ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΣΜΖΜΑ ΓΑΛΛΗΚΖ ΓΛΧΑ ΚΑΗ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ ΚΑΣΔΤΘΤΝΖ: ΓΗΓΑΚΣΗΚΖ ΣΧΝ ΓΛΧΧΝ ΚΑΗ ΓΛΧΗΚΖ ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑ

Transcript

1 ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΣΜΖΜΑ ΓΑΛΛΗΚΖ ΓΛΧΑ ΚΑΗ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ ΚΑΣΔΤΘΤΝΖ: ΓΗΓΑΚΣΗΚΖ ΣΧΝ ΓΛΧΧΝ ΚΑΗ ΓΛΧΗΚΖ ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑ Ζ ζπκβνιή ησλ ηερλνινγηψλ ζηε δηδαζθαιία/εθκάζεζε ησλ μέλσλ γισζζψλ ζε άηνκα κε δπζιεμία» ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ηεο Διέλεο αθθά Σξηκειήο ζπκβνπιεπηηθή επηηξνπή: Παλαγηψηεο Παλαγησηίδεο (Δπηβιέπσλ) Α. Ν. πκεσλίδνπ - Υξηζηίδνπ Παλαγηψηεο Αξβαλίηεο ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ, ΝΟΔΜΒΡΗΟ 2013

2 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΔΗΑΓΩΓΖ... 3 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Ζ ΓΤΛΔΞΗΑ Οξηζκνί πκπηψκαηα Αηηίεο Ο λεπξνκνξθνινγηθφο γελφηππνο Ζ Γελεηηθή βάζε ηεο δπζιεμίαο Μέζνδνη αλαδήηεζεο αηηηψλ Δπηπξφζζεηεο δηαηαξαρέο θαη δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα δπζιεθηηθά άηνκα Αληηκεηψπηζε Σερληθέο Αληηκεηψπηζεο Αληηκεηψπηζε ηεο δπζιεμίαο κέζσ ηεο εθπαίδεπζεο ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΤΓΚΡΗΖ ΑΓΓΛΟΦΩΝΩΝ ΚΑΗ ΔΛΛΖΝΟΦΩΝΩΝ ΓΤΛΔΚΣΗΚΩΝ Γπζθνιίεο εθκάζεζεο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο απφ ειιελφθσλνπο δπζιεθηηθνχο Παξαδείγκαηα δξαζηεξηνηήησλ γηα ηελ εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζε δπζιεθηηθά παηδηά ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΩΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ ΔΠΗΛΟΓΟ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 66

3 3 ΕΙΑΓΩΓΗ Ζ δπζιεμία επεξεάδεη ηε δσή εθαηνκκπξίσλ αλζξψπσλ ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν (παηδηψλ θαη ελειίθσλ), κε ζνβαξέο θνηλσληθέο, εθπαηδεπηηθέο θαη ςπρνινγηθέο ζπλέπεηεο γηα απηνχο. Δθδειψλεηαη ζηα πξψηα ρξφληα θνίηεζεο ηνπ παηδηνχ ζην δεκνηηθφ ζρνιείν θαη εληνπίδεηαη σο κηα απξφζκελε δπζθνιία κάζεζεο ζηελ αλάγλσζε θαη ζηε γξαθή, ζε παηδηά κε θαλνληθή ή αλψηεξε επθπΐα πνπ κέρξη ηφηε δελ έδεηρλαλ θαλέλα ζεκάδη απνθιίλνπζαο δεμηφηεηαο. Ζ δπζιεμία νθείιεηαη ζε λεπξνινγηθή δηαηαξαρή πνπ δελ επεξεάδεηαη απφ ην θιηκαηηθφ ή θνηλσληθνπνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ. Αλ θαη ε αθξηβήο αηηία