Εισήγηση «Εφαρμογή Συστημάτων Διαχείρισης Ποιότητας στους τομείς παραγωγής τεχνικού έργου» Γιάννης Οικονομίδης, Μηχ. Μηχ/κος,

Transcript

1 Εισήγηση «Εφαρμογή Συστημάτων Διαχείρισης Ποιότητας στους τομείς παραγωγής τεχνικού έργου» Γιάννης Οικονομίδης, Μηχ. Μηχ/κος, Κυρίες και κύριοι, Αγαπητοί συνάδελφοι Η διαχείριση της ποιότητας με αναφορά στα πρότυπα ISO 9001/2000 σε μια σύγχρονη επιχείρηση αποτελεί κυρίως απαίτηση που πλέον την «επιβάλει» η ίδια η αγορά και όχι υποχρέωση που προκύπτει από το νομοθετικό πλαίσιο της χώρας ή της Ευρωπαικής Ενωσης. Η εγκατάσταση και εφαρμογή Συστημάτων Διαχείρισης Ποιότητας στις Ελληνικές επιχειρήσεις έχει βελτιώσει σημαντικά το ποιοτικό επίπεδο της μελέτης και παραγωγής των βιομηχανικών προιόντων, των παρεχομένων υπηρεσιών αλλά και των κατασκευαστικών έργων. Ταυτόχρονα έχει επιβάλλει κανόνες και διαδικασίες που βοήθησαν και βοηθούν σημαντικά το σύνολο των επιχειρηματικών κλάδων στην βελτίωση της οργάνωσης και της απόδοσής τους. Είναι σαφές ότι έχουμε περάσει πλέον από την εποχή της εφαρμογής του κλασικού «Ελέγχου Ποιότητας» στις δεκαετίες 80 και 90, στην εποχή της «Διαχείρισης της Ποιότητας». Η «Διαχείριση της Ποιότητας» βλέπει πλέον την προσπάθεια επίτευξης ποιότητας ως μια λειτουργική διαδικασία η οποία είναι οργανικά και αναπόσπαστα ενταγμένη στην συνολική παραγωγική διαδικασία και όχι ως μια διαδικασία η οποία τρέχει παράλληλα και ανεξάρτητα από αυτή. Το τελευταίο είναι πολύ σημαντικό γιατί αν τα συστήματα διαχείρισης ποιότητας δεν είναι οργανικά ενταγμένα μέσα στην διαδικασία παραγωγής τότε είναι σίγουρο ότι θα σβήσουν ή με άλλα λόγια δεν θα αντέξουν στο χρόνο. Οσο πιο γρήγορα το τελευταίο γίνει κατανοητό από τις διοικήσεις των επιχειρήσεων τόσο πιο σύντομα τα συστήματα θα επιτελέσουν τον ρόλο τους ως καθημερινά εργαλεία δουλειάς. Πρέπει επίσης να σημειωθεί οτι είναι πολύ σημαντικό πλέον το γεγονός ότι στις απαιτήσεις των προτύπων Διαχείρισης της Ποιότητας ISO 9001/2000, έχει ενταχθεί και η απαίτηση μέτρησης της αποτελεσματικότητας τους. Κατ αυτή την έννοια, δεν αρκεί μόνον να παράγουμε ένα έργο ή ένα προιόν με ποιοτικά χαρακτηριστικά, αλλά η διεργασία αυτή πρέπει να γίνεται με τον αποδοτικότερο κατά συνέπεια και οικονομικότερο τρόπο. Οι μεγάλες επιχειρήσεις λειτούργησαν ως κινητήριος μοχλός στην διαμόρφωση μιας νέας επιχειρηματικής κουλτούρας και εφαρμόζουν ήδη συστήματα διαχείρισης ποιότητας εδώ και μια δεκαπενταετία περίπου. Αυτό μαζί με τα κίνητρα που δόθηκαν από την πολιτεία στα πλαίσια της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των Ελληνικών επιχειρήσεων και των