ μετά ότι τελείωςεσ. Αν ο Κ είναι όρκιοσ, πεσ ότι τελείωςεσ. Αν οι δυο ςυμμακθτζσ ςου μπροςτά είναι όρκιοι, δεσ τι είναι ο Κ. Αν ο Κ είναι κακιςμζνοσ, πεσ ςτον Κ να ςθκωκεί όρκιοσ. Ρεσ μετά ότι τελείωςεσ. Αν ο Κ είναι όρκιοσ, ςικω όρκιοσ. Ρεσ μετά ότι τελείωςεσ. Ο επιπλζον μακθτισ απλϊσ παρατθρεί τον Κ. Αν ο Κ είναι κακιςτόσ απλϊσ λζει ότι τελείωςε, αλλιϊσ ςθκϊνεται όρκιοσ, λζει ςτον Κ να κακίςει και μετά δθλϊνει ότι τελείωςε. Είναι ενδιαφζρον να δοκοφν αρικμοί με αποτζλεςμα «μεγαλφτερου μικουσ» από τουσ ίδιουσ («υπερχείλιςθ») ϊςτε οι μακθτζσ να ςυνειδθτοποιιςουν τθ λειτουργία ενόσ ψευτοακροιςτι όπωσ αυτόσ που παριςτάνουν. Θ δραςτθριότθτα αυτι μπορεί να αποτελζςει αφορμι για περαιτζρω ςυηιτθςθ για το δυαδικό και το δεκαδικό ςφςτθμα, τα ςυςτιματα αρίκμθςθσ γενικότερα, τουσ ςυμβολιςμοφσ και τουσ ςχετικοφσ αλγόρικμουσ των πράξεων. Επίςθσ αποτελεί ζνα παράδειγμα εξαγωγισ ενόσ αποτελζςματοσ με «μθχανικό τρόπο» (ςτθν πραγματικότθτα εφαρμόηοντασ κάποιον αλγόρικμο) δθλαδι χωρίσ να είναι ςυνολικά γνωςτό ςτουσ επιμζρουσ «ςυντελεςτζσ» (τουσ μακθτζσ τθσ τρίτθσ ςειράσ): κακζνασ απλϊσ εκτελεί εντολζσ για ζνα μικρό τμιμα τθσ όλθσ διαδικαςίασ, αλλά το τελικό αποτζλεςμα ςυντίκεται από τισ επιμζρουσ διαδικαςίεσ. Ενδιαφζρον παρουςιάηει και θ εκτζλεςθ τθσ αφαίρεςθσ. Στο δεκαδικό ςφςτθμα, θ αφαίρεςθ μπορεί να γίνει πρόςκεςθ των ςυμπλθρωμάτων ωσ προσ 9 όλων των ψθφίων. Ζτςι αντί για τθν αφαίρεςθ , κεωρϊ το ςυμπλιρωμα (διαφορά) των ψθφίων του 386 από το 9. Ρροκφπτει ο αρικμόσ 613. Αντί λοιπόν για αφαίρεςθ , προςτίκενται = 1287, «περικόπτεται» το 1 και προςτίκεται ςτο τζλοσ δθλαδι = 288 (που είναι και το αποτζλεςμα τθσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 111/413

213 αφαίρεςθσ ). Θ εξιγθςθ είναι πολφ απλι: = = ( ) 999 = ( ) = 613 Εξάλλου θ περικοπι το «1» (χιλιάδα) και θ πρόςκεςι του ςθμαίνει ότι αφαιρείται το 1000 και προςτίκεται 1, δθλαδι τελικά αφαιρείται ο 999. Στο δυαδικό ςφςτθμα θ όλθ διαδικαςία είναι εξαιρετικά απλι, γιατί το ςυμπλιρωμα λαμβάνεται απλϊσ εναλλάςςοντασ τα «0» και «1». Άρα, προςομοιϊνοντασ με τουσ μακθτζσ, αρκεί οι μακθτζσ τθσ δεφτερθσ ςειράσ να αλλάξουν ςτάςθ (οι κακιςμζνοι να ςθκωκοφν και οι όρκιοι να κακίςουν). Με ανάλογουσ τρόπουσ μποροφν να ςυηθτθκοφν και οι υπόλοιπεσ πράξεισ. Ακόμθ, αν οι μακθτζσ ςασ ζχουν αςχολθκεί με τισ προθγοφμενεσ δραςτθριότθτεσ, μπορείτε να τουσ προτείνετε να προςπακιςουν να επιλφςουν ενδιαφζροντα προβλιματα όπωσ το ακόλουκο. Γράφουμε ζναν τυχαίο αρικμό ςτο δυαδικό ςφςτθμα με 8 ψθφία, για παράδειγμα: Το μετατρζπουμε ςτο δεκαδικό: είναι ο 137. Γράφουμε επίςθσ το «αλγεβρικό ςυμπλιρωμα» των ψθφίων του δυαδικοφ ωσ προσ το 2 (δθλαδι κάκε «1» το μετατρζπουμε ςε «0» και κάκε «0» ςε «1»). Δθμιουργείται ζτςι ο: , του οποίου θ δεκαδικι αναπαράςταςθ είναι: 118. Ρροςκζτουμε τουσ 2 αρικμοφσ και βρίςκουμε: = 255. Το ίδιο αποτζλεςμα βρίςκουμε όμωσ, όποιοσ και αν είναι ο αρχικόσ δυαδικόσ αρικμόσ από τον οποίο ξεκινάμε. Το ερϊτθμα είναι: γιατί ςυμβαίνει αυτό; Για όςεσ και όςουσ κα είχαν ενδιαφζρον, οι κανόνεσ με τουσ οποίουσ ςχθματίηονται οι δυαδικζσ αναπαραςτάςεισ διαδοχικϊν αρικμϊν, γίνονται εμφανείσ ςτο δεκαδικό ςφςτθμα αν μποροφςε κανείσ να δει δεκαδικοφσ «μθχανικοφσ» καταμετρθτζσ όπωσ τα παλιά ταξίμετρα ι οι ακόμθ παλιότερεσ βενηιναντλίεσ. Ο τρόποσ με τον οποίο λειτουργοφν τα γρανάηια μπορεί να είναι ζνα πολφ ενδιαφζρον κζμα για διακεματικι μελζτθ ςυνδυαςμζνο και με άλλεσ ανάλογεσ καταςκευζσ (όπωσ θ μθχανι του Β. Pascal κ.ά.). Ρϊσ κα λειτουργοφςε άραγε ζνα «δυαδικό» ταξίμετρο (δθλαδι ζνα ταξίμετρο που κα εμφάνιηε τουσ αρικμοφσ ςτο δυαδικό ςφςτθμα); Οριςμζνα από τα ερωτιματα αυτά (ο εκπαιδευτικόσ κα επιλζξει) δε κα απαντθκοφν μζςα ςτθν τάξθ, αλλά μποροφν να προτακοφν ωσ «ανοιχτζσ προκλιςεισ» για τουσ μακθτζσ. Είναι ενδεχόμενο κάποιοι μακθτζσ να επανζλκουν φςτερα από μερικζσ μζρεσ και να πλθροφοριςουν τον εκπαιδευτικό ότι ζλυςαν το πρόβλθμα ι να ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 112/413

214 ηθτιςουν πρόςκετεσ πλθροφορίεσ. Ρρόκειται ενδεχομζνωσ για μακθτζσ ι μακιτριεσ οι οποίοι ζχουν ζνα ιδιαίτερο ενδιαφζρον, το οποίο ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να ςυντθριςει και να «καλλιεργιςει» με κατάλλθλθ κακοδιγθςθ. Δραςτθριότθτεσ ςχετικά με κωδικοποιιςεισ Δραςτθριότθτα 4: Κωδικοποίθςθ κειμζνων με αρικμοφσ Θ κωδικοποίθςθ κειμζνων είναι μια απλι υπόκεςθ 3. Αρκεί ςε κάκε γράμμα να αντιςτοιχίςουμε ζναν αρικμό. Βζβαια θ αντιςτοίχιςθ μπορεί να είναι πιο πολφπλοκθ, αν λάβουμε υπόψθ όλα τα ςφμβολα που εμφανίηονται ςε ζνα κείμενο (κεφαλαία, πεηά, ςθμεία ςτίξεωσ, τονιςμζνα γράμματα, παρενκζςεισ κ.λπ.). Για ευκολία όμωσ κα κεωριςουμε μόνο κεφαλαία γράμματα, χωρίσ ςθμεία ςτίξεωσ. Ενδιαφζρον είναι το εξισ ςθμείο: απαιτείται να κωδικοποιιςουμε το κενό (για παράδειγμα, ςτθ δραςτθριότθτα με το Χριςτουγεννιάτικο δζνδρο που ακολουκεί, το κενό δεν κωδικοποιείται). Μποροφν λοιπόν να επινοθκοφν δραςτθριότθτεσ κωδικοποίθςθσ/αποκωδικοποίθςθσ μικρϊν κειμζνων και ανταλλαγισ μθνυμάτων κ.λπ. Στο πλαίςιο των δραςτθριοτιτων αυτϊν το csunplugged, προτείνει μια δραςτθριότθτα κωδικοποίθςθσ κειμζνου ςε μια φανταςτικι κατάςταςθ: 3 Αλ θαη βέβαηα, ζηελ πξαγκαηηθόηεηα ε θσδηθνπνίεζε κε ηνπο θώδηθεο ASCII θαη UNICODE απνδείρζεθε κάιινλ πνιύπινθε εδώ όκσο απινπνηνύκε ηηο θσδηθνπνηήζεηο γηα δηδαθηηθνύο ιόγνπο. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 113/413

215 Ο Γιάννθσ αποκλείςτθκε κατά τφχθ το βράδυ των Χριςτουγζννων ςε ζνα πολυκατάςτθμα και δεν μπορεί να ειδοποιιςει κανζναν να ζλκει να του ανοίξει. Σκζφτθκε να ηθτιςει βοικεια απ ζξω. Με τα φωτάκια των Χριςτουγεννιάτικων δζνδρων που υπιρχαν μζςα ςτο πολυκατάςτθμα, ζφτιαξε ζναν πίνακα ςτον οποίο, ςυνδζοντασ κατάλλθλα τα φωτάκια, μπορεί να ζχει άλλα φωτάκια αναμμζνα και άλλα ςβθςτά. Σκζφκθκε να χρθςιμοποιιςει τισ γνϊςεισ του από τθν Ρλθροφορικι και να ςχθματίςει ζνα μινυμα. Ροιο είναι το μινυμα; Σχετικι δραςτθριότθτα ςτο Scratch υπάρχει ζτοιμθ ςτο: Κα μποροφςε άραγε να οριςτοφν κατάλλθλεσ ςυναρτιςεισ ςε ζνα Excel, ϊςτε το «άναμμα» και το «ςβιςιμο» των φϊτων (δθλαδι οριςμζνων κελιϊν του Excel) να γίνεται αυτόματα (αν για ευκολία, γράφουμε ζνα γράμμα ςε κάκε κελί και το ςυνδυάςουμε με τθ δυνατότθτα του Excel μορφοποίθςθ υπό όρουσ); ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 114/413

216 Δραςτθριότθτα 5: Κωδικοποίθςθ εικόνων Είναι βζβαια γνωςτόσ ο τρόποσ με τον οποίο κωδικοποιοφνται οι εικόνεσ ςτα ψθφιακά ςυςτιματα και αναπαρίςτανται ςτισ οκόνεσ: Επειδι ωςτόςο θ αναπαράςταςθ με πραγματικό αρικμό Pixels είναι επίπονθ και χρονοβόρα, μποροφμε να κεωριςουμε μια πιο «χονδροειδι» αναπαράςταςθ ενόσ και μόνου χαρακτιρα, όπωσ ςτο παρακάτω: Αν υποκζςουμε ότι κάκε λευκό κελί ςυμβολίηεται με ζνα «Α» («άςπρο») και ζνα μαφρο με «Μ», τότε θ παρακάτω κωδικοποίθςθ, αναπαριςτά πλιρωσ τθν παραπάνω εικόνα: ΑΑΑΑΑΑΑΑ ΑΑΜΜΜΜΑΑ ΑΜΑΑΑΑΜΑ ΑΜΑΑΑΑΜΑ ΑΜΑΑΑΑΜΑ ΑΜΜΜΜΜΜΑ ΑΜΑΑΑΑΜΑ ΑΜΑΑΑΑΜΑ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 115/413

217 Αν τοποκετιςουμε τα γράμματα ςτθ ςειρά, τότε κα ζχουμε τθν επόμενθ ςυμβολοςειρά: ΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΜΜΜΜΑΑΑΜΑΑΑΑΜΑΑΜΑΑΑΑΜΑΑΜΑΑΑΑΜΑΑΜΜΜΜΜΜΑΑΜΑΑΑΑΜΑΑΜΑΑΑΑ ΜΑ Στουσ μακθτζσ, μποροφν να προτακοφν δραςτθριότθτεσ του είδουσ: Στον ίδιο καμβά, ποιο γράμμα αναπαρίςταται με τθν ακόλουκθ ςυμβολοςειρά: ΑΑΑΑΑΑΑΑΑΜΜΜΜΑΑΑΑΜΑΑΑΑΑΑΑΜΜΜΑΑΑΑΑΜΑΑΑΑΑΑΑΜΜΜΑΑΑΑ; Ακόμθ, αν αντί «Α» και «Μ», χρθςιμοποιιςουμε «0» και «1», κα ζχουμε τθν ακόλουκθ ςυμβολοςειρά: Μποροφμε ακόμθ να υποκζςουμε ότι κάκε byte (δθλαδι οχτάδα bits) είναι θ αναπαράςταςθ ενόσ αρικμοφ ςτο δυαδικό ςφςτθμα και ζτςι το γράμμα «Α» κεφαλαίο τθσ εικόνασ παραπάνω, από τουσ αρικμοφσ: 0, 50, 66, 66, 66, 116, 66 Με τθ μζκοδο αυτι, ποιοι είναι οι 8 αρικμοί που αντιπροςωπεφουν το «μυςτθριϊδεσ» γράμμα που περιγράφεται λίγο παραπάνω; Στο csunplugged προτείνεται μια πιο «οικονομικι μζκοδοσ» κωδικοποίθςθσ των εικόνων (χωρίσ να λάβουμε υπόψθ και τα χρϊματα κάκε pixel): Οι μακθτζσ μποροφν να προςδιορίςουν τον τρόπο με τον οποίο κωδικοποιείται θ εικόνα ςτο παράδειγμα παραπάνω; Το βαςικό πρόβλθμα είναι βζβαια ότι θ κωδικοποίθςθ είναι εφκολθ: 1,3,1,4,1,1,4,0,1,3,1,0,1,3,1,1,4, αλλά θ αποκωδικοποίθςθ δεν είναι, αφοφ το «μικοσ» κάκε γραμμισ δεν είναι ςτακερό. Στο ςχετικό αρχείο Scratch ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 116/413

218 1-0.zip&can=2&q ςτθ δραςτθριότθτα αυτι το τζλοσ κάκε γραμμισ ςυμβολίηεται με -1. Μποροφν να κωδικοποιιςουν επίςθσ τα γράμματα παραπάνω (το «Α» και το «μυςτθριϊδεσ» γράμμα) με αυτιν τθν τεχνικι; Δραςτθριότθτεσ ςχετικά με κρυπτογραφία και ελζγχουσ ιςοτιμίασ Δραςτθριότθτα 6: Κωδικοί και κρυπτογραφία Το αντικείμενο τθσ δραςτθριότθτασ αυτισ είναι θ κατανόθςθ από τθν πλευρά των μακθτϊν μερικϊν ςτοιχειωδϊν μεκόδων κρυπτογράφθςθσ. Στο τζλοσ τθσ δραςτθριότθτασ αναμζνεται οι μακιτριεσ και οι μακθτζσ να ζχουν κατανοιςει τθν ζννοια τθσ κρυπτογράφθςθσ και τον αλγορικμικό χαρακτιρα τθσ διαδικαςίασ κρυπτογράφθςθσ-αποκρυπτογράφθςθσ. Θ βαςικι ιδζα είναι ζνα μινυμα που ςτζλνει κάποιοσ (αποςτολζασ) ςε κάποιο άλλο πρόςωπο (αποδζκτθσ), αλλά με τρόπο τζτοιο, ϊςτε να μθν είναι κατανοθτό από κάποιον που κα κελιςει να το παραβιάςει, χωρίσ να είναι ο αποδζκτθσ. Ωσ βαςικι τεχνικι κρυπτογράφθςθσ μπορεί να χρθςιμοποιθκεί μια πολφ απλι τεχνικι αντικατάςταςθσ γραμμάτων. Ζτςι, με ζνα ςυςτθματικό τρόπο, μπορεί κανείσ να αντιςτοιχίςει ζνα γράμμα ςε ζνα άλλο. Ειδικά για τθν Ρρωτοβάκμια Εκπαίδευςθ, μπορεί εφκολα να δθμιουργθκεί μια καταςκευι με χαρτί, ϊςτε οι μακθτζσ να κατανοιςουν τον τρόπο κρυπτογράφθςθσαποκρυπτογράφθςθσ: Ρρόκειται για δυο λωρίδεσ χαρτιοφ, κομμζνεσ και τυλιγμζνεσ ςε ςχιμα κυλίνδρου (ςτθ φωτογραφία είναι τυλιγμζνεσ γφρω από ζνα πλαςτικό μπουκάλι). Ρεριςτρζφοντασ τθ μια ι τθν άλλθ αλλάηουν οι αντιςτοιχίεσ. Ζτςι αν αρχικά το Α=>Α, Β=>Β κ.λπ., μετατοπίηοντασ τον κάτω κφλινδρο κατά μία «κζςθ» δεξιόςτροφα (κατά τθ φορά κίνθςθσ δεικτϊν ρολογιοφ) οι αντιςτοιχίεσ αλλάηουν, κακϊσ Α=>Β, Β=>Γ κ.λπ. Θ αποκωδικοποίθςθ του μθνφματοσ είναι πολφ απλι, αν ξζρει κανείσ τον αρικμό ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 117/413

219 μετατοπίςεων κζςθσ. Ωςτόςο θ τεχνικι αυτι δεν είναι πολφ αποδοτικι, κακϊσ οι κωδικοποιιςεισ φανερϊνουν αρκετά ςτοιχεία. Για παράδειγμα, με αυτι τθ μζκοδο κρυπτογράφθςθσ, το μικοσ των λζξεων παραμζνει ςτακερό. Αν λοιπόν το μινυμα: ΑΤΡΙΟ ΣΟ ΠΡΩΙ κωδικοποιθκεί με ζναν τρόπο ςε: ΕΩΦΝΣ ΨΣ ΤΦΓΝ (4 μετατοπίςεισ κζςεωσ), αυτόσ που αποπειράται να αποκωδικοποιιςει γνωρίηει ότι ζχει να κάνει με τρεισ λζξεισ, μικουσ 5,2,4 χαρακτιρων. Αν ςτθν κωδικοποίθςθ προςτεκεί και το κενό ωσ 25 οσ χαρακτιρασ (όπωσ ςτο πλθκτρολόγιο), τότε θ παραπάνω φράςθ «ΑΥΛΟ ΤΟ ΡΩΛ», κα κωδικοποιθκεί ωσ εξισ (δεσ ςτθν παραπάνω φωτογραφία: το κενό τθσ επάνω λωρίδασ αντιςτοιχεί ςτο «Τ» τθσ κάτω λωρίδασ): ΕΩΦΝΤΔΨΤΔΥΦΓΝ ενϊ, ςε άλλθ περίπτωςθ, θ λζξθ ΛΕΦΟΥΣΛ κα κωδικοποιθκεί ωσ ΟΛ ΤΩΧΝ. Αυτό ενδεχομζνωσ αυξάνει το βακμό δυςκολίασ για όποιον κζλει να αποκρυπτογραφιςει το μινυμα, χωρίσ να είναι ο αποδζκτθσ. Ωςτόςο, αν κάποιοσ καταφζρει να βρει ζςτω και μια αντιςτοιχία, για παράδειγμα ότι το γράμμα «Γ» κρυπτογραφείται ωσ «Κ», τότε είναι πολφ εφκολο να προςδιορίςει όλεσ τισ αντιςτοιχίεσ. Ακόμθ, θ ςυχνότθτα των γραμμάτων ςε ζνα κείμενο, μπορεί να δϊςει ενδείξεισ, κακϊσ το πιο ςυχνό γράμμα ςτθν ελλθνικι γλϊςςα είναι το «Α», με δεφτερο το «Ε», ςτθν Αγγλικι γλϊςςα είναι το «e» κ.λπ. Μια ιδζα κα ιταν θ κωδικοποίθςθ να είναι μεταβλθτι: για παράδειγμα το πρϊτο γράμμα του αρχικοφ μθνφματοσ να κωδικοποιθκεί με 3 μετατοπίςεισ δεξιόςτροφεσ, το δεφτερο με πζντε, το τρίτο με 8 κ.λπ. Ουςιαςτικά τζτοιεσ τεχνικζσ κρυπτογράφθςθσ ζχουν χρθςιμοποιθκεί πολφ ςυχνά με παραλλαγζσ. Στθν τεχνικι του (Blaise de) Viginère, χρθςιμοποιείται ζνασ ορκογϊνιοσ πίνακασ όπωσ ο παρακάτω: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 118/413

220 Γ A B Γ Γ Δ Ε Ζ Θ Η Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb Η 1 Α A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb Α 2 Β B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A T 3 Γ Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Ρ 4 Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Ο 5 Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ 6 Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Γ 7 Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η 8 Θ Θ Θ Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Α 9 Η Θ Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ T 10 Κ Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Ρ 11 Λ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Ο 12 Μ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ 13 Ν Ν Ξ Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ Γ 14 Ξ Ξ Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ N Η 15 Ο Ο Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ N Ξ Α 16 Π Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ N Ξ O T 17 Ρ Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ N Ξ O Π Ρ 18 T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ N Ξ O Π Ρ Ο 19 T T Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ N Ξ O Π Ρ 20 Τ Τ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ N Ξ O Π Ρ T Γ 21 Φ Φ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ N Ξ O Π Ρ T Τ Η 22 Υ Υ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ N Ξ O Π Ρ T Τ Φ Α 23 Φ Φ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ N Ξ O Π Ρ T Τ Φ Υ T 24 Χ Χ bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ N Ξ O Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Ρ 25 bb bb A B Γ Δ Ε Ζ Η Θ Θ Κ Λ Μ N Ξ O Π Ρ T Τ Φ Υ Φ Χ Ζτςι το μινυμα «ΕΡΛΚΕΣΘ» κα κρυπτογραφθκεί ωσ «ΕΛΛΛΨΕ». Ραρατθριςτε ότι θ ςυχνότθτα των γραμμάτων δε διατθρείται, κακϊσ ζνα γράμμα, το «Ε», κωδικοποιείται με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με τθ κζςθ του. Θ φπαρξθ ενόσ κλειδιοφ, όπωσ θ λζξθ «ΓΛΑΤΟΣ» (ςτθν πρϊτθ ςτιλθ επαναλαμβανόμενθ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 119/413

221 «ΓΛΑΤΟΣΓΛΑΤΟΣΓΛΑΤΟΣ», επιτρζπει μια ακόμθ πιο περίπλοκθ κωδικοποίθςθ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 120/413

222 Μια άλλθ ιδζα είναι να χρθςιμοποιθκεί μια άλλθ ακολουκία ακεραίων, γνωςτι, αλλά όχι προφανισ, όπωσ τα ψθφία του π ι τθσ τετραγωνικισ ρίηασ ενόσ αρικμοφ, για παράδειγμα τθσ τετραγωνικισ ρίηασ του 2, του 3 του 5 κ.λπ. Οι μακθτζσ ι ο εκπαιδευτικόσ μποροφν να κάνουν αναφορζσ ςτισ ςφγχρονεσ μεκόδουσ κρυπτογράφθςθσ με κλειδί, τον ρόλο που παίηουν οι πρϊτοι αρικμοί κ.λπ. εξαρτάται φυςικά από το επίπεδο των μακθτϊν ςτουσ οποίουσ απευκφνεται. Σθμείωςθ: όλεσ οι παραπάνω διαδικαςίεσ μποροφν πολφ εφκολα να προγραμματιςτοφν ςε μια απλι γλϊςςα προγραμματιςμοφ (ίςωσ και ςε ζνα λογιςτικό φφλλο όπωσ το Calc ι το Excel), ϊςτε θ κρυπτογράφθςθ ι αποκρυπτογράφθςθ να γίνει αυτόματθ. Το ουςιϊδεσ είναι να ζχουν κατανοιςει οι μακθτζσ τουσ αντίςτοιχουσ αλγορίκμουσ, ϊςτε να αντιλαμβάνονται τον τρόπο λειτουργίασ του προγράμματοσ. Ο βακμόσ ςτον οποίο εμβακφνει ο εκπαιδευτικόσ ςτισ μεκόδουσ κρυπτογράφθςθσ εξαρτάται φυςικά από το κοινό ςτο οποίο απευκφνεται κ.λπ. Σχετικι δραςτθριότθτα ςτο Scratch υπάρχει ζτοιμθ ςτο: H κρυπτογραφία και οι κωδικοποιιςεισ ζχουν βζβαια μια ιδιαίτερθ ςθμαςία και πολλζσ εφαρμογζσ, όχι μόνο ςτο πεδίο των ςτρατιωτικϊν, αλλά και των ςφγχρονων οικονομικϊν ςυναλλαγϊν. Εφκολα μπορεί κανείσ να βρει ςτο διαδίκτυο πολλά ςχετικά ςτοιχεία και τεχνικζσ κρυπτογράφθςθσ, μερικά από τα οποία μποροφν να αποτελζςουν τθ βάςθ για δραςτθριότθτεσ με τουσ μακθτζσ. Λδιαίτερθ είναι και θ ιςτορία του Enigma μιασ πολφπλοκθσ μθχανισ κρυπτογράφθςθσ που επινόθςαν και χρθςιμοποίθςαν οι Γερμανοί ςτο Δεφτερο Ραγκόςμιο Ρόλεμο. Θ μθχανι επινοικθκε από το Γερμανό Arthur Scherbius (πριν το 1930) και μζςα ςε μια δεκαετία βελτιϊκθκε πολφ. Ευτυχϊσ ςτθν πλευρά των Συμμάχων αρχικά ο Ρολωνόσ Rejewski Marian και ςτθ ςυνζχεια μια ολόκλθρθ ομάδα επιλζκτων Μακθματικϊν και ειδικϊν, ςτο Bletchley Park, κατόρκωςαν να «ςπάςουν» τθ διαδικαςία κρυπτογράφθςθσ, χωρίσ να γίνουν αντιλθπτοί από τουσ Γερμανοφσ. Στθν ομάδα του Bletchley Park βαςικό ςτζλεχοσ ιταν ο Alan Turing, οποίοσ, για τισ ανάγκεσ τθσ αποκρυπτογράφθςθσ, ςχεδίαςε τον αναγνωριηόμενο ωσ πρϊτο προγραμματιηόμενο Θ.Υ., τον Colossus ( Δραςτθριότθτα 7: Ζλεγχοσ ιςοτιμίασ (parity bits) Ρρόκειται για μια δραςτθριότθτα θ οποία μπορεί να χρθςιμοποιθκεί είτε ςτθν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 121/413

223 Ρρωτοβάκμια Εκπαίδευςθ, είτε ςτισ πρϊτεσ τάξεισ του Γυμναςίου. Είναι μια δραςτθριότθτα θ οπoία δεν απαιτεί τθν φπαρξθ Θ.Υ. και αποςκοπεί ςτθν κατανόθςθ του μθχανιςμοφ του ελζγχου τθσ ορκισ μετάδοςθσ ενόσ μθνφματοσ κωδικοποιθμζνου ςτο δυαδικό ςφςτθμα. Ο ζλεγχοσ ιςοτιμίασ είναι μια ςχετικά απλι μζκοδοσ για τον ζλεγχο ςφαλμάτων κατά τθ μετάδοςθ μθνυμάτων (κωδικοποιθμζνων ςτο δυαδικό ςφςτθμα ). Ο ζλεγχοσ αυτόσ δεν είναι απαραίτθτο να προςομοιωκεί οπωςδιποτε με δυαδικά ψθφία, αλλά μπορεί να πραγματοποιθκεί και με άλλα αναπαραςτατικά μζςα τα οποία είναι λογικϊσ «ιςοδφναμα» με το δυαδικό ςφςτθμα. Ζςτω για παράδειγμα μια τετραγωνικι διάταξθ καρτϊν με τυχαία κατανομι τθσ όψθσ τουσ (άςπρο-μαφρο): Θ προςκικθ μια ακόμθ γραμμισ και ςτιλθσ ζτςι ϊςτε το άκροιςμα των «μαφρων» ςε όλεσ τισ ςτιλεσ και γραμμζσ να είναι άρτιο, δίνει τθν εξισ κατανομι: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 122/413

224 Στθν παραπάνω διάταξθ, τα «μαφρα» κάκε γραμμισ και ςειράσ είναι άρτιου πλικουσ. Το αναποδογφριςμα οιαςδιποτε κάρτασ κα αλλάξει αυτιν τθ ςυνκικθ. Ο εκπαιδευτικόσ προςκαλεί τα παιδιά να αλλάξουν τθν όψθ μιασ κάρτασ (να τθν αναποδογυρίςουν δθλαδι) χωρίσ ο ίδιοσ να βλζπει τθν αλλαγι. Στο παράδειγμα που ακολουκεί: είναι εφκολο να διακρίνει κανείσ τθν κάρτα που άλλαξε όψθ, αφοφ το πλικοσ των «μαφρων» παφει να είναι άρτιο ςε κάποια γραμμι και ςτιλθ. Ο εκπαιδευτικόσ, λοιπόν, μπορεί εφκολα να «μαντζψει» ποια κάρτα αναποδογφριςαν οι μακθτζσ. Ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να επαναλάβει μερικζσ φορζσ τθ διαδικαςία και να ηθτιςει από τουσ μακθτζσ να του εξθγιςουν πϊσ βρίςκει τθν απάντθςθ. Εάν θ απάντθςθ δεν προκφψει από τουσ μακθτζσ, μπορεί να τουσ κακοδθγιςει εξθγϊντασ με ποιον τρόπο επζλεξε να τοποκετιςει τισ όψεισ των καρτϊν ςτθν πρόςκετθ ςειρά και ςτιλθ (ζτςι ϊςτε το άκροιςμα των μαφρων να είναι πάντα άρτιο). Αφοφ οι μακθτζσ κατανοιςουν τον μθχανιςμό, μπορεί να τουσ ηθτιςει να εντοπίςουν περιπτϊςεισ ςτισ οποίεσ το πρόβλθμα να είναι πιο ςφνκετο (για παράδειγμα: μια ςειρά αλλαγϊν περιςςοτζρων καρτϊν είναι πάντα ανιχνεφςιμθ;). Σχετικι δραςτθριότθτα ςτο Scratch υπάρχει ζτοιμθ ςτο: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 123/413

225 Ο ζλεγχοσ ορκότθτασ ενόσ κωδικοφ είναι πολφ ςυνθκιςμζνθ διαδικαςία (ςτουσ λεγόμενουσ γραμμωτοφσ κϊδικεσ» ΕΑΝ-13, γνωςτοφσ ωσ barcodes, ςε διάφορα προϊόντα και αλλοφ). Οι γραμμωτοί κϊδικεσ αποτελοφνται από 13 ψθφία, 12 ςθμαντικά και ζνα ψθφίο ελζγχου. Τα πρϊτα ψθφία είναι ο κωδικόσ τθσ χϊρασ, ακολουκοφν ψθφία που ταυτοποιοφν τθν εταιρεία που καταςκεφαςε το προϊόν και ςτθ ςυνζχεια ο κωδικόσ του προϊόντοσ του ίδιου. Ο υπολογιςμόσ του τελευταίου ψθφίου (του 13 ου ) προκφπτει ωσ εξισ: ακροίηονται τα ψθφία περιττισ τάξεωσ. Ακροίηονται τα ψθφία αρτίασ τάξεωσ και το άκροιςμα πολλαπλαςιάηεται επί 3. Τα δυο τελευταία αποτελζςματα ακροίηονται και υπολογίηεται το υπόλοιπο τθσ διαιρζςεωσ του αρικμοφ που προκφπτει με το 10. Το προκφπτον υπόλοιπο αφαιρείται από το 10 ι χρθςιμοποιείται ωσ ζχει, εάν είναι 0. Στθν παραπάνω εικόνα, το άκροιςμα των ψθφίων περιττισ τάξεωσ είναι: = 33 Το άκροιςμα των ψθφίων άρτιασ τάξεωσ είναι: = 40. Τριπλαςιάηουμε: 40 x 3 = = 153. Το υπόλοιπο τθσ διαιρζςεωσ με το 10 είναι 3, και αν το αφαιρζςω από το 10, προκφπτει 7, που είναι πράγματι το τελευταίο ψθφίο του κωδικοφ. Δραςτθριότθτεσ ςχετικά με αλγορίκμουσ Δραςτθριότθτα 8: Δυαδικι αναηιτθςθ Ανάμεςα ςτισ μικρζσ δραςτθριότθτεσ που ζχουν δθμιουργθκεί ςτο zip&can=2&q ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 124/413

226 με το Scratch, υπάρχει μία που ςχετίηεται με τθ δυαδικι αναηιτθςθ. Στθν εφαρμογι, το πρόγραμμα (θ «γάτα») προςπακεί να «μαντζψει» ζναν αρικμό που ζχει ςκεφτεί ο χριςτθσ (ο μακθτισ ι θ μακιτρια) με κατάλλθλεσ ερωτιςεισ του τφπου: «ο αρικμόσ που ςκζφτθκεσ είναι μικρότεροσ από τον»; Επίςθσ υπάρχουν αρκετζσ εργαςίεσ και προτάςεισ γφρω από το κζμα τθσ χριςθσ επαναλθπτικϊν διαδικαςιϊν, ςτθν ελλθνικι γλϊςςα. Αναφζρονται ενδεικτικά οι εργαςίεσ των Κυριακοφ Γρθγόρθ, ςτθν θμερίδα «Θ Ρλθροφορικι ςτθν εποχι του Νζου Σχολείου», (Κεςςαλονίκθ 2012), με τίτλο ΜΑΝΤΕΨΕ ΤΟΝ ΑΛΚΜΟ! ΕΚΡΑΛΔΕΥΤΛΚΟ ΣΕΝΑΛΟ: Θ ΔΟΜΘ ΕΡΑΝΑΛΘΨΘΣ ΥΡΟ ΣΥΝΚΘΚΘ ΣΤΟ ΡΟΓΑΜΜΑΤΛΣΤΛΚΟ ΡΕΛΒΑΛΛΟΝ SCRATCH, προςβάςιμθ ςτθ διεφκυνςθ Δραςτθριότθτα 9: Άλλεσ δραςτθριότθτεσ από το csunplugged Στον ιςτοχϊρο zip&can=2&q υπάρχουν, γραμμζνεσ ςε Scratch από τον ερευνθτι Mordehai Βen Ari του Weizmann Institute of Science, πολλζσ από τισ παραπάνω δραςτθριότθτεσ (και άλλεσ ακόμθ) τισ οποίεσ οι εκπαιδευτικοί μποροφν να χρθςιμοποιιςουν ςτισ διδαςκαλίεσ τουσ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 125/413

227 Το ςχετικό αρχείο.zip περιζχει μια ςειρά από αρχεία Scratch, τα οποία εκτελοφνται (εφόςον το Scratch είναι εγκατεςτθμζνο ςτον Θ.Υ.) και το κακζνα αντιςτοιχεί ςε μια απλι δραςτθριότθτα ςχετικι με διάφορεσ όψεισ τθσ Ρλθροφορικισ. Για παράδειγμα, το αρχείο parity.sb παρουςιάηει ζναν πίνακα όπωσ τον παραπάνω πίνακα για τθ δραςτθριότθτα τθσ ιςοτιμίασ. Πταν ο χριςτθσ αλλάξει, με το ποντίκι, τθν όψθ μιασ κάρτασ, τότε δυο «μάγοι» (ζνασ για τθ ςτιλθ και ζνασ για τθ γραμμι), αναγγζλλουν τθ ςτιλθ και τθ γραμμι τθσ κάρτασ που άλλαξε όψθ. 29. Βιβλιογραφία και πρόςκετεσ πθγζσ Στο Διαδίκτυο υπάρχει μεγάλοσ αρικμόσ πθγϊν και πλθροφοριϊν για κάκε μια από τισ δραςτθριότθτεσ που αναφζρονται παραπάνω (και τισ αντίςτοιχεσ μεκόδουσ, ζννοιεσ και τεχνικζσ τθσ Ρλθροφορικισ). Για παράδειγμα, ςε πολλοφσ τοπικοφσ ι διεκνείσ διαγωνιςμοφσ Ρλθροφορικισ, μποροφν να εντοπιςτοφν ποικίλεσ δραςτθριότθτεσ οι οποίεσ να χρθςιμοποιθκοφν ςτο ςχολικό περιβάλλον. Από τον γαλλόφωνο διαγωνιςμό Ρλθροφορικισ CASTOR ( και γαλλόφωνα sites), παρατίκενται οριςμζνα παραδείγματα: Παράδειγμα 1 Στο κοινωνικό Δίκτυο CASTOR, κάκε μζλοσ μπορεί να μοιράηεται μια φωτογραφία με μερικοφσ φίλουσ (όςουσ κζλει). Πςοι μοιράηονται μια φωτογραφία με ζνα μζλοσ, μποροφν να δουν και να ςχολιάςουν μια φωτογραφία. Οι φίλοι αυτϊν που ςχολιάηουν μια φωτογραφία μποροφν να δουν τθ φωτογραφία, αλλά όχι να τθ ςχολιάςουν (εκτόσ αν τθ μοιράηονται με το αρχικό μζλοσ). Στο παρακάτω γράφθμα, οι «φιλίεσ» παριςτάνονται με τισ γραμμζσ που ςυνδζουν δυο πρόςωπα. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 126/413

228 Θ Λουκία, κζλει να ανεβάςει μια φωτογραφία, τθν οποία να μθν μπορεί να δει ο Λάςονασ. Είναι δυνατόν αυτό; Με ποιουσ πρζπει να μοιραςτεί τθ φωτογραφία θ Λουκία ϊςτε να μθν μπορεί να τθ δει ο Λάςονασ (αλλά να μποροφν να τθ δουν άλλοι); Παράδειγμα 2 Ζνασ μεγάλοσ και ζνασ μικρόσ κάςτορασ ςτζκονται πλάτθ με πλάτθ και ςε κάποια ςτιγμι ξεκινοφν να περπατοφν προσ τθν κατεφκυνςθ που κοιτάηουν. Οι κάςτορεσ κρατοφν ςτα χζρια τουσ μικρά αςτζρια και μποροφν να τα αφινουν ςτο χϊμα όταν τουσ το πουν. Ο μεγάλοσ κάςτορασ κάνει μεγάλα βιματα και ο μικρόσ μικρά βιματα. Και οι δυο εκτελοφν τισ εξισ εντολζσ: 1. Κάνε ζνα βιμα και άςε ζνα αςτζρι δεξιά ςου 2. Κάνε ζνα βιμα και άςε ζνα αςτζρι αριςτερά ςου 3. Κάνε ζνα βιμα και άςε ζνα αςτζρι δεξιά ςου 4. Κάνε ζνα βιμα και άςε ζνα αςτζρι αριςτερά ςου Ροια από τισ παρακάτω διαδρομζσ (Α, Β, Γ, Δ) αντιπροςωπεφει τθν πορεία που ζκαναν οι κάςτορεσ; ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 127/413

229 ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 128/413

230 Αυτό το παράδειγμα μπορεί φυςικά να κεωρθκεί ωσ αρχζτυπο πολλϊν ανάλογων δραςτθριοτιτων: μπορεί να παρουςιαςτεί ζνα τμιμα προγράμματοσ και οριςμζνα αποτελζςματα και να ηθτθκεί από τουσ μακθτζσ να βροφνε ποιο είναι το «ςωςτό» αποτζλεςμα, ι αντιςτρόφωσ, να δοκεί ζνα αποτζλεςμα (για παράδειγμα ζνα ςχιμα τθσ Logo ι ςτο Scratch, μια ςειρά αρικμϊν ςτθ Γλϊςςα, ι μια κατάςταςθ ςτο Karel) και να παρατεκοφν μια ςειρά από προγράμματα (τμιματα κϊδικα) εκ των οποίων ζνα μόνο παράγει το αποτζλεςμα αυτό. Στθ ςυνζχεια μπορεί να ηθτθκεί από τουσ μακθτζσ να βρουν ποιο από τα προτεινόμενα προγράμματα παριγαγε το αποτζλεςμα. Παράδειγμα 3 Δυο βατράχια Α, Β που πθδοφν από τετράγωνο ςε τετράγωνο παρίςτανται ςτο παρακάτω ςχιμα: Κζλουμε να τα «αντιμετακζςουμε», δθλαδι να βρεκοφν όπωσ ςτο δεφτερο ςχιμα, ξεκινϊντασ από το πρϊτο. Μετακινοφνται από τθν τρζχουςα κζςθ τουσ ςτθν επόμενθ με τισ εντολζσ Α(νατολι), Δ, Β, Ν. Φυςικά δεν μποροφν να μετακινθκοφν ςε «μαυριςμζνα» τετράγωνα. Θ αντιμετάκεςθ πρζπει να πραγματοποιθκεί με τον ίδιο αρικμό «βθμάτων», χωρίσ οι βάτραχοι να ςυγκρουςτοφν (να καταλάβουν το ίδιο τετράγωνο τθν ίδια ςτιγμι), όπωσ κα ςυνζβαινε αν εκτελοφςαν τισ δυο ςειρζσ εντολϊν που εμφανίηονται παραπάνω ανάμεςα ςτουσ δυο λαβυρίνκουσ (θ πρϊτθ για τον Α και θ δεφτερθ για τον Β). Ραρόμοια και πολλά ανάλογα προβλιματα μποροφν να εντοπιςτοφν ςτο Διαδίκτυο (μζςα κυρίωσ μζςα από ιςτότοπουσ διαγωνιςμϊν Ρλθροφορικισ). Οι επιμορφοφμενοι, για κάκε δραςτθριότθτα που κα υλοποιιςουν ςτθ διάρκεια του μακιματοσ, μποροφν να εντοπίςουν αντίςτοιχουσ ψθφιακοφσ πόρουσ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 129/413

231 Ενότητα Σεναρίου 14 Δημιοσργία διδακηικών ζεναρίων (για ηοσς μαθηηές) 1. ΕΙΑΓΩΓΙΚΑ Στθν παροφςα Συνεδρία, το αντικείμενο δεν είναι διδακτικό (δθλαδι δεν υπάρχει περιεχόμενο που προορίηεται να διδαχκεί ςε μακθτζσ), αλλά, προτείνεται, ωσ ςυνζχεια του προθγουμζνου μακιματοσ ςτο οποίο οι επιμορφοφμενοι δθμιοφργθςαν φφλλα εργαςίασ για τουσ μακθτζσ, θ δθμιουργία, από τουσ επιμορφουμζνουσ, ενόσ πλιρουσ ςεναρίου. 2. ΣΟΧΟΙ ΣΟΤ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Οι βαςικοί ςτόχοι του παρόντοσ μακιματοσ είναι δυο: (1) Θ εξάςκθςθ των επιμορφουμζνων ςτθ δθμιουργία ολοκλθρωμζνων ςεναρίων ενόψει μάλιςτα τθσ εφαρμογισ ςτθν τάξθ. Κακϊσ οι επιμορφοφμενοι ζχουν ιδθ μια προθγοφμενθ εμπειρία ςτθ δθμιουργία φφλλων εργαςίασ, θ ςυνεδρία αυτι αναμζνεται να ενιςχφςει και να ολοκλθρϊςει τθν απαραίτθτθ εμπειρία τουσ. (2) Θ απόκτθςθ μεγαλφτερθσ εμπειρίασ ςτθν ομαδικι εργαςία και τθ ςυνεργατικι δθμιουργία εκπαιδευτικοφ υλικοφ. 3. ΟΡΓΑΝΩΗ ΣΟΤ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΙΚΟΤ ΜΑΘΗΜΑΣΟ Οι επιμορφοφμενοι, γνωρίηοντασ από το προθγοφμενο μάκθμα ότι πρόκειται να πραγματοποιθκεί θ παροφςα Συνεδρία δθμιουργίασ διδακτικοφ ςεναρίου, οργανϊνονται ςε ομάδεσ (κατά προτίμθςθ, όχι περιςςότερεσ από τρεισ). Κάκε ομάδα αναλαμβάνει να ολοκλθρϊςει ζνα διδακτικό ςενάριο (πριν από τθ Συνεδρία) και να το παρουςιάςει ςτθ διάρκεια τθσ Συνεδρίασ. Μετά τθν ολοκλιρωςθ τθσ κάκε παρουςίαςθσ, ςυηθτείται το περιεχόμενό τθσ από όλουσ τουσ επιμορφουμζνουσ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 130/413

232 Ενότητα Σεναρίου 15 Πληροθορικός Γραμμαηιζμός Ενζωμάηωζη θεωρίας Web ΣΙΣΛΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ρλθροφορικόσ Γραμματιςμόσ Διδακτικζσ χριςεισ του Web ΕΚΣΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ρροβλζπεται να διαρκζςει ςυνολικά 2 ι 3 διδακτικζσ ϊρεσ. 3. ΕΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΔΩΝ / ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΕΝΕ ΓΝΩΕΙ Το διδακτικό ςενάριο ςχετίηεται άμεςα τόςο με το Διακεματικό Ενιαίο Ρλαίςιο Ρρογράμματοσ Σπουδϊν (Δ.Ε.Ρ.Ρ.Σ.) για τθν Ρλθροφορικι όςο και με τθ διδαςκαλία πρόγραμμα ςπουδϊν των νζων διδακτικϊν αντικειμζνων που ζχουν ειςαχκεί ςτα ολοιμερα δθμοτικά ςχολεία που λειτουργιςουν με Ενιαίο Αναμορφωμζνο Εκπαιδευτικό Ρρόγραμμα (ΕΑΕΡ) (ΦΕΚ 1139/ ). Με το νζο Ρρόγραμμα Σπουδϊν για τον Ρλθροφορικό Γραμματιςμό επιχειρείται να διαμορφωκεί ζνα ολοκλθρωμζνο και ςυνεκτικό πλαίςιο για τθν εκπαίδευςθ των μακθτϊν ςτισ ΤΡΕ, από το Δθμοτικό μζχρι το Γυμνάςιο. Θ διδαςκαλία του μακιματοσ των ΤΡΕ ςτο Δθμοτικό δεν ζχει ωσ ςτόχο τθν κατάρτιςθ των μακθτϊν ςε εφιμερεσ τεχνολογικζσ γνϊςεισ ι δεξιότθτεσ. Ρεριλαμβάνει πολλά περιςςότερα ςτοιχεία από τθν απλι εξοικείωςθ των μακθτϊν με τουσ υπολογιςτζσ, τισ λειτουργίεσ ςυγκεκριμζνων λογιςμικϊν και το Διαδίκτυο. Κυρίωσ, όμωσ, ςτοχεφει ςτθν ανάπτυξθ γνωςτικϊν δεξιοτιτων και ςτθν ενίςχυςθ των μακθςιακϊν ικανοτιτων των μακθτϊν (διερεφνθςθ, κριτικι ςκζψθ, μοντελοποίθςθ λφςεων, ςυνκετικι ικανότθτα, δθμιουργικότθτα, ικανότθτεσ επικοινωνίασ και ςυνεργαςίασ). Σφμφωνα με το Διακεματικό Ενιαίο Ρλαίςιο Ρρογράμματοσ Σπουδϊν (ΔΕΡΡΣ) Ρλθροφορικισ και το νζο πρόγραμμα ςπουδϊν Ρλθροφορικισ και νζων τεχνολογιϊν για το Δθμοτικό ςχολείο, θ Ρλθροφορικι και οι Τεχνολογίεσ Ρλθροφορίασ και ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 131/413

233 Επικοινωνιϊν (ΤΡΕ) είναι πλιρωσ ενταγμζνεσ ςτθν εκπαιδευτικι διαδικαςία, ωσ: πλθροφορικόσ Γραμματιςμόσ και μακθςιακό γνωςτικό εργαλείο. πλθροφορικόσ Γραμματιςμόσ, μακιματα ςχετικά με τθν απόκτθςθ γνϊςεων και δεξιοτιτων λογιςμικοφ γενικισ χριςθσ με ςκοπό τθν αξιοποίθςι του από άλλα μακιματα, τθν καταςκευι ιςτοςελίδων, ιςτολογίων, κ.ά. 4. ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΧΟΙ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Τα τελευταία χρόνια παρατθρείται ζνα αυξθμζνο εκπαιδευτικό ενδιαφζρον για τισ εφαρμογζσ δεφτερθσ γενιάσ του Ραγκόςμιου Λςτοφ (Web 2.0), όπωσ ιςτολόγια (blogs), wikis, ιςτότοποι κοινωνικισ δικτφωςθσ (social networking), εργαλεία διαμοίραςθσ πλθροφοριϊν, εργαλεία κοινωνικοφ ευρετθριαςμοφ (social bookmarking) κ.α. Ρολλοί ακαδθμαϊκοί, ερευνθτζσ και εκπαιδευτικοί τθσ πράξθσ ςυμφωνοφν ότι οι νζεσ, ςυνεχϊσ αναπτυςςόμενεσ, εφαρμογζσ του Web 2.0 ζχουν το δυναμικό να προςφζρουν ςτουσ μακθτζσ αυξθμζνεσ ευκαιρίεσ μάκθςθσ και να υποςτθρίξουν τθ διά βίου μάκθςθ και ανάπτυξι τουσ. O Λςτόσ 2.0 ενςωματϊνει μια πλθκϊρα εργαλείων, ςτο κζντρο των οποίων βρίςκεται θ δθμιουργία περιεχομζνου από τουσ ίδιουσ τουσ χριςτεσ, θ διαμοίραςθ υλικοφ πολλαπλϊν μορφϊν, θ επικοινωνία και θ αλλθλεπίδραςθ μεταξφ των χρθςτϊν. Διακζτει δυναμικά χαρακτθριςτικά που αναμζνεται να ζχουν καταλυτικι επίδραςθ ςτθν εκπαίδευςθ, κακϊσ α) αλλάηουν ριηικά τθ φφςθ τθσ γνϊςθσ και τουσ τρόπουσ πρόςβαςθσ ςε αυτι, β) μεταςχθματίηουν το πλαίςιο τθσ μάκθςθσ προςφζροντασ πολλαπλζσ ευκαιρίεσ για αυτορρυκμιηόμενθ, ςυνεργατικι, πανταχοφ παροφςα και διά βίου μάκθςθ, γ) διευρφνουν και επεκτείνουν τουσ χϊρουσ και τα περιβάλλοντα μάκθςθσ αλλάηοντασ τα αυςτθρά όρια ανάμεςα ςτο ςχολείο και ςτο ςπίτι, ςτισ διάφορεσ μορφζσ μάκθςθσ (τυπικι, μθ τυπικι και άτυπθ), ςτουσ εκπαιδευτικοφσ και ςτουσ εκπαιδευόμενουσ, ςτθν εκπαίδευςθ και ςτθν ψυχαγωγία. Με βάςθ τθν παραπάνω προβλθματικι, ζχουν ενταχκεί ςτο Ρ.Σ. των ΤΡΕ για το Δθμοτικό και προτείνονται εργαλεία Web 2.0, όπωσ τα εκπαιδευτικά ιςτολόγια, τα wikis και οι ιςτοεξερευνιςεισ (WebQuests). Θ εκπαιδευτικι αξιοποίθςι τουσ, κάτω από τον κατάλλθλο ςχεδιαςμό, δεν ςτοχεφει απλϊσ να ενιςχφςει τισ τεχνικζσ και επικοινωνιακζσ δεξιότθτεσ των μακθτϊν αλλά, κυρίωσ, να ενεργοποιιςει τουσ μακθτζσ προςφζροντάσ τουσ πολλαπλζσ ευκαιρίεσ για μάκθςθ. Τα ερευνθτικά δεδομζνα δείχνουν ότι οι εκπαιδευτικζσ εφαρμογζσ των εργαλείων Web 2.0: ενκαρρφνουν τθν ενεργθτικι και αυτορρυκμιηόμενθ μάκθςθ προωκοφν τον διάλογο, τθν ζκφραςθ ιδεϊν, τθ διαπραγμάτευςθ απόψεων, τθν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 132/413

234 κριτικι και αναςτοχαςτικι ςκζψθ (reflective thinking) Το ςυγκεκριμζνο διδακτικό ςενάριο ςτοχεφει ςτθν εξοικείωςθ των μακθτϊν με τισ τεχνολογίεσ που ςχετίηονται με το web 2.0 και ςτθν εκμάκθςθ τθσ δθμιουργίασ ενόσ ιςτολογίου, τθ δθμοςίευςθ νζων αναρτιςεων και τθ χριςθ των ροϊν ειδιςεων rss είτε για τθν ενθμζρωςι τουσ, είτε για τθν παραγωγι νζων ςυγχωνευμζνων ροϊν ειδιςεων. 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ο όροσ "Web 2.0" αναφζρεται ςε μία δεφτερθ γενιά εφαρμογϊν του διαδικτφου και γενικότερου ςχεδιαςμοφ ςτο διαδίκτυο που ζχει ςτόχο να παρζχει εξελιγμζνεσ υπθρεςίεσ επικοινωνίασ, αςφαλζσ μοίραςμα πλθροφορίασ, αλλθλεπίδραςθ και ςυνεργαςία ςτουσ χριςτεσ του παγκόςμιου ιςτοφ. Οι «ιδζεσ» που διαπερνοφν το Web 2.0 ζχουν οδθγιςει ςτθν ανάπτυξθ και εξζλιξθ των διαφόρων εικονικϊν (μζςω του Internet) κοινοτιτων και αντίςτοιχων εφαρμογϊν, όπωσ τουσ κόμβουσ (sites) κοινωνικισ δικτφωςθσ (social networking), τουσ κόμβουσ μοιράςματοσ βίντεο, τα wikis, τα ιςτολόγια (blogs) κ.λπ. Το Web 2.0. είναι μια φράςθ που εφευρζκθκε από τθν O'Reilly Media το ζτοσ 2004, και αναφζρεται ςε μια υποτικζμενθ ι προτεινόμενθ δεφτερθ γενιά υπθρεςιϊν βαςιςμζνων ςτο Διαδίκτυο όπωσ οι ιςτότοποι κοινωνικισ δικτφωςθσ (social networking sites), τα wiki, τα εργαλεία επικοινωνίασ, και οι folksonomies που δίνουν ζμφαςθ ςτθν θλεκτρονικι ςυνζργεια και ανταλλαγι μεταξφ των χρθςτϊν. Θ O'Reilly Media, ςε ςυνεργαςία με τθν MediaLive International, χρθςιμοποίθςαν αυτι τθ φράςθ ςαν τίτλο για μια ςειρά από ςυνζδρια, και από το 2004 και μετά τεχνικοί και διαφθμιςτζσ ζχουν υιοκετιςει αυτι τθ φράςθ-κλειδί. Το ακριβζσ νόθμά τθσ παραμζνει ανοιχτό προσ αντιπαράκεςθ, και μερικοί ειδικοί, ςυμπεριλαμβανομζνου και του Tim Berners Lee, ζχουν αμφιςβθτιςει εάν ο όροσ ζχει κάποιο πραγματικό νόθμα. Ο τελευταίοσ ςυμπυκνωμζνοσ οριςμόσ του Web 2.0, ςφμφωνα με τον Tim O'Reilly είναι αυτόσ: «Σο Web 2.0 είναι θ εταιρικι επανάςταςθ ςτθν βιομθχανία των υπολογιςτϊν που προκαλείται από τθν μετακίνθςθ ςτο διαδίκτυο ςαν πλατφόρμα, και ςτθν απόπειρα να καταλάβουμε τουσ κανόνεσ τθσ επιτυχίασ ςε αυτι τθ νζα πλατφόρμα. Βαςικόσ κανόνασ ανάμεςα ςε αυτοφσ είναι ο εξισ: Χτίςιμο εφαρμογϊν που καρπϊνονται τισ επιδράςεισ των δικτφων και καλυτερεφουν όςο περιςςότερο τισ χρθςιμοποιοφν οι άνκρωποι. (Αυτό είναι που αλλοφ ζχω αποκαλζςει 'εκμετάλλευςθ τθσ ςυλλογικισ νοθμοςφνθσ.')» Οι ςθμαντικότερεσ διαφορζσ του Web 2.0 με το Web 1.0 παρουςιάηονται ςτον παρακάτω ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 133/413

235 πίνακα. Web 1.0 ( ) Ιςτοςελίδεσ μζςω πλοθγοφ Web 2.0 ( ) υνεργαςία, αλλθλεπίδραςθ, περιςςότερο εφαρμογι παρά ιςτοςελίδα Κατάςταςθ Ανάγνωςθσ Συγγραφισ και ςυμμετοχισ Κφρια μονάδα περιεχομζνου Σελίδα Μινυμα / εγγραφι Μορφι Στατικι Δυναμικι Ανάγνωςθ μζςω Ρλοθγοφ Ρλοθγοφ, RSS, κινθτοφ, οτιδιποτε Δθμιουργία περιεχομζνου από Σομζασ Ρρογραμματιςτζσ δικτφου Εξειδικευμζνων ανκρϊπων Οποιονδιποτε Μάηασ εραςιτεχνϊν Χαρακτθριςτικά Οι κόμβοι του Web 2.0 επιτρζπουν ςτουσ χριςτεσ να κάνουν περιςςότερα πράγματα από τθν απλι αναηιτθςθ και λιψθ πλθροφορίασ. Οι χριςτεσ πλζον μποροφν να δθμιουργιςουν και να «ανεβάςουν» ςτον ιςτό το δικό τουσ περιεχόμενο και να κακορίςουν οι ίδιοι τα δικαιϊματα πρόςβαςθσ των υπολοίπων ςε αυτό το περιεχόμενο. Οι κόμβοι του Web 2.0 ςυμπεριλαμβάνουν μερικά από τα παρακάτω χαρακτθριςτικά/τεχνολογίεσ: Αναηιτθςθ Θ ευκολία τθσ εφρεςθσ πλθροφορίασ με χριςθ λζξεων κλειδιϊν. Συνδζςμουσ Οδθγοί προσ ςθμαντικά τμιματα τθσ πλθροφορίασ. Οι καλφτερεσ ςελίδεσ είναι αυτζσ προσ τισ οποίεσ οδθγοφν οι ςφνδεςμοι. Δυνατότθτα δθμιουργίασ περιεχομζνου Θ δυνατότθτα τθσ δθμιουργίασ περιεχομζνου, το οποίο να μπορεί να ανανεωκεί άμεςα. Χαρακτθριςτικά παραδείγματα τζτοιων ςελίδων είναι οι ελεφκερεσ δικτυακζσ βιβλιοκικεσ (wikis) και τα ιςτολόγια (blogs). Σθμάνςεισ Κατθγοριοποίθςθ του περιεχομζνου με δθμιουργία απλϊν ςθμάνςεων, μονολεκτικϊν περιγραφϊν για τθν παροχι εφκολθσ αναηιτθςθσ. Σιματα ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 134/413

236 Θ χριςθ τθσ τεχνολογίασ RSS (Really Simple Syndication) για τθν ειδοποίθςθ των χρθςτϊν με όλεσ τισ αλλαγζσ ςε περιεχόμενο που τουσ ενδιαφζρει μζςω αποςτολισ . Χαρακτθριςτικζσ πλατφόρμεσ Wikipedia: ςυνεργατικι ςυγγραφι κειμζνου Blogger: δθμιουργία ιςτολογίου Delicious (πρϊθν Del.icio.us): ςυλλογικοί ςελιδοδείκτεσ Flickr Facebook LinkedIn: κοινωνικι δικτφωςθ YouTube: διαδικτυακι διάχυςθ βίντεο Google Maps: τεχνολογία mashup RSS reader: ροζσ δεδομζνων Wikis Θ παρακάτω εικόνα δείχνει τθ ςελίδα τθσ εταιρείασ Apple ςτθν ελλθνικι ζκδοςθ τθσ Wikipedia ( Ο κάκε χριςτθσ ζχει τθ δυνατότθτα να προςκζςει κείμενο ςχετικό με το κζμα επεξεργαηόμενοσ τθν ιδθ υπάρχουςα ςελίδα και/ι δθμιουργϊντασ νζεσ ςελίδεσ και ςυνδζοντάσ τθν με τθν κφρια ςελίδα του κζματοσ. Μετά από κάκε αποκθκευμζνθ αλλαγι δθμιουργείται νζα ζκδοςθ τθσ ςελίδασ θ οποία εμφανίηεται ςτο ιςτορικό. Μζςα από τθν προβολι του ιςτορικοφ είναι δυνατι θ μετατροπι μίασ παλιάσ ζκδοςθσ ςτθν πιο πρόςφατθ (π.χ. αν ζγινε κάποια λάκοσ ειςαγωγι ι εάν το κείμενο που ζχει προςτεκεί δεν είναι ςχετικό με το κζμα ι υπάρχει ιδθ). ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 135/413

237 Επεξεργαςί α κειμζνου Λςτορικό των διάφορων εκδόςεων μετά από κάκε αλλαγι ςτο κείμενο Κείμενο Συμπυκνωμζνθ ςθμαντικι πλθροφορία Διακζςιμε σ γλϊςςεσ Υπερςφνδεςμοι ςε άλλεσ ςελίδεσ μζςα ςτθ Υπερςφνδεςμοι ςε εξωτερικζσ ιςτοςελίδεσ Εικόνα 14 Παράδειγμα ενόσ wiki Θ χριςθ ενόσ wiki βοθκά ςτθ ςυνεργατικι μάκθςθ αφοφ καταςκευάηεται γνϊςθ και πλθροφορία μζςα από τθ ςυνεχι ενςωμάτωςθ υλικοφ από πλθκϊρα χρθςτϊν. Ζνασ άλλοσ τρόποσ δθμιουργίασ wiki εκτόσ από τθ Wikipedia (όπου απαιτείται ειδικι άδεια και δεν μπορεί να χρθςιμοποιθκεί για μακθτικοφσ ςκοποφσ) είναι θ χριςθ του Wikispaces το οποίο εφαρμόηεται πολφ ςυχνά από ςχολεία και πανεπιςτιμια. Ζνα τζτοιο παράδειγμα φαίνεται ςτθν παρακάτω εικόνα. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 136/413

238 Εικόνα 15 Παράδειγμα wiki με το Wikispaces Ζνα πολφ παραςτατικό και ενδιαφζρον βίντεο για τθ λειτουργικότθτα και χρθςιμότθτα των wikis βρίςκεται εδϊ. Ιςτολόγια "Σα blogs είναι πολυμεςικά και εφκολα ςτθ χριςθ websites που μζςα από τθ χρονολογικι τουσ δομι και τισ αρχειοκετικζσ τουσ δυνατότθτεσ λειτουργοφν ωσ εξατομικευμζνα και διαςυνδεδεμζνα φίλτρα του web δθμιουργϊντασ μια νζα online «δθμόςια ςφαίρα» που γφριςε το web «πίςω ςτον κόςμο»" (Rodzvilla, 2002) Θ παρακάτω εικόνα δείχνει ζνα παράδειγμα ιςτολογίου, ςτο οποίο θ κάκε ανάρτθςθ εμφανίηεται ωσ τίτλοσ με μία ςφντομθ περιγραφι ςε μία λίςτα αναρτιςεων. Οι αναρτιςεισ εμφανίηονται με αντίςτροφθ χρονολογικι ςειρά, ζτςι ϊςτε θ πιο πρόςφατθ να βρίςκεται πάντα πρϊτθ. Πταν ζνασ χριςτθσ κάνει μία ανάρτθςθ μπορεί να προςκζςει ετικζτεσ οι οποίεσ αντιπροςωπεφουν το κείμενο τθσ ανάρτθςισ του. Με αυτό τον τρόπο διευκολφνεται θ αναηιτθςθ περιεχομζνου ςε ζνα ιςτολόγιο με πολλαπλζσ αναρτιςεισ. Επίςθσ, δίνεται θ δυνατότθτα άλλοι χριςτεσ να ςχολιάςουν και να αξιολογιςουν κάκε ανάρτθςθ που γίνεται, προάγοντασ τθ ςυμμετοχι πτυχι του Web 2.0. Αναρτιςεισ με αντίςτροφθ χρονολογικι Tagging χριςθ ετικετϊν ςε κάκε Κατθγοριοπ οίθςθ περιεχομζνο ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 137/413

239 Εικόνα 16 Παράδειγμα ενόσ blog Δθμιουργία ιςτολογίου με το blogger Το blogger είναι μία τεχνολογία θ οποία επιτρζπει τθ δθμιουργία ιςτολογίων χωρίσ τθν ανάγκθ εγκατάςταςθσ κάποιου λογιςμικοφ ςε server (υπολογιςτικι νζφουσ). Αφοφ δθμιουργιςει ο χριςτθσ κάποιο , μπορεί να επιςκεφτεί τθν ιςτοςελίδα του Blogger ( και να ξεκινιςει τθ δθμιουργία ενόσ ι πολλαπλϊν ιςτολογίων. Εικόνα 17 Δθμιουργία blog μζςω blogger Ο χριςτθσ ζχει δυνατότθτεσ όπωσ: Αλλαγι όψθσ του ιςτολογίου μζςα από τθν επιλογι ιδθ υπαρχόντων προτφπων Ειςαγωγι ςελίδων και αναρτιςεων Ειςαγωγι ειδικϊν εργαλείων που βοθκοφν ςτθν παρουςίαςθ και πλοιγθςθ του ιςτολογίου (π.χ. υπερςφνδεςμοι, ετικζτεσ, ιςτορικό εγγραφϊν, προβολζσ ςελίδων κ.λπ.) Κάλεςμα χρθςτϊν για ςυνειςφορά/διάβαςμα ιςτολογίου Κακϊσ το blogger είναι τεχνολογία υπολογιςτικισ νζφουσ, ο χριςτθσ δεν ζχει πλιρθ πρόςβαςθ ςτο ιςτολόγιο (π.χ. ςτον κϊδικα) αν και του δίνεται θ δυνατότθτα «εξαγωγισ» του ιςτολογίου για τθ διατιρθςθ αντιγράφου αςφαλείασ. Επίςθσ, θ θλεκτρονικι διεφκυνςθ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 138/413

240 του ιςτολογίου υποχρεωτικά κα πρζπει να ζχει τθν προζκταςθ blogspot.gr, δθλϊνοντασ τθν εξάρτθςι τθσ από το εργαλείο blogger. Εικόνα 18 Παράδειγμα blog του blogger Δθμιουργία ιςτολογίου με το Wordpress Το Wordpress είναι ζνα ςφςτθμα διαχείριςθσ περιεχομζνου το οποίο χρθςιμοποιείται εκτενϊσ για τθν ανάπτυξθ ιςτοςελίδων και ιςτολογίων. Θ χριςθ του Wordpress μπορεί να πραγματοποιθκεί: Μζςα από τθν τεχνολογία υπολογιςτικισ νζφουσ, όπου ζνασ χριςτθσ εγγράφεται ςτο και δθμιουργεί ζνα ιςτολόγιο δίνοντάσ του κάποιο όνομα θλεκτρονικισ διεφκυνςθσ. Ππωσ ςυμβαίνει και ςτο blogger, και εδϊ το τζλοσ τθσ θλεκτρονικισ διεφκυνςθσ κα ζχει κατάλθξθ wordpress.com. Μζςα από τθν εγκατάςταςθ του πακζτου ςυςτιματοσ διαχείριςθσ περιεχομζνου ςε ζναν διακομιςτι ιςτοφ. Σε αυτι τθν περίπτωςθ ο χριςτθσ ζχει πλιρθ ζλεγχο ςτο περιεχόμενο, τθ διαχείριςθ και τθν θλεκτρονικι διεφκυνςθ του ιςτολογίου. Θ Εικόνα 19 δείχνει πϊσ γίνεται θ δθμιουργία του ιςτολογίου μζςα από το Wordpress ςτθν πρϊτθ περίπτωςθ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 139/413

241 Εικόνα 19 Δθμιουργία ιςτολογίου ςτο Wordpress Διατίκεται ςτον χριςθ ζνα πάνελ διαχείριςθσ, όπου μπορεί να γράφει αναρτιςεισ, να ελζγχει τα ςχόλια που άλλοι χριςτεσ προςκζτουν ςτισ αναρτιςεισ του, να προςκζτει βίντεο ι εικόνεσ κακϊσ και να κάνει περιοριςμζνεσ αλλαγζσ ςτθ διεπαφι (π.χ. αλλαγι χρωμάτων φόντου και κειμζνου, αλλαγι εικόνασ επικεφαλίδασ κ.λπ.). Ζνα παράδειγμα ιςτολογίου ςτο Wordpress φαίνεται ςτθν παρακάτω εικόνα. Εικόνα 20 Ιςτολόγιο με το Wordpress Θ δεφτερθ διαδικαςία δθμιουργίασ ιςτολογίου ςτο Wordpress προχποκζτει ότι ο χριςτθσ ζχει ςτθν ιδιοκτθςία του ι δυνατότθτα πρόςβαςθσ ςε ζναν διακομιςτι ιςτοφ όπου κα μπορεί να εγκαταςτιςει τα αρχεία και να ζχει διαδικτυακι πρόςβαςθ ςε αυτά. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 140/413

242 Ζνα πολφ ενδιαφζρον βίντεο που δείχνει με απλά λόγια τθ φιλοςοφία των ιςτολογίων βρίςκεται εδϊ. υλλογικοί ςελιδοδείκτεσ Οι ςυλλογικοί ςελιδοδείκτεσ αποτελοφν μία τεχνολογία όπου ο κάκε χριςτθσ προςπακεί να οργανϊςει πλθκϊρα πλθροφορίασ που ανικει ςε διαφορετικζσ κατθγορίεσ και να τθ δομιςει με ςυγκεκριμζνα κριτιρια για τθν ευκολότερθ αναηιτθςθ/πρόςβαςθ ςτο μζλλον. Εικόνα 21 Παράδειγμα ςελίδασ ςτο Delicious Πταν κάποιοσ χριςτθσ προςκζτει ζναν υπερςφνδεςμο ωσ ςελιδοδείκτθ, μπορεί να προςκζςει μία περιγραφι που να αντιπροςωπεφει το περιεχόμενο τθσ ιςτοςελίδασ κακϊσ και να ειςάγει ετικζτεσ (tags). Με αυτό τον τρόπο, εάν για παράδειγμα ζνασ χριςτθσ κζλει να βρει όλεσ τισ ιςτοςελίδεσ που παρζχουν πλθροφορίεσ για το Web 2.0, αρκεί να πατιςει πάνω ςτθν ετικζτα «Web 2.0» και εμφανίηεται κατευκείαν θ λίςτα με τουσ ςελιδοδείκτεσ που ζχουν γίνει tag με αυτι τθν ετικζτα. Κοινωνικι δικτφωςθ Flickr Οι πιο γνωςτζσ ιςτοςελίδεσ κοινωνικισ δικτφωςθσ είναι το Facebook, το Twitter (το οποίο κεωρείται και εργαλείο micro-blogging, όπου επιτρζπεται θ αποςτολι ςφντομων μθνυμάτων που αντιπροςωπεφουν τισ ςκζψεισ μασ και διαμοιραςμόσ τουσ με άλλουσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 141/413

243 χριςτεσ), το LinkedIn και άλλα. Μία από αυτζσ τισ τεχνολογίεσ είναι και το Flickr, το οποίο ςυνδυάηει ζνα κοινωνικό δίκτυο με περιεχόμενο που δθμιουργοφν οι χριςτεσ. Οι χριςτεσ δουλεφουν μαηί και χρθςιμοποιοφν τα tags για να βρίςκουν φωτογραφίεσ. Εικόνα 22 Εικόνα ανεβαςμζνθ ςτο Flickr Θ κάκε φωτογραφία μπορεί να ςυςχετιςτεί με τθ γεωγραφικι τθσ τοποκεςία θ οποία εμφανίηεται ςε χάρτθ κακϊσ και να διακζτει ετικζτεσ οι οποίεσ τθν περιγράφουν, κάτι που διευκολφνει τθν εφρεςι τθσ από άλλουσ χριςτεσ. Οι υπόλοιποι χριςτεσ μποροφν επίςθσ να ςχολιάςουν και να αξιολογιςουν τθν εικόνα, γεγονόσ που προάγει τθν κοινωνικι αλλθλεπίδραςθ μεταξφ των χρθςτϊν μζςα από το Flickr. Ροζσ δεδομζνων RSS Θ τεχνολογία RSS αφορά τθν οργάνωςθ περιεχομζνου από ιςτοςελίδεσ, ιςτολόγια, wikis κακϊσ και αποτελζςματα αναηιτθςθσ ςε feeds. Θ οργάνωςθ αυτι βοθκά ςτθν ενθμζρωςθ των χρθςτϊν για ςυγκεκριμζνο περιεχόμενο με τθ χριςθ φίλτρων ι όχι όποτε αυτό ανανεϊνεται. Ρολλζσ ιςτοςελίδεσ δίνουν τθ δυνατότθτα λιψθσ τθσ ροισ δεδομζνων τθσ μζςα από τθν φπαρξθ αντίςτοιχου κουμπιοφ RSS. Το αποτζλεςμα τθσ ροισ είναι παρόμοιο με τθν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 142/413