ηεο δπζιεμίαο παξακέλεη άγλσζηε, θαίλεηαη φηη ζρεηίδεηαη κε δπζιεηηνπξγία ζπγθεθξηκέλσλ πεξηνρψλ ηνπ εγθεθάινπ, ν νπνίνο είλαη θαηά ηα άιια θπζηνινγηθφο. Ζ αθξηβήο ζέζε ησλ δπζιεηηνπξγνχλησλ θπθισκάησλ ηνπ εγθεθάινπ δελ έρεη εληνπηζηεί αθφκε κε αθξίβεηα. χκθσλα φκσο κε επηζηεκνληθέο έξεπλεο ζε δπζιεθηηθά άηνκα θαζψο θαη απφ πεηξακαηηθά δεδνκέλα, εληζρχεηαη ε πεπνίζεζε φηη ε δπζιεμία νθείιεηαη ζε θινηψδε εγθεθαιηθή κηθξνδπζγελεζία ζπγθεθξηκέλσλ πεξηνρψλ ηνπ εγθεθάινπ. Ζ παξνχζα εξγαζία δελ απνηειεί αληηθείκελν έξεπλαο ή κειέηεο ηεο ηαηξηθήο αιιά ν ζηφρνο ηεο είλαη λα παξνπζηάζεη κε κηα γεληθή ζεψξεζε ην πξφβιεκα ηεο δπζιεμίαο, ηα ζπκπηψκαηα θαη ηηο αηηίεο, θαζψο θαη ηνπο ηξφπνπο αληηκεηψπηζεο ηεο. Δζηηάδεη θπξίσο ζηε δπζθνιία ησλ παηδηψλ κε δπζιεμία ζηελ εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο θαη παξνπζηάδεη κε πνηνπο ηξφπνπο κπνξεί λα αληηκεησπηζηεί κε ηε ρξήζε θπξίσο ησλ πνιπκέζσλ. Σα λέα ηερλνινγηθά κέζα πξνζθέξνπλ ζηε ζεκεξηλή επνρή πνιιέο δπλαηφηεηεο ζηα δπζιεθηηθά παηδηά πνπ ζέινπλ λα κάζνπλ ηελ αγγιηθή γιψζζα, λα ηελ δηδαρηνχλ απνηειεζκαηηθά. Μέζα απφ ηα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα πνπ έρνπλ ζρεδηαζηεί εηδηθά γηα παηδηά πνπ αληηκεησπίδνπλ καζεζηαθέο δπζθνιίεο, ηα παηδηά απηά έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αθνκνηψζνπλ ηε λέα γλψζε, κε ηξφπνπο πνπ ζπλδπάδνπλ ηελ ςπραγσγνχ κε ηε κάζεζε θαη δηεπθνιχλνπλ ζηελ νπζηαζηηθή αθνκνίσζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο. Σα πξνγξάκκαηα απηά ζπλδπάδνπλ θείκελν κε εηθφλεο, δηαδξαζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη εθπαηδεπηηθέο αζθήζεηο πνπ

4 4 επηζηξαηεχνπλ ηηο πεξηζζφηεξεο αηζζήζεηο ησλ παηδηψλ, φπσο ηελ φξαζε, ηελ αθνή θαη ηελ αθή. Έηζη, εθηφο απφ ην ζεσξεηηθφ πιαίζην πνπ εμεγεί επηζηεκνληθά ην θαηλφκελν ηεο δπζιεμίαο, ε εξγαζία ζπγθξίλεη ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη ειιελφθσλνη θαη αγγιφθσλνη καζεηέο, εληνπίδεη ηηο δπζθνιίεο εθκάζεζεο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο απφ ειιελφθσλνπο δπζιεθηηθνχο θαη παξνπζηάδεη θάπνηεο κεζφδνπο εθκάζεζεο ηεο αγγιηθήο κέζα ζηελ ηάμε θαη παξνπζηάδεη αλαιπηηθά ηηο λέεο ηερλνινγίεο πνπ θπθινθνξνχλ πιένλ ζηελ αγνξά, νη νπνίεο ρξεζηκνπνηνχληαη απφ εθπαηδεπηηθνχο θαη δηδαθηηθνχο νξγαληζκνχο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο δπζιεμίαο γεληθά, ελψ εηδηθά κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ ζηε εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο απφ ειιελφθσλνπο δπζιεθηηθνχο. Ζ παξνχζα εξγαζία απνηειείηαη απφ ηέζζεξα θεθάιαηα. ην πξψην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ην θαηλφκελν ηεο δπζιεμίαο, νη δηεζλείο επηζηεκνληθνί νξηζκνί, ηα ζπκπηψκαηα θαη νη αηηίεο πνπ ηελ πξνθαινχλ, θαζψο επίζεο νη επηπξφζζεηεο δηαηαξαρέο θαη δπζθνιίεο πνπ ζπλνδεχνπλ ηε δπζιεμία θαη νη ηξφπνη αληηκεηψπηζεο ηεο, δίλνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ εθπαίδεπζε. ην δεχηεξν θεθάιαην γίλεηαη ζχγθξηζε κεηαμχ αγγιφθσλσλ θαη ειιελφθσλσλ δπζιεθηηθψλ θαη εληνπίδνληαη νη δπζθνιίεο εθκάζεζεο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο απφ ειιελφθσλνπο δπζιεθηηθνχο. ην ηξίην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη νη λέεο ηερλνινγίεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο δπζιεμίαο θαη ζην ηέηαξην θεθάιαην γίλεηαη κηα ζπλνπηηθή ζπδήηεζε ησλ φζσλ έρνπλ εηπσζεί. ην ζεκείν απηφ ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή κνπ θ. Π. Παλαγησηίδε γηα ηελ ππνκνλή πνπ έδεημε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθπφλεζεο ηεο εξγαζίαο κνπ θαη ηελ πνιχηηκε θαζνδήγεζε ηνπ, ηνλ θαζεγεηή θ. Γ. Παπιίδε γηα ηηο πνιχηηκεο ζπκβνπιέο ηνπ, ηελ νηθνγέλεηα κνπ γηα ηελ ζηήξημε πνπ κνπ παξέρεη ζε φια ηα ζεκαληηθά βήκαηα θαη ηηο επηινγέο ηεο δσήο κνπ, θαζψο επίζεο θαη ηε θίιε κνπ Εσή Θάλνπ γηα ηε ζπκπαξάζηαζή ηεο.

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 5 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1: Η ΔΤΛΕΞΙΑ Με ηνλ φξν δπζιεμία λννχληαη γεληθά νη καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζηελ αθξηβή θαη επρεξή αλαγλψξηζε ησλ ιέμεσλ θαη νη ρακειέο ηθαλφηεηεο νξζνγξαθίαο θαη απνθσδηθνπνίεζεο. Οη δπζθνιίεο απηέο ηππηθά πξνέξρνληαη απφ αλεπάξθεηα ζην θσλνινγηθφ ζηνηρείν ηνπ ιφγνπ, γεγνλφο πνπ ζπρλά δελ αλακέλεηαη εάλ ιάβεη θαλείο ππφςε ηηο γλσζηηθέο ηθαλφηεηεο ηνπ παηδηνχ θαη ηηο δηδαθηηθέο παξνρέο πνπ ηνπ πξνζθέξνληαη. Γεπηεξνγελείο ζπλέπεηεο ηεο αλεπάξθεηαο απηήο κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ πξνβιήκαηα ζηελ θαηαλφεζε θαη λα πεξηνξίδνπλ ηηο εκπεηξίεο αλάγλσζεο, κε απνηέιεζκα λα κελ αλαπηχζζεηαη επαξθψο ην ιεμηιφγην αιιά θαη ε γλψζε γεληθφηεξα. Δικόνα 1: σημαηική απεικόνιζη ηων επιδπάζεων πος θέπει η δςζλεξία ζηο άηομο. 1 1 Πηγή Δικόναρ 1: w=category&layout=blog&id=38&itemid=165&lang=en.