ΚΠΣ, ώθησαν και τις μικρές πλέον επιχειρήσεις στην εγκατάσταση τέτοιων συστημάτων, γεγονός που σηματοδοτεί και μια συνολική τάση αλλαγής επί τα βελτίω της επιχειρηματικής κουλτούρας. Στο ερώτημα τα έργα που κατασκευάζονται είναι ποιοτικά ; Η απάντηση δεν είναι μονοσήμαντη. Τα τελευταία χρόνια υπήρξε σημαντική βελτίωση της ποιότητας των βασικών δομικών υλικών, του τσιμέντου, του σκυροδέματος και του σιδήρου. Παρουσιάστηκε ραγδαία ανάπτυξη και εφαρμογή Συστημάτων Διαχείρισης Ποιότητας με τα πρότυπα ISO 9001/2000 και πιστοποίηση Φορέων Διαχείρισης, Εργοληπτικών 1

2 Εταιριών και Μελετητικών Γραφείων. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι ξεκίνησε ήδη η εφαρμογή της οδηγίας 89/106. Παρόλα αυτά η κατάσταση που επικρατεί σήμερα μπορεί να αξιολογηθεί σε τρία επίπεδα Επίπεδο 1 ο Μεγάλα Δημόσια Εργα Εδώ τα πράγματα είναι περισσότερο θετικά. Η τεκμηρίωση δε του παραπάνω φαίνεται από τους ίδιους τους αριθμούς. Με το πλέγμα των μέτρων και διαδικασιών ελέγχου ποιότητας που εφαρμόσθηκαν τα ποσοστά αστοχιών στο σύνολο της παραγωγής του δημόσιου τεχνικού έργου στην χώρα από το 46% το 1996 περιορίστηκαν στο 17% το 2003 και τα στοιχεία βαίνουν συνεχώς μειούμενα. Η υιοθέτηση και εφαρμογή Συστημάτων έχει βελτιώσει σημαντικά το ποιοτικό επίπεδο της μελέτης, των υλικών και κατασκευής των τεχνικών έργων, και ταυτόχρονα έχει επιβάλλει κανόνες και διαδικασίες που βοήθησαν και βοηθούν σημαντικά τον κλάδο στην βελτίωση της οργάνωσης του. Επιτρέψτε μου να σημειώσω για εκείνους που βλέπουν τα Συστήματα με κριτικό πολλές φορές και όχι λίγες φορές με δύσπιστο μάτι, δίνοντας έμφαση στον «τύπο» και όχι στην ουσία των απαιτήσεων και του τρόπου λειτουργίας ενός ΣΔ, ότι τα ΣΔΠ είναι ένα εργαλείο Διοίκησης και υπό αυτή την έννοια δεν αρκούν από μόνα τους για δώσουν τα επί της ουσίας αποτελέσματα όπως εκείνοι πιθανόν να ανέμεναν. Σε αυτό τον τομέα και η συμβολή των Φορέων Πιστοποίησης ήταν και είναι σημαντική, και τούτο γιατί οι επιθεωρήσεις πέραν από την ουσιαστική δουλειά των ελέγχων έδωσαν την δυνατότητα να παρουσιασθούν και επί της ουσίας τα πραγματικά οφέλη της εφαρμογής των συστημάτων στην πράξη. Η εκπόνηση και εφαρμογή Προγραμμάτων Ποιότητας Έργου «αναγκάζει» πλέον τον κατασκευαστή και τον μελετητή να αναλύσουν πλήρως το έργο και να συσχετίσουν τις επιμέρους δραστηριότητες με τις απαιτήσεις των Συστημάτων Διαχείρισης Ποιότητας (Έντυπα Καταγραφών, Έντυπα Ελέγχων, Όρια αποδοχής, εργαστηριακοί έλεγχοι, Άρθρα της Σύμβασης, Προδιαγραφές, χρόνος περαίωσης, προδιαγραφές προμηθευόμενων υλικών κλπ.) σε ένα ενιαίο οργανικό σύνολο διαχείρισης