244 Εικόνα 23, θ οποία αναπαριςτά τθ ροι δεδομζνων από τθν ιςτοςελίδα in.gr. Εικόνα 23 Ροι δεδομζνων τθσ in.gr ιςτοςελίδασ Ζνασ χριςτθσ μπορεί να γίνει ςυνδρομθτισ ςτισ ροζσ δεδομζνων που τον ενδιαφζρουν (όπωσ φαίνεται και παραπάνω). Θ ςυνδρομι αυτι ςυνδζει τθ ροι είτε με τουσ ςελιδοδείκτεσ του τοπικοφ υπολογιςτι, είτε με κάποιο λογαριαςμό του χριςτθ, και ενθμερϊνεται αυτόματα για κάκε ανανζωςθ ςτθ ροι. 6. ΕΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΕΜΑΣΑ ΘΕΩΡΙΑ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Τονίηεται ότι ο Ρλθροφορικόσ Γραμματιςμόσ αποτελεί ζνα κεντρικό κζμα ςε όλα τα ςφγχρονα εκπαιδευτικά ςυςτιματα ακόμθ και ςτθν Εκπαίδευςθ ενθλίκων. Ενϊ αρχικά, πριν 20 ι 30 χρόνια, ο Ρλθροφορικόσ Γραμματιςμόσ είχε ταυτιςτεί με τισ δεξιότθτεσ χριςθσ των ψθφιακϊν ςυςτθμάτων (Θ.Υ., αλλά και άλλων ςυςτθμάτων, όπωσ οι ςφγχρονεσ υπερφορθτζσ ςυςκευζσ τφπου «ταμπλζτα», τα smart phones, ςυςκευζσ που ςθματοδοτοφν νζεσ κακθμερινζσ κοινωνικζσ πρακτικζσ, όπωσ τα ΑΤΜ κ.ά.), ςιμερα, ο Ρλθροφορικόσ Γραμματιςμόσ κεωρείται ωσ το ςφνολο των ικανοτιτων κοινωνικϊν πρακτικϊν και γνϊςεων που είναι απαραίτθτεσ για τθν κοινωνικοποίθςθ των ατόμων, τθν ζνταξι τουσ δθλαδι ςτθ ςφγχρονθ κοινωνία με ςκοπό τόςο τθν ατομικι βελτίωςθ (ςε ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 143/413

245 επίπεδο μορφωτικό, επαγγελματικό κ.λπ.), όςο και τθ γενικότερθ προαγωγι του κοινωνικοφ ςυνόλου (αφξθςθ του κοινωνικοφ κεφαλαίου). Ο όροσ γραμματιςμόσ, (ι εγγραμματιςμόσ) χωρίσ άλλο προςδιοριςμό, αρχικά ςθματοδοτοφςε ζνα βαςικό επίπεδο εκπαίδευςθσ. Ο εγγράμματοσ άνκρωποσ, αυτόσ που ξζρει γράμματα, είναι εκείνοσ που όχι απλϊσ γνωρίηει ανάγνωςθ, αλλά διαβάηει κιόλασ, δθλαδι χρθςιμοποιεί τον ζντυπο λόγο για τθν πλθροφόρθςι του, τθν επικοινωνία ι τθν ψυχαγωγία του και κατά τθν ζννοια αυτι, ο γραμματιςμόσ διαφζρει από τον αλφαβθτιςμό. Ο γραμματιςμόσ περιλάμβανε παραδοςιακά τθν ανάγνωςθ, τθ γραφι και τθν αρικμθτικι, τισ γνϊςεισ δθλαδι που υπιρξαν απαραίτθτεσ για τον πολίτθ του 20 ου αιϊνα απαραίτθτεσ για τθν ουςιαςτικι του κοινωνικοποίθςθ, ςχεδόν ανεξάρτθτα από το επάγγελμα, το φφλο και τισ κρθςκευτικζσ ι τισ πολιτικζσ του πεποικιςεισ - αλλά περιλάμβανε επίςθσ και τθ κετικι ςτάςθ απζναντί τουσ, τθν ενεργι χριςθ τουσ. Ο γραμματιςμόσ πζρα από τισ βαςικζσ ικανότθτεσ τθσ ανάγνωςθσ και τθσ γραφισ εμπεριζχει και τθ γενικότερθ ικανότθτα τθσ κατανόθςθσ και τθσ αποτελεςματικισ εκπλιρωςθσ διεργαςιϊν (Δαγδιλζλθσ & Δελθγιάννθ 2004, Dupuis 1997). Θ φφςθ του γραμματιςμοφ ςε δεδομζνο τόπο και χρόνο, ςχετίηεται κατ ανάγκθ με τισ διακζςιμεσ τεχνολογίεσ, ακριβζςτερα εξαρτάται από τισ διακζςιμεσ τεχνολογίεσ. Ο γραμματιςμόσ λοιπόν δεν παραμζνει αμετάβλθτοσ αλλά εξελίςςεται διαρκϊσ, αλλάηει ςυνεχϊσ ςφμφωνα με τθν εξζλιξθ τθσ τεχνολογίασ (Lankshear, Snyder & Green, 2000). Αν τισ τεχνολογίεσ για τθν επεξεργαςία και μετάδοςθ τθσ επικοινωνίασ τισ αντιςτοιχίςουμε ςε κάποια ςτάδια, τότε ςε κάκε ςτάδιο παρουςιάηονται νζοι μεταςχθματιςμοί και ςτθν ζννοια του γραμματιςμοφ. Ο Bruce (1998) πρότεινε τθν παρακάτω ςχθματοποίθςθ τθσ εξζλιξθσ των εγγραμματιςμϊν: Ρρωτόγονα ςυμβολικά ςυςτιματα (Primitive symbol systems) Ρολφπλοκθ προφορικι γλϊςςα (Complex oral language) Ρρϊιμθ γραφι (Early writing) Χειρόγραφοσ Εγγραμματιςμόσ (Manuscript literacy) Τυπογραφικόσ Εγγραμματιςμόσ (Print literacy) Τθλεοπτικόσ Εγγραμματιςμόσ (Video literacy) Ψθφιακόσ/πολυμεςικόσ Εγγραμματιςμόσ/εγγραμματιςμόσ υπερκειμζνου (Digital/multimedia/hypertext literacy) Εικονικι Ρραγματικότθτα (Virtual reality) ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 144/413

246 Οι τεχνολογίεσ ςε κάκε ζνα από παραπάνω ςτάδια ςυςκευζσ, τεχνουργιματα, μζκοδοι αναπαραγωγισ, ςυςτιματα ςυμβολιςμοφ, ςυςτιματα διάδοςθσ κ.λπ. αναπτφςςονται παράλλθλα με τθ μεταβαλλόμενθ ζννοια του γραμματιςμοφ και τθ διαφοροποίθςθ του ρόλου του ςτα πλαίςια των κοινωνικϊν πρακτικϊν. H εξζλιξθ λοιπόν του γραμματιςμοφ προςδιορίηεται από μία ςειρά αλλαγϊν οι οποίεσ δεν είναι απλϊσ κοινωνικζσ, οφτε τεχνικζσ, αλλά κοινωνικοτεχνικζσ (McGarry, 1993 & Bruce, 1998). Βζβαια, για να είμαςτε ακριβείσ, αν και γενικά υπάρχει μια ςυμφωνία για τα προθγοφμενα ςτάδια εξζλιξθσ τθσ τεχνολογίασ και των γραμματιςμϊν, τα τελευταία χρόνια ςυναντϊνται ςτθ διεκνι βιβλιογραφία μια ςειρά από ςυγγενείσ όρουσ, όπωσ: Ρλθροφοριακόσ εγγραμματιςμόσ (information literacy) Ρλθροφορικόσ εγγραμματιςμόσ (computer literacy) ι και εγγραμματιςμόσ τθσ τεχνολογίασ τθσ πλθροφόρθςθσ (IT/information technology), θλεκτρονικόσ εγγραμματιςμόσ (electronic literacy), εγγραμματιςμόσ θλεκτρονικισ πλθροφόρθςθσ (electronic information literacy) Εγγραμματιςμόσ βιβλιοκθκϊν (library literacy) Εγγραμματιςμόσ μζςων μαηικισ επικοινωνίασ (media literacy) Δικτυακόσ εγγραμματιςμόσ (network literacy) και γραμματιςμόσ διαδικτφου (Internet literacy, hyper literacy) Ψθφιακόσ εγγραμματιςμόσ (digital literacy), γραμματιςμόσ ψθφιακισ πλθροφόρθςθσ (digital information literacy), ακόμθ και γραμματιςμόσ τθσ ςιλικόνθσ (silicon literacy).. Ο 20 οσ αιϊνασ όμωσ, χαρακτθρίςτθκε επίςθσ από μια χωρίσ προθγοφμενο ανάπτυξθ των τεχνολογιϊν επικοινωνίασ και πλθροφορίασ, αρχικά με τθ μορφι του τθλεφϊνου και ςτθ ςυνζχεια του κινθματογράφου, του ραδιοφϊνου, τθσ τθλεόραςθσ, του βίντεο, του κινθτοφ τθλεφϊνου. Οι τεχνολογίεσ αυτζσ χαρακτθρίηονται βζβαια από το γεγονόσ ότι ενϊ αρχικά ιταν αναλογικζσ, ςιμερα ολοζνα και περιςςότερο βαςίηονται ςε μια κοινι τεχνολογικι βάςθ, τθν ψθφιακι τεχνολογία και τθν ψθφιοποίθςθ, αλλά επίςθσ και από το γεγονόσ ότι ζδωςαν μια πολφ βαρφνουςα κζςθ ςτο πολυτροπικό μινυμα (κείμενο, εικόνα, ιχοσ). Οι Θ.Υ. επιπλζον επζτρεψαν τθν επεξεργαςία των πλθροφοριϊν με πολφ μεγάλθ αξιοπιςτία και ταχφτθτα. Ραράλλθλα, θ ανάπτυξθ των δικτφων Θ.Υ. επζτρεψε τθν μετάδοςθ των πλθροφοριϊν αυτϊν με μικρό κόςτοσ και διευκόλυνε τθν πρόςβαςθ ςε ζναν τεράςτιο όγκο πλθροφοριϊν και τθν περαιτζρω ανάπτυξθ των επικοινωνιϊν. Αναπτφχκθκε ζτςι ςταδιακά ζνα πλζγμα διαχείριςθσ πολυτροπικισ πλθροφορίασ και επικοινωνίασ το οποίο ουςιαςτικά ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 145/413

247 δθμιοφργθςε ζνα νζο είδοσ λόγου, ςε αντιςτοιχία με τον ζντυπο, τον οποίο κα μποροφςαμε να ονομάςουμε ψθφιακό λόγο. Ο ψθφιακόσ λόγοσ ζχει ςθμαντικζσ διαφορζσ από τον ζντυπο, μια διαφορετικι οικονομία και οικολογία. Ταυτόχρονα μείηονεσ εξελίξεισ ςε άλλα πεδία (για παράδειγμα: θ παγκοςμιοποίθςθ), ζδωςαν μια τεράςτια ϊκθςθ ςτθ διάδοςθ των ψθφιακϊν τεχνολογιϊν. Αυτι θ διάδοςθ των ψθφιακϊν τεχνολογιϊν ανζτρεψε πολλζσ από τισ κακιερωμζνεσ ςυνικειεσ, κοινωνικζσ πρακτικζσ και διαδικαςίεσ τθσ κακθμερινότθτασ των ανκρϊπων ςε ζνα μεγάλο μζροσ του κόςμου. Εξάλλου, οι ψθφιακζσ τεχνολογίεσ επζφεραν ριηικζσ αλλαγζσ ςε πολλά κζματα που είναι κεμελιϊδθ για το ςφγχρονο πολιτιςμό, όπωσ το βιβλίο, θ εφθμερίδα, το κείμενο γενικότερα, αλλά και οι τρόποι ζκφραςθσ και θ επικοινωνία κακϊσ και θ ψυχαγωγία. Ο ψθφιακόσ λόγοσ ζχει τόςο μεγάλθ κοινωνικι και πολιτιςμικι απιχθςθ, ϊςτε κατζςτθ αναγκαία θ εκπαίδευςθ των πολιτϊν ςτθ χριςθ των νζων αυτϊν τεχνολογιϊν και του ψθφιακοφ λόγου: αυτό είναι το νόθμα των νζων γραμματιςμϊν (ψθφιακόσ, πλθροφορικόσ, πλθροφοριακόσ κ.λπ.), οι οποίοι εμφανίςτθκαν ςε τόςο μεγάλο αρικμό. Θ ζννοια του γραμματιςμοφ δθλαδι, εξελίχκθκε κατά τθ διάρκεια του 20 ου αιϊνα από απλι ικανότθτα ανάγνωςθσ, γραφισ και αρίκμθςθσ ςε ικανότθτα εκτζλεςθσ βαςικϊν λειτουργιϊν τθσ κακθμερινισ ηωισ, ςυμπεριλαμβανομζνων των πλθροφοριακϊν δεξιοτιτων ςε ψθφιακό περιβάλλον και ακόμθ περιςςότερο ςτθν ορκολογικι και επωφελι χριςθ τουσ. Ο όροσ του γραμματιςμοφ που μεταφράηεται ςτισ ικανότθτεσ ανάγνωςθσ και γραφισ επεκτάκθκε ςταδιακά ςτθν ψθφιακι εποχι και πλζον μεταφράηεται ςτθν ικανότθτα κατανόθςθσ τθσ πλθροφορίασ με οποιοδιποτε τρόπο και αν παρουςιάηεται θ τελευταία (Lanham, 1995). Θ ταυτόχρονθ απαίτθςθ για διακεματικι προςζγγιςθ των νζων δεξιοτιτων και γνϊςεων οδιγθςε ςτθ δθμιουργία και των λεγόμενων πολυγραμματιςμϊν (multiliteracies) 1. Στο Ραράρτθμα 1 παρατίκεται ζνα μικρό κείμενο του Γ. Δαρδανοφ του 2011 για τθ ςχζςθ ζντυπου και θλεκτρονικοφ βιβλίου (αναπαραγωγι από τον θμεριςιο Τφπο) και ςτο Ραράρτθμα 2 ζνα κείμενο του 2011 επίςθσ, για τισ αλλαγζσ που επζρχονται ςτθν ίδια τθν ζννοια και τθν επεξεργαςία του γραπτοφ (ζντυπου) κειμζνου. Σχετικά με τισ κεωρίεσ μάκθςθσ που κα εφαρμοςτοφν, θ ιδζα τθσ ανακαλυπτικισ προςζγγιςθσ ςτθ διδαςκαλία των λογιςμικϊν γενικοφ ςκοποφ γίνεται ολοζνα και πιο δθμοφιλισ. Εξερευνϊντασ τα τεχνολογικά περιβάλλοντα οι μακθτζσ γίνονται ενεργά 1 Αμίδεη ίζσο λα ζεκεησζεί όηη ζηελ Διιάδα, ππάξρεη κηα ηνπιάρηζηνλ θαηεγνξία ζρνιείσλ, ηα ρνιεία Γεύηεξεο Δπθαηξίαο, ησλ νπνίσλ ην «αλαιπηηθό πξόγξακκα» δελ είλαη νξγαλσκέλν θαηά καζήκαηα, αιιά ζηεξίδεηαη θαζ νινθιεξία ζηνπο γξακκαηηζκνύο. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 146/413

248 υποκείμενα τθσ μάκθςθσ και υποςτθρίηονται με ςτόχο τθν κατανόθςθ τθσ δυναμικισ ςυμπεριφοράσ τουσ, κακϊσ και τθν ανίχνευςθ των ςφαλμάτων και των παρανοιςεϊν τουσ που ςχετίηονται με αυτά. Σε τελικι ανάλυςθ, οι μακθτζσ μακαίνουν μζςα από διαδικαςίεσ δοκιμισ, ελζγχου και άμεςθσ παρατιρθςθσ του αποτελζςματοσ των ενεργειϊν τουσ ςτθν οκόνθ του υπολογιςτι. Το εποικοδομιςτικό μοντζλο ζχει ωσ βαςικι διδακτικι παραδοχι ότι οι γνϊςεισ δε μεταδίδονται αλλά οικοδομοφνται και αναδομοφνται από τον μακθτι, ο οποίοσ είναι υπεφκυνοσ για τθ μάκθςι του. Οι εποικοδομιςτικζσ μακθςιακζσ διαδικαςίεσ τοποκετοφν τον μακθτι ςτο κζντρο τθσ μάκθςθσ. Ο μακθτισ ςυμμετζχει ενεργά ςτθ μακθςιακι διαδικαςία και οικοδομεί τισ γνϊςεισ του μζςα από τθ διερεφνθςθ του μακθςιακοφ περιβάλλοντοσ, το οποίο ςυμπεριλαμβάνει το περιεχόμενο μαηί με τισ διάφορεσ μορφζσ περιγραφισ και παρουςίαςθσ-μετάδοςθσ (αναπαραςτάςεισ, μοντελοποίθςθ, επικοινωνία, ςυνεργαςία, διδαςκαλία κ.λπ.). Θ πρόςκτθςθ τθσ νζασ γνϊςθσ γίνεται με μθ γραμμικό τρόπο και βαςίηεται πάνω ςε εξατομικευμζνεσ δομιςεισ αλλά και ςε ςυλλογικζσ καταςτάςεισ τθσ τάξθσ, ικανζσ να προωκιςουν τθν οικοδόμθςθ νζων γνϊςεων. Τα τελευταία χρόνια, ςτο ευρφτερο πλαίςιο του κοινωνικοφ εποικοδομιςμοφ, αναπτφςςεται ζντονο εκπαιδευτικό ενδιαφζρον για το ςχεδιαςμό μακθςιακϊν δραςτθριοτιτων που ακολουκοφν τθ φιλοςοφία τθσ διερευνθτικισ μάκθςθσ (inquiry learning) και τθσ ςυνεργατικισ μάκθςθσ (collaborative learning). Κατά τθ ςυνεργατικι μάκθςθ ο εκπαιδευτικόσ πλζον αποκτά τον ρόλο του κακοδθγθτι, κάτι το οποίο προχποκζτει ότι δε κα είναι πλζον ο μόνοσ κάτοχοσ τθσ εξουςίασ και τθσ γνϊςθσ μζςα ςτθν τάξθ αλλά κα απαςχολείται κυρίωσ ςτο να βοθκά και να υποςτθρίηει τθ μάκθςθ. Για αυτό και κεωρείται ότι ζνα μάκθμα ειςαγωγισ ςτισ νζεσ τεχνολογίεσ και πιο ςυγκεκριμζνα ςτο Web 2.0 κα πρζπει να βαςίηεται ςε αυτζσ τισ κεωρθτικζσ προςεγγίςεισ τθσ εκπαιδευτικισ διαδικαςίασ εφόςον οι μακθτζσ καλοφνται να εξαςκθκοφν πρακτικά χρθςιμοποιϊντασ τα εργαλεία που κα διδαχτοφν και να αλλθλεπιδροφν μεταξφ τουσ (π.χ. ςχολιάηοντασ ςτισ αναρτιςεισ των ιςτολογίων, ςυγγράφοντασ ςυνεργατικά κείμενο ςτο wiki, ακολουκϊντασ και μιλϊντασ με άλλουσ χριςτεσ ςτισ ςελίδεσ κοινωνικισ δικτφωςθσ κ.ά.). Φυςικά εννοείται ότι ο νζοσ αυτόσ τρόποσ μάκθςθσ δε ςθμαίνει ότι κα αντικαταςτιςει πλιρωσ τθν κοινωνικι αλλθλεπίδραςθ μζςα ςτο μάκθμα. Για τον λόγο αυτό και κα πρζπει να ακολουκθκεί μία υβριδικι μζκοδοσ μάκθςθσ, όπου ναι μεν χρθςιμοποιοφνται τα εργαλεία Web 2.0 αλλά ςυνεχίηεται και θ παραδοςιακι μάκθςθ μζςα ςτθν τάξθ όπου λφνονται απορίεσ, παρζχεται γνϊςθ και θ φυςικι παρουςία των μακθτϊν και του κακθγθτι ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 147/413

249 ςυνεχίηει να παρζχει τθν αςφάλεια που παρείχε πάντα. Ο Ρλθροφορικόσ Γραμματιςμόσ, εκτόσ από τθν προφανι του ςφνδεςθ με τθν Ρλθροφορικι, είναι και «διάχυτοσ» ςτα άλλα γνωςτικά αντικείμενα. Οι ςφγχρονεσ αντιλιψεισ για τον Ρλθροφορικό Γραμματιςμό είναι περιςςότερο ςυμβατζσ με τισ κοινωνιοκονςτρουκτιβιςτικζσ προςεγγίςεισ. Ωςτόςο, ςε πολλζσ περιπτϊςεισ, οι διδακτικζσ πρακτικζσ ςυνδζονται με κεωρίεσ μάκθςθσ περιςςότερο προςανατολιςμζνεσ προσ τον μπθχεβιοριςμό ι τον διδακτικό ςχεδιαςμό. Ενδεικτικά, παρατίκεται μια ταξινόμθςθ του Bloom με εφαρμογζσ ςτον Ρλθροφορικό Γραμματιςμό: Ο ψθφιακόσ Γραμματιςμόσ και θ ταξινόμθςθ των διδακτικϊν του ςτόχων κατά Bloom 2 Θ ανάλυςθ των ςχολικϊν προγραμμάτων, αλλά και του όλου πλαιςίου εκφοράσ του Ρλθροφορικοφ Γραμματιςμοφ (για παράδειγμα τα διακεματικά πλαίςια που ζχει εκπονιςει παλιότερα το Ρ.Λ. και ςιμερα το Λ.Ε.Ρ., οι ςχετικζσ οδθγίεσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ και μια ςειρά ςχετικϊν εγγράφων και ντοκουμζντων) δείχνει ότι ζνα πολφ βαςικό ηθτοφμενο τθσ εκπαίδευςθσ είναι θ παραγωγι και κατανάλωςθ ψθφιακοφ λόγου: πρόςβαςθ και διαχείριςθ τθσ πλθροφορίασ, εκμετάλλευςθ των νζων ψθφιακϊν επικοινωνιακϊν δυνατοτιτων, ςυμμετοχι ςτθ νζα ψθφιακι κοινωνία (εκπαίδευςθ, εμπορικζσ και οικονομικζσ ςυναλλαγζσ, ψυχαγωγία, πολιτεφεςκαι). Ππωσ είναι γνωςτό, ςτθ γνωςτι ταξινόμθςι του ο B. Bloom (1956) πρότεινε μια ςειρά από 6 επίπεδα γνωςτικϊν ςτόχων (γνωςτικόσ τομζασ) κακϊσ και μια ςειρά ςτόχων που εντάςςονται ςτον ψυχοκινθτικό και ςυναιςκθματικό τομζα. Θ ταξινόμθςθ του B. Bloom ζχει ιδθ μια θλικία 60 ετϊν γεγονόσ που τθν κακιςτά ιδθ παλιά. Ωςτόςο, αν δεχκοφμε ότι οι γνωςτικοί ςτόχοι μποροφν να αναλυκοφν με όρουσ ταξινομικοφσ, τότε θ ταξινόμθςθ του Β. Βloοm παραμζνει εν ιςχφι. Κεωροφμε ότι αναμφίβολα, ςε κάποιο («χαμθλό») επίπεδο, οι γνωςτικοί ςτόχοι μποροφν να ταξινομθκοφν με κάποιο είδοσ ταξινόμθςθσ. Στθν παροφςα παράγραφο λοιπόν κα προςπακιςουμε να εφαρμόςουμε τθν ταξινόμθςθ αυτι (του γνωςτικοφ τομζα) ςτουσ ενδεχόμενουσ ςτόχουσ του ψθφιακοφ Γραμματιςμοφ με απϊτερο 2 Ρροςαρμογι από κείμενο με αντικείμενο τον Ρλθροφορικό Γραμματιςμό, που παρουςιάςτθκε ςε Συνζδριο για τθ Διδακτικι τθσ Ρλθροφορικισ, ΕΤΡΕ 2004, Βαςίλθσ Δαγδιλζλθσ, Ζλενα Δελθγιάννθ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 148/413

250 ςκοπό τθ διευκόλυνςθ τθσ διδαςκαλία των οικείων αντικειμζνων. Ο ψθφιακόσ Γραμματιςμόσ, ζτςι όπωσ τον προςδιορίςαμε, φφςει και κζςει άπτεται διαφόρων «κλαςικϊν» γνωςτικϊν αντικειμζνων, όπωσ θ Ρλθροφορικι, αλλά και γνωςτικϊν περιοχϊν, όπωσ ο πλθροφοριακόσ Γραμματιςμόσ, των οποίων το περιεχόμενο, όπωσ ςτισ προθγοφμενεσ παραγράφουσ διαπιςτϊςαμε, είναι ακόμθ απροςδιόριςτο. Κατά τθ δικι μασ προςζγγιςθ, ο ψθφιακόσ Γραμματιςμόσ ουςιαςτικά αποτελεί το ψθφιακό ανάλογο του παραδοςιακοφ Γραμματιςμοφ. Το κφριο αντικείμενο του ψθφιακοφ Γραμματιςμοφ αποτελοφν ο ψθφιακόσ λόγοσ και θ χριςθ του ςτθ ςφγχρονθ κοινωνία. Ο Bloom διακρίνει τα εξισ επίπεδα ςτον γνωςτικό τομζα: ΓΝΩΗ, ακριβζςτερα θ ανάκλθςθ τθσ γνϊςθσ. Ελζγχεται κατά κφριο λόγο θ απομνθμόνευςθ και θ δυνατότθτα πιςτισ αναπαραγωγισ πλθροφοριϊν. Στο τεχνικό επίπεδο κα πρζπει να περιλθφκοφν γνϊςεισ που αφοροφν τον τρόπο με τον οποίο αναπαρίςταται θ πλθροφορία ςτον ψθφιακό λόγο (κωδικοποίθςθ, αποκικευςθ και επεξεργαςία πλθροφοριϊν) όπωσ και ο τρόποσ με τον οποίο θ ψθφιακι πλθροφορία μεταφζρεται (ςτοιχειϊδεισ ζννοιεσ από τα δίκτυα). Ακόμθ, ςε διάφορα περιβάλλοντα προγραμματιςμοφ, θ ανάκλθςθ μπορεί να περιλαμβάνει τισ εντολζσ του περιβάλλοντοσ, ενδεχόμενεσ τεχνικζσ, δομζσ που χρθςιμοποιοφνται (δομζσ επανάλθψθσ, δομζσ επιλογισ), αλλά και ζννοιεσ πιο ςφνκετεσ, όπωσ ςτρατθγικζσ για τθν καταμζτρθςθ αντικειμζνων, βαςικοί αλγόρικμοι αναηιτθςθσ, ςτοιχειϊδεισ ι λιγότερο ςτοιχειϊδεισ δομζσ δεδομζνων κ.ά. Στο ίδιο επίπεδο κα πρζπει να καταταγοφν και οι γνϊςεισ χειριςμοφ βαςικϊν λογιςμικϊν όπωσ οι εφαρμογζσ γραφείου (επεξεργαςία κειμζνου, θλεκτρονικά λογιςτικά φφλλα, θλεκτρονικό ταχυδρομείο, πλοιγθςθ ςτο Διαδίκτυο ι άλλα παρόμοια λογιςμικά). Θ γνϊςθ τθσ αντίςτοιχθσ ορολογία περιλαμβάνεται επίςθσ ςτο επίπεδο αυτό. Κα πρζπει να τονιςτεί το γεγονόσ ότι θ γνϊςθ ςτθν οποία γίνεται αναφορά ςτο παρόν επίπεδο είναι βζβαια τεχνικοφ χαρακτιρα, αλλά το διδακτικό ηθτοφμενο δεν είναι θ τεχνικι γνϊςθ, αλλά θ λειτουργικι γνϊςθ, δθλαδι θ ικανότθτα του ατόμου να λειτουργιςει με ορκό και ορκολογικό τρόπο ςτο ψθφιακό περιβάλλον. Ζτςι, για παράδειγμα οι τεχνικζσ λεπτομζρειεσ που αφοροφν τον τρόπο με τον οποίο αποκθκεφονται οι ψθφιακζσ πλθροφορίεσ δεν είναι απαραίτθτεσ, παρά μόνο ςτο βακμό που επιτρζπουν ςτον χριςτθ να αντιλθφκεί τα χαρακτθριςτικά τθσ ψθφιοποιθμζνθσ πλθροφορίασ (όγκοσ που καταλαμβάνει, αφκαρςία τθσ πλθροφορίασ και άλλα ςτοιχεία). ΚΑΣΑΝΟΗΗ. Ουςιαςτικά ελζγχεται με ζμμεςο τρόπο θ κατανόθςθ των βαςικϊν γνϊςεων του προθγοφμενου επιπζδου. Στο επίπεδο αυτό κα πρζπει να εντάξουμε τθ δυνατότθτα ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 149/413

251 των εκπαιδευομζνων να χρθςιμοποιιςουν ενδεχόμενα νοθτικά μοντζλα που ζχουν ςχθματίςει και τα οποία τουσ επιτρζπουν να αιτιολογιςουν τισ πράξεισ τουσ. Για παράδειγμα, παίρνοντασ ζνα παράδειγμα από τθν επεξεργαςία κειμζνου, μποροφν να εξθγιςουν τθ διαφορά ανάμεςα ςτθν «αποκικευςθ» και τθν «αποκικευςθ ωσ» ι να περιγράψουν με ςχετικι πιςτότθτα τον τρόπο με τον οποίο θ ψθφιοποιθμζνθ πλθροφορία μεταβιβάηεται από ζνα τμιμα του Θ.Υ. ςε ζνα άλλο για παράδειγμα πϊσ από τον Θ.Υ. αποκθκεφεται ςε ζνα μαγνθτικό μζςο όπωσ το CD. Στο επίπεδο αυτό εντάςςεται επίςθσ θ ςτοιχειϊδθσ γνϊςθ τθσ δομισ των δικτφων θ οποία επιτρζπει, για παράδειγμα, να αναπαραςτακεί ςχθματικά ο τρόποσ με τον οποίο διακινοφνται οι πλθροφορίεσ ςτο Διαδίκτυο. Στο επίπεδο αυτό εντάςςεται επίςθσ θ ικανότθτα του εκπαιδευόμενου να πραγματοποιιςει αναηθτιςεισ ςτο Διαδίκτυο ι ςε μια βάςθ δεδομζνων που ςχετίηονται άμεςα με ζνα κζμα. ΕΦΑΡΜΟΓΗ. Ελζγχεται θ ικανότθτα εφαρμογισ τθσ γνϊςθσ που απομνθμονεφκθκε και κατανοικθκε προκειμζνου να επιλυκεί ζνα πρόβλθμα. Για παράδειγμα, και πάλι ςτο τεχνικό επίπεδο, ο εκπαιδευόμενοσ μπορεί ςτοιχειωδϊσ να επιλφςει απλά προβλιματα για παράδειγμα να εγκαταςτιςει νζεσ εφαρμογζσ ι ακόμθ και να κατανοιςει τθν αναγκαιότθτα χριςθσ νζων εφαρμογϊν, να τισ αναηθτιςει και να τισ εγκαταςτιςει μετά τθν ανεφρεςι τουσ για παράδειγμα ςτο Διαδίκτυο εφόςον δεν απαιτοφνται εξειδικευμζνεσ τεχνικζσ γνϊςεισ. Στο επίπεδο αυτό κα πρζπει να εντάξουμε τθν ικανότθτα του ατόμου να προχωριςει ςε ςυμμετοχι ςε επικοινωνία ςε διάφορα είδθ ψθφιακϊν κοινοτιτων (κοινότθτεσ μάκθςθσ, ομάδεσ νζων, λίςτεσ ςυηιτθςθσ) ι ακόμθ και τθν ικανότθτά του να πραγματοποιεί ςυνδυαςμζνεσ αναηθτιςεισ ςτο Διαδίκτυο οι οποίεσ μποροφν να ςχετίηονται με διάφορα γνωςτικά αντικείμενα. Το άτομο μπορεί ακόμθ να χρθςιμοποιιςει διάφορεσ εφαρμογζσ για να ολοκλθρϊςει μια εργαςία του για παράδειγμα γνωρίηει τισ διαφορζσ μεταξφ διαφόρων ειδϊν αρχείων κειμζνου και μπορεί να επιλζξει τθν κατάλλθλθ εφαρμογι για κάκε περίςταςθ (κειμενογράφο, επεξεργαςτι κειμζνου, εφαρμογζσ για αρχεία ps ι pdf κ.λπ.). ΑΝΑΛΤΗ: Το άτομο αναλφει καταςτάςεισ και μπορεί να διακρίνει ενδεχόμενεσ προκζςεισ ι επιπτϊςεισ οι οποίεσ δεν είναι ρθτά διατυπωμζνεσ αλλά ςυνάγονται από το ςυγκείμενο. Ο εκπαιδευόμενοσ ςτθν περίπτωςθ αυτι μπορεί να αναλφει, για παράδειγμα, το θλεκτρονικό ταχυδρομείο το οποίο λαμβάνει και να πικανολογιςει το ενδεχόμενο να πρόκειται για κακόβουλθ ι ανεπικφμθτθ θλεκτρονικι επιςτολι. Γνωρίηει επίςθσ να αναλφει ςτοιχεία από τθν εμφάνιςθ και το περιεχόμενο ιςτοςελίδων και να αποφαίνεται, τουλάχιςτον εν μζρει, για τθν πρόκεςθ του δθμιουργοφ ι το νόθμά τουσ. Ζτςι, το ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 150/413

252 πραγματικό νόθμα του ψθφιακοφ λόγου δε ςυνάγεται από τον τίτλο του, αλλά από τθ ςφνκεςθ των ςτοιχείων που τον δθμιουργοφν. Ο εκπαιδευόμενοσ είναι ςε κζςθ να αποκωδικοποιιςει το ιδιαίτερο νόθμα που μποροφν να ζχουν ιδιαίτερεσ πλθροφορίεσ, όπωσ ο βακμόσ ςυνάφειασ ηθτουμζνθσ και ανευριςκόμενθσ πλθροφορίασ ςε μια μθχανι αναηιτθςθσ. Το άτομο γνωρίηει τθ νζα ψθφιακι ςθμειολογία και τθ «νετικζττα» (netiquette), το ψθφιακό πρωτόκολλο και μπορεί ζτςι να αποκωδικοποιιςει υπονοοφμενα, όπωσ για παράδειγμα τθν φπαρξθ και χριςθ «ςυναιςκεικόνων» (emoticons). ΤΝΘΕΗ: Το άτομο επιδεικνφει δθμιουργικι ικανότθτα και ςυνδυάηει αρμονικά διάςπαρτα ςτοιχεία. Στο επίπεδο αυτό κα πρζπει να καταταγοφν οι ικανότθτεσ των ατόμων να παράγουν ψθφιακό λόγο: για παράδειγμα να γνωρίηουν πϊσ να δθμιουργιςουν ιςτοςελίδεσ (χωρίσ να διακζτουν κατ ανάγκθ ιδιαίτερεσ τεχνικζσ γνϊςεισ με χριςθ ενδεχομζνωσ ενόσ επεξεργαςτι κειμζνου) ο οποίοσ να ζχει επικυμθτά χαρακτθριςτικά. Για παράδειγμα το άτομο είναι ςε κζςθ να δθμιουργιςει ι να εντοπίςει και τελικά και να ςυνκζςει ποικίλα ςτοιχεία όπωσ εικόνεσ, ιχο, ςκίτςα και υπερδεςμοφσ ϊςτε να δϊςει μια ικανοποιθτικι εικόνα για τον εαυτό του δθμιουργϊντασ προςωπικζσ ιςτοςελίδεσ. Μπορεί ακόμθ να ςυνκζςει με ικανοποιθτικό τρόπο, ςε ζνα ςυνεκτικό (ενδεχομζνωσ πολυτροπικό) κείμενο πλθροφορίεσ που εντοπίηει από διάφορεσ ψθφιακζσ πθγζσ για οιοδιποτε κζμα (για παράδειγμα μια ςφνκετθ εργαςία). Θ ςφνκεςθ μπορεί να είναι διαφορετικϊν μορφϊν, όπωσ γραπτό κείμενο, αλλά και ιςτοςελίδεσ ακόμθ και θλεκτρονικζσ διαφάνειεσ ςε ζνα πρόγραμμα παρουςιάςεων. Σθμαντικό ςτοιχείο ςτθν παραγωγι των πολυτροπικϊν κειμζνων δεν είναι θ επιδεξιότθτα ςτθ χριςθ πολφπλοκων εργαλείων δθμιουργίασ των κειμζνων αυτϊν, αλλά θ ικανότθτα του εκπαιδευόμενου χριςτθ να ςυνκζςει τα επιμζρουσ ψθφιακά ςτοιχεία με τρόπο τζτοιο ϊςτε να δθμιουργεί το επικυμθτό μινυμα. ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ: Το άτομο είναι ακόμθ ςε κζςθ να αναηθτιςει ςτοιχεία τα οποία κα εδραιϊςουν ι κα διαψεφςουν τουσ ιςχυριςμοφσ τθσ ιςτοςελίδασ ι μιασ ψθφιακισ προζλευςθσ πλθροφορίασ. Είναι ενιμερο για τουσ κινδφνουσ ψθφιακισ εξαπάτθςθσ και μπορεί να διακρίνει τρόπουσ για να ελζγξει, ςε κάποιο βακμό, τθν ιςχφ όςων ζμμεςα ι άμεςα διατυπϊνονται ςε ζνα ψθφιακό (πολυτροπικό) κείμενο. Το άτομο γνωρίηει επίςθσ τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να διατυπϊςει τθν άποψι του ι να επιχειρθματολογιςει υπζρ μιασ άποψθσ. Στο επίπεδο αυτό εντάςςεται επίςθσ θ γνϊςθ των ατόμων για κοινωνικζσ και νομικοφ χαρακτιρα επιπτϊςεισ των Τ.Ρ.Ε. Ζτςι, το άτομο γνωρίηει τισ νομικζσ και κοινωνικζσ επιπτϊςεισ των φαινομζνων του κυβερνοχϊρου το hacking, τθ διάδοςθ των ιϊν, τθ χριςθ πειρατικοφ λογιςμικοφ. Είναι επίςθσ ευαιςκθτοποιθμζνο ςε κζματα που άπτονται τθσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 151/413

253 γλωςςικισ ι άλλθσ (θκικισ ι φιλοςοφικισ για παράδειγμα) διάςταςθσ του νζου ψθφιακοφ λόγου και του κυβερνο-πολιτιςμοφ. 7. ΧΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΩΝ ΓΙΑ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ («προςτικζμενθ αξία» και αντίλογοσ, επιφυλάξεισ, προβλιματα) Για τθ διδαςκαλία του ςεναρίου μασ κα χρειαςτεί ζνα εργαςτιριο πλθροφορικισ που να πρζπει να ζχει πρόςβαςθ ςτο διαδίκτυο. Επίςθσ καλό κα είναι να υπάρχει ζνασ video projector για να μπορεί ο εκπαιδευτικόσ να παρουςιάηει κάποιεσ ειςαγωγικζσ ζννοιεσ για τον πλθροφορικό Γραμματιςμό. 8. ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΕΙ ΣΩΝ ΜΑΘΗΣΩΝ / ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΔΤΚΟΛΙΩΝ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Οι αναπαραςτάςεισ των μακθτϊν και οι αντιλιψεισ τουσ για τον Ρλθροφορικό Γραμματιςμό, ςυνδζονται με όλθ τθ λεγόμενθ ψθφιακι κουλτοφρα. Αυτι είναι τόςο ςθμαντικι, τόςο ςτενά διαςυνδεδεμζνθ με τισ κοινωνικζσ πρακτικζσ και τθν κακθμερινότθτα των εφιβων (άρα και των μακθτϊν και των μακθτριϊν), ϊςτε, κατά καιροφσ αποδόκθκαν διάφορεσ ονομαςίεσ ςτθ νζα γενικά: για παράδειγμα, χαρακτθρίςτθκε y-generation, θ Plug n Play-generation, ενϊ οι ζφθβοι (και γενικότερα οι νζοι) χαρακτθρίηονται ωσ ψθφιακά ικαγενείσ, και οι μεγαλφτεροι ωσ ψθφιακοί μετανάςτεσ. Επομζνωσ, εκτιμάται ότι γενικά οι μακθτζσ και οι μακιτριεσ δε κα ζχουν κανζνα πρόβλθμα ςτθν εκμάκθςθ τθσ χριςθσ των διαφόρων περιβαλλόντων, αλλά, αντίκετα, οι χριςεισ του Ρλθροφορικοφ Γραμματιςμοφ, όπωσ περιεγράφθςαν παραπάνω, γίνονται πιο δφςκολα αποδεκτζσ. 9. ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΜΕΣΑΣΟΠΙΗ ΘΕΩΡΗΣΙΚΑ ΘΕΜΑΣΑ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ Κατά τθν εκτζλεςθ του ςεναρίου εκτιμάται ότι δε κα υπάρξουν ςθμαντικά προβλιματα ςε ςχζςθ με τθν ταχφτθτα λειτουργίασ του Θ/Υ Λογιςμικοφ. Συνεπϊσ δε κα υπάρξουν προβλιματα εκκίνθςθσ του λογιςμικοφ ι δυςλειτουργίεσ που κα επθρεάςουν το μάκθμα (διδακτικόσ κόρυβοσ). Επίςθσ το διδακτικό ςυμβόλαιο δε κα ανατραπεί διότι τα φφλλα εργαςίασ είναι απλά, ρεαλιςτικά και οδθγοφν τον μακθτι βιμα-βιμα ςτθν ομαλι εξοικείωςθ του με τα λογιςμικά και τα περιβάλλοντα που χρθςιμοποιοφνται. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 152/413

254 10. ΧΡΗΗ ΕΞΩΣΕΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Ξζνθ Βιβλιογραφία. Ενδεικτικά: ACRL Association of College and Research Libraries (2000), Information Literacy Competency Standards for Higher Education ALA - American Library Association (1989), Presidential Committee on Information Literacy: Final Report, Chicago Arp L. (1990), Information literacy or bibliographic instruction: semantics or philosophy? RQ 30 (1), 46-49; Snavely L. & Cooper N. (1997), The Information literacy debate, The Journal of Academic Librarianship, 23(1), 9-14 Bawden D. (2001), Information literacies: a review of concepts, Journal of Documentation, 57 (2). Διακζςιμο: Behrens S.J. (1994), A conceptual analysis and historical overview of information literacy, College and Research Libraries, 55(4), Bloom, B.S. (1956), Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals: Handbook I, cognitive domain, New York, Toronto Bruce B. (1998), New Literacies, Journal of Adult and Adolescent Literacy, 42 (1), Chua, S. L., Chen, D. & Wong, A. F. L. (1999). Computer anxiety and its correlates: a meta-analysis, Computers in Human Behavior, 15, Commission Press Room, Combating digital illiteracy, promoting virtual campuses and virtual twinning of schools: the e-learning program s aims ( ), DN: IP/02/1932, Committee on Information Technology Literacy (1999), Being Fluent with Information Technology, Computer Science and Telecommunications Board (CSTB) B. Related Work Chapter, Διακζςιμο: Council of Australian Librarians (2001), Information Literacy Standards, Canberra. Διακζςιμο: Doyle C.S. (1994), Information literacy in an information society: a concept for the information age, ERIC Clearinghouse, (ED ), Syracuse, NY. Διακζςιμο: Dupuis E.A. (1997), The information literacy challenge: addressing the changing needs of our students through our programs, Internet Reference Services Quarterly, 2(2/3), Reprinted in LEM Martin (ed), The challenge of Internet literacy, Haworth Press, Binghampton NY Durrant C. & Green B. (1998), Literacy and the New Technologies in School Education: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 153/413

255 Meeting the L(IT)eracy Challenge?, position paper for the NSW Department of Education and Training, NSW Department of Education and Training, Sydney Eisenberg M.B. & Johnson D. (2002), Computer Skills for Information Problem Solving: Learning and Teaching Technology in Context, ERIC Clearinghouse on Information and Technology, (ED392463), Syracuse, NY Evans, L. (2002). Reflective practice in educational research. London: Continuum. Ford B.J. (1995), Information literacy as a barrier, IFLA Journal, 21(2), Gravani, M. N. (2007). Unveiling professional learning: shifting from the delivery of courses to an understanding of the processes, Teaching and Teacher Education, 23, Hoffman M. & Blake J. (2003), Computer literacy: today and tomorrow, Department of Computer Science and Interactive Digital Design, Quinnipiac University, Hamden Jarvis, P. (1999). Global trends in lifelong learning and the response of the universities, Comparative Education, 35(2), Knowles, M. S. (1990). The adult learner: A neglected species, Houston: Tex., Gulf. Wilfon, J. D. (2006). Computer anxiety and anger: the impact of computer use, computer experience, and self-efficacy beliefs, Computers in Human Behavior, 22, Lanham RA (1995), Digital Literacy, Scientific American, 273(3), Lankshear C. & Snyder I. with Bill Green (2000), Teachers and technoliteracy, Managing literacy, technology and learning in schools, Allen & Unwin, Australia Lankshear C. & Snyder I. with Green B. (2000), Teachers and technoliteracy, Managing literacy, technology and learning in schools, Allen & Unwin, Australia McGarry K. (1993), The changing context of information (2 nd edn.), Library Association Publishing, London NRC (1999), Being Fluent with Information Technology, National Research Council, National Academy Press, Washington D.C. Taylor R. S. (1986), Value-added processes in information systems, Ablex Publishing Corp., Norwood, 1986 Wedgeworth R. (2002), Adult Literacy and the Information Society, White Paper prepared for UNESCO, the U.S. National Commission on Libraries and Information Science, and the National Forum on Information Literacy, for use at the Information Literacy Meeting of Experts, Prague, The Czech Republic Διακζςιμο: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 154/413

256 Διακζςιμο: Mutch, A. (1997), Information literacy: An exploration, International Journal of Information Management, 17(5), Ελλθνικι βιβλιογραφία Βεκρισ, Λ. & Χοντολίδου, Ε. (2003). Ρροδιαγραφζσ Σπουδϊν ςτα Σχολεία Δεφτερθσ Ευκαιρίασ, , Ακινα: Λνςτιτοφτο Διαρκοφσ Εκπαίδευςθσ Ενθλίκων. Βεκρισ, Λ. (2003). Σχολεία Δεφτερθσ Ευκαιρίασ: Ζνα Ευρωπαϊκό πειραματικό πρόγραμμα κατά του κοινωνικοφ αποκλειςμοφ. Θ Ελλθνικι εκδοχι, ςτο Λ. Βεκρισ & Ε. Χοντολίδου (επιμ.), Ρροδιαγραφζσ ςπουδϊν για τα Σχολεία Δεφτερθσ Ευκαιρίασ, Ακινα: ΓΕΕΕ, ΛΔΕΚΕ. Βεργίδθσ, Δ., Ευςτράτογλου, Α. & Νικολοποφλου, Β. (2007). Σχολεία δεφτερθσ ευκαιρίασ: Καινοτομικά ςτοιχεία, προβλιματα και προοπτικζσ, Εκπαίδευςθ Ενθλίκων, 12, Δαγδιλζλθσ, Β. (2003). Οι τεχνολογίεσ πλθροφορίασ και επικοινωνιϊν και ο πλθροφορικόσ/τεχνολογικόσ εγγραμματιςμόσ, ςτο Λ. Βεκρισ & Ε. Χοντολίδου (επιμ.), Προδιαγραφζσ ςπουδϊν για τα χολεία Δεφτερθσ Ευκαιρίασ, Ακινα: ΓΕΕΕ, ΛΔΕΚΕ. Μακράκθσ Β. Γ. (2000) Τπερμζςα ςτθν Εκπαίδευςθ, Εκδόςεισ Μεταίχμιο, Ακινα. άπτθσ Αρ. & άπτθ Ακ. (2002) Πλθροφορικι και Εκπαίδευςθ, 2 τόμοι, Ακινα. 11. ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΗ Οι δραςτθριότθτεσ που ςχετίηονται με τον Ρλθροφορικό Γραμματιςμό, είναι από τθν ίδια τθ φφςθ τουσ προςανατολιςμζνεσ προσ τισ κοινωνιο-κονςτρουκτιβιςτικζσ μεκόδουσ διδαςκαλίασ. Λδιαίτερα το web 2.0, βαςίηεται ςτθ δικτφωςθ των ςυμμετεχόντων: οι χριςτεσ επικοινωνοφν μεταξφ τουσ με πολλοφσ τρόπουσ, ςυμμετζχουν ςε ποικίλεσ τυπικζσ και άτυπεσ κοινότθτεσ, ανικουν ςε διάφορα κοινωνικά, ψθφιακά δίκτυα, εκφράηονται ατομικά και ςυλλογικά. Επομζνωσ, περιςςότερο από κάκε άλλο αντικείμενο, οι δραςτθριότθτεσ του Ρλθροφορικοφ Γραμματιςμοφ δεν μποροφν να νοθκοφν παρά μζςα ςε ζνα διδακτικό περιβάλλον αλλθλεπίδραςθσ και προςωπικϊν «διαδρομϊν» κατάκτθςθσ τθσ γνϊςθσ. 12. ΕΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΒΟΛΩΝ Δε φαίνεται να ζχουμε. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 155/413

257 13. ΟΡΓΑΝΩΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΕΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΧΕΔΙΑΗ Το μάκθμα κα πραγματοποιθκεί ςτο ςχολικό εργαςτιριο πλθροφορικισ. Οι μακθτζσ κα εργαςτοφν ςε ομάδεσ των δφο ατόμων ανά θλεκτρονικό υπολογιςτι. 14. ΕΠΕΚΣΑΕΙ/ΔΙΑΤΝΔEΕΙ ΣΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ Ή ΣΩΝ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΩΝ Θ ευρφτθτα των αντικειμζνων που εξετάηονται είναι εξαιρετικά μεγάλθ. Δεν υπάρχει λόγοσ επεκτάςεωσ των εννοιϊν είναι επεκτεταμζνεσ από τθν ίδια τθ φφςθ τουσ. 15. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΩΝ ΕΡΓΑΙΑ Το 1ο φφλλο εργαςίασ αφορά τθν εξοικείωςθ με τθν τεχνολογία των ιςτολογίων και τθν καταςκευι ενόσ ιςτολογίου χρθςιμοποιϊντασ μία από τισ τεχνολογίεσ που επιδείχκθκαν μζςα ςτο μάκθμα. Το 2ο φφλλο εργαςίασ αφορά τθν εφαρμογι δραςτθριοτιτων που αναδεικνφουν τισ δυνατότθτεσ του Web 2.0. Ριο ςυγκεκριμζνα οι μακθτζσ κα μάκουν τθν ειςαγωγι πολυμζςων ςτισ αναρτιςεισ των ιςτολογίων, τθ ςυγγραφι ςχολίων και ετικετϊν κακϊσ και το ανζβαςμα αρχείων. Επίςθσ, κάνουν τθν πρϊτθ τουσ επαφι με τθ δθμιουργία ενόσ wiki και τθ ςυνεργατικι ςυγγραφι κειμζνου. Τζλοσ, το 3ο φφλλο εργαςίασ αναφζρεται ςτθν εφαρμογι περιςςοτζρων παραδειγμάτων Web ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Οι διδαςκαλίεσ που ςυνδζονται με τον Ρλθροφορικό Γραμματιςμό ζχουν ζνα ιδιαίτερα δθμιουργικό χαρακτιρα. Οι μακθτζσ και οι μακιτριεσ εμπλζκονται ςε μια ςειρά δραςτθριοτιτων ςτισ οποίεσ δθμιουργοφν και διαχειρίηονται διάφορουσ ψθφιακοφσ πόρουσ και ςτο πλαίςιο αυτό, θ αξιολόγθςθ τουσ δεν πρζπει να βαςίηεται αυςτθρά ςε ςυγκεκριμζνα κριτιρια περιοριςτικοφ χαρακτιρα (για παράδειγμα, αποκλειςτικά ερωτιςεισ κλειςτοφ τφπου, ςταυρόλεξα και SUDOKU δεν είναι επαρκι μζςα για τθν αξιολόγθςθ των γνϊςεων των μακθτϊν). Κατά περίπτωςθ, οι εκπαιδευτικοί κα πρζπει να αξιολογιςουν τισ δραςτθριότθτεσ των μακθτϊν μζςα ςτο πλαίςιο και με το «πνεφμα» του Ρλθροφορικοφ Γραμματιςμοφ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 156/413

258 17. ΣΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Κα εξθγθκεί το κζμα των παρανοιςεων, αυκόρμθτων αντιλιψεων κ.λπ. των μακθτϊν. Κα δοκοφν φφλλα εργαςίασ τα οποία παρατίκενται παρακάτω. 30. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 1 Δραςτθριότθτα 1 Σκοπόσ τθσ δραςτθριότθτασ είναι να δθμιουργθκεί ζνα blog από τον κάκε μακθτι χρθςιμοποιϊντασ μία από τισ δθμοφιλείσ υπθρεςίεσ Το blog αυτό κα πρζπει να ζχει ζνα ςυγκεκριμζνο κζμα (π.χ. ταινίεσ, βιβλία, φωτογραφίεσ, το ςχολείο ι θ ςχολικι τάξθ ι τα ιδιαίτερα ενδιαφζροντα των μακθτϊν και μακθτριϊν, οι όμιλοι που υλοποιοφνται ςτο Σχολείο κ.λπ.). Δραςτθριότθτα 2 Αφοφ ζχετε ολοκλθρϊςει τθν προθγοφμενθ άςκθςθ, κα πρζπει να ψάξετε ςτο διαδίκτυο για μία ςειρά από άλλα blog με τθν ίδια κεματολογία που επιλζξατε. Αφοφ ςυλλζξετε τουλάχιςτον 10 παραδείγματα τζτοιων blogs, πθγαίνετε ςτο δικό ςασ blog και δθμιουργιςτε υπερςυνδζςεισ ςε αυτά. Αν ζχετε blog ςτο wordpress, πθγαίνετε ςτον Ρίνακα ελζγχου ςτθν επιλογι Σφνδεςμοι. Αν ζχετε blog ςτο blogger/blogspot, πθγαίνετε ςτον Ρίνακα ελζγχου, επιλζξτε προςκικθ gadget και μετά λίςτα ςυνδζςμων. Αφοφ ζχετε ολοκλθρϊςει τθν τοποκζτθςθ των υπερςυνδζςμων ςτο blog ςασ, δθμιουργιςτε μία ανάρτθςθ όπου κα εξθγείτε γιατί επιλζξατε τα ςυγκεκριμζνα blogs και ποιεσ ςυγκεκριμζνεσ εντυπϊςεισ πιρατε από τθν επίςκεψι ςασ ςε αυτά. Δραςτθριότθτα 3 Δθμιουργιςτε μία νζα ανάρτθςθ ςχετικι με το ςχολείο ςασ θ οποία να είναι τουλάχιςτον 400 λζξεισ. Θ ανάρτθςθ αυτι κα πρζπει να περιλαμβάνει τουλάχιςτον μία εικόνα ςχετικι με εκπαίδευςθ θ οποία κα τοποκετθκεί πριν από το κείμενο που κα αναρτιςετε. 31. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 2 Δραςτθριότθτα 1 ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 157/413

259 Ρθγαίνετε ςτο εργαλείο YouTube και βρείτε 5 βίντεο που καλφπτουν δφο κζματα. Στθ ςυνζχεια ειςάγετζ τα ςτο blog ςασ και φροντίςτε να φαίνονται ςε αναρτιςεισ (μία ανάρτθςθ για κάκε βίντεο) και να ειςάγετε αντιπροςωπευτικζσ ετικζτεσ. Αφιςτε ζνα ςχόλιο ςε κάκε ανάρτθςθ όπου κα περιγράφετε το βίντεο. Επίςθσ, Να ψάξετε ςτο διαδίκτυο πϊσ κάποια ςυγκεκριμζνθ είδθςθ ςχετικι με οικονομικά γεγονότα ζχει καλυφκεί από 4 διαφορετικά διαδικτυακά μζςα ενθμζρωςθσ. Στθ ςυνζχεια να κάνετε μία ανάρτθςθ ςτο blog ςασ όπου κα γράψετε ποια είναι θ είδθςθ που επιλζξατε, κα παρακζςετε τουσ τζςςερισ υπερςυνδζςμουσ από τα διαφορετικά μζςα που ανακαλφψατε κακϊσ και κα κάνετε ζνα ςχόλιο αφοφ ολοκλθρϊςετε τθν ανάρτθςθ ςχετικά με το ποιο μζςο παρουςίαςε τθν είδθςθ καλφτερα. Για να βρείτε διαδικτυακά μζςα ενθμζρωςθσ μπορείτε να δοκιμάςετε αναηιτθςθ ςτο Google με τον όρο ειδιςεισ. Δραςτθριότθτα 2 Ρθγαίνετε ςτο Wikispaces και δθμιουργείτε ζνα wiki για τον εαυτό ςασ ωσ προςωπικι ιςτοςελίδα. Εκεί δθμιουργείτε ςελίδεσ και μζςα ςε αυτζσ κάνετε αντιγραφι επικόλλθςθ τισ ςελίδεσ που ζχετε δθμιουργιςει ςτο blog ςασ ϊςτε να εμπλουτιςτεί το wiki ςασ με κείμενο. Στθ ςυνζχεια ηθτάτε από κάποιον ςυμμακθτι ςασ (κα πρζπει να γίνουν ομάδεσ των 2 ϊςτε κάκε μακθτισ να είναι υπεφκυνοσ για άλλο ζνα wiki εκτόσ από το δικό του) να προςκζςει περιεχόμενο ςτο wiki ςασ. Τότε, ο ςυμμακθτισ ςασ κα πρζπει να βρει και να ειςαγάγει 3 υπερςυνδζςμουσ, 3 εικόνεσ και 3 βίντεο από ζνα ςχετικό κζμα το οποίο κα το ςκεφτείτε και κα του προτείνετε εςείσ ςε ςχετικζσ ςελίδεσ μζςα ςτο wiki ςασ. Δραςτθριότθτα 3 Θ δραςτθριότθτα αυτι ςχετίηεται με τθν εκμάκθςθ ανεβάςματοσ αρχείων ςε ζνα blog. Για τθ διεκπεραίωςι τθσ αρχικά κα πρζπει να: Δθμιουργιςουμε και να αποκθκεφςουμε το αρχείο Για τον ςκοπό αυτό ανοίγουμε ζναν επεξεργαςτι κειμζνου. Για τθ διευκόλυνςι ςασ πθγαίνετε ςτο blog ςασ και κάνετε αντιγραφι επικόλλθςθ το κείμενο που είχατε αναρτιςει ςτθ Δραςτθριότθτα 2. Για αυτό τον ςκοπό μαρκάρουμε το κείμενο και επιλζγουμε δεξί κλικ και αντιγραφι. Ρθγαίνουμε ςτο νζο ζγγραφο κειμζνου που ζχουμε ετοιμάςει με το Microsoft Word και επιλζγουμε δεξί κλικ και επικόλλθςθ. Στθ ςυνζχεια αποκθκεφουμε το αρχείο με όνομα «Ειδιςεισ» ςτον τοπικό ςασ υπολογιςτι. Ανεβάςουμε το αρχείο ςτο blog μασ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 158/413

260 Αν ζχουμε blog ςτο wordpress, πθγαίνουμε ςτο μενοφ διαχείριςθσ του blog μασ (Ρίνακασ ελζγχου) και βρίςκουμε τθν επιλογι με τθν οποία ανεβάηουμε αρχεία (πολυμζςα) ςε αυτό. Στθ ςυνζχεια ανεβάηουμε το αρχείο «Ειδιςεισ» από τον τοπικό μασ υπολογιςτι ςτο blog. Αφοφ ςιγουρευτοφμε ότι το αρχείο ζχει ανζβει ςτο blog, αντιγράφουμε τθ διεφκυνςθ url του αρχείου. Το blogger δε δίνει τθ δυνατότθτα ανεβάςματοσ αρχείου. Συνεπϊσ, αν ζχουμε blog ςτο blogger, πθγαίνουμε ςε μια ανεξάρτθτθ ιςτοςελίδα και το ανεβάηουμε ςε αυτιν. Ραράδειγμα τζτοιασ ςελίδασ είναι θ ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 3 Δραςτθριότθτα 1 Θ δραςτθριότθτα αυτι ζχει ςκοπό τθν εκμάκθςθ των ροϊν ειδιςεων. Κάκε ειδθςεογραφικι ιςτοςελίδα ι blog διακζτει ζνα RSS κουμπί. Το κουμπί αυτό αντιπροςωπεφει μία λίςτα των ειδιςεων ζτςι όπωσ αυτζσ αναρτϊνται ςτθν ιςτοςελίδα ι το blog. Στα blogs ςυνικωσ υπάρχει μόνο μια ροι με όλεσ τισ αναρτιςεισ, ενϊ ςτισ ειδθςεογραφικζσ ιςτοςελίδεσ υπάρχουν ροζσ για κάκε κατθγορία ειδιςεων ξεχωριςτά και μια ροι με όλεσ τισ ειδιςεισ. Για να τοποκετιςουμε τθ ροι δεδομζνων μίασ ιςτοςελίδασ (π.χ. πολιτιςτικά νζα από μια θμεριςια εφθμερίδα) κα πρζπει να πάμε ςτον πίνακα ελζγχου του blog μασ. Εκεί υπάρχει θ δυνατότθτα προςκικθσ gadget ι αλλιϊσ widget (για το Wordpress) ςτθν πλαϊνι μπάρα το οποίο κα δείχνει τισ τελευταίεσ ειδιςεισ από τθ ροι που διαλζξαμε. Για να γίνει αυτό κα πρζπει πρϊτα να αντιγράψουμε το url τθσ ροισ δεδομζνων που επιλζξαμε. Αν ζχετε blog ςτο WordPress, πρζπει να πάτε ςτον Ρίνακα ελζγχου -> Εμφάνιςθ -> Widgets και να προςκζςετε το πεδίο RSS ςτθν πλαϊνι μπάρα (sidebar). Αν ζχετε blog ςτο blogger, πρζπει να πάτε ςτον Ρίνακα ελζγχου -> Διάταξθ -> Ρροςκικθ gadget -> οι Δεδομζνων και να επικολλιςετε τθ διεφκυνςθ τθσ ροισ που ζχετε αντιγράψει. Αν ολοκλθρϊςατε ςωςτά τθ διαδικαςία πρζπει ςτθν πλαϊνι μπάρα του blog ςασ πλζον να εμφανίηονται οι τελευταίεσ ειδιςεισ από τθν ιςτοςελίδα που είχατε επιλζξει. Δραςτθριότθτα 2 Θ δυνατότθτα ειςαγωγισ ςχολίων ςτα blogs είναι ςθμαντικι κακϊσ επιτρζπει ςτουσ αναγνϊςτεσ των blogs να ειςάγουν τισ δικζσ τουσ απόψεισ για τισ αναρτιςεισ που κάνετε. Αυτόσ είναι κι ζνασ άλλοσ λόγοσ που τα blogs κεωροφνται Web 2.0. εργαλεία, αφοφ επιτρζπουν και τουσ επιςκζπτεσ τουσ να ςυμμετζχουν ςτθ διαμόρφωςθ του περιεχομζνου. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 159/413

261 Για αυτό τον ςκοπό, γράψτε άλλο ζνα ςχόλιο ςτθν ανάρτθςθ με τισ ειδιςεισ που κα περιζχει τθ διεφκυνςθ url τθσ ροισ ειδιςεων RSS του δικοφ ςασ blog που δθμιουργιςατε ςτθν προθγοφμενθ δραςτθριότθτα. Για να βρείτε τθ διεφκυνςθ τθσ ροισ αρκεί να: Αν ζχετε blog ςτο wordpress, γράψτε τθ διεφκυνςθ του blog και ςτθ ςυνζχεια γράψτε /feed Αν ζχετε blog ςτο blogger/blogspot, γράψτε τθ διεφκυνςθ του blog και ςτθ ςυνζχεια γράψτε /feeds/posts/default?alt=rss Δραςτθριότθτα 3 Θ παροφςα δραςτθριότθτα ςχετίηεται με τθν επίςκεψθ ςε ζνα από τα πιο γνωςτά Web 2.0. περιβάλλοντα, το flickr.com. Εκεί κα πρζπει να βρείτε 10 φωτογραφίεσ ςχετικζσ με ευρωπαϊκζσ πόλεισ. Μόλισ βρείτε αυτζσ που ςασ αρζςουν, κα τισ κατεβάςετε ςτον υπολογιςτι ςασ χρθςιμοποιϊντασ τθν επιλογι αποκικευςθ εικόνασ ωσ, αλλά επίςθσ κα αντιγράψετε και κα επικολλιςετε κάπου τθ διεφκυνςθ URL τθσ ιςτοςελίδασ όπου βριςκόταν θ κάκε φωτογραφία ξεχωριςτά για μετζπειτα χριςθ. Αφοφ εκτελζςετε τα παραπάνω, κα πάτε ςτο blog και κα δθμιουργιςετε μία νζα ανάρτθςθ. Στθν ανάρτθςθ αυτι κα προςκζςετε ζνα ειςαγωγικό κείμενο όπου κα αναφζρετε περιλθπτικά τι δείχνουν οι εικόνεσ που κα ενςωματϊςετε και γιατί επιλζξατε τισ ςυγκεκριμζνεσ. Στθ ςυνζχεια, κα τοποκετιςετε τισ φωτογραφίεσ που ζχετε βρει ωσ ςυλλογι εικόνων. Ρροτείνεται θ ςυλλογι ςασ να είναι ζνασ πίνακασ 3 5. Θ κάκε φωτογραφία κα πρζπει να διακζτει από πίςω τον υπερςφνδεςμο που είχατε κρατθμζνο από το flickr.com, ϊςτε όταν κάποιοσ πατά ςε μία εικόνα από τθν ανάρτθςι ςασ να τον πθγαίνει ο υπερςφνδεςμοσ ςτθν ιςτοςελίδα που τθ φιλοξενοφςε αρχικά. Αν γίνεται, μπορείτε να προςκζςετε επιπλζον κάτω από κάκε φωτογραφία λεηάντα που να αναγράφει το όνομα του φωτογράφου. 33. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 4 ΔΙΑΔΡΑΣΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕ Οι μακθτζσ χωρίηονται ςε ομάδεσ των 3-4 παιδιϊν. Ο εκπαιδευτικόσ διανζμει τα φφλλα εργαςίασ ςτισ ομάδεσ και εξθγεί τον τρόπο εργαςίασ. Ο εκπαιδευτικόσ παρουςιάηει ςτον διαδραςτικό πίνακα τθσ τάξθσ βίντεο ενόσ δελτίου πρόγνωςθσ καιροφ. Υπόδειξθ 1: Θ αναηιτθςθ ενόσ δελτίου καιροφ από τουσ μακθτζσ καλό είναι να αποφεφγεται, αφοφ υπάρχει θ περίπτωςθ ςτα αποτελζςματα τθσ αναηιτθςθσ να περιζχονται πλθροφορίεσ με μθ επιτρεπτό περιεχόμενο. Υπόδειξθ 2: Σε μια μθχανι αναηιτθςθσ (π.χ. πλθκτρολογοφμε: «δελτίο πρόγνωςθσ καιροφ» και επιλζγουμε βίντεο από το μενοφ αριςτερά) ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 160/413

262 Υπόδειξθ 3: Εναλλακτικά ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να παρουςιάςει ζναν χάρτθ πρόγνωςθσ καιροφ και να διαβάςει το αντίςτοιχο δελτίο πρόγνωςθσ. Ακολουκεί ςυηιτθςθ ςτισ ομάδεσ με άξονεσ τισ ερωτιςεισ: Τι απεικονίηει ο χάρτθσ; Τι ςθμαίνουν τα διάφορα ςφμβολα; Ροιεσ λζξεισ χρθςιμοποιοφνται κυρίωσ για τθν πρόγνωςθ του καιροφ; Ρροτείνουμε ςτα παιδιά να δθμιουργιςουν και να παρουςιάςουν το δικό τουσ δελτίο καιροφ. Δραςτθριότθτα 1 υλλογι Πλθροφοριακοφ Τλικοφ Μία ομάδα μακθτϊν (Ομάδα Οδθγόσ) επιςκζπτεται τον ιςτότοπο του Εκνικοφ Αςτεροςκοπείου Ακθνϊν ( Οι μακθτζσ αντιγράφουν το δελτίο Γενικισ Ρρόγνωςθσ Καιροφ τθσ Ελλάδασ ςε ζναν επεξεργαςτι κειμζνου και αποκθκεφουν το αρχείο ςτον υπολογιςτι τουσ. Διαβάηουν το κείμενο και ςθμειϊνουν τα ςφμβολα καιροφ που κα χρειαςτοφν για να φτιάξουν το χάρτθ πρόγνωςθσ. Αναηθτοφν ςτο διαδίκτυο ι ςτον υπολογιςτι τουσ τισ εικόνεσ και τισ αντιγράφουν ςε ζναν φάκελο. Ανοίγουν το λογιςμικό Google Earth. ( και εντοπίηουν το χάρτθ τθσ Ελλάδασ. Αποκθκεφουν τθν εικόνα τθν οποία κα χρθςιμοποιιςουν ωσ χάρτθ για το δελτίο καιροφ. Εκτυπϊνουν και διαμοιράηουν το υλικό που ςυνζλλεξαν ςε τόςα αντίτυπα όςεσ και οι ομάδεσ εργαςίασ. Στο ςτάδιο αυτό οι υπόλοιποι μακθτζσ παρακολουκοφν τον τρόπο εργαςίασ, κζτουν ερωτιματα, κάνουν παρεμβάςεισ και προετοιμάηονται νοθτικά για το επόμενο ςτάδιο. Με τισ δραςτθριότθτεσ αυτζσ αναμζνουμε οι μακθτζσ μασ να φτάςουν ςτο 1ο επίπεδο μάκθςθσ (Ρλθροφοριακι Μάκθςθ) μζςα από τθν αναηιτθςθ, ςυλλογι, αποδελτίωςθ και καταγραφι των δεδομζνων. Ζτςι προετοιμάηουμε τουσ μακθτζσ μασ για το επόμενο ςτάδιο ενεργειϊν όπου κα οργανϊςουν τα δεδομζνα που ςυνζλλεξαν. Δραςτθριότθτα 2 φνκεςθ Πλθροφοριϊν - Τλικοφ Μια νζα ομάδα (Ομάδα Οδθγόσ) ανοίγει το λογιςμικό παρουςίαςθσ (π.χ. MS PowerPoint) και ειςαγάγει ςε μια νζα διαφάνεια το αρχείο με τον χάρτθ τθσ Ελλάδασ. Στθ ςυνζχεια τοποκετοφνται τα διάφορα ςφμβολα του καιροφ πάνω ςτον χάρτθ ανάλογα με το κείμενο πρόγνωςθσ του καιροφ. Αποκθκεφουν τθν παρουςίαςθ ςτον υπολογιςτι τουσ. Οι ομάδεσ εργαςίασ ςθμειϊνουν ςτο εκτυπωμζνο κείμενο πρόγνωςθσ του καιροφ τισ λζξεισ κλειδιά (ορολογία τθσ μετεωρολογίασ) και ςυηθτοφν μεταξφ τουσ για τα ςφμβολα καιροφ που απαιτοφνται. Κόβουν τα περιγράμματα των αντίςτοιχων ςυμβόλων και τα κολλοφν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 161/413