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 6 Οη επηπηψζεηο ηεο δπζιεμίαο κπνξνχλ φπσο είλαη θπζηθφ λα επεθηαζνχλ πέξα απφ ηα φξηα ηεο ζρνιηθήο ηάμεο θαη λα επεξεάζνπλ ην άηνκν ζε φια ηα επίπεδα ηεο πξνζσπηθήο, θνηλσληθήο θαη ζπλαηζζεκαηηθήο ηνπ δσήο, θαζψο θαη ηελ πγεία ηνπ. H εηπκνινγία ηνπ φξνπ δπζιεμία είλαη παξαπιαλεηηθή, δηφηη ην άηνκν δελ έρεη δπζθνιία ζην λα κηιήζεη ζσζηά ή λα εθθέξεη ηηο ιέμεηο αιιά έρεη κηα καζεζηαθή δπζθνιία αλάγλσζεο ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο επεξεάδεη θαη ηε γξαθή. Οη καζεζηαθέο δπζθνιίεο ρσξίδνληαη ζε δπν θαηεγνξίεο: α) γεληθέο θαη β) εηδηθέο. α) Οη γεληθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο αλαθέξνληαη ζηα πξνβιήκαηα πνπ εκθαλίδεη έλα παηδί ζηελ «πξόζθηεζε θαη ρξήζε ζρνιηθώλ δεμηνηήησλ πνπ ζρεηίδνληαη άκεζα θαη έκκεζα κε ηελ απνθσδηθνπνίεζε θαη θαηαλόεζε ηνπ πξνθνξηθνύ θαη γξαπηνύ ιόγνπ θαη πεξηγξάθνπλ γεληθά ηηο δπζθνιίεο ηνπ παηδηνύ ζηε ζρνιηθή καζεζηαθή δηαδηθαζία» (Πνιχρξνλε, Υαηδερξήζηνπ & Μπίκπνπ 2006: 16-17). β) Οη εηδηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο είλαη έλαο ζπγθεθξηκέλνο φξνο πνπ αλαθέξεηαη ζε κηα θαηεγνξία δηαηαξαρψλ (πνπ πηζαλφηαηα λα έρνπλ λεπξνβηνινγηθή αηηηνινγηθή βάζε (Πνιχρξνλε, Υαηδερξήζηνπ & Μπίκπνπ 2006: 17), νη νπνίεο πξνθαινχλ «δπζθνιία πξφζθηεζεο ελφο ή πεξηζζνηέξσλ καζεζηαθψλ ηνκέσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ επεμεξγαζία ηνπ ιφγνπ ζηε γιψζζα θαη ηα καζεκαηηθά (π.ρ. ζηελ αλάγλσζε, ζηε θαηαλφεζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ, ζηε δπζθνιία ζηελ αξηζκεηηθή θ.ιπ.). πρλά κέζσ κηαο απζαίξεηεο γελίθεπζεο νη εηδηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο ηαπηίδνληαη κε ηνλ φξν δπζιεμία». (Πνιχρξνλε, Υαηδερξήζηνπ & Μπίκπνπ 2006: 17). Ζ δπζιεμία φκσο αλαθέξεηαη κφλν ζε κηα ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία εηδηθψλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, ηεο δπζθνιίαο ζηελ εθκάζεζε ηεο αλαγλσζηηθήο δηαδηθαζίαο θαη ηεο νξζνγξαθεκέλεο γξαθήο. Άιιεο θαηεγνξίεο εηδηθψλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ είλαη ε δπζγξαθία, ε δπζνξζνγξαθία θαη ε δπζαξηζκεζία. Σν θξηηήξην δηαθνξνπνίεζεο ησλ δχν κεγάισλ θαηεγνξηψλ είλαη αθελφο ε έθηαζε ηνπ πξνβιήκαηνο θαηά ηελ καζεζηαθή δηαδηθαζία θαη αθεηέξνπ ε ηππνινγία ηεο αηηηνινγίαο. δηαζέηεη Ζ δπζιεμία απνηειεί κηα θαηάζηαζε θαηά ηελ νπνία, έλα άηνκν παξφηη ηελ επαξθή λνεηηθή νμχηεηα θαη ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ κφξθσζεο παξνπζηάδεη δπζθνιία ζηηο γλσζηηθέο ιεηηνπξγίεο, ζηε ζπκπεξηθνξά, ζηελ αλάγλσζε θαη ζηε γξαθή (Anastasiou & Polychronopoulou, 2009).