του έργου. Με απλά λόγια ένας κατασκευαστής που γνωρίζει όλες τις παραμέτρους του έργου, που γνωρίζει το σύνολο των διεπαφών και αλληλεξαρτήσεων του έργου, που κατέχει την τεχνολογική γνώση για αντιμετωπίσει τις δυσκολίες του, και έχει αποτελεσματική οργανωτική συγκρότηση δεν μπορεί παρά να παράγει ποιότητα, και ποιοτικά έργα, σύμφωνα με τις απαιτήσεις των προδιαγραφών που τίθενται από την σύμβαση του. Ειδικότερα επισημαίνεται ότι ο θεσμός των Οίκων Ποιοτικού Ελέγχου (ΟΠΕ, με όλες τις εκδοχές που κατά καιρούς εμφανίσθηκαν, ήταν επιτυχής και εκτιμούμε οτι όχι μόνον πρέπει να συνεχισθεί αλλά και να επεκταθεί στο σύνολο πλέον του παραγόμενου δημόσιου έργου στη χώρα μας. Και τούτο διότι η συστηματική παρουσία επιθεωρητών επί τόπου κατά την παραγωγή του έργου δίνει την δυνατότητα να παρουσιασθεί στις Δ/νουσες Υπηρεσίες των έργων, και στους ίδιους τους κατασκευαστές, τόσο η διαδικασία των ελέγχων, όσο και η μεθοδολογία αναφοράς σε πρότυπα, προδιαγραφές, διαδικασίες δοκιμών, αξιολόγησης αποτελεσμάτων ελέγχων, τεκμηρίωσης ευρημάτων ελέγχων, μεθοδολογία ανάπτυξης διορθωτικών ενεργειών και επανελέγχων, κλπ. 2

3 Νομίζω οτι θα συμφωνήσετε μαζί μου στο οτι η διενέργεια ελέγχων και δοκιμών στον κατάλληλο χρόνο, όταν η αστοχία είτε βρίσκεται στη γέννησή της, είτε γρήγορα εντοπίζεται, εξοικονομεί κόστος και περιορίζει χρόνους, παράγοντες σημαντικότατους για την επιτυχία της κατασκευής. Σημαντικό επίσης βαθμό στην βελτίωση της ασφάλειας αυτή τη φορά του κατασκευαστικού εξοπλισμού, έπαιξε και παίζει ο κανονισμός Ελέγχων Ανυψωτικών Μηχανημάτων, αναφέρομαι στην Υπουργική Απόφαση 15085/593 από 25/8/2003 που αποτελεί πλέον υποχρεωτική νομοθεσία και Αρμοδιότητα που πέρασε πλέον σε διαπιστευμένους Φορείς Ελέγχου. Ετσι λοιπόν σήμερα ελέγχονται οι ανυψωτικοί γερανοί, οι οικοδομικοί γερανοί, οι αντλίες σκυροδέματος, εκσκαφείς, καλαθοφόρα κλπ. ως προς την καταλληλότητά τους έναντι κινδύνων ατυχήματος. Επίπεδο 2 ο Μεσαία και Μικρά Δημόσια Εργα Εδώ τα πράγματα είναι μάλλον θολά. Θα μπορούσα να πω οτι σε αυτό μπορεί κανένας να δεί όλες τις παραλλαγές: πολύ καλά έργα (πάντα στο επίπεδο της ποιότητας και της συμφωνίας τους με τις απαιτήσεις των προδιαγραφών), έργα με οριακή συμφωνία με τις προδιαγραφές, αλλά και έργα με φτωχό αποτέλεσμα στην παραγόμενη ποιότητα. Τι σημαίνει αυτό. Τουλάχιστον δεν έχει περάσει σε όλη την κλίμακα των παραγόντων αυτού του Επιπέδου ο συστηματικός και ενδελεχής έλεγχος όλων των σταδίων μιας κατασκευής. Φτωχή οργανωτική συγκρότηση, περιορισμένες τεχνικές δεξιότητες αλλά και ταυτόχρονα επιβλέπουσες υπηρεσίες με σοβαρές