263 πάνω ςτον εκτυπωμζνο χάρτθ τθσ Ελλάδασ. (3ο φφλλο εργαςίασ Ομάδεσ Εργαςίασ). Με τθν ολοκλιρωςθ τθσ 2θσ φάςθσ οι μακθτζσ μασ προςεγγίηουν τθν ζννοια του καιροφ εντοπίηοντασ τα ςτοιχεία του καιροφ μζςα ςε κείμενο, ερμθνεφουν τθ ςθμαςία τουσ, προβαίνουν ςε ςυςχετίςεισ, (2ο επίπεδο μάκθςθσ: Οργανωτικι Μάκθςθ), ανταλλάςςουν ςκζψεισ, αναλφουν τα δεδομζνα, παίρνουν αποφάςεισ και καταλιγουν ςε ςυμπεράςματα (3ο επίπεδο μάκθςθσ: Αναλυτικι Μάκθςθ). Δραςτθριότθτα 3 Παρουςίαςθ Στθ φάςθ αυτι οι μακθτζσ μασ αξιοποιοφν τισ γνϊςεισ που απζκτθςαν με τισ προθγοφμενεσ δραςτθριότθτεσ και τισ χρθςιμοποιοφν δθμιουργικά με ςκοπό να παρουςιάςουν το δικό τουσ δελτίο πρόγνωςθσ καιροφ (4ο επίπεδο μάκθςθσ: Ραραγωγικι Μάκθςθ). Ζτςι ςε κάκε ομάδα ζνα παιδί αναλαμβάνει τθν εκφϊνθςθ του δελτίου καιροφ κι ζνα άλλο τθν προβολι τθσ παρουςίαςθσ. Θ κάκε ομάδα δοκιμάηει τθν παρουςίαςθ μζχρι να ςυγχρονιςτοφν οι μακθτζσ (εκφϊνθςθ-παρουςίαςθ). Ο εκπαιδευτικόσ ςαρϊνει τουσ χάρτεσ πρόγνωςθσ καιροφ που ζφτιαξαν οι ομάδεσ εργαςίασ και ειςαγάγει τα αρχεία αυτά ωσ ςελίδεσ ςτο λογιςμικό του διαδραςτικοφ πίνακα. Με παρόμοιο τρόπο γίνεται και θ ειςαγωγι τθσ παρουςίαςθσ τθσ ομάδασ οδθγοφ (υπόδειξθ: Θ ειςαγωγι μιασ παρουςίαςθσ ςτο λογιςμικό του διαδραςτικοφ πίνακα γίνεται ςυνικωσ από το μενοφ Αρχείο *File+ > Ειςαγωγι *Import+ επιλζγουμε το αρχείο που επικυμοφμε και Άνοιγμα *Open]). Μετά τθν ειςαγωγι των παρουςιάςεων (εικόνα 1) οι διαφάνειεσ εμφανίηονται ωσ ςελίδεσ ςτθν περιοχι Page Browser (1), ενϊ θ πλοιγθςθ ςτισ ςελίδεσ μπορεί να γίνει με τθ χριςθ των κουμπιϊν πλοιγθςθσ που διακζτει το λογιςμικό (2) ι ο διαδραςτικόσ πίνακασ. Οι δραςτθριότθτεσ ολοκλθρϊνονται με τθν παρουςίαςθ των εργαςιϊν των ομάδων ςτον διαδραςτικό πίνακα τθσ τάξθσ. Εικόνα 1: Ραρουςίαςθ δελτίο καιροφ με το λογιςμικό ΑctivInspire ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 162/413

264 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑΣΑ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1: Σο ζντυπο και το ψθφιακό βιβλίο ΤΟΥ ΓΛΩΓΟΥ ΔΑΔΑΝΟΥ* Ρολλζσ ςυηθτιςεισ ζχει επίςθσ προκαλζςει το ηιτθμα του θλεκτρονικοφ βιβλίου και θ μελλοντικι πορεία του ςε ςχζςθ με το παραδοςιακό επί χάρτου βιβλίο. Ο Ουμπζρτο Ζκο ςε τοποκζτθςι του για αυτό το ηιτθμα κάνει ζνα πολφ πετυχθμζνο διαχωριςμό: «Τπάρχουν δφο τφποι βιβλίων, εκείνα που πρζπει να τα ςυμβουλευόμαςτε και εκείνα που πρζπει να τα διαβάηουμε. Για τα πρϊτα, το αντιπροςωπευτικό δείγμα είναι ο τθλεφωνικόσ κατάλογοσ, αλλά φτάνουμε μζχρι τα λεξικά και τισ εγκυκλοπαίδειεσ. Αυτά κα μποροφν να αντικαταςτακοφν από δίςκουσ πολυμζςων, ζτςι κα απελευκερωκεί χϊροσ ςτο ςπίτι και ςτισ δθμόςιεσ βιβλιοκικεσ για τα βιβλία που πρζπει να διαβάηουμε (που φτάνουν από τθ Θεία Κωμωδία ωσ το τελευταίο αςτυνομικό μυκιςτόρθμα). Σα βιβλία που πρζπει να διαβάηουμε δεν μποροφν να αντικαταςτακοφν από κανζνα περίεργο θλεκτρονικό καταςκεφαςμα. Ζχουν φτιαχτεί για να τα παίρνουμε ςτα χζρια μασ, ακόμθ και ςτο κρεβάτι, ακόμθ και μζςα ςτο πλικοσ, ακόμθ και εκεί όπου δεν υπάρχουν θλεκτρικζσ πρίηεσ, ακόμθ και όπου και όταν οποιαδιποτε μπαταρία ζχει αποφορτιςτεί, μποροφμε να τα υπογραμμίηουμε, μασ επιτρζπουν να διπλϊνουμε τισ γωνίεσ των ςελίδων τουσ ι να βάηουμε ςελιδοδείκτεσ, μποροφμε να τα αφιςουμε να πζςουν ςτθ γθ ι να τα εγκαταλείψουμε ανοιχτά πάνω ςτο ςτικοσ ι τα γόνατα όταν μασ παίρνει ο φπνοσ, μπαίνουν ςτθν τςζπθ, φκείρονται». Κάποιοι, ωςτόςο, προαναγγζλλουν το κάνατο του ζντυπου βιβλίου. Οι τελευταίοι αιϊνεσ, άλλωςτε, ιταν γεμάτοι από ψευδι αγγελτιρια κανάτου. Πταν εφευρζκθκε θ φωτογραφία, αναγγζλκθκε ο κάνατοσ τθσ ηωγραφικισ. Μετά τον κινθματογράφο ιρκε ο κάνατοσ του κεάτρου, μετά τθν τθλεόραςθ εκείνοσ του κινθματογράφου. Τελικά δεν πζκανε τίποτα - όλα επιβιϊνουν παράλλθλα, και μάλιςτα προοδεφουν και καινοτομοφν. Το ίδιο κα γίνει και με το βιβλίο ςτθν ψθφιακι εποχι. Ζχουμε τθ μανία να καταςτρζφουμε το παλιό ςτο όνομα του καινοφργιου: αντί να χτίςουμε τισ πολυκατοικίεσ παραδίπλα, όπωσ ζκανε όλθ θ Ευρϊπθ, ανατολικι και δυτικι, εμείσ διά τθσ αντιπαροχισ γκρεμίςαμε τα διατθρθτζα και δθ αγαλλιοφντεσ και πάλι τϊρα, για να εγκακιδρφςουμε τα e-books κεωροφμε αναγκαίο να κατεδαφίςουμε το ζντυπο βιβλίο. Γενικότερα θ ιςτορία ζχει αποδείξει ότι ζχουμε τθ μανία να καταςτρζφουμε το παλιό ςτο όνομα του καινοφργιου. Αυτό όμωσ που μπορεί να ςϊςει το βιβλίο, όπωσ ζςωςε και τον κινθματογράφο και το κζατρο, είναι μόνο θ ποιότθτα. Αυτι ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 163/413

265 τθν ποιότθτα ζχουμε τθν ευκφνθ και τθν επιλογι να διαφυλάξουμε. Σφμφωνα με ζρευνα του Υπουργείου Ραιδείασ το 81,5% των φοιτθτϊν προτιμοφν το ζντυπο βιβλίο ςε ςχζςθ με το θλεκτρονικό. Θ άποψι μου είναι ότι είναι ότι το ποςοςτό αυτό είναι ακόμα μεγαλφτερο, κακϊσ διατθρϊ επιφυλακτικι κζςθ απζναντι ςε αυτζσ τισ κατευκυνόμενεσ ζρευνεσ που διενεργοφνται κατά καιροφσ. Σφμφωνα με το Εκνικό Ραρατθρθτιριο για το ψθφιακό βιβλίο ςτθ Μεγάλθ Βρετανία οι φοιτθτζσ ςυμβουλεφονται τθν θλεκτρονικι ζκδοςθ, αλλά διαβάηουν από τθν επί χάρτου. Ρεποίκθςι μου είναι ότι το θλεκτρονικό και το ζντυπο βιβλίο κα ζχουν παράλλθλθ χριςθ και εξζλιξθ. Ράντα όμωσ υπάρχουν οι τεχνολάγνοι και οι παλαιόπλθκτοι. Υπάρχουν πάντα αυτοί που δαιμονοποιοφν τθν εξζλιξθ, λεσ και δεν βλζπουν τισ ςαρωτικζσ αλλαγζσ που ςυντελοφνται γφρω μασ, και από τθν άλλθ αυτοί που βιάηονται και τθ κεοποιοφν. Και οι δφο κζςεισ είναι ακραίεσ. Διαπιςτϊνω όμωσ μετά λφπθσ, ότι θ ομάδα τεχνοκρατϊν που ζχει ςιμερα τθν εξουςία ςτο Υπουργείο Ραιδείασ ζχει απολφτωσ ακραία κζςθ τθν οποία υποςτθρίηει δυςτυχϊσ και το περιβάλλον του Ρρωκυπουργοφ. Ππωσ διαβάςαμε ςτο Βιμα online ςτισ 24 Λανουαρίου 2011 ζγινε εξάωρθ μυςτικι ςφςκεψθ ςτο Μαξίμου για τθ μετάβαςθ ςτθν ψθφιακι εκπαίδευςθ. Ανάμεςα ςε όςουσ παρευρζκθκαν δεν υπιρχε οφτε ζνασ παιδαγωγόσ. Είναι περίεργο να διαβάηει κανείσ ότι οι Αμερικανοί προςκεκλθμζνοι διλωςαν ότι είμαςτε θ πρϊτθ χϊρα -πάνω και από τισ ΘΡΑπου ςχεδιάηει να εφαρμόςει τθν πολιτικι τθσ ψθφιακισ εποχισ ςε όλεσ τισ βακμίδεσ τθσ εκπαίδευςθσ και να ειςαγάγει ωσ και "ψθφιακά βιβλία" ςτα ελλθνικά ςχολεία. Στισ μζρεσ μασ βζβαια θ "νζα" παιδαγωγικι ορίηει με διαφορετικό τρόπο τθ μάκθςθ και τθν εκπαίδευςθ. Κάποιοι καινοτόμοι μθχανικοί ομολογοφν ότι θ απομνθμόνευςθ είναι χάςιμο χρόνου, αφοφ θ Google είναι ζνα κλικ μακριά μασ. "δε χρειάηεται" λζνε "πια να μακαίνεισ". Θ γνϊςθ υπάρχει ςτο ίντερνετ. Μόνο που αυτι δεν είναι "γνϊςθ", είναι χφμα πλθροφορίεσ με αμφίβολθ επιςτθμονικι τεκμθρίωςθ. Ακόμα και ςτθν Αμερικι, που είναι μία πολφ πιο εξελιγμζνθ τεχνολογικά χϊρα και με ανάλογθ κουλτοφρα απζναντι ςτισ καινοτομίεσ τθσ τεχνολογίασ, το 74% των φοιτθτϊν διλωςαν ςε ζρευνα πϊσ αν μποροφςαν να επιλζξουν οι ίδιοι μεταξφ θλεκτρονικοφ και ζντυπου βιβλίου, κα επζλεγαν τθν ζντυπθ μορφι. Στθ Γαλλία, το ποςοςτό όςων χρθςιμοποιοφν θλεκτρονικά βιβλία δεν αναμζνεται να ξεπεράςει το 2015 το 15%-20%. Κάποιεσ ζρευνεσ ωςτόςο παρουςιάηουν μεγάλθ αφξθςθ ςτα ποςοςτά εκείνων που χρθςιμοποιοφν θλεκτρονικά βιβλία και θλεκτρονικζσ ςυςκευζσ ανάγνωςθσ. Τα ποςοςτά αυτά, βζβαια, και θ εικόνα που κάποιεσ εταιρείεσ -για τουσ δικοφσ τουσ λόγουσαλλά και οριςμζνα παπαγαλάκια κζλουν να παρουςιάςουν, μου κυμίηουν τον Απόςτολο Νται, παλιό δάςκαλο ςτθν Άνδρο και ψθφοφόρο τθσ αριςτεράσ, που, όταν τον ςυναντοφςα ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 164/413

266 μετά τισ εκλογζσ, ςτο ερϊτθμα "Ρϊσ πιγατε, δάςκαλε;", "πολφ καλά, Γιϊργθ", μου απαντοφςε, "να ςκεφτείσ ότι είχαμε αφξθςθ 100%, ιμαςταν 4 και γίναμε 8". Άςχετα από το αν θ χϊρα μασ μπορεί και αν είναι ζτοιμθ ι όχι να δεχτεί τισ νζεσ τεχνολογίεσ και τθν ψθφιοποίθςθ ςτθν εκπαίδευςθ, το βζβαιο είναι ότι οι δάςκαλοι και οι μακθτζσ ειςζρχονται ανζτοιμοι ςτο διαδικτυακό πεδίο και είναι ευκφνθ τθσ Ρολιτείασ να προετοιμάςει τισ όποιεσ αλλαγζσ με ςωςτά κριτιρια και με μοναδικό γνϊμονα τθ βελτίωςθ τθσ παρεχόμενθσ εκπαίδευςθσ και του πολιτιςμοφ ςτθ χϊρα μασ. Θ αλικεια είναι, όμωσ, ότι υπάρχουν και άλλεσ πτυχζσ τθσ εκπαίδευςθσ ςτθ χϊρα μασ που δυςτυχϊσ αφζκθκαν ςτθν τφχθ τουσ. Αναφζρομαι, αςφαλϊσ, ςτο ηιτθμα των ςχολικϊν βιβλιοκθκϊν. Τα τελευταία χρόνια όμωσ, όπου δόκθκαν χριματα για να γίνουν βιβλιοκικεσ, ζγιναν αλλά δεν εμπλουτίςτθκαν με νζεσ εκδόςεισ, δεν άνοιξαν τθν πόρτα τουσ ςτισ τοπικζσ κοινωνίεσ απολφκθκαν οι βιβλιοκθκονόμοι και τα βιβλία παρζμειναν κλειδωμζνα-φυλακιςμζνα ςε κάποιεσ αίκουςεσ μαηί με ςπαςμζνα κρανία και παλαιάσ τεχνολογίασ υπολογιςτζσ. Εξάλλου δεν υπάρχει καμία κεςμοκετθμζνθ βιβλιοκικθ ςτθν πρωτοβάκμια εκπαίδευςθ. Χαρακτθριςτικό είναι ότι από τα εβδομιντα εκατομμφρια που υπιρχαν αρχικά για τθ δεφτερθ φάςθ του προγράμματοσ, μόνο το ζνα δζκατο χρθςιμοποιικθκε τελικά για τισ βιβλιοκικεσ. Τζτοια ιταν θ αμζλεια των κυβερνιςεων. Ζνα ακόμα παράδειγμα, θ διανομι φορθτϊν θλεκτρονικϊν υπολογιςτϊν από τθν προθγοφμενθ κυβζρνθςθ -με μεγάλα κζρδθ για τισ εμπλεκόμενεσ επιχειριςεισ- ςτουσ μακθτζσ Α' γυμναςίου που τελικά χρθςιμοποιοφνται μόνο για θλεκτρονικά παιχνίδια και ανταλλαγι μθνυμάτων. Και κανζνασ δεν κα ξαφνιαςτεί, αν θ Βουλι των Ελλινων ξανακλθκεί κάποια μζρα ωσ κολυμπικρα του Σιλωάμ να ακωϊςει κάποιουσ που είχαν εμπλακεί ςτα ςκάνδαλα αυτά. Θ ζλλειψθ βιβλιοκθκϊν είναι ίςωσ βαςικι πτυχι, αιτία και αποτζλεςμα τθσ ανάπθρθσ παιδείασ και του πολιτιςμοφ ςτον τόπο μασ. Το μόνο που κα ικελα να πω τελειϊνοντασ είναι ότι το θλεκτρονικό βιβλίο είναι ςαν το ςφυρί του Φειδία. Στα χζρια του αποτζλεςε ζνα μοναδικό εργαλείο δθμιουργίασ, ςτα χζρια κάποιου άλλου μπορεί να γίνει φονικό όπλο. Είναι ςτο χζρι μασ, λοιπόν, να αποφαςίςουμε ποια κα είναι θ χριςθ του θλεκτρονικοφ βιβλίου και ποιεσ αλλαγζσ κα επιφζρει -προσ το καλφτερο, ελπίηω- ςτθν εκπαιδευτικι διαδικαςία και ςτθ ςχζςθ μασ με τθν ανάγνωςθ. * Ο Γιϊργοσ Δαρδανόσ είναι επίτιμοσ πρόεδροσ τθσ Ρανελλινιασ Ομοςπονδίασ Εκδοτϊν Βιβλιοπωλϊν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 165/413

267 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 2: Σο ζντυπο και το ψθφιακό βιβλίο Tα κείμενα, θ επεξεργαςία και θ λειτουργία τουσ ςτθν ψθφιακι εποχι: μερικζσ όψεισ Βαςίλθσ Δαγδιλζλθσ Ειςαγωγι Υπάρχουν πολλζσ μελζτεσ, ζρευνεσ, δθμοςιογραφικά κείμενα, ακόμθ και αφθγιςεισ μυκοπλαςίασ ι τθσ πραγματικότθτασ που αναφζρονται ςτθ φφςθ των «κειμζνων» ςτθν ψθφιακι εποχι. Το γενικευμζνο αυτό ενδιαφζρον είναι απόλυτα δικαιολογθμζνο, δεδομζνθσ τθσ ςθμαςίασ τόςο των κειμζνων όςο και τθσ ψθφιακισ τεχνολογίασ ςτο ςφγχρονο Δυτικό πολιτιςμό. Στο παρόν εξετάηουμε μερικζσ όψεισ αυτισ τθσ πολφπλοκθσ ςχζςθσ ανάμεςα ςτα κείμενα και τθν ψθφιακι τεχνολογία (ακριβζςτερα: τθν ψθφιακι εποχι). Ζνα ερϊτθμα, που δεν είναι βζβαια εντελϊσ καινοφριο, ςχετικά με το παρόν κείμενο, είναι το εξισ: «νομιμοποιείται» κάποιοσ που αςχολείται ςυςτθματικά με τθν Ρλθροφορικι να εκφράηει δθμόςια και «επίςθμα» κζςεισ γφρω από τα κείμενα, τον ψθφιακό Γραμματιςμό και ςε τελικι ανάλυςθ για τθ γλϊςςα χωρίσ να είναι ειδικόσ ςε γλωςςικά κζματα; Θ νομιμοποίθςθ αυτι δεν τίκεται ωσ ζνα κζμα θκικοφ δικαιϊματοσ, αν ζχει δθλαδι κάποιοσ το δικαίωμα να εκφράςει μια τζτοια γνϊμθ (που αςφαλϊσ το ζχει), αλλά μάλλον πρζπει να νοθκεί ωσ επιςτθμικι απορία: τι ακριβϊσ μπορεί να «πει» ζνασ που αςχολείται με τθν Ρλθροφορικι ςε ζνα κζμα τόςο «μακριά» από το αντικείμενο τθσ επαγγελματικισ και τθσ ερευνθτικισ του δραςτθριότθτασ; Θ βαςικι μασ υπόκεςθ, ςε αυτι τθν εργαςία, είναι ότι ο λόγοσ του Ρλθροφορικοφ είναι εξίςου νόμιμοσ και μάλιςτα εξίςου απαραίτθτοσ με το λόγο των ειδικϊν ςε γλωςςικά κζματα για τθν πλιρθ κατανόθςθ του φαινομζνου των ψθφιακϊν κειμζνων. Θ κεϊρθςθ των ψθφιακϊν κειμζνων ι των κειμζνων ςτθν ψθφιακι «εποχι» - δθλαδι θ κεϊρθςθ τθσ λειτουργίασ τουσ, τθσ κειμενικότθτασ, του Γραμματιςμοφ και των λοιπϊν ςυναφϊν εννοιϊν περνά αναγκαςτικά μζςα από μια ανάλυςθ διεπιςτθμονικοφ χαρακτιρα, ςτθν οποία θ Ρλθροφορικι παίηει ζνα μθ-τετριμμζνο και μθ-αμελθτζο ρόλο. Τα ςφγχρονα ψθφιακά κείμενα αποτελοφν οντότθτεσ ςτθριγμζνεσ, ι καλφτερα δθμιουργθμζνεσ, με μια τεχνολογία που όχι μόνο δεν είναι «διαφανισ», δθλαδι άμεςα αντιλθπτι, αλλά αντικζτωσ είναι εξαιρετικά πολφπλοκθ. Βαςικι υπόκεςθ εργαςίασ του παρόντοσ είναι ότι αυτι θ πολυπλοκότθτα δε ςθμαίνει απλϊσ ότι θ χριςθ των νζων τεχνολογιϊν απαιτεί από το χριςτθ εξειδικευμζνεσ δεξιότθτεσ, αλλά ότι ςτθν πραγματικότθτα το ίδιο το «μζςον» (το ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 166/413

268 ψθφιακό μζςον) νοθματοδοτεί, ςε κάποιο βακμό τα κείμενα. Στο Διαδίκτυο, και πιο ςυγκεκριμζνα ςτο ΥοuTube (για παράδειγμα: υφίςταται και ζκδοςθ με ελλθνικοφσ υπότιτλουσ), υπάρχει ζνα μικρό χιουμοριςτικό βίντεο που παρωδεί λίγο τθ ςθμερινι κατάςταςθ, παρουςιάηοντασ τισ φανταςτικζσ δυςκολίεσ των ανκρϊπων του Μεςαίωνα μπροςτά ςτθν νζα επαναςτατικι τεχνολογία τθσ εποχισ (το ζντυπο βιβλίο) θ οποία άλλαηε τισ ωσ τότε πρακτικζσ των ανκρϊπων (που χρθςιμοποιοφςαν εκτυλιςςόμενα χειρόγραφα κ.τ.ό.). Ωςτόςο, το βίντεο αναδεικνφει, με ζναν ζμμεςο τρόπο, ζνα ςθμαντικό ςτοιχείο τθσ ςχζςθσ των κειμζνων με το μζςο: το γεγονόσ ότι θ ςθμερινι τεχνολογία των «κειμζνων» είναι τόςο πολφπλοκθ και ςφνκετθ, ϊςτε να απαιτοφνται ιδιαίτερεσ γνϊςεισ και δεξιότθτεσ για μια αξιόπιςτθ και αποδοτικι χριςθ τθσ και ταυτόχρονα ότι απαιτείται μια βακφτερθ γνϊςθ των (επικοινωνιακϊν) ιδιαιτεροτιτων τθσ και του νζου ψθφιακοφ «οικοςυςτιματοσ», προκειμζνου ο χριςτθσ να κάνει μια ορκολογικι διαχείριςθ των ψθφιακϊν κειμζνων. Το μζςο εκφοράσ και θ τεχνολογία επεξεργαςίασ των κειμζνων, επιδροφν τόςο βακειά πάνω ςτα ίδια τα κείμενα, ϊςτε, ςε κάποιο μζτρο, να επαναπροςδιορίηουν το νόθμα τουσ. Θ κζςθ αυτι αποτελεί τθ βαςικι υπόκεςθ μασ και οι όψεισ των ψθφιακϊν κειμζνων που αναλφονται ςτισ επόμενεσ παραγράφουσ αποςκοπεί ςτο να ςτθρίξει τθ κζςθ αυτι. Στισ επόμενεσ παραγράφουσ, κα εξετάςουμε οριςμζνεσ γενικζσ κζςεισ για τθ νζα κειμενικότθτα. Συγκεκριμζνα ςτθν αμζςωσ επομζνθ παράγραφο προςπακοφμε να κζςουμε ζνα γενικότερο πλαίςιο για τθν μελζτθ τθσ εννοίασ του κειμζνου και να κάνουμε τθ διάκριςθ ανάμεςα ςτα ψθφιακά και τα ψθφιοποιθμζνα κείμενα δείχνοντασ ότι ακριβϊσ θ ουςιϊδθσ διαφορά τουσ δεν είναι τεχνικοφ χαρακτιρα (με ποιον τρόπο παριχκθςαν), αλλά ζγκειται ςτθν ίδια τθ φφςθ τουσ, ςτθ λειτουργία τουσ και τισ πρακτικζσ χριςθσ που επιβάλλουν ςτον «αναγνϊςτθ». Στθ ςυνζχεια εξετάηονται μερικά χαρακτθριςτικά τθσ ιδιαίτερθσ αντιμετϊπιςθσ του κειμζνου ςτθν Ρλθροφορικι ωσ «αντικειμζνου» μελζτθσ και ζρευνασ όχι ωσ περιεχόμενο και νόθμα, αλλά ωσ δομι και εκφορά. Στθν κατοπινι παράγραφο εξετάηονται οριςμζνεσ επιπτϊςεισ του Ρλθροφορικοφ φορμαλιςμοφ και κατόπιν μελετϊνται οι ςυνζπειεσ των νζων τρόπων παραγωγισ κειμζνων. Στο τζλοσ υπάρχει ζνασ μικρόσ επίλογοσ. Το γενικό πλαίςιο Κακϊσ το κείμενο (text) είναι ζνα από τα ςθμαντικότερα ςτοιχεία του ςφγχρονου ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 167/413

269 πολιτιςμοφ, ζχουν αναπτυχκεί πολλοί κλάδοι ερευνϊν που μελετοφν το κείμενο κακ εαυτό. Πλεσ οι όψεισ των κειμζνων (επεξεργαςία, νόθμα, διάδοςθ και επεξεργαςία, μζςο ζκφραςθσ, οικονομικά ςτοιχεία, ο ρόλοσ των εντφπων) αποτελοφν αντικείμενο μελζτθσ πολλζσ φορζσ διακριτϊν κλάδων. Ππωσ θ εφεφρεςθ τθσ τυπογραφίασ, το πζραςμα δθλαδι από το χειρόγραφο ςτο πολλαπλά αναπαραγόμενο, τυπωμζνο κείμενο είχε πολλζσ και ςθμαντικότατεσ επιπτϊςεισ ςτον πολιτιςμό, ζτςι, θ νζα μορφι των κειμζνων, τα ψθφιακά κείμενα, δείχνει επίςθσ να διαδραματίηει ζναν πολφ ςπουδαίο ρόλο ςτον τρόπο με τον οποίο οι άνκρωποι εκφράηονται και επικοινωνοφν. Στο ςθμείο αυτό κα πρζπει να κάνουμε ίςωσ μια διάκριςθ ανάμεςα ςε δυο ζννοιεσ πολφ ςυγγενείσ: το ψθφιοποιθμζνο και το ψθφιακό κείμενο. Κάκε ψθφιοποιθμζνο κείμενο ζχει φυςικά τα χαρακτθριςτικά του ψθφιακοφ κειμζνου, αλλά το αντίςτροφο δεν ιςχφει. Ψθφιοποιθμζνο αποκαλοφμε το κείμενο που προιλκε από τθν ψθφιοποίθςθ ενόσ αρχικά ζντυπου ι χειρόγραφου κειμζνου, ενόσ κειμζνου δθλαδι που δθμιουργικθκε αρχικά με ςυμβατικά μζςα. Θ ψθφιοποίθςθ αυτι μπορεί να γίνει με ςάρωςθ του κειμζνου ι με κάποιον άλλο τρόπο. Το ψθφιοποιθμζνο πλζον κείμενο, είναι διαχειρίςιμο ωσ ψθφιακό κείμενο (δθλαδι να αναπαραχκεί, να αποςταλεί κ.λπ. με ψθφιακά μζςα). Το κακαυτό ψθφιακό κείμενο ωςτόςο, είναι κάτι περιςςότερο από μια απλι μετατροπι του τυπωμζνου ι χειρόγραφου κειμζνου ςε θλεκτρονικι μορφι για πολλοφσ λόγουσ: (α) το ψθφιακό κείμενο ενκαρρφνει για να μθν ποφμε ότι πολλζσ φορζσ απαιτεί - μια μθγραμμικι ανάγνωςθ του, κατανόθςθ και επομζνωσ νοθματοδότθςι του. Αυτό δεν οφείλεται μόνο ςτο γεγονόσ τθσ κζςθσ, μορφισ, φφςθσ (κινθτό, μεταβλθτό) του κειμζνου ανάμεςα ςε άλλα ςθμειωτικά ςυςτιματα, όπωσ ο ιχοσ ι οι εικόνεσ, αλλά επιπλζον και ςτο γεγονόσ ότι το ψθφιακό κείμενο αποτελεί ζναν «τόπο» ςτον οποίο ο αναγνϊςτθσ-χριςτθσ μπορεί να πλοθγθκεί, να περιθγθκεί, να επιλζξει διαδρομζσ ςφμφωνα με τθν επικυμία του. Το πιο τυπικό παράδειγμα αποτελεί θ ςφγκριςθ ανάμεςα ςε μια ζντυπθ και ςε μια ψθφιακι εγκυκλοπαίδεια. Οιοδιποτε άρκρο μιασ ςυμβατικισ, ζντυπθσ εγκυκλοπαίδειασ διαβάηεται κατ ανάγκθ γραμμικά, ενϊ πρακτικά όλα τα κείμενα μιασ online εγκυκλοπαίδειασ (όπωσ θ Wikipedia) «διαβάηεται» ςχεδόν πάντα μθ-γραμμικά: ζνα άρκρο για τισ λεοπαρδάλεισ ζχει ενςωματωμζνα βίντεο για τον τρόπο που θ λεοπάρδαλθ κυνθγά κθράματα ι ηευγαρϊνει, θ βιογραφία του Τ. Κζνεντυ περιζχει υπερδεςμοφσ (links) για τθν κρίςθ του Κόλπου των Χοίρων και άρα για τθν Κοφβα, το Ν. Χρουςτςϊφ, τθ Σοβιετικι Ζνωςθ κ.λπ. Ρζραν τοφτου βζβαια το ψθφιακό κείμενο ανανεϊνεται ταχφτατα, ενϊ τόςο το ζντυπο, όςο και το ψθφιοποιθμζνο απαιτεί πολφ περιςςότερο χρόνο για τθν ανανζωςθ και τθν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 168/413

270 επικαιροποίθςι του αλλά αυτό είναι ζνα χαρακτθριςτικό των ψθφιακϊν κειμζνων που αξίηει να ζχει μια ιδιαίτερθ ανάλυςθ. (β) το ψθφιακό κείμενο, και μάλιςτα ςτθ ςφγχρονθ εποχι του web 2.0, αποτελεί, κατά κανόνα, όχι απλϊσ ζνα «προϊόν» ςυλλογικισ διεργαςίασ, αλλά ζνα «προϊόν» ςτο οποίο ςυμβάλλουν, με διάφορουσ τρόπουσ, οι ίδιοι οι χριςτεσ του. Για παράδειγμα, το αρχικό κείμενο ενόσ ιςτολογίου (blog), μαηί με τα ςχόλια του, αποτελοφν μια κειμενικι οντότθτα ςυνδθμιουργθμζνθ από το ςφνολο όλων όςοι ςυμμετείχαν (είτε ωσ αρχικοί «ςυγγραφείσ», είτε ωσ κατοπινοί «ςχολιαςτζσ»). Το ίδιο ιςχφει και για τα άρκρα τθσ περίφθμθσ Wikipedia, αλλά και για μια ςειρά άλλων ψθφιακϊν κειμζνων, από τα πειραματικά (ι λιγότερο πειραματικά) μυκιςτοριματα που δθμιουργοφνται ςυνεργατικά και αναρτϊνται ςτο Διαδίκτυο ωσ τα μανιφζςτα διαφόρων κοινοτιτων και τισ ειδιςεισ των ςφγχρονων «ειδθςεογραφικϊν» πρακτορείων. Ζτςι τα ψθφιοποιθμζνα κείμενα, αποτελοφν ζνα ενδιάμεςο ςτάδιο ανάμεςα ςτα ζντυπα και τα ψθφιακά κείμενα. Τα ςφγχρονα ψθφιακά κείμενα ενςωματϊνουν πολλζσ δυνατότθτεσ εμπλουτιςμοφ τουσ με άλλα ςθμειωτικά ςυςτιματα και κυρίωσ τουσ υπερδεςμοφσ. Εξάλλου οι όροι παραγωγισ και διάδοςθσ των ςφγχρονων ψθφιακϊν κειμζνων είναι ουςιωδϊσ διαφορετικοί από τουσ αντίςτοιχουσ τρόπουσ παραγωγισ και διάδοςθσ των ςυμβατικϊν (και των ψθφιοποιθμζνων) κειμζνων. Το κείμενο ωσ αντικείμενο μελζτθσ και ζρευνασ Τα κείμενα αποτελοφν αντικείμενο προσ μελζτθ πολλϊν γνωςτικϊν πεδίων και επιςτθμονικϊν κλάδων. Κάκε κλάδοσ ζχει τθ δικι του προβλθματικι και μελετά τα κείμενα από διαφορετικι «οπτικι γωνία», εξετάηοντασ τθ δομι τουσ, το κειμενικό είδοσ ςτο οποίο ανικουν, τθ γλϊςςα τουσ, το περιεχόμενο τουσ, το ρόλο που κατζχουν ςε ζνα ευρφτερο ςφνολο κειμζνων ςτο οποίο εντάςςονται. Θ ςχετικά πρόςφατθ επιςτιμθ τθσ Ρλθροφορικισ, μελετά και διερευνά τα κείμενα από ςκοπιζσ τελείωσ πρωτόγνωρεσ και με προςεγγίςεισ που δεν υφίςταντο, δεν ιταν καν δυνατόν να τισ φανταςτεί κανείσ πριν από μερικζσ δεκαετίεσ. Για να καταςτεί κατανοθτι θ «οπτικι γωνία» από τθν οποία θ Ρλθροφορικι αντιμετωπίηει τα κείμενα (ακριβζςτερα: μια από τισ οπτικζσ γωνίεσ», γιατί είναι περιςςότερεσ από μια), κα δϊςουμε ζνα παράδειγμα: ασ κεωριςουμε ζνα πολφ ιδιαίτερο κείμενο, τόςο ωσ είδοσ όςο και ωσ οντότθτα, το Σφνταγμα τθσ Ελλάδασ. Το Σφνταγμα τθσ Ελλάδασ μπορεί να εξεταςτεί από πολλζσ ςκοπιζσ: (α) ζνασ νομικόσ μπορεί να αναλφςει το περιεχόμενο του και να μελετιςει (μεταξφ άλλων) ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 169/413

271 τθν επάρκεια του ωσ κεμελιϊδουσ «λίκου» του νομικοφ ςυςτιματοσ τθσ Ελλάδασ, τθν ενδεχόμενθ αναγκαιότθτα για τθν αναμόρφωςθ και τθ βελτίωςι του κ. ά. (β) ζνασ φιλόλογοσ ενδιαφζρεται, μεταξφ άλλων, για τθ δομι και το είδοσ τθσ γλϊςςασ που χρθςιμοποιείται (για παράδειγμα το Σφνταγμα είναι γραμμζνο ςτθ δθμοτικι, ενϊ το προθγοφμενο ςτθν κακαρεφουςα), για τθν απόδοςθ οριςμζνων ειδικϊν νομικϊν όρων και για άλλα ςυναφι κζματα. (γ) ζνασ κοινωνιολόγοσ κα μποροφςε να εξαγάγει ενδεχομζνωσ χριςιμα ςυμπεράςματα από το γεγονόσ ότι το Σφνταγμα ξεκινά με αναφορά ςτθν Αγία Τριάδα ι από άλλα εδάφια του Συντάγματοσ. Κάκε επιςτθμονικόσ κλάδοσ ζχει λοιπόν μια ιδιαίτερθ «οπτικι γωνία» από τθν οποία «βλζπει» το Σφνταγμα και τθ δικι του προβλθματικι με τθν οποία το αντιμετωπίηει. Θ Ρλθροφορικι ζχει και αυτι τθ δικι τθσ προςζγγιςθ, θ οποία είναι εντελϊσ αφαιρετικι: θ Ρλθροφορικι δεν ενδιαφζρεται οφτε για το περιεχόμενο, οφτε και για το μζγεκοσ ι το νόθμα των κειμζνων, παρά μόνο για τθ «φόρμα» τουσ, τα «ςυςτατικά» (γράμματα, ςθμεία ςτίξθσ κ.λπ.) από τα οποία είναι φτιαγμζνα τα κείμενα και τον τρόπο με τον οποίο τα «ςυςτατικά» αυτά ςυντίκενται μεταξφ τουσ. Τα «ςτοιχειϊδθ ςυςτατικά» από τα οποία είναι φτιαγμζνα τα κείμενα και ο ακριβισ τρόποσ με τον οποίο ςυντίκενται αποτελοφν τα ςθμαντικά, για τθν Ρλθροφορικι, ςτοιχεία που απαιτοφνται για να λειτουργιςουν ορκά τα περιβάλλοντα τα οποία χρθςιμοποιοφμε (για παράδειγμα οι επεξεργαςτζσ κειμζνου). Κα πρζπει επίςθσ να λάβουμε υπόψθ το γεγονόσ ότι θ επεξεργαςία/διαχείριςθ των κειμζνων γίνεται από κάποιο ψθφιακό ςφςτθμα (Θ.Υ., κινθτό τθλζφωνο κ.ά.). Αυτό ςθμαίνει ότι τίποτε δεν εννοείται, τίποτε δεν υπονοείται και όλα τα δεδομζνα πρζπει να είναι πλιρθ και ςαφϊσ οριςμζνα. Ζτςι, αν ςτα χειρόγραφα το κενό ανάμεςα ςτισ δυο λζξεισ είναι απλϊσ ζνα διάςτθμα ςτο οποίο δε γράφουμε τίποτε, αντίκετα ςτον Θ.Υ. (ι ςτθ γραφομθχανι), το κενό είναι ζνα ειδικό ςφμβολο και του αντιςτοιχεί ζνα πλικτρο (μάλιςτα το μεγαλφτερο από όλα!) το οποίο πατοφμε κάκε φορά που κζλουμε να δθμιουργιςουμε ζνα κενό μεταξφ δυο λζξεων. Τζτοια «αόρατα» αλλά υπαρκτά ςφμβολα υπάρχουν και ςε άλλεσ περιπτϊςεισ (για παράδειγμα όταν αλλάηουμε παραγράφουσ), και μποροφμε να τα καταςτιςουμε ορατά, αν χρθςιμοποιιςουμε το ειδικό πλικτρο που ζχουν οι ςφγχρονοι επεξεργαςτζσ κειμζνου (ςυνικωσ τα πλικτρα αυτά ζχουν ωσ οπτικό τουσ ςφμβολο ζναν ειδικό χαρακτιρα όπωσ αυτόσ: ). Ζτςι, ζνα κείμενο μπορεί να οριςτεί, ωσ μια διαδοχι παραγράφων, οι οποίεσ ακολουκοφνται από ζνα ειδικό ςφμβολο που μποροφμε να το ονομάςουμε «τζλοσ κειμζνου» (ζνα από τα αόρατα, αλλά υπαρκτά ςφμβολα ςτα οποία αναφερκικαμε ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 170/413

272 παραπάνω). Ριο ςυγκεκριμζνα, ζνα κείμενο κα μποροφςε να οριςτεί ωσ εξισ: <κείμενο> ::= <παράγραφοσ><τζλοσ κειμζνου> <παράγραφοσ><κείμενο> <τζλοσ κειμζνου> Το νόθμα αυτοφ του τυπικοφ οριςμοφ είναι το εξισ: μια δομι κειμζνου (θ λζξθ «κείμενο» ανάμεςα ςε δυο γωνιϊδθ ςφμβολα «<» και «>», ορίηεται (θ λζξθ «ορίηεται» ςυμβολίηεται με το «::=») ωσ εξισ: μπορεί να αποτελείται εναλλακτικά (θ λζξθ «εναλλακτικά» ςυμβολίηεται από μια κατακόρυφθ γραμμι ) από: α) μια δομι παραγράφου, ακολουκοφμενθ από τθ δομι τζλουσ κειμζνου (δθλαδι το ειδικό ςφμβολο του τζλουσ κειμζνου). Ρράγματι, ζνα κείμενο μπορεί να αποτελείται από μια παράγραφο και να τελειϊνει εκεί. β) από μια δομι παραγράφου ακολουκοφμενθ από μια δομι κειμζνου. Εδϊ ίςωσ να δθμιουργείται θ εντφπωςθ ότι υπάρχει μια λογικι αντίφαςθ: πϊσ είναι δυνατόν μια δομι κειμζνου να ορίηεται από μια δομι κειμζνου; Ρρόκειται ςτθν πραγματικότθτα για ζνα αυτοαναφορικό, ζναν «αναδρομικό οριςμό», ο οποίοσ παρά τθ φαινομενικι παραδοξότθτά του, ωσ τεχνικι, είναι πολφ αποτελεςματικόσ. Μςωσ ο αναγνϊςτθσ να ζχει κάποια ανάμνθςθ (ενδεχομζνωσ όχι ευχάριςτθ) από μια ανάλογθ διαδικαςία που μακαίνουμε ςτο ςχολείο και ονομάηεται «Μακθματικι επαγωγι». Θ λογικι του πράγματοσ είναι ωσ εξισ: αν από ζνα κείμενο αφαιρεκεί μια παράγραφοσ, τι απομζνει: ζνα κείμενο φυςικά. Βζβαια πιο μικρό από το αρχικό, αλλά κείμενο (ενδιαφερόμαςτε, υπενκυμίηουμε, μόνο για τθ φόρμα και όχι για το περιεχόμενο, το νόθμα ι το μζγεκοσ του κειμζνου). Βζβαια αν φτάςουμε ςτθν τελευταία παράγραφο και τθν αφαιρζςουμε, τι απομζνει; Ερχόμαςτε λοιπόν ςτθν τρίτθ εναλλακτικι δυνατότθτα. γ) ζνα κείμενο μπορεί να αποτελείται αποκλειςτικά από μια δομι (ςφμβολο) τζλουσ κειμζνου (δθλαδι να μθν ζχει κανζνα απολφτωσ περιεχόμενο). Ράλι εδϊ υπάρχει μια φαινομενικι παραδοξότθτα: ζνα κενό, μπορεί να κεωρθκεί ωσ κείμενο; Θ απάντθςθ είναι ςαφζςτατα ζνα «ναι» και μάλιςτα ζχουμε ζνα τυπικό παράδειγμα περίπτωςθσ ςτθν οποία οι πρακτικζσ μασ ςε ςχζςθ με τα κείμενα ζχουν υποςτεί βακειζσ μεταβολζσ. Ασ υποκζςουμε ότι ςκοπεφετε να γράψετε κάποια ςτιγμι μια επιςτολι ςτο Διμαρχο τθσ πόλθσ ςασ για να παραπονεκείτε για τθν αραιι αποκομιδι απορριμμάτων ςτθν περιοχι ςασ. Δεν είναι επείγουςα ανάγκθ, αλλά κάποια ςτιγμι ςτο άμεςο μζλλον κα πρζπει να τθ γράψετε. Το κείμενο τθσ επιςτολισ δεν ζχει φυςικά καμιά υλικι υπόςταςθ, είναι μόνο μια ιδζα ςτο μυαλό ςασ. Ζτςι, είναι μάλλον απίκανο να αφιςετε ςε μια γωνιά του γραφείου ςασ ζνα ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 171/413

273 ολόλευκο φφλλο χαρτιοφ κεωρϊντασ το ωσ το «κείμενο που κα ςτείλετε ςτο Διμαρχο» και το οποίοι κείμενο κα γράψετε αργότερα. Με τουσ Θ.Υ. όμωσ τα πράγματα αλλάηουν. Είναι μια ςυνθκιςμζνθ πρακτικι (προςωπικά τθν κάνω ςυςτθματικά) θ δθμιουργία ενόσ νζου αρχείου με ονομαςία «Επιςτολι ςτο Διμαρχο.doc» που κα είναι χωρίσ κανζνα περιεχόμενο, αλλά παρ όλα αυτά κα υπάρχει και κα το βλζπετε, ενδεχομζνωσ, πάνω ςτθν επιφάνεια εργαςίασ του Θ.Υ. ςασ. Τι περιζχει αυτό το κείμενο; Για ςασ τίποτε. Για τον επεξεργαςτι κειμζνου ςασ ζνα (αόρατο) ςφμβολο «τζλουσ κειμζνου». Θ ουςιϊδθσ διαφορά με το χειρόγραφο κείμενο είναι ότι το ψθφιακό κείμενο, ζχει μια ςχεδόν υλικι φπαρξθ ςε ςχζςθ με το χειρόγραφο ι το ζντυπο κείμενο που υφίςταται μόνο αν γραφεί. Θ φπαρξθ του κειμζνου ςτον Θ.Υ. είναι ςχεδόν υλικι με τθν ζννοια ότι θ αναπαράςταςθ του κειμζνου πάνω ςτθν επιφάνεια εργαςίασ (δθλαδι το μικρό χαρακτθριςτικό εικονίδιο με τθν ονομαςία «Επιςτολι κ.λπ.») είναι ςχεδόν ζνα υλικό αντικείμενο το οποίο μπορείτε να δθμιουργιςετε ι να διαγράψετε, να το αντιγράψετε, να το μετακινιςετε κ.λπ. Βζβαια θ (ψθφιακι) πραγματικότθτα είναι ακόμθ πιο πολφπλοκθ γιατί το κείμενο «δεν υφίςταται» ωσ υλικό αντικείμενο «κάπου» μζςα ςτον Θ.Υ. ι το ςκλθρό μου δίςκο, αλλά αναπαρίςταται με ζναν τελείωσ ςυμβολικό τρόπο, για παράδειγμα, ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ αναπαρίςταται ωσ μια διαδοχι προςανατολιςμζνων ςτοιχειωδϊν μαγνθτικϊν δίπολων ομολογουμζνωσ μια αναπαράςταςθ που κακόλου δε κυμίηει το αρχικό κείμενο (ζνα ποίθμα ι μια ςυνταγι για μουςακά), αλλά παρόλα αυτι είναι εξαιρετικά αποτελεςματικι (και άλλαξε παγκοςμίωσ τισ ςυνικειεσ των ανκρϊπων ςχετικά με τα κείμενα). Φυςικά πολλά ερωτθματικά μζνουν ανοιχτά: πϊσ ορίηεται μια δομι παραγράφου; Είναι εφκολο να μαντζψει κανείσ ότι μια δομι παραγράφου ορίηεται ωσ μια διαδοχι προτάςεων που τελειϊνουν με ζνα ςφμβολο τζλουσ παραγράφου ( ), μια πρόταςθ αποτελείται από μια διαδοχι λζξεων που τερματίηονται από ζνα ςθμείο ςτίξεωσ όπωσ θ τελεία ι το ερωτθματικό κ.ο.κ. Ζνα άλλο ερϊτθμα είναι ςυνδεδεμζνο με τθν ζννοια τθσ παραγράφου: όλα τα κειμενικά είδθ αποτελοφνται από παραγράφουσ; Ζνα ποίθμα ι ζνα φφλλο από λογιςτικό βιβλίο μποροφμε να ιςχυριςτοφμε ότι αποτελείται από παραγράφουσ; Ζνασ αρικμόσ αποτελεί μια λζξθ; Αυτά και πολλά άλλα ερωτιματα μζνουν ίςωσ ανοιχτά για τον αναγνϊςτθ και οριςμζνα ακόμθ και για τουσ Ρλθροφορικοφσ. Απλϊσ και μόνο χάριν αςκιςεωσ, κα μποροφςε κανείσ να αναρωτθκεί με ποιο τρόπο «ξεχωρίηουν» οι λζξεισ ςε «μθ-κειμενικά» αντικείμενα όπωσ θ αναγνϊριςθ τθσ προφορικισ ομιλίασ και θ αυτόματθ μετατροπι τθσ ςε γραπτό κείμενο. Εν πάςθ περιπτϊςει, θ Ρλθροφορικι ζχει μια τζτοια προβλθματικι γφρω από τα κείμενα, μια εντελϊσ ιδιαίτερθ «οπτικι γωνία» από τθν οποία «βλζπει» τα κείμενα. Αυτι θ ιδιαίτερθ αντιμετϊπιςθ των κειμζνων ςτο πλαίςιο τθσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 172/413

274 Ρλθροφορικισ ωςτόςο, δθμιουργεί με τθ ςειρά τθσ ιδιαιτερότθτεσ ςτα ψθφιακά περιβάλλοντα με τα οποία εργαηόμαςτε και επιβάλλει νζεσ πρακτικζσ και νζεσ ςχζςεισ με τα κείμενα. Για να επανζλκουμε ςτο αρχικό μασ παράδειγμα, θ «ματιά» τθσ Ρλθροφορικισ πάνω ςτο Σφνταγμα είναι λοιπόν τελείωσ ιδιαίτερθ. Δεδομζνθσ μάλιςτα τθσ εξαιρετικισ ςθμαςίασ του κειμζνου αυτοφ για τθν Ελλάδα, ενδεχομζνωσ ζχει προςδιοριςτεί θ δομι του με πιο ςυγκεκριμζνο τρόπο. Ζτςι, το Σφνταγμα, αποτελείται από ζναν τίτλο, ζνα προοίμιο και μια διαδοχι άρκρων. Κάκε άρκρο ζχει μια επικεφαλίδα αρικμθμζνθ και αποτελείται από μια διαδοχι ενοτιτων αρικμθμζνων με αρχαία ελλθνικι αρίκμθςθ. Κάκε ενότθτα αποτελείται από παραγράφουσ κ.ο.κ. (πικανότατα θ περιγραφι αυτι δεν είναι ακριβισ, αλλά το νόθμα παραμζνει το ίδιο). Θ Ρλθροφορικι λοιπόν, κεωρεί τα κείμενα ωσ μια ιδιαίτερθ κατθγορία οντοτιτων και επιηθτεί πάντοτε να τα προςδιορίςει ςχεδόν ςυςτθματικά με τυπικό τρόπο (formal), αδιαφορϊντασ τελείωσ για το νόθμα ι το περιεχόμενο τουσ. Για να είμαςτε ακριβζςτεροι, θ Ρλθροφορικι ζχει ζνα «ενδιαφζρον» για ςτοιχεία των κειμζνων που ςυνδζονται με το νόθμα τουσ ι το ςτυλ τουσ, αλλά πάντα μζςα ςτα πλαίςια ενόσ φορμαλιςμοφ. Θ ελαφρότθτα και το βάροσ του φορμαλιςμοφ Το βαςικότερο ίςωσ ερϊτθμα είναι το ακόλουκο: για ποιο λόγο τα κείμενα πρζπει να ορίηονται με τόςο εξαντλθτικά ακριβι και λεπτομερι τρόπο, ςαν να είναι Μακθματικά αντικείμενα όπωσ ζνα πολφγωνο ι μια ςυνάρτθςθ (ςτθν πραγματικότθτα ζνα κείμενο είναι ζνα μακθματικό αντικείμενο, μια μακθματικι οντότθτα ςτα πλαίςια τθσ Ρλθροφορικισ); Αυτι θ ακρίβεια ςτθ διατφπωςθ είναι επιβεβλθμζνθ από το είδοσ τθσ επεξεργαςίασ που επικυμοφμε να κάνουμε ςτα κείμενα. Για παράδειγμα, ςτουσ επεξεργαςτζσ κειμζνου, ανά πάςα ςτιγμι μποροφμε να ελζγξουμε το πλικοσ των λζξεων (ι παραγράφων ι γραμμϊν) του κειμζνου που γράφουμε, δυνατότθτα χριςιμθ ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ κατά ςφμπτωςθ και ςτθν τρζχουςα, κακϊσ οι Επιμελθτζσ του ανά χείρασ τόμου ηιτθςαν κείμενα «όχι μεγαλφτερα από λζξεισ». Υπάρχουν ωςτόςο πολφ ουςιαςτικότεροι λόγοι για τθν φπαρξθ αυτϊν των οριςμϊν: ςυγκεκριμζνα θ υλοποίθςθ επεξεργαςτϊν κειμζνου δε κα ιταν εφικτι χωρίσ να προςδιορίηεται με ακρίβεια το αντικείμενο τθσ επεξεργαςίασ, δθλαδι τι είναι ακριβϊσ ζνα κείμενο. Οι επιπτϊςεισ αυτισ τθσ κεϊρθςθσ των κειμζνων, ςε ςυνδυαςμό με μια ςειρά άλλουσ παράγοντεσ γενικότερου χαρακτιρα (όπωσ θ τάςθ για δθμιουργία όλο και περιςςότερο ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 173/413

275 αποτελεςματικϊν επεξεργαςτϊν κειμζνου, εξαιτίασ του ανταγωνιςμοφ) επθρεάηουν βακειά τουσ τρόπουσ με τουσ οποίουσ δθμιουργοφμε και επεξεργαηόμαςτε κείμενα. Οι επεξεργαςτζσ κειμζνου διορκϊνουν αυτόματα αβλεψίεσ ςτθν πλθκτρολόγθςθ: για παράδειγμα μετατρζπουν αυτόματα ςε κεφαλαίο το πρϊτο γράμμα μιασ νζασ πρόταςθσ και αντιςτρόφωσ κάνουν πεηό ζνα κεφαλαίο γράμμα ςτθ μζςθ μιασ λζξθσ (ο τυπικόσ τρόποσ με τον οποίο ορίηονται οι λζξεισ, οι προτάςεισ κ.λπ. που περιγράψαμε παραπάνω, επιτρζπει ακριβϊσ ςτον επεξεργαςτι κειμζνου να «αναγνωρίηει» αν ζνα γράμμα είναι το πρϊτο γράμμα μιασ πρόταςθσ ι κάποιο ενδιάμεςο). Μερικζσ φορζσ μάλιςτα, αυτό γίνεται παρά τθ κζλθςι μασ και πρζπει να βροφμε τρόπουσ να παρακάμψουμε τισ «διορκϊςεισ» του επεξεργαςτι κειμζνου. Ραρόμοια, ο επεξεργαςτισ μπορεί να διορκϊςει αυτόματα μια λζξθ ανορκόγραφα γραμμζνθ ι με κάποιο λάκοσ ςτθν πλθκτρολόγθςθ ιδίωσ αν αυτό γίνεται ςυχνά: το γεγονόσ ότι ςυχνά γράφω «εκαπίδευςθ», αντί για «εκπαίδευςθ» επιτρζπει ςε οριςμζνουσ επεξεργαςτζσ κειμζνου τθν αυτόματθ μετατροπι τθσ πρϊτθσ μορφισ (λανκαςμζνθσ) ςτθ δεφτερθ (ορκι). Θ αυτόματθ διόρκωςθ ορκογραφικϊν λακϊν ζχει βζβαια τεράςτια ςθμαςία, κακϊσ εξαλείφει πρακτικά μια αδυναμία των ανκρϊπων να ζχουν απολφτωσ ορκογραφθμζνα κείμενα. Από τθ μια μεριά μποροφμε να ιςχυριςτοφμε πωσ αυτι θ δυνατότθτα τθσ αυτόματθσ «ορκογράφθςθσ» εξαλείφει εν μζρει τα ςθμεία μιασ κοινωνικισ διάκριςθσ, κακϊσ θ ανορκογραφία κεωρείται ςυχνά ωσ ςθμείο μειωμζνθσ εγγραμματοςφνθσ και άρα δείκτθσ κοινωνικισ προζλευςθσ και (μειωμζνθσ) κοινωνικισ ιςχφοσ. Από τθν άλλθ, θ αυτόματθ ορκογραφικι διόρκωςθ ζμμεςα επιβάλλει πρότυπα γραφισ, αφοφ ακολουκεί κανόνεσ ορκογραφίασ ςφμφωνα με κάποια πρότυπα, αναγκάηοντασ μασ ι να τα ακολουκιςουμε ι να τα αγνοιςουμε αλλά με κάποιο (μικρό ι μεγάλο) κόςτοσ. Ο επεξεργαςτισ κειμζνου που χρθςιμοποιϊ αναγνωρίηει ωσ ορκι και τθ λζξθ «τραίνο» και τθ λζξθ «τρζνο», δείχνει όμωσ λιγότερθ ανοχι ςτθ λζξθ «βακειά» επιμζνοντασ ςτθ λζξθ «βακιά». Δεν αναγνωρίηει ωσ ζγκυρθ τθ λζξθ «εγγραμματοςφνθ» (που χρθςιμοποιϊ λίγεσ γραμμζσ πιο πάνω), οφτε και τθ λζξθ «κειμενικόσ» (κάποια ζχκρα με τουσ όρουσ γλωςςολογικισ προζλευςθσ ι τυχαίο;). Αν μπορϊ να αγνοιςω τισ υποδείξεισ του επεξεργαςτι κειμζνου, ι με ζνα μικρό κόπο να τον «αναγκάςω» να τισ αγνοιςει, ςε άλλεσ περιπτϊςεισ θ αντιμετϊπιςθ είναι πιο πολφπλοκθ, όπωσ ςτα κείμενα που είναι μεικτά (δίγλωςςα) ι περιζχουν τόνουσ, πνεφματα και άλλα ςθμεία. Σε ζνα άλλο επίπεδο, οι επεξεργαςτζσ κειμζνου εξαφανίηουν επίςθσ, αυτό που ονομάηουμε «γραφικό χαρακτιρα», άλλο ζνα ςτοιχείο που διαςυνδζεται αδιοράτωσ αλλά αποφαςιςτικά με το βακμό εγγραμματοςφνθσ κάκε ατόμου. Υποκζτω, ότι αυτό κα είναι πολφ πιο ζντονο ςε χϊρεσ τθσ Δυτικισ Ευρϊπθσ όπου υπάρχει ζνασ πολφ πιο ζντονοσ διαχωριςμόσ ανάμεςα ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 174/413

276 ςτθ γραφι των «εγγραμμάτων» (που είναι ςυνεχόμενθ) και μθ-εγγραμμάτων, ι οριακά, των «ξζνων», που γράφουν τα γράμματα ξζχωρα το ζνα από το άλλο, όπωσ ςτα ζντυπα. Σε γλϊςςεσ ςτισ οποίεσ οι επεξεργαςτζσ κειμζνου ζχουν περιςςότερεσ δυνατότθτεσ (όπωσ θ Αγγλικι) ελζγχεται όχι μόνο θ ορκογραφία των λζξεων, αλλά και θ δομι φράςεων και παραγράφων (και ςτα ελλθνικά επίςθσ, αλλά ςε μικρότερο βακμό). Ζτςι οι γνωςτζσ πράςινεσ, «κυματιςτζσ» υπογραμμίςεισ επιςθμαίνουν «ςφάλματα» ςυντακτικοφ και ενδεχομζνωσ, γλωςςικά «ςφάλματα» (ςφάλματα πάντοτε κατά τθ «δικι του» εκτίμθςθ). Επιςθμαίνουν, για παράδειγμα, τθν φπαρξθ δυο κενϊν ανάμεςα ςε λζξεισ, τθν αςυμφωνία κατά γζνοσ ι αρικμό ανάμεςα ςε ζνα ουςιαςτικό και ζνα επίκετο, αλλά και μια ςειρά άλλων χαρακτθριςτικϊν που ςυνδζονται ίςωσ με το «ςτυλ» του κειμζνου. Αν για κάποιο λόγο, ο επεξεργαςτισ κειμζνου ςασ κεωριςει ότι θ φράςθ που γράψατε δεν είναι αποδεκτι (με κριτιρια γλωςςικά), ςασ ςυνιςτά να τθν αναδιαμορφϊςετε. Οριςμζνοι εξειδικευμζνοι επεξεργαςτζσ κειμζνου ζχουν ακόμθ περιςςότερεσ δυνατότθτεσ: επεξεργαςτζσ που χρθςιμοποιοφν επαγγελματίεσ τισ γραφισ (όπωσ οι δθμοςιογράφοι), ελζγχουν ςτοιχεία όπωσ θ χριςθ ςπανίων λζξεων ι αςυνικιςτων γραμματικϊν τφπων (που, ενδεχομζνωσ, κακιςτοφν το κείμενο δυςνόθτο, ακατάλλθλο για το ςτοχευόμενο αναγνωςτικό κοινό του εντφπου) ι ακόμθ και το μικοσ των προτάςεων: ο μακροπερίοδοσ λόγοσ, με πολλζσ δευτερεφουςεσ προτάςεισ είναι μάλλον δυςπρόςιτοσ, ο εξαιρετικά βραχυπερίοδοσ, «κοφτόσ» λόγοσ, μοιάηει ακαλλιζργθτοσ ι «λαχανιαςμζνοσ». Στοιχεία ενόσ προςωπικοφ ςτυλ ενςωματϊνουν και άλλοι ειδικοί επεξεργαςτζσ κειμζνου όπωσ τα ειδικά λογιςμικά που χρθςιμοποιοφν οι μεταφραςτζσ, τα οποία απομνθμονεφουν ςυγκεκριμζνεσ μεταφράςεισ λζξεων ι ολόκλθρων εκφράςεων, και τισ προτείνουν ςε αντίςτοιχεσ περιπτϊςεισ. Με ζνα γενικό τρόπο, ςε όλεσ τισ παραπάνω περιπτϊςεισ, οι επεξεργαςτζσ κειμζνου κακίςτανται λιγότερο αποτελεςματικοί μπροςτά ςε ιδιάηοντα γλωςςικά ςτοιχεία, που αποτελοφν ιδιαίτερεσ εκφράςεισ κεμιτζσ και, ενδεχομζνωσ, ςυνθκιςμζνεσ ςε ζνα γλωςςικό περιβάλλον, αλλά αςυνικιςτεσ ςε άλλο. Για παράδειγμα, οι μακροπερίοδεσ φράςεισ «αντιμετωπίηονται» με δυςπιςτία από τουσ επεξεργαςτζσ κειμζνου που «αγαποφν» τισ απλοφςτερεσ εκφράςεισ και προτιμοφν ςαφϊσ τον παρατακτικό λόγο από τον υποτακτικό: δευτερεφουςεσ προτάςεισ, για παράδειγμα, μεταφράηονται από τα Ελλθνικά ςτα Αγγλικά πολφ πιο άκομψα και ανεπιτυχϊσ από αυτόματουσ μεταφραςτζσ (τφπου Google translator) από τισ προτάςεισ με απλοφςτερθ δομι. Πςεσ και όςοι χρθςιμοποιοφν αυτόματουσ μεταφραςτζσ, οφείλουν να χρθςιμοποιοφν απλζσ ςχετικά και μικροφ μικουσ φράςεισ, προκειμζνου να επιτφχουν ικανοποιθτικζσ μεταφράςεισ. Ζνα ςτυλ κειμζνου είναι λοιπόν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 175/413

277 επιβεβλθμζνο ζμμεςα, προκειμζνου να λειτουργιςουν ικανοποιθτικά οι μθχανιςμοί αυτόματθσ μετάφραςθσ. Θ τυπικι αντιμετϊπιςθ τθσ γλϊςςασ επίςθσ αφινει, για τθν ϊρα, άλυτα οριςμζνα προβλιματα που δθμιουργοφνται ςτθν αυτόματθ μετάφραςθ (που ςτθρίηεται και αυτι ςε τυπικοφσ κανόνεσ), και οφείλονται ςτθν αδυναμία ελζγχου, από τον αυτόματο μεταφραςτι, του γενικότερου πλαιςίου μζςα ςτο οποίο εγγράφονται τα γλωςςικά ςτοιχεία: ζτςι θ λζξθ «τριανταφυλλιά» μπορεί να ςθμαίνει το φυτό, αλλά μπορεί να είναι και γυναικείο όνομα (οπότε φυςικά πρζπει να γραφεί ωσ Triantafyllia και να μθ μεταφραςτεί ωσ rosebush). Βζβαια, για να είμαςτε δίκαιοι, πρζπει να αναγνωρίςουμε ότι οι αυτόματοι μεταφραςτζσ βελτιϊνονται κεαματικά και ζτςι εξαλείφονται οι πιο τρανταχτζσ αδυναμίεσ τουσ: πριν μερικά χρόνια ζνασ αυτόματοσ μεταφραςτισ μετζφραςε το κακόλα νόμιμο γυναικείο όνομα «Μαροφλα» ωσ salad, προφανϊσ κεωρϊντασ το ωσ παραφκορά τθσ λζξθσ «μαροφλι». Με ζναν γενικό τρόπο λοιπόν, το γεγονόσ ότι οι γλωςςικοί κανόνεσ (ορκογραφίασ, ςφνταξθσ, ςτυλ) που είναι ενςωματωμζνοι ςτουσ ςφγχρονουσ επεξεργαςτζσ κειμζνου βαςίηονται ςε τυπικοφσ και μόνο κανόνεσ (άρα ςε απλοφσ ςχετικά κανόνεσ που μποροφν να «τυποποιθκοφν»), επιβάλλει ουςιαςτικά τθν ζλλειψθ οιουδιποτε είδουσ «ευελιξίασ» που είναι επιτρεπτι, ακόμθ και επικυμθτι, ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ παραγωγισ κειμζνων. Για παράδειγμα, ο Στρατισ Τςίρκασ ςτισ «Ακυβζρνθτεσ Ρολιτείεσ» του «παραβιάηει» ζνα βαςικό κανόνα του ςυντακτικοφ και χρθςιμοποιεί ωσ γενικι τθσ λζξθσ «ανκρωπάκι» τθν ίδια τθ λζξθ «ανκρωπάκι», με ζναν τρόπο ωςτόςο που όχι μόνο είναι ευπρόςδεκτοσ από το γλωςςικό αίςκθμα του αναγνϊςτθ, αλλά είναι ακόμθ και λυτρωτικόσ. Σιμερα, ςε εξελιγμζνουσ επεξεργαςτζσ κειμζνου, ο Τςίρκασ ενδεχομζνωσ κα ειςζπραττε μια μόνιμθ «πράςινθ» υπογράμμιςθ. Θ τυπικι κεϊρθςθ των κειμζνων και των ςτοιχείων που τα απαρτίηουν, επιτρζπει τθν υπζρβαςι τουσ, όταν αυτό είναι επικυμία των «δθμιουργϊν». Ζτςι τα περίφθμα anti-spam φίλτρα (δθλαδι φίλτρα που φιλτράρουν τα ανεπικφμθτα s) δε κεωροφν «αυκεντικό» κείμενο μια λζξθ που ςυντίκεται από τα ςφμβολα /, Λ, \, R, G, A, A και τθν αφινουν να «περάςει» ςε που λαμβάνω και διαβάηω: \ / Λ Α G R A. Με ανάλογα τεχνάςματα λαμβάνω s που αναφζρονται ςε V*I*A*G*R*A (ελπίηω ότι δε δθμιουργικθκε θ εντφπωςθ ότι παίρνω μόνο τζτοια s) ι αναφζρονται ςε m0rtgage (το «0» είναι «μθδζν» και όχι «όμικρον», οπότε ο ελεγκτισ των μθνυμάτων κεωρεί ότι δεν πρόκειται για αυκεντικι «λζξθ»). Θ ζμμεςθ προβολι γλωςςικϊν προτφπων, ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ αφορά και πλιρθ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 176/413

278 κείμενα ι ακόμθ και κειμενικά είδθ. Οριςμζνοι επεξεργαςτζσ κειμζνου προτείνουν αυτόματεσ περιλιψεισ κεφαλαίων (άλλθ μια περίπτωςθ ςτθν οποία οι ςφνκετεσ και μακριζσ φράςεισ δεν «ευδοκιμοφν») ι ςυνοδεφονται από πρότυπα/υποδείγματα κειμζνων που προτείνουν ςτουσ χριςτεσ: για παράδειγμα ο επεξεργαςτισ κειμζνου τθσ Microsoft (το γνωςτό word) ςυνοδεφεται από μοντζλα επιςτολϊν, υποδείγματα βιογραφικϊν και άλλα κείμενα, δθμιουργθμζνα με ςυγκεκριμζνα πρότυπα. Από τθ ςυγγραφι των κειμζνων ςτθν επιμζλειά τουσ: θ ατομικι παραγωγι κειμζνων H απόλυτθ επικράτθςθ των ψθφιακϊν τεχνολογιϊν ςυνετζλεςε ςτθ μερικι «εγκατάλειψθ» του χειρόγραφου, προσ όφελοσ του ψθφιακοφ κειμζνου. Τα ψθφιακά κείμενα είναι πιο εφχρθςτα από πολλζσ απόψεισ: για παράδειγμα, κακϊσ μποροφν να διορκωκοφν και να αναςχθματιςτοφν πλιρωσ ςε κάκε ςτιγμι, επιτρζπουν νζεσ προςεγγίςεισ ςτθν ίδια τθ δθμιουργία τουσ, προςεγγίςεισ που ιταν πρακτικά ανζφικτεσ ςτθν εποχι προ των ψθφιακϊν τεχνολογιϊν. Ρριν από τισ ψθφιακζσ τεχνολογίεσ, θ δθμιουργία ενόσ νζου κειμζνου ιταν κατ ουςία μια εργαςία με το «χζρι». Ελάχιςτοι χρθςιμοποιοφςαν γραφομθχανι και φυςικά κανείσ δεν μποροφςε να προςφφγει ςτθν τυπογραφία. Ζτςι κι αλλιϊσ, ακόμθ και με τθ γραφομθχανι ι τισ εκτυπωτικζσ μθχανζσ, θ διόρκωςθ ενόσ κειμζνου ιταν εξαιρετικά δαπανθρι, γιατί ςτθν πραγματικότθτα απαιτοφςε το γράψιμο εκ νζου και εξ ολοκλιρου των διορκωμζνων ι αναμορφωμζνων τμθμάτων. Αυτό επζβαλε μια ιδιαίτερθ οικονομία «ςχεδίαςθσ» και ςυγγραφισ κειμζνων: για παράδειγμα θ φπαρξθ ενόσ «ςκελετοφ», ι μιασ περίλθψθσ του κειμζνου ιταν πολλζσ φορζσ χριςιμθ (ι απαραίτθτθ) ωσ οδθγόσ για τθν πλιρθ ανάπτυξθ του κειμζνου. Επίςθσ θ γραφι του κειμζνου απαιτοφςε μεγάλθ πνευματικι ςυγκζντρωςθ γιατί αλλιϊσ ιταν πολφ χρονοβόρα διαδικαςία να ξαναγραφεί μια «πρϊτθ ςκζψθ» του δθμιουργοφ ςε αρτιότερθ μορφι. Τα ψθφιακά περιβάλλοντα παραγωγισ κειμζνου επιτρζπουν αντίκετα τθ δθμιουργία κειμζνων με τρόπο γραμμικό, με μια ροι των ςκζψεων περίπου ςυνειρμικι: ο γράφων μπορεί πάντοτε να ςυναρμολογιςει τα μζρθ ενόσ κειμζνου δθμιουργθμζνου αποςπαςματικά, να τα αναδιατάξει όςεσ φορζσ κζλει, χωρίσ μεγάλο κόπο. Θ νζα «οικονομία» των κειμζνων δίνει πολφ μεγαλφτερθ ελευκερία ςτο γράφοντα, επιτρζπει τθ δθμιουργία «από τα κάτω», δθλαδι ςυνκζτοντασ ψθφίδεσ λόγου, τμιματα κειμζνων, φράςεισ ςχεδόν ςυνειρμικά παραχκείςεσ, ςε αντίκεςθ με τθ ςυμβατικι, χειρόγραφθ παραγωγι, που επιβάλλει ςτο ςυγγραφζα να ζχει ςτο μυαλό του ζνα γενικότερο πλάνο και να το αναλφςει ςε επιμζρουσ τμιματα, εργαηόμενοσ, κατά κάποιο τρόπο, «από τα πάνω». ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 177/413