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 7 ήκεξα εθαξκφδεηαη έλαο αξηζκφο κεζφδσλ πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγεζνχλ νη ηθαλφηεηεο ησλ αηφκσλ πνπ παξνπζηάδνπλ δπζιεμία. θνπφο απηψλ ησλ κεζφδσλ αμηνιφγεζεο είλαη λα ηνληζηνχλ νη θιίζεηο θαη νη ηθαλφηεηεο ηνπο θαη λα δνζεί έκθαζε ζε απηέο, ψζηε ην άηνκν λα κπνξεί λα γίλεη πην ιεηηνπξγηθφ ηφζν καζεζηαθά, φζν θαη θνηλσληθά (Grigorenko, 2001). Οη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο αμηνινγνχληαη νη ηθαλφηεηεο ησλ αηφκσλ κε δπζιεμία είλαη δχν: 1) Ο πξψηνο ηξφπνο είλαη ν παξαδνζηαθφο θαη έγθεηηαη ζηελ παξαηήξεζε θαη ζηελ εξκελεία ησλ καζεζηαθψλ αληηδξάζεσλ αιιά θαη ζηα αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα ηεζη αμηνιφγεζεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηνλ δάζθαιν ηεο ζρνιηθήο ηάμεο ή ηνλ ζρνιηθφ ζχκβνπιν, φηαλ θξίλεηαη απαξαίηεην (Πφξπνδαο 2002). Όζνλ αθνξά ηε κέζνδν παξαηήξεζεο, ν δάζθαινο νθείιεη λα δίλεη έκθαζε ζηελ θσλνινγηθή επίγλσζε, ηελ νξζνγξαθία θαη ηελ αλάγλσζε. Πξνθεηκέλνπ ηα ςπρνκεηξηθά ηεζη λα πξνζθέξνπλ έγθπξε δηάγλσζε, φπσο βέβαηα ζπκβαίλεη θαη κε φια ηα ςπρνκεηξηθά εξγαιεία, πξέπεη λα βαζίδνληαη ζε αξρέο φπσο ην λα είλαη ζηαζκηζκέλα ζε παλειιήληα θιίκαθα, λα αλαλεψλνληαη θαη λα ζπληάζζνληαη απφ θαηάιιεινπο θνξείο (Πφξπνδαο, 2003). 2) Ο δεχηεξνο ηξφπνο είλαη κία ειιεληθή κέζνδνο, ε Μέζνδνο Παπιίδε (2013). Γεδνκέλεο ηεο ηθαλφηεηαο ησλ αηφκσλ κε δπζιεμία λα εθθξάδνληαη κέζα απφ εηθφλεο, ν Γεψξγηνο Παπιίδεο αλέπηπμε κηα κέζνδν εληνπηζκνχ ησλ ηθαλνηήησλ ησλ αηφκσλ κε δπζιεμία πνπ βαζίδεηαη ζηα πνιπκέζα, δηφηη απνηεινχλ έλα κέζν δηδαζθαιίαο πεξηζζφηεξν νπηηθφ παξά βαζηζκέλν ζε ιέμεηο. Γηα παξάδεηγκα, ηα δπζιεθηηθά άηνκα δελ ρξεζηκνπνηνχλ γηα ηελ απνθσδηθνπνίεζε ησλ ιέμεσλ ηνπο ίδηνπο ηξφπνπο φπσο νη κε δπζιεθηηθνί, αιιά ηηο πεξηνρέο πνπ είλαη ππεχζπλεο γηα ηελ αθνπζηηθή απνθσδηθνπνίεζε ησλ ιέμεσλ. Γειαδή, γξάθνπλ φηη αθνχλ θαη φηαλ δηαβάδνπλ, δηαβάδνπλ θαη γξάθνπλ απηφ πνπ απνθσδηθνπνηεί ε αθνπζηηθή θαη φρη ε νπηηθή πεξηνρή ηνπ εγθεθάινπ ηνπο. (Goldberg et al., 2003). Με ηα πνιπκέζα δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζε παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο λα εληζρχζνπλ ηηο δπλαηφηεηέο ηνπο θαη ηελ επηηπρία ηνπο κε έλα κέζν νπηηθφ, επράξηζην θαη απνηειεζκαηηθφ, ηα βνεζάεη λα γίλνπλ πην νξγαλσηηθά θαη λα αλαπηχμνπλ ηθαλφηεηεο αιιεινδηάδνρεο (Καηαλά & Παπιίδεο, 2011).