ελλείψεις σε στελεχιακό δυναμικό επίβλεψης κατασκευής και εργαλεία διαχείρισης. Επίπεδο 3 ο Ιδιωτικά Εργα Η κατάσταση μοιάζει να είναι μάλλον χαοτική. Προσομοιάζει με τα χαρακτηριστικά τού προηγούμενου επιπέδου αλλά το κοντράστ είναι πιο έντονο. Δηλαδή έχουμε περιπτώσεις εξαιρετικά υψηλού ποιοτικού αποτελέσματος, αλλά και ταυτόχρονα περιπτώσεις με εξαιρετικά φτωχό ποιοτικό αποτέλεσμα κυρίως διότι η εφαρμογή των συστημάτων δεν γίνεται ως καθημερινό εργαλείο δουλειάς αλλά μόνον ως επικοινωνιακό εργαλείο. Συνέπεια του παραπάνω είναι το γεγονός ότι ενώ το κόστος της κατασκευής διαρκώς αυξάνεται, τα ενσωματούμενα υλικά είναι διαρκώς και ακριβότερα, η αύξηση αυτή δεν έχει το ανάλογο αντίκτυπο στην ποιότητα κατασκευής των κτιρίων. Κατά συνέπεια ως ενδεικτικές δυσλειτουργίες σημειώνονται τα ακόλουθα: Η τεκμηρίωση της διαχείρισης της ποιότητας είναι από ανεπαρκής έως ανύπαρκτη Ο έλεγχος των μελετών είναι ανεπαρκέστατος Οι αναγκαίοι έλεγχοι στην κατασκευή δεν αναπτύσσονται μεθοδικά και σε όλες τις φάσεις της παραγωγικής διαδικασίας, Ο εντοπισμός των αστοχιών είναι περιορισμένος, η δε διαχείριση των αστοχιών, όταν εντοπίζονται, δεν υπακούει σε συμφωνημένους κανόνες που οδηγούν με τις ανάλογες διορθωτικές και προληπτικές ενέργειες στην εξάλειψή τους Οι Εσωτερικές επιθεωρήσεις είναι «τύποις» και όχι ουσίας χωρίς την καταγραφή των απαραιτήτων αντικειμενικών ευρημάτων που αναδεικνύουν και τον ρόλο των εσωτερικών επιθεωρήσεων σε ένα έργο. Κατά συνέπεια ο δρόμος για την βελτίωση της παραγόμενης ποιότητας είναι ακόμη μακρύς και δύσκολος. Επιβάλλεται να γίνουν μια σειρά από δράσεις και ενέργειες που αποτελούν ταυτόχρονα και επείγουσες υποχρεώσεις της Ελληνικής πλευράς στα πλαίσια 3

4 της Ε.Ε. Επιβάλλεται να βελτιωθεί η κατασκευαστική κουλτούρα του ιδιωτικού τεχνικού έργου Τα θέματα που αφορούν στην εφαρμογή της οδηγίας 89/106 για τα δομικά υλικά και αποτελούν επείγουσα απαίτηση προσαρμογής της Ελληνικών επιχειρήσεων παραγωγής δομικών υλικών στις απαιτήσεις των προδιαγραφών των Ευρωπαικών θα τα παρουσίασει ο κ. Δρακούλης και έτσι σταματώ εδώ. Σημειώνω όμως ότι για την εφαρμογή των Ευρωπαικών αυτών προτύπων απαιτείται σε μεγάλο βαθμό τόσο η ύπαρξη πιστοποιημένων συστημάτων διαχείρισης ποιότητας κατά το πρότυπο ISO 9001/2000 που θα λειτουργούν ως αναγκαίο υπόβαθρο, απαιτούνται έλεγχοι και δοκιμές, με ή χωρίς την παρουσία τρίτου μέρους και απαιτούνται διαπιστευμένα εργαστήρια για την διενέργειά των ελέγχων και δοκιμών. Κατά συνέπεια απαιτείται το σύνολο των δομών ποιότητας της χώρας, Οργανισμός τυποποίησης, Φορείς Πιστοποίησης, Εργαστήρια, Εθνικό Συμβούλιο Διαπίστευσης, Ινστιτούτο Μετρολογίας. Ωστόσο δράττομαι της ευκαιρίας να πω δυό λόγια για το Μητρώου Κατασκευαστών Ιδιωτικών Εργων. Μητρώο Κατασκευαστών Ιδιωτικών Εργων (ΜΗ.