279 Κα πρζπει εξάλλου να ςθμειϊςουμε ότι θ ευκολία πρόςβαςθσ ςε μια απειρία κειμζνων, για οιοδιποτε κζμα, μζςω του Διαδικτφου, επιτρζπει τθ ςφνκεςθ κειμζνων και με δάνειεσ φράςεισ, εκφράςεισ ι ακόμθ και με δανειςμζνα ολόκλθρα τμιματα κειμζνων. Δεν ζχουμε βζβαια αντικειμενικά κριτιρια για να υποςτθρίξουμε ότι ζχει μεταβλθκεί τόςο ριηικά αυτό που αποκαλοφμε «οικονομία» τθσ παραγωγισ κειμζνων. Ωςτόςο, θ αφκονία ευμεγζκων κειμζνων, που ςε μεγάλο βακμό περιλαμβάνουν τμιματα οικειοποιθμζνα από άλλεσ πθγζσ, ι επαναλιψεισ και κενοφσ βερμπαλιςμοφσ είναι πολφ εμφανείσ ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ, όπωσ για παράδειγμα ςτισ εργαςίεσ των φοιτθτϊν: με τθν πάροδο των ετϊν, ακόμθ και οι πρϊτεσ εργαςίεσ των φοιτθτϊν είναι πολυςζλιδεσ και μια ςυςτθματικι μελζτθ τουσ φανερϊνει πολφ εφκολα ότι πρόκειται για ςυρραφζσ χωρίσ εςωτερικι ςυνοχι, με πολλζσ επαναλιψεισ, αυκεντικά παιδιά του copy-paste. Βζβαια, οι επεξεργαςτζσ κειμζνου πάςχουν ςε ζνα βαςικό ςθμείο, ςε ςχζςθ με τα χειρόγραφα: θ φπαρξθ μιασ και μοναδικισ, κατά κανόνα περιοριςμζνθσ και δφςχρθςτθσ επιφάνειασ για τθν αναπαράςταςθ ενόσ κειμζνου, τθσ οκόνθσ, δεν επιτρζπει παρά μια περιοριςμζνθ «ματιά» ςτο κείμενο: ςτθν οκόνθ δε μποροφμε να το «απλϊςουμε» όπωσ το χαρτί και να αποκτιςουμε μια αίςκθςθ του ςυνολικοφ του μεγζκουσ και του ςθμείου ςτο οποίο εργαηόμαςτε μια δεδομζνθ ςτιγμι. Θ περιοριςμζνθ «κινθτικότθτα» εξάλλου των οκονϊν και θ ευαιςκθςία τουσ, αποτελοφν ζναν πρόςκετο ςθμείο όπου το χαρτί υπερζχει. Τα πραγματικά κινθτά και ευζλικτα μζςα (όπωσ το ipad) ζχουν ακόμθ πιο περιοριςμζνθ επιφάνεια για τθν «αναγραφι» των κειμζνων. Στουσ επεξεργαςτζσ κειμζνου λοιπόν, αναγκαηόμαςτε να υιοκετιςουμε άλλεσ ςτρατθγικζσ για να ζχουμε μια ςυνολικι αίςκθςθ: να δοφμε τουσ αρικμοφσ των ςελίδων, να εμφανίςουμε πολλαπλζσ ςελίδεσ ςε μια οκόνθ (ςε ςμίκρυνςθ), ι ωσ τελευταία καταφυγι, να εκτυπϊςουμε το κείμενο μασ και να το δοφμε ςτο χαρτί. Θ ςταδιακι εγκατάλειψθ τθσ γραφισ με το χζρι προσ όφελοσ τθσ ψθφιακισ παραγωγισ κειμζνων, ζχει, κατά τθν άποψι μασ μια πολφ βακειά επίπτωςθ ςτον τρόπο με τον οποίο οργανϊνουμε τθ ςκζψθ μασ προκειμζνου να τα παραγάγουμε. Αξίηει ίςωσ να αναφζρουμε και μια άλλθ δευτερεφουςα μεν αλλά χαρακτθριςτικι επίπτωςθ τθσ ςταδιακισ μείωςθσ των χειρογράφων. Είναι θ ενίςχυςθ τθσ ματαιόδοξθσ κουλτοφρασ των «οργάνων» τθσ γραφισ χειρόσ. Τα ακριβά ςτυλό (και μάλιςτα μελάνθσ) αναδεικνφονται ςιωπθρά ςε δείκτεσ υψθλισ εγγραμματοςφνθσ (και ςυνακόλουκα ςυμβολικισ ιςχφοσ) του κατόχου τουσ, όπωσ ακριβϊσ ςτθν εποχι τθσ απόλυτθσ κυριαρχίασ του ψθφιοποιθμζνου ιχου, θ αναηιτθςθ και αγορά πανάκριβων πικάπ που παίηουν δίςκουσ βινυλίου, ζμμεςα «προδίδει» τον αλθκινό εραςτι του αυκεντικοφ που ξεχωρίηει από τθ μαηικι κατανάλωςθ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 178/413

280 και ανυψϊνεται πάνω από τουσ άλλουσ. Ιδθ από τισ πρϊτεσ χριςεισ των επεξεργαςτϊν κειμζνων, παρατθρικθκε επίςθσ μια ςταδιακι αφξθςθ τθσ διαχειριςτικισ «ευκφνθσ» του γράφοντοσ, θ οποία ςιμερα ζχει φκάςει ςτα ανϊτερα ςθμεία τθσ και μάλιςτα κεωρείται ωσ θ μόνθ εναλλακτικι δυνατότθτα. Στθ χειρόγραφθ παραγωγι κειμζνων, υπιρχε ζνασ διαχωριςμόσ ανάμεςα ςτο δθμιουργό του κειμζνου και το άτομο που είχε τθν ευκφνθ για τθ διαχείριςι του. Για παράδειγμα, τα χειρόγραφα δινόταν για δακτυλογράφθςθ ι για εκτφπωςθ και θ τελικι μορφι τουσ ιταν ευκφνθ αυτϊν που κα τα μετζτρεπαν από χειρόγραφα ςε τυπωμζνα (ι δακτυλογραφθμζνα). Σιμερα ωςτόςο, τα πράγματα ζχουν αλλάξει, κακϊσ ο δθμιουργόσ ενόσ κειμζνου ζχει και τθν ευκφνθ τθσ μορφοποίθςισ του: θ ευκφνθ για το μζγεκοσ του κειμζνου, τθν επιλογι των κατάλλθλων γραμματοςειρϊν, τα διάςτιχα και ζνα αναρίκμθτο πλικοσ άλλων τεχνικϊν λεπτομερειϊν ζχει ςταδιακά εκχωρθκεί ςτο δθμιουργό του κειμζνου. Θ υποβολι ενόσ κειμζνου για δθμοςίευςθ ι ωσ πρόταςθ ςε ζνα Συνζδριο προχποκζτει τον πλιρθ ςεβαςμό των κανόνων μορφοποίθςθσ που ζχει υιοκετιςει το εν λόγω περιοδικό ι Συνζδριο. Ρολλζσ φορζσ μάλιςτα ηθτοφνται από τουσ ςυγγραφείσ ςυγκεκριμζνεσ διευκετιςεισ (όπωσ ο διαχωριςμόσ κειμζνου και εικόνων) προκειμζνου να διευκολυνκεί θ ενςωμάτωςθ του ψθφιακοφ κειμζνου ςε ζνα ςυλλογικό τόμο ι τεφχοσ περιοδικοφ. Ζτςι, κατά κάποιο τρόπο, εργαςίεσ και δεξιότθτεσ οι οποίεσ ςτα ζντυπα εξαςκοφνται από επαγγελματίεσ, ςτθ ψθφιακι τουσ ζκδοςθ αποτελοφν εργαςία που διεκπεραιϊνουν οι χριςτεσ. Οι χριςτεσ ςελιδοποιοφν και μορφοποιοφν τα κείμενά τουσ, ενκζτουν και παρεμβάλλουν εικόνεσ, φροντίηουν τα περιεχόμενα, τα εξϊφυλλα και ενδεχομζνωσ το δείκτθ (index) κακϊσ και τισ παραπομπζσ, τθ βιβλιογραφία και γενικά όλθ τθν εμφάνιςθ του κειμζνου - ανεξαρτιτωσ μεγζκουσ. Φυςικά όλθ θ δακτυλογράφθςθ γίνεται πια από τουσ ίδιουσ τουσ χριςτεσ. Ανάλογεσ μεταβολζσ παρατθροφνται και ςτθν παραγωγι άλλων ςθμειωτικϊν ςυςτθμάτων όπωσ θ επεξεργαςία εικόνασ, βίντεο, animation, ιχου. Τα φαινόμενα αυτά, ωςτόςο, είναι πολφ πιο ζντονα ςτθν παραγωγι κειμζνων. Βζβαια τα κείμενα που παράγονται ψθφιακά είναι πιο πολυάρικμα από τα χειρόγραφα. Ωςτόςο δε κα παραγκωνίςουν ποτζ τα κείμενα που παράγονται με τρόπουσ λοξοφσ και ςε αςυνικιςτα μζρθ: οι ερωτευμζνοι κα ςυνεχίςουν να ςθμειϊνουν ςτουσ τοίχουσ τον ζρωτά τουσ με ςπρζι (ελπίηω) και ο Μίκθσ Κεοδωράκθσ άλλων εποχϊν, κα αρπάξει πάλι το πλακζ πακζτο τςιγάρων για να γράψει ςτο πίςω μζροσ τουσ ςτίχουσ του τραγουδιοφ του για τον Σωτιρθ Ρζτρουλα, τθ ςτιγμι ακριβϊσ που ζμακε για τθ δολοφονία του 3. 3 Πξνζσπηθή καξηπξία ηνπ ηξαηή Σζίξθα αλ δελ απαηώκαη ζηε «Υακέλε Άλνημε». ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 179/413

281 Κείμενα και quasi-κείμενα: νζα κειμενικά είδθ Τα ψθφιακά κείμενα είναι πολυτροπικά, ενςωματϊνουν πολλαπλά μζςα και ςθμειωτικά ςυςτιματα, παράγονται μζςα ςε άλλα πλαίςια και με τρόπουσ εντελϊσ καινοφριουσ ςε ςχζςθ με τα ςυμβατικά χειρόγραφα ι τυπωμζνα κείμενα. Θ ψθφιακι τεχνολογία όμωσ πιγε πιο μακριά και κακιζρωςε και νζα «γζνθ» κειμζνων, νζα κειμενικά είδθ και μετακείμενα. Θ ανάλυςι τουσ, ακόμθ και θ απλι παρουςίαςι τουσ, απαιτεί πολφ περιςςότερο χϊρο από αυτόν που είναι διακζςιμοσ για το παρόν κείμενο: ζτςι, κα αρκεςτϊ ςτθ ςυνοπτικι αναφορά μερικϊν ςθμαντικϊν ςτοιχείων. Στθ νζα ψθφιακι οικολογία υπάρχουν «κείμενα» τα οποία ζχουν εφιμερθ φπαρξθ και παφουν ςε κάποιο ςθμείο να αποτελοφν «αυκεντικά» κείμενα, είναι quasi-κείμενα. Αυτό οφείλεται ςτο ότι θ ψθφιακι τεχνολογία, κακϊσ είναι υποχρεωμζνθ να αντιμετωπίηει τα «αντικείμενά» τθσ (κείμενα, ιχουσ, εικόνεσ, προγράμματα, ιςτοςελίδεσ) με τρόπο αυςτθρά προςδιοριςμζνο και ςυνεπι, δθμιοφργθςε μια δικι τθσ «λογικι» για τθ διαχείριςθ των πάςθσ φφςεωσ κειμζνων. Ζτςι, κείμενα μποροφν να δθμιουργθκοφν πρακτικά ςε όλα τα περιβάλλοντα: για παράδειγμα, όλα τα λογιςμικά των λεγόμενων εφαρμογϊν γραφείου επιτρζπουν τθν παραγωγι κειμζνων, αλλά κειμζνων που είναι «ςυνεπι» προσ το περιβάλλον τουσ και όχι προσ τθν αντίλθψι μασ για το τι είναι κείμενο. Μπορεί λοιπόν να δθμιουργιςει κανείσ κείμενα ςε ζνα επεξεργαςτι κειμζνου, ςε ζνα περιβάλλον λογιςτικϊν φφλλων (όπωσ το Excel) ι ακόμθ και ςε περιβάλλοντα παρουςιάςεων (όπωσ το PowerPoint). Ωςτόςο, το status των κειμζνων γίνεται πιο αςαφζσ ςε περιβάλλοντα όπωσ αυτό τθσ Ηωγραφικισ (βοθκθτικό πρόγραμμα Paint). O χριςτθσ μπορεί να διαχειριςτεί κείμενα: να τα δθμιουργιςει (να γράψει δθλαδι καινοφρια κείμενα) με τα επικυμθτά χαρακτθριςτικά (όπωσ μζγεκοσ ι χρϊμα των γραμμάτων κ.λπ.), να τα μετακινιςει, να επιλζξει χρϊμα και είδοσ γραμματοςειράσ. Ωςτόςο, μόλισ ο χριςτθσ αποφαςίςει ότι ολοκλιρωςε τθν επεξεργαςία του κειμζνου του, τότε το κείμενο παφει να υφίςταται ωσ τζτοιο. Ο χριςτθσ, εκ πρϊτθσ όψεωσ, δεν αντιλαμβάνεται καμιά διαφορά. Ωςτόςο το κείμενο του παφει πια να είναι διαχειρίςιμο ωσ κείμενο και ςυμπεριφζρεται ωσ εικόνα: είναι αδφνατον να αλλάξει κανείσ οιοδιποτε ςτοιχείο (π.χ. να αλλάξει τθ γραμματοςειρά του κειμζνου) και μπορεί να το μετακινιςει μόνο ωσ εικόνα. Μάλιςτα με τθ βοικεια του ειδικοφ «εργαλείου» (ςβυςτιρα) μπορεί να ςβφςει ζνα τμιμα του κειμζνου δυνατότθτα ανφπαρκτθ ςτουσ επεξεργαςτζσ κειμζνου, όπου μπορεί κανείσ να προςκζςει ι να διαγράψει μόνο χαρακτιρεσ ι ςφνολα χαρακτιρων. Αυτό γιατί ςτουσ επεξεργαςτζσ κειμζνου θ ελάχιςτθ «επεξεργάςιμθ μονάδα» είναι ο χαρακτιρασ, ενϊ ςτθ Ηωγραφικι τφπου Paint ελάχιςτο ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 180/413

282 επεξεργάςιμο ςτοιχείο είναι το εικονοςτοιχείο (pixel). Αν κανείσ ωςτόςο αναφερκεί ςε περιβάλλοντα ηωγραφικισ τφπου Draw (όπωσ το Corel Draw), θ ςυμπεριφορά των «κειμζνων» είναι τελείωσ διαφορετικι. Ωσ τελευταίο παράδειγμα νζων κειμενικϊν γενϊν που δθμιοφργθςε θ ψθφιακι τεχνολογία αναφζρω τισ ιςτοςελίδεσ γνωςτζσ ςε όλουσ μασ. Οι ιςτοςελίδεσ, όλεσ οι ιςτοςελίδεσ, ςτθν απλι τουσ μορφι, αποτελοφν ζνα μείγμα κειμζνων και μετακειμζνου. Εννοϊ με αυτό ότι περιλαμβάνουν ταυτόχρονα ζνα «κείμενο», αλλά και ζνα ςφνολο «ςχολίων» για το ίδιο το κείμενο. Φυςικά τα ςχόλια αποτελοφν και αυτά ζνα κείμενο. Ρϊσ διακρίνονται λοιπόν τα κείμενα, από τα μετακειμενικά ςχόλια τουσ; Υπάρχει ζνασ πολφ απλόσ τρόποσ: τα μετακειμενικά τμιματα εγκλείονται μζςα ςτα ςφμβολα «<» και «>». Ασ κεωριςουμε για παράδειγμα τθν αρχικι ιςτοςελίδα του Ρανεπιςτθμίου Μακεδονίασ ( Στο κζντρο τθσ ιςτοςελίδασ υπάρχει ζνασ ςφντομοσ χαιρετιςμόσ του Ρρφτανθ του Ρανεπιςτθμίου, Κακθγθτι κ. Λωάννθ Χατηθδθμθτρίου. Πςο προςεκτικά και αν κοιτάξετε, δε κα δείτε πουκενά τα ςφμβολα «<» και «>». Ωςτόςο, είναι εκεί, αλλά παραμζνουν αόρατα για ςασ κακϊσ θ ςθμαςία τουσ (semantics) δεν πρζπει να λθφκεί υπόψθ από εςάσ, αλλά από το φυλλομετρθτι (browser) που χρθςιμοποιείτε (για παράδειγμα Internet Explorer ι Firefox). Για να αντιλθφκείτε ςε τι ακριβϊσ αναφζρομαι, εάν δεν το ζχετε κάνει ποτζ, δοκιμάςτε το εξισ μικρό πείραμα (διαρκεί λίγα δευτερόλεπτα). Αποκθκεφςτε τθν ιςτοςελίδα αυτι (τθν αρχικι του Ρανεπιςτθμίου Μακεδονίασ) ςτθν επιφάνεια εργαςίασ. Στθ ςυνζχεια, κάντε δεξί «κλικ» επάνω ςτο εικονίδιο τθσ ιςτοςελίδασ και επιλζξτε να τθν ανοίξετε με το Σθμειωματάριο (notepad). Ζνα μικρό ςοκ: αυτό που βλζπετε δε φαίνεται να ζχει καμιά απολφτωσ ςχζςθ με τθν ιςτοςελίδα του Ρανεπιςτθμίου Μακεδονίασ. Είναι ζνα κείμενο που μοιάηει με το παρακάτω: <!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN"> <html><head> <meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso "> Αν ζχετε υπομονι και αναηθτιςετε το κείμενο του χαιρετιςμοφ του κ. Ρρφτανθ, κα δείτε λίγο παρακάτω το κείμενο και τθν υπογραφι του: <br>κακθγθτισ Λωάννθσ Ακ. Χατηθδθμθτρίου <br><br><div style="text-align:right"> ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 181/413

283 Εδϊ το μετακείμενο διακρίνεται κακαρά: είναι ό,τι περιλαμβάνεται ανάμεςα ςε «<» και «>». Για παράδειγμα, το ςφμβολο <br> (ονομάηεται tag) είναι ζνα είδοσ «εντολισ προσ το φυλλομετρθτι ςασ και ςθμαίνει ότι ο φυλλομετρθτισ πρζπει να αφιςει μια ςειρά κενι μετά τθν αναγραφι του ονόματοσ «Λωάννθσ Ακ. Χατηθδθμθτρίου» (το br προζρχεται φυςικά από τθ λζξθ break). Εςείσ, βλζποντασ τθν ιςτοςελίδα δε βλζπετε το tag <br>. Βλζπετε όμωσ τα αποτελζςματά του (2 γραμμζσ κενζσ μετά το όνομα του κ. Ρρφτανθ, αφοφ υπάρχουν 2 διαδοχικά tags <br>). Οι ςφγχρονεσ ιςτοςελίδεσ κρφβουν μια πολφ πιο ςφνκετθ ιςτορία μείξθσ και διαχωριςμοφ περιεχομζνου και φόρμασ των ιςτοςελίδων, θ «αφιγθςθ» τθσ οποίασ ξεπερνά κατά πολφ το χϊρο που είναι διακζςιμοσ για το παρόν κείμενο. Στο Youtube, υπάρχει μια εξαιρετικι παρουςίαςθ αυτισ τθσ μείξθσ φόρμασ και περιεχομζνου, δθμιουργθμζνθ από τον κακθγθτι Michael Welsch και ζχει τον εφγλωττο τίτλο: THE MACHINE IS US/ING US. Αν και θ ςθμερινι ψθφιακι πραγματικότθτα ζχει αλλάξει ελαφρά ςε ςχζςθ με το κείμενο, το βίντεο που αναφζρω διατθρεί ςτο ακζραιο τθν αξία του ( Επίλογοσ Στόχοσ του παρόντοσ κειμζνου ιταν θ υπεράςπιςθ τθσ βαςικισ κζςθσ ότι θ ςθμερινι ψθφιακι τεχνολογία επθρεάηει βακφτατα τθν παραγωγι και επεξεργαςία κειμζνων και ςυντελεί επομζνωσ ςτθ νοθματοδότθςι τουσ. Συνζπεια του γεγονότοσ αυτοφ είναι ότι θ βακφτερθ κατανόθςθ και ανάλυςθ του ρόλου των ψθφιακϊν κειμζνων δε μπορεί να προζλκει παρά μόνο από τθ ςτενι ςυνεργαςία ερευνθτϊν από τισ κεωρθτικζσ επιςτιμεσ (ανκρωπολόγων, γλωςςολόγων, φιλολόγων, κοινωνιολόγων), αλλά και από τισ λεγόμενεσ κετικζσ (Ρλθροφορικι, αλλά και Μακθματικά). Βιβλιογραφία Bolter J.D. ( Οι μεταμορφϊςεισ τθσ γραφισ. Υπολογιςτζσ, υπερκείμενο και οι μεταμορφϊςεισ τθσ τυπογραφίασ. Ακινα: Μεταίχμιο. Cope Bill (Editor), Kalantzis Mary (Editor) (2000) Multiliteracies: Literacy Learning and the Design of Social Futures. Routledge. Postman Neil (2007) Διαςκζδαςθ μζχρι κανάτου. Ο δθμόςιοσ λόγοσ ςτθν εποχι του κεάματοσ. Ακινα: Εκδόςεισ ΚΑΤΑΤΛ. Reinking David (Editor), McKenna Michael C. (Editor), Labbo Linda D. (Editor), Kieffer Ronald ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 182/413

284 D. (Editor) (1898) Handbook of Literacy and Technology: Transformations in A Posttypographic World. Erlbaum. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 183/413

285 Ενότητα Σεναρίου 16 Πληροθορική και Μέθοδος Project 1. ΣΙΣΛΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ρροςεγγίηοντασ διερευνθτικά τθν «Κινθτι Τθλεφωνία» ςτο ςχολείο χρθςιμοποιϊντασ τθ Μζκοδο Project και Ρροθγμζνα Συνεργατικά Εργαλεία Διαδικτφου (web 2.0). 2. ΕΚΣΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ρροβλζπεται να διαρκζςει από 10 διδακτικζσ ϊρεσ εφόςον αφορά Ρλθροφορικι Γυμναςίου ζωσ και ζνα τετράμθνο εφόςον πραγματοποιθκεί ςτο πλαίςιο του μακιματοσ Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ (Projects) του ΓΕΛ ι ΕΡΑΛ. 3. ΕΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΔΩΝ / ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΕΝΕ ΓΝΩΕΙ Ρρόκειται για διδακτικό ςενάριο που μπορεί να ενταχκεί είτε ςτο μάκθμα «Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ» τθσ Αϋ Γενικοφ ι Επαγγελματικοφ Λυκείου, είτε ςτθ Βϋ Γενικοφ Λυκείου (Ματςαγγοφρασ κ.α., 2011), είτε ςτο μάκθμα Ρλθροφορικι τθσ Γ Γυμναςίου του Νζου Ρρογράμματοσ Σπουδϊν ςτθν Ενότθτα «Υλοποιϊ Σχζδια Ζρευνασ με ΤΡΕ» (Τηιμογιάννθσ κ.α., 2011). Οι μακθτζσ πρζπει να ζχουν κάποιεσ ςτοιχειϊδεισ γνϊςεισ επεξεργαςίασ κειμζνου και αναηιτθςθσ πλθροφοριϊν ςτο Διαδίκτυο. 4. ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΧΟΙ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Το ςυγκεκριμζνο διδακτικό ςενάριο ςτοχεφει για τον μακθτι: Στθν ανάπτυξθ μακθςιακϊν αποτελεςμάτων πλθροφορικοφ γραμματιςμοφ o Χρθςιμοποίθςθ wiki για επικοινωνία, διαμοίραςθ και ςυνδθμιουργία εκπαιδευτικοφ περιεχομζνου

286 o Τιρθςθ κακιερωμζνων κανόνων δεοντολογίασ (ςεβαςμόσ πνευματικισ ιδιοκτθςίασ, αναφορά χρθςιμοποιοφμενων πθγϊν κ.λπ.) Στθν ανάπτυξθ μεκοδολογικϊν/διαδικαςτικϊν δεξιοτιτων και γνϊςθσ. Ανάλυςθ και ανάπτυξθ μεκόδων διερεφνθςθσ φαινομζνων, εννοιϊν, προβλθμάτων Ρλθροφορικισ, Εφαρμογι τεχνικϊν και μεκόδων οργάνωςθσ και χρονοπρογραμματιςμοφ Εφαρμογι κριτθρίων αξιολόγθςθσ και βελτίωςθσ των ζργων που δθμιουργεί Στθν ανάπτυξθ ικανοτιτων ςυνεργαςίασ, διαχείριςθσ ςυγκροφςεων, ςφνκεςθσ απόψεων και ςυλλογικισ υπευκυνότθτασ Στθν ανάπτυξθ κριτικισ ικανότθτασ και ικανότθτασ αξιολόγθςθσ πλθροφοριϊν και λιψθσ αποφάςεων Στθν ανάπτυξθ μεταγνωςτικϊν ικανοτιτων, αναςτοχαςμοφ και αυτορρφκμιςθσ Στθν ανάπτυξθ επικοινωνιακϊν ικανοτιτων παρουςίαςθσ και επιχειρθματολογίασ 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Μακθτζσ και Εκπαιδευτικόσ καλοφνται να εφαρμόςουν τθ μζκοδο Project για να διερευνιςουν το φαινόμενο τθσ «Κινθτισ Τθλεφωνίασ». Με αυτό τον τρόπο θ όλθ μακθςιακι διαδικαςία περνά από τα εξισ ςτάδια: Ρροβλθματιςμόσ, Ρρογραμματιςμόσ δραςτθριοτιτων, Διεξαγωγι, Ραρουςίαςθ και Αξιολόγθςθ. Ρροβλθματιςμόσ Το κζμα «Κινθτι Τθλεφωνία» κα προςεγγιςτεί από διαφορετικζσ ςκοπιζσ όςεσ και οι ομάδεσ εργαςίασ των μακθτϊν. Γι αυτό τον λόγο διαμορφϊνονται ομάδεσ εργαςίασ των 4 ατόμων. Οι ομάδεσ κα ζχουν κοινό χϊρο εργαςίασ ςε wiki που ζχει δθμιουργιςει ο εκπαιδευτικόσ. Θ διαμόρφωςθ των ομάδων εργαςίασ γίνεται με το να προςδιοριςτοφν οι ρόλοι που είναι απαραίτθτο να υπάρχουν ςε κάκε ομάδα εργαςίασ. Για παράδειγμα Οργανωτισ, Διαχειριςτισ/Συγγραφζασ ςτον κοινό χϊρο τθσ ομάδασ ςτο Wiki, Υπεφκυνοσ Δράςεων και Αναηιτθςθσ πλθροφοριϊν εκτόσ Διαδικτφου και βιβλιογραφικϊν πθγϊν, Υπεφκυνοσ Αναηιτθςθσ πλθροφοριϊν ςτο Διαδίκτυο και ςε άλλεσ βιβλιογραφικζσ πθγζσ. Οι μακθτζσ επιλζγουν δφο ρόλουσ που κα ικελαν να αναλάβουν κατά προτεραιότθτα για να τουσ ανατεκεί τελικά ζνασ ρόλοσ. Στθ ςυνζχεια επιλζγονται από τον εκπαιδευτικό τόςοι οργανωτζσ όςεσ και οι ομάδεσ. Οι οργανωτζσ ζχουν τθν ευκφνθ του ςυντονιςμοφ τθσ ομάδασ και επιλζγουν και τα υπόλοιπα μζλθ τθσ ομάδασ κυκλικά, επιλζγοντασ ςτον πρϊτο ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 185/413

287 κφκλο επιλογισ ζναν Διαχειριςτι/Συγγραφζα wiki, ςτον δεφτερο ζναν Υπεφκυνο Δράςεων εκτόσ Διαδικτφου και βιβλιογραφικϊν πθγϊν και ςτον τρίτο και τελευταίο ζναν Υπεφκυνο Αναηιτθςθσ πλθροφοριϊν ςτο Διαδίκτυο και ςε άλλεσ βιβλιογραφικζσ πθγζσ. Με αυτό τον τρόπο διαμορφϊνονται ομάδεσ εργαςίασ των 4 μακθτϊν με διαφορετικοφσ ρόλουσ ο κάκε ζνασ. Θ κάκε ομάδα 4 ατόμων ζχει ςτθ διάκεςι τθσ δφο ι περιςςότερουσ υπολογιςτζσ. Στθ ςυνζχεια οι μακθτζσ εγγράφονται ςτο wiki που ζχει δθμιουργιςει ο εκπαιδευτικόσ, ο εκπαιδευτικόσ δθμιουργεί το project ( και τουσ ξεχωριςτοφσ χϊρουσ εργαςίασ (ςελίδεσ) για κάκε ομάδα. Γίνεται επίδειξθ των λειτουργιϊν ςτον κοινό χϊρο εργαςίασ (ςελίδα) τθσ κάκε ομάδασ ςτο wiki αλλά και του τρόπου δουλειάσ. Στθ ςυνζχεια ηθτείται από τουσ μακθτζσ ςτισ ομάδεσ να καταγράψουν όςεσ περιςςότερεσ λζξεισ κλειδιά μποροφν ςχετικά με το κζμα του project ςτον κοινό χϊρο εργαςίασ τουσ (Καταιγιςμόσ Λδεϊν). Μετά καλοφνται να τισ ομαδοποιιςουν κεματικά και διαμορφϊςουν ερευνθτικά ερωτιματα. Για παράδειγμα Android, 3G, Internet, επεξεργαςτισ, μνιμθ τθλεφϊνων Τεχνολογία Κινθτισ Τθλεφωνίασ «Ροιεσ είναι οι βαςικζσ τεχνολογίεσ λειτουργίασ ςτθ κινθτι τθλεφωνία;». Άλλο ερευνθτικό ερϊτθμα που κα μποροφςε να προκφψει είναι «Ροιεσ είναι οι επιπτϊςεισ τθσ κινθτισ τθλεφωνίασ ςτθν υγεία του ανκρϊπου;» και διάφορα άλλα. Προγραμματιςμόσ διδακτικϊν/μακθςιακϊν δραςτθριοτιτων Θ κάκε ομάδα επιλζγει ζνα ερευνθτικό ερϊτθμα να διερευνιςει και να διαμορφϊςει ζνα υπερμεςικό κείμενο ςτο wiki ωσ απάντθςθ ςε αυτό κακϊσ και ζνα αρχείο παρουςίαςθσ που κα εμπλουτίςει τθ ςφντομθ παρουςίαςθ/ειςιγθςθ τθσ δουλειάσ τθσ. Με τθ βοικεια του εκπαιδευτικοφ γίνεται ςυηιτθςθ ςτισ ομάδεσ για το πϊσ κα δουλζψει θ κάκε ομάδα για να πετφχει τουσ ςτόχουσ τθσ και καταγράφονται ςτο ομαδικό και ςτα ατομικά θμερολόγια οι ομαδικοί και οι ατομικοί ςτόχοι, το πϊσ αυτοί κα επιτευχκοφν και τα χρονοδιαγράμματα. Στο ςθμείο αυτό ςυηθτοφνται επίςθσ και τα κριτιρια αξιολόγθςθσ του ςχεδίου ζρευνασ/εργαςίασ, τθσ ομαδικισ και τθσ ατομικισ δουλειάσ και διαμορφϊνεται με τθ ςυμμετοχι των μακθτϊν μια Κλίμακα Διαβακμιςμζνων Κριτθρίων Αξιολόγθςθσ (rubric). Ο εκπαιδευτικόσ διαμορφϊνει το χρονοδιάγραμμα του ςυνόλου του ςχεδίου ζρευνασ/εργαςίασ, το οποίο περιλαμβάνει τα παραδοτζα κακϊσ και τα διαλείμματα ανατροφοδότθςθσ, ςτα οποία οι ομάδεσ μοιράηονται τισ ςκζψεισ τουσ για τθν πορεία τθσ δουλειάσ τουσ ϊςτε να αναςτοχαςτοφν, να πάρουν ανατροφοδότθςθ από εκπαιδευτικό και ςυμμακθτζσ και να διαμορφϊςουν νζουσ ςτόχουσ και τρόπουσ εργαςίασ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 186/413

288 Θ φάςθ του Ρροβλθματιςμοφ, θ διαμόρφωςθ τθσ ςφνκεςθσ των ομάδων εργαςίασ και θ ανάκεςθ εργαςιϊν ςτα μζλθ των ομάδων κα μποροφςε να διεξαχκεί και αντίςτροφα πρϊτα δθλαδι ςε κοινό χϊρο για τθν ολομζλεια ςτο wiki να γίνει θ διαμόρφωςθ των ερευνθτικϊν ερωτθμάτων, ςτθν ςυνζχεια να γίνει ςυηιτθςθ για το πϊσ αυτά κα απαντθκοφν και από εκεί να προκφψουν οι ρόλοι που χρειάηονται ςτισ ομάδεσ εργαςίασ και θ διαμόρφωςθ τθσ ςφνκεςθσ των ομάδων. Διεξαγωγι Οι μακθτζσ ςτισ ομάδεσ εργαςίασ διεξαγάγουν ζρευνα για το ερευνθτικό ερϊτθμά που ζχουν επιλζξει αξιοποιϊντασ πθγζσ πλθροφοριϊν από το Διαδίκτυο, από Βιβλιοκικεσ, διεξάγοντασ ζρευνα μικρισ κλίμακασ ςτο ςχολείο τουσ, παίρνοντασ ςυνζντευξθ από επιςτιμονεσ κ.ο.κ. Τθν απάντθςθ ςτο ερευνθτικό ερϊτθμα κα τθ δϊςουν διαμορφϊνοντασ ζνα υπερμεςικό κείμενο ςτον κοινό χϊρο τουσ ςτο wiki και μια ςφντομθ παρουςίαςθ τθσ εργαςίασ τουσ. Σε τακτικά και ζκτακτα διαλείμματα ανατροφοδότθςθσ μοιράηονται με τθν ολομζλεια τισ κυριότερεσ καταγραφζσ ςτο ομαδικό θμερολόγιό τουσ απαντϊντασ και ςυηθτϊντασ με βάςθ ερωτιματα όπωσ: 1. Τι κάναμε και τι καταφζραμε μζχρι τϊρα ςε ςχζςθ με τουσ ςτόχουσ ζργου και ςυνεργαςίασ που είχαμε βάλει; 2. Τι δυςκολίεσ αντιμετωπίςαμε/αντιμετωπίηουμε; 3. Ρωσ τισ επιλφςαμε; /ςκοπεφουμε να τισ επιλφςουμε; 4. Τι ςτόχουσ βάηουμε από εδϊ και πζρα μζχρι πότε; Παρουςίαςθ Οι μακθτζσ παρουςιάηουν τθ δουλειά τουσ διά ηϊςθσ ςτουσ ςυμμακθτζσ τουσ και ςτον εκπαιδευτικό χρθςιμοποιϊντασ μια ςφντομθ παρουςίαςθ με κάποιο λογιςμικό παρουςίαςθσ και εξετάηουν ενδεχόμενθ παρουςίαςθ τθσ δουλειάσ τθσ τάξθσ ςτθν τοπικι ι ευρφτερθ κοινωνία. Αξιολόγθςθ Θ αξιολόγθςθ του ςχεδίου ζρευνασ/εργαςίασ γίνεται με κλίμακα διαβακμιςμζνων κριτθρίων αξιολόγθςθσ. Ζνα παράδειγμα παρουςιάηεται ςτθν ενότθτα Αξιολόγθςθ του παρόντοσ Σεναρίου. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 187/413

289 6. ΕΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΕΜΑΣΑ ΘΕΩΡΙΑ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Με τθν υιοκζτθςθ εναλλακτικϊν μεκόδων αξιολόγθςθσ (Νζο ΡΣ Δθμοτικό και Γυμνάςιο) και τθν είςοδο μακθμάτων όπωσ Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ (ΓΕΛ και ΕΡΑΛ) και Ειδικι Κεματικι Δραςτθριότθτα (ΕΡΑΛ), οι εκπαιδευτικοί Ρλθροφορικισ καλοφνται να εφαρμόςουν τθ μζκοδο project του Frey (1986) οριηόντια ςτα διάφορα γνωςτικά αντικείμενα και μακιματα που διδάςκουν αλλά και διακεματικά. Στθ ςυνζχει παρατίκενται ςυνοπτικά τα βαςικά χαρακτθριςτικά τθσ Μεκόδου Project κακϊσ και τα βαςικά ςτάδια τθσ ςφμφωνα με τον Χρυςαφίδθ (2003). Βαςικά χαρακτθριςτικά τθσ Μεκόδου Project Συμμετοχι των μακθτϊν ςτουσ ςτόχουσ και τισ μακθςιακζσ διαδικαςίεσ Ο εκπαιδευτικόσ ωσ ςυντονιςτισ και κακοδθγθτισ Διαλείμματα ενθμζρωςθσ και ανατροφοδότθςθσ/αναςτοχαςμοφ των ομάδων εργαςίασ: Θ αξιολόγθςθ ενςωματωμζνθ ςτθ διδαςκαλία και μάκθςθ, Μεταγνωςτικζσ δραςτθριότθτεσ Εναλλακτικζσ Μζκοδοι Αξιολόγθςθσ (Φάκελοσ Υλικοφ, Αυτοαξιολόγθςθ, Ετεροαξιολόγθςθ, Κλίμακεσ Διαβακμιςμζνων Κριτθρίων, Μεταγνωςτικζσ δραςτθριότθτεσ κ.τ.λ.) Άνοιγμα του ςχολείου ςτθν κοινωνία (αυκεντικζσ δραςτθριότθτεσ, αμφίδρομθ επικοινωνία με τθν τοπικι και τθν ευρφτερθ κοινότθτα: ζρευνεσ πεδίου, παρουςιάςεισ τθσ δουλειάσ των μακθτϊν ςε ευρφ ακροατιριο) Βαςικά τάδια τθσ Μεκόδου Project 1. Ρροβλθματιςμόσ Επιλογι Κζματοσ Ευαιςκθτοποίθςθ Διερεφνθςθ Διατφπωςθ Στόχων 2. Ρρογραμματιςμόσ διδακτικϊν/μακθςιακϊν δραςτθριοτιτων Ανάκεςθ εργαςιϊν ςτα μζλθ των ομάδων Χρονοπρογραμματιςμόσ Εργαςιϊν Διαλειμμάτων ανατροφοδότθςθσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 188/413

290 3. Διεξαγωγι Εργαςιϊν Δραςτθριοτιτων ανατροφοδότθςθσ (Θμερολόγια) Τι κάναμε και τι καταφζραμε μζχρι τϊρα ςε ςχζςθ με τουσ ςτόχουσ ζργου και ςυνεργαςίασ που είχαμε βάλει; Τι δυςκολίεσ αντιμετωπίςαμε/αντιμετωπίηουμε; Ρωσ τισ επιλφςαμε; /ςκοπεφουμε να τισ επιλφςουμε; Τι ςτόχουσ βάηουμε από εδϊ και πζρα μζχρι πότε; 4. Ραρουςίαςθ 5. Αξιολόγθςθ (Συμμετοχικι αξιολόγθςθ, αυτοαξιολόγθςθ, ετεροαξιολόγθςθ με ζμφαςθ ςτα κετικά ςτοιχεία) 7. ΧΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΩΝ ΓΙΑ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Τα προθγμζνα ςυνεργατικά εργαλεία διαδικτφου (Web 2.0) (α) μεταςχθματίηουν το πλαίςιο τθσ μάκθςθσ προςφζροντασ πολλαπλζσ ευκαιρίεσ για αυτορρυκμιηόμενθ, ςυνεργατικι, πανταχοφ παροφςα και δια βίου μάκθςθ. (β) διευρφνουν και επεκτείνουν τουσ χϊρουσ και τα περιβάλλοντα μάκθςθσ αλλάηοντασ τα αυςτθρά όρια ανάμεςα ςτο ςχολείο και ςτο ςπίτι, ςτισ διάφορεσ μορφζσ μάκθςθσ (τυπικι, μθ τυπικι και άτυπθ), ςτουσ εκπαιδευτικοφσ και ςτουσ εκπαιδευόμενουσ, ςτθν εκπαίδευςθ και ςτθν ψυχαγωγία. Στο ςυγκεκριμζνο διδακτικό ςενάριο θ εκπαιδευτικι αξιοποίθςι του wiki ςτοχεφει να δθμιουργιςει ζναν κοινό χϊρο εργαςίασ για τισ ομάδεσ εργαςίασ, ο οποίοσ δε κα περιορίηεται από τον τόπο και τον χρόνο. Για παράδειγμα, οι δφο δυάδεσ τθσ ίδιασ ομάδασ των 4 μακθτϊν κα μποροφν δουλεφουν ςτον ίδια ςελίδα δθμιουργϊντασ μια πολυμορφικι και πλοφςια παρουςίαςθ τθσ ερευνθτικισ τουσ δουλειάσ, είτε βρίςκονται ςτο ςχολείο είτε ςτο ςπίτι. Και ςτθν περίπτωςθ του ςυγκεκριμζνου διδακτικοφ ςεναρίου το wiki ενκαρρφνει τθν ενεργθτικι και αυτορρυκμιηόμενθ μάκθςθ και προωκεί το διάλογο, τθν ζκφραςθ ιδεϊν, τθ διαπραγμάτευςθ απόψεων, τθν κριτικι και αναςτοχαςτικι ςκζψθ (reflective thinking). 8. ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΔΤΚΟΛΙΩΝ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Οι ςυνθκζςτερεσ δυςκολίεσ εφαρμογισ τθσ διδακτικισ μεκόδου project αφοροφν: Α) τθν άρςθ των ςτερεοτφπων για τον ρόλο του εκπαιδευτικοφ και του μακθτι. Στθ μζκοδο ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 189/413

291 project o ρόλοσ του εκπαιδευτικοφ αλλάηει, είναι ςυντονιςτισ και ςφμβουλοσ ςτθν όλθ διαδικαςίασ και όχι θ κφρια πθγι πλθροφοριϊν και γνϊςεων. Αλλάηει επίςθσ και ο τρόποσ που ο μακθτισ μακαίνει. Ο μακθτισ μακαίνει κυρίωσ παίρνοντασ πρωτοβουλίεσ, ερευνϊντασ, αξιολογϊντασ και ςυνκζτοντασ, μακαίνει αναςτοχαηόμενοσ για τθν πορεία τθσ δικισ του μάκθςθσ. Αυτζσ οι αλλαγζσ ςτουσ ρόλουσ εκπαιδευτικοφ και μακθτι δεν είναι πολλζσ φορζσ εφκολο να υιοκετθκοφν εφόςον μακθτζσ και εκπαιδευτικοί ζχουν μάκει διαφορετικά. Β) τθ διαχείριςθ του χρόνου. Είναι πολφ ςθμαντικό ςτθ μζκοδο project όλεσ οι ομάδεσ των μακθτϊν να ζχουν δθμιουργιςει κάποιο παραδοτζο και να το παρουςιάςουν. Γι αυτό το λόγο ο χρονοπρογραμματιςμόσ όλων των εργαςιϊν από τθν αρχι μζχρι και τθν παρουςίαςθ είναι απαραίτθτοσ. Γ) τθν καλι χριςθ των πλθροφοριϊν από το Διαδίκτυο. Ραρατθρείται το φαινόμενο ςε τζτοιου είδουσ εργαςίεσ οι μακθτζσ να χρθςιμοποιοφν τθν «αντιγραφι και επικόλλθςθ» για να φτιάξουν τθν εργαςία τουσ χωρίσ να τθροφν κανόνεσ πνευματικισ ιδιοκτθςίασ αλλά και δθμιουργικισ γραφισ και αξιοποίθςθσ πλθροφοριϊν. 9. ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ Διδακτικό κόρυβο ςτθ ςυγκεκριμζνο διδακτικό ςενάριο είναι δυνατό να ζχουμε από τα κζματα διαχείριςθσ του wiki. Αρχικά, πρζπει να φροντίςουμε θ εγγραφι ςτο wiki να γίνει με οργανωμζνο τρόπο ϊςτε να διαςφαλιςτεί θ ςυνεχισ πρόςβαςθ ςε αυτό. Για παράδειγμα ςυνεχισ και αδιάλειπτθ πρόςβαςθ από τουσ μακθτζσ ςτα ςτοιχεία πρόςβαςθσ (username/ , password). Στθ ςυνζχεια πρζπει να κακοριςτεί ο τρόποσ ςυνεργαςίασ και χριςθσ του κοινοφ χϊρου ςτο wiki από τα μζλθ τθσ ομάδασ εργαςίασ. 10. ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΗ Θ ίδια θ μζκοδοσ διδαςκαλίασ με ςχζδιο εργαςίασ (project) αποτελεί το αντικείμενο διαπραγμάτευςθσ ςτο παρόν ςενάριο, άρα, κατά κάποιο τρόπο, ο κονςτρουκτιβιςμόσ αποτελεί by default τθ βαςικι κεωρία ςτθν οποία ςτθρίηεται το ςενάριο. Στα projects, oι όροι τθσ διδαςκαλίασ αλλάηουν δραςτικά, ςε ςχζςθ με το ςυνθκιςμζνο δαςκαλοκεντρικό μοντζλο διδαςκαλίασ. Οι μακθτζσ αυτενεργοφν, ζχοντασ μεγάλα περικϊρια για να αναπτφξουν τθν προςωπικι τουσ δράςθ για το αντικείμενο που οφείλουν να διαπραγματευτοφν και το οποίο, εξάλλου, ςε μεγάλο βακμό ζχουν οι ίδιοι κακορίςει. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 190/413

292 Ταυτόχρονα, από τθν ίδια τθ φφςθ του, ζνα διακεματικό project αντιμετωπίηει όχι απλϊσ με διακεματικό τρόπο ζνα ερϊτθμα, ζνα πρόβλθμα, ζνα κζμα, αλλά μπορεί να υιοκετιςει μια πιο ολιςτικι προςζγγιςθ. Με άλλα λόγια όχι απλϊσ ζνα ηιτθμα (όπωσ το προτεινόμενο για τθν κινθτι τθλεφωνία) να προςεγγιςτεί από διαφορετικζσ οπτικζσ γωνίεσ, αλλά να προςεγγιςτεί και ςυνδυαςτικά, εξετάηοντασ με ποιον τρόπο κάκε όψθ του ηθτιματοσ αλλθλεπιδρά με τισ υπόλοιπεσ. Θ προςζγγιςθ αυτι ευνοεί τθν κριτικι ςκζψθ, κακϊσ ςχετικοποιεί, ακριβζςτερα εμπλαιςιϊνει τα χαρακτθριςτικά του υπό εξζταςθ αντικειμζνου. Ζτςι, για παράδειγμα, το βαςικό χαρακτθριςτικό τθσ εκπλθκτικισ προόδου τθσ τεχνολογίασ των κινθτϊν τθλεφϊνων (που εξελίχκθκαν από τθλεφωνικζσ ςυςκευζσ ςε super mini Η.Τ.) πρζπει να εξεταςτεί ςε ςχζςθ με τισ οικονομικζσ επιπτϊςεισ τθσ εκτεταμζνθσ χριςθσ τουσ, τισ (εν πολλοίσ) άγνωςτεσ επιπτϊςεισ ςτθν υγεία των χρθςτϊν, τισ νζεσ κοινωνικζσ πρακτικζσ που αναδφονται (από τθν κατοχι του τελευταίου μοντζλου κινθτοφ, ωσ τα ευχετιρια SMS κ.λπ.). Το project ευνοεί επίςθσ τθ ςυνεργατικι μάκθςθ, άρα ςτθρίηεται και ςτισ γνωςιοκεωρθτικζσ υποκζςεισ για τον ςθμαντικό ρόλο τθσ κοινότθτασ (με τθν ευρφτερθ δυνατι ςθμαςία) και τθσ κοινωνικισ αλλθλεπίδραςθσ γενικότερα, ςτθν παραγωγι νζασ γνϊςθσ. Ακόμθ, ο ρόλοσ του εκπαιδευτικοφ ςτα projects είναι εντελϊσ διαφορετικόσ, αφοφ ζχει ωσ κφριο κακικον να κακοδθγιςει τουσ μακθτζσ ςτθν αναηιτθςθ ςτοιχείων, τθν ανάλυςθ και τθ ςφνκεςθ τουσ, ςτθν καταςκευι νζων οντοτιτων (αντικειμζνων, εικόνων, κειμζνων, παρουςιάςεων, μελετϊν κ.λπ.) και επομζνωσ ςτθ δθμιουργία νζασ γνϊςθσ. 11. ΟΡΓΑΝΩΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΕΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΧΕΔΙΑΗ Διαμορφϊνονται ομάδεσ εργαςίασ των 4 ατόμων. Θ διαμόρφωςθ των ομάδων εργαςίασ γίνεται με το να προςδιοριςτοφν οι ρόλοι που είναι απαραίτθτο να υπάρχουν ςε κάκε ομάδα εργαςίασ. Με αυτό τον τρόπο διαμορφϊνονται ομάδεσ εργαςίασ των 4 μακθτϊν με διαφορετικοφσ ρόλουσ ο κακζνασ. Θ κάκε ομάδα ζχει ςτθ διάκεςι τθσ δφο ι περιςςότερουσ υπολογιςτζσ. 12. ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Θ αξιολόγθςθ του ςχεδίου ζρευνασ/εργαςίασ, τθσ ομαδικισ και ατομικισ δουλειάσ των μακθτϊν μπορεί να γίνει με μια κλίμακα διαβακμιςμζνων κριτθρίων (rubric), θ οποία διαμορφϊνεται με τθ ςυμμετοχι των μακθτϊν ςτθ φάςθ του προγραμματιςμοφ των ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 191/413

293 δραςτθριοτιτων. Στθ ςυνζχεια παρατίκεται ζνα παράδειγμα μιασ τζτοιασ κλίμακασ διαβακμιςμζνων κριτθρίων αξιολόγθςθσ τθσ ομαδικισ εργαςίασ: Κριτιρια/ Επίπεδα διαβάκμιςθσ Αρχικό Επίπεδο Μζτριο Επίπεδο Ρολφ Επίπεδο Καλό Άριςτο Επίπεδο Διεξαγωγι τθσ Θ ομάδα Θ ομάδα Θ ομάδα Θ ομάδα ζρευνασ χρθςιμοποίθςε χρθςιμοποίθςε χρθςιμοποίθςε χρθςιμοποίθςε μόνο μια μόνο μια περιςςότερεσ περιςςότερεσ ερευνθτικι ερευνθτικι από μία από μία μζκοδο και μζκοδο και ερευνθτικζσ ερευνθτικζσ τεχνικι για να τεχνικι για να τεχνικζσ από τεχνικζσ από αντλιςει αντλιςει περιςςότερεσ περιςςότερεσ πλθροφορίεσ πλθροφορίεσ από μια πθγζσ από μια πθγζσ από μια πθγι από μια πθγι πλθροφοριϊν πλθροφοριϊν πλθροφοριϊν. πλθροφοριϊν. χωρίσ να αιτιολογϊντασ Δεν εφάρμοςε Εφάρμοςε αιτιολογιςει τισ τισ επιλογζσ τθσ. ςωςτά τθν ςωςτά τθν επιλογζσ τθσ. Εφάρμοςε ερευνθτικι ερευνθτικι Εφάρμοςε ςωςτά ςωςτά τθν μζκοδο και μζκοδο τθν ερευνθτικι ερευνθτικι οδθγικθκε ςε μζκοδο μζκοδο λάκοσ ςυμπεράςματα Ρεριεχόμενο Θ ερευνθτικι Θ οργάνωςθ Θ ομάδα Θ ομάδα ερευνθτικισ ζκκεςθ δεν ζχει τθσ εργαςίασ μελζτθςε πολφ μελζτθςε πολφ ζκκεςθσ ωσ ςυνοχι, δεν είναι καλά τισ καλά τισ απάντθςθσ ςτο παρουςιάηει απόλυτα πλθροφορίεσ πλθροφορίεσ ερευνθτικό λογοκλοπι επιτυχισ και που βρικε και που βρικε και ερϊτθμα ι/και λάκοσ ενϊ κατάφερε κατάφερε να ςυμπεράςματα απαντικθκαν ικανοποιθτικά να απαντιςει ςτο αρκετά κζματα απαντιςει ςτο ερευνθτικό προσ εξζταςθ ερευνθτικό ερϊτθμα με δεν ζγινε ερϊτθμα. Καλι πλθρότθτα. πλιρθσ οργάνωςθ τθσ Ρολφ καλι αξιοποίθςθ των εργαςίασ χωρίσ οργάνωςθ τθσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 192/413

294 πθγϊν. Το όμωσ επαρκι εργαςίασ με περιεχόμενο τεκμθρίωςθ. Δεν επαρκι παρουςιάηει υπάρχει τεκμθρίωςθ. Δεν λογοκλοπι λογοκλοπι υπάρχει λογοκλοπι Ραρουςίαςθ Θ παρουςίαςθ Θ παρουςίαςθ Θ παρουςίαςθ Θ παρουςίαςθ εργαςίασ και και το και το και το υπερμζςο και το υπερμζςο υπερμζςου υπερμζςο ςτο υπερμζςο ςτο ςτο wiki δεν ςτο wiki δεν ςτο Wiki wiki wiki παρουςιάηει παρουςιάηει παρουςιάηει παρουςιάηει λογοκλοπι. Οι λογοκλοπι. Οι κατά το κατά ζνα μζροσ μακθτζσ μακθτζσ μεγαλφτερο λογοκλοπι. Οι παρουςιάηουν τα παρουςιάηουν μζροσ του μακθτζσ ςυμπεράςματά τα λογοκλοπι. Οι παρουςιάηουν τουσ βαςιηόμενοι ςυμπεράςματά μακθτζσ τα ςε ςτοιχεία που τουσ παρουςιάηουν ςυμπεράςματά βρικαν αφοφ τα βαςιηόμενοι ςε αναπαράγοντασ τουσ επεξεργάςτθκαν, ςτοιχεία που πλθροφορίεσ βαςιηόμενοι ςε τεκμθριϊνοντασ βρικαν αφοφ τα χωρίσ να ςτοιχεία που τισ επιλογζσ επεξεργάςτθκαν, αιτιολογοφν τα βρικαν με τουσ. τεκμθριϊνοντασ ςυμπεράςματά τουσ ανεπαρκι όμωσ τεκμθρίωςθ Θ παρουςίαςθ περιλαμβάνει και πλιρωσ τισ επιλογζσ τουσ. περιττά ςτοιχεία. Θ παρουςίαςθ δεν περιλαμβάνει περιττά ςτοιχεία και γίνεται με τρόπο που κινθτοποιεί το ενδιαφζρον Wiki και Το υπερμζςο Το υπερμζςο Το υπερμζςο ςτο Το υπερμζςο Συνεργαςία ςτο wiki ςτο wiki wiki είναι καλά ςτο wiki είναι αποτελείται αποτελείται δομθμζνο με καλά δομθμζνο από μια ςελίδα από μια ςελίδα πολυμορφικό με πολυμορφικό ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 193/413

295 με κείμενο μθ με περιεχόμενο και περιεχόμενο και οργανωμζνο. Οι πολυμορφικό νζεσ ςελίδεσ. νζεσ ςελίδεσ. μακθτζσ δεν περιεχόμενο. Ράνω από δφο Ράνω από δφο ςυνεργάςτθκαν. Τουλάχιςτον μακθτζσ μακθτζσ δφο μακθτζσ ςυνειςζφεραν ςυνειςζφεραν ςυνειςζφεραν ςτο wiki. Δεν ςτο wiki. Το ςτο wiki. χρθςιμοποιικθκε περιεχόμενο ςτο το forum ςτο Wiki φαίνεται να wiki. προζκυψε και μζςα από online ςυηιτθςθ μεταξφ των μελϊν ςτο forum του wiki. 13. ΧΡΗΗ ΕΞΩΣΕΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Ξενόγλωςςθ Βιβλιογραφία Kilpatrick, T. (1918). The project method. Teachers College, Record 19. Ελλθνικι Βιβλιογραφία Frey, K. (1994). (μτφρ. Κ. Μάλλιου). H μζκοδοσ project : μια μορφι ςυλλογικισ εργαςίασ ςτο ςχολείο ωσ Κεωρία και Ρράξθ. Αφοί Κυριακίδθ, Κεςςαλονίκθ Ματςαγγοφρασ, Θ. Ευκυμίου, Δ. Μπαηίγου, Κ., Ρετρζςκου, Κ. Σχίηα, Κ. (2011). Θ καινοτομία των Ερευνθτικϊν Εργαςιϊν ςτο Λφκειο. ΟΕΔΒ. Μπρίνια, Β. (2005), Θ μζκοδοσ Project ςτο πλαίςιο του μακιματοσ «Αρχζσ Οργάνωςθσ και Διοίκθςθσ Επιχειριςεων» ςτθν Ελλθνικι δευτεροβάκμια εκπαίδευςθ. Διδακτορικι Διατριβι ςτο Εκνικό και Καποδιςτριακό Ρανεπιςτιμιο Ακθνϊν (ΕΚΡΑ). Τηιμογιάννθσ, Α. κ.ά. (2011). Ρρόγραμμα Σπουδϊν για τον Ρλθροφορικό Γραμματιςμό ςτο Γυμνάςιο. 2θ Ζκδοςθ, Μάρτιοσ Χατηθδιμου Δ. & Ταρατόρθ Ε. (2001). Θ μζκοδοσ project ςτο ςχολείο. Στο Ολοιμερο ςχολείο Λειτουργία και Ρροοπτικζσ. ΥΡΕΡΚ & ΡΛ. ςελ , Ακινα Χρυςαφίδθσ, Κ. (2003). Βιωματικι-Επικοινωνιακι Διδαςκαλία, Θ ειςαγωγι τθσ Μεκόδου ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 194/413

296 Project ςτο ςχολείο, Gutenberg, Ακινα Ιςτοχϊροι Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ από τισ Μακθματικζσ Σελίδεσ τθσ Ειρινθσ Ρερυςινάκθσ, Ερευνθτικζσ εργαςίεσ με τθ μζκοδο Project, Ζνα ιςτολόγιο από τον Τιμολζοντα Κεοφαννζλλθ, Δθμιτρθσ Σλαβοφδθσ, Ερευνθτικι Εργαςία (project), ΣΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Επιμορφωτισ και εκπαιδευτικοί προςομοιϊνουν τα ςτάδια που διζρχεται ζνα ςχζδιο εργαςίασ/ζρευνασ με τίτλο «Τα Ρροθγμζνα ςυνεργατικά εργαλεία Διαδικτφου (web 2.0) ςτθ ςχολικι εκπαίδευςθ»: Ρροβλθματιςμόσ, Ρρογραμματιςμόσ δραςτθριοτιτων, Διεξαγωγι, Ραρουςίαςθ, Αξιολόγθςθ. Μετά τθν προςομοίωςθ του ςχεδίου εργαςίασ/ζρευνασ υπάρχει Συηιτθςθ και Αναςτοχαςμόσ. Διάρκεια επιμόρφωςθσ: 6 ϊρεσ Ακολουκεί θ περιγραφι του επιμορφωτικοφ ςεναρίου ανά ςτάδιο και θ περιγραφι και τεκμθρίωςθ τθσ φάςθσ του Αναςτοχαςμοφ: Ρροβλθματιςμόσ Σε διαφορετικι ςελίδα ανά υπολογιςτι ςτο wiki οι εκπαιδευτικοί καταγράφουν με μια λζξθ ι μια φράςθ όςεσ περιςςότερεσ όψεισ του κζματοσ του project τουσ ενδιαφζρουν. Ο εκπαιδευτικόσ τισ ςυλλζγει ςε μια κοινι ςελίδα για τθν ολομζλεια και μαηί με τουσ εκπαιδευτικοφσ τισ ομαδοποιεί και τισ επεξεργάηεται ζωσ ότου προκφψουν ερευνθτικά ερωτιματα/κζματα προσ διερεφνθςθ π.χ. Αξιοποίθςθ των wikis ςτα projects, «Ρροθγμζνα ςυνεργατικά εργαλεία διαδικτφου για τθν αξιολόγθςθ τθσ μάκθςθσ», «Κοινωνικι Δικτφωςθ και Σχολικι Εκπαίδευςθ» κ.ο.κ. Στθ ςυνζχεια προκειμζνου να δθμιουργθκοφν ομάδεσ των 4 ατόμων ςυηθτιοφνται και καταγράφονται οι ρόλοι που χρειάηεται να υπάρχουν ςτισ ομάδεσ προκειμζνου θ ομάδα να φζρει εισ πζρασ το ζργο τθσ. Οι οργανωτζσ/ςυντονιςτζσ των ομάδων επιλζγουν τα άλλα μζλθ ζτςι ϊςτε θ κάκε ομάδα να διακζτει όλουσ τουσ ρόλουσ και θ κάκε ομάδα επιλζγει το κζμα που κα αςχολθκεί. Θ κάκε ομάδα ζχει ςτθ διάκεςι τουσ τουλάχιςτον 2 υπολογιςτζσ με ςφνδεςθ ςτο Διαδίκτυο. Στθ ςυνζχεια ο εκπαιδευτικόσ δθμιουργεί ζνα project ςτο wikispaces, δθμιουργεί τισ ομάδεσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 195/413

297 και επομζνωσ τισ ςελίδεσ εργαςίασ για κάκε ομάδα ξεχωριςτά. Αν χρειαςτεί γίνεται επίδειξθ των λειτουργιϊν ςτον κοινό χϊρο εργαςίασ (ςελίδα) τθσ κάκε ομάδασ ςτο wiki αλλά και του τρόπου δουλειάσ. Προγραμματιςμόσ διδακτικϊν/μακθςιακϊν δραςτθριοτιτων Θ κάκε ομάδα επιλζγει ζνα ερευνθτικό ερϊτθμα να διερευνιςει και να διαμορφϊςει ζνα υπερμεςικό κείμενο ςτο wiki ωσ απάντθςθ ςε αυτό. Με τθ βοικεια του εκπαιδευτικοφ γίνεται ςυηιτθςθ ςτισ ομάδεσ για το πϊσ κα δουλζψει θ κάκε ομάδα για να πετφχει τουσ ςτόχουσ τθσ και καταγράφονται ςε νζα ςελίδα τθσ ομάδασ οι ομαδικοί και οι ατομικοί ςτόχοι των μελϊν τθσ, το πϊσ αυτοί κα επιτευχκοφν και τα χρονοδιαγράμματα ςτα πλαίςια του 6ϊρου επιμόρφωςθσ. Στο ςθμείο αυτό ςυηθτοφνται επίςθσ και τα κριτιρια αξιολόγθςθσ του ςχεδίου ζρευνασ/εργαςίασ και τθσ ομαδικισ δουλειάσ και διαμορφϊνεται με τθ ςυμμετοχι των εκπαιδευτικϊν μια Κλίμακα Διαβακμιςμζνων Κριτθρίων Αξιολόγθςθσ (rubric) ςε ζνα κοινόχρθςτο google spreadsheet. Ο εκπαιδευτικόσ διαμορφϊνει το ςυνολικό χρονοδιάγραμμα του ςχεδίου ζρευνασ/εργαςίασ. το οποίο περιλαμβάνει το χρονοδιάγραμμα των παραδοτζων δθλαδι τθσ υπερμεςικισ ςελίδασ που κα παρουςιάηει τθ δουλειά κάκε ομάδασ και τθν παρουςίαςθ από τθν ομάδα τθσ δουλειάσ τθσ. Μετά τθν παρουςίαςθ τθσ δουλειάσ τθσ ομάδασ πραγματοποιείται αυτοαξιολόγθςθ του ςχεδίου εργαςίασ και τθσ ομαδικισ δουλειάσ μζςω τθσ κλίμακασ διαβακμιςμζνων κριτθρίων αξιολόγθςθσ. Θ διαδικαςία αυτοαξιολόγθςθσ τθσ ομάδασ των εκπαιδευτικϊν κα δϊςει τθ δυνατότθτα να βιϊςουν οι εκπαιδευτικοί τα διαλείμματα ανατροφοδότθςθσ. Στα διαλείμματα ανατροφοδότθςθσ οι ομάδεσ των μακθτϊν μοιράηονται τισ ςκζψεισ τουσ για τθν πορεία τθσ δουλειάσ τουσ ϊςτε να αναςτοχαςτοφν, να πάρουν ανατροφοδότθςθ από εκπαιδευτικό και ςυμμακθτζσ και να διαμορφϊςουν νζουσ ςτόχουσ και τρόπουσ εργαςίασ. Διεξαγωγι Οι εκπαιδευτικοί ςτισ ομάδεσ εργαςίασ διεξαγάγουν ζρευνα για το ερευνθτικό ερϊτθμά που ζχουν επιλζξει αξιοποιϊντασ πθγζσ πλθροφοριϊν από το Διαδίκτυο, κακϊσ και τισ εμπειρίεσ και γνϊςεισ των μελϊν τθσ ομάδασ τουσ αλλά και των άλλων ομάδων. Τθν απάντθςθ ςτο ερευνθτικό ερϊτθμα κα τθν δϊςουν διαμορφϊνοντασ ζνα υπερμεςικό κείμενο ςτον κοινό χϊρο τουσ ςτο wiki. Παρουςίαςθ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 196/413

298 Οι εκπαιδευτικοί παρουςιάηουν τθ δουλειά τουσ ςτθν ολομζλεια χρθςιμοποιϊντασ το υπερμζςο που δθμιοφργθςαν ςτο wiki. Αξιολόγθςθ Στο πλαίςιο τθσ παρουςίαςθσ προβαίνουν ςε αξιολόγθςθ του ςυγκεκριμζνου ςχεδίου εργαςίασ όπωσ το βίωςαν ωσ εκπαιδευόμενοι. με κλίμακα διαβακμιςμζνων κριτθρίων αξιολόγθςθσ με κριτιρια που οι ίδιοι διαμόρφωςαν μαηί με τον επιμορφωτι. Κάποια κριτιρια για το ςυγκεκριμζνο ςχζδιο εργαςίασ/ζρευνασ κα μποροφςαν να είναι: «Ρόςο καλά μάκαμε για τθν αξιοποίθςθ των wikis ςτθν εκπαίδευςθ», «Καταφζραμε να ςυνεργαςτοφμε;», «Μάκαμε να δουλεφουμε με τα Google Docs;», «Μάκαμε να δουλεφουμε με τθ μζκοδο project;» υηιτθςθ-αναςτοχαςμόσ Στο τζλοσ του επιμορφωτικοφ ςεναρίου υπάρχει ςυηιτθςθ και αναςτοχαςμόσ με αναφορά ςτο βίωμα τθσ προςομοίωςθσ του ςυγκεκριμζνου ςχεδίου εργαςίασ/ζρευνασ. Σχολιάηεται και τεκμθριϊνεται θ όλθ διαδικαςία αφοφ πρϊτα επιχειρείται να τεκεί ςτο πραγματικό χρονικό τθσ πλαίςιο, όπου όλεσ οι φάςεισ τθσ μεκόδου project μποροφν να αναπτυχκοφν ολοκλθρωμζνα. Στόχοσ είναι μζςα από τθν αξιολόγθςθ τθσ διδακτικισ μεκόδου των «ςχεδίων εργαςίασ» (projects) για τα μακιματα που διδάςκει ο εκπαιδευτικόσ Ρλθροφορικισ να διαμορφωκοφν οι προχποκζςεισ αποτελεςματικισ εφαρμογισ τθσ από τουσ επιμορφουμζνουσ εκπαιδευτικοφσ. 15. ΠΡΟΣΑΕΙ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΣΕΡΩ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΕ ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΕ ΕΡΓΑΙΕ Οι εκπαιδευτικοί μποροφν ςτθ ςυνζχεια να ςχεδιάςουν και να πραγματοποιιςουν ζνα ςχζδιο εργαςίασ/ζρευνασ ςε κάποιο από τα μακιματα που διδάςκουν. Τα κζματα για τα ςχζδια εργαςίασ/ζρευνασ καλό είναι να αντλθκοφν από τα ενδιαφζροντα και τθ ηωι των μακθτϊν ι τουλάχιςτον τα ενδιαφζροντα, θ ηωι και οι κλίςεισ των μακθτϊν να οδθγιςουν τθν πορεία και τα μζςα διεξαγωγισ των ςχεδίων εργαςίασ. Κζματα και παραδείγματα ςχεδίων εργαςίασ για το Γυμνάςιο και το Δθμοτικό υπάρχουν ςτο Νζο Ρρόγραμμα Σπουδϊν και ςτον Οδθγό Εκπαιδευτικοφ (Τηιμογιάνθσ κ.α., 2011, τελευταία ανάκτθςθ 12/12/2012). ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 197/413

299 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1: RoboMind 1. Ειςαγωγι Το RoboMind είναι ζνα ελεφκερο λογιςμικό ανοιχτοφ κϊδικα που δθμιουργικθκε το 2005 από τον Arvid Halma, ωσ προϊόν τθσ διδακτορικισ του διατριβισ ςτο Ρανεπιςτιμιο του Amsterdam. Το περιβάλλον ςτοχεφει ςτθν εκμάκθςθ των βαςικϊν αρχϊν του προγραμματιςμοφ ςε αρχάριουσ. Για το ςκοπό αυτό διακζτει ζναν editor ςτον οποίο οι εντολζσ μποροφν είτε να πλθκτρολογθκοφν, είτε να επιλεγοφν από αναδυόμενα μενοφ (Εικόνα 1), αλλά και επιπλζον γραφικό περιβάλλον βθματικισ εκτζλεςθσ (Εικόνα 2) για τουσ πολφ αρχάριουσ προγραμματιςτζσ που περιζχει τισ βαςικζσ εντολζσ υπό μορφι εικονιδίων. Εικόνα 1. Το περιβάλλον του RoboMind με τθν πίςτα, τον editor και τα αναδυόμενα μενοφ. Οι μακθτζσ μακαίνουν προγραμματιςμό προςπακϊντασ να δϊςουν εντολζσ ς ζνα εικονικό ρομπότ, το οποίο μπορεί να κινείται προσ όλεσ τισ κατευκφνςεισ. Το ρομπότ ζχει ζναν αιςκθτιρα με τον οποίο αντιλαμβάνεται τι αντικείμενο ζχει μπροςτά του, δεξιά ι αριςτερά του, ενϊ ζχει επίςθσ μία βοφρτςα που μπορεί να βάψει με άςπρθ ι μαφρθ μπογιά, και μία δαγκάνα που μπορεί να πιάςει και να αφιςει αντικείμενα. Τα αντικείμενα ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 198/413

300 αυτά ονομάηονται Beacons, δθλαδι ςθμαδοφρεσ. Το ρομπότ μπορεί να μεταφζρει μία μόνο ςθμαδοφρα κάκε φορά. Το ρομπότ κινείται ςε μία πίςτα με εμπόδια και ςθμαδοφρεσ, και οι μακθτζσ καλοφνται να το προγραμματίςουν ζτςι ϊςτε, πατϊντασ το κουμπί τθσ εκτζλεςθσ, αυτό να φζρνει ςε πζρασ τθν εκάςτοτε αποςτολι του. To RoboMind ζχει αρκετζσ ζτοιμεσ ενςωματωμζνεσ πίςτεσ (maps) από τισ οποίεσ μπορεί να διαλζξει ο χριςτθσ αυτιν που επικυμεί ωσ περιβάλλον για το ρομπότ του. Πμωσ μποροφμε πολφ εφκολα να δθμιουργιςουμε και δικζσ μασ πίςτεσ, κακϊσ τα αρχεία τφπου.map είναι.txt οπότε μπορεί να γίνει θ επεξεργαςία τουσ με το Σθμειωματάριο. Ωσ παράδειγμα, δίνεται ο κϊδικασ τθσ πίςτασ default τθσ Εικόνασ 3 (χωρίσ τθν άςπρθ γραμμι): Εικόνα 2. Το περιβάλλον βθματικισ εκτζλεςθσ του RoboMind. Εικόνα 3. Θ πίςτα default και οι αντίςτοιχοι ASCII χαρακτιρεσ που τθ δθμιουργοφν. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 199/413