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ Οριςμοί Μέρξη ζήκεξα έρνπλ γίλεη πνιιέο πξνζπάζεηεο γηα ηε δηαηχπσζε ελφο εληαίνπ νξηζκνχ γηα ηελ έλλνηα ηεο δπζιεμίαο αιιά θαίλεηαη πσο παξά φιεο ηηο δηεζλείο έξεπλεο πνπ γίλνληαη ζπλερψο πάλσ ζην πεδίν απηφ, ε ζπγθξφηεζε ελφο θνηλά απνδεθηνχ νξηζκνχ είλαη κηα πνιχ δχζθνιε ππφζεζε. Μέζα απφ ηε κειέηε ηεο δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο, ζπλαληάεη θαλείο νξηζκνχο θαη έλλνηεο πνιχ δηαθνξεηηθέο κεηαμχ ηνπο πνπ αθνξνχλ ζην θαηλφκελν ηεο δπζιεμίαο. Οη πξψηεο πξνζπάζεηεο δηαηχπσζεο ελφο νξηζκνχ έγηλαλ απφ επηζηήκνλεο ηνπ ηαηξηθνχ ρψξνπ. Αξγφηεξα πξνζηέζεθαλ νξηζκνί απφ ςπρνιφγνπο θαη παηδαγσγνχο. Παξαθάησ παξαηίζεληαη νη θπξηφηεξνη θαη νη επξχηεξα απνδεθηνί απφ ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα νξηζκνί γηα ηε δπζιεμία: ηεο Γηεζλνχο Έλσζεο Γπζιεμίαο, ηνπ Βξεηαληθνχ Ηλζηηηνχηνπ Γπζιεμίαο, ηνπ Βξεηαληθνχ πλδέζκνπ Γπζιεμίαο θαη ηνπ νξηζκνχ ηνπ Critchley- Πξψελ Πξφεδξνπ ηεο Παγθφζκηαο Οκνζπνλδίαο Νεπξνινγίαο. Απφ ηνπο νξηζκνχο απηνχο θαίλεηαη μεθάζαξα φηη ε δπζιεμία δελ είλαη δηαηαξαρή ηεο εθθνξάο ηνπ ιφγνπ, αιιά «ε έθθξαζε κηαο δπζιεηηνπξγίαο ησλ καζεζηαθψλ κεραληζκψλ ζηελ επεμεξγαζία ηεο αλάγλσζεο θαη γξαθήο» (Μαπξνκάηε, 1995). α) Οπιζμόρ ηηρ Γιεθνούρ Ένωζηρ Γςζλεξίαρ (International Dyslexia Association- IDA) χκθσλα κε ηελ Γηεζλή Έλσζε Γπζιεμίαο, «ε δπζιεμία είλαη κηα λεπξνινγηθήο θχζεσο, ζπρλά νηθνγελεηαθή δηαηαξαρή, πνπ έρεη ζρέζε κε ηελ θαηάζηαζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ ιφγνπ. Πνηθίιεη σο πξνο ην βαζκφ ζνβαξφηεηαο, εθδειψλεηαη κε δπζθνιίεο ζηελ πξφζιεςε ηεο γιψζζαο θαη ηε γισζζηθή έθθξαζε, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο θσλνινγηθήο επεμεξγαζίαο, κε δπζθνιία ζηελ αλάγλσζε, ζηε γξαθή, ζηελ νξζνγξαθία θαη κεξηθέο θνξέο ζηελ αξηζκεηηθή. Ζ δπζιεμία δελ νθείιεηαη ζε έιιεηςε θηλήηξσλ, ζε αηζζεηεξηαθέο βιάβεο, ζε αθαηάιιειε δηδαζθαιία ή ζε απξφζκελεο ζπλζήθεο πεξηβάιινληνο, σζηφζν κπνξεί λα ζπλππάξρεη κε απηέο ηηο θαηαζηάζεηο. Αλ θαη ε δπζιεμία είλαη έλα πξφβιεκα δσήο, θάπνηα δπζιεμηθά άηνκα ζπρλά αληαπνθξίλνληαη επηηπρψο ζηελ έγθαηξε θαη θαηάιιειε παξέκβαζε». (Snowling & Thomson, 1991).