Κ.Ι.Ε) Η δημιουργία του Μητρώου Κατασκευαστών Ιδιωτικών Εργων (ΜΗ.Κ.Ι.Ε) φαίνεται ότι είναι πλέον επιτακτική ανάγκη πρώτης προτεραιότητας. Η δημιουργία του Μητρώου, σύμφωνα και με τις προτάσεις του ΤΕΕ/ΤΚΜ, θα επιβάλλει ένα πρώτο πλαίσιο κανόνων στην παραγωγή του ιδιωτικού έργου, κανόνων μέσα στους οποίους θα περιλαμβάνεται πλέον η υιοθέτηση προδιαγραφών και προτύπων, ο έλεγχος της εφαρμογής της εφαρμογής τους, η υιοθέτηση κανόνων ορθής διαχείρισης του τεχνικού έργου, η κάλυψη των απαιτήσεων σε στελεχιακό δυναμικό και με κατάλληλη επάρκεια, η αξιολόγηση και ο έλεγχος των υπεργολάβων κλπ. Το ΤΕΕ οφείλει να διαμορφώσει κανόνες και ρόλους για την παραγωγή του ιδιωτικού τεχνικού έργου που διαρκώς θα βελτιώνουν την παραγόμενη ποιότητα των κατασκευών στη χώρα μας. Στους κανόνες αυτούς εντάσσονται και προτάσεις για την πιστοποίηση της επάρκειας των φυσικών προσώπων τεχνιτών που συμμετέχουν στην παραγωγή του τεχνικού έργου. Εάν το ΤΕΕ θέλει να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξυγίανση των παραπάνω δομών πρέπει να συστήσει Φορέα Πιστοποίησης Τεχνικών Επαγγελμάτων κατά τις απαιτήσεις του διεθνούς προτύπου ISO/IEC 17024:2003. Ως τεχνικά επαγγέλματα προσδιορίζονται όλα τα τεχνικά επαγγέλματα που απαιτούνται για την παραγωγή τεχνικού και βιομηχανικού έργου (υδραυλικοί, θερμουδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι, ψυκτικοί, ηλεκτροσυγκολλητές, σιδεράδες, μπετατζήδες, καλουπατζήδες, σοβατζήδες, τουβλάδες, ελαιοχρωματιστές, μονωτές κλπ.). Κατά συνέπεια οι Διπλωματούχοι Μηχανικοί που επί της ουσίας έχουν και την συνολική ευθύνη για την υλοποίηση της κατασκευής σύμφωνα με τις οριζόμενες προδιαγραφές, στον προκαθορισμένο χρόνο και στο εκτιμηθέν κόστος, θα πρέπει να προτείνουν ένα 4

5 αξιόπιστο, ανεξάρτητο, σύστημα αξιολόγησης της τεχνικής επάρκειας των τεχνιτών που συμμετέχουν στην κατασκευή. Η επιτυχία του εγχειρήματος προϋποθέτει ένα αναγνωρισμένο νομικό πρόσωπο του οποίου οι δραστηριότητες και συμφέροντα δεν πρέπει να έρχονται σε αντίθεση με την αμεροληψία της πιστοποίησης. Η Αξιοποίηση των δομών του ΙΕΚΕΜ ΤΕΕ και ΙΟΚ Ο Νέος Φορέας Πιστοποίησης Τεχνικών Επαγγελμάτων είναι βέβαιον ότι μπορεί να αξιοποιήσει τις δυνατότητες του Ινστιτούτου Οικονομίας Κατασκευών. Υπό αυτό το πρίσμα το ΙΟΚ μπορεί να συμμετέχει στις τεχνικές επιτροπές, για την σύνταξη των απαιτήσεων προδιαγραφών και κριτηρίων, για την πιστοποίηση της επάρκειας των υποψηφίων κάθε ειδικότητας τεχνικού επαγγέλματος. Παράλληλα μπορεί να εκδίδει ορθές πρακτικές υπό την μορφή οδηγιών εργασίας για την εκτέλεση συγκεκριμένων εργασιών, ανά τεχνική ειδικότητα, αλλά και εκλαικευμένα κείμενα για την εύκολη κατανόηση των προτύπων, των απαιτήσεων των ελέγχων και δοκιμών, καθώς των απαιτήσεων των συστημάτων διαχείρισης ποιότητας από τους τεχνίτες - φυσικά πρόσωπα της κάθε ειδικότητας. Το ΙΕΚΕΜ ΤΕΕ στη βάση των απαιτήσεων των προδιαγραφών για την πιστοποίηση φυσικών προσώπων τεχνικών, θα μπορούσε να σχεδιάζει εκπαιδευτικά επιμορφωτικά προγράμματα τα οποία και να προσφέρει στα φυσικά πρόσωπα -τεχνικούς όλων των τεχνικών επαγγελμάτων. Η εμπλοκή όλων των παραπάνω «θεσμικών εργαλείων» του ΤΕΕ, με τον ένα ή άλλο τρόπο, στην πιστοποίηση των τεχνικών επαγγελμάτων, είναι βέβαιον ότι έχει ιδιαιτέρως θετικά αποτελέσματα για τον επιδιωκόμενο στόχο που είναι η βελτίωση της ποιότητας των κατασκευών στη χώρα μας και ανάδειξη του καθοριστικού ρόλου του ΤΕΕ σε αυτό. Η δημιουργία αμοιβαίων σχέσεων αναγνώρισης Διπλωματούχων μηχανικών και Τεχνικών όλων των ειδικοτήτων Η ανάληψη τέτοιων πρωτοβουλιών από την πλευρά του ΤΕΕ, αναδεικνύει τον ηγετικό του ρόλο στην κοινωνία και στον τεχνικό κλάδο, συμβάλει στην αναβάθμιση των τεχνικών επαγγελμάτων και δίνει αξιοπιστία στην διαδικασία πιστοποίησης των φυσικών προσώπων που τα εκτελούν. Από την άλλη πλευρά οι συνάδελφοι μηχανικοί που βρίσκονται τους κλάδους της παραγωγής τεχνικού και βιομηχανικού έργου μπορούν να είναι σίγουροι ότι τα πιστοποιητικά επάρκειας τεχνικού επαγγέλματος έχουν αξιοπιστία και αντιπροσωπεύουν την ουσία που επιζητά η ποιότητα των κατασκευών. Οι παραπάνω διεργασίες είναι βέβαιον οτι εγκαθιστούν δεσμούς αμοιβαίας αναγνώρισης μεταξύ μηχανικού και τεχνίτη προς όφελος της ποιότητας, του κόστους και του χρόνου ολοκλήρωσης μιας κατασκευής. Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί συνάδελφοι, Το Τ.Ε.Ε. αναγνωρίζοντας την ολοένα και μεγαλύτερη σημασία της Τυποποίησης, των Κανόνων, των Προδιαγραφών και της Ποιότητας στη Παγκόσμια, Ευρωπαϊκή και Εθνική οικονομική δραστηριότητα, ανακήρυξε το έτος 2008 ως "Έτος Τυποποίησης, Κανόνων και Προδιαγραφών" και φυσικά έχει σημαντική συνεισφορά στην δημιουργία κατάλληλων προυποθέσεων για την βελτίωση του επιπέδου ποιότητας του τεχνικού έργου στην χώρα μας. Προτρέπω λοιπόν όλους τους συναδέλφους να επισκεφθούν την 5

6 ιστοσελίδα του ΤΕΕ και δουν μέρος της δουλειάς που έγινε κυρίως στον τομέα των δομικών υλικών. Συνάδελφοι σταματώ εδώ. Τα υπόλοιπα στην συζήτηση που θα ακολουθήσει Σας ευχαριστώ πολύ 6