301 Τόςο θ γλϊςςα, όςο και όλο το περιβάλλον, είναι εξελλθνιςμζνα και μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ςε πολλά επίπεδα, από το Δθμοτικό μζχρι το Λφκειο, χρθςιμοποιϊντασ είτε το γραφικό περιβάλλον εντολϊν για τισ μικρότερεσ θλικίεσ, είτε το περιβάλλον ςυγγραφισ κϊδικα για τισ μεγαλφτερεσ. Το ρεπερτόριο εντολϊν τθσ γλϊςςασ του RoboMind περιζχει: Εντολζσ μετακίνθςθσ, όπωσ ΜΡΟΣΤΑ(), ΡΛΣΩ(), ΑΛΣΤΕΑ(), ΔΕΞΛΑ(), ΒΟΕΛΑ(), ΝΟΤΛΑ() κ.λπ., Ελζγχου: ΑΝ(), -, ΑΝ(), - ΑΛΛΛΩΣ, - και εμφωλευμζνεσ ΑΝ() Επανάλθψθσ: ΕΡΑΝΑΛΑΒΕ(), ΕΡΑΝΑΛΑΒΕ_ΟΣΟ(), κ.λπ. Διαδικαςίεσ: ΒΑΨΕ_ΑΣΡΟ(), ΒΑΨΕ_ΜΑΥΟ(), ΡΛΑΣE(), ΑΦΘΣΕ() κ.λπ. Λογικζσ ςυνκικεσ ΚΑΚΑΑ_ΜΡΟΣΤΑ(), ΕΜΡΟΔΛΟ_ΜΡΟΣΤΑ, ΕΜΡΟΔΛΟ_ΑΛΣΤΕΑ κ.λπ., ΣΘΜΑΔΟΥΑ_ΜΡΟΣΤΑ(), ΑΣΡΟ_ΔΕΞΛΑ(), ΜΑΥΟ_ΑΛΣΤΕΑ(), κ.λπ. Θ γλϊςςα υποςτθρίηει τθ δθμιουργία δικϊν μασ διαδικαςιϊν, αλλά δεν υποςτθρίηει μεταβλθτζσ. Ραρ όλ αυτά μποροφμε να εφαρμόςουμε ς αυτιν πλικοσ δραςτθριοτιτων, από πολφ ειςαγωγικζσ ςτο περιβάλλον και ςτισ προγραμματιςτικζσ δομζσ μζχρι αρκετά ςφνκετεσ, όπωσ π.χ. τθν υλοποίθςθ αλγορίκμων εξόδου από λαβφρινκο. 2. Σα διδακτικά πλεονεκτιματα του περιβάλλοντοσ Το RoboMind παρουςιάηει ςθμαντικά διδακτικά πλεονεκτιματα που κα μποροφςαν να αποτελζςουν λόγουσ προτίμθςισ του ζναντι άλλων προγραμματιςτικϊν μικρόκοςμων για τθ διδαςκαλία του προγραμματιςμοφ τόςο ςτθν πρωτοβάκμια όςο και ςτθ δευτεροβάκμια εκπαίδευςθ. Συγκεκριμζνα: α) Συνδυάηει τα πλεονεκτιματα των Logo-like περιβαλλόντων με αυτά ενόσ εικονικοφ ρομποτικοφ ςυςτιματοσ. Είναι γνωςτό ότι τα ρομποτικά ςυςτιματα προςελκφουν ζντονα το ενδιαφζρον των μακθτϊν όλων των θλικιϊν, όμωσ θ προμικεια πολλϊν τζτοιων ςυςτθμάτων για τθ χριςθ ςτθ ςχολικι τάξθ ζχει ιδιαίτερα μεγάλο κόςτοσ. Γι αυτό, θ χριςθ ελεφκερθ περιβαλλόντων εικονικισ ρομποτικισ κεωρείται ωσ μία καλι εναλλακτικι λφςθ, από τθν άποψθ ότι μπορεί να ζχει ςχεδόν τθν ίδια απιχθςθ ςτθν κινθτοποίθςθ των μακθτϊν για τθν εκμάκθςθ του προγραμματιςμοφ, αλλά με ζναν εντελϊσ ανζξοδο τρόπο. Από τα υπάρχοντα περιβάλλοντα εικονικισ ρομποτικισ (βλ. βιβλιογραφία), το RoboMind είναι το απλοφςτερο για χριςθ από μακθτζσ και το μόνο εξελλθνιςμζνο. β) Μζςω τθσ διδακτικισ ςτρατθγικισ τθσ επίλυςθσ προβλιματοσ, οι μακθτζσ οδθγοφνται ςτθν εκμάκθςθ του προγραμματιςμοφ μ ζνα τρόπο φυςικό και βιωματικό. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 200/413

302 Ρροςπακϊντασ να καταφζρουν τθν ολοκλιρωςθ τθσ αποςτολισ του ρομπότ, ςτθν πραγματικότθτα οι μακθτζσ ολοκλθρϊνουν τθ δικι τουσ «αποςτολι», που είναι θ εκμάκθςθ των βαςικϊν προγραμματιςτικϊν δομϊν. γ) Θ διεπαφι του περιβάλλοντοσ είναι πολφ εφχρθςτθ και απαλλάςςει τον χριςτθ από το ενδεχόμενο ςυντακτικϊν λακϊν. δ) Θ κατθγορία των προσ επίλυςθ προβλθμάτων, αναπόφευκτα οδθγεί τον χριςτθ ςτθν ανάπτυξθ αλγορικμικισ ςκζψθσ, διότι γριγορα ςυνειδθτοποιεί ότι θ εξεφρεςθ γενικϊν αλγορικμικϊν λφςεων για προβλιματα τθσ ίδιασ κατθγορίασ εξοικονομεί χρόνο και προγραμματιςτικό κόςτοσ, ςε ςχζςθ μία εξαρτϊμενθ από ςυγκεκριμζνθ πίςτα βθματικι επίλυςθ. ε) Θ δυνατότθτα καταςκευισ τθσ δικισ μασ πίςτασ προςφζρει ατελείωτεσ επιλογζσ για δθμιουργία νζων προβλθμάτων προσ επίλυςθ, τόςο προσ τουσ διδάςκοντεσ, όςο και προσ τουσ μακθτζσ. Τζλοσ, ενιςχφει τθ δυνατότθτα γενίκευςθσ και δθμιουργίασ αλγορικμικϊν λφςεων, όπωσ αναφζραμε παραπάνω. ςτ) Το RoboMind είναι από τα λίγα περιβάλλοντα που μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ταυτόχρονα, από το επίπεδο εντελϊσ αρχαρίων, αυτό δθλαδι τθσ βθματικισ εκτζλεςθσ ςε γραφικό περιβάλλον, ςτο επίπεδο πολφ προχωρθμζνων, αυτό δθλαδι τθσ πλθκτρολόγθςθσ και ςτοίχιςθσ του κϊδικα, με άγκιςτρα, παρενκζςεισ και ςχόλια αντίςτοιχα με αυτά μιασ δομθμζνθσ γλϊςςασ προγραμματιςμοφ επαγγελματικοφ επιπζδου. Ραρακάτω παρουςιάηονται δζκα δραςτθριότθτεσ κλιμακοφμενθσ δυςκολίασ, βαςιςμζνεσ ςτουσ ζτοιμουσ χάρτεσ (πίςτεσ) του Arvid Alma, αλλά και ςε χάρτεσ που μποροφμε να δθμιουργιςουμε εμείσ, με ςκοπό τθν επίδειξθ των χαρακτθριςτικϊν του RoboMind και τθσ δυνατότθτασ εφαρμογισ του ςε πολλά διαφορετικά μακθςιακά επίπεδα. 3. Διδακτικζσ προτάςεισ με το RoboMind για το Δθμοτικό, το Γυμνάςιο και το Λφκειο Δραςτθριότθτα 1 Θ δραςτθριότθτα αυτι είναι εντελϊσ ειςαγωγικι και ςτοιχειϊδθσ και μπορεί να εφαρμοςτεί ςτο Δθμοτικό ςχολείο με ςτόχο τθν εξοικείωςθ των μακθτϊν με το περιβάλλον, τθ βθματικι εκτζλεςθ και τθν ζννοια τθσ κατεφκυνςθσ του πρωταγωνιςτι ενόσ μικρόκοςμου με τθν επίδοςθ βθματικϊν εντολϊν. Χρονικι διάρκεια τθσ δραςτθριότθτασ: 1 ϊρα Θ δραςτθριότθτα: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 201/413

303 «Στο περιβάλλον του RoboMind, ανοίξτε το χάρτθ maze1.map (Εικόνα 4). Χρθςιμοποιϊντασ το χειριςτιριο (Εκτζλεςθ Χειριςτιριο) κακοδθγιςτε το ρομπότ να φτάςει ςτθ ςθμαδοφρα.» Μζςα από τθ δραςτθριότθτα οι μικροί μακθτζσ διαπιςτϊνουν για πρϊτθ φορά πϊσ δθμιουργείται ζνασ κϊδικασ, αφοφ κάκε φορά που πατοφν ζνα βζλοσ τθσ βθματικισ εκτζλεςθσ, προςτίκεται και θ αντίςτοιχθ γραμμι ςτο ςυνολικό κϊδικα. Στο τζλοσ τθσ δραςτθριότθτασ, αφοφ οι μακθτζσ ζχουν καταφζρει να βγουν από το λαβφρινκο, τουσ καλοφμε να παρατθριςουν τον «τεράςτιο» κϊδικα που ζχει δθμιουργθκεί από όλεσ τισ βθματικζσ εντολζσ που ζδωςαν ςτο ρομπότ τουσ και ειςάγουμε τθν ζννοια των εντολϊν και του προγράμματοσ. Εικόνα 4. Ο χάρτθσ maze1. Δραςτθριότθτα 2 Θ δραςτθριότθτα μπορεί να εφαρμοςτεί τόςο ςτο Δθμοτικό ςχολείο όςο και ςτο Γυμνάςιο με ςτόχο τθν παρουςίαςθ τθσ ζννοιασ τθσ Δομισ Ακολουκίασ και τθν εξοικείωςθ των μακθτϊν με αυτιν. Χρονικι διάρκεια τθσ δραςτθριότθτασ: 1 ϊρα Θ δραςτθριότθτα: «Στον άδειο χάρτθ openarea.map, προγραμματίςτε το ρομπότ να ηωγραφίςει με μαφρθ μπογιά το γράμμα Τ.» Δραςτθριότθτα 3 Θ δραςτθριότθτα μπορεί να εφαρμοςτεί τόςο ςτο Δθμοτικό, όςο και ςτο Γυμνάςιο με ςτόχο τθν ειςαγωγι των μακθτϊν ςτθν ζννοια τθσ Δομισ Επανάλθψθσ με ςυγκεκριμζνο αρικμό επαναλιψεων. Χρονικι διάρκεια τθσ δραςτθριότθτασ: 1 ϊρα ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 202/413

304 Θ δραςτθριότθτα: «Στον άδειο χάρτθ openarea.map, προγραμματίςτε το ρομπότ να ηωγραφίςει ζνα άςπρο τετράγωνο 5x5.» Θ δραςτθριότθτα εφαρμόηεται ωσ εξισ: Ρρϊτα αφινουμε τουσ μακθτζσ να προγραμματίςουν με το «δφςκολο» τρόπο, δθλαδι να επαναλάβουν τισ ίδιεσ εντολζσ πολλζσ φορζσ. Στθ ςυνζχεια τουσ αναφζρουμε τθν φπαρξθ τθσ εντολισ ΕΡΑΝΑΛΑΒΕ() ςτο μενοφ των εντολϊν και τουσ ηθτοφμε να αντικαταςτιςουν με αυτιν το τμιμα του προγράμματόσ τουσ που κεωροφν ότι χρειάηεται. Δραςτθριότθτα 4 Και πάλι για το Δθμοτικό και το Γυμνάςιο, αποτελεί δραςτθριότθτα εμπζδωςθσ τθσ Δομισ Επανάλθψθσ με ςυγκεκριμζνο αρικμό επαναλιψεων. Χρονικι διάρκεια τθσ δραςτθριότθτασ: 1 ϊρα Θ δραςτθριότθτα: «Στον άδειο χάρτθ openarea.map προγραμματίςτε το ρομπότ να ηωγραφίςει μία άςπρθ ςκάλα με 10 ςκαλοπάτια.» Δραςτθριότθτα 5 Θ δραςτθριότθτα αυτι είναι αυξθμζνθσ δυςκολίασ ςε ςχζςθ με τισ προθγοφμενεσ, γι αυτό απευκφνεται μόνο ςτο Γυμνάςιο. Αποτελεί ειςαγωγι ςτθ δομι επανάλθψθσ ΟΣΟ. Χρονικι διάρκεια τθσ δραςτθριότθτασ: 1 ϊρα Θ δραςτθριότθτα: «Ανοίξτε το χάρτθ findspot1.map. Ασ υποκζςουμε ότι το ρομπότ μασ ψάχνει μία κζςθ πάρκινγκ (αυτι με τθν άςπρθ βοφλα) θ οποία βρίςκεται ςε μία εςοχι ςτον τοίχο, αλλά δε γνωρίηουμε ςε πόςα τετραγωνάκια απόςταςθ είναι το πάρκινγκ από εκεί που βρίςκεται το ρομπότ. Ρρογραμματίςτε το να πθγαίνει ευκεία μζχρι να βρει άςπρθ βοφλα ςτ αριςτερά του και μετά να παρκάρει πάνω ςτθν άςπρθ βοφλα.» ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 203/413

305 Εικόνα 5. Ο χάρτθσ findspot1. Μζςω τθσ δραςτθριότθτασ, οι μακθτζσ κα ςυνειδθτοποιιςουν για πρϊτθ φορά ότι για να κάνουμε ζνα πρόγραμμα που να ζχει γενικότερθ εφαρμογι ςε πολλζσ διαφορετικζσ περιπτϊςεισ, ςυχνά δεν εξυπθρετεί να χρθςιμοποιοφμε τθ δομι επανάλθψθσ με ςτακερό αρικμό επαναλιψεων. Ζτςι προκφπτει θ ανάγκθ χριςθσ μιασ νζασ δομισ, θ οποία κάνει επαναλιψεισ για όςο χρονικό διάςτθμα ικανοποιείται κάποια ςυνκικθ ςτθν περίπτωςι μασ, το ρομπότ πρζπει να ςυνεχίηει να πθγαίνει μπροςτά, όςο δε βρίςκει άςπρθ βοφλα ςτα αριςτερά του. Δραςτθριότθτα 6 Θ δραςτθριότθτα αυτι, μζςα από τθν ανάγκθ επίλυςθσ του προβλιματοσ τθσ παρακολοφκθςθσ τθσ άςπρθσ γραμμισ, ειςάγει τουσ μακθτζσ ςτθν ζννοια τθσ δομισ επιλογισ και ςτθν αναγκαιότθτα φπαρξισ τθσ. Λόγω τθσ μεγαλφτερθσ δυςκολίασ τθσ, προτείνεται για το Γυμνάςιο ςε προχωρθμζνο επίπεδο αλλά και για το Λφκειο. Χρονικι διάρκεια τθσ δραςτθριότθτασ: 2 ϊρεσ Θ δραςτθριότθτα: «Με τθ βοικεια του ςθμειωματάριου, τροποποιιςτε το χάρτθ default.map (βλ. Εικόνα 3) τοποκετϊντασ μία επιπλζον ςθμαδοφρα ςτο τζλοσ τθσ τεκλαςμζνθσ άςπρθσ γραμμισ. Και τϊρα ασ προγραμματίςουμε το ρομπότ μασ να κάνει το λεγόμενο «Line Following», δθλαδι να ακολουκιςει μζχρι το τζλοσ τθν άςπρθ γραμμι ϊςτε να πιάςει τθ ςθμαδοφρα.» Οι μακθτζσ ςυνειδθτοποιοφν τθν αναγκαιότθτα φπαρξθσ τθσ δομισ ΑΝ(), - ΑΛΛΛΩΣ, -, κακϊσ προςπακοφν να ελζγξουν όλεσ τισ δυνατζσ περιπτϊςεισ για το που ςυνεχίηεται θ άςπρθ γραμμι, μόλισ το ρομπότ ςταματιςει να τθ βλζπει μπροςτά του. Δραςτθριότθτα 7 Χρονικι διάρκεια τθσ δραςτθριότθτασ: 2 ϊρεσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 204/413

306 «Στον χάρτθ gorightatwhite3.map, προγραμματίςτε το ρομπότ να πθγαίνει από άςπρθ τελεία ςε άςπρθ τελεία μζχρι να φτάςει ςτθ ςθμαδοφρα.» Εικόνα 6. Ο χάρτθσ gorightatwhite3. Θ δραςτθριότθτα προτείνεται για το Λφκειο, κακϊσ απαιτεί πιο ςφνκετεσ προγραμματιςτικζσ δεξιότθτεσ. Συγκεκριμζνα, πρζπει να γίνει εμφϊλευςθ των δομϊν επανάλθψθσ. Δραςτθριότθτα 8 Χρονικι διάρκεια τθσ δραςτθριότθτασ: 2 ϊρεσ «Στον χάρτθ maze1.map (βλ. Εικόνα 4) προγραμματίςτε το ρομπότ να πιάςει τθ ςθμαδοφρα ςτθν άκρθ του λαβφρινκου (απλϊσ ακολουκϊντασ ςυνεχϊσ τον αριςτερό τοίχο!!). Σθμείωςθ: Αν δεν τα καταφζρετε και χρειαςτείτε βοικεια, κινθκείτε ωσ εξισ: «όςο υπάρχει εμπόδιο ςτα αριςτερά, πιγαινε ευκεία (αν μπροςτά ελεφκερα, αλλιϊσ ςτρίψε δεξιά), αλλιϊσ πιγαινε αριςτερά)». Και πάλι θ δραςτθριότθτα προτείνεται για το Λφκειο, λόγω τθσ αυςτθρά αλγορικμικισ δομισ τθσ και τθσ εμφϊλευςθσ δομϊν που απαιτεί. Δραςτθριότθτα 9 Χρονικι διάρκεια τθσ δραςτθριότθτασ: 2-3 ϊρεσ «Στον χάρτθ passbeacons.map προγραμματίςτε το ρομπότ να μετακινιςει προσ τα πίςω και πλάι μία-μία τισ ςθμαδοφρεσ για να μπορζςει να φτάςει ςτθν άςπρθ τελεία-ςτόχο. Υπόδειξθ: Αν δυςκολεφεςτε για το ποφ κα αφιςετε τισ ςθμαδοφρεσ, ςκεφτείτε ότι μπορείτε να αφιςετε τισ μιςζσ ςτο επάνω μζροσ του ορκογωνίου που βρίςκεται το ρομπότ και τισ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 205/413

307 μιςζσ ςτο κάτω.» Εικόνα 7. Ο χάρτθσ passbeacons. Θ δραςτθριότθτα μπορεί να χρθςιμοποιθκεί ωσ αφόρμθςθ για τθν ειςαγωγι των μακθτϊν του Λυκείου ςτθν ζννοια τθσ διαδικαςίασ. Σ αυτι τθν περίπτωςθ κα πρζπει να αφιερωκοφν 3 διδακτικζσ ϊρεσ για τθν υλοποίθςι τθσ, αν οι μακθτζσ δεν ζχουν πρότερθ γνϊςθ ςυναρτιςεων και διαδικαςιϊν. Μπορεί βζβαια να υλοποιθκεί και χωρίσ τθ χριςθ διαδικαςιϊν, οπότε ς αυτι τθν περίπτωςθ, 2 διδακτικζσ ϊρεσ είναι αρκετζσ. Σε κάκε περίπτωςθ, θ δυςκολία τθσ δραςτθριότθτασ ζγκειται ςτο πρόβλθμα τθσ διαφορετικισ τοποκζτθςθσ τθσ κάκε ςθμαδοφρασ, προκειμζνου αυτζσ να φφγουν από τθ μζςθ για να περάςει το ρομπότ. Δραςτθριότθτα 10 «Και τϊρα ασ λφςουμε το παρακάτω πρόβλθμα. Ασ φτιάξουμε ζναν δικό μασ χάρτθλαβφρινκο, που ζχει διάςπαρτεσ διάφορεσ ςθμαδοφρεσ και ςτθν άκρθ του μία αποκικθ ςτθν οποία κα πρζπει να τοποκετθκοφν όλεσ οι ςθμαδοφρεσ. Κάτι δθλαδι ςαν τον χάρτθ recycle τθσ εικόνασ 8. Για να κάνουμε πιο ρεαλιςτικό το πρόβλθμά μασ, μποροφμε να φανταςτοφμε ότι ο χάρτθσ είναι ζνα πάρκο και οι ςθμαδοφρεσ είναι πλαςτικά μπουκάλια πεταμζνα ςτισ άκρεσ του πάρκου. Θ αποςτολι του ρομπότ μασ είναι να βρει και να μαηζψει όλα τα πεταμζνα μπουκάλια και να τα αφιςει ςτον χϊρο ανακφκλωςθσ που βρίςκεται ςτθν άκρθ του πάρκου! ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 206/413

308 Εικόνα 8. Ο χάρτθσ recycle Υπόδειξθ 1: Τα μπουκάλια μπορεί να βρίςκονται ςε τυχαία κζςθ, αλλά είναι πάντοτε κοντά ςτθν περίφραξθ του πάρκου. Γι αυτό μποροφμε να χρθςιμοποιιςουμε τον κϊδικα που ζχουμε αναπτφξει για τθ δραςτθριότθτα 8 τθσ εξόδου από λαβφρινκο, τόςο για να φτάςουμε ςε ζνα μπουκάλι, όςο και για να το γυρίςουμε πίςω. Υπόδειξθ 2: Για να βρίςκουμε πιο εφκολα ποφ ακριβϊσ κα αφινουμε το κάκε μπουκάλι μζςα ςτον χϊρο ανακφκλωςθσ, μποροφμε να προγραμματίςουμε το ρομπότ, μόλισ αφινει ζνα μπουκάλι, να βάφει μία άςπρθ βοφλα ςτθν επόμενθ ελεφκερθ κζςθ. Ζτςι, τθν επόμενθ φορά που κα ζρκει ςτον χϊρο ανακφκλωςθσ, να ξζρει τθ κζςθ που κα αφιςει το επόμενο μπουκάλι.» Η δραςτθριότθτα αυτι ζχει αδιαμφιςβιτθτα πολφ μεγαλφτερο επίπεδο δυςκολίασ από τισ προθγοφμενεσ, ακόμθ και για μακθτζσ Λυκείου με αρκετι προθγοφμενθ προγραμματιςτικι εμπειρία. Προτείνεται να δοκεί ωσ ομαδικι εργαςία χρονικισ διάρκειασ 4-6 ωρϊν. Εναλλακτικά, μπορεί να ανατεκεί και ωσ project αριςτείασ ςε επίλεκτεσ ομάδεσ μακθτϊν με ιδιαίτερεσ προγραμματιςτικζσ ικανότθτεσ, με ςκοπό τθ διερεφνθςθ διαφόρων αλγορίκμων επίλυςθσ του ίδιου προβλιματοσ και τθ ςφγκριςθ τθσ μεταξφ τουσ απόδοςθσ ωσ προσ το προγραμματιςτικό κόςτοσ και τον χρόνο εκτζλεςθσ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Anderson, D.L. (2008). Virtual Robotics Lab. Ανακτικθκε 07 Φεβρουαρίου 2013, από Carnegie Mellon Robotics Academy, (2005α). ROBOTC: a C Programming Language for Robotics. Ανακτικθκε 07 Φεβρουαρίου 2013, από Carnegie Mellon Robotics Academy, (2005β). Robot Virtual Worlds. Ανακτικθκε 07 Φεβρουαρίου 2013, από Coppelia Robotics, (2010). v-rep: virtual robot experimentation platform ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 207/413

309 Halma, A. (2011). ROBO Exercise Set 1. Univ. of Amsterdam. (2005). RoboMind.net. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 208/413

310 StarLogo 2.2 Θ StarLogo 1 είναι μια ειδικι ζκδοςθ τθσ γλϊςςασ προγραμματιςμοφ Logo με τα γνωςτά γραφικά τθσ χελϊνασ. Ωςτόςο, ςτθ StarLogo παρζχεται θ δυνατότθτα ελζγχου χιλιάδων χελωνϊν παράλλθλα 2. Επιπλζον, υπάρχει δυνατότθτα αλλθλεπίδραςθσ των χελωνϊν με το περιβάλλον τουσ, το οποίο αποτελείται από πλακίδια (patches). Για παράδειγμα, οι χελϊνεσ μποροφν να ανιχνεφςουν ςυγκεκριμζνεσ ιδιότθτεσ των «πλακιδίων» πάνω ςτα οποία βρίςκονται κακϊσ περνοφν πάνω από ςυγκεκριμζνα πλακίδια με κάποιο ιδιαίτερο χαρακτθριςτικό. Θ StarLogo, αναπτφχκθκε αρχικά από τον Mitchel Resnick ςτο Media Laboratory του MIT, αποτελεί ςτθν ουςία ζναν προγραμματιςτικό μικρόκοςμο δθμιουργίασ προςομοιϊςεων αποκεντρωμζνων ςυςτθμάτων (decentralized systems) ςυςτθμάτων που λειτουργοφν χωρίσ κεντρικό ζλεγχο. Ζχει ωσ ςτόχο τθ ςτιριξθ μακθτϊν και ερευνθτϊν χωρίσ προθγοφμενθ προγραμματιςτικι εμπειρία ςτθ μοντελοποίθςθ και κατανόθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ αποκεντρωμζνων ςυςτθμάτων (κυκλοφοριακι ςυμφόρθςθ, ςμινθ πουλιϊν, αποικία μυρμθγκιϊν κ.λπ.), αλλά και ςυςτθμάτων από πολλά άλλα επιςτθμονικά πεδία, όπωσ Μακθματικά, Φυςικι, Βιολογία και Ρλθροφορικι. Στο δικτυακό τόπο τθσ StarLogo υπάρχει διακζςιμο πλοφςιο υλικό. Υπάρχουν και άλλεσ εκδόςεισ τθσ StarLogo, με οριςμζνεσ τροποποιιςεισ ωσ προσ τθν αρχικι StarLogo του MIT. Θ StarLogo ειςιγαγε ζναν τελείωσ καινοτόμο τρόπο προγραμματιςμοφ πολφ κατάλλθλο για τθ μελζτθ αποκεντρωμζνων ςυςτθμάτων και οδιγθςε ςτθ δθμιουργία τθσ StarLogo TNG (=StarLogo The Next Generation) ενόσ επίςθσ πρωτοποριακοφ ςυςτιματοσ προγραμματιςμοφ που κακιζρωςε (μαηί με τθ Lego και τα ςυςτιματα Lego 1 Η StarLogo πνπ παξνπζηάδεηαη εδώ είλαη κηα ζπγθεθξηκέλε έθδνζε, 2.2, πνιύ όκνηα κε ηηο ηξέρνπζεο 2.21 θαη 2.22, ε νπνία εμειιελίζηεθε από κηα νκάδα εξεπλεηώλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Μαθεδνλίαο (ζε ζπλεξγαζία θπζηθά κε ην ΜΙΣ) ζηα πιαίζηα ελόο εξεπλεηηθνύ πξνγξάκκαηνο ΠΤΘΑΓΟΡΑ. 2 Γεληθά ζπλεζίδεηαη ν όξνο Star ή έλα αζηέξη «*» λα παξαπέκπεη ζε κνληέια παξάιιεινπ πξνγξακκαηηζκνύ, κεξηθέο θνξέο κάιηζηα «καδηθνύ παξάιιεινπ πξνγξακκαηηζκνύ» κε ηελ ύπαξμε ρηιηάδσλ επεμεξγαζηώλ πξαγκαηηθώλ ή εηθνληθώλ. Έηζη, ε StarPascal είλαη κηα έθδνζε ηεο Pascal γηα παξάιιειν πξνγξακκαηηζκό θ.ν.θ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 209/413

311 Mindstorms) τα ςφγχρονα περιβάλλοντα οπτικοφ προγραμματιςμοφ, τα οποία ςιμερα χρθςιμοποιοφνται ςχεδόν αποκλειςτικά ςτα εκπαιδευτικά προγραμματιςτικά περιβάλλοντα (όπωσ το SCRATCH, το Game Maker κ.ά.) Στα ακόλουκα υπάρχει μια ειςαγωγι ςτθ χριςθ τθσ StarLogo με τθ μορφι βθμάτωνοδθγιϊν προσ τον χριςτθ. Βιμα 1ο: Ανοίξτε τθν εφαρμογι StarLogo. Διαπιςτϊςτε τθν φπαρξθ δυο παρακφρων, ενόσ που επιγράφεται «StarLogo» και ενόσ με το όνομα «Κζντρο Ελζγχου». Στο παράκυρο StarLogo υπάρχει μια ςειρά από μενοφ και δυο εργαλειοκικεσ. Θ μια εξ αυτϊν ςχετίηεται με τθ ςχεδίαςθ (και τον χρωματιςμό) και θ άλλθ με τθ διεπαφι και τθ λειτουργία του ςυςτιματοσ (δθμιουργία πλικτρων, γραμμϊν κφλιςθσ κ.λπ.). Στο παράκυρο StarLogo υπάρχει ο χϊροσ ςτον οποίο εκτελοφνται οι εντολζσ προσ τισ «οντότθτεσ» του περιβάλλοντοσ (χελϊνεσ) και οποίοσ μπορεί να μεγαλϊςει ι να μικρφνει (αλλά ςε κάποια όρια), με τθ βοικεια τθσ γραμμισ κφλιςθσ που φζρει τον τίτλο «Μζγεκοσ Ρλακιδίου». Ρροςπακιςτε να μεταβάλετε το μζγεκοσ του χϊρου αυτοφ. Διαπιςτϊςτε ότι ςτο Κζντρο Ελζγχου, ο χριςτθσ μπορεί να επιλζξει «Χελϊνεσ» ι «Ραρατθρθτισ» προκειμζνου να διατυπϊςει εντολζσ ι να δθμιουργιςει «διαδικαςίεσ». Βοικεια: Το αρχικό περιβάλλον τθσ StarLogo (διεπαφι ςε ελλθνικι γλϊςςα). Διακρίνονται τα δυο παράκυρα, οι εργαλειοκικεσ, τα μενοφ και οι γραμμζσ κφλιςθσ, όπωσ και ο χϊροσ ςτον οποίο κινοφνται οι χελϊνεσ. Βιμα 2ο: Στο Κζντρο ελζγχου, ςτο Τμιμα εντολϊν του Ραρατθρθτι δθμιουργιςτε μια χελϊνα με τθν εντολι crt 1 Ραρατθριςτε ότι ςτο παράκυρο Starlogo εμφανίηεται μια χελϊνα. Μπορείτε να αλλάξετε ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 210/413

312 το χρϊμα τθσ με τισ εντολζσ setc blue setc green setc red όταν τισ γράψετε ςτο τμιμα εντολϊν για Χελϊνεσ. Βοικεια: Θ εκτζλεςθ των εντολϊν προκαλεί τθν άμεςθ ανταπόκριςθ τθσ χελϊνασ Βιμα 3ο: H εντολι: ca (clear all) ςτο Τμιμα εντολϊν του παρατθρθτι διαγράφει όλα τα γραφικά και τισ χελϊνεσ μαηί. Δθμιουργείτε ξανά μια χελϊνα με τθν εντολι ςτο Κζντρο ελζγχου, ςτο Τμιμα εντολϊν του παρατθρθτι: crt 1 Δϊςτε επίςθσ τθν εντολι: pd ςτο τμιμα εντολϊν τθσ χελϊνασ (οι χελϊνεσ «δθμιουργοφνται» με τθν «πζνα ςθκωμζνθ» και δεν αφινουν ίχνοσ όταν κινοφνται). Χρθςιμοποιιςτε δοκιμαςτικά το περιβάλλον ωσ ζνα τυπικό περιβάλλον Logo: Δθμιουργιςτε ζνα τετράγωνο πλευράσ 10. Δθμιουργιςτε επίςθσ μια διαδικαςία tetragono :mikos, ςτθν οποία το μικοσ των πλευρϊν κα προςδιορίηεται από τον χριςτθ κάκε φορά που κα δίνει τθ ςχετικι εντολι. ca (clear all) ςτο Τμιμα εντολϊν του παρατθρθτι. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 211/413

313 Δοκιμάςτε, με τθ βοικεια τθσ διαδικαςίασ tetragono :mikos να δθμιουργιςετε ζνα τετράγωνο μικουσ 100. Μπορείτε να εξθγιςετε το ςχιμα που δθμιουργείται (κακϊσ και τον τρόπο με τον οποίο ςχεδιάηεται); Βοικεια: Δθμιουργία ενόσ τετραγϊνου πλευράσ 10 Κυμθκείτε ότι το παράκυρο όπου εκτελοφνται οι εντολζσ προσ τθ χελϊνα δεν περιορίηεται από το τετραγωνικό πλαίςιο, αλλά θ «ςυνζχεια» τθσ επάνω πλευράσ είναι θ κάτω πλευρά (ωσ το ανάπτυγμα τθσ κυρτισ επιφάνειασ ενόσ κυλίνδρου πρζπει να το φαντάηεται κανείσ). Το ίδιο ιςχφει και αριςτεράδεξιά. Βιμα 4ο: Δθμιουργιςτε ζνα πράςινο πλακίδιο ςτθ κζςθ 0,0: stamp-at 0 0 green Δθμιουργιςτε μια κόκκινθ πλάκα πλευράσ 3 (δθλαδι 3x3 πλακιδίων), με κζντρο ςτθ κζςθ 0,0 Δθμιουργιςτε μια διαδικαςία color_infection (ςτο Τμιμα του παρατθρθτι) που να δθμιουργεί ζνα πλακίδιο πλευράσ 3, ςτθ κζςθ 0,0, κάκε φορά που τθν καλείτε. Βοικεια: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 212/413

314 Ρλακίδιο ςτθ κζςθ 0,0 ca stamp-at 0 0 green Βιμα 5ο: Ρλάκα ςτθ κζςθ 0,0 πλευράσ 3 ca stamp-at 0 0 green stamp-at 0 1 green stamp-at 1 0 green stamp-at -1 0 green stamp-at 0-1 green stamp-at -1 1 green stamp-at 1-1 green stamp-at -1-1 green stamp-at 1 1 green Χελϊνεσ ςε διάταξθ κφκλου. Διαγράψτε όλα τα γραφικά. Δθμιουργιςτε 100 χελϊνεσ και δϊςτε εντολι να προχωριςουν κατά 20 βιματα. Μπορείτε να εξθγιςετε το ςχιμα που δθμιουργείται; Βοικεια: Δραςτθριότθτα «μετάδοςθσ ιϊν» Οι 100 χελϊνεσ δθμιουργοφνται όλεσ το ςθμείο 0,0 ζχοντασ ωςτόςο τυχαία κατεφκυνςθ. Πταν όλεσ προχωροφν κατά 20 βιματα, απζχουν όλεσ 20 βιματα από το 0,0, δθλαδι βρίςκονται πάνω ςε περιφζρεια κφκλου με κζντρο 0,0 και ακτίνα 20 βιματα. Βιμα 1ο: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 213/413

315 Το πρόβλθμα κα μοντελοποιθκεί ωσ εξισ: Κα δθμιουργθκεί ζνασ αρχικά «υγιισ» πλθκυςμόσ Τα «άτομα» του πλθκυςμοφ κα κινοφνται τυχαία ςτο «χϊρο» Κα υπάρχει κάπου μια εςτία μόλυνςθσ Οι χριςτεσ κα παρατθροφν τον τρόπο με τον οποίο μολφνονται τα άτομα. Το πρϊτο πρόβλθμα είναι βζβαια θ δθμιουργία του υγιοφσ πλθκυςμοφ. Α. Πϊσ δθμιουργοφμε τον πλθκυςμό; Β. Πϊσ γνωρίηουμε ότι είναι υγιισ, τι ςθμαίνει να είναι υγιισ; Ο πλθκυςμόσ μασ κα αποτελείται από χελϊνεσ. Θ υγεία τουσ κα φαίνεται από το χρϊμα τουσ: κα είναι όλεσ άςπρεσ. Λαμβάνοντασ υπόψθ το περιβάλλον StarLogo δθμιουργιςτε 50 «υγιείσ χελϊνεσ». Βοικεια: Δθμιουργοφνται 50 χελϊνεσ Οι χελϊνεσ κακίςτανται «υγιείσ» (παίρνουν λευκό χρϊμα) Βιμα 2ο: Τυχαίοσ περίπατοσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 214/413

316 Θ μοντελοποίθςθ του τυχαίου περιπάτου (όπου όμωσ ευνοείται μια κίνθςθ «προσ τα εμπρόσ») μπορεί να μοντελοποιθκεί με τθ βοικεια ενόσ ατζρμονοσ βρόχου: LOOP [ LT RANDOM 45 RT RANDOM 45 FD 1 ] Είναι μάλιςτα δυνατόν να δθμιουργθκεί μια διαδικαςία walk που να υλοποιεί τουσ τυχαίουσ περιπάτουσ. Κα μποροφςατε να δθμιουργιςετε τυχαίουσ περιπάτουσ και ζνα βρόχο του είδουσ: LOOP [LT RANDOM 360 FD 1] Κα είχε διαφορζσ από τον προθγοφμενο τρόπο; Βοικεια: Τυχαίοι περίπατοι 20 υγιϊν χελωνϊν Βιμα 3ο: Μόλυνςθ Κα δθμιουργθκεί μια εςτία μόλυνςθσ με μια πλάκα 3x3 πλακιδίων, χρϊματοσ κόκκινου. Κάκε χελϊνα που κα περνά πάνω από τθν πλάκα κα μολφνεται και κα αποκτά κόκκινο χρϊμα. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 215/413

317 Θ δθμιουργία τθσ πλάκασ αυτισ ζχει ιδθ αναλυκεί ςτθν προθγοφμενθ δραςτθριότθτα. Κα μποροφςε εξάλλου να δθμιουργθκεί μια διαδικαςία color_infection :Ν :L θ να δθμιουργεί μια εςτία μόλυνςθσ ςε διάφορα ςθμεία. Θ «μόλυνςθ» γίνεται με τθν αλλαγι χρϊματοσ, όταν θ χελϊνα βρεκεί ςε κόκκινο πλακίδιο: if ( pc = red ) [setc red] Βοικεια: Ρριν «τρζξει» το μοντζλο, μειϊςτε τθν ταχφτθτα εκτζλεςθσ. Βιμα 4ο: Δθμιουργιςτε μια διαδικαςία με το όνομα: run_model που να τα περιλαμβάνει όλα και εκτελζςτε τθν. Βοικεια: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 216/413

318 Μετάδοςθ και κεραπεία ιϊν Στο παρόν τμιμα τθσ ενότθτασ, οι επιμορφοφμενοι κα δθμιουργιςουν ζνα ςχετικά ςφνκετο μοντζλο «μετάδοςθσ και κεραπείασ ιϊν» επαναχρθςιμοποιϊντασ τισ γνϊςεισ που απζκτθςαν ςτισ προθγοφμενεσ δραςτθριότθτεσ. Βιμα 1ο: Στισ προθγοφμενεσ δραςτθριότθτεσ, ουςιαςτικά μάκατε τα εξισ ςε ςχζςθ με τθ «λογικι» τθσ μόλυνςθσ: 1. Ρϊσ να δθμιουργείτε μια ςειρά από υγιείσ χελϊνεσ 2. Ρϊσ να δϊςετε εντολζσ για τυχαίο περίπατο των χελωνϊν 3. Ρϊσ να δθμιουργιςετε μια εςτία μόλυνςθσ Μποροφμε να επεκτείνουμε το μοντζλο αυτό με τθν εξισ προςκικθ: δθμιουργία «νοςοκομείων» (χϊρων ίαςθσ) Βοικεια: Θ δθμιουργία χϊρων ίαςθσ ςθμαίνει απλϊσ τθ δθμιουργία «λευκϊν πλακϊν» (κατά το πρότυπο των εςτιϊν μολφνςεων) που «κεραπεφουν» (χρωματίηουν λευκζσ) όςεσ χελϊνεσ «περνοφν» από επάνω τουσ. Κα μποροφςαν να παραμετροποιθκοφν το πλικοσ, θ κζςθ και το μζγεκοσ τόςο των εςτιϊν μόλυνςθσ, όςο και των χϊρων ίαςθσ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 217/413

319 Στισ προθγοφμενεσ δραςτθριότθτεσ, ουςιαςτικά μάκατε τα εξισ - ςε ςχζςθ με τθ «λογικι» τθσ μόλυνςθσ: 1. Ρϊσ να δθμιουργείτε μια ςειρά από χελϊνεσ με ιδιότθτεσ 2. Ρϊσ να δϊςετε εντολζσ για τυχαίο περίπατο των χελωνϊν 3. Ρϊσ να δθμιουργιςετε μια εςτία μόλυνςθσ και χϊρουσ ίαςθσ Θ διδαςκαλία βαςικϊν προγραμματιςτικϊν εννοιϊν ςτθ StarLogo παρουςιάηει μια τουλάχιςτον δυςκολία, ςε ςχζςθ με τθ διδαςκαλία πιο «κλαςικϊν» γλωςςϊν και περιβαλλόντων προγραμματιςμοφ: υπάρχει πολφ μικρι εμπειρία. Θ δθμιουργία λοιπόν ενόσ ςεναρίου και θ ςυηιτθςθ γφρω από τα χαρακτθριςτικά ενόσ ςεναρίου αυτοφ του είδουσ είναι ςθμαντικι. Κςωσ κα ιταν προτιμότερο να δθμιουργιςετε ομάδεσ 2-3 ατόμων και να δθμιουργιςετε κοινά ςενάρια. Ζνα διδακτικό ςενάριο ζχει γενικϊσ μερικά χαρακτθριςτικά, τα οποία κα εξεταςτοφν υπό το πρίςμα τθσ διδαςκαλίασ ενόσ νζου αντικειμζνου. Επιβάλλονται 2 προκαταρκτικζσ παρατθριςεισ: (1) θ περιγραφι του ςεναρίου δεν κα είναι λεπτομερισ (πρακτικά πολφ δφςκολο) και (2) κα ςτθρίηεται πάνω ςε κάποιεσ υποκζςεισ αναγκαςτικά. Σκοπόσ τθσ δραςτθριότθτασ δεν είναι θ δθμιουργία ενόσ πλιρουσ ςεναρίου, αλλά μάλλον θ εξοικείωςθ με τισ τεχνικζσ δθμιουργίασ ςεναρίων και μάλιςτα ςε αντικείμενα ςτα οποία ενδεχομζνωσ ζχετε μικρι διδακτικι πείρα. Ρροςπακιςτε να δθμιουργιςετε τα βαςικά ςτοιχεία του ςεναρίου, εξετάηοντασ τα παρακάτω ερωτιματα (διπλά ςε κάκε ζνα ερϊτθμα, δίνεται μια ενδεχόμενθ απάντθςθ για βοικεια): Ροιοσ είναι ο τελικόσ ςτόχοσ; Τποκζςτε ότι είναι θ εκμάκθςθ οριςμζνων βαςικϊν ςτοιχείων το προγραμματιςμοφ, αυτϊν που απαιτοφνται για τθν ολοκλιρωςθ του μοντζλου τθσ μόλυνςθσ Ροιο είναι το κοινό ςτο οποίο απευκφνεται το μάκθμα; Τι γνωρίηει από τθ StarLogo; Για τθ διευκόλυνςι ςασ, υποκζςτε ότι οι μακθτζσ ςασ γνωρίηουν οριςμζνα βαςικά πράγματα από τθ Logo (FD xx, LT xx, RT xx, PU, PD), και απολφτωσ τίποτε από τθ StarLogo. Ρόςοσ χρόνοσ διατίκεται; Τποκζςτε 4 διδακτικζσ ϊρεσ. Ρωσ μπορεί να ξεκινιςει κανείσ. Από το πρόβλθμα ίςωσ και, όταν χρειαςτεί, να περάςει ςτθ μοντελοποίθςθ. Σχζςθ εμπλεκομζνων εννοιϊν με άλλεσ ςυναφείσ ζννοιεσ, όςα ζπονται και όςα ζχουν προθγθκεί. Για παράδειγμα ο ατζρμων βρόχοσ και θ ιδζα τθσ προςομοίωςθσ που εκτελείται και εξελίςςεται χωρίσ τζλοσ, πρζπει να ςυνδυαςτεί, ςυγκρικεί με άλλεσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 218/413

320 μορφζσ προγραμμάτων, βρόχων κ.λπ. Ρρόβλεψθ δυςκολιϊν. Οριςμζνεσ εντολζσ μποροφν να αποδειχκοφν δφςκολεσ. Επίςθσ οριςμζνα τμιματα του προγράμματοσ όπωσ ο τυχαίοσ περίπατοσ ίςωσ πρζπει να αντιμετωπιςτοφν με μεγαλφτερθ προςοχι και βοικεια από εςάσ. ε κάκε περίπτωςθ πάντωσ εξθγιςτε τουσ το νόθμα τθσ διαδικαςίασ, προτείνετε τουσ να επινοιςουν και να δοκιμάςουν και άλλεσ τεχνικζσ, ι προτείνετζ τουσ εςείσ και ηθτιςτε τουσ τθ γνϊμθ τουσ. Δυςκολίεσ επίςθσ μποροφν να παρουςιαςτοφν και από ςυντακτικζσ ιδιαιτερότθτεσ όπωσ θ μορφι των εντολϊν, θ υποχρεωτικι απόςταςθ αρικμθτικϊν τελεςτϊν και αρικμϊν κ.λπ. Οι δυςκολίεσ αυτοφ του τφπου ςυνιςτοφν ζνα είδοσ διδακτικοφ κορφβου που δυςκολεφει το μάκθμα χωρίσ να ζχει ςχζςθ με τον επιδιωκόμενο ςτόχο. Οργάνωςθ του μακιματοσ ςε επιμζρουσ τμιματα. τθν περίπτωςθ του παραδείγματοσ είναι ςχετικά εφκολο. θμαντικό ςτοιχείο τθσ όλθσ διαδικαςίασ είναι να κατανοιςουν οι μακθτζσ τθν ζννοια τθσ μοντελοποίθςθσ κα τθσ προςομοίωςθσ. Ρροβλζψετε επεκτάςεισ. Άλλεσ από αυτζσ κα τισ προτείνετε εςείσ και τισ υλοποιιςετε, άλλεσ μποροφν απλϊσ να αναφερκοφν, άλλεσ να ςυηθτθκοφν κ.λπ. Οργανϊςτε τθν τάξθ. Εργαςία ςε ομάδεσ ι ατομικά; Εκτιμάτε ότι το μάκθμα πρζπει να είναι κακοδθγοφμενο, να αφιςετε τουσ μακθτζσ να αλλθλεπιδράςουν ι οργανωμζνο με πιο παραδοςιακό τρόπο; Υπάρχουν εξωτερικζσ πθγζσ που κα βοθκοφςαν; Για παράδειγμα πλθροφορίεσ ςχετικά με το περιβάλλον ι το πρόβλθμα; Διδακτικό ςυμβόλαιο και αξιολόγθςθ. Είναι ςαφζσ για τουσ μακθτζσ ςασ με ποιο τρόπο κα εργαςτοφν, ποιο ακριβϊσ είναι το ηθτοφμενο και με ποιο τρόπο κα αξιολογθκοφν; Ρροετοιμαςία διδακτικοφ υλικοφ φφλλων εργαςίασ κ.λπ. Ρροετοιμαςία εκπαιδευτικοφ. Κρατϊντασ όςο γίνεται πιο λεπτομερείσ ςθμειϊςεισ, μπορείτε, μετά από κάκε διδαςκαλία, να ςθμειϊςετε ποια ςθμεία τθσ διδαςκαλίασ πιγαν ςφμφωνα με τισ προβλζψεισ ςασ και, κυρίωσ, δεν πιγαν, ϊςτε να προςαρμόςετε το μάκθμα καταλλιλωσ, ι να μπορείτε να το δϊςετε ςε άλλο ςυνάδελφο, μεταφζροντασ τθν εμπειρία ςασ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 219/413

321 ΒΑΙΚΕ ΕΝΣΟΛΕ StarLogo Aν κζλετε να... Χρθςιμοποιιςτε τθν εντολι: Κζντρο Ελζγχου Να δθμιουργιςετε χελϊνεσ crt αρικμόσ Θ εντολι crt ακολουκοφμενθ από ζναν αρικμό δθμιουργεί αντίςτοιχο πλικοσ χελωνϊν. Πλεσ οι χελϊνεσ τοποκετοφνται ςτο κζντρο τθσ οκόνθσ θ μία πάνω ςτθν άλλθ. Κατά τθ δθμιουργία τουσ ζχουν τυχαίο χρϊμα και κατεφκυνςθ (μεταβλθτζσ color και heading) Ραράδειγμα: crt 50 Ραρατθρθτι Να μετακινιςετε τισ χελϊνεσ εμπρόσ/πίςω fd αρικμόσ Θ εντολι fd ακολουκοφμενθ από ζναν αρικμό μετακινεί τισ χελϊνεσ προσ τα εμπρόσ τόςα πλακίδια όςα κακορίηει ο αρικμόσ. Ραράδειγμα: fd 10 Θ αντίκετθ εντολι που μετακινεί προσ τα πίςω τισ χελϊνεσ είναι θ bk αρικμόσ. Ραράδειγμα: bk 10 Χελωνϊν Να αλλάξουν κατεφκυνςθ οι χελϊνεσ (1 οσ τρόποσ) Ρροσ τα δεξιά: rt μοίρεσ Ρροσ τα αριςτερά : lt μοίρεσ Ραράδειγμα δεξιάσ ςτροφισ 45 μοιρϊν: rt 45 Οι χελϊνεσ κα ςτρίψουν 45 μοίρεσ προσ τα δεξιά ςε ςχζςθ με τθν αρχικι τουσ κζςθ. Χελωνϊν Να αλλάξουν κατεφκυνςθ οι χελϊνεσ (2 οσ τρόποσ) seth κατεφκυνςθ Θ εντολι seth αλλάηει τθν μεταβλθτι heading των χελωνϊν. Θ κατεφκυνςθ είναι ζνασ αρικμόσ από το 0 ζωσ το 360 και αντιςτοιχεί ςτισ μοίρεσ ενόσ νοθτοφ κφκλου όπου το ςθμείο 0 είναι ςτο πάνω μζροσ τθσ οκόνθσ. Ραράδειγμα: seth 90 Οι χελϊνεσ προςανατολίηονται ςτο δεξιό μζροσ τθσ οκόνθσ (90 μοίρεσ) ανεξάρτθτα με τθν αρχικι τουσ κζςθ! Χελωνϊν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 220/413

322 Να αλλάξουν χρϊμα οι χελϊνεσ setc χρϊμα Θ εντολι setc (set color) αλλάηει το χρϊμα των χελωνϊν ςτο χρϊμα που κακορίηει ο χριςτθσ. Θ μεταβλθτι χρϊμα μπορεί να πάρει ωσ τιμζσ τισ αγγλικζσ ονομαςίεσ των χρωμάτων. Ραράδειγμα: setc blue Χελωνϊν Να χρθςιμοποιιςουν το ςτυλό τουσ pd H εντολι pd (pen down) κάνει τισ χελϊνεσ να αφινουν με το ςτυλό τουσ ζνα ίχνοσ πάνω από τα πλακίδια που διζρχονται. Για να ςταματιςουν να αφινουν ίχνοσ υπάρχει θ εντολι pu (pen up). Ραράδειγμα: pd fd 10 Οι χελϊνεσ ακουμποφν το ςτυλό τουσ ςτο ζδαφοσ και προχωροφν 10 βιματα ςχεδιάηοντασ ευκείεσ. Χελωνϊν Να αλλάξουν κζςθ οι χελϊνεσ setxy χ y Θ εντολι setxy ακολουκοφμενθ από 2 αρικμοφσ οι οποίοι κακορίηουν ζνα πλακίδιο με ςυντεταγμζνεσ *χ,y] ςτο καρτεςιανό ςφςτθμα, κάνει τισ χελϊνεσ να μετακινοφνται ςτο ςυγκεκριμζνο ςθμείο Ραράδειγμα: setxy 0 0 Στο παράδειγμα όλεσ οι χελϊνεσ κα μετακινθκοφν μονομιάσ ςτο κζντρο τθσ οκόνθσ όπου βρίςκεται το πλακίδιο με ςυντεταγμζνεσ *0, 0+ Χελωνϊν Να χρωματίςετε ζνα πλακίδιο Να κακαρίςετε όλεσ τισ χελϊνεσ από τθν οκόνθ Να κακαρίςετε όλα τα χρωματιςμζνα πλακίδια stamp-at x y color Θ εντολι stamp-at ακολουκοφμενθ από ακολουκοφμενθ από 2 αρικμοφσ οι οποίοι κακορίηουν ζνα πλακίδιο με ςυντεταγμζνεσ *χ,y] ςτο καρτεςιανό ςφςτθμα, χρωματίηει με χρϊμα color το πλακίδιο. Ραράδειγμα: stamp-at 0 0 red Θ παραπάνω εντολι χρωματίηει κόκκινο το πλακίδιο ςτο κζντρο τθσ οκόνθσ (ςθμείο *0, 0+) ct Θ εντολι ct (clear turtles) διαγράφει όλεσ τισ χελϊνεσ που δθμιουργικθκαν ςτον περιβάλλον τθσ StarLogo. cp Θ εντολι ct (clear patches) επαναφζρει όλα τα πλακίδια που χρωματίςτθκαν ςτθν αρχικι τουσ κατάςταςθ (μαφρα). Ραρατθρθτι Ραρατθρθτι Ραρατθρθτι ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 221/413

323 Να κακαρίςετε όλεσ τισ χελϊνεσ και όλα τα πλακίδια από τθν οκόνθ ca Θ εντολι ca (clear all) είναι ο ςυνδυαςμόσ των εντολϊν ct και cp. (βλζπε παραπάνω) Ραρατθρθτι Να εκτελζςετε ζνα block εντολϊν εάν ιςχφει μια ςυνκικθ Να εκτελζςετε ζνα block εντολϊν Ν φορζσ Να εκτελζςετε ζνα block εντολϊν ςε ατζρμονα βρόχο if (ςυνκικθ) *block εντολϊν+ Ραράδειγμα: if (color = white) [fd 10] Αν το χρϊμα τθσ χελϊνασ είναι άςπρο τότε κάνε 10 βιματα μπροςτά REPEAT N [block εντολϊν+ Ραράδειγμα: REPEAT 10 [fd 1] LOOP [block εντολϊν+ Για να ςταματιςει θ εκτζλεςθ πρζπει να πατιςετε το πλικτρο STOP ςτο περιβάλλον τθσ StarLogo. RANDOM N Ραρατθρθτι, Χελωνϊν Ραρατθρθτι, Χελωνϊν Ραρατθρθτι, Χελωνϊν Να δθμιουργιςετε ζνα τυχαίο αρικμό ςτο διάςτθμα *0..Ν-1] Να επιςτρζψετε το χρϊμα του πλακιδίου ςτο οποίο βρίςκεται μια χελϊνα Ραράδειγμα: RANDOM 10 Κα επιςτρζψει ζναν αρικμό από 0 ζωσ και 9. Θ RANDOM δεν χρθςιμοποιείται μόνθ τθσ αλλά ςε ςυνδυαςμό με μία εντολι που απαιτεί αρικμθτικι τιμι ι ςε ζναν ζλεγχο ςυνκικθσ if. pc H εντολι pc επιςτρζφει το χρϊμα του πλακιδίου ςτο οποίο βρίςκεται θ χελϊνα. Ραράδειγμα: if pc = red [ bk 1 ] Εδϊ αν θ χελϊνα βρίςκεται ςε κόκκινο πλακίδιο κάνει ζνα βιμα πίςω Ραρατθρθτι, Χελωνϊν Χελωνϊν Να προςκζςετε μια νζα μεταβλθτι ςτισ χελϊνεσ turtles-own * μεταβλθτι1 μεταβλθτι Θ εντολι turtles-own ακολουκοφμενθ από μια λίςτα ονομάτων μεταβλθτϊν που κακορίηει ο χριςτθσ, προςκζτει νζεσ μεταβλθτζσ ςε όλεσ τισ χελϊνεσ. Θ εντολι πρζπει να ειςάγεται πάντα ςτθν αρχι των του παρακφρου Διαδικαςίεσ Χελωνϊν και ποτζ μζςα ςε διαδικαςία. Ραράδειγμα: turtles-own [ phone ] Πλεσ οι χελϊνεσ αποκτοφν τθ μεταβλθτι phone. Για να αλλάξουμε τθν τιμι τθσ μεταβλθτισ phone ςε χρθςιμοποιοφμε τθν set. Ραράδειγμα: set phone Χελωνϊν (Διαδικαςίεσ Χελωνϊν) ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 222/413

324 Να εκτελζςετε εντολζσ των χελωνϊν από το παράκυρο του Ραρατθρθτι Να επιςτρζψετε το χρϊμα μιασ χελϊνασ που βρίςκεται ςτο ίδιο πλακίδιο Να γράψετε μια διαδικαςία χελωνϊν/παρατθρθτι Να μετριςετε πόςεσ χελϊνεσ ζχουν ςυγκεκριμζνο χρϊμα Να μετριςετε πόςεσ χελϊνεσ υπάρχουν ςυνολικά ςτο ςφςτθμα Να «πεκάνει» μια χελϊνα (δθλ. να αφαιρεκεί από το ςφςτθμα και να ςταματιςει να εκτελεί κϊδικα) Να επιςτρζψετε το χρϊμα του πλακιδίου ςτο οποίο βρίςκεται μια χελϊνα ask-turtles * εντολζσ + Με τθν εντολι ask-turtles ο παρατθρθτισ υποχρεϊνει τισ χελϊνεσ να εκτελζςουν τισ εντολζσ που υπαρχουν μζςα ςτισ αγκφλεσ. Ραράδειγμα: ask-turtles [ setc red ] color-of one-of-turtles-here Θ εντολι one-of-turtles-here επιςτρζφει ςτθν τφχθ τον αρικμό (μεταβλθτι who) μιασ από τισ χελϊνεσ που ςυμβαίνει να βρίςκονται ςτο ίδιο πλακίδιο, εκτόσ από τθ χελϊνα για τθν οποία κλικθκε θ εντολι. Ραράδειγμα: if ((color-of one-of-turtles-here) = red) [ bk 1] Δθλ. Αν ςυναντιςεισ κόκκινθ χελϊνα κάνε ζνα βιμα πίςω to όνομα-διαδικαςίασ εντολι... εντολι end Ραράδειγμα (παράκυρο Διαδικαςιϊν Χελωνϊν): to jump-random seth random 360 fd random 10 end Κλιςθ : jump-random count-color χρϊμα Ραράδειγμα: print count-color blue Κα επιςτρζψει τον αρικμό των μπλε χελωνϊν ςτο παράκυρο εξόδου count-turtles die H εντολι die αφαιρεί από το ςφςτθμα τθν χελϊνα που κάλεςε τθν εντολι. Ραράδειγμα: if color = red [ die ] Πςεσ χελϊνεσ είναι κόκκινεσ πεκαίνουν με τθν παραπάνω εντολι pc H εντολι pc επιςτρζφει το χρϊμα του πλακιδίου ςτο οποίο βρίςκεται θ χελϊνα. Ραράδειγμα: if pc = red [ bk 1 ] Εδϊ αν θ χελϊνα βρίςκεται ςε κόκκινο πλακίδιο κάνει ζνα βιμα πίςω Ραρατθρθτι Χελωνϊν Χελωνϊν/Ραρατθρθτι (Ραράκυρα Διαδικαςιϊν) Ραρατθρθτι Ραρατθρθτι Χελωνϊν Χελωνϊν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 223/413

325 Να προςκζςετε μια νζα μεταβλθτι ςτισ χελϊνεσ Να εκτελζςετε εντολζσ των χελωνϊν από το παράκυρο του Ραρατθρθτι Να επιςτρζψετε το χρϊμα μιασ χελϊνασ που βρίςκεται ςτο ίδιο πλακίδιο Να γράψετε μια διαδικαςία χελωνϊν/παρατθρθτι Να μετριςετε πόςεσ χελϊνεσ ζχουν ςυγκεκριμζνο χρϊμα Να μετριςετε πόςεσ χελϊνεσ υπάρχουν ςυνολικά ςτο ςφςτθμα turtles-own * μεταβλθτι1 μεταβλθτι Θ εντολι turtles-own ακολουκοφμενθ από μια λίςτα ονομάτων μεταβλθτϊν που κακορίηει ο χριςτθσ, προςκζτει νζεσ μεταβλθτζσ ςε όλεσ τισ χελϊνεσ. Θ εντολι πρζπει να ειςάγεται πάντα ςτθν αρχι των του παρακφρου Διαδικαςίεσ Χελωνϊν και ποτζ μζςα ςε διαδικαςία. Ραράδειγμα: turtles-own [ phone ] Πλεσ οι χελϊνεσ αποκτοφν τθ μεταβλθτι phone. Για να αλλάξουμε τθν τιμι τθσ μεταβλθτισ phone ςε χρθςιμοποιοφμε τθν set. Ραράδειγμα: set phone ask-turtles * εντολζσ + Με τθν εντολι ask-turtles ο παρατθρθτισ υποχρεϊνει τισ χελϊνεσ να εκτελζςουν τισ εντολζσ που υπαρχουν μζςα ςτισ αγκφλεσ. Ραράδειγμα: ask-turtles [ setc red ] color-of one-of-turtles-here Θ εντολι one-of-turtles-here επιςτρζφει ςτθν τφχθ τον αρικμό (μεταβλθτι who) μιασ από τισ χελϊνεσ που ςυμβαίνει να βρίςκονται ςτο ίδιο πλακίδιο, εκτόσ από τθ χελϊνα για τθν οποία κλικθκε θ εντολι. Ραράδειγμα: if ((color-of one-of-turtles-here) = red) [ bk 1] Δθλ. Αν ςυναντιςεισ κόκκινθ χελϊνα κάνε ζνα βιμα πίςω to όνομα-διαδικαςίασ εντολι... εντολι end Ραράδειγμα (παράκυρο Διαδικαςιϊν Χελωνϊν): to jump-random seth random 360 fd random 10 end Κλιςθ: jump-random count-color χρϊμα Ραράδειγμα: print count-color blue Κα επιςτρζψει τον αρικμό των μπλε χελωνϊν ςτο παράκυρο εξόδου count-turtles Χελωνϊν (Διαδικαςίεσ Χελωνϊν) Ραρατθρθτι Χελωνϊν Χελωνϊν/Ραρατθρθτι (Ραράκυρα Διαδικαςιϊν) Ραρατθρθτι Ραρατθρθτι ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 224/413

326 36. StarLogo TNG H StarLogo TNG αποτελεί μια εξζλιξθ τθσ StarLogo, θ οποία βαςίηεται ςτον οπτικό προγραμματιςμό και από τθν άποψθ αυτι, StarLogo TNG υπιρξε πρωτοπόροσ, κακϊσ ιταν από τα πρϊτα περιβάλλοντα που κακιζρωςαν αυτοφ τισ διεπαφζσ του είδουσ. Θ StarLogo TNG μπορεί να φορτωκεί από τθ διεφκυνςθ: Θ αρχικι εικόνα τθσ StarLogo TNG δίνει μια ιδζα για το είδοσ του περιβάλλοντοσ προγραμματιςμοφ που τθσ αντιςτοιχεί: Επίςθσ μια τυπικι εικόνα ενόσ προγράμματοσ: κακϊσ και του περιβάλλοντοσ προγραμματιςμοφ:

327 είναι χαρακτθριςτικά που υπάρχουν και ςτα άλλα περιβάλλοντα οπτικοφ προγραμματιςμοφ. Το περιβάλλον τθσ StarLogo TNG είναι πλοφςιο ςε δυνατότθτεσ. Εκτόσ από τα χαρακτθριςτικά τθσ StarLogo και τθν ιδιαίτερθ διεπαφι τθσ για προγραμματιςμό, προςφζρει μερικζσ πρωτοποριακζσ δυνατότθτεσ, όπωσ τθ δυνατότθτα επιςκόπθςθσ του πεδίου εφαρμογισ των εντολϊν. Αυτόσ ο πλοφτοσ ωςτόςο, αποτελεί, κατά κάποιον τρόπο και ζνα αδφνατο ςθμείο για το περιβάλλον, κακϊσ ο αρχάριοσ προγραμματιςτισ, ο μακθτισ ςτθν προκειμζνθ περίπτωςθ, πρζπει να κατανοιςει αρκετζσ αφθρθμζνεσ ζννοιεσ για να χρθςιμοποιιςει το περιβάλλον. Ωσ μια τετριμμζνθ ειςαγωγι, περιγράφονται παρακάτω μερικζσ ςτοιχειϊδεισ δραςτθριότθτεσ: (1) Να καταςτοφν ορατζσ οι χελϊνεσ που υπάρχουν ςτθ «ςκθνι» (SpaceLand). Στθ ςκθνι υπάρχουν 2 μικρζσ χελϊνεσ (by default) οι οποίεσ μποροφν να καταςτοφν ορατζσ με το εργαλείο μεγζκυνςθσ «+»: (2) Στθ ςυνζχεια με ςφρςιμο και εναπόκεςθ, τοποκετοφμε (από τισ επιλογζσ «Movement») τθν εντολι forward : ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 226/413

328 και ρυκμίηουμε τθν παράμετρο «steps» ςτθν τιμι «1» Δθλαδι τθν αφινουμε αμετάβλθτθ»: Κάκε φορά που κάνουμε ζνα διπλό «κλικ» πάνω ςτθν εντολι forward, οι χελϊνεσ εκτελοφν τθν εντολι (και οι δυο χελϊνεσ): ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 227/413

329 (3) Μποροφμε να προςκζςουμε και μια εντολι «right» και πάλι από το «Movement»: (4) Κάκε φορά που κάνουμε διπλό «κλικ» ςτθν εντολι forward, οι χελϊνεσ εκτελοφν (και οι δυο) τισ δυο εντολζσ και φαίνονται ςα να «χορεφουν» ζνα χορό (κακϊσ θ κάκε μια κινείται ςτθν περίμετρο ενόσ τετραγϊνου). ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 228/413

330 Θ τετριμμζνθ αυτι ειςαγωγι δίνει μια ιδζα για τον τρόπο που λειτουργεί το περιβάλλον τθσ StarLogo TNG, Ωσ δραςτθριότθτεσ εξοικείωςθσ με το περιβάλλον, μποροφν να χρθςιμεφςουν επίςθσ και οι δραςτθριότθτεσ (ι τουλάχιςτον κάποιεσ από αυτζσ) που περιγράφονται ςτθν απλι StarLogo, ι ζνα από τα projects που υπάρχουν ςτο ςχετικό site. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 229/413

331 Ενότητα Σεναρίου 17 Ειζαγωγή ζηοσς αλγορίθμοσς με παίγνια 1. ΣΙΣΛΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ευφυία και Υπολογιςτζσ: Αντιμετωπίηοντασ το «ζξυπνο χαρτί» Σθμείωςθ: το ςυγκεκριμζνο διδακτικό ςενάριο αποτελεί επζκταςθ και προςαρμογι τθσ δραςτθριότθτασ που ςχεδίαςε ο Paul Curzon του Queen Mary University of London και παρουςιάηεται ςτο 2. ΕΚΣΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ρροβλζπεται να διαρκζςει 2 διδακτικζσ ϊρεσ εφόςον ςυμπεριλαμβάνει και τθ φάςθ τθσ δθμιουργίασ προγράμματοσ. 3. ΕΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΔΩΝ / ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΕΝΕ ΓΝΩΕΙ Ρρόκειται για διδακτικό ςενάριο που μπορεί να ενταχκεί ςε οποιοδιποτε μάκθμα Αλγορικμικισ και Ρρογραμματιςμοφ Θ/Υ από τθν Εϋ Δθμοτικοφ ζωσ και το Λφκειο ωσ ειςαγωγικι δραςτθριότθτα (Τηιμογιάννθσ κ.α., 2011). Οι μακθτζσ πρζπει να ξζρουν να παίηουν το παιχνίδι «Τρίλιηα» (που είναι διαφορετικό από τθν «τριάρα» όπωσ ιταν παλιότερα γνωςτό, κακϊσ ολοκλθρϊνεται με τθν τοποκζτθςθ των πεςςϊν). 4. ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΧΟΙ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Το ςυγκεκριμζνο διδακτικό ςενάριο ζχει ωσ ςτόχο του ο μακθτισ: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 230/413

332 Να διακρίνει μεταξφ γνϊςθσ και ευφυίασ. Να ςυςχετίηει τθν φπαρξθ ευφυίασ ςτουσ Θ/Υ με τθν φπαρξθ κατάλλθλων προγραμμάτων, δθλαδι ουςιαςτικά κάποια ανκρϊπινθσ ευφυΐασ που είναι τελικά θ «δθμιουργόσ» τθσ «ςυμπεριφοράσ» του Θ.Υ. Να αντιλαμβάνεται και να εξθγεί δθλαδι το γεγονόσ πωσ οτιδιποτε κάνουν οι υπολογιςτζσ οφείλεται ςτο γεγονόσ ότι εκτελοφν εντολζσ γραμμζνεσ από προγραμματιςτζσ Να προςδιορίηει τθν ζννοια του προγράμματοσ Θ/Υ Να προςδιορίηει τθν ζννοια τθσ γλϊςςασ προγραμματιςμοφ και του προγραμματιςτι Θ/Υ 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ 1 θ Διδακτικι ϊρα Ειςαγωγι Ο εκπαιδευτικόσ ανακοινϊνει ότι το χαρτί που κρατά (Ραράρτθμα) είναι εξυπνότερο από οποιονδιποτε ςτθν τάξθ, ακόμα και από τον εκπαιδευτικό. Στθ ςυνζχεια ρωτά τουσ μακθτζσ αν τον πιςτεφουν και ηθτά από τουσ μακθτζσ αρχικά να ςθκϊςουν τα χζρια αυτοί που τον πιςτεφουν και ςτθ ςυνζχεια να ςθκϊςουν τα χζρια αυτοί που δεν τον πιςτεφουν. Συγχαίρει και τουσ μεν γιατί τον πιςτεφουν, αλλά και τουσ δε γιατί οι καλοί επιςτιμονεσ χρειάηονται αποδείξεισ για να πειςτοφν. Στθ ςυνζχεια τουσ ενθμερϊνει ότι κα πραγματοποιιςουν μια δραςτθριότθτα και κα μάκουν αν το χαρτί είναι πράγματι ζξυπνο ι όχι. Ρριν όμωσ τθ δραςτθριότθτα, τουσ ρωτά τι κα μποροφςε να ζχει το χαρτί ϊςτε να είναι «ζξυπνο». Οι μακθτζσ είναι δυνατόν να πουν ότι ζχει κάποιο ειδικό μελάνι ι είναι πλαςτικοποιθμζνο. Στθν περίπτωςθ αυτι τουσ ρωτά να του εξθγιςουν πϊσ μπορεί το μελάνι να κάνει ζνα χαρτί ζξυπνο και ότι θ πλαςτικοποίθςθ είναι για τθν προςταςία του χαρτιοφ. Κάποιοι ίςωσ πουν ότι ενςωματϊνει ζνα τςιπάκι ι ζναν υπολογιςτι. Τουσ ενθμερϊνει ότι ςτθν περίπτωςθ αυτι δεν υπάρχει τςιπάκι ι υπολογιςτισ ενςωματωμζνοσ ςτο χαρτί. Μια άλλθ ερϊτθςθ κα μποροφςε να είναι ότι μιπωσ ζχει να κάνει με αυτό που είναι γραμμζνο ςτο χαρτί. Στθν περίπτωςθ αυτι ο εκπαιδευτικόσ τουσ ρωτά τι κα μποροφςε να είναι γραμμζνο που κα ζκανε το χαρτί ζξυπνο; Ρολφπλοκεσ εξιςϊςεισ; Φοβεροί ςτίχοι τραγουδιοφ ι ποιιματοσ; Κάποιο μυςτικά γεγονότα; Τουσ ρωτά πϊσ το κακζνα από αυτά κα μποροφςε να καταςτιςει το χαρτί ζξυπνο; Στο ςθμείο επιςθμαίνει ότι θ γνϊςθ δεν είναι ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 231/413

333 το ίδιο με τθν ευφυία: αν ςτο χαρτί καταγράφονται κάποιεσ πλθροφορίεσ αυτζσ δεν το κακιςτοφν αυτόματα ευφυζσ. Επιςθμαίνει λοιπόν ότι για να πειςτοφμε ότι είναι ζξυπνο κα πρζπει να μπορεί να κάνει κάτι για να αποδείξει τθν ευφυία του. Δθλϊνει λοιπόν ότι το ςυγκεκριμζνο χαρτί δεν ζχει χάςει ποτζ οφτε ζνα παιχνίδι τρίλιηα εναντίον οποιουδιποτε ανκρϊπου. Είτε νικά, είτε το παιχνίδι πθγαίνει ςε ιςοπαλία. Ζχει λοιπόν τζλεια νοθμοςφνθ που ςπάνια ςυναντάσ ςε άνκρωπο. Θ απόδειξθ Στθ ςυνζχεια διεξάγεται θ δραςτθριότθτα που κα αποδείξει τον ιςχυριςμό του εκπαιδευτικοφ: Ο εκπαιδευτικόσ επιλζγει δφο εκελοντζσ μακθτζσ που κα τον βοθκιςουν να το αποδείξει. Σχεδιάηει μια τρίλιηα ςτον Ρίνακα και δίνει ςε κάκε εκελοντι από ζναν μαρκαδόρο. Τουσ εξθγεί ότι για να αποδειχκεί πόςο ζξυπνο είναι το χαρτί κα χρειαςτεί να παίξει μια παρτίδα τρίλιηα απζναντι ςε ζναν άνκρωπο. Επειδι όμωσ το χαρτί ζχει ειδικζσ ανάγκεσ (δεν ζχει χζρια, μάτια), κα το βοθκιςει ζνασ άνκρωπόσ, ο ζνασ από τουσ δφο μακθτζσ. Δουλειά του ςυγκεκριμζνου μακθτι είναι να κάνει ότι ακριβϊσ του λζει το χαρτί διαβάηοντασ δυνατά τισ οδθγίεσ ϊςτε όλοι να καταλαβαίνουν ότι παίηει το χαρτί και όχι ο ίδιοσ. Ο άλλοσ παίκτθσ αντιπροςωπεφει τθν ανκρωπότθτα και πρζπει να παίξει αντιμζτωποσ με το χαρτί με ςκοπό να βάλει όλθ του τθν εξυπνάδα για να το νικιςει. Μπορεί επίςθσ να παίρνει και τθ βοικεια των ςυμμακθτϊν του. Το χαρτί ξεκινά πρϊτο. Αν οι μακθτζσ παραπονεκοφν ότι είναι αδικία να ξεκινά πρϊτο το χαρτί τουσ διαβεβαιϊνεται ότι αν ο ςυμμακθτισ τουσ με τθ βοικεια τθσ τάξθσ είναι αρκετά ζξυπνόσ κα φζρει ιςοπαλία, δεν πρόκειται να χάςει επειδι το χαρτί ξεκινά πρϊτο. Ο «υπθρζτθσ» του χαρτιοφ διαβάηει δυνατά τθν πρϊτθ κίνθςθ και παίηει ςε μια γωνία. Στθ ςυνζχεια παίηει ο μακθτισ αντίπαλοσ του χαρτιοφ, ο οποίοσ μπορεί να πάρει και τθ γνϊμθ των ςυμμακθτϊν του. Στθ ςυνζχεια ο «υπθρζτθσ» του χαρτιοφ διαβάηει τθν επόμενθ οδθγία κ.ο.κ. Είναι ςθμαντικό ο υπθρζτθσ του χαρτιοφ να διαβάηει δυνατά τθν κάκε οδθγία και να τθν ακολουκεί με ακρίβεια. Αν χρειάηεται, ο εκπαιδευτικόσ τον βοθκά να καταλάβει που ακριβϊσ του λζει να παίξει θ οδθγία. Για παράδειγμα «απζναντι γωνία» ςθμαίνει τθ διαγωνίωσ απζναντι. Μερικζσ φορζσ μετά από τθν δεφτερθ ι τρίτθ κίνθςθ, μερικοί μακθτζσ κα χαρακτθρίςουν το παιχνίδι χαμζνο. Ο εκπαιδευτικόσ επιςθμαίνει ότι πρόκειται για ζνα κομμάτι χαρτί και μπορεί να κάνει λάκοσ ςτθ ςυνζχεια. Κάποια άλλθ φορά ίςωσ ο μακθτισ αςτειευτεί ηωγραφίηοντασ ταυτόχρονα 2 Ο. Ο εκπαιδευτικόσ είναι δυνατόν να επιςθμαίνει ότι πράγματι οι άνκρωποι μερικζσ φορζσ καταφεφγουν ςτισ ηαβολιζσ αλλά ασ παιχτεί το παιχνίδι ςωςτά, πάντα μπορεί το χαρτί να κάνει λάκοσ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 232/413

334 Αν το παιχνίδι πάει ςε ιςοπαλία αποδεικνφεται ότι το χαρτί είναι ιςάξιο με τον άνκρωπο, αν το χαρτί κερδίςει ότι είναι ευφυζςτερο από τουσ ανκρϊπουσ. Αν κρίνουν οι μακθτζσ ότι αυτό μπορεί να ιταν τυχαίο είναι δυνατόν να ξαναπαίξουν μια παρτίδα «τρίλιηα» με τον ίδιο ι άλλο μακθτι ωσ αντίπαλο του χαρτιοφ. Θ εξιγθςθ Ο εκπαιδευτικόσ επιςθμαίνει ότι θ απόδειξθ που ηθτικθκε δόκθκε και ηθτά πάλι να ςθκϊςουν τα χζρια όςοι πιςτεφουν ότι το χαρτί είναι ζξυπνο και όςοι πιςτεφουν ότι δεν είναι ζτςι. Συνικωσ κα υπάρξουν αρκετοί που κα ιςχυριςκοφν ότι το χαρτί δεν είναι ζξυπνο παρά τθν ικανότθτά του να μθν χάνει ποτζ. Ο εκπαιδευτικόσ επιςθμάνει ότι επζδειξε όμωσ ευφυι ςυμπεριφορά οπότε κάπου υπάρχει ευφυία. Ρου βρίςκεται όμωσ αυτι; Σχεδόν ςίγουρα κάποιοσ κα πει ότι οφείλεται ςτο άτομο που ζγραψε τισ οδθγίεσ. Ο εκπαιδευτικόσ ηθτά όςουσ ςυμφωνοφν να ςθκϊςουν τα χζρια. Σε αυτό το ςθμείο ο εκπαιδευτικόσ εξθγεί ότι ουςιαςτικά ςτο χαρτί βρίςκεται ζνα πρόγραμμα: εντολζσ δθλαδι που πρζπει να εκτελεςτοφν τυφλά. Επιςθμαίνει επίςθσ, ότι ό,τι και αν ζχουν δει οι υπολογιςτζσ να κάνουν, αυτοί ακολουκοφν οδθγίεσ με τον ίδιο τρόπο που ο υπθρζτθσ του χαρτιοφ ζκανε. Ρρζπει λοιπόν αυτζσ οι οδθγίεσ να είναι γραμμζνεσ ςε μια γλϊςςα που καταλαβαίνει ο υπολογιςτισ και μάλιςτα να είναι με ακρίβεια γραμμζνεσ ζτςι ϊςτε να εκτελοφνται ςωςτά. Αν λοιπόν το χαρτί δεν είναι ευφυζσ επειδι απλϊσ εκτελεί εντολζσ, τότε και κανζνασ υπολογιςτισ δεν είναι ευφυισ. Αν όμωσ ιςχυριςτοφμε ότι αυτόσ που ζγραψε τισ οδθγίεσ είναι ευφυισ τότε ιςχυριηόμαςτε ότι ο άνκρωποσ που δθμιοφργθςε το πρόγραμμα (προγραμματιςτισ Θ/Υ) είναι ευφυισ, το οποίο είναι αλθκζσ. Οι προγραμματιςτζσ είναι οι άνκρωποι που ζχουν γράψει όλεσ τισ εντολζσ/οδθγίεσ για όλα αυτά που κάνουν οι υπολογιςτζσ. 2 θ Διδακτικι ϊρα (κατά προτίμθςθ ςυνεχόμενθ) Διαςαφθνίηεται ότι ςτθν παρτίδα μεταξφ του «ζξυπνου» χαρτιοφ και ενόσ ανκρϊπου ο άνκρωποσ το καλφτερο που μπορεί να φζρει είναι ιςοπαλία, εφόςον το χαρτί παίηει πρϊτο. Οι μακθτζσ χωρίηονται ςε ομάδεσ των 4 ατόμων και ςε κάκε ομάδα δίνεται αντίγραφο του ζξυπνου χαρτιοφ. Ηθτείται από τουσ μακθτζσ να δθμιουργιςουν ζνα χαρτί το οποίο κα περιζχει ζνα πρόγραμμα το οποίο κα καταφζρνει να φζρνει πάντα ιςοπαλία όταν παίηει αντιμζτωπό με το ζξυπνο χαρτί. Το κάκε μζλοσ τθσ ομάδασ κα ετοιμάςει τθ δικι του λφςθ, κα τθν παρουςιάςει ςτθν ομάδα του και οι λφςεισ που κεωροφνται από τθν ομάδα ότι είναι ςωςτζσ δοκιμάηονται με προςομοίωςθ παρτίδασ μζςα ςτθν ομάδα. Τα προγράμματα που κεωροφνται ότι τρζχουν ςωςτά γράφονται ςε ξεχωριςτά χαρτιά και επιδίδονται ςτον ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 233/413

335 εκπαιδευτικό με το όνομα τθσ ομάδασ. Ο εκπαιδευτικόσ αφοφ ςυλλζξει όλεσ τισ λφςεισ που ζχουν δϊςει οι ομάδεσ τισ δοκιμάηει ςτθν ολομζλεια με δφο εκελοντζσ μακθτζσ όπωσ και τθν 1 θ διδακτικι ϊρα και επιςθμαίνει τισ ςωςτζσ επαινϊντασ όμωσ τισ προςπάκειεσ όλων των ομάδων. Στθ ςυνζχεια ο εκπαιδευτικόσ παίρνει μία από τισ λφςεισ που αντιμετωπίηουν αποτελεςματικά αποκλειςτικά το «ζξυπνο» χαρτί και παίηει απζναντί του ωσ άνκρωπόσ απζναντι ςτο Χαρτί-Λφςθ ξεκινϊντασ πρϊτοσ όπωσ και το «Ζξυπνο» Χαρτί (Ζνα τζτοιο Χαρτί- Λφςθ υπάρχει ςτο Ραράρτθμα). Με αυτό τον τρόπο αποδεικνφει ότι το Χαρτί-Λφςθ ναι μεν αντιμετωπίηει πάντα το «Ζξυπνο» Χαρτί αποδοτικά, δεν αντιμετωπίηει όμωσ ςωςτά οποιονδιποτε παίξει μαηί του. Σε αυτό το ςθμείο γίνεται κατανοθτό ότι τα προγράμματα δίνουν λφςεισ μζςα ςε ζνα ςυγκεκριμζνο πλαίςιο (Frame Problem) και αν αυτό το πλαίςιο αλλάξει πρζπει να αλλάξει και το πρόγραμμα. Πταν λοιπόν ο προγραμματιςτισ γράφει ζνα πρόγραμμα πρζπει να εξαςφαλίςει ότι ζχει ςκεφτεί εκ των προτζρων όλα τα ενδεχόμενα που κα μποροφςαν να προκφψουν. Αν οι μακθτζσ ζχουν δθμιουργιςει περιςςότερο κακολικζσ λφςεισ τότε για αυτζσ τισ λφςεισ προςδιορίηεται το εφροσ των προβλθμάτων που λφνουν. Στο ίδιο ςυμπζραςμα καταλιγουμε αν διερευνιςουμε τι ςυμβαίνει αν το χαρτί παίηει δεφτερο. Ρολφ γριγορα γίνεται κατανοθτό ότι το «ζξυπνο» χαρτί δεν παίηει πια ζξυπνα και ότι παίηει «ζξυπνα» μόνο όταν παίηει πρϊτο. Επομζνωσ λειτουργεί μζςα ςε ςυγκεκριμζνο πλαίςιο προβλιματοσ. 6. ΕΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΕΜΑΣΑ ΘΕΩΡΙΑ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Οι μακθτζσ, ιδιαίτερα ςτισ μικρζσ τάξεισ του Δθμοτικοφ ι τθν αρχι του Γυμναςίου, οι οποίοι ειςάγονται ςτθν Αλγορικμικι και ςτον Ρρογραμματιςμό Θ/Υ παρουςιάηουν ςυχνά μια εδραιωμζνθ «ανκρωπομορφικι» αντίλθψθ για τουσ Θ/Υ (Δαγδιλζλθσ, 2008). O ςχετικόσ όροσ οφείλεται ςτον Pea (1984) και χρθςιμοποιείται για να δθλϊςει το γεγονόσ ότι οι αρχάριοι προγραμματιςτζσ πολλζσ φορζσ ερμθνεφουν τα προγράμματα και γενικότερα τθν επικοινωνία τουσ με ζνα πλθροφορικό ςφςτθμα, όχι με βάςθ τουσ ςυντακτικοφσ και κανόνεσ ςθμαςίασ (syntax, semantics) τθσ χρθςιμοποιοφμενθσ γλϊςςασ (προγραμματιςμοφ, γλϊςςασ εντολϊν κ.λπ.), αλλά αποδίδοντασ ςτο αντίςτοιχο πρόγραμμα ζνα νόθμα ευρφτερο του πραγματικοφ. Κατ αυτόν τον τρόπο οι μακθτζσ ςυμπεριφζρονται ςαν το πλθροφορικό ςφςτθμα να διζκετε αυτόνομθ ανκρϊπινθ νόθςθ. Βζβαια, ςιμερα ακόμθ και ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 234/413

336 οι νεότεροι μακθτζσ ζχουν μια εκτεταμζνθ εμπειρία με τουσ Θ.Υ. και γενικότερα με τθν ψθφιακι τεχνολογία (smart phones κ.λπ.). Ωςτόςο, το νόθμα τθσ υπόκεςθσ του ανκρωπομιςρφιςμοφ δεν είναι ότι οι μακθτζσ πιςτεφουν κυριολεκτικά ςτθν φπαρξθ κάποια κρυμμζνθσ ζμβιασ νοθμοςφνθσ, αλλά ςυμπεριφζρεται μερικζσ φορζσ ωσ εάν Σθμαντικό επίςθσ είναι οι μακθτζσ να κατανοιςουν ότι ζνα πρόγραμμα Θ/Υ δεν επιλφει ζνα πρόβλθμα αλλά μια κλάςθ προβλθμάτων μζςα ςε ζναν ςυγκεκριμζνο χϊρο, ο οποίοσ πρζπει πρϊτα να αποςαφθνιςτεί (Δαγδιλζλθσ, 2008, Βακάλθ κ.ά., 2011). Οι δραςτθριότθτεσ ςτισ οποίεσ οι μακθτζσ παίηουν τον ρόλο του υπολογιςτι και του προγραμματιςτι εναλλάςςοντασ ρόλουσ τοφσ βοθκοφν να αντιλθφκοφν όψεισ του προγραμματιςμοφ με βιωματικό και παιγνιϊδθ τρόπο. 7. ΧΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΩΝ ΓΙΑ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Στο ςυγκεκριμζνο ςενάριο επιβεβαιϊνεται θ ριςθ του Dijkstra «Θ επιςτιμθ υπολογιςτϊν ζχει τόςθ ςχζςθ με τουσ υπολογιςτζσ, όςθ ζχει θ αςτρονομία με το τθλεςκόπιο». Με απλοφςτερα λόγια, θ Ρλθροφορικι είναι μια επιςτιμθ που ζχει ωσ κφριο όργανό τθσ τον υπολογιςτι, αλλά δεν ταυτίηεται με αυτόν. 10 Επομζνωσ θ Ρλθροφορικι, το υπόβακρο τθσ ακριβζςτερα (οι αλγόρικμοι, θ κεωρία, ακόμθ και οι γλϊςςεσ προγραμματιςμοφ) εξαρτϊνται φυςικά από τθν τελικι εκτζλεςι τουσ, αλλά δεν ταυτίηονται με τουσ Θ.Υ. 8. ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΕΙ ΣΩΝ ΜΑΘΗΣΩΝ / ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΔΤΚΟΛΙΩΝ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Οι αναπαραςτάςεισ των μακθτϊν περί ανκρωπομορφικισ νοθμοςφνθσ των υπολογιςτικϊν ςυςτθμάτων περιγράφθκαν ςε προθγοφμενθ ενότθτα. Για το ςυγκεκριμζνο διδακτικό ςενάριο δεν προβλζπονται ιδιαίτερεσ δυςκολίεσ πζρα από τθ διαχείριςθ του χρόνου τθ 2θ διδακτικι ϊρα. Είναι όμωσ ςθμαντικό ο μακθτισ που «υπθρετεί» το κάκε «Χαρτί-Υπολογιςτι» να διαβάηει δυνατά τισ οδθγίεσ και να τισ εκτελεί τυφλά και με ακρίβεια χωρίσ να χρθςιμοποιεί το δικό του μυαλό. Αν χρειάηεται, ο εκπαιδευτικόσ τον βοθκά να καταλάβει που ακριβϊσ του λζει 10 Γηα ηνλ ιόγν απηό ν όξνο «Πιεξνθνξηθή» θαίλεηαη πην νξζόο από ηελ «Δπηζηήκε ησλ Τπνινγηζηώλ», όπσο ζα ήηαλ ιαλζαζκέλν λα κηιήζνπκε γηα «Δπηζηήκε ηνπ Μηθξνζθνπίνπ» αληί γηα «Βηνινγία». ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 235/413

337 να παίξει θ οδθγία π.χ. «απζναντι γωνία» ςθμαίνει «διαγωνίωσ απζναντι γωνία», «ςτθν άκρθ τθσ μεςαίασ γραμμισ» ςθμαίνει ςε «οποιαδιποτε από τισ δφο άκρεσ τθσ μεςαίασ γραμμισ». Αυτό μπορεί να οδθγιςει ςε μια ςυηιτθςθ γιατί χρειάηονται ειδικζσ γλϊςςεσ προγραμματιςμοφ, π.χ. για να είναι ςαφζσ τι ακριβϊσ χρειάηεται να εκτελεςτεί. Το παιχνίδι μπορεί να παιχκεί και Online ςτθ διεφκυνςθ: Ραραλλαγζσ αυτοφ του παιχνιδιοφ υπάρχουν ςτθ Wikipedia ( και γενικά μποροφν να εντοπιςτοφν ςτο Διαδίκτυο. 9. ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ Το διδακτικό ςυμβόλαιο του ςεναρίου, το τι δθλαδι αναμζνεται από εκπαιδευτικό και μακθτζσ, περιγράφεται με ςαφινεια ςτθν περιγραφι του διδακτικοφ ςεναρίου. O εκπαιδευτικόσ ςτθν αρχι «προςπακεί» να πείςει τουσ μακθτζσ του για ζναν προφανι παραλογιςμό (τθν ιδζα τθσ νοθμοςφνθσ ενόσ κομματιοφ χαρτιοφ) και ςτθ ςυνζχεια υιοκετεί ζναν πιο τυπικό ρόλο, ωσ εκπαιδευτικόσ: προςπακεί να εξθγιςει τθ διαδικαςία που περιγράφεται ςτο χαρτί και τθν ιδζα ότι τελικά ο άνκρωποσ (που ζγραψε τισ οδθγίεσ ςτο χαρτί) είναι ο νοιμων. 10. ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΗ Θ διαδικαςία του «ζξυπνου χαρτιοφ» είναι μια διαδικαςία με μεγάλθ αλλθλεπίδραςθ ανάμεςα ςτον εκπαιδευτικό και τουσ μακθτζσ. Θ περιγραφι τθσ περιλαμβάνει διαδοχικά ςτάδια που βαίνουν από τθ φάςθ ςτθν οποία γίνεται αποδεκτι μια απλοϊκι αντίλθψθ του ζξυπνου χαρτιοφ, ωσ τθν πλιρθ εξιγθςθ του αλγορίκμου που περιγράφεται ςτο χαρτί. Θ διαδρομι αυτι βαςίηεται ςε μια ςειρά διαδοχικϊν βακμίδων («ςκαλοπατιϊν») που προκφπτουν μζςα από τθν αλλθλεπίδραςθ του εκπαιδευτικοφ με τουσ μακθτζσ. Τόςο θ δραςτθριότθτα αυτι, όςο και οι επεκτάςεισ τθσ ι οι άλλεσ, παρόμοιεσ δραςτθριότθτεσ που περιγράφονται ςε άλλεσ ενότθτεσ, αποςκοποφν ςτθ ςταδιακι δόμθςθ τθσ εννοίασ του αλγορίκμου ωσ μιασ ςειρά «κανόνων» που μποροφν να κακοδθγιςουν ζνα παιχνίδι. Θ δόμθςθ αυτι γίνεται πάντοτε μζςα ςε μια διαδικαςία ιςχυρισ αλλθλεπίδραςθσ μεταξφ μακθτι, εκπαιδευτικοφ και «περιβάλλοντοσ» (ςυμμακθτζσ, Θ.Υ., γραπτζσ οδθγίεσ) που ζχει όλα τα χαρακτθριςτικά του κονςτρουκτιβιςμοφ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 236/413

338 11. ΟΡΓΑΝΩΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΕΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΧΕΔΙΑΗ Τθν 1 θ διδακτικι ϊρα ο μακθτζσ ςυνεργάηεται και αλλθλεπιδρά με όλουσ τουσ ςυμμακθτζσ του, ενϊ τθ 2 θ διδακτικι ϊρα οι μακθτζσ εργάηονται ςε ομάδεσ εργαςίασ των 4 ατόμων. Τα κρανία των μακθτϊν μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ανά δφο (2) για τθ διαμόρφωςθ κοινοφ χϊρου εργαςίασ για τθν κάκε ομάδα. 12. ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Οι μακθτζσ και το ςενάριο μπορεί να αξιολογθκεί χρθςιμοποιϊντασ τισ απαντιςεισ των μακθτϊν τθν 1 θ διδακτικι ϊρα και τισ ατομικζσ λφςεισ και ομαδικζσ λφςεισ που ζδωςαν οι μακθτζσ τθ 2 θ διδακτικι ϊρα. Επίςθσ είναι δυνατόν να δοκεί κατάλλθλο ερωτθματολόγιο το οποίο κα αξιολογεί τθν κατάκτθςθ των διδακτικϊν ςτόχων του ςεναρίου για όποιον ςτόχο αυτό είναι εφικτό με τθ ςυγκεκριμζνθ τεχνικι ςυλλογισ δεδομζνων. 13. ΣΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Διάρκεια επιμόρφωςθσ: 2 ϊρεσ Ρροτείνεται θ ςυγκεκριμζνθ ενότθτα να διδαχκεί με τθ διδακτικι τεχνικι τθσ προςομοίωςθσ. Ο επιμορφωτισ παρουςιάηει ςτουσ εκπαιδευτικοφσ το επιμορφωτικό ςενάριο, εξθγϊντασ το ςτόχο του και παρζχοντασ τισ κατάλλθλεσ διαδικαςτικζσ οδθγίεσ. Στθ ςυνζχεια ο επιμορφωτισ ςυντονίηει και τισ δφο διδακτικζσ ϊρεσ ςαν να ιταν αυτόσ ο εκπαιδευτικόσ τθσ τάξθσ και οι επιμορφοφμενοι εκπαιδευτικοί οι μακθτζσ, εκτελϊντασ το παραπάνω διδακτικό ςενάριο «Ευφυία και Υπολογιςτζσ: Αντιμετωπίηοντασ το «Ζξυπνο» χαρτί». Είναι ιδιαίτερα ςθμαντικό μετά το τζλοσ τθσ προςομοίωςθσ να υπάρξει χρόνοσ αλλά και κατάλλθλθ προετοιμαςία από τον επιμορφωτι για ςυηιτθςθ και αναςτοχαςμό. Θ ςυηιτθςθ και ο αναςτοχαςμόσ κα ζχει ωσ ςτόχο να αναδειχκοφν τα πλεονεκτιματα, θ προςτικζμενθ αξία αλλά και οι περιοριςμοί τζτοιων δραςτθριοτιτων, κακϊσ και οι δυςκολίεσ που προκφπτουν. Στθ ςυγκεκριμζνθ φάςθ τθσ ςυηιτθςθσ και του αναςτοχαςμοφ, κα μποροφςαν επίςθσ να αναδειχκοφν προτάςεισ για νζεσ δραςτθριότθτεσ ι για βελτιωμζνεσ παραλλαγζσ των δραςτθριοτιτων που παρουςιάςτθκαν. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 237/413

339 14. ΠΡΟΣΑΕΙ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΣΕΡΩ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΕ ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΕ ΕΡΓΑΙΕ Πςον αφορά το ςυγκεκριμζνο ςενάριο του «Ζξυπνου» χαρτιοφ είναι δυνατόν να υπάρξουν περαιτζρω δραςτθριότθτεσ, ςτισ οποίεσ οι ομάδεσ των μακθτϊν δθμιουργοφν προγράμματα που νικοφν ι φζρνουν ιςοπαλία είτε παίηουν πρϊτα είτε δεφτερα και διοργανϊνονται τουρνουά τρίλιηασ μεταξφ των «χαρτιϊν-προγραμμάτων» των ομάδων με κοινό τθν ολομζλεια τθσ τάξθσ. Επιςθμαίνεται ότι επιπροςκζτωσ, όπωσ αναφζρεται και ςε άλλα ςθμεία του επιμορφωτικοφ υλικοφ, ςε προθγοφμενεσ ενότθτεσ, είναι δυνατόν να αξιοποιιςουμε και άλλεσ βιωματικζσ δραςτθριότθτεσ χωρίσ υπολογιςτζσ είτε για τουσ δυαδικοφσ αρικμοφσ (Binary Numbers: Count the Dots, είτε για τθν αναπαράςταςθ εικόνασ (Image Representation: Color by numbers, αλλά και για άλλα κζματα Ρλθροφορικισ όπωσ παρουςιάηονται ςτο Computer Science Unplugged, και ςτο Computer Science For Fun, Πταν οι μακθτζσ κατανοιςουν τον τρόπο με τον οποίοι οι Θ.Υ. εφαρμόηουν αλγορίκμουσ, ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να παρουςιάςει και παίγνια πιο πολφπλοκα που εκτελοφνται από τον Θ.Υ. (αφκονοφν ςτο Διαδίκτυο), είτε ςτατικά (όπωσ ο κφβοσ του Rubik και οι παραλλαγζσ του), είτε παιχνίδια με παίκτεσ και απρόβλεπτθ εξζλιξθ (τάβλι, ςκάκι, go κ.λπ.). Μπορεί ίςωσ να γίνει μια ςυηιτθςθ (ανάλογα φυςικά με τθν θλικία και το επίπεδο των μακθτϊν) για τουσ τρόπουσ με τουσ οποίουσ οι Θ.Υ. εφαρμόηουν «ατελείσ» ςτρατθγικζσ (αφοφ ςτα πολφπλοκα παιχνίδια είναι αδφνατοσ ο υπολογιςμόσ μιασ «τζλειασ ςτρατθγικισ» - για παράδειγμα ςτο ςκάκι) και ευριςτικζσ που οδθγοφν προσ μια διαρκι βελτίωςθ τθσ κζςθσ του Θ.Υ. (εάν ο αντίπαλοσ δεν είναι εξαιρετικόσ) ζωσ ότου να μπορεί να εφαρμοςτεί μια «τζλεια ςτρατθγικι». Εξάλλου τα παρεπόμενα τθσ ανάπτυξθσ των ςχετικϊν προγραμμάτων αναδεικνφουν πλευρζσ αυτισ τθσ «κοφρςασ» για διαρκι επζκταςθ και βελτίωςθ των επιδόςεων των Θ.Υ. 11 Σε ζνα άλλο μικοσ κφματοσ, υπάρχει ζνα ευρφ πεδίο εφαρμογϊν με Θ.Υ. και ενόσ αγϊνα για βελτίωςθ των αλγορίκμων για τθν επίλυςθ κυρίωσ προβλθμάτων που είναι «ανοιχτά» κατά κάποιο τρόπο και ενίοτε χωρίσ προφανζσ όφελοσ πζρα από τθ δόξα του νζου ρεκόρ: (1) Ο προςδιοριςμόσ ακόμθ περιςςοτζρων του αρικμοφ π (ζνα ςχετικά πρόςφατο 11 Γηα παξάδεηγκα όιε ε ηζηνξία ηεο «αληηπαιόηεηαο» ζην ζθάθη αλζξώπνπ Η.Τ. κε ηελ πξόζθαηε ακθηζβεηνύκελε επηθξάηεζε ηνπ Deep Blue ηεο ΙΒΜ ελαληίνλ ηνπ Καζπάξνβ είλαη από ηηο ηζηνξίεο πνπ έρνπλ ελδηαθέξνλ γηα ηνπο λεαξνύο καζεηέο θαη όρη κόλν. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 238/413

340 ρεκόρ είναι τα ψθφία Ενίοτε χρθςιμεφει ςε τεςτ όπου χρειάηονται τυχαίοι αρικμοί. (2) Εντοπιςμόσ ακόμθ μεγαλφτερων πρϊτων αρικμϊν (αυτό ζχει εφαρμογζσ ςτθν κρυπτογραφία) (3) Το περίφθμο κεϊρθμα των τεςςάρων χρωμάτων, πολφ απλό ςτθ διατφπωςθ του, που χρειάςτθκε όμωσ περίπου 150 χρόνια για να αποδειχκεί (;) με τθ βοικεια Θ.Υ. 1. Σο παιχνίδι τθσ τριάρασ Το παιδικό παιχνίδι τριάρα, είναι ςαν τθν τρίλιηα που περιγράφεται παραπάνω μάλιςτα «τρίλιηα» ςθμαίνει «τρία ςτθ ςειρά» και είναι ζνα όνομα ταιριαςτό για τθν τριάρα. Θ τριάρα παίηεται «παραδοςιακά» ςτο χϊμα 12 με δυο παίκτεσ που ζχουν ο κακζνασ 3 μικρά αντικείμενα (πζτρεσ, ξυλαράκια κ.λπ. - «πεςςοφσ» κατά τθν αρχαία ορολογία). Στο χϊμα είναι χαραγμζνο ζνα τετράγωνο, τα ευκφγραμμα τμιματα που ενϊνουν τα μζςα των απζναντι πλευρϊν και οι διαγϊνιεσ. Τα 9 ςθμεία τομισ αποτελοφν τα ςθμεία ςτα οποία οι παίκτεσ τοποκετοφν (εναλλάξ) τα αντικείμενα τουσ και το παιχνίδι αρχίηει όταν ζχουν τοποκετθκεί όλα τα αντικείμενα και τελειϊνει όταν κάποιοσ «κάνει τριάρα» (φυςικά πάντα κάποιοσ μπορεί να κάνει τριάρα ςτο ξεκίνθμα, δθλαδι με τθν τοποκζτθςθ και μόνο των πεςςϊν οπότε θ παρτίδα τελειϊνει πριν «αρχίςει»). Θ επανάλθψθ του παιχνιδιοφ οδθγεί κατά κανόνα τουσ μακθτζσ ςτο να αντιλθφκοφν τθν φπαρξθ «νικθφόρων ςτρατθγικϊν» (αλγορίκμων) τουσ οποίουσ οι μακθτζσ μποροφν να εφαρμόςουν, αλλά, κατά πάςα πικανότθτα, όχι να περιγράψουν αποκλειςτικά με λόγο, με ακριβείσ οδθγίεσ (δθλαδι να τουσ περιγράψουν χωρίσ ςυγκεκριμζνα παραδείγματα). 12 Σν παίμηκν ζην ρώκα είλαη βαζηθή παξάκεηξνο ηνπ παηρληδηνύ: ιηηό πεξηβάιινλ γηα έλα ιηηό παηρλίδη. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 239/413

341 2. Η «μαγικι ςφαίρα» που διαβάηει τισ ςκζψεισ Στο Διαδίκτυο μπορεί κανείσ εφκολα να εντοπίςει ζνα αρχείο flash με τθν ονομαςία psychic.swf ι εναλλακτικά ςτθ διεφκυνςθ θ οποία «μαντεφει» ζναν κρυφό διψιφιο αρικμό που οι μακθτζσ ςκζφτονται. Αν προςκζςουν τα ψθφία του αρικμοφ και αφαιρζςουν το άκροιςμα από τον αρχικό αρικμό, τότε μποροφν από τον παρατικζμενο πίνακα να αντιςτοιχίςουν το αποτζλεςμα με ζνα ςφμβολο. Θ ςφαίρα «μαντεφει» το ςφμβολο ανεξάρτθτα από τον αρχικό «κρυφό» αρικμό που ζβαλε ςτο μυαλό του ο μακθτισ. Για παράδειγμα, ζςτω ότι ο μακθτισ διαλζγει ζναν «κρυφό αρικμό» το 48. Ρροςκζτει 4+8=12. Κάνει τθν αφαίρεςθ =36. Βρίςκει το αντίςτοιχο ςφμβολο ςτον πίνακα. Θ «ςφαίρα» μαντεφει το ςφμβολο (κάνοντασ «κλικ» επάνω ςτθ ςφαίρα, αυτι αποκαλφπτει το ςωςτό ςφμβολο). Ηθτιςτε από τουσ μακθτζσ να παίξουν επανειλθμμζνα το παιχνίδι και να προςπακιςουν να εξθγιςουν τι ακριβϊσ ςυμβαίνει (μποροφν να το παίξουν ομαδικά, δθλαδι ο κακζνασ μόνοσ του, ςιωπθλά, με τθ ςφαίρα να προβάλλεται ςτον τοίχο από ζναν βιντεπροτηζκτορα). Μακθτζσ τθσ Ρρωτοβάκμιασ Εκπαίδευςθσ κα δυςκολευτοφν πολφ να βρουν τθν εξιγθςθ τθσ μαγείασ, ενϊ του Λυκείου ίςωσ τθν αντιλθφκοφν γριγορα. Θ πρϊτθ παρατιρθςθ είναι βζβαια το απίςτευτο γεγονόσ ότι θ ςφαίρα δίνει ςωςτι απάντθςθ ςε όλουσ τουσ μακθτζσ, που παίηουν ταυτόχρονα. Επίςθσ αυτό που φαίνεται, ςτα μάτια των μακθτϊν, «μαγικό» είναι ότι οι ςκζψεισ τουσ είναι τελείωσ «κρυφζσ» δε λζνε ςε κανζναν τίποτε, οφτε γράφουν κάτι ςε κάποιο χαρτί, δουλεφουν μόνο με το μυαλό και όμωσ θ ςφαίρα «μαντεφει» τθ ςκζψθ τουσ. Ακόμθ, ςε κάκε νζα δοκιμι του παιχνιδιοφ, τα ςφμβολα αλλάηουν τελείωσ γεγονόσ που, κατά τθν αντίλθψθ των μακθτϊν πάντοτε, διαςφαλίηει το γεγονόσ ότι δεν υπάρχει κάποιο είδοσ «ςτακεροφ μαντζματοσ», κάποιο τρυκ που ακυρϊνει τθ μαγεία. Στθν πραγματικότθτα βζβαια, όποιοσ και αν είναι ο διψιφιοσ αρικμόσ που ςκζφτονται οι μακθτζσ, καταλιγει ςε πολλαπλάςιο του 9. Για παράδειγμα = 36 = 4*9. Γενικότερα, αν Α και Β είναι αρικμοί μονοψιφιοι, τότε κάκε διψιφιοσ αρικμόσ ζχει τιμι 10 * Α + Β. Για παράδειγμα για τον αρικμό 48, Α=4 και Β=8 και ο 48 ζχει τιμι 10 * (= 10 * ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 240/413

342 Α + Β). Ζτςι, όλοι οι μακθτζσ κάνουν τισ εξισ πράξεισ: 10 *Α + Β (Α + Β) = 10 *Α + Β Α Β = 9 * Α Επομζνωσ, όποιοσ και αν είναι ο διψιφιοσ αρικμόσ που ςκζφτονται οι μακθτζσ, μετά τισ πράξεισ καταλιγει ςε πολλαπλάςιο του 9. Αν προςζξει κανείσ τον πίνακα, κα δει ότι όλα τα πολλαπλάςια του 9 ζχουν το ίδιο ςφμβολο γεγονόσ που εξθγεί με ποιον τρόπο θ μαγικι ςφαίρα απαντά ςωςτά, ταυτόχρονα ςε όλουσ τουσ μακθτζσ: είναι γιατί θ ςωςτι απάντθςθ είναι θ ίδια για όλουσ τουσ μακθτζσ. Θ διδακτικι διαχείριςθ τθσ μαγικισ ςφαίρασ, με ποιον τρόπο δθλαδι ο εκπαιδευτικόσ κα παρουςιάςει αρχικά ωσ «μαγικό» το παιχνίδι και ςιγά-ςιγά κα «προετοιμάςει» το ζδαφοσ ϊςτε οι μακθτζσ να αντιλθφκοφν τον κρυμμζνο αλγόρικμο που οδθγεί τθ ςφαίρα ςτο μάντεμα, εναπόκειται ςτον εκπαιδευτικό και είναι φυςικά ςυνάρτθςθ του επιπζδου των μακθτϊν ςτουσ οποίουσ απευκφνεται. 3. Σο «21» Ραίηουν δυο μακθτζσ. Ζχουν μπροςτά τουσ ζνα ςωρό με 21 πετραδάκια (πεςςοφσ). Εναλλάξ οι μακθτζσ προφζρουν ζναν αρικμό από τουσ 1, 2, 3 και αφαιροφν αντίςτοιχα πετραδάκια από το ςωρό των 21. Το παιχνίδι είναι τουσ είδουσ «μιηζριασ», δθλαδι χάνει όποιοσ πάρει το τελευταίο πετραδάκι. Για παράδειγμα: Α παίκτθσ: λζει «3» και αφαιρεί 3 πετραδάκια από τον ςωρό. Μζνουν 18 Β παίκτθσ: λζει «2» και αφαιρεί 2 πετραδάκια από τον ςωρό. Μζνουν 16 Α παίκτθσ: λζει «1» και αφαιρεί 1 πετραδάκι από τον ςωρό. Μζνουν 15 κ.ο.κ. Χάνει αυτόσ που κα πάει το τελευταίο πετραδάκι. Υπάρχει μια ςτρατθγικι (αλγόρικμοσ) ςφμφωνα με τον οποίο ο δεφτεροσ παίκτθσ (αυτόσ που παίηει δεφτεροσ) μπορεί πάντα να κερδίςει. Λζει πάντοτε τον αρικμό που απαιτείται ϊςτε μαηί με αυτόν που είπε τελευταίο ο Α, το άκροιςμα να είναι 4: για παράδειγμα αν ο Α πει «2» τότε ο Β πρζπει να πει επίςθσ «2» γιατί 2+2=4. Αν ο Α πει «3», τότε ο Β πρζπει να πει «1» για τι 3+1=4. Με τον τρόπο αυτό οι αρικμοί που προκφπτουν, αφοφ μιλιςουν ο Α και ο Β, είναι πολλαπλάςια του 4. Άρα ςε κάποια ςτιγμι το άκροιςμα κα γίνει 20 και ο Α αναγκαςτικά κα ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 241/413

343 πάρει το 21 ο, τελευταίο πετραδάκι. Οι παρακάτω εικόνεσ απεικονίηουν το παιχνίδι, ςε ζναν αγϊνα χριςτθ εναντίον του Excel και κακϊσ ο χριςτθσ παίηει πρϊτοσ, το Excel «κερδίηει» πάντοτε: Αρχικό ςτάδιο Οι «κρυμμζνοι» τφποι Ζνα παιχνίδι Και πάλι εναπόκειται ςτον εκπαιδευτικό, με ποιον τρόπο κα παρουςιάςει αρχικά ωσ «ζξυπνο» το Excel που πάντοτε κερδίηει και ςιγά-ςιγά κα «προετοιμάςει» το ζδαφοσ ϊςτε οι μακθτζσ να αντιλθφκοφν τον κρυμμζνο αλγόρικμο (εκφραςμζνο με τισ βαςικζσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 242/413

344 ςυναρτιςεισ του λογιςμικοφ) που οδθγεί το Excel ςτθ νίκθ. 4. Σο παιχνίδι Nim To παιχνίδι αυτό είναι πολφ πιο ςφνκετο από τα προθγοφμενα, αν και ζχει εξίςου απλοφσ κανόνεσ. Μια ςειρά από μικρά αντικείμενα (πεςςοφσ) είναι διατεταγμζνα ςε γραμμζσ το πλικοσ των γραμμϊν, το ςυνολικό πλικοσ των πεςςϊν και θ κατανομι τουσ είναι τυχαία. Δυο παίκτεσ παίηουν εναλλάξ και ο κακζνασ μπορεί να πάρει όςουσ πεςςοφσ κζλει, αλλά μόνο από μια γραμμι κάκε φορά (όποια κζλουν). Το παιχνίδι είναι «μίηερο», δθλαδι χάνει όποιοσ πάρει τον τελευταίο πεςςό. Οι μακθτζσ μποροφν να το παίξουν Online (εναντίον του Θ.Υ.) ςτθ διεφκυνςθ: (και ο ςχετικόσ κϊδικασ τθσ ιςτοςελίδασ ςε JavaScript είναι προςβάςιμοσ χωρίσ κανζνα εμπόδιο). Αναλυτικζσ εξθγιςει για τθν ςτρατθγικι που πρζπει να ακολουκιςει κανείσ βρίςκονται ςτθ διεφκυνςθ: Μια πλιρθσ παρουςίαςθ του παιχνιδιοφ και των παραλλαγϊν του βρίςκει κανείσ ςτο γνωςτό site cs4fn (Computer Science for Fun): και ιδιαίτερα ςτθ ςελίδα: και θ αντίςτοιχθ ςτρατθγικι ςτο: Θ ςχετικι εφαρμογι (ςε java) μπορεί να φορτωκεί και να χρθςιμοποιθκεί και offline, μζςα ςτθν τάξθ. Μια πιο πλιρθ και μακθματικοποιθμζνθ ανάλυςθ του παιχνιδιοφ (θ οποία βαςίηεται ςτθ δυαδικι αναπαράςταςθ του πλικουσ των πεςςϊν και τθν εφαρμογι του γνωςτοφ λογικοφ τελεςτι XOR!!) μπορεί κανείσ να βρει ςτθ Wikipedia: Θ πλιρθσ ανάλυςθ του παιχνιδιοφ είναι υπερβολικά περίπλοκθ ϊςτε να γίνει κατανοθτι από μακθτζσ τθσ Ρρωτοβάκμιασ Εκπαίδευςθσ και του Γυμναςίου. Οφτε φυςικά ζχει κάποιο νόθμα οι μακθτζσ απλϊσ να παίξουν το παιχνίδι, ι να εφαρμόςουν νικθφόρεσ ςτρατθγικζσ (αλγορίκμουσ) τισ οποίεσ δεν κατανοοφν. Ο εκπαιδευτικόσ κα μποροφςε να ακολουκιςει μια ενδιάμεςθ ςτρατθγικι (διδακτικι ςτρατθγικι, όχι ςτρατθγικι του παιχνιδιοφ), ενκαρρφνοντασ τουσ μακθτζσ (α) να βρουν μερικζσ ζςτω «κερδοφόρεσ» ςτρατθγικζσ (με τθν ζννοια ότι εξαςφαλίηουν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 243/413

345 ςίγουρθ νίκθ ςτον παίκτθ, αν αυτόσ δεν κάνει λάκθ), δθλαδι ςε ςυγκεκριμζνεσ περιπτϊςεισ. (β) να παρατθριςουν τουσ τρόπουσ με τουσ οποίουσ «ςυμπεριφζρεται» ζνα από τα online προγράμματα για το Nim. H παρατιρθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ ενόσ προγράμματοσ του Θ.Υ. (που είναι ζνασ «τζλειοσ» παίκτθσ, δθλαδι παίηει μια άριςτθ κίνθςθ κάκε φορά) κα μποροφςε να ζχει κετικζσ επιπτϊςεισ ςτουσ μακθτζσ. Ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να τουσ ενκαρρφνει να απαντιςουν ςε ερωτιματα όπωσ: το πρόγραμμα είναι «ντετερμινιςτικό», δθλαδι όταν ο άνκρωποσ-χριςτθσ κάνει τισ ίδιεσ κινιςεισ, το ςφςτθμα ανταποκρίνεται με τον ίδιο τρόπο; Oι κινιςεισ του ςυςτιματοσ είναι ςυμβατζσ με τισ «κερδοφόρεσ ςτρατθγικζσ» που ζχουν επιςθμάνει οι μακθτζσ; Θ παρατιρθςθ των κινιςεων του ςυςτιματοσ οδθγεί ςε ανακάλυψθ νζων «ςτρατθγικϊν» - δθλαδι ςε ανακάλυψθ νζων τμθμάτων του αλγορίκμου που χρθςιμοποιεί το ςφςτθμα; Για παράδειγμα, μια κερδοφόρα ςτρατθγικι είναι θ εξισ: Αν παραμείνουν ςτο τζλοσ δυο πεςςοί, ζνασ ςε κάκε γραμμι, τότε προφανϊσ ο πρϊτοσ παίκτθσ κερδίηει γιατί παίρνει ζναν από τουσ δυο και ο άλλοσ παίκτθσ παίρνει υποχρεωτικά τον τελευταίο. Από τθν απλι αυτι παρατιρθςθ προκφπτουν 2 γενικεφςεισ: Αν υπάρχει ςε κάποια ςτιγμι άρτιοσ αρικμόσ γραμμϊν που θ κάκε μια ζχει ζναν πεςςό, τότε ο πρϊτοσ παίκτθσ μπορεί να είναι ςίγουροσ νικθτισ Αν ςε κάποια ςτιγμι του παιχνιδιοφ όλοι οι πεςςοί (περιςςότεροι από ζναν) βρίςκονται ςε μια γραμμι, τότε ο πρϊτοσ παίκτθσ κερδίηει (αρκεί να πάρει όλουσ τουσ πεςςοφσ εκτόσ φυςικά του τελευταίου) Αν υπάρχουν ςε κάποια ςτιγμι 2 μοναδικζσ γραμμζσ με ίςο αρικμϊν πεςςϊν, τότε ο πρϊτοσ παίκτθσ μπορεί πάντοτε να κερδίςει κακϊσ με το παιχνίδι κα οδθγθκεί αναγκαςτικά είτε ςτθν περίπτωςθ (1) παραπάνω, είτε ςτθν περίπτωςθ (2). Ζτςι μποροφμε να οδθγθκοφμε ςε γενικότερεσ ςτρατθγικζσ κ.λπ. 5. Αλγόρικμοι ςτθν κακθμερινότθτα Αλγόρικμοι που εφαρμόηονται ςτθν κακθμερινότθτά μασ μποροφν επίςθσ να αποτελζςουν αντικείμενα διδακτικισ διαπραγμάτευςθσ και διδαςκαλίασ. Ανάλογα με πρόβλθμα, ο ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 244/413

346 αντίςτοιχοσ αλγόρικμοσ μπορεί να είναι ςχετικά πολφπλοκοσ ι πολφ απλόσ. Σε κάκε περίπτωςθ, θ προςομοίωςθ τθσ λειτουργίασ των ςυςτθμάτων, μπορεί να προγραμματιςτεί ςε ζνα προγραμματιςτικό περιβάλλον και να χρθςιμοποιθκεί ςτο μάκθμα. Ραραδείγματα τζτοιων αλγορίκμων μποροφν να είναι: Αυτόματοι πωλθτζσ διαφόρων ειδϊν (ειςιτθρίων, αναψυκτικϊν κ.λπ.). Ρρογραμματιςμόσ ενόσ αςανςζρ Αυτοματοποίθςθ διαδικαςιϊν λειτουργίασ και ελζγχου (οι λεγόμενοι «αυτοματιςμοί»). Σε πολλζσ περιπτϊςεισ βιομθχανικζσ μονάδεσ ζχουν ανάγκθ από αυτόματουσ μθχανιςμοφσ που ελζγχουν τθν καλι λειτουργία τουσ. Για παράδειγμα, ςτα βιομθχανικά ψυγεία (για φροφτα, τυριά κ.λπ.), υπάρχουν μθχανιςμοί που ελζγχουν τθ κερμοκραςία των ψυκτικϊν καλάμων, τθν υγραςία τουσ, τθ λειτουργία των ψυκτιρων (λειτουργία μόνο ανεμιςτιρα ι ανεμιςτιρα και ψφξθσ), τθν ενδεχόμενθ διαρροι των πτθτικϊν αερίων του ςυςτιματοσ κ.λπ.). Κανόνεσ Σε πολλζσ περιπτϊςεισ δεν είναι ο αλγόρικμοσ κακαυτόσ που μπορεί να διδαχκεί, αλλά οι περιπτϊςεισ που παρουςιάηονται και περιγράφουν λεπτομερϊσ αντιςτοιχίεσ, Τζτοια παραδείγματα είναι: (ι) θ μετατροπι λατινικϊν αρικμϊν (τθσ αναπαράςταςθσ αρικμϊν ςτο λατινικό ςφςτθμα για να είμαςτε ακριβείσ) ςε δεκαδικοφσ (αραβικοφσ) και αντίςτροφα (ιι) μετατροπι ενόσ αρικμοφ ςε λεκτικό: π.χ. το 1234 να μεταγραφεί ωσ χίλια διακόςια τριάντα τζςςερα κ.λπ. 6. Αλγόρικμοι και βιωματικζσ καταςτάςεισ Οι βιωματικζσ καταςτάςεισ είναι πολφ πρόςφορεσ για τθ διδαςκαλία εννοιϊν κυρίωσ ςτισ μικρότερεσ θλικίεσ. Οριςμζνα παραδείγματα δίνονται παρακάτω: Δίκτυα ταξινόμθςθσ. Στο site csunplugged.com αναφζρονται ωσ παράδειγμα μια ςειρά από δίκτυα ταξινόμθςθσ. Κατ αρχάσ, ζνα τζτοιο δίκτυο μπορεί να χρθςιμοποιθκεί για τθν ανεφρεςθ του ελαχίςτου από μια ςειρά αρικμϊν: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 245/413

347 Το παραπάνω διάγραμμα και όςα ακολουκοφν, είναι αντιγραμμζνα από το βιβλίο csunplugged και παρατίκενται αποκλειςτικά για εκπαιδευτικοφσ/διδακτικοφσ λόγουσ. Αν τοποκετιςει κανείσ τυχαίουσ αρικμοφσ ςτα τετράγωνα και οι αρικμοί «γλυςτροφν» κατά μικοσ των βελϊν και ςυγκρίνονται μζςα ςτα κυκλάκια με τον κανόνα «ο μικρότεροσ ςυνεχίηει», τότε ςτο τελευταίο τετράγωνο κα καταλιξει ο μικρότεροσ (ελάχιςτοσ) από τουσ αρικμοφσ. Από τθν κακαρά Ρλθροφορικι άποψθ το ςχεδιάγραμμα παραπζμπει ςε παράλλθλθ επεξεργαςία, κακϊσ ζνασ επεξεργαςτισ κα χρειαηόταν 7t χρόνο για τον εντοπιςμό του ελαχίςτου (αν t είναι ο απαιτοφμενοσ χρόνοσ για μια ςφγκριςθ), ενϊ ζνα ςφςτθμα με 4 επεξεργαςτζσ κα χρειαηότανε μόνο 3t. Ραρόμοια, ςτο παρακάτω δίκτυο τζςςερισ αρικμοί κα ταξινομθκοφν, με τον κανόνα «ςε κάκε κυκλάκι, ο μικρότεροσ ςυνεχίηει αριςτερά, ο μεγαλφτεροσ δεξιά». Ραρόμοια και ςτο ακόλουκο δίκτυο: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 246/413

348 Στο ακόλουκο δίκτυο: θ εφαρμογι του ίδιου κανόνα οδθγεί ςτθν ταξινόμθςθ των 8 αρικμϊν που κα τοποκετθκοφν αρχικά ςτα τετραγωνάκια, όπωσ φαίνεται ςτο ακόλουκο παράδειγμα: Αρχικι κατάςταςθ: Τελικι κατάςταςθ: ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 247/413

349 Ακόμθ, ςτο παρακάτω ςχιμα απεικονίηεται το δίκτυο για ταξινόμθςθ 3 αρικμϊν: Σε προθγοφμενεσ ενότθτεσ ζχουν αναφερκεί δραςτθριότθτεσ με βιωματικό χαρακτιρα (όπωσ ο αλγόρικμοσ πρόςκεςθσ δυο αρικμϊν ςτο δυαδικό ςφςτθμα προςομοιωμζνοσ από κακιςτοφσ και όρκιουσ μακθτζσ). Στισ δραςτθριότθτεσ με βιωματικι προςομοίωςθ, θ διαδικαςία «εκτζλεςθσ» ενόσ αλγορίκμου (γραμμζνου ςε μια ςτοιχειϊδθ «γλϊςςα προγραμματιςμοφ») αποτελεί μια ιδιαίτερθ δραςτθριότθτα (μια κατθγορία δραςτθριοτιτων) ςτθν οποία οι μακθτζσ μποροφν να κατανοιςουν οριςμζνα χαρακτθριςτικά των αλγορίκμων, όπωσ: (α) τθν εκτζλεςθ τουσ από μια ςειρά «μθχανιςμϊν» οι οποίοι λειτουργοφν ανεξάρτθτα, κακζνασ τουσ ολοκλθρϊνει ζνα μικρό μόνο μζροσ του ςυνολικοφ «προγράμματοσ», αλλά τελικά παράγεται το επικυμθτό αποτζλεςμα. Αναλυτικότερα οι βιωματικζσ προςομοιϊςεισ είχαν παρουςιαςτεί ςε προθγοφμενθ ενότθτα. 15. ΧΡΗΗ ΕΞΩΣΕΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Ξενόγλωςςθ Βιβλιογραφία Dagdilelis, V., Evangelidis, G., Saratzemi M., Efopoulos, V., Zagouras C., (2003). DELYS: a novel microworld-based educational software for teaching computer science subjects, Computers & Education, Vol. 40, 4, Panselinas, G. & Komis, V. (2011). Using educational software to support collective thinking ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 248/413

350 and test hypotheses in the computer science curriculum, Education and Information Technologies, Vol. 16, 2, Ελλθνικι Βιβλιογραφία Βακάλθ, Α., Γιαννόπουλου, Θ., Λωαννίδθ Ν., Κοίλια Χ.,. Μάλαμα Κ, Μανωλόπουλου Λ., Ρολίτθ Ρ. (2011). Ανάπτυξθ Εφαρμογϊν ςε Ρρογραμματιςτικό Ρεριβάλλον» τθσ Γϋ τάξθσ Γενικοφ Λυκείου Τεχνολογικισ Κατεφκυνςθσ των, ζκδοςθ Ο.Ε.Δ.Β Δαγδιλζλθσ, Β. (2008). Σφγχρονα Ρεριβάλλοντα και δραςτθριότθτεσ για αρχάριουσ Ρρογραμματιςτζσ: Νεότερα αποτελζςματα ερευνϊν Tηιμογιάννθσ, Α. κ.ά. (2011). Ρρόγραμμα Σπουδϊν για τον Ρλθροφορικό Γραμματιςμό ςτο Γυμνάςιο. 2θ Ζκδοςθ, Μάρτιοσ Λςτοχϊροι Computer Science for Fun, Computer Science Unplugged, Curzon, P. Artificial Intelligence: The intelligent piece of paper, Computer Science Unplugged, ΦΤΛΛΑ ΕΡΓΑΙΑ Κάκε φφλλα εργαςίασ μπορεί ςτθν πραγματικότθτα να περιλαμβάνει τουσ κανόνεσ του αντίςτοιχου παιχνιδιοφ (τρίλιηα, 21 κ.λπ.) και ςτθ ςυνζχεια τθν περιγραφι τθσ εξζλιξθσ τθσ διδακτικισ κατάςταςθσ. Στθν περιγραφι του διδακτικοφ ςεναρίου περιλαμβάνονται αναλυτικά όλεσ οι ςχετικζσ φάςεισ τθσ εξζλιξθσ τθσ διδαςκαλίασ και δε δίνονται φφλλα εργαςίασ. ΡΑΑΤΘΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1: Κανόνεσ για τθν τρίλιηα Οι οδθγίεσ ςτο «Ζξυπνο» Χαρτί Ασ παίξουμε Τρίλιηα! Κα ζχω τα Χ και κα παίξω πρϊτοσ.. Κίνθςθ 1: ΡΑΛΞΕ ςε οποιαδιποτε γωνία Κίνθςθ 2: ΑΝ είναι ελεφκερθ θ γωνία απζναντι από τθ γωνία τθσ Κίνθςθσ 1 ΡΑΛΞΕ ςε εκείνθ τθ γωνία ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 249/413

351 ΑΛΛΛΩΣ Κινιςεισ 3-4: ΑΛΛΛΩΣ Κίνθςθ 5 ΡΑΛΞΕ ςε οποιαδιποτε ελεφκερθ γωνία ΑΝ υπάρχει γραμμι, ςτιλθ ι διαγϊνιοσ με δφο Χ και ζνα κενό ΡΑΛΞΕ ςτο κενό ΑΛΛΛΩΣ ΑΝ υπάρχει γραμμι, ςτιλθ ι διαγϊνιοσ με δφο Ο και ζνα κενό ΡΑΛΞΕ ςτο κενό ΡΑΛΞΕ ςε οποιαδιποτε ελεφκερθ γωνία ΡΑΛΞΕ ςτο ελεφκερο τετράγωνο Άραγε οι παραπάνω κανόνεσ είναι άριςτοι; Εξαςφαλίηουν τθ νίκθ όταν είναι εφικτι (ι τθν ιςοπαλία ςε κάκε περίπτωςθ); Οι οδθγίεσ ςτο «Χαρτί-Λφςθ»: αντιμετωπίηοντασ το «Ζξυπνο» χαρτί Το «ζξυπνο» χαρτί δε κα με νικιςει ποτζ! Ζχω τα Ο και παίηω δεφτεροσ Για κάκε κίνθςθ: ΑΝ υπάρχει γραμμι, ςτιλθ ι διαγϊνιοσ με δφο Χ και ζνα κενό ΡΑΛΞΕ ςτο κενό ΑΛΛΛΩΣ ΡΑΛΞΕ ςτθν άκρθ τθσ μεςαίασ γραμμισ τθσ τρίλιηασ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 250/413

352 1. Ειςαγωγι Το λογιςμικό Kodu αποτελεί ζνα περιβάλλον ανάπτυξθσ εφαρμογϊν αντικειμενοςτρεφοφσ, γεγονοδθγοφμενου (event-driven), οπτικοφ προγραμματιςμοφ (MacLaurin, 2011, Stolee & Fristoe, 2011), που ςτοχεφει ςτθν εξοικείωςθ των μακθτϊν με τισ βαςικζσ ζννοιεσ του προγραμματιςμοφ και τθν καλλιζργεια δεξιοτιτων επίλυςθσ προβλθμάτων. Ρροςφζρει ζτοιμα γραφικά και πλιρεσ toolkit για τθ δθμιουργία και τθ διακόςμθςθ του κάκε εικονικοφ κόςμου, ενϊ όλοσ ο ςχεδιαςμόσ του είναι βαςιςμζνοσ ςτθ φιλοςοφία τθσ μάκθςθσ μζςω παιχνιδιοφ (Game Based Learning, Prensky, 2009). 2. χεδιαςμόσ του ςεναρίου Το εκπαιδευτικό ςενάριο που παρουςιάηουμε αφορά τθν ειςαγωγι των μακθτϊν του Γυμναςίου ςτον προγραμματιςμό και θ διάρκεια υλοποίθςισ του είναι τρεισ (3) διδακτικζσ ϊρεσ. Απαραίτθτθ υλικοτεχνικι υποδομι για τθν υλοποίθςι του είναι ζνα εργαςτιριο Θ/Υ με μνιμθ RAM τουλάχιςτον 1 GB και με κάρτεσ γραφικϊν υψθλϊν δυνατοτιτων (το Kodu δεν εκτελείται κακόλου από παλιζσ κάρτεσ γραφικϊν). Οι ςτόχοι του ςεναρίου είναι: α) Εξοικείωςθ με τον αντικειμενοςτρεφι και τον γεγονοδθγοφμενο προγραμματιςμό β) Εξοικείωςθ με το χρονιςμό και τθν αλλθλεπίδραςθ των ενεργειϊν γ) Καλλιζργεια των ικανοτιτων επίλυςθσ προβλθμάτων δ) Καλλιζργεια δεξιοτιτων προςαρμογισ και χριςθσ νζων προγραμματιςτικϊν και γραφικϊν περιβαλλόντων ε) Καλλιζργεια τθσ ομαδικότθτασ, τθσ ςυνεργατικότθτασ και τθσ φανταςίασ. Οι μακθτζσ οικοδομοφν νζεσ γνϊςεισ βαςιηόμενοι πάνω ςτθν προθγοφμενθ εμπειρία τουσ από τθ χριςθ θλεκτρονικϊν παιχνιδιϊν. Ζτςι, θ υποκείμενθ κεωρία μάκθςθσ τθσ προτεινόμενθσ διδαςκαλίασ είναι ο εποικοδομιςμόσ, αλλά και θ βιωματικι και θ ομαδοςυνεργατικι μάκθςθ. Θ ςυνεργατικι μάκθςθ είναι απαραίτθτο ςτοιχείο για τθν επιτυχι ζκβαςθ τθσ διδαςκαλίασ, κακϊσ οι μακθτζσ, εργαηόμενοι ομαδικά, ανταλλάςςουν απόψεισ και εκφράηουν τισ ιδζεσ τουσ για τθ δθμιουργία του εικονικοφ κόςμου που τουσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 251/413

353 ανατίκεται ωσ εργαςία, ενϊ παράλλθλα βοθκά ο ζνασ τον άλλον για να ξεπεραςτοφν τα όποια ςθμεία δυςκολίασ ςυναντιςουν. Ρροτείνεται οι ομάδεσ των μακθτϊν να αποτελοφνται από 2 ζωσ 3 άτομα. Οι προαπαιτοφμενεσ γνϊςεισ των μακθτϊν για τθν υλοποίθςθ του ςεναρίου είναι μόνο μία ςτοιχειϊδθσ εξοικείωςθ με τθ χριςθ του υπολογιςτι. Επιπλζον, καλό είναι να ζχει προθγθκεί (ωσ δραςτθριότθτα ψυχολογικισ και γνωςτικισ προετοιμαςίασ) μία ϊρα απλισ περιιγθςθσ ςτο περιβάλλον του λογιςμικοφ Kodu και ςτουσ ζτοιμουσ κόςμουσ του. Οι κόςμοι αυτοί είναι ιδιαίτερα ελκυςτικοί, οπότε θ ειςαγωγικι περιιγθςθ αποτελεί το καλφτερο μζςο κινθτοποίθςθσ του ενδιαφζροντοσ των μακθτϊν. Το ςενάριο εμπεριζχει τρεισ κατθγορίεσ δραςτθριοτιτων: α) Δραςτθριότθτεσ διδαςκαλίασ του γνωςτικοφ αντικειμζνου. Είναι οι δραςτθριότθτεσ 1-4 του φφλλου εργαςίασ. β) Δραςτθριότθτα εμπζδωςθσ του γνωςτικοφ αντικειμζνου. γ) Μεταγνωςτικι δραςτθριότθτα. Οι δραςτθριότθτεσ αυτζσ περιγράφονται αναλυτικά ςτισ επόμενεσ ενότθτεσ. 3. χεδιαςμόσ του φφλλου εργαςίασ Ππωσ αναφζρκθκε παραπάνω, το φφλλο εργαςίασ (ΦΕ) περιζχει τισ δραςτθριότθτεσ διδαςκαλίασ 1-4. Συγκεκριμζνα: Δραςτθριότθτα 1: Δθμιουργία του δικοφ μασ κόςμου Kodu. (Με τθ βοικεια των οδθγιϊν του ΦΕ, οι μακθτζσ δθμιουργοφν ζνα δικό τουσ κόςμο Kodu, όπωσ τον φαντάηονται αυτοί, που ζχει ςτθ μζςθ μία λίμνθ ι πιςίνα). Δραςτθριότθτα 2: Ειςαγωγι των προγραμματιηόμενων αντικειμζνων ςτον κόςμο. (Δθμιουργία μιασ βάρκασ και τριϊν ψαριϊν μζςα ςτθ λίμνθ). Δραςτθριότθτα 3: Ρρογραμματιςμόσ των κινιςεων των αντικειμζνων. (Ρρογραμματίηουμε τα ψάρια να κινοφνται ςυνεχϊσ ακολουκϊντασ προδιαγεγραμμζνεσ διαδρομζσ και τθ βάρκα να κινείται με τα βζλθ του πλθκτρολογίου). Δραςτθριότθτα 4: Ρρογραμματιςμόσ των κανόνων του παιχνιδιοφ: 1. Θ βάρκα «τρϊει» τα ψάρια όταν πζςει πάνω τουσ. 2. Κάκε φορά που θ βάρκα τρϊει ζνα ψάρι, το ςκορ αυξάνει κατά Αν το ςκορ φτάςει το 3, ο παίκτθσ νίκθςε. 4. Αν τελειϊςει ο χρόνοσ (60 ) πριν το ςκορ γίνει 3, ο παίκτθσ ζχαςε. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 252/413

354 4. Περιγραφι τθσ πορείασ τθσ διδαςκαλίασ Ππωσ αναφζρκθκε παραπάνω, πριν από τθν υλοποίθςθ του παρόντοσ ςεναρίου χρειάηεται να ζχει προθγθκεί μία ϊρα με δραςτθριότθτεσ ψυχολογικισ και γνωςτικισ προετοιμαςίασ των μακθτϊν, δθλαδι εξοικείωςθσ των μακθτϊν με το περιβάλλον του λογιςμικοφ Kodu, και περιιγθςθ ςτουσ ζτοιμουσ κόςμουσ του Kodu. Ιδθ από αυτι τθν ϊρα οι μακθτζσ ζχουν ενκουςιαςτεί τόςο από τα τριςδιάςτατα γραφικά που προςφζρει το περιβάλλον όςο και από τα παιχνίδια που ζπαιξαν. Ξεκινοφν λοιπόν το ςενάριο με ιδιαίτερα κετικι ςτάςθ. Δίνουμε ςτουσ μακθτζσ το ΦΕ και τουσ αφινουμε να εργαςτοφν ομαδικά όςο χρόνο χρειαςτεί για να ολοκλθρϊςουν τισ δραςτθριότθτεσ. Ραρακολουκοφμε από απόςταςθ τθν πορεία τθσ εργαςίασ τουσ και επεμβαίνουμε μόνο αν μασ ηθτιςουν βοικεια. Οι πιο γριγοροι αναμζνεται να τελειϊςουν μζςα ςε μία διδακτικι ϊρα. Από αυτοφσ ηθτοφμε να βελτιϊςουν το παιχνίδι τουσ, εκτελϊντασ και τθ δραςτθριότθτα εμπζδωςθσ του γνωςτικοφ αντικειμζνου, που είναι θ εξισ: Δραςτθριότθτα 5: Ηθτοφμε από τουσ μακθτζσ να βελτιϊςουν το παιχνίδι τουσ: α) ειςάγοντασ πιο πολλά ψάρια β) βάηοντασ επιπλζον κανόνα μείωςθσ πόντων κάκε φορά που θ βάρκα προςκροφει ςτα τοιχϊματα τθσ λίμνθσ γ) προςαρμόηοντασ ανάλογα τουσ κανόνεσ του χρόνου και του ςκορ. Κατά τθ δεφτερθ ϊρα αναμζνουμε να ολοκλθρϊςουν όλεσ οι ομάδεσ τισ δραςτθριότθτεσ διδαςκαλίασ 1-4 και οι καλφτερεσ ομάδεσ να ολοκλθρϊςουν και τθ δραςτθριότθτα 5. Τζλοσ, ςτθν τρίτθ ϊρα εκπονείται θ μεταγνωςτικι δραςτθριότθτα: Δραςτθριότθτα 6: Ηθτοφμε από όλεσ τισ ομάδεσ να δθμιουργιςουν ζνα δικό τουσ παιχνίδι με δικό τουσ κόςμο και κανόνεσ! Μετά το τζλοσ τθσ ϊρασ μπορεί να γίνει ζνασ διαγωνιςμόσ καλφτερου παιχνιδιοφ, με τισ ομάδεσ να ψθφίηουν το πιο ςυναρπαςτικό παιχνίδι, αφοφ ζχουν παίξει όλα τα παιχνίδια των άλλων ομάδων. Εναλλακτικά, θ δραςτθριότθτα 6 μπορεί να ανατεκεί και ωσ ομαδικι εργαςία για το ςπίτι. 5. Προςτικζμενθ παιδαγωγικι αξία του ςεναρίου Θ διδαςκαλία απευκφνεται ςε μακθτζσ χωρίσ πείρα ςτον προγραμματιςμό. Είναι πολφ πικανό να μθν ζχουν ακόμθ ςυνειδθτοποιιςει τθν αυςτθρότθτα και τθν ακρίβεια με τθν οποία πρζπει να καταςκευάηονται οι εντολζσ ενόσ αλγορίκμου και να περιμζνουν από τον υπολογιςτι να εκτελζςει το πρόγραμμά τουσ με τον αναμενόμενο γι αυτοφσ τρόπο, ακόμθ κι αν παρζλειψαν να ορίςουν κάποια παράμετρο. Μζςα από τθν προτεινόμενθ διδαςκαλία κα ςυνειδθτοποιιςουν ότι κα πρζπει «προγραμματίηουν» εργαηόμενοι ςυςτθματικά και ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 253/413

355 προςεκτικά. Ρζρα από το παραπάνω ςθμαντικό πλεονζκτθμα, θ προςτικζμενθ παιδαγωγικι αξία τθσ διδακτικισ χριςθσ του Kodu ςυνίςταται ςτα εξισ: Το προγραμματιςτικό περιβάλλον του Kodu παρακινεί για δράςθ. Ζτςι παρατθρείται αυξθμζνθ κινθτοποίθςθ του ενδιαφζροντοσ των μακθτϊν. Θ μάκθςθ ςυντελείται μζςα από τθ βίωςθ μίασ ιδιαίτερα ευχάριςτθσ εμπειρίασ από τουσ μακθτζσ. Οπτικοποιείται θ εκτζλεςθ των εντολϊν του προγράμματοσ κι ζτςι επιτυγχάνεται θ πλθρζςτερθ κατανόθςι τουσ. Ο οπτικόσ προγραμματιςμόσ δεν επιτρζπει τθ δθμιουργία ςυντακτικϊν λακϊν. Ζτςι ο μακθτισ μπορεί να επικεντρϊςει τθν προςπάκειά του ςτον αλγόρικμο τθσ επίλυςθσ του προβλιματοσ. Ενιςχφονται οι ικανότθτεσ επίλυςθσ προβλθμάτων. Καλλιεργοφνται ςχζςεισ ομαδικότθτασ και ςυνεργατικότθτασ ανάμεςα ςτουσ μακθτζσ. Πλα τα παραπάνω μποροφν να ικανοποιθκοφν υπό τθν προχπόκεςθ τθσ ελαχιςτοποίθςθσ του «διδακτικοφ κορφβου», που ςτθν περίπτωςι μασ είναι θ εναςχόλθςθ των μακθτϊν περιςςότερο χρόνο με τθν εκτζλεςθ των ζτοιμων κόςμων του Kodu, εκλαμβάνοντάσ τουσ ωσ ςυνθκιςμζνα θλεκτρονικά παιχνίδια, παρά με τθν προςπάκεια καταςκευισ του δικοφ τουσ παιχνιδιοφ, θ οποία απαιτεί ςφνκετεσ νοθτικζσ διεργαςίεσ και αλγορικμικι ςκζψθ. Σε αυτό το ςθμείο είναι απαραίτθτθ θ εγριγορςθ του διδάςκοντα. Τζλοσ, κα πρζπει να ςθμειωκεί ότι λόγω τθσ μθ-δυνατότθτασ παράςταςθσ δομϊν του δομθμζνου προγραμματιςμοφ, θ εκπαιδευτικι χριςθ του Kodu ενδείκνυται μόνο ωσ ειςαγωγικι ςτον προγραμματιςμό, κακϊσ και για τθν καλλιζργεια κετικισ ςτάςθσ των μακθτϊν απζναντι ςτθν αλγορικμικι και ςτον προγραμματιςμό, ςτοιχείο ιδιαίτερα ςθμαντικό για τθ μετζπειτα επιτυχι εκμάκθςθ του προγραμματιςμοφ ςε βάκοσ. Βιβλιογραφία MacLaurin, Μ.Β. (2011). The design of Kodu: a tiny visual programming language for children on the Xbox 360, Proceedings of the 38 th annual ACM SIGPLAN-SIGACT symposium on Principles of programming languages (2011), pp , doi: Prensky, M. (2009). Μάκθςθ βαςιςμζνθ ςτο ψθφιακό παιχνίδι. Αρχζσ, δυνατότθτεσ και παραδείγματα εφαρμογισ ςτθν εκπαίδευςθ και τθν κατάρτιςθ. Ακινα, Εκδόςεισ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 254/413

356 Μεταίχμιο. Stolee, Κ.Τ., Fristoe, Τ. (2011). Expressing computer science concepts through Kodu game lab, Proceedings of the 42nd ACM technical symposium on Computer science education, pp , doi: ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ: ΣΟ ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ ΨΑΡΕΨΣΕ ΜΕ ΣΟ KODU! ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 1 1. Kodu: New Empty World 2. Δθμιουργοφμε ζδαφοσ με το Εικονίδιο Ground Brush 3. Υψϊνουμε το ζδαφοσ με το Εικονίδιο Up/Down: Create Hills or Valleys (αριςτερό κλικ: ανφψωςθ, δεξί κλικ: χαμιλωμα του εδάφουσ) 4. Ζτςι δθμιουργοφμε μία πιςίνα ι λίμνθ, δθλαδι ζνα βακοφλωμα μζςα ςτο ζδαφοσ. 5. Με το εικονίδιο: Water Tool, γεμίηουμε τθν πιςίνα με νερό. ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΕ Με το εικονίδιο: Object Tool και κλικ ςτθν πιςίνα βάηουμε πάνω ςτο νερό μία βαρκοφλα (αντικείμενο ship). 7. Με δεξί κλικ ςτο ship και Program προγραμματίηουμε τθ βάρκα μασ να κινείται με τα βζλθ του πλθκτρολογίου ωσ εξισ: 8. Ασ βάλουμε τϊρα μερικά ψαράκια ςτθν πιςίνα μασ. Εικονίδιο: Object Tool. Κλικ ςτθν πιςίνα και επιλζγουμε το αντικείμενο fish. 9. Πμωσ το ψαράκι μασ είναι ακίνθτο. Κζλουμε να το κάνουμε να κινείται μζςα ςτθν πιςίνα. Εικονίδιο: Path Tool. Με διαδοχικά κλικ ςτθν πιςίνα, διαγράφουμε (με άςπρουσ κόμβουσ) τθ διαδρομι που κζλουμε να διανφει το ψάρι μασ. Για να κλείςει το μονοπάτι πρζπει το τελευταίο κλικ να το κάνουμε ςτον πρϊτο κόμβο και μετά να πατιςουμε το Esc. 10. Εικονίδιο: Object Tool. Δεξί κλικ ςτο fish και Program. 11. Στον κϊδικα του ψαριοφ επιλζγουμε: DO: move on path white (με αυτι τθν εντολι λζμε ςτο ψάρι κινείται πάνω ςτθ διαδρομι του άςπρου μονοπατιοφ). ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 255/413

357 12. Με τον ίδιο τρόπο βάλτε άλλα δφο ψάρια και κάντε άλλεσ δφο κλειςτζσ διαδρομζσ όπωσ κζλετε εςείσ: μία κόκκινθ και μία μπλε (το χρϊμα αλλάηει με τα βζλθ του πλθκτρολογίου αν αφιςουμε το ποντίκι επάνω ςε ζνα κόμβο του μονοπατιοφ). Ρρογραμματίςτε ςτθ ςυνζχεια τα ψάρια ςασ ϊςτε να κινοφνται πάνω ςτθν κόκκινθ και πάνω ςτθ μπλε διαδρομι αντίςτοιχα. 13. Ασ πατιςουμε τϊρα το play για να δοφμε πϊσ κινοφνται όλα μαηί τα τζςςερα αντικείμενα του παιχνιδιοφ μασ!!!! 14. Ρριν ςυνεχίςουμε ασ ςϊςουμε το παιχνίδι μασ για να μθ χακεί θ δουλειά που κάναμε μζχρι τϊρα. Εικονίδιο Home -> Save My World. ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ Τϊρα κζλουμε να κάνουμε τθ βάρκα να κυνθγά και να πιάνει τα ψαράκια (δθλ. μόλισ ακουμπιςει ζνα ψαράκι αυτό να εξαφανίηεται). 16. Εικονίδιο: Object Tool. Δεξί κλικ ςτο ship και Program. Row 2: WHEN + BUMP + fish DO + EAT + IT 17. Ασ πατιςουμε και πάλι το play για να δοφμε πϊσ τρϊει θ βάρκα τα ψαράκια. 18. Αυτό που λείπει από το παιχνίδι μασ είναι μόνο ζνα ςκορ και ζνασ χρονομετρθτισ που κα μετρά τον χρόνο για να βγάλει GAME OVER. 19. Για το ςκορ το μόνο που χρειάηεται είναι μία τρίτθ γραμμι ςτον κϊδικα τθσ βάρκασ που κα λζει: WHEN + BUMP + fish DO + game -> +score -> 01 point. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 256/413

358 20. Ασ πατιςουμε και πάλι το play για να δοφμε πϊσ αυξάνει το ςκορ κάκε φορά που τρϊμε ζνα ψαράκι. 21. Για να τελειϊνει το παιχνίδι και να βγαίνει GAME OVER π.χ. μετά από 1 λεπτό, προςκζτουμε και μία τζταρτθ γραμμι κϊδικα ςτθ βάρκα: WHEN + timer + 60 seconds DO + game -> end. 22. Τζλοσ, αν φάμε και τα τρία ψάρια πριν τελειϊςει ο χρόνοσ πρζπει να νικιςουμε! Ασ προςκζςουμε λοιπόν και μία πζμπτθ γραμμι κϊδικα ςτθ βάρκα: WHEN + scored + points + 03 points DO + game -> win. Ζτςι, αν θ βάρκα πιάςει και τα τρία ψάρια πριν λιξει ο χρόνοσ, ο παίκτθσ κερδίηει, αλλιϊσ χάνει!! 23. Δεν ζχετε τϊρα παρά να αποκθκεφςετε ξανά το παιχνίδι ςασ και ΚΑΛΗ ΔΙΑΚΕΔΑΗ!!! Υ.Γ. Και ςε περίπτωςθ που δεν τα καταφζρετε, δείτε τθ λφςθ παρακάτω!!! ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 257/413

359 Ενότητα Σεναρίου 18 Προζαρμοζηικά ζσζηήμαηα 1. ΣΙΣΛΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ρροςαρμοςτικά ςυςτιματα εκπαίδευςθσ και μοντζλα μακθτφπων 2. ΕΚΣΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ρροβλζπεται να διαρκζςει ςυνολικά 2 διδακτικζσ ϊρεσ. 3. ΕΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΔΩΝ ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΕΝΕ ΓΝΩΕΙ Θ αξιοποίθςθ προςαρμοςτικϊν ςυςτθμάτων τα οποία προτείνουν και επιτρζπουν τον εκπαιδευόμενο να ακολουκιςει μία βζλτιςτθ πορεία μάκθςθσ ανάλογα με τα ατομικά και μακθςιακά του χαρακτθριςτικά είναι ςυμβατι με τθν αξιοποίθςθ των ΤΡΕ ςτθν εκπαίδευςθ. Ρρόκειται για διδακτικό ςενάριο που μπορεί να ενταχκεί ςε προγράμματα επιμόρφωςθσ εκπαιδευτικϊν ανεξαρτιτου ειδικότθτασ δεδομζνου ότι τα προτεινόμενα προςαρμοςτικά ςυςτιματα είναι γενικοφ ςκοποφ κα επιτρζπουν τθν διδαςκαλία οποιουδιποτε γνωςτικοφ αντικειμζνου. Ριο ςυγκεκριμζνα, το ςενάριο προορίηεται για κακθγθτζσ δευτεροβάκμιασ εκπαίδευςθσ πλθροφορικισ (αν και με κάποιεσ προςαρμογζσ μπορεί να χρθςιμοποιθκεί και ςε άλλεσ ειδικότθτεσ) με κάποιεσ ςτοιχειϊδεισ γνϊςεισ διαδικτφου. Θ χριςθ του διδακτικοφ ςεναρίου ςε κακθγθτζσ ειδικοτιτων πλθν τθσ πλθροφορικισ μπορεί να γίνει με τθν επιφφλαξθ ότι οι κακθγθτζσ πρζπει να ζχουν μία εξοικείωςθ με ςυςτιματα εξ αποςτάςεωσ εκπαίδευςθσ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 258/413

360 4. ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΧΟΙ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Τα τελευταία χρόνια αναπτφςςεται αυξθμζνο ερευνθτικό αλλά και εκπαιδευτικό ενδιαφζρον για τα προςαρμοςτικά εκπαιδευτικά ςυςτιματα υπερμζςων (ΡΕΣΥ) τα οποία προςαρμόηονται ςτισ ιδιαίτερεσ ανάγκεσ του κάκε χριςτθ. κ.α. Ρολλοί ακαδθμαϊκοί, ερευνθτζσ και εκπαιδευτικοί δθμιουργοφν μζςω αυτϊν των ςυςτθμάτων διαδικτυακά μακιματα τα οποία παρζχουν εξατομικευμζνθ παρουςίαςθ του εκπαιδευτικοφ περιεχομζνου ενϊ επιτρζπουν ςτον εκπαιδευόμενο να ακολουκιςει τθ βζλτιςτθ πορεία μελζτθσ ςφμφωνα με τισ δικζσ του ανάγκεσ και χαρακτθριςτικά. Θ εκπαιδευτικι αξιοποίθςι τουσ, κάτω από τον κατάλλθλο ςχεδιαςμό, ςτοχεφει ςτο να ενιςχφςει κυρίωσ τθν αυτόνομθ μάκθςθ και τθν εξ αποςτάςεωσ μελζτθ εκπαιδευτικοφ υλικοφ από τουσ μακθτζσ προςφζροντάσ τουσ με αυτό τον τρόπο πολλαπλζσ ευκαιρίεσ για μάκθςθ. Τα ερευνθτικά δεδομζνα των τελευταίων χρόνων δείχνουν ότι τα προςαρμοςτικά ςυςτιματα εκπαίδευςθσ: ενκαρρφνουν τθν ενεργθτικι και αυτορυκμιηόμενθ μάκθςθ προωκοφν το διάλογο, τθν ζκφραςθ ιδεϊν, τθ διαπραγμάτευςθ απόψεων, τθν κριτικι και αναςτοχαςτικι ςκζψθ (reflective thinking) ενκαρρφνουν τθν ενεργθτικι και αυτορυκμιηόμενθ μάκθςθ προωκοφν το διάλογο, τθν ζκφραςθ ιδεϊν, τθ διαπραγμάτευςθ απόψεων, τθν κριτικι και αναςτοχαςτικι ςκζψθ (reflective thinking) Το ςυγκεκριμζνο διδακτικό ςενάριο ςτοχεφει ςτθν εξοικείωςθ των επιμορφοφμενων με τα προςαρμοςτικά ςυςτιματα, τα μοντζλα μακθτφπων και τα μοντζλα αναπαράςταςθσ γνϊςθσ. Ειδικότερα οι επιμορφοφμενοι με το πζρασ του μακιματοσ κα πρζπει να είναι ςε κζςθ να αναγνωρίηουν τα διαφορετικά μοντζλα μακθτφπων να περιγράφουν τον τρόπο λειτουργίασ ενόσ τυπικοφ προςαρμοςτικοφ ςυςτιματοσ να γνωρίηουν τισ τεχνολογίεσ παροχισ προςαρμοςτικότθτασ ςφμφωνα με τθν ταξινομία του Brusilovsky (2001). να εντοπίςουν τα οφζλθ τθσ μελζτθσ μζςω προςαρμοςτικϊν ςυςτθμάτων να χειρίηονται κάποια από τα γνωςτότερα προςαρμοςτικά ςυςτιματα να εντοπίηουν τα ιδθ προςαρμοςτικότθτασ που παρζχει ζνα τυπικό προςαρμοςτικό ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 259/413

361 ςφςτθμα να μποροφν να δουν το μοντζλο χριςτθ και τθν πρόοδό τουσ ςε κάποιο τυπικό προςαρμοςτικό ςφςτθμα. 7. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Το ςενάριο αποτελείται από τισ ακόλουκεσ 3 δραςτθριότθτεσ. Συηιτθςθ μζςα ςτθν αίκουςα για τθν τισ προοπτικζσ τθσ εξ αποςτάςεωσ θλεκτρονικισ εκπαίδευςθσ και τα προβλιματα που εμφανίηονται. Χρονικι διάρκεια 15 λεπτά: Αρχικά ο επιμορφωτισ κάνει μία ειςαγωγι ςτθν εξ αποςτάςεωσ θλεκτρονικι θλεκτρονικι εκπαίδευςθ και ςτθ ςυνζχεια μζςω ςτιχομυκίασ με τουσ επιμορφοφμενουσ αναδεικνφει τα οφζλθ που προκφπτουν από τθ χριςθ τθσ ςτθν εκπαιδευτικι διαδικαςία. Ωςτόςο με χριςθ τθσ μεκόδου ερωταπαντιςεων ο επιμορφωτισ εκμαιεφει τα προβλιματα που πολλζσ φορζσ εμφανίηονται ςε αυτι τθ μορφι εκπαίδευςθσ και αναηθτοφνται πικανζσ λφςεισ. Ραρουςίαςθ των Ρροςαρμοςτικϊν Εκπαιδευτικϊν Συςτθμάτων Υπερμζςων Χρονικι διάρκεια 25 λεπτά: Ο επιμορφωτισ παρουςιάηει τα ΡΕΣΥ τα οποία λφνουν ςε μεγάλο βακμό από τα προβλιματα που προκφπτουν από τθν θλεκτρονικι εκπαίδευςθ ενϊ παράλλθλα παρουςιάηει και τα οφζλθ που προκφπτουν από τθν χριςθ τουσ. Στθ ςυνζχεια παρουςιάηει το κεωρθτικό υπόβακρο αυτϊν των ςυςτθμάτων ςυμπεριλαμβανομζνων τθσ τυπικισ αρχιτεκτονικισ τουσ, τα δθμοφιλζςτερα μοντζλα αναπαράςταςθσ γνϊςθσ που υιοκετοφν τα ΡΕΣΥ, τα μοντζλα μακθτφπων ςτα οποία ςτθρίηεται πολλζσ φορζσ θ παρεχόμενθ προςαρμοςτικότθτά τουσ και τισ τεχνολογίεσ προςαρμογισ που εφαρμόηουν. Σε αυτό το ςθμείο ηθτείται από τουσ επιμορφοφμενουσ να χωριςτοφν ςε ομάδεσ των 2-3 ατόμων και με τθ χριςθ του φφλλου εργαςίασ 1 να προςπακιςουν να αιτιολογιςουν ποιο μοντζλο αναπαράςταςθσ γνϊςθσ κα ιταν προτιμότερο να χρθςιμοποιθκεί ςε διαφορετικζσ κατθγορίεσ εκπαιδευόμενων. Μετά από 5 λεπτά ςφςκεψθσ θ κάκε ομάδα παρουςιάηει τισ απόψεισ τθσ και γίνεται ςυηιτθςθ ςτθν τάξθ. Ακολοφκωσ ο επιμορφωτισ παρουςιάηει μερικά από τα αντιπροςωπευτικότερα ΡΕΣΥ ενϊ μζςω τθσ μεκόδου των ερωταπαντιςεων εκμαιεφονται οι προςαρμοςτικζσ λειτουργίεσ που ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 260/413

362 παρζχει το κάκε ζνα από τα προςαρμοςτικά ςυςτιματα που παρουςιάςτθκαν. Πρακτικι εφαρμογι ςτθν χριςθ του προςαρμοςτικοφ ςυςτιματοσ INSPIRE Χρονικι διάρκεια 35 λεπτά Οι επιμορφοφμενοι με τθν κακοδιγθςθ του επιμορφωτι και με τθ χριςθ του φφλλου εργαςίασ 2 επιςκζπτονται τον διαδικτυακό τόπο που φιλοξενεί τισ εκδόςεισ του προςαρμοςτικοφ ςυςτιματοσ INSPIRE και ςυνδζονται ςτθν τελευταία ενθμερωμζνθ ζκδοςθ. Αφοφ δθμιουργιςουν ζναν λογαριαςμό χριςτθ δθλϊνουν τισ ηθτοφμενεσ πλθροφορίεσ για τθν αρχικοποίθςθ του μοντζλου χριςτθ και ςτθ ςυνζχεια επιλζγουν το γνωςτικό αντικείμενο που κα μελετιςουν. Μετά από ςφντομθ μελζτθ του παρεχόμενου εκπαιδευτικοφ υλικοφ από το INSPIRE ο επιμορφωτισ ηθτάει από τουσ εκπαιδευόμενουσ να εντοπίςουν τα ςθμεία που παρζχεται προςαρμοςτικότθτα από το ςφςτθμα ενϊ γίνεται ςυηιτθςθ για το κατά πόςο ικανοποιθμζνοι είναι από τθν παρεχόμενθ από το ςφςτθμα προςαρμοςτικότθτα. Στθ ςυνζχεια ηθτείται από τουσ εκπαιδευόμενουσ να αλλάξουν τισ προτιμιςεισ τουσ ςτο μοντζλο χριςτθ και ακολοφκωσ να εντοπίςουν τισ αλλαγζσ που παρατθρικθκαν ςτθν παρουςίαςθ και πλοιγθςθ του μακιματοσ Τζλοσ ηθτείται από τουσ επιμορφοφμενουσ να προβάλουν τθν «Ανάλυςθ Αλλθλεπίδραςθσ» προκειμζνου να δουν και με γραφικό τρόπο μερικζσ από τισ πλθροφορίεσ που αποκθκεφει το ςφςτθμα ςε ςχζςθ με τον εκπαιδευόμενο. 8. ΕΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΕΜΑΣΑ ΘΕΩΡΙΑ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Τα διαδικτυακά αυτά μακιματα είναι διακζςιμα ςε ζνα μεγάλο αρικμό χρθςτϊν με διαφορετικά χαρακτθριςτικά, κουλτοφρα, διαφορετικζσ ανάγκεσ μάκθςθσ και τυχόν προθγοφμενθ γνϊςθ επί του γνωςτικοφ πεδίου. Επιπροςκζτωσ, οι εκπαιδευόμενοι ζχουν τθ δυνατότθτα να πλοθγοφνται ελεφκερα μζςα ςε ζνα μάκθμα ι να επιςκζπτονται ζνα πλικοσ ιςτοςελίδων, ακόμα και μθ άμεςα ςυνδεόμενων με το μάκθμα. Οι εκπαιδευόμενοι δφναται να ακολουκοφν διαφορετικά κακοριςμζνεσ διαδρομζσ πλοιγθςθσ ανάλογα με τουσ ςτόχουσ τουσ και τισ προςωπικζσ τουσ ιδιαιτερότθτεσ. Ωςτόςο αυτζσ ακριβϊσ οι δυνατότθτεσ μπορεί να αποτελοφν παράλλθλα και ζνα μειονζκτθμα των διαδικτυακϊν μακθμάτων, από τθ ςτιγμι που είναι αδφνατο να καλφψουν το εφροσ των αναγκϊν και των ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 261/413

363 προτιμιςεων του κάκε εκπαιδευόμενου. Με αυτι τθν άποψθ ςυμφωνοφν πολλοί ερευνθτζσ (Brusilovsky et al. 1998, Weber 1999) οι οποίοι τονίηουν ότι ζνα μάκθμα ι ζνα ςφςτθμα το οποίο ζχει ςχεδιαςτεί με τζτοιο τρόπο ϊςτε να εξυπθρετιςει μία ςυγκεκριμζνθ κατθγορία χρθςτϊν ίςωσ να μθν ταιριάηει ςε κάποια άλλθ κατθγορία με διαφορετικά χαρακτθριςτικά. Επιπρόςκετα ζνα θλεκτρονικό μάκθμα μπορεί να κεωρθκεί από κάποιον εκπαιδευόμενο ωσ πολφ εφκολο ι πολφ δφςκολο ανάλογα με το γνωςτικό του επίπεδο. Ο τρόποσ αντιμετϊπιςθσ αυτϊν των προβλθμάτων που προτάκθκε από πολλοφσ ερευνθτζσ (Brusilovsky 1996, Stern et al. 1997, da Silva 1998, Kavcic 1999, Prentzas & Hatziligeroudis 2001) είναι θ ενςωμάτωςθ αλλθλεπριδραςτικότθτασ και προςαρμοςτικότθτασ ςτα διαδικτυακά περιβάλλοντα μάκθςθσ. Αποτζλεςμα αυτϊν των ερευνθτικϊν προςπακειϊν ιταν θ εμφάνιςθ των Προςαρμοςτικϊν Εκπαιδευτικϊν υςτθμάτων Τπερμζςων (ΡΕΣΥ). Τα ΡΕΣΥ, τα οποία προζρχονται από τθν ςυνζνωςθ τεχνολογιϊν από τον τομζα των υπερμζςων και από τον τομζα των ευφυϊν ςυςτθμάτων, και υπόςχονται να αντιμετωπίςουν τα προβλιματα που δθμιουργεί θ χριςθ των υπερμζςων. Για τθν λειτουργία τουσ δθμιουργοφν ζνα μοντζλο χριςτθ, ςτο οποίο αποκθκεφουν ςυγκεκριμζνα χαρακτθριςτικά του εκπαιδευόμενου. Αυτό το μοντζλο ενθμερϊνεται κακ όλθ τθ διάρκεια τθσ εκπαιδευτικισ διαδικαςίασ, παρζχοντασ ςτο ςφςτθμα τισ παραμζτρουσ πάνω ςτισ οποίεσ κα πρζπει να εξατομικεφςει τισ λειτουργίεσ του. Ο εκπαιδευόμενοσ αρχικά διαμορφϊνει το μοντζλο χριςτθ κακορίηοντασ τουσ προςωπικοφσ του μακθςιακοφσ ςτόχουσ και ακολοφκωσ το ΡΕΣΥ χρθςιμοποιϊντασ κάποιουσ κανόνεσ μζςω τθσ μονάδασ προςαρμογισ, προτείνουν τθν βζλτιςτθ δυνατι διαδρομι πλοιγθςθσ (Henze 2001), ανάλογα με τα προςωπικά χαρακτθριςτικά, τον μακιτυπο, τθν εμπειρία, τθν προθγοφμενθ γνϊςθ του χριςτθ επί του γνωςτικοφ πεδίου και φυςικά τουσ ςτόχουσ του (Weber et al. 2001). Ο γενικότεροσ ςτόχοσ των ΡΕΣΥ είναι να εξατομικεφςουν τισ λειτουργίεσ που παρζχουν, ζτςι ϊςτε να αυξθκεί θ λειτουργικότθτά τουσ (Brusilovsky 1996). Θ εξατομίκευςι τουσ γίνεται ςυνικωσ μζςω τθσ προςαρμοςτικισ πλοιγθςθσ (adaptive navigation) και τθσ προςαρμοςτικισ παρουςίαςθσ (adaptive presentation) (Brusilovsky 1999). Θ ζρευνα πάνω ςε αυτοφ του είδουσ τα ςυςτιματα ζχει δϊςει ενκαρρυντικά αποτελζςματα. Τα πρϊτα ΡΕΣΥ, άρχιςαν να εμφανίηονται από τισ αρχζσ τθσ δεκαετίασ του 90, φτάνοντασ ςιμερα να ζχουμε τθν τρίτθ γενιά αυτϊν των ςυςτθμάτων. 6.1 Αρχιτεκτονικι ΠΕΤ Τα τρία κυριότερα μζρθ από τα οποία αποτελοφνται τα ΡΕΣΥ είναι το Μοντζλο Ρεδίου ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 262/413

364 Γνϊςθσ (ΜΡΓ) ι Domain Model, το Μοντζλο Χριςτθ (ΜΧ) ι User Model και θ Μονάδα Ρροςαρμογισ (ΜΡ) ι Adaptation Module. Το ΜΡΓ αναπαριςτά το πεδίο γνϊςθσ του ςυςτιματοσ. Το ΜΧ αναπαριςτά τθν γνϊςθ του χριςτθ επί του γνωςτικοφ πεδίου όπωσ και τα ιδιαίτερά του γνωρίςματα. Θ ΜΡ είναι αυτι που κακορίηει μζςα από ςυγκεκριμζνουσ κανόνεσ τουσ τρόπουσ προςαρμογισ που κα εφαρμόςει το ςφςτθμα αλλά και τα ςθμεία που κα προςαρμοςτοφν. Κάκε ςφςτθμα πρζπει να επιτελεί δφο βαςικζσ λειτουργίεσ ωσ προσ το ΜΧ: να το αρχικοποιεί και ςτθ ςυνζχεια να το ενθμερϊνει με τθ χριςθ κατάλλθλων μθχανιςμϊν (Kavcic 2000). Αρχικά το ςφςτθμα πρζπει να ςυλλζξει πλθροφορίεσ ςχετικά με τον χριςτθ και να δθμιουργιςει ςτθν αρχικι μορφι του το ΜΧ. Κάποιεσ από τισ πλθροφορίεσ για τον χριςτθ κα παραμείνουν αμετάβλθτεσ όπωσ δθλϊκθκαν κατά τθν αρχικοποίθςθ του ΜΧ, ενϊ κάποιεσ άλλεσ κα είναι «δυναμικζσ» πλθροφορίεσ (όπωσ θ πρόοδοσ, θ εκάςτοτε γνϊςθ, το ιςτορικό πλοιγθςθσ κ.α.) οι οποίεσ πρζπει να ανανεϊνονται κατά τθ διάρκεια τθσ μακθςιακισ διαδικαςίασ. Για τον λόγο αυτό κα πρζπει κάκε ΡΕΣΥ να ζχει μθχανιςμοφσ ανάκτθςθσ πλθροφοριϊν ςε πραγματικό χρόνο. Στθ ςυνζχεια αφοφ ζχει αρχικοποιθκεί το ΜΧ κα παρζχεται προςαρμοςτικότθτα ςτον τελικό χριςτθ του ςυςτιματοσ μζςω τθσ ΜΡ Θ ΜΡ εμπεριζχει ζνα ςφνολο κανόνων και εφαρμόηοντασ διάφορεσ προςαρμοςτικζσ τεχνολογίεσ, εξατομικεφει το μάκθμα ςτισ ιδιαιτερότθτεσ του κάκε χριςτθ. Ριο ςυγκεκριμζνα θ ΜΡ αρχικά διαβάηει πλθροφορίεσ από το ΜΓΡ και το ΜΧ. Στθ ςυνζχεια μζςω ησλ κανόνων που εμπεριζχει αποφαςίηει για τθν προςαρμογι που πρζπει να εφαρμοςτεί και χρθςιμοποιϊντασ τισ τεχνολογίεσ προςαρμογισ εξατομικεφει τόςο τθν πλοιγθςθ του χριςτθ όζν και τθν παρουςίαςθ του μακιματοσ ενθμερϊνοντασ ταυτόχρονα το ΜΧ για πικανζσ αλλαγζσ. Οι κανόνεσ που περιζχει θ ΜΡ ιδανικά κα ζπρεπε να προςαρμόηονται ςε κάκε παράγοντα που μπορεί να επθρεάςει τθν μακθςιακι πορεία και τθν απόδοςθ του εκπαιδευόμενου (Wegner 1987). Ωςτόςο ςτθν πράξθ λόγω δυςκολιϊν ςτθν αναπαράςταςθ των παραγόντων ςτο ΜΧ αλλά και του μεγάλου όγκου εργαςίασ που απαιτείται από τουσ ςχεδιαςτζσ ΡΕΣΥ και από τουσ εκπαιδευτικοφσ προκειμζνου να δθμιουργιςουν τα αντίςτοιχα μακιματα θ προςαρμογι περιορίηεται ςε ςυγκεκριμζνουσ παράγοντεσ. Οι κυριότεροι παράγοντεσ πάνω ςτουσ οποίουσ βαςίηουν τθ προςαρμογι τουσ τα περιςςότερα ΡΕΣΥ είναι θ γνϊςθ (προθγοφμενθ και αποκτθκείςα), το ιςτορικό πλοιγθςθσ, οι μακθςιακοί ςτόχοι, οι προθγοφμενεσ εμπειρίεσ (πζραν του γνωςτικοφ αντικειμζνου του μακιματοσ), οι προτιμιςεισ, τα ιδιαίτερα χαρακτθριςτικά όπωσ ο μακιτυποσ του εκπαιδευόμενου αλλά και θ τεχνολογικι υποδομι που διακζτει. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 263/413

365 6.2 Μοντζλα αναπαράςταςθσ γνϊςθσ Ππωσ προαναφζρκθκε το επίπεδο γνϊςθσ του εκπαιδευόμενου είναι ίςωσ ο κυριότεροσ παράγοντασ πάνω ςτον οποίο βαςίηεται θ προςαρμογι ςτα ΡΕΣΥ. Ζχουν προτακεί διάφορα μοντζλα για τθν αναπαράςταςθ τθσ γνϊςθσ του εκπαιδευόμενου. Θ απλοφςτερθ μορφι μοντζλου αναπαράςταςθσ γνϊςθσ είναι τα κλιμακωτά μοντζλα. Αυτά μπορεί να είναι είτε ποςοτικά αξιολογϊντασ τισ γνϊςεισ του χριςτθ ςε μία κλίμακα (π.χ. από το 1 ζωσ το 5) είτε ποιοτικά όπου βαςίηονται ςε ςτερεότυπα όπωσ αρχάριοι, μεςαίου επιπζδου, προχωρθμζνοι ςτα οποία κατατάςςεται ο κάκε εκπαιδευόμενοσ ανάλογα με τθ γνϊςθ του ςτο γνωςτικό πεδίο (Brusilovsky & Milan 2007). Το μοντζλο επικάλυψθσ (Σχιμα 1) είναι το δθμοφιλζςτερο από τα δομθμζνα μοντζλα αναπαράςταςθσ γνϊςθσ. Βαςίηεται ςτθν παραδοχι ότι θ γνϊςθ του εκπαιδευόμενου αποτελεί υποςφνολο τθσ γνϊςθσ ενόσ ειδικοφ ςτο πεδίο (Beck et al. 1996). Κατά τθν διαδικαςία τθσ μάκθςθσ ο εκπαιδευόμενοσ αποκτά γνϊςθ με τθν προςδοκία να φτάςει το επίπεδο γνϊςεων του ειδικοφ αλλά χωρίσ να μπορεί να μάκει κάτι διαφορετικό ι περιςςότερο από αυτόν χιμα 1: χθματικι αναπαράςταςθ του μοντζλου επικάλυψθσ Το διαφορικό μοντζλο (Σχιμα 2.2) αποτελεί μία βελτίωςθ του μοντζλου επικάλυψθσ (Holt et al. 1994). Σφμφωνα με αυτό οι γνϊςεισ που αποκτά κατά τθν διδαςκαλία αποτελοφν ομοίωσ με το μοντζλο επικάλυψθσ μζροσ των γνϊςεων του ειδικοφ. Θ διαφορά ζγκειται ςτο ότι θ γνϊςθ ςτο μοντζλο αυτό διαιρείται ςε δφο υποκατθγορίεσ: ςε αυτιν τθν οποία κα πρζπει να μάκει ο εκπαιδευόμενοσ (expected knowledge) και ςε αυτιν τθν οποία δεν αναμζνουμε να αποκτιςει ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 264/413

366 χιμα 2: χθματικι αναπαράςταςθ διαφορικοφ μοντζλου Και τα δφο παραπάνω μοντζλα δεν προβλζπουν πικανζσ γνϊςεισ, απορίεσ ι παρανοιςεισ που μπορεί να αποκτιςει ο εκπαιδευόμενοσ πζρα από το όριο των γνϊςεων του ειδικοφ (Mayo 2001). Το μοντζλο διαταραχισ αποτελεί επζκταςθ του μοντζλου επικάλυψθσ και επιπρόςκετα από αυτά αναπαριςτά τισ πικανζσ παρανοιςεισ του εκπαιδευόμενου. Άρα όπωσ φαίνεται και ςτο Σχιμα 3 θ γνϊςθ του εκπαιδευόμενου αποτελεί ζνα υποςφνολο τθσ γνϊςθσ του ειδικοφ, όπωσ ςτο μοντζλο επικάλυψθσ, και από ζνα ςφνολο παρανοιςεων ι λανκαςμζνθσ γνϊςθσ χιμα 3: χθματικι αναπαράςταςθ μοντζλου διαταραχισ 6.3 Μακιτυποι εκπαιδευόμενων Στον χϊρο των προςαρμοςτικϊν ςυςτθμάτων ζχει γίνει αρκετι ζρευνα πάνω ςτθν προςαρμογι του εκπαιδευτικοφ υλικοφ με βάςθ τον μακιτυπο του χριςτθ. Σφμφωνα με τουσ Honey και Mumford (1992) ο μακιτυποσ (ι μακθςιακό ςτυλ) αναφζρεται ςτισ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 265/413

367 ςυνικειεσ και τισ ςυμπεριφορζσ ενόσ ατόμου, οι οποίεσ και κακορίηουν τον τρόπο μάκθςθσ. Αναφζρεται δθλαδι ςτον τρόπο με τον οποίο μακαίνει ο εκπαιδευόμενοσ και αλλθλεπιδρά με το ςφςτθμα. Κάκε άτομο ζχει ζνα ςυγκεκριμζνο μακιτυπο. Αν και οι περιςςότεροι μακθτζσ δεν γνωρίηουν ακριβϊσ τον μακιτυπο που τουσ χαρακτθρίηει, γνωρίηουν ακακόριςτα με ποιουσ τρόπουσ αναπαράςταςθσ τθσ πλθροφορίασ μακαίνουν περιςςότερα ι αιςκάνονται περιςςότερο εξοικειωμζνοι (Honey & Mumford, 1992). Αρκετά ΡΕΣΥ (INSPIRE, AES-CS, Tangow, WINDS, CS383, WELSA, LSAS κ.α) ζχουν προςπακιςει να προςαρμοςτοφν ςτον μακιτυπο του κάκε εκπαιδευόμενου ζτςι ϊςτε να βελτιωκεί το μακθςιακό αποτζλεςμα. Τα περιςςότερα από αυτά βαςίηονται ςτθν αντίλθψθ ότι θ ςφνδεςθ των εφαρμοηόμενων ςτρατθγικϊν μάκθςθσ με το γνωςτικό φφοσ και τουσ μακιτυπουσ βελτιϊνει τθν απόδοςθ των εκπαιδευόμενων (Stash et al. 2004). Οι (Coffield et al. 2004) εντόπιςαν 71 κεωρίεσ και μοντζλα μακθτφπων εκ των οποίων τα 13 χαρακτθρίηονται ωσ κφρια λόγω τθσ ςθμαςίασ, τθσ διάδοςθσ, των εργαλείων εφρεςθσ του μακιτυπου και τθσ επιρροισ τουσ ςτα άλλα μοντζλα μακθτφπων Μία άλλθ μελζτθ (Sampson & Karagiannidis 2002) ξεχωρίηει τα παρακάτω μοντζλα μακθτφπων όπωσ φαίνονται ςτον παρακάτω πίνακα (Ρίνακασ 2.2) μαηί με τθν κατθγοριοποίθςθ των χρθςτϊν, τα εργαλεία για τθν κατθγοριοποίθςθ του κάκε εκπαιδευόμενου όπωσ και τισ αντίςτοιχεσ αναφορζσ ςτθν βιβλιογραφία για το κάκε μοντζλο. Πίνακασ 1: Μοντζλα εργαλεία διάγνωςθσ μακθτφπων ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 266/413

368 Στθ ςυνζχεια αναλφονται μερικζσ από τισ πιο γνωςτζσ και διαδεδομζνεσ ςτον χϊρο των προςαρμοςτικϊν ςυςτθμάτων κεωρίεσ και μοντζλα γνωςτικοφ φφουσ και μακθτφπων Μοντέλο εμπειρικήσ μάθηςησ του Kolb (Kolb s experimental learning Model) Το μοντζλο αυτό προτάκθκε από τον Kolb (1984). Σφμφωνα με αυτό το μοντζλο θ μάκθςθ είναι μία διαδικαςία δόμθςθσ τθσ γνϊςθσ μζςα από ζναν κφκλο τεςςάρων διαφορετικϊν ςταδίων : βιωματικό (experiencing), αντανακλαςτικό (reflecting), ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 267/413

369 ςτοχαςτικό (thinking) και το ςτάδιο των πράξεων (acting) (Kolb 1984, Richmond & Cummings 2005) : Ο ςυνδυαςμόσ των ενεργειϊν που προτιμά ο κάκε εκπαιδευόμενοσ κατθγοριοποιεί τουσ μακιτυπουσ ςε τζςςερισ διαφορετικζσ ομάδεσ : Αντιδραςτικοί Divergers (concrete/reflective). Είναι επινοθτικοί, δθμιουργικοί, καλοί ςτθν γενίκευςθ ιδεϊν και ςτο να βλζπουν τα πράγματα από διαφορετικζσ οπτικζσ γωνίεσ. Δίνουν ζμφαςθ ςτισ κοινωνικζσ ςχζςεισ και ζχουν ευρζα πολιτιςμικά ενδιαφζροντα. Ρροτιμοφν να παρατθροφν από το να ενεργοφν. Αφομοιωτικοί Assimilators (abstract/reflective). Λκανοί ςτο να δθμιουργοφν κεωρθτικά μοντζλα τα οποία αφομοιϊνουν ετερόκλθτεσ παρατθριςεισ ςε μία ολοκλθρωμζνθ εξιγθςθ (Kolb 1984). Ξεχωρίηουν ςτον επαγωγικό λογιςμό, τουσ αφοροφν περιςςότερο οι ζννοιεσ και οι ιδζεσ παρά οι άνκρωποι και οι κοινωνικζσ ςχζςεισ. Ενδιαφζρονται περιςςότερο για τισ γενικεφςεισ και τον ςυλλογιςμό κεωριϊν από τα πρακτικά ηθτιματα. υγκεντρωτικοί Coνvergers (abstract/active). Είναι ικανοί ςτθν πρακτικι εφαρμογι των ιδεϊν, ςτθ λφςθ προβλθμάτων και ςτθν λιψθ αποφάςεων αλλά ζχουν περιοριςμζνα ενδιαφζροντα Ελζγχουν καλά τα ςυναιςκιματά τουσ και προτιμοφν να αςχολοφνται με πρακτικά ζργα και προβλιματα από ηθτιματα που απαιτοφν διαπροςωπικζσ επαφζσ και κοινωνικζσ ςχζςεισ. Προςαρμοςτικοί - Accommodators (active/concrete). Ρροςαρμόηονται εφκολα ςε νζεσ καταςτάςεισ, προτιμοφν να ενεργοφν, είναι αιςιόδοξοι και παίρνουν ρίςκα. Τα άτομα αυτισ τθσ κατθγορίασ αντιδροφν καλά όταν πρζπει να ενεργιςουν ςε απρόοπτεσ καταςτάςεισ και λφνουν τα προβλιματα διαιςκθτικά μζςω προςπάκειασ-λάκουσ χωρίσ να εξετάςουν πρϊτα προςεκτικά όλα τα δεδομζνα. Βαςίηονται περιςςότερο ςτθν επικοινωνία με άλλουσ ανκρϊπουσ για τθν απόκτθςθ μίασ πλθροφορίασ από τισ δικζσ τουσ αναλυτικζσ ικανότθτεσ Ξεχωρίηουν ςτθν επιτυχι ολοκλιρωςθ ζργων ακολουκϊντασ κατευκφνςεισ, ςχολαςτικό ςχεδιαςμό και αναηθτοφν νζεσ εμπειρίεσ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 268/413

370 6.3.2 Μοντέλο των Honey & Mumford Το μοντζλο των Honey & Mumford (1992) βαςίηεται ςε αυτό του Kolb και αποτελεί εξζλιξι του. Οι τζςςερισ μακιτυποι που προκφπτουν είναι οι ακόλουκοι (Honey & Mumford 1992, Canavan 2004) : Ενεργθτικόσ (Activist). Ρροτιμά να ανακαλφπτει τθν γνϊςθ μζςα από πράξεισ και εμπειρίεσ, παρά μζςα από μία κεωρθτικι προςζγγιςθ. Τείνει πρϊτα να πράττει και ζπειτα να αναλογίηεται τισ ςυνζπειεσ. Είναι ανοικτόμυαλοσ και ενκουςιϊδθσ ςε οτιδιποτε νζο ενϊ βρίςκει βαρετζσ τισ λεπτομζρειεσ. Ο τφποσ αυτόσ είναι αντίςτοιχοσ του προςαρμοςτικοφ μακιτυπου του Kolb. τοχαςτικόσ (Reflector). Ρροτιμά να ανακαλφπτει τθν γνϊςθ μζςω τθσ ςκζψθσ και τθσ παρατιρθςθσ των εμπειριϊν και πράξεων των άλλων. Του αρζςει να ςυγκεντρϊνει πλθροφορίεσ και να τισ επεξεργάηεται. Είναι επιφυλακτικόσ ςε οτιδιποτε νζο και κζλει χρόνο για να το επεξεργαςτεί. Ο τφποσ αυτόσ είναι αντίςτοιχοσ του αντιδραςτικοφ μακιτυπου του Kolb. Θεωρθτικόσ (Theorist). Ρροτιμά να μακαίνει κατανοϊντασ αρχικά γενικζσ αρχζσ και βαςικζσ παραδοχζσ που διζπουν τθν πράξθ. Του αρζςει να αναλφει και να ςυνκζτει. Ακολουκεί μία λογικι και ςυνεπι προςζγγιςθ ςτα προβλιματα και ενδιαφζρεται για ιδζεσ ακόμα και αν απζχουν από τθν εκάςτοτε πραγματικότθτα. Ο τφποσ αυτόσ είναι αντίςτοιχοσ του αφομοιωτικοφ του Kolb. Εφαρμοςτικόσ (Pragmatist). Ρροτιμά να μακαίνει μζςα από τθν άμεςθ εφαρμογι τθσ κεωρθτικισ γνϊςθσ που κατζχει, αναηθτϊντασ ταυτόχρονα νζουσ τρόπουσ δράςθσ. Είναι ενκουςιϊδθσ ςε νζεσ ιδζεσ, κεωρίεσ και τεχνικζσ και εξετάηει για να δει αν λειτουργοφν ςτθν πράξθ. Είναι ιδιαίτερα πρακτικόσ και του αρζςει να παίρνει πρακτικζσ αποφάςεισ και να επιλφει προβλιματα. Ο τφποσ αυτόσ είναι αντίςτοιχοσ του ςυγκεντρωτικοφ μακιτυπου του Kolb. Στον πίνακα 2.4, που βαςίςτθκε ςτο (Honey & Mumford 1992) φαίνονται οι ςυνκικεσ ςτισ οποίεσ μακαίνει περιςςότερο ι λιγότερο ο κάκε τφποσ εκπαιδευόμενου. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 269/413

371 Πίνακασ 2: Καταςτάςεισ περιςςότερο και λιγότερο αποτελεςματικισ μάκθςθσ για κάκε μακιτυπο του μοντζλου των Honey & Mumford Μαζαίλεη πεξηζζόηεξν όηαλ: Μαζαίλεη ιηγόηεξν όηαλ: Δλεξγεηηθόο Αληηκεησπίδεη λέεο εκπεηξίεο θαη πξνβιήκαηα Τπάξρνπλ εξεζίζκαηα θαη δξακαηνπνίεζε Αθνκνηώλεη θαη θαηαλνεί δεδνκέλα Γηαβάδεη γξάθεη, ή ζθέθηεηαη κόλνο πκκεηέρεη ζε ζπλδηαιέμεηο, δηεπζύλεη ζπδεηήζεηο. Δκπιέθεηαη θάπνπ καδί κε άιινπο αλζξώπνπο, π.ρ. σο κέινο κίαο νκάδαο Δκπιέθεηαη έληνλα ζε δύζθνια δεηήκαηα Αθνύεη δηαιέμεηο ή ζεσξεηηθέο εμεγήζεηο ελόο πξνβιήκαηνο Αθνινπζεί θαηά γξάκκα ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία Δπαλαιακβάλεη κνλόηνλα έξγα ηνραζηηθόο Σνπ επηηξέπεηαη λα βιέπεη θαη λα ζθέθηεηαη πξηλ ελεξγήζεη Παξαηεξεί ηνπο ππόινηπνπο απνζηαζηνπνηεκέλνο πκκεηέρεη ζε εξγαζίεο ή έξεπλα Έρεη ηελ επθαηξία λα επαλεμεηάζεη ηη έρεη ζπκβεί θαη ηη έρεη κάζεη Παξάγεη αλαθνξέο θαη αλαιύζεηο ζπκκεηέρνληαο ζε έξγα ρσξίο «ζθηθηά» ρξνλνδηαγξάκκαηα Θεσξεηηθόο Απηό πνπ θάλεη είλαη κέξνο ελόο ζπζηήκαηνο, κνληέινπ, ζεσξίαο Έρεη ρξόλν λα κειεηήζεη κεζνδηθά ηηο αιιήινζπζρεηίζεηο κεηαμύ ηδεώλ, γεγνλόησλ Αλαγθάδεηαη λα ζπληνκεύεη ηελ δνπιεηά ηνπ Κάλεη πξάγκαηα ρσξίο ηνλ θαηάιιειν ρξόλν γηα πξνεηνηκαζία Γνπιεύεη ππό πίεζε ρξόλνπ Δλεξγεί σο αξρεγόο ή έρεη εγεηηθό ξόιν Σνπ δίλνληαη πεξηνξηζκέλεο νδεγίεο γηα ην πώο πξέπεη λα γίλνπλ θάπνηα πξάγκαηα Όηαλ θάλεη θάηη ρσξίο ζπγθεθξηκέλν ζθνπό πκκεηέρεη ζε θαηαζηάζεηο πνπ δίλνπλ έκθαζε ζηα ζπλαηζζήκαηα θαη ηηο αηζζήζεηο ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 270/413

372 θαη θαηαζηάζεσλ πκκεηέρεη ζε θαιά δνκεκέλεο θαηαζηάζεηο κε ζαθή ζθνπό Απαηηεί λα θαηαιάβεη θαη λα ζπκκεηάζρεη ζε πνιύπινθεο θαηαζηάζεηο Μπνξεί λα θάλεη εξσηήζεηο πκκεηέρεη ζε κε δνκεκέλεο ελέξγεηεο πνπ ε αβεβαηόηεηα είλαη κεγάιε Αηζζάλεηαη λα κελ ζπγρξνλίδεηαη κε ηνπο ππόινηπνπο ζπκκεηέρνληεο (π.ρ. όηαλ ππάξρνπλ πνιινί αθηηβηζηέο) Πξέπεη λα αιιειεπηδξάζεη ή λα ζπδεηήζεη κε άιινπο Δθαξκνζηηθόο Τπάξρεη θαζαξή ζύλδεζε κεηαμύ ηνπ ζέκαηνο θαη ηεο δνπιεηάο πνπ πξέπεη λα γίλεη Γνθηκάδεη ηερληθέο κε αλαηξνθνδόηεζε Βιέπεη έλα κνληέιν ην νπνίν κπνξεί λα αληηγξάςεη Έρεη ηελ επθαηξία γηα άκεζε πινπνίεζε απηώλ πνπ καζαίλεη Μπνξεί λα εζηηάζεη ζε πξαθηηθά δεηήκαηα Γελ ππάξρνπλ εκθαλή ή άκεζα ζρεηηθά/πξαθηηθά νθέιε ηα νπνία λα αλαγλσξίδεη Γελ ππάξρεη πξαθηηθό θνκκάηη ή νδεγίεο πώο λα θάλεη θάηη Η κάζεζε γίλεηαη κόλν κε ζεσξία Νηώζεη όηη θάλεη θύθινπο θαη δελ πξνρσξάλε αξθεηά γξήγνξα Τπάξρνπλ εκπόδηα πινπνίεζεο Πεγή: Καδαλίδεο Ι., 2010 βαζηζκέλν ζην Honey & Mumford, Μοντέλο των Felder & Silverman (FSLSM) Το μοντζλο αυτό ορίηει τον μακιτυπο του εκπαιδευόμενου από τα χαρακτθριςτικά του ςε τζςςερισ διαςτάςεισ: ενεργθτικόσ/ςτοχαςτικόσ (active/reflective), αιςκθτιριοσ/διαιςκθτικόσ (sensing/intuitive), οπτικόσ/λεκτικόσ (visual/verbal) και ακολουκιακόσ/ςφαιρικόσ (sequential/global) (Felder & Silverman 1988, Felder 1993). Στον πίνακα 2.6 εμφανίηονται τα χαρακτθριςτικά για τον κάκε τφπο ςτισ διαςτάςεισ του FSLSM ενϊ ςτον 2.7 ζνασ γενικόσ προςδιοριςμόσ των προτιμιςεων για κάκε τφπο εκπαιδευόμενου. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 271/413

373 Πίνακασ 3: Χαρακτθριςτικά κάκε διάςταςθσ του FSLSM Δλεξγεηηθόο Γηαηεξεί θαη θαηαλνεί θαιύηεξα ηηο πιεξνθνξίεο θάλνληαο θάηη ελεξγεηηθό κε απηέο π.ρ. εθαξκόδνληαο, ζπδεηώληαο θαη εμεγώληαο ηεο Σνπ αξέζεη λα δνπιεύεη ζε νκάδεο ηνραζηηθόο Πξνηηκά πξώηα λα ζθέθηεηαη κε ηελ εζπρία ηνπ Σνπ αξέζεη λα δνπιεύεη κόλνο ηνπο Η παζεηηθή κάζεζε από δηαιέμεηο θξαηώληαο ζεκεηώζεηο ηνπ είλαη ηδηαηηέξσο δύζθνιε Αηζζεηήξηνο Πξνζαλαηνιίδεηαη πξνο γεγνλόηα θαη δηαδηθαζίεο Σνπ αξέζεη λα καζαίλεη γεγνλόηα Λύλεη πξνβιήκαηα κέζσ ζπγθεθξηκέλσλ κεζόδσλ ελώ δελ ηνπ αξέζεη ε πνιππινθόηεηα θαη νη εθπιήμεηο Τπνκνλεηηθνο κε ηηο ιεπηνκέξεηεο, θαιόο ζηελ απνκλεκόλεπζε γεγνλόησλ θαη ζηελ πξαθηηθή δνπιεηά Πεξηζζόηεξν πξαθηηθόο θαη πξνζεθηηθόο Οπηηθόο Πξνηηκά νπηηθό εθπαηδεπηηθό πιηθό όπσο εηθόλεο, γξαθήκαηα, δηαγξάκκαηα ξνήο Αθνινπζηαθόο Σείλεη λα θαηαλνεί θαιύηεξα αθνινπζώληαο επζεία πνξεία κε κηθξά βήκαηα ηα νπνία Γηαηζζεηηθόο Πξνζαλαηνιίδεηαη πξνο ζεσξίεο θαη έλλνηεο Σνπ αξέζεη λα αλαθαιύπηεη δπλαηόηεηεο θαη ζπζρεηίζεηο Σνπ αξέζεη ε θαηλνηνκία θαη απνθεύγεη ηηο επαλαιήςεηο Καιύηεξνο ζηελ θαηαλόεζε λέσλ ελλνηώλ θαη πεξηζζόηεξν άλεηνο από ηνλ αηζζεηήξην ζηηο καζεκαηηθέο δηαηππώζεηο θαη ηηο αθεξεκέλεο έλλνηεο Γνπιεύεη γξεγνξόηεξα θαη είλαη πεξηζζόηεξν θαηλνηνκηθόο Λεθηηθόο Πξνηηκά γξαπηέο ή πξνθνξηθέο επεμεγήζεηο θαηξηθόο Μαζαίλεη νιηζηηθά ζε κεγάια βήκαηα κειεηώληαο πιηθό ζρεδόλ κε ηπραία ζεηξά ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 272/413

374 απνηεινύλ ινγηθή αθνινπζία ησλ πξνεγνύκελσλ Τπνζηεξίδεηαη θαιύηεξα από αθνινπζίεο δεηεκάησλ, αλαιύνληαο απνηειέζκαηα θαη δίλνληάο ηνπο θαηεπζύλζεηο βαζηζκέλεο ζηα απνηειέζκαηα Αθνινπζεί ινγηθά βήκαηα γηα λα βξεη ηε ιύζε ρσξίο λα βιέπεη ζπλδέζεηο Τπνζηεξίδεηαη από αλνηρηέο εξσηήζεηο, δεκηνπξγηθέο αζθήζεηο θαη δηαζεκαηηθέο εξγαζίεο. Μπνξεί λα είλαη ηθαλόο λα ιύλεη πνιύπινθα πξνβιήκαηα όηαλ έρεη θαηαλνήζεη ηελ γεληθή εηθόλα αιιά δπζθνιεύεηαη λα εμεγήζεη πσο ην έθαλε Πεγή: Καδαλίδεο Ι., 2010 βαζηζκέλν ζην Felder, 2002, Korhonen et al., Witkin s Field Dependent/Field Independent Μοντέλο Το μοντζλο αυτό αναφζρεται ςτθν τάςθ που παρουςιάηουν οι εκπαιδευόμενοι να προςεγγίηουν το περιβάλλον με ζναν αναλυτικό ι αντικζτωσ ολιςτικό τρόπο (Witkin et al. 1977). Για τον λόγο αυτό διαχωρίηει τουσ εκπαιδευόμενουσ ςτουσ εξαρτϊμενουσ από το πεδίο (Field Dependent - FD) και ςτουσ ανεξάρτθτουσ από το πεδίο (Field Independent - FI). Ζτςι οι ανεξάρτθτοι εκπαιδευόμενοι ζχουν μία πιο αναλυτικι προςζγγιςθ ενϊ οι εξαρτϊμενοι μία περιςςότερο ςφαιρικι αντίλθψθ. Ριο ςυγκεκριμζνα οι ανεξάρτθτοι εκπαιδευόμενοι τείνουν να είναι περιςςότερο αυτόνομοι ςε ςχζςθ με τθν ανάπτυξθ ικανοτιτων γνωςτικισ αναδόμθςθσ και λιγότερο ςε ςχζςθ με τθν ανάπτυξθ διαπροςωπικϊν ικανοτιτων. Το αντίκετο ςυμβαίνει με τουσ εξαρτϊμενουσ εκπαιδευόμενουσ (Triantafillou et al. 2004). Επιπροςκζτωσ οι ανεξάρτθτοι ζχουν τθν ικανότθτα να δθμιουργοφν δομζσ ςε ζνα μθ δομθμζνο περιβάλλον ενϊ οι εξαρτϊμενοι προτιμοφν να μελετοφν μζςα από ζνα ιδθ δομθμζνο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Επίςθσ οι ανεξάρτθτοι προτιμοφν τθν ατομικι μάκθςθ ςε αντίκεςθ με τουσ εξαρτϊμενουσ οι οποίοι προτιμοφν τθν ςυνεργατικι μάκθςθ και χρειάηονται εξωτερικά οριςμζνουσ ςτόχουσ. 6.4 Σεχνολογίεσ προςαρμογήσ Τα χαρακτθριςτικά των ΡΕΣΥ τα οποία μποροφν να προςαρμοςτοφν είναι το περιεχόμενο και θ παρουςίαςθ των ςελίδων των μακθμάτων και οι ςφνδεςμοι που υπάρχουν για τθν πλοιγθςθ ςε αυτά. Άρα μπορεί να εξατομικευτεί τόςο θ πλοιγθςθ όςο και θ παρουςίαςθ του εκπαιδευτικοφ περιεχομζνου των ΡΕΣΥ. Με βάςθ αυτι τθν διάκριςθ οι τεχνολογίεσ εξατομίκευςθσ χωρίηονται ςε δφο κφριεσ κατθγορίεσ (Brusilovsky 1998, 2001) : τθν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 273/413

375 Ρροςαρμοςτικι Ραρουςίαςθ (Adaptive Presentation) και τθν Ρροςαρμοςτικι Ρλοιγθςθ (Adaptive Navigation). Θ πρϊτθ τεχνολογία αναφζρεται ςτθν προςαρμογι ςε επίπεδο περιεχομζνου (content-level adaptation) ενόσ μακιματοσ ενϊ θ δεφτερθ ςε επίπεδο ςυνδζςμων (link-level adaptation). Σφμφωνα με τον Brusilovksy (2001) οι τεχνολογίεσ παροχισ εξατομίκευςθσ είναι αυτζσ του Σχιματοσ 4. χιμα 4: Σεχνολογίεσ παροχισ εξατομίκευςθσ 6.5 Προςαρμοςτικά Εκπαιδευτικά υςτήματα Τπερμέςων Απηή ε ελόηεηα επηρεηξεί λα παξνπζηάζεη κεξηθά από ηα θπξηόηεξα ΠΔΤ ELM-ART ΙΙ Το ELM-ART ΛΛ (Brusilovsky et al. 1996, Weber 1999, Weber & Brusilovsky 2001) είναι ζνα διαδικτυακό ςφςτθμα διδαςκαλίασ τθσ γλϊςςασ προγραμματιςμοφ LISP το οποίο προςαρμόηεται ςτισ ανάγκεσ του κάκε χριςτθ. Είναι ζνα από τα πρϊτα προςαρμοςτικά ςυςτιματα ςτο οποίο βαςίςτθκαν πολλά μεταγενζςτερα ΡΕΣΥ. Αποτελείται από ζνα θλεκτρονικό βιβλίο το οποίο είναι εμπλουτιςμζνο με τεςτ, κουίη, αλλθλεπιδραςτικι υποςτιριξθ ςτον προγραμματιςμό και αξιολόγθςθ των προγραμμάτων του χριςτθ. Το ELM- ART χρθςιμοποιεί δφο τρόπουσ παρουςίαςθσ των πλθροφοριϊν: ζνα θλεκτρονικό βιβλίο χωριςμζνο ςε μακιματα, ενότθτεσ και γνωςτικζσ οντότθτεσ το οποίο προορίηεται για τθν απόκτθςθ τθσ κεωρθτικισ γνϊςθσ και ζνα Επειςοδιακό Μοντζλο Μάκθτι -Episodic Learner ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 274/413

376 Model (ELM)- το οποίο αςχολείται με το πεδίο γνϊςθσ το οποίο απαιτείται για να λυκοφν πρακτικά προβλιματα προγραμματιςμοφ. Θ διεπαφι του ELM-ART II εμφανίηεται ςτο Σχιμα 5. χιμα 5: Διεπαφι ELM-ART II ςτθν οποία διακρίνονται οι ςχολιαηόμενοι ςφνδεςμοι αλλά Πεγή : Weber & Brusilovsky, 2001 και ζνα παράδειγμα άςκθςθσ AHA! Το AHA! (Σχιμα 6) είναι ζνα ςυγγραφικό εργαλείο προςαρμοςτικϊν μακθμάτων το οποίο επιτρζπει ςτουσ εκπαιδευτικοφσ να δθμιουργιςουν προςαρμοςτικά μακιματα. Ροιο ςυγκεκριμζνα οι εκπαιδευτικοί καλοφνται να δθμιουργιςουν ςελίδεσ XHTML ι XML με το υλικό του μακιματοσ. Επιπρόςκετα εφόςον επικυμοφν το προςδϊςουν προςαρμοςτικότθτα ςτο μάκθμα κα πρζπει να δθμιουργιςουν κάποιουσ κανόνεσ, ςφμφωνα με τουσ οποίουσ κα μεταβάλλεται το μοντζλο του μακθτι και ο τρόποσ που κα προςαρμόηεται το εκπαιδευτικό υλικό. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 275/413

377 χιμα 6: Γηεπαθή πξνβνιήο μακιματοσ κε ην AHA! όπνπ δηαθξίλεηαη ν Πεγή : De Bra et al., 2006 πξνζαξκνζηηθόο ζρνιηαζκόο ησλ ζπλδέζκσλ INSPIRE Σν INSPIRE - Intelligent System for Personalized Instruction in a Remote Environment - (Papanikolaou et al. 2003, είλαη έλα πξσηόηππν πξνζαξκνζηηθό εθπαηδεπηηθό ζύζηεκα πνπ πξνζαξκόδεη ηελ παξνπζίαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνύ πιηθνύ θαη ηελ πινήγεζε ησλ εθπαηδεπόκελσλ αλάινγα κε ηνλ καζήηππν ηνπο. Θα γίλεη εθηελή αλαθνξά ζε απηό ην ζύζηεκα γηα ηνλ ιόγν όηη πνιιέο από ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπ πξνζαξκνζηηθνύ ζπζηήκαηνο πνπ πινπνηήζεθε ζηα πιαίζηα ηεο δηαηξηβήο απηήο έρνπλ βαζηζηεί ζηηο αληίζηνηρεο ιεηηνπξγίεο ηνπ INSPIRE. Θ διδαςκαλία ςτο INSPIRE βαςίηεται ςτθν κεωρία Component Display Theory (CDT) (Merril 1983) ςφμφωνα με τθν οποία το εκπαιδευτικό υλικό πρζπει να υποςτθρίηει τρία ςτάδια προόδου: τθν Απομνθμόνευςι (παρουςίαςθ των εννοιϊν), τθ Χριςθ (εφαρμογι των εννοιϊν) και τθν Αναηιτθςθ (αξιοποίθςθ των εννοιϊν ςε νζεσ καταςτάςεισ). Για τθν επιλογι του είδουσ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ (κεωρία, αςκιςεισ, ερωτιςεισ κλπ) το INSPIRE βαςίηεται ςτο μοντζλο των Honey και Mumford (1992), ςφμφωνα με το οποίο, οι εκπαιδευόμενοι χωρίηονται ςε τζςςερισ κατθγορίεσ ανάλογα με τον μακιτυπό τουσ : Ακτιβιςτισ, Ανακλαςτικόσ, Κεωρθτικόσ και Εφαρμοςτικόσ. Κατά τθν εγγραφι του ςτο ςφςτθμα ο χριςτθσ μπορεί να διαλζξει απευκείασ τον μακιτυπο που ζχει διαβάηοντασ κάποιεσ ςυνοπτικζσ περιγραφζσ ι να ςυμπλθρϊςει ζνα ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 276/413

378 ερωτθματολόγιο από όπου κα προκφψει αυτόματα. Κατόπιν το INSPIRE επιτρζπει ςτουσ εκπαιδευόμενουσ να επιλζξουν τον γνωςτικό ςτόχο που επικυμοφν να μελετιςουν μζςα από μία λίςτα διαφόρων προκακοριςμζνων ςτόχων και παράγει εξατομικευμζνο εκπαιδευτικό υλικό που κα οδθγιςει ςτθν επίτευξθ του ςτόχου αυτοφ. Κατά τθν διάρκεια τθσ μελζτθσ το ςφςτθμα παρακολουκεί τισ ενζργειεσ του χριςτθ και αναπροςαρμόηεται ανάλογα. Θ προςαρμογι ςτο INSPIRE γίνεται με τθν χριςθ των τεχνικϊν τθσ αλλθλουχίασ προγράμματοσ (curriculum sequencing), προςαρμοςτικοφ ςχολιαςμοφ και τθσ προςαρμοςτικισ παρουςίαςθσ. Το INSPIRE δίνει τθν δυνατότθτα ςτον εκπαιδευόμενο να παρζμβει ςτο μοντζλο χριςτθ και να αλλάξει το γνωςτικό του επίπεδο ςε διαφορετικζσ ζννοιεσ όπωσ και το μακιτυπό του. Επιπροςκζτωσ ο εκπαιδευόμενοσ μπορεί να απενεργοποιιςει ι να ενεργοποιιςει τθν λειτουργία τθσ προςαρμοςτικισ παραγωγισ του μακιματοσ (Papanikolaou et al. 2002). Θ διεπαφι του INSPIRE εμφανίηεται ςτο Σχιμα 8. χιμα 7: Η διεπαφι τθσ τρίτθσ ζκδοςθσ του INSPIRE Πεγή : Καδαλίδεο Ισάλλεο, 2010 Θ παρουςίαςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ ςτο INSPIRE προςαρμόηεται ανάλογα με τον μακιτυπο του χριςτθ. Ριο ςυγκεκριμζνα για κάκε μακιτυπο εμφανίηεται αρχικά ςε παράκεςθ ςυγκεκριμζνοσ τφποσ εκπαιδευτικοφ υλικοφ (ερϊτθςθ, κεωρία, παράδειγμα κλπ.) ενϊ υπάρχουν ςφνδεςμοι για τουσ υπόλοιπουσ τφπουσ υλικοφ με ςυγκεκριμζνθ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 277/413

379 αλλθλουχία. Για παράδειγμα το εκπαιδευτικό υλικό που ανικει ςτο επίπεδο «Χριςθσ» αποτελείται από δραςτθριότθτα, παράδειγμα, κεωρία και άςκθςθ. Σε ζναν εκπαιδευόμενου που ζχει χαρακτθριςκεί ωσ ακτιβιςτισ κα παρουςιαςτοφν με τθν προαναφερκείςα ςειρά ενϊ ςε ζναν ανακλαςτικό κα εμφανιςτεί πρϊτα το παράδειγμα ακολουκοφμενο από ςυνδζςμουσ κεωρίασ, άςκθςθσ και δραςτθριότθτασ. Στο Σχιμα 2.25 εμφανίηονται οι τζςςερισ διαφορετικζσ εκδοχζσ εμφάνιςθσ εκπαιδευτικοφ υλικοφ, ςτο επίπεδο «Χριςθσ», ανάλογα με τον μακιτυπο του εκπαιδευόμενο. χιμα 8: Οι τζςςερισ διαφορετικζσ όψεισ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ ςτο επίπεδο «Χριςθσ» ανάλογα με τον μακιτυπο του εκπαιδευόμενου Πθγι : Papanikolaou et al., AES-CS Το ςφςτθμα AES-CS (Adaptive Educational System based on Cognitive Styles) (Triantafillou et al., 2003, 2004) όπωσ δθλϊνει και το όνομά του προςαρμόηεται ανάλογα με το γνωςτικό φφοσ του εκπαιδευόμενου. Βαςίηεται ςτο μοντζλο FD/FI (Witkin et al. 1977) ςφμφωνα με το οποίο οι μακθτζσ χωρίηονται ανάλογα με το γνωςτικό τουσ φφοσ ςε εξαρτθμζνουσ και μθ εξαρτθμζνουσ από το πεδίο (Field Dependent (FD) και Field Independent (FI)). ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 278/413

380 Οι FI μακθτευόμενοι είναι περιςςότερο αναλυτικοί ενϊ οι FD ζχουν πιο ςφαιρικι αντίλθψθ. Οι FD δυςκολεφονται να ξεχωρίςουν ζνα κομμάτι από το ςφνολο, τείνουν να είναι εξωτερικά υποκινοφμενοι και τουσ αρζςει θ ςυνεργατικι μάκθςθ. Αντίκετα οι FI είναι εςωτερικά παρακινοφμενοι και προτιμοφν τθν κατά το δυνατόν εξατομικευμζνθ μάκθςθ. Ειδικότερα οι FD εκπαιδευόμενοι ηθτοφν εξωτερικά οριςμζνουσ ςτόχουσ και βοικεια ενϊ αντίκετα οι FI τείνουν ςτο να δθμιουργοφν μόνοι τουσ ςτόχουσ τουσ και προςπακοφν να λφςουν μόνοι τουσ κάποιο πρόβλθμα που τυχόν προζκυψε. Θ διεπαφι του AES-CS εμφανίηεται ςτο Σχιμα 9. Πεγή : Triantafillou et al., 2002 Σχιμα 9: Θ διεπαφι του AES-CS που χρθςιμοποιείται από τουσ FI εκπαιδευόμενουσ Φυςικά εννοείται ότι ο νζοσ αυτόσ τρόποσ μάκθςθσ δε ςθμαίνει ότι κα αντικαταςτιςει πλιρωσ τθν κοινωνικι αλλθλεπίδραςθ μζςα ςτο μάκθμα. Γι αυτό και κα πρζπει να ακολουκθκεί μία υβριδικι μζκοδοσ μάκθςθσ, όπου ναι μεν χρθςιμοποιοφνται τα εργαλεία Web 2.0 αλλά ςυνεχίηεται και θ παραδοςιακι μάκθςθ μζςα ςτθν τάξθ όπου λφνονται απορίεσ, παρζχεται γνϊςθ και θ φυςικι παρουςία των μακθτϊν και του κακθγθτι ςυνεχίηει να παρζχει τθν αςφάλεια που παρείχε πάντα. 9. ΧΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΩΝ ΓΙΑ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 279/413

381 ΕΝΑΡΙΟ («προςτικζμενθ αξία» και αντίλογοσ, επιφυλάξεισ, προβλιματα) Για τθν διδαςκαλία του ςεναρίου μασ κα χρειαςτεί ζνα εργαςτιριο πλθροφορικισ που να πρζπει να ζχει πρόςβαςθ ςτο διαδίκτυο προκειμζνου να ςυνδεκοφν με το ΡΕΣΥ INSPIRE. Επίςθσ καλό κα είναι να υπάρχει ζνα video projector για να μπορεί ο εκπαιδευτικόσ να παρουςιάςει το κεωρθτικό μζροσ του ςεναρίου πάνω ςτα προςαρμοςτικά ςυςτιματα. Θ χριςθ του λογιςμικοφ INSPIRE είναι διακεματικι. Ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να το χρθςιμοποιιςει ανεξαρτιτου μακιματοσ και διδαχκείςασ κεματικισ ενότθτασ. Αυτό το κακιςτά χριςιμο ςε όλα τα μακιματα που μπορεί να διδαχκοφν ςτθ δευτεροβάκμια εκπαίδευςθ. Ωςτόςο για τθ δθμιουργία μακθμάτων κα πρζπει να πάρει ειδικι άδεια και δικαιϊματα από τουσ διαχειριςτζσ του. Θ χριςθ από τουσ εκπαιδευόμενουσ προςαρμοςτικϊν ςυςτθμάτων ενιςχφει (ςφμφωνα και με τθ διεκνι βιβλιογραφία) το μακθςιακό αποτζλεςμα βοθκϊντασ τουσ εκπαιδευόμενουσ να μάκουν περιςςότερεσ γνϊςεισ ςε λιγότερο χρόνο. 10. ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΕΙ ΣΩΝ ΜΑΘΗΣΩΝ/ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΔΤΚΟΛΙΩΝ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Δεν αναμζνονται ςθμαντικζσ δυςκολίεσ κατά τθν διδαςκαλία του ςεναρίου. 11. ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΜΕΣΑΣΟΠΙΗ ΘΕΩΡΗΣΙΚΑ ΘΕΜΑΣΑ - ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ Κατά τθν εκτζλεςθ του ςεναρίου εκτιμάται ότι δε κα υπάρξουν ςθμαντικά προβλιματα ςε ςχζςθ με τθν ταχφτθτα λειτουργίασ του Θ/Υ Λογιςμικοφ. Συνεπϊσ δεν κα υπάρξουν προβλιματα εκκίνθςθσ του λογιςμικοφ ι δυςλειτουργίεσ που κα επθρεάςουν το μάκθμα (διδακτικόσ κόρυβοσ). Επίςθσ το διδακτικό ςυμβόλαιο δεν κα ανατραπεί διότι τα φφλλα εργαςίασ είναι απλά, ρεαλιςτικά και οδθγοφν το μακθτι βιμα βιμα ςτθν ομαλι εξοικείωςθ του με το λογιςμικό. 12. ΧΡΗΗ ΕΞΩΣΕΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Λόγω τθσ ιδιαιτερότθτασ του κζματοσ, που είναι ςχετικά μθ διαδεδομζνο ςτθν ελλθνικι ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 280/413

382 εκπαιδευτικι κοινότθτα παρατίκεται και μια εκτεταμζνθ βιβλιογραφία για περαιτζρω μελζτθ. Ξζνθ Βιβλιογραφία. Ενδεικτικά: Beck, J., Stern, Μ., Haugsjaa, Ε. (1996). Applications of AI in Education, In ACM Crossroads Student Magazine. Brusilovsky, P. & Millan, E. (2007), User models for adaptive hypermedia and adaptive educational systems., In P. Brusilovsky, A. Kobsa, and W. Neidl (eds.): The Adaptive Web: Methods and Strategies of Web Personalization. Lecture Notes in Computer Science, Vol. 4321, Berlin Heidelberg New York: Springer- Verlag, Brusilovsky, P. (1996), Methods and techniques of adaptive hypermedia, User modeling and user adapted interaction, 6 (2-3), Brusilovsky, P. (1999): Adaptive and Intelligent Technologies for Web-based Education. In Special Issue on Intelligent Systems and Tele-Teaching (Künstliche Intelligenz), 4, Brusilovsky, P. (2001), Adaptive hypermedia, User Modeling and User Adapted Interaction, Ten Year Anniversary Issue (Alfred Kobsa, ed.), 11 (1/2), Brusilovsky, P. (2004). Adaptive Educational Hypermedia: From generation to generation. In: Proceedings of the Fourth Hellenic Con. Information and Communication Technologies in Education. Brusilovsky, P., Eklund, J., & Schwarz, E. (1998). Web-based education for all: A tool for developing adaptive courseware, Computer Networks and ISDN Systems, 30 (1-7), Brusilovsky, P., Karagiannidis, C., Sampson, D. (2001). The Benefits of Layered Evaluation of Adaptive Applications and Services. In: Weibelzahl, S. Chin, D. Weber, G. (eds.): Proceedings of UM2001 Workshop on Empirical Evaluation of Adaptive Systems, Sonthofen, Germany. Pedagogical University of Freiburg. Canavan, J. (2004), Personalised e-learning through learning style aware adaptive systems, Thesis, University of Dublin, MSc in Computer Science, Ireland. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 281/413

383 Coffield, F., Moseley, D., Hall, E., Ecclestone, K. (2004). Learning styles and pedagogy in post-16 learning. A systematic and critical review. London: Learning and Skills Research Centre. Felder R. M. & Silverman L. K. (1988), Learning and Teaching Styles in Engineering Education, Engineering Education Journal, 78(7), Felder, R. M. (1993). Reaching the Second Tier: Learning and Teaching Styles in College Science Education, J. Coll. Sci. Teaching, 23(5), Felder, R. M. (2002). Learning and Teaching Styles in Engineering Education, Engineering Education Journal, 78(7), Preceded by a preface in 2002, Ανάκτθςθ 10/06/2009 από World Wide Web: pdf Grigoriadou, M., Papanikolaou, K., Kornilakis, H., & Magoulas, G. (2001). INSPIRE: An INtelligent System for Personalized Instruction in a Remote Environment. In: P. D. Bra, P. Brusilovsky, & A. Kobsa (Eds.), Proceedings of Third workshop on Adaptive Hypertext and Hypermedia, Sonthofen, Germany. Henze, N. (2001). Open Adaptive Hypermedia: An approach adaptive information presentation on the Web. In: First International Conference on Universal Access in Human-Computer Interaction (UAHCI 2001), New Orleans, Louisiana, USA Honey, P., & Mumford, A. (1992). The Manual of Learning Styles (3rd ed.), Peter Honey, Maidenhead. Holt, P., Dubs, S., Jones, M. and Greer, J. (1994). The State of Student Modelling. In: Greer, J.E., McCalla, G.I. (Eds.): Student Modelling: the Key to Individualized Knowledge-based Instruction, NATO. Kavcic, A. (1999). Adaptation Techniques in Adaptive Hypermedia Systems. In: Proceedings of the 22nd International Convention MIPRO 99, Conference on Multimedia and Hypermedia Systems, Hrvaska. Korhonen, A., Malmi, L., Nikader, J., Tenhunen P. (2003) Interaction and Feedback in Automatically Assessed Algorithm Simulation Exercises, Journal of Information Technology Education, 2, Kolb, D. (1984). Experiential Learning: experience as the source of learning and development, Prentice-Hall, New Jersey. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 282/413

384 Mayer, R. (2002). A taxonomy for computer-based assessment of problem solving. Computers in Human Behaviour, 18, pp Mayo, M. J. (2001). Bayesian Student Modelling and Decision-Theoretic Selection of Tutorial Actions in Intelligent Tutoring Systems, PhD Thesis in Computer Science, University of Canterbury. Merrill, M. D. (1983). Component Display Theory. In: C.M.Reigeluth (ed.): Instructional design theories and models: An overview of their current status Lawrence Erlbaum Associates, Hillsdale. Papanikolaou, K.A., Grigoriadou, M., Kornilakis, H., Magoulas, G.D., (2003). Personalizing the interaction in a Web-based educational hypermedia system: the case of INSPIRE, User-Modeling and User-Adapted Interaction, 13 (3), Prentzas, D., Hatziligeroudis, I. (2001). Adaptive Educational Hypermedia : Principles and Services. In: Proceedings of the First Panhellenic Conf. Open and Distance Learning, Greece. Richmond, A. S., & Cummings, R. (2005). Implementing Kolb s learning styles into online distance education. International, Journal of Technology in Teaching and Learning, 1(1), Sampson, D. & Karagiannidis, C. (2002). Accommodating Learning Styles in Adaptation Logics for Personalised Learning Systems. In: Proceedings of World Conference on Educational Multimedia, Hypermedia and Telecommunications 2002, Chesapeake, VA: AACE. Stash, N. & De Bra, P. (2004). Incorporating Cognitive Styles in AHA! (the Adaptive Hypermedia Architecture). In: Proceedings of the IASTED International Conference Web-Based Education, Innsbruck, Austria. Stern M. (1997). The Difficulties in Web-Based Tutoring, and Some Possible Solutions. In: Proceedings of the workshop Intelligent Educational Systems on the World Wide Web, 8th World Conference of the AIED Society, Kobe, Japan. Triantafillou, E., Demetriadis, S., Pombortsis, A. Georgiadou, E. (2004). The value of adaptivity based on cognitive style: An empirical study. British Journal of Educational Technology, 35(1), ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 283/413

385 Weber G., & Brusilovsky P. (2001). ELM-ART: An Adaptive Versatile System for Web-based Instruction, International Journal of Artificial Intelligence in Education, 12, Weber, G., Kuhl, H. C., Weibelzahl, S. (2001). Developing Adaptive Internet Based Courses with the Authoring System NetCoach. In: Reich, S., Tzagarakis, M.M., De Bra, P. M.E. (eds.): Hypermedia: Openness, Structural Awareness and Adaptivity, LNCS, 2266, , Springer-Verlag, Berlin. Witkin, H. A., Moore, C. A., Goodenough, D. R., Cox, P. W. (1977). Fielddependent and field independent cognitive styles and their educational implications, Review of Educational Research, 47(1), Ελλθνικι βιβλιογραφία Γρθγοριάδου, Μ., Ραπανικολάου, Κ., Κορνιλάκθσ, Χ. (2001). Εξατομικευμζνθ Μάκθςθ ςτο Διαδίκτυο: Ρροςαρμοςτικά Εκπαιδευτικά Συςτιματα. Στα: Πρακτικά 1oυ Πανελλθνίου υνεδρίου για τθν Ανοικτι και Εξ Αποςτάςεωσ Εκπαίδευςθ, Ράτρα Γρθγοριάδου, Μ., Βεργίνθσ, Θ., Γόγουλου, Α. & Γουλι, Ε. (2009). Υποςτιριξθ τθσ διδακτικο-μακθςιακισ διαδικαςίασ με δραςτθριότθτεσ μζςω του μακθςιακοφ περιβάλλοντοσ SCALE. Στο Γρθγοριάδου, Μ., Γουλι, Ε. & Γόγουλου, Α. (2009) (Επιμ.), Διδακτικζσ Προςεγγίςεισ και Εργαλεία για τθ διδαςκαλία τθσ Πλθροφορικισ, Εκδόςεισ Νζων Τεχνολογιϊν. Βεργίνθσ, Θ., Γουλι, Ε., Γόγουλου, Α., & Γρθγοριάδου, Μ. (2008). Υποςτιριξθ τθσ μακθςιακισ διαδικαςίασ ςε ειςαγωγικά μακιματα Ρλθροφορικισ μζςω του περιβάλλοντοσ SCALE. Στο Β. Κόμθσ (επιμ.) 4o Πανελλινιο υνζδριο «Διδακτικι τθσ Πλθροφορικισ», Ράτρα, Μαρτίου, ςελ Βεργίνθσ Θ., Μποφμπουκα Μ., Γόγουλου Α., & Γουλι Ε. (2009). Κακοδθγϊντασ τουσ μακθτζσ κατά τθν εκπόνθςθ δραςτθριοτιτων με πολλαπλζσ μονάδεσ ανατροφοδότθςθσ μζςω του περιβάλλοντοσ SCALE. Πρακτικά 5ου Πανελλινιου ςυνεδρίου των Εκπαιδευτικϊν για τισ ΣΠΕ: Αξιοποίθςθ των Σεχνολογιϊν τθσ Πλθροφορίασ και τθσ Επικοινωνίασ ςτθ Διδακτικι Πράξθ, Σφροσ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 284/413

386 Καηανίδθσ Λ. (2010). Εκπαιδευτικι τεχνολογία. Ρροςαρμοςτικό διαδικτυακό περιβάλλον ςυμβατό με το πρότυπο SCORM με χριςθ μακθτφπων για εξ αποςτάςεωσ εκπαίδευςθ: εφαρμογι ςτθ διδαςκαλία του αντικειμενοςτραφοφσ προγραμματιςμοφ. Διδακτορικι Διατριβι. Ρανεπιςτιμιο Μακεδονίασ. Ραπανικολάου Κ., Γρθγοριάδου Μ., Μαγουλάσ Γ., Κορνιλάκθσ Χ. (2000). H Αρχιτεκτονικι του Ρροςαρμοςτικοφ Εκπαιδευτικοφ Συςτιματοσ INSPIRE. Στα: Πρακτικά του 2 ου Πανελλινιου υνζδριου με Διεκνι υμμετοχι "Οι Σεχνολογίεσ τθσ Πλθροφορίασ και τθσ Επικοινωνίασ ςτθν Εκπαίδευςθ", Ράτρα. Ρρζντηασ Δ., Χατηθλυγεροφδθσ Λ. (2001), Ρροςαρμοςτικά Εκπαιδευτικά Υπερμζςα: Αρχζσ και Υπθρεςίεσ. Στα: Πρακτικά του 1 ου Πανελλινιου υνζδριου για τθν Ανοικτι και εξ αποςτάςεωσ εκπαίδευςθ, Ράτρα. Ρρζντηασ, Δ., Χατηθλυγεροφδθσ, Λ., Κουτςογιάννθσ, Κ., ιγκου, Μ. (2001). H Αρχιτεκτονικι ενόσ Ευφυοφσ Συςτιματοσ Βαςιςμζνο ςτο Διαδίκτυο για τθ Διδαςκαλία Νζων Τεχνολογιϊν Ρλθροφορικισ. Στα: Πρακτικά 1oυ Πανελλθνίου υνεδρίου για τθν Ανοικτι και Εξ Αποςτάςεωσ Εκπαίδευςθ, Ράτρα Σιδθρόπουλοσ, Δ. (2008). Υλοποίθςθ περιβάλλοντοσ Λςτοφ για αςφγχρονθ εξ αποςτάςεωσ εκπαίδευςθ με δυνατότθτεσ εξατομικευμζνθσ μάκθςθσ (μια εφαρμογι ςτα Οικονομικά). Διδακτορικι Διατριβι. Ρανεπιςτιμιο Μακεδονίασ. Τριανταφφλλου, Ε., Δθμθτριάδθσ, Σ., & Ρομπόρτςθσ, Α. (2002). AES-CS: Ρροςαρμοςτικό Σφςτθμα Υπερμζςων με Βάςθ το Γνωςτικό Στυλ του Εκπαιδευόμενου. Οι ΣΠΕ ςτθν Εκπαίδευςθ, Σόμοσ Α, Επιμ. Α. Δθμθτρακοποφλου, Πρακτικά 3ου υνεδρίου ΕΣΠΕ, Ρανεπιςτιμιο Αιγαίου, όδοσ, Εκδόςεισ Καςτανιϊτθ. Τςινάκοσ Α. (2002) Τεχνθτι νοθμοςφνθ και διαδίκτυο (εκπαιδευτικό περιβάλλον ιςτοφ για αςφγχρονθ εξ αποςτάςεωσ εκπαίδευςθ με ενςωμάτωςθ μακθτικϊν μοντζλων και ςυλλογιςμϊν ανάλογων περιπτϊςεων). Διδακτορικι διατριβι, Ρανεπιςτιμιο Μακεδονίασ. Τριανταφφλλου Ε. (2003). Εκπαιδευτικι τεχνολογία. Σχεδίαςθ και ανάπτυξθ εκπαιδευτικϊν ςυςτθμάτων προςαρμοςτικϊν υπερμζςων βαςιςμζνων ςτο γνωςτικό ςτυλ των εκπαιδευομζνων. Διδακτορικι Διατριβι. Ρανεπιςτιμιο Μακεδονίασ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 285/413

387 13. ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΗ Στθν προκειμζνθ περίπτωςθ προτείνεται ζνα γενικό εργαλείο/ςφνολο περιβαλλόντων τα οποία μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν για τθν οργάνωςθ του μακιματοσ (και όχι ςυγκεκριμζνα ςενάρια διδαςκαλίασ). Δεν υπάρχει λοιπόν ςυγκεκριμζνθ κεωρία μάκθςθσ αναφοράσ. 14. ΕΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΒΟΛΩΝ Δεν παρατθροφνται. 15. ΟΡΓΑΝΩΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΕΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΧΕΔΙΑΗ Το μάκθμα κα πραγματοποιθκεί ςε ςχολικό εργαςτιριο πλθροφορικισ. Οι εκπαιδευόμενοι κα εργαςτοφν ατομικά ι ςε ομάδεσ των δφο ατόμων ανά θλεκτρονικό υπολογιςτι. 16. ΕΠΕΚΣΑΕΙ/ΔΙΑΤΝΔEΕΙ ΣΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ Η ΣΩΝ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΩΝ Δεν προτείνονται 17. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΩΝ ΕΡΓΑΙΑ Το 1ο φφλλο εργαςίασ αφορά ςτθν κατανόθςθ των μοντζλων αναπαράςταςθσ γνϊςθσ που χρθςιμοποιοφνται από τα προςαρμοςτικά ςυςτιματα Το 2ο φφλλο εργαςίασ αφορά ςτθν χριςθ του προςαρμοςτικοφ ςυςτιματοσ INSPIRE και τθσ κατανόθςθσ των παρεχόμενων τεχνολογιϊν προςαρμογισ. 18. ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν τα ςυνικθ εργαλεία-περιβάλλοντα αξιολόγθςθσ (όπωσ αςκιςεισ, ερωτιςεισ κλειςτοφ τφπου κλπ). ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 286/413

388 19. ΣΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Κα εξθγθκεί το κζμα των προβλθμάτων που λφνονται από τα ΡΕΣΥ και των παρεχόμενων τεχνολογιϊν προςαρμογισ. Κα δοκοφν φφλλα εργαςίασ τα οποία παρατίκενται παρακάτω. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 1 - Χριςθ των μοντζλων αναπαράςταςθσ γνϊςθσ Δραςτθριότθτα 1 Σκοπόσ τθσ δραςτθριότθτασ είναι να γίνει κατανοθτό ποιο μοντζλο αναπαράςταςθσ γνϊςθσ είναι καταλλθλότερο ςε διαφορετικζσ κατθγορίεσ εκπαιδευόμενων. Ρεριθγθκείτε για 5 λεπτά ςτο διαδίκτυο αναηθτϊντασ πρόςκετεσ πλθροφορίεσ για κάκε ζνα από τα μοντζλα αναπαράςταςθσ γνϊςθσ που παρουςιάςτθκαν και μελετιςτε τισ διαφορζσ τουσ και τα οφζλθ που προκφπτουν από τθ χριςθ τουσ από τα ΡΕΣΥ. Δραςτθριότθτα 2 Αφοφ ζχετε ολοκλθρϊςει τθν προθγοφμενθ δραςτθριότθτα προςπακιςετε να απαντιςετε (αιτιολογϊντασ επαρκϊσ τθν απάντθςι ςασ) ςτισ ακόλουκεσ ερωτιςεισ: 1) Ροιο μακθτικό μοντζλο κατά τθν άποψι ςασ, απεικονίηει καλφτερα το γνωςτικό χϊρο των μικρϊν μακθτϊν? Γιατί? 2) Ροιο μακθτικό μοντζλο κατά τθν άποψι ςασ, απεικονίηει καλφτερα το γνωςτικό χϊρο μεταπτυχιακϊν φοιτθτϊν? Γιατί? 3) Ροιο μακθτικό μοντζλο κατά τθν άποψι ςασ, απεικονίηει καλφτερα το γνωςτικό χϊρο κακθγθτϊν που επιμορφϊνονται? Γιατί? Στθ ςυνζχεια να γίνει παρουςίαςθ των απαντιςεων τθσ κάκε ομάδασ και ςυηιτθςθ επί των απαντιςεων μζςα ςτθν τάξθ. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 2 Χριςθ ενόσ τυπικοφ ΠΕΤ: θ περίπτωςθ του INSPIRE Εναλλακτικά, ςτθν περίπτωςθ που δε μπορεί να χρθςιμοποιθκεί το Inspire, μπορεί να χρθςιμοποιθκεί είτε το ALMA ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 287/413

389 είτε ακόμθ και το SCALE: Tόςο το ζνα, όςο και το άλλο, απαιτοφν, για τθ χριςθ τουσ εγγραφι των χρθςτϊν (πολφ απλι και γριγορθ). To ALMA είναι ζνα Ρροςαρμοςτικό Εκπαιδευτικό Σφςτθμα για κατανόθςθ και μάκθςθ εννοιϊν από κείμενα Ρλθροφορικισ και βαςίηεται ςτο μοντζλο του Kintsch για τθν κατανόθςθ του κειμζνου. Ρροςαρμόηει το περιεχόμενο του εκπαιδευτικοφ υλικοφ ςε δφο χαρακτθριςτικά του εκπαιδευόμενου: (1) Στο γνωςτικό του υπόβακρο και (2) ςτο μακθςιακό του ςτυλ. Ο μακθτισ καλείται να απαντιςει ςε μια ςειρά ερωτιςεων (12 με 4 επιλογζσ θ κάκε μια) και το ςφςτθμα ανιχνεφει το μακθςιακό του ςτυλ. Σν καζεζηαθό ζηύι αληρλεύεηαη κε ην εξσηεκαηνιόγην ηνπ Kolb (εξσηεκαηνιόγην LSI καζεζηαθνύ ζηπι ηνπ Kolb) πνπ θαιείηαη ν ρξήζηεο λα απαληήζεη ζηελ αξρή θαη θαηαηάζζεη ηνλ καζεηή ζε κηα από ηηο εμήο θαηεγνξίεο: ςυγκλίνον αποκλίνον αφομοιωτικό προςαρμοςτικό Στθ ςυνζχεια το ςφςτθμα προτείνει ςτον μακθτι τθ διαδρομι που κα ακολουκιςει ςτθ διαδικαςία τθσ μάκθςθσ ανάλογα με το μακθςιακό ςτφλ του και το επίπεδο των γνϊςεων του. Aντίςτοιχα το SCALE είναι ζνα διαδικτυακό προςαρμοςτικό μακθςιακό περιβάλλον ςτο οποίο δομικό ςτοιχείο αποτελοφν οι δραςτθριότθτεσ (Γρθγοριάδου κ.α. 2009; Βεργίνθσ κ.α. 2008; Βεργίνθσ κ.α. 2009). Μία δραςτθριότθτα υπθρετεί ζνα ςυγκεκριμζνο ςτόχο που αντιςτοιχεί ςε μία κεμελιϊδθ ζννοια ενόσ γνωςτικοφ αντικειμζνου και αφορά ςε προςδοκϊμενα αποτελζςματα διαφορετικϊν επιπζδων γνωςτικϊν δεξιοτιτων όπωσ Ανάκλθςθσ, Κατανόθςθσ, Εφαρμογισ, Αξιολόγθςθσ και Δθμιουργίασ (Mayer, 2002). Μια δραςτθριότθτα αποτελείται από μια ι περιςςότερεσ υποδραςτθριότθτεσ, και κάκε υποδραςτθριότθτα αποτελείται από ζνα ι περιςςότερα ερωτιματα. Οι δραςτθριότθτεσ/υποδραςτθριότθτεσ μποροφν να ζχουν διαφορετικό βακμό δυςκολίασ κακϊσ και διαφορετικό ποςοςτό ςυμμετοχισ ςτθν επίτευξθ του μακθςιακοφ ςτόχου. Τα ερωτιματα κάκε υποδραςτθριότθτασ μπορεί να είναι ανοικτοφ τφπου (οπότε θ αξιολόγθςθ γίνεται από τον εκπαιδευτικό) ι κλειςτοφ τφπου όπωσ (i) Ρολλαπλισ επιλογισ με μια ςωςτι απάντθςθ, (ii) Ρολλαπλισ επιλογισ με περιςςότερεσ από μια ςωςτζσ απαντιςεισ, (iii) Συμπλιρωςθσ, και (iv) Αντιςτοίχθςθσ, που θ αξιολόγθςθ μπορεί να γίνεται αυτόματα από το ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 288/413

390 περιβάλλον. Επίςθσ, χαρακτθριςτικό του περιβάλλοντοσ αποτελεί θ παροχι πολλαπλϊν μονάδων πλθροφοριακισ και διδακτικισ ανατροφοδότθςθσ τόςο ςε επίπεδο δραςτθριότθτασ όςο και ςε επίπεδο υποδραςτθριότθτασ. Στο πλαίςιο του ςεναρίου παρζχονται τζςςερισ (4) δραςτθριότθτεσ: 1 θ δραςτθριότθτα: Οργάνωςθ τθσ Κφριασ Μνιμθσ 2 θ δραςτθριότθτα: RAM / ROM 3 θ δραςτθριότθτα: Ρεριφερειακζσ Μονάδεσ Αποκικευςθσ 4 θ δραςτθριότθτα: Αναπαράςταςθ Ρλθροφορίασ Δραςτθριότθτα 1 Ρθγαίνετε ςτον ιςτότοπο που βρίςκεται ςτθν ακόλουκθ διεφκυνςθ Επιλζξτε αρχικά τον ςφνδεςμο INSPIRE v.2 (GR) ( εγγραφείτε ςτο ςφςτθμα. Για να ολοκλθρωκεί θ διαδικαςία επιλζξτε τον μακιτυπό ςασ (μακθςιακό ςτυλ) και δθλϊςτε τουσ μακθςιακοφσ ςασ ςτόχουσ. Στουσ μακθςιακοφσ ςτόχουσ να δθλϊςετε Μνιμθ Θ/Υ. Μετά τθν ολοκλιρωςθ τθσ εγγραφισ επιλζξτε μελετιςτε για 5 λεπτά τισ ενότθτεσ του μακιματοσ. Κατόπιν καταγράψτε ποιεσ μεκόδουσ προςαρμογισ παρατθρείτε. Δοκιμάςτε τισ επιλογζσ του μενοφ και καταγράψτε ποιεσ βοθκθτικζσ λειτουργίεσ προςφζρει το λογιςμικό και ποια ςτοιχεία δθλϊνονται από τθν χριςτθ ςτο Μοντζλο χριςτθ. Στθ ςυνζχεια δοκιμάςτε να τροποποιιςετε το μοντζλο χριςτθ αλλάηοντασ το «Στυλ Μάκθςθσ» και το «Επίπεδο γνϊςεων». Ροιεσ διαφορζσ εμφανίηονται όςον αφορά τθν προςαρμοςτικότθτα; Ρριν ολοκλθρωκεί θ δραςτθριότθτα να γίνει ςυηιτθςθ ςτθν τάξθ πάνω ςτα προθγοφμενα ερωτιματα Δραςτθριότθτα 2 Ρθγαίνετε ςτον ιςτότοπο που βρίςκεται ςτθν διεφκυνςθ Επιλζξτε τον ςφνδεςμο INSPIREUs v.3 (GR, EN) ( και εγγραφείτε ςτο ςφςτθμα αρχικοποιϊντασ το Μοντζλο Εκπαιδευόμενου. Ροια θ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 289/413

391 διαφορά από τθν ζκδοςθ v.2 του λογιςμικοφ? Στθ ςυνζχεια επιλζξτε τον ςφνδεςμο Μακιματα (ςτο πάνω μζροσ τθσ οκόνθσ) και επιλζξτε από τθν καρτζλα «Πλοι οι ςτόχοι» τθν υποπεριοχι «Λειτουργικά Συςτιματα Θ/Υ» που κα βρείτε ςτθν 13 θ κεματικι ενότθτα τθν Ρλθροφορικι. Στθ ςυνζχεια μελετιςτε για 5 λεπτά το ςχετικό εκπαιδευτικό υλικό και καταγράψτε ποιεσ μεκόδουσ προςαρμογισ παρατθρείτε. Επιπλζον καταγράψτε ποιεσ λειτουργίεσ ζχουν προςτεκεί ςε ςχζςθ με τθν προθγοφμενθ ζκδοςθ του λογιςμικοφ και ποια θ χρθςιμότθτά τουσ. Ομοίωσ με τθν προθγοφμενθ δραςτθριότθτα τροποποιιςτε το μοντζλο εκπαιδευόμενου και παρατθριςτε ποιεσ διαφορζσ εμφανίηονται ςτθν παρεχόμενθ προςαρμοςτικότθτα. Ρριν ολοκλθρωκεί θ δραςτθριότθτα να γίνει ςυηιτθςθ ςτθν τάξθ πάνω ςτα προθγοφμενα ερωτιματα 20. ΠΡΟΣΑΕΙ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΣΕΡΩ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΕ ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΕ ΕΡΓΑΙΕ υνιςτϊμενεσ Ολοκλθρϊςτε τθ μελζτθ των φφλλων εργαςίασ που προορίηονται για τουσ μακθτζσ. Μια κοινι δραςτθριότθτα με wiki: Δθμιουργιςτε ομαδικά ζνα Wiki (μζςω του Moodle ι τθσ διαδικτυακισ εφαρμογισ Wikispaces.com) ςτο οποίο να αναφζρετε τισ τεχνολογίεσ προςαρμογισ που χρθςιμοποιεί το INSPIREUS v.3 ανεβάηοντασ τισ κατάλλθλεσ οκόνεσ (μζςω screenshot) ςτισ οποίεσ κα εμφανίηεται το αποτζλεςμα που προκφπτει από τθν κάκε τεχνολογία Προαιρετικζσ Δείτε τθ βιβλιογραφία Ψάξτε ςτθν Ελλθνικι Βιβλιογραφία και βρείτε ςτο διαδίκτυο υλικό για άλλα προςαρμοςτικά ςυςτιματα και ςυγκρίνετε τισ παρεχόμενεσ λειτουργίεσ τουσ και τον τρόπο προςαρμογισ τουσ. Σθμείωςθ: εκτεταμζνεσ ςθμειϊςεισ για τα ALMA, SCALE, INSPIRE (αν οι επιμορφωτζσ επικυμοφν μεγαλφτερθ εμβάκυνςθ), υπάρχουν ςτουσ ιςτότοπουσ των ςυςτθμάτων αυτϊν, αλλά και ςτισ ςχετικζσ ςθμειϊςεισ του ΡΑΚΕ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 290/413

392 Ενότητα Σεναρίου 19 Το LAMS ζηην εκπαιδεσηική διαδικαζία 1. ΣΙΣΛΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Αξιοποίθςθ του LAMS ςτθν εκπαιδευτικι διαδικαςία. 2. ΕΚΣΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ρροβλζπεται να διαρκζςει ςυνολικά 3 διδακτικζσ ϊρεσ. 3. ΕΝΣΑΞΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΔΩΝ/ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΕΝΕ ΓΝΩΕΙ Θ αξιοποίθςθ του LAMS το οποίο είναι ζνα εργαλείο για τθν δθμιουργία, διαχείριςθ, και προβολι ςυνεργατικϊν μακθςιακϊν δραςτθριοτιτων, επιτρζπει τθν διάχυςθ τζτοιων δραςτθριοτιτων βοθκϊντασ τουσ εκπαιδευόμενουσ ςτθν επίτευξθ των εκπαιδευτικϊν τουσ ςτόχων και επομζνωσ είναι ςυμβατι με τθν αξιοποίθςθ των ΤΡΕ ςτθν εκπαίδευςθ. Το παρόν διδακτικό ςενάριο μπορεί να ενταχκεί ςε προγράμματα επιμόρφωςθσ εκπαιδευτικϊν ανεξαρτιτου ειδικότθτασ δεδομζνου ότι το περιβάλλον LAMS είναι γενικοφ ςκοποφ κα επιτρζπει τθν διδαςκαλία οποιουδιποτε γνωςτικοφ αντικειμζνου. Ειδικότερα, το ςενάριο προορίηεται για κακθγθτζσ δευτεροβάκμιασ εκπαίδευςθσ κυρίωσ πλθροφορικισ (χωρίσ όμωσ αυτό να είναι απαραίτθτο) με κάποιεσ ςτοιχειϊδεισ γνϊςεισ διαδικτφου χριςθσ υπολογιςτϊν. Θ χριςθ του διδακτικοφ ςεναρίου ςε κακθγθτζσ ειδικοτιτων πλθν τθσ πλθροφορικισ μπορεί να γίνει με τθν επιφφλαξθ ότι οι κακθγθτζσ πρζπει να ζχουν μία εξοικείωςθ με ςυςτιματα εξ αποςτάςεωσ εκπαίδευςθσ. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 291/413

393 4. ΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΟΧΟΙ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Ο ςκοπόσ του ςυγκεκριμζνου ςεναρίου είναι διπλόσ: Να παρουςιάςει τα βαςικά χαρακτθριςτικά και πλεονεκτιματα τθσ ςυνεργατικισ μάκθςθσ. Να παρουςιάςει τισ βαςικζσ δυνατότθτεσ του Ρεριβάλλοντοσ LAMS Ειδικότερα οι επιμορφοφμενοι με το πζρασ του μακιματοσ κα πρζπει να είναι ςε κζςθ να αναγνωρίηουν τα ςυςτατικά ςτοιχεία τθσ ςυνεργατικισ μάκθςθσ να γνωρίηουν τα πλεονεκτιματα τθσ ςυνεργατικισ μάκθςθσ να διαχειρίηονται το περιβάλλον LAMS να γνωρίηουν τον ρόλο και τθν χρθςιμότθτα τθσ κάκε δραςτθριότθτασ ςτο LAMS να δθμιουργοφν ακολουκίεσ δραςτθριοτιτων ςτο LAMS ςε γνωςτικό αντικείμενο τθσ επιλογισ τουσ 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ Το ςενάριο αποτελείται από τισ ακόλουκεσ 5 διδακτικο-μακθςιακζσ δραςτθριότθτεσ. υνεργατικι μάκθςθ, χαρακτθριςτικά, πλεονεκτιματα και περιοριςμοί. Χρονικι διάρκεια 15 λεπτά: Αρχικά ο επιμορφωτισ κάνει μία ειςαγωγι ςτισ μορφζσ τθσ ςυνεργατικισ μάκθςθσ και ςτθ ςυνζχεια μζςω ςτιχομυκίασ με τουσ επιμορφοφμενουσ αναδεικνφει τα οφζλθ που προκφπτουν από τθ χριςθ τθσ ςτθν εκπαιδευτικι διαδικαςία. Στθ ςυνζχεια ο εκπαιδευτισ κάνει μία ειςαγωγι ςτα scripts και ειδικότερα ςτα CSCL (computer supported collaborative learning) scripts και παρακζτει τα ςυςτατικά ςτοιχεία των ςεναρίων αυτϊν. Τζλοσ μζςω ςυηιτθςθσ γίνεται αναφορά ςτα πλεονεκτιματα αλλά και τουσ περιοριςμοφσ τθσ ςυνεργατικισ μάκθςθσ και των CSCL scripts. Ειςαγωγι ςτο LAMS Χρονικι διάρκεια 15 λεπτά: O επιμορφωτισ κάνει μία μικρι ειςαγωγι ςτο LAMS (τι είναι, πωσ λειτουργεί, ποιεσ δυνατότθτεσ ζχει). Στθ ςυνζχεια τουσ δείχνει 1-2 παραδείγματα που ζχει βρει από τθν κοινότθτα ςτον ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 292/413

394 παρακάτω ςφνδεςμο Ρροτείνονται τα ακόλουκα παραδείγματα: Με χριςθ τθσ μεκόδου ερωταπαντιςεων ο επιμορφωτισ εκμαιεφει τα πλεονεκτιματα του LAMS ςτθν εκπαιδευτικι διαδικαςία κατά τθ γνϊμθ των επιμορφοφμενων. Βιωματικι χριςθ του LAMS Χρονικι διάρκεια 25 λεπτά: Ο επιμορφωτισ με τθ βοικεια του φφλλου εργαςίασ 1 καλεί τουσ επιμορφοφμενουσ να εκτελζςουν τισ αναγραφόμενεσ ςε αυτό δραςτθριότθτεσ. Ειδικότερα ηθτείται από τουσ εκπαιδευόμενουσ να περιθγθκοφν οι ίδιοι ςε 2-3 ακολουκίεσ LAMS με γνωςτικό αντικείμενο τθσ επιλογισ τουσ. Ακολουκεί ςυηιτθςθ ςτθν τάξθ για τα πλεονεκτιματα και τα μειονεκτιματα του LAMS. Επιπρόςκετα ηθτοφνται μζςω καταιγιςμοφ ιδεϊν να προτακοφν πικανζσ χριςεισ του περιβάλλοντοσ ςτθν εκπαίδευςθ. Ανάπτυξθ εκπαιδευτικοφ υλικοφ ςτο LAMS (Βαςικά εργαλεία) Χρονικι διάρκεια 30 λεπτά: Ο επιμορφωτισ παρουςιάηει αναλυτικά το περιβάλλον LAMS τo οποίο επιτρζπει τθν δθμιουργία και δθμοςίευςθ ακολουκιϊν και δραςτθριοτιτων διαφόρων ειδϊν (και ςυνεργατικϊν) προκειμζνου να διδαχτεί οποιοδιποτε γνωςτικό αντικείμενο. H χριςθ του LAMS είναι εφικτι: με τοπικι εγκατάςταςθ του LAMS. Αρχικά με τθ βοικεια βιντεοπροβολζα ο επιμορφωτισ εξθγεί τθν διαδικαςία τοπικισ εγκατάςταςθσ του LAMS μζςω και τθσ ακόλουκθσ παρουςίαςθσ που κα βρει ςτθν διεφκυνςθ και ςτθ ςυνζχεια παρουςιάηει τον τρόπο ανάπτυξθσ ακολουκιϊν ςτο LAMS και τι ενζργεια πράττει κάκε δραςτθριότθτα μζςω του ακόλουκου εγγράφου ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 293/413

395 Mε χριςθ του server τθσ διεκνοφσ κοινότθτασ του LAMS και τθσ υπθρεςίασ LessonLAMS.Συγκεκριμζνα μζςω του μπορείτε να δθμιουργιςετε προςωπικό λογαριαςμό και να δθμιουργιςετε τθ δικά ςασ διαδικτυακά μακιματα με επαναχρθςιμοποίθςθ διακζςιμων ψθφιακϊν μακθμάτων ι με δθμιουργία νζων τθσ δικισ ςασ επιλογισ ι με βάςθ παιδαγωγικζσ κεωρίεσ. Στο LessonLAMS μπορείτε να δθμιουργιςετε τισ δικζσ ςασ ψθφιακζσ τάξεισ (μζχρι 30 μακθτζσ) και λογαριαςμοφσ μακθτϊν. Με διαδικτυακι χριςθ του LAMS μζςω εξυπθρετθτι ςτον οποίο ζχει εγκαταςτακεί το LAMS. Μπορείτε να εγκαταςτιςετε ςτο server του ςχολείου ι μζςω ενόσ φορζα (πχ. ΕΑΡ, Επιπρόςκετα ο επιμορφωτισ παρουςιάηει το περιεχόμενο του παρακάτω ιςτολογίου ςτουσ επιμορφοφμενουσ προκειμζνου αν χρειαςτεί να βρουν ςχετικζσ πλθροφορίεσ για το LAMS από τθν κοινότθτα LAMS Ελλινων Εκπαιδευτικϊν. Στθ ςυνζχεια οι επιμορφοφμενοι με τθν κακοδιγθςθ του επιμορφωτι και με τθ χριςθ του φφλλου εργαςίασ 2 ανοίγουν τουσ προτεινόμενουσ ςυνδζςμουσ όπου βρίςκουν πικανζσ πρόςκετεσ χριςιμεσ πλθροφορίεσ για τθν εγκατάςταςθ και χριςθ του LAMS, εγκακιςτοφν τοπικά το LAMS ςφμφωνα με τισ παραπάνω οδθγίεσ του επιμορφωτι και καλοφνται να αναπτφξουν μία ακολουκία βαςικϊν δραςτθριοτιτων ςτο LAMS που να ζχει το πολφ ζωσ 6 δραςτθριότθτεσ, θ οποία όμωσ κα κάνει χριςθ ςυγκεκριμζνων τφπων δραςτθριοτιτων και εργαλείων ςφμφωνα πάντα με το φφλλο εργαςίασ. Κατά τθ διάρκεια τθσ δραςτθριότθτασ ο επιμορφωτισ λφνει πικανζσ απορίεσ των επιμορφοφμενων και τουσ βοθκάει ςτθν ανάπτυξθ του εν λόγω εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Σκοπόσ τθσ ςυγκεκριμζνθσ δραςτθριότθτασ είναι θ εξοικείωςθ με το περιβάλλον LAMS και θ ανάδειξθ των κυριότερων εργαλείων του. Πξαθηηθή εθαξκνγή ζην LAMS θαη δεκηνπξγία νινθιεξωκέλνπ εθπαηδεπηηθνύ πιηθνύ Υξνληθή δηάξθεηα 35 ιεπηά: ε απηό ην ζεκείν δεηείηαη από ηνπο επηκνξθνύκελνπο λα ρσξηζηνύλ ζε νκάδεο ησλ 2-3 αηόκσλ θαη κε ηε ρξήζε ηνπ θύιινπ εξγαζίαο 3 λα πξνζπαζήζνπλ λα ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 294/413

396 δεκηνπξγήζνπλ έλα νινθιεξσκέλν εθπαηδεπηηθό πιηθό γηα ζπγθεθξηκέλν γλσζηηθό αληηθείκελν ηεο επηινγήο ηνπο. θνπόο ηεο ζπγθεθξηκέλεο δξαζηεξηόηεηαο πιένλ είλαη ε εθπαηδεπηηθή αμηνπνίεζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ε απνδνηηθή ηνπ ρξήζε πνπ ζα νδεγήζεη ζε βέιηηζηα εθπαηδεπηηθά απνηειέζκαηα. Αθνύ νινθιεξσζεί ε δεκηνπξγία ησλ καζεκάησλ από ηηο επηκέξνπο νκάδεο ε θάζε κία παξνπζηάδεη ην κάζεκά ηεο ζηνπο ππόινηπνπο θαη αθνινπζεί ζπδήηεζε ζηα ππέξ θαη θαηά ηεο θάζε αθνινπζίαο 6. ΕΠΙΣΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΘΕΜΑΣΑ ΘΕΩΡΙΑ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ υνεργατικι μάκθςθ Στθν εποχι μασ οι τεχνολογίεσ τθσ πλθροφορίασ και τθσ επικοινωνίασ (Information Communication Technologies - ICT) ζχουν γίνει κεμελιϊδεισ όςον αφορά τθν εκπαιδευτικι διαδικαςία. Τα ςυνεργατικά εικονικά περιβάλλοντα αποτελοφν μια νζα τεχνολογία που μπορεί να αποδειχτεί εξαιρετικά χριςιμθ ςτον τομζα τθσ εκπαίδευςθσ, αφοφ ςυνδυάηει τόςο τουσ νζουσ τρόπουσ παρουςίαςθσ των μακθμάτων (πολυμζςα, Internet, προγράμματα προςομοίωςθσ κ.τ.λ.) ςε ζνα εικονικό περιβάλλον τάξθσ ι ςχολείου, όςο και τθ δυνατότθτα ςφγχρονθσ ι αςφγχρονθσ επικοινωνίασ μεταξφ των ςυμμετεχόντων, δαςκάλων - μακθτϊν ι και των μακθτϊν μεταξφ τουσ. Συνεργατικι μάκθςθ (collaborative learning): ορίηεται οποιαδιποτε διαδικαςία ομαδικισ μάκθςθσ ςτθν οποία λαμβάνουν χϊρα τουλάχιςτον κάποιεσ από τισ ςθμαντικζσ μακθςιακζσ αλλθλεπιδράςεισ μεταξφ των μακθτϊν ("οριηόντιεσ αλλθλεπιδράςεισ") Με τον όρο ςυνεργατικι μάκθςθ εννοοφμε τθ μακθςιακι διαδικαςία που δίνει ζμφαςθ ςτθν ομαδικι ι ςυνεργαςιακι προςπάκεια μεταξφ των εκπαιδευτϊν και των εκπαιδευομζνων, ςτθν ενεργι ςυμμετοχι και αλλθλεπίδραςθ μεταξφ όλων των χρθςτϊν κακϊσ και ςτθν απόκτθςθ γνϊςεων που είναι απόρροια ενόσ ενεργοφ διαλόγου μεταξφ των ςυμμετεχόντων. Θ ςυνεργατικι μάκθςθ διακρίνεται ςε κλειςτι ςυνεργατικι (ςυνεταιριςτικι) μάκθςθ ςε μικροοµάδεσ-ηευγάρια (Cooperative) και ςε ανοιχτι ςυνεργατικι μάκθςθ ςε ανομοιογενείσ ομάδεσ (Collaborative). Ο ςτόχοσ τθσ ςυνεργαςίασ είναι να μεγιςτοποιιςουν οι εκπαιδευόμενοι τισ προςωπικζσ τουσ γνϊςεισ μζςω τθσ αλλθλεπίδραςθσ με τα άλλα μζλθ τθσ ομάδασ που προςπακοφν για ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 295/413

397 το κοινό όφελοσ. Τα μζλθ τθσ ομάδασ μζςω των ςυνεργατικϊν δραςτθριοτιτων που τουσ ανατίκενται από τον εκπαιδευτι, επιδιϊκουν αποτελζςματα τα οποία είναι επωφελι τόςο ςε ατομικό όςο και ςε ομαδικό επίπεδο. Κατά τθ διάρκεια τθσ ςυνεργαςίασ παφει να υφίςταται ανταγωνιςτικότθτα μεταξφ των μελϊν τθσ ομάδασ αφοφ όλοι ζχουν ζνα κοινό ςτόχο, που για να επιτευχκεί οφείλουν να ςυνεργαςτοφν αρμονικά. Συνεργατικι Μάκθςθ προχποκζτει τα εξισ ςυςτατικά ςτοιχεία ( Κοινόσ ςτόχοσ: Για να υπάρχει ςυνεργατικι προςπάκεια πρζπει να υπάρχει ο κοινόσ μακθςιακόσ ςτόχοσ, το ομαδικό αποτζλεςμα. Ο κοινόσ ςτόχοσ μπορεί να είναι π.χ. μία αναηιτθςθ ςτο διαδίκτυο, μία ανάπτυξθ παραγράφου. Αλλθλεπίδραςθ: Θ αλλθλεπίδραςθ εκδθλϊνεται ωσ αμοιβαία βοικεια, αμοιβαίοσ επθρεαςμόσ, ενίςχυςθ και ενκάρρυνςθ, προςφορά γνϊςεων και πλθροφοριϊν, ανταλλαγι υλικοφ, ανατροφοδότθςθ ςυμμακθτϊν κ.ά. Αλλθλεξάρτθςθ: Θ ζννοια τθσ αλλθλεξάρτθςθσ είναι το κλειδί τθσ επιτυχίασ τθσ Συνεργατικισ Μάκθςθσ. Αλλθλεξάρτθςθ υπάρχει όταν θ ομάδα για να επιτφχει το ζργο τθσ χρειάηεται και εξαςφαλίηει τθ ςυμβολι του κάκε μζλουσ τθσ. Αλλά και αντίςτροφα, κάκε μζλοσ τθσ ομάδασ επιτυγχάνει το ςτόχο του μόνο αν και τα υπόλοιπα μζλθ τθσ ομάδασ επιτφχουν τουσ δικοφσ τουσ ςτόχουσ. Κοινωνικζσ δεξιότθτεσ: Μακθτζσ που δεν κατζχουν βαςικζσ κοινωνικζσ δεξιότθτεσ είναι δφςκολο να επιτφχουν ςυνεργαςία υψθλισ ποιότθτασ. Γιϋ αυτό πρζπει τα παιδιά να διδάςκονται πρϊτα ςυνεργατικζσ δεξιότθτεσ και ςτθ ςυνζχεια να αςκοφνται μζςα ςτθν ομάδα για τθν εφαρμογι των. Ο χαμθλόσ τόνοσ φωνισ, θ άςκθςθ θγετικοφ ρόλου, θ αποδοχι τθσ διαφορετικότθτασ θ ζκφραςθ διαφωνίασ είναι μερικζσ δεξιότθτεσ που πρζπει να αποκτθκοφν για να γίνει θ ςυνεργατικι προςπάκεια πιο αποδοτικι. Ρροςωπικι ευκφνθ. Ο μεγαλφτεροσ κίνδυνοσ για να αποτφχει θ Συνεργατικι Μάκθςθ είναι όταν αφεκεί ζνα μζλοσ να κυριαρχιςει ςτθν ομάδα και να επιβάλλει τθν άποψι του ι να υποβάλλει τισ λφςεισ και τισ απαντιςεισ. Στθν περίπτωςθ αυτι τα άλλα μζλθ όχι μόνο δεν ωφελοφνται αλλά ςυνικωσ αδρανοποιοφνται και οπιςκοδρομοφν. Λδιαίτερθ μζριμνα χρειάηεται ϊςτε κάκε μζλοσ να κακίςταται προςωπικά υπεφκυνο για τθν επιτυχία τθσ ομάδασ. Αυτό επιτυγχάνεται αν εξαςφαλιςτεί θ κετικι αλλθλεξάρτθςθ που αναφζρκθκε πιο πάνω. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 296/413

398 υνεργατικι μάκθςθ και τεχνολογία Μελετϊντασ και αναλφοντασ τθ ςυνεργατικι μάκθςθ αντιλαμβάνεται κανείσ πόςο πολφ ταιριάηει ςε αυτιν θ χριςθ του Θ/Υ. Οι πολλζσ δυνατότθτεσ του Θ/Υ, και ειδικά θ δυνατότθτά του να ςυγκεντρϊνει, να επεξεργάηεται, να ταξινομεί, να παρουςιάηει και να διακινεί πλθροφορίεσ, τον κακιςτοφν μοναδικό εργαλείο ςτα χζρια του εκπαιδευτικοφ. Τα κετικά αποτελζςματα τθσ ςυνεργατικισ μάκθςθσ με τθ χριςθ Θ/Υ επιβεβαιϊκθκαν και από πολλζσ ζρευνεσ. Οι Johnson, Johnson and Stanne (1995) μετά από ζρευνεσ πάνω ςτθν ςυνεργατικισ μάκθςθσ με Θ/Υ κατζλθξε ςτα εξισ ςυμπεράςματα: Θ υποβοθκοφμενθ από Θ/Υ ΣΜ προάγει ψθλότερθ ποςότθτα και ποιότθτα κακθμερινισ επίτευξθσ, μεγαλφτερθ ικανότθτα τεκμθριωμζνθσ μάκθςθσ κακϊσ και καλφτερθ ικανότθτα να χρθςιμοποιοφν οι μακθτζσ τισ γνϊςεισ τουσ ςτθν επίλυςθ προβλθμάτων. Θ ςυηθτιςεισ ιταν περιςςότερο επί του κζματοσ. Οι ςυνεργατικζσ ομάδεσ παρουςιάςτθκαν πιο γριγορεσ και ακριβείσ από τισ ατομικιςτικζσ και ανταγωνιςτικζσ ομάδεσ. Οι μακθτζσ χρειάηονταν λιγότερθ βοικεια από τον δάςκαλο. Οι Mevarech, Stern, and Levita (1987) κατζλθξαν ςτο ςυμπζραςμα ότι μακθτζσ που δοφλευαν ςε ηευγάρια ςτον Θ/Υ «βελτίωςαν τον κοινωνικό προςανατολιςμό ωσ προσ το ηευγάρι τουσ, αλλά όχι προσ τα άλλα μζλθ τθσ τάξθσ, δεικνφοντασ δυνατότθτα χριςθσ ομαδοποίθςθσ ςε υπολογιςτζσ για τθν βελτίωςθ φιλιϊν». Περιβάλλον LAMS Το Learning Activity Management System (LAMS) είναι ζνα φιλικό-«οπτικό» περιβάλλον ςχεδίαςθσ, διαχείριςθσ παροχισ και «εκτζλεςθσ» ακολουκιϊν μακθςιακϊν δραςτθριοτιτων, δθλαδι ζνα θλεκτρονικό περιβάλλον διδαςκαλίασ και μάκθςθσ. Ρρόςκειται για ζνα από τα πιο δθμοφιλι προθγμζνα Συςτιματα Διαχείριςθσ Μάκθςθσ (ΣΔΜ) που υποςτθρίηουν το ςχεδιαςμό μάκθςθσ (Ραπαδάκθσ, 2010) είναι ζνα εργαλείο για απευκείασ ςφνδεςθ, διαχείριςθ και εκπόνθςθ ςυνεργατικϊν μακθςιακϊν δραςτθριοτιτων. Ραρζχει ζνα ιδιαίτερα καλαίςκθτο οπτικό περιβάλλον για τθ δθμιουργία ακολουκιϊν μακθςιακϊν δραςτθριοτιτων. Αυτζσ οι δραςτθριότθτεσ μποροφν να περιλαμβάνουν ατομικζσ εργαςίεσ, εργαςίεσ για μικρζσ ομάδεσ και εργαςίεσ για τθν ολομζλεια μιασ εκπαιδευτικισ ομάδασ οι ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 297/413

399 οποίεσ βαςίηονται τόςο ςτθ διδαςκαλία εκπαιδευτικοφ περιεχομζνου όςο και ςτθν ςυνεργαςία των εκπαιδευομζνων. Επιπρόςκετα το LAMS ζχει τθ δυνατότθτα να χρθςιμοποιθκεί τόςο ωσ αυτόνομο ςφςτθμα εκπαίδευςθσ όςο και ενςωματωμζνο ςε άλλα Συςτιματα Διαχείριςθσ Μάκθςθσ (LMS) όπωσ για παράδειγμα το Moodle, Black Board, Mahara κ.α. όπωσ και ςε blogs. Το LAMS ωσ εργαλείο ςυγγραφισ εκπαιδευτικοφ υλικοφ επιτρζπει τθ δθμιουργία, τθν αποκικευςθ και τθν επαναχρθςιμοποίθςθ ακολουκιϊν µμακθςιακϊν δραςτθριοτιτων. Οι εκπαιδευτικοί ςφρουν και αφινουν (Drag & Drop) τισ δραςτθριότθτεσ ςτθν επιφάνεια ςυγγραφισ και ζπειτα ενϊνουν τισ δραςτθριότθτεσ για να παραγάγουν µια μακθςιακι ακολουκία. Το LAMS ζχει ζνα ευρφ φάςµα εργαλείων που μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ςε µια ςειρά παιδαγωγικϊν προςεγγίςεων, από τουσ κακθγθτζσ και τουσ ςπουδαςτζσ µε διαφορετικά επίπεδα γνϊςεων και εξειδίκευςθσ. Οι εκκζςεισ αξιολόγθςθσ ςχετικά µε τθ χριςθ του LAMS αναφζρουν ότι οι εκπαιδευτικοί βρίςκουν το LAMS εφχρθςτο και ότι τουσ βοθκά να ςτοχαςτοφν πιο βακειά πάνω ςτθ διδακτικι τουσ πρακτικι. Κφρια και βαςικά οφζλθ από τθ χριςθ του LAMS είναι τα εξισ (Αναςταςίου, 2009).: Ενκαρρφνει τθ μεγαλφτερθ ανταπόκριςθ των ςπουδαςτϊν. Μζςα από µια αξιολόγθςθ αποδείχκθκε ότι µόνο 16% των ςπουδαςτϊν ιταν πρόκυµοι να ςυηθτιςουν τισ ιδζεσ τουσ ςτθν τάξθ, εντοφτοισ, λόγω τθσ δυνατότθτασ ςυνεργαςίασ µζςα ςτο LAMS, πάνω από 83% ιταν πρόκυµοι να ςυηθτιςουν τισ ιδζεσ τουσ Ρεριλαμβάνει ατομικό περιεχόμενο για τον εκπαιδευόμενο (όπωσ Μακθςιακά Αντικείμενα) κακϊσ επίςθσ και ςυνεργατικζσ εργαςίεσ όπωσ θ ςυηιτθςθ, θ ψθφοφορία και θ αντιπαράκεςθ. Επιτρζπει ςτουσ εκπαιδευτικοφσ να λαμβάνουν, να μοιράηονται και να προςαρμόηουν ψθφιακά ςχζδια μακθμάτων που ζχουν βαςιςτεί ςτισ «καλφτερεσ διαδικαςίεσ πρακτικισ». Ραρζχει πλοφςιεσ υπθρεςίεσ ελζγχου, ςπουδαςτϊν ςε πραγματικό χρόνο. παρακολοφκθςθσ και ανίχνευςθσ των Υπάρχει θ δυνατότθτα να ενςωματωκεί ςε Συςτιµατα ιαχείριςθσ Μάκθςθσ όπωσ τα Moodle, και το Blackboard αλλά και Blogs. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 298/413

400 Χορθγείται µε άδεια General Public License v2 οπότε δεν απαιτοφνται χριματα για τθν απόκτθςθ και χριςθ του. Υποςτθρίηει εκπαιδευτικζσ προδιαγραφζσ όπωσ IMS Content Packing, IMS Metadata, IMS Learning Design. Υπάρχει μεγάλθ κοινότθτα ςυγγραφζων, εκπαιδευτικϊν και τεχνικϊν υπεφκυνων που μοιράηονται τα μακιματά τουσ, δίνουν λφςεισ ςε πικανά προβλιματα που προκφπτουν και αναβακμίηουν κατά διαςτιματα τισ δυνατότθτεσ του ςυςτιματοσ. Επιςκόπθςθ περιβάλλοντοσ Το περιβάλλον LAMS παρζχει τρεισ διαφορετικζσ διεπαφζσ για τρεισ διαφορετικζσ κατθγορίεσ ρόλων χρθςτϊν. Ειδικότερα παρζχει τισ ακόλουκεσ διεπαφζσ: Ρεριβάλλον εκπαιδευόμενου (για τουσ εκπαιδευόμενουσ) Ρεριβάλλον ςυγγραφισ (για τουσ εκπαιδευτικοφσ ςυγγραφείσ) Ρεριβάλλον εποπτείασ (για τουσ εκπαιδευτικοφσ ςυμβοφλουσ) Περιβάλλον εκπαιδευόμενου Ρρόκειται για το περιβάλλον ςτο οποίο βλζπει ο εκπαιδευόμενοσ το περιεχόμενο τθσ ακολουκίασ. Για παράδειγμα θ δραςτθριότθτα που παρουςιάςτθκε παραπάνω ςτο περιβάλλον ςυγγραφισ κα εμφανίηεται με τον ακόλουκο τρόπο ςτουσ εκπαιδευόμενουσ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 299/413

401 Εικόνα 6. Ρεριβάλλον εκπαιδευόμενου Περιβάλλον ςυγγραφισ Το περιβάλλον ςυγγραφισ του LAMS χωρίηεται ςε 3 κφρια μζρθ. Χϊροσ ςυγγραφισ (κεντρικό μζροσ οκόνθσ) Γραμμι εργαλείων διαχείριςθσ ακολουκίασ (πάνω μζροσ οκόνθσ) Εργαλειοκικθ δραςτθριοτιτων (αριςτερό μζροσ τθσ οκόνθσ) Ζνασ ςυγγραφζασ μπορεί να εκτελζςει τισ ακόλουκεσ ενζργειεσ ςτο περιβάλλον ςυγγραφισ: Να ςφρει εργαλεία ςτον χϊρο ςυγγραφισ Να ςυμπλθρϊςει τισ καρτζλεσ ιδιοτιτων με οδθγίεσ, περιεχόμενο, ερωτιςεισ, πθγζσ Να διαχειριςτεί τθσ δραςτθριότθτεσ και να δθμιουργιςει μεταβάςεισ μεταξφ τουσ Να διαγράψει δραςτθριότθτεσ και μεταβάςεισ Να αποκθκεφςει τθν ακολουκία Να κάνει προεπιςκόπθςθ τθσ ακολουκίασ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 300/413

402 Δηθόλα 1. Οζόλε ζπγγξαθήο ηνπ LAMS Ειδικότερα για τθν δθμιουργία ακολουκίασ ςζρνουμε (drag & drop) από τα εργαλεία δραςτθριοτιτων το επικυμθτό εργαλείο ςτον χϊρο δθμιουργίασ ακολουκίασ. Κακορίηουμε τισ μεταξφ τουσ μεταβάςεισ θ/και διακλαδϊςεισ με κλικ ςτα κουμπιά «μετάβαςθ» ι/και «ροι». Στθν επόμενθ εικόνα εμφανίηεται παράδειγμα μίασ ακολουκίασ δραςτθριοτιτων για τθ διδαςκαλία του Υλικοφ Εςωτερικοφ Υπολογιςτι ( ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 301/413

403 Εικόνα 2. Ακολουκία ςτθν οκόνθ ςυγγραφισ του LAMS Με διπλό κλικ ςτθν καρτζλα μίασ δραςτθριότθτασ μποροφμε να διαμορφϊςουμε κατάλλθλα το περιεχόμενο και τισ ρυκμίςεισ τθσ. Εικόνα 3. Οκόνθ προςκικθσ περιεχομζνου Για παράδειγμα για δραςτθριότθτεσ τφπου «Ρίνακασ Ανακοινϊςεων» υπάρχουν τρεισ διακζςιμεσ καρτζλεσ. Στθν καρτζλα «Βαςικά» ειςάγουμε το εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Στθν καρτζλα «Ρροχωρθμζνα» προςκζςουμε ζνα ςθμειωματάριο ςτο τζλοσ του Ρίνακα Ανακοινϊςεων όπωσ και να ειςάγουμε ςχετικζσ οδθγίεσ για τθ ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 302/413

404 χριςθ του από τουσ εκπαιδευόμενουσ. Εικόνα 4. Οκόνθ προςκικθσ ςθμειωματάριου με οδθγίεσ Στθν καρτζλα «Οδθγίεσ» ειςάγουμε οδθγίεσ για τθν εκπόνθςθ τθσ δραςτθριότθτασ είτε ςε απευκείασ ςφνδεςθ είτε χωρίσ ςφνδεςθ. Εικόνα 5. Οκόνθ προςκικθσ οδθγιϊν εκτζλεςθσ δραςτθριότθτασ Περιβάλλον εποπτείασ Ζνασ Επόπτθσ (κακθγθτισ-ςφμβουλοσ) μπορεί να επιτελζςει τισ παρακάτω ενζργειεσ Μπορεί να δθμιουργιςει ζνα νζο μάκθμα με κλικ ςτο κουμπί «προςκικθ μακιματοσ» και να επιλζξει μία ακολουκία δραςτθριοτιτων, τθν ομάδα εκπαιδευόμενων που κα προτακεί θ εκπόνθςι τθσ και τθν ζναρξθ διακεςιμότθτάσ τθσ. Να δει ςε ποιο ςθμείο βρίςκονται οι εκπαιδευόμενοι ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 303/413

405 Να ανατροφοδοτιςει-βελτιϊςεισ τισ δραςτθριότθτεσ και το περιεχόμενό τουσ Να εξάγει το φάκελο εργαςιϊν των εκπαιδευόμενων και να τισ βακμολογιςει. 7. ΧΡΗΗ Η.Τ. ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΩΝ ΓΙΑ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ («πξνζηηζέκελε αμία» θαη αληίινγνο, επηθπιάμεηο, πξνβιήκαηα) Για τθν διδαςκαλία του επιμορφωτικοφ ςεναρίου μασ κα χρειαςτεί εργαςτιριο πλθροφορικισ που ζχει πρόςβαςθ ςτο διαδίκτυο προκειμζνου οι επιμορφωμζνοι να ςυνδεκοφν με τουσ προτεινόμενου ιςτότοπουσ και να δοκιμάςουν διάφορα ςενάρια ακολουκιϊν τφπου LAMS που βρίςκονται ςε ελλθνικά και διεκνι αποκετιρια. Επιπρόςκετα είναι αναγκαία θ φπαρξθ ενόσ βιντεοπροβολζα προκειμζνου ο εκπαιδευτικόσ να παρουςιάςει τα εργαλεία και τθ χριςθ του LAMS ςτουσ εκπαιδευόμενουσ. Θ χριςθ του LAMS είναι διακεματικι. Ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να το χρθςιμοποιιςει ανεξαρτιτου μακιματοσ και διδαχκείςασ κεματικισ ενότθτασ. Αυτό το κακιςτά χριςιμο ςε όλα τα μακιματα που μπορεί να διδαχκοφν ςτθ δευτεροβάκμια εκπαίδευςθ. Θ εγκατάςταςθ του περιβάλλοντοσ μπορεί να γίνει τοπικά ςε υπολογιςτι του ςχολείου είτε να χρθςιμοποιθκεί ιδθ εγκατεςτθμζνο περιβάλλον όπωσ αυτό του ςχολικοφ δικτφου ι τθσ διεκνισ κοινότθτασ LAMS. Θ χριςθ από τουσ εκπαιδευόμενουσ του LAMS για τθ μελζτθ τουσ ενιςχφει το μακθςιακό αποτζλεςμα και ςυμβάλει ςτθν καλφτερθ ςυνεργαςία μεταξφ των εκπαιδευομζνων. 8. ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΕΙ ΣΩΝ ΜΑΘΗΣΩΝ/ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΔΤΚΟΛΙΩΝ ΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Δεν αναμζνονται ςθμαντικζσ δυςκολίεσ κατά τθν διδαςκαλία του ςεναρίου. Ωςτόςο ιδιαίτερθ ζμφαςθ ςτθν δθμιουργικι χριςθ του περιβάλλοντοσ από τουσ επιμορφοφμενουσ. 9. ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΤΜΒΟΛΑΙΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΜΕΣΑΣΟΠΙΗ ΘΕΩΡΗΣΙΚΑ ΘΕΜΑΣΑ - ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΘΟΡΤΒΟ Κατά τθν εκτζλεςθ του ςεναρίου εκτιμάται ότι δε κα υπάρξουν ςθμαντικά προβλιματα ςε ςχζςθ με τθν ταχφτθτα λειτουργίασ του Θ/Υ Λογιςμικοφ. Μία παράμετροσ που κα πρζπει να ελεγχκεί είναι όταν κα εγκαταςτακεί και τρζξει το πρόγραμμα ςε τοπικό υπολογιςτι αυτόσ κα πρζπει εκείνθ τθ ςτιγμι να μθν ζχει ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 304/413

406 ενεργοποιθμζνα εργαλεία τφπου torrent downloader, teamviewer κλπ γιατί υπάρχει ενδεχόμενο να μθν φορτωκεί ο εικονικόσ server που είναι απαραίτθτοσ για να τρζκει το LAMS. Tο διδακτικό ςυμβόλαιο δεν κα ανατραπεί διότι τα φφλλα εργαςίασ είναι απλά, ρεαλιςτικά και οδθγοφν το μακθτι λογιςμικό. βιμα βιμα ςτθν ομαλι εξοικείωςθ του με το 10. ΧΡΗΗ ΕΞΩΣΕΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Ξζνθ Βιβλιογραφία. Ενδεικτικά: Dalziel J. (2006). LAMS Teacher s guide. Available from Ελλθνικι Βιβλιογραφία Αναςταςίου Ε. (2009). Υποςτιριξθ ςυνεργατικϊν δραςτθριοτιτων μάκθςθσ με το περιβάλλον LAMS. Διπλωματικι εργαςία, Τμιμα Ρλθροφορικισ, Αριςτοτζλειο Ρανεπιςτιμιο Κεςςαλονίκθσ. Γιακουμάτου Τ. (2011). Συνεργατικι Μάκθςθ. Δίκτυο και Διδαςκαλία. Διακζςιμο από, Νίκοσ Αβοφρθσ (2005), Ειςαγωγι ςτθ Συνεργατικι Μάκθςθ υποςτθριηόμενθ από υπολογιςτι: από τθ Κεωρία ςτθ Διδακτικι Ρράξθ. Ραπαδάκθσ Σ. (2010) Ξεκινϊντασ με το Σφςτθμα Διαχείριςθσ Μακθςιακϊν Δραςτθριοτιτων (LAMS), ΕΑΡ. Διακζςιμο από Ραπαδάκθσ Σ. (2010). LAMS Οδθγόσ Επόπτθ, ΕΑΡ. Διακζςιμο από Ραπαδάκθσ Σ. (2010). Μικρόσ οδθγόσ ςυγγραφζα LAMS, ΕΑΡ. Διακζςιμο από Ραπαδάκθσ Σ. (2010). Σφςτθμα Διαχείριςθσ Μακθςιακϊν Δραςτθριοτιτων LAMS: Σχεδιαςμόσ και υλοποίθςθ μακθμάτων θλεκτρονικισ μάκθςθσ. Διακζςιμο από ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 305/413

407 Φακιολάκθσ Γ. (2010) Εργαλεία δραςτθριοτιτων LAMS, Διακζςιμο από LAMS.pdf Page J. (2012). Τα Κεμελειϊδθ για το LAMS 2.0, Διακζςιμο από ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΗ Συνεργατικι μάκθςθ είναι το βαςικό κεωρθτικό μοντζλο ςτο οποίο ςτθρίηεται το περιβάλλον αυτό. 12. ΕΠΙΗΜΑΝΗ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΒΟΛΩΝ Δε φαίνεται να ζχουμε. 13. ΟΡΓΑΝΩΗ ΣΗ ΣΑΞΗ ΕΦΙΚΣΟΣΗΣΑ ΧΕΔΙΑΗ Σν κάζεκα ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζε ζρνιηθό εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο. Οη εθπαηδεπόκελνη ζα εξγαζηνύλ αξρηθά αηνκηθά θαη ζηε ζπλέρεηα ζε νκάδεο ησλ δύν-ηξηώλ αηόκσλ αλά ειεθηξνληθό ππνινγηζηή. 14. ΕΠΕΚΣΑΕΙ/ΔΙΑΤΝΔEΕΙ ΣΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ Η ΣΩΝ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΩΝ Δεν προτείνονται. 15. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΗ ΦΤΛΛΩΝ ΕΡΓΑΙΑ Το 1 ο πρϊτο φφλλο εργαςίασ αφορά τθν κατανόθςθ τθσ χρθςιμότθτασ του LAMS αλλά και να γίνει αντιλθπτό το εφροσ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ που είναι διακζςιμο προσ χριςθ από τθν εκπαιδευτικι κοινότθτα του LAMS Το 2 ο φφλλο εργαςίασ αφορά τθν εγκατάςταςθ του LAMS τοπικά και τθν δθμιουργία μίασ απλισ ακολουκίασ δίνοντασ βάροσ περιςςότερο ςτο τεχνικό κομμάτι. Το 3 ο φφλλο εργαςίασ προχωρά ζνα βιμα παραπζρα, βοθκάει τον εκπαιδευόμενο ςτθν βακφτερθ κατανόθςθ των εργαλείων του περιβάλλοντοσ και ςυνειςφζρει ςτθν αποδοτικι εκπαιδευτικι χριςθ του εργαλείου. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 306/413

408 16. ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Τεςτ αυτοαξιολόγθςθσ (κλειςτοφ τφπου) 17. ΣΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ Κα παρουςιαςκεί το περιβάλλον LAMS και κα επιχειρθκεί θ βακφτερθ κατανόθςι χριςθσ του από τουσ επιμορφοφμενουσ. Κα δοκοφν φφλλα εργαςίασ τα οποία παρατίκενται παρακάτω. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 307/413

409 34. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 1 - Βιωματικι χριςθ του LAMS Δραςτθριότθτα 1 Σκοπόσ τθσ δραςτθριότθτασ είναι να γίνει αντιλθπτό από τουσ επιμορφοφμενουσ το εφροσ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ που μπορεί να βρει κάποιοσ ελεφκερο ςτο διαδίκτυο και να το χρθςιμοποιιςει ςτα δικά του μακιματα. Ρεριθγθκείτε για λεπτά ςτθν ακόλουκθ διεφκυνςθ: και δοκιμάςτε να κάνετε Preview ςε 2-3 ακολουκίεσ LAMS. Στισ ακολουκίεσ που κα δοκιμάςετε προςζξτε το εφροσ και τθ λειτουργία των χρθςιμοποιοφμενων δραςτθριοτιτων αλλά και πωσ εξυπθρετοφνε τον ςκοπό του κάκε μακιματοσ. Μπορείτε να δθμιουργιςετε το δικό ςασ λογαριαςμό ςτθ Διεκνι κοινότθτα. Δραςτθριότθτα 2 Αφοφ ζχετε ολοκλθρϊςει τθν προθγοφμενθ δραςτθριότθτα προςπακιςετε να απαντιςετε (αιτιολογϊντασ επαρκϊσ τθν απάντθςι ςασ) ςτισ ακόλουκεσ ερωτιςεισ: 4) Ροια κατά τθ γνϊμθ ςασ τα πλεονεκτιματα του LAMS ςτθν εκπαίδευςθ 5) Ροια τα πικανά μειονεκτιματα? 6) Ροιεσ πικανζσ χριςεισ ζχει το περιβάλλον ςτθν εκπαίδευςθ και πϊσ κα το χρθςιμοποιοφςατε ςε κάποιο μάκθμά ςασ; Στθ ςυνζχεια να γίνει ςυηιτθςθ επί των απαντιςεων μζςα ςτθν τάξθ παρακζτοντασ ο κάκε επιμορφοφμενοσ τισ ιδζεσ του και τθ γνϊμθ του. ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 308/413

410 35. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 2 Εγκατάςταςθ LAMS και ανάπτυξθ εκπαιδευτικοφ υλικοφ (Με χριςθ βαςικϊν εργαλείων) Δραςτθριότθτα 1 Ανοίξτε και εξερευνιςτε το περιεχόμενο των παρακάτω ςυνδζςμων προκειμζνου να προετοιμαςτείτε για τισ Δραςτθριότθτεσ 2 και 3: 1. Ξεκινϊντασ με το Σφςτθμα Διαχείριςθσ Μακθςιακϊν Δραςτθριοτιτων (LAMS): 2. Τοπικι εγκατάςταςθ LAMS: 3. Εργαλεία δραςτθριοτιτων LAMS: Δραςτθριότθτα 2 Συμβουλευόμενοι το υλικό από τον 2 ο τοπικά ςτον υπολογιςτι ςασ το LAMS. ςφνδεςμο τθσ δραςτθριότθτασ 1 εγκαταςτιςτε Δραςτθριότθτα 3 Μετά τθν εγκατάςταςθ του περιβάλλοντοσ ςυνδεκείτε ςε αυτό ωσ ςυγγραφζασ, επιλζξτε ζνα γνωςτικό αντικείμενο τθσ επιλογισ ςασ και δθμιουργιςτε μία νζα ακολουκία LAMS ςφμφωνα με τισ ακόλουκεσ προδιαγραφζσ Θ ακολουκία που κα δθμιουργιςετε να ζχει ζωσ 6 δραςτθριότθτεσ. Να κάνετε οπωςδιποτε χριςθ των ακόλουκων τφπων δραςτθριοτιτων: o o o o Ρίνακασ Ανακοινϊςεων Διαμοιραςμόσ Ρόρων Νοθτικόσ χάρτθσ Ερωτιςεισ πολλαπλϊν επιλογϊν ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 309/413

411 Επιπρόςκετα να γίνει ορκι χριςθ τθσ Μετάβαςθσ και χριςθ οισ διακλάδωςθσ. Το αποτζλεςμα να είναι παρόμοιο με αυτό του ακόλουκου ςχιματοσ Δομι ενδεικτικισ ακολουκίασ προσ ανάπτυξθ Προςοχι ςε αυτι τθ φάςθ δϊςτε ζμφαςθ ςτο τεχνικό κομμάτι περιςςότερο και όχι ςε αυτό κακεαυτό το εκπαιδευτικό υλικό που κα εμφανίηεται ςε κάκε δραςτθριότθτα. Αφοφ ολοκλθρωκεί θ ανάπτυξθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ να γίνει ςυηιτθςθ ςτθν τάξθ για τισ χριςεισ των τφπων δραςτθριοτιτων που χρθςιμοποιικθκαν από τουσ εκπαιδευόμενουσ. 36. ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 3 Πρακτικι εφαρμογι ςτο LAMS και δθμιουργία ολοκλθρωμζνου εκπαιδευτικοφ υλικοφ Δραςτθριότθτα 1 Σκοπόσ τθσ ςυγκεκριμζνθσ δραςτθριότθτασ είναι θ εκπαιδευτικι αξιοποίθςθ του περιβάλλοντοσ και θ αποδοτικι του χριςθ που κα οδθγιςει ςε βζλτιςτα εκπαιδευτικά αποτελζςματα. Χωριςτείτε ςε ομάδεσ των 2-3 ατόμων και επιλζξτε ζνα γνωςτικό αντικείμενο τθσ επιλογισ ςασ για το οποίο κα δθμιουργιςετε το ανάλογο εκπαιδευτικό υλικό ςτο LAMS. Ακολοφκωσ ξεκινιςτε τθ δθμιουργία του εκπαιδευτικοφ υλικοφ το οποίο να πλθρεί τισ ακόλουκεσ προδιαγραφζσ: o Να γίνει χριςθ δραςτθριοτιτων ΙΣΤΔ Γηόθαληνο - Γηεύζπλζε Δπηκόξθσζεο θαη Πηζηνπνίεζεο 310/413