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 9 β) Οπιζμόρ Βπεηανικού ςνδέζμος Γςζλεξίαρ (British Dyslexia Association- BDA) χκθσλα κε ην Βξεηαληθό Σύλδεζκν Γπζιεμίαο, ε δπζιεμία είλαη κηα εηδηθή καζεζηαθή δπζθνιία, ε νπνία ζρεηίδεηαη κε ηηο γισζζηθέο δεμηφηεηεο ηνπ αηφκνπ. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ην άηνκν γελληέηαη κε απηή ηε δπζθνιία θαη δελ ηελ απνβάιιεη θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ. Ζ δπζιεμία ραξαθηεξίδεηαη απφ δπζθνιίεο ζηε θσλνινγηθή επεμεξγαζία, ζηελ ηαρεία νλνκαζία ιέμεσλ θαη γξακκάησλ, ζηε κλήκε εξγαζίαο, ζηε ηαρχηεηα επεμεξγαζίαο θαη ζηελ απηφκαηε αλάπηπμε δεμηνηήησλ. πλήζσο ην άηνκν δελ κπνξεί λα κάζεη κέζα απφ ηηο ζπκβαηηθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο, ελψ νη ζπλέπεηέο ηεο κπνξνχλ λα ακβιπλζνχλ κε θαηάιιειε, εηδηθή παξέκβαζε πνπ πεξηιακβάλεη κεζφδνπο κε ηελ ππνζηήξημε ησλ ηερλνινγηθψλ κέζσλ θαη ηεο πιεξνθνξηθήο θαζψο επίζεο θαη ζπκβνπιεπηηθή ππνζηήξημε. 2 Institute) γ) Οπιζμόρ ηος Βπεηανικού Ηνζηιηούηος Γςζλεξίαρ (British Dyslexia χκθσλα κε ην Βξεηαληθό Ιλζηηηνύην Γπζιεμίαο, έλα άηνκν κε δπζιεμία αληηκεησπίδεη δπζθνιίεο ζηελ εθκάζεζε ηεο αλάγλσζεο, ηεο γξαθήο θαη ηεο νξζνγξαθίαο, ιφγσ ηεο αδπλακίαο ζηελ επεμεξγαζία ηεο γισζζηθήο πιεξνθνξίαο Έλα δπζιεθηηθφ άηνκν κπνξεί λα παξνπζηάζεη πξνβιήκαηα ζηε βξαρππξφζεζκε κλήκε, ζηα καζεκαηηθά, ζηε ζπγθέληξσζε θαη ζηελ αηνκηθή νξγάλσζε θαη αιιεινπρία. Σα αίηηα ηεο δπζιεμίαο είλαη θπξίσο βηνινγηθά θαη θιεξνλνκηθά αιιά επεξεάδεηαη θαη απφ πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο. Δθδειψλεηαη ζε νπνηνδήπνηε επίπεδν λνεηηθήο ηθαλφηεηαο, ελψ κπνξεί λα εκθαλίδεηαη παξάιιεια κε άιια ζπκπηψκαηα (ειιηπή ππνθίλεζε, ζνβαξή ζπλαηζζεκαηηθή ή αηζζεηεξηαθή δηαηαξαρή ή έιιεηςε επθαηξηψλ γηα κάζεζε), ρσξίο φκσο λα απνηειεί απνηέιεζκα ηνπο. Ζ δπζιεμία αληηκεησπίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ κε εηδηθή δηδαζθαιία. 3 2 Βι. ζρ. ζηνλ επίζεκν δηαδηθηπαθφ ηφπν ηνπ Βξεηαληθνχ πλδέζκνπ Γπζιεμίαο (British Dyslexia Association- BDA), 3 Βι. ζρ. ζηνλ επίζεκν δηαδηθηπαθφ ηφπν ηνπ Βξεηαληθνχ Ηλζηηηνχηνπ Γπζιεμίαο (British Dyslexia Institute- BDI)

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 10 δ) Οπιζμόρ ηος Critchley- Ππώην Ππόεδπορ ηηρ Παγκόζμιαρ Ομοζπονδίαρ Νεςπολογίαρ χκθσλα κε ηνλ Critchley, ε εηδηθή αλαπηπμηαθή δπζιεμία είλαη καζεζηαθή δπζθνιία πνπ ζηα πξψηα ζηάδηα ηεο καζεηηθήο δσήο ηνπ παηδηνχ κε κηα δπζθνιία ζηελ εθκάζεζε ηεο αλάγλσζεο θαη αξγφηεξα ην παηδί αληηκεησπίδεη ζνβαξά πξνβιήκαηα αλνξζνγξαθία θαη έιιεηςεο άλεζεο ζην ρεηξηζκφ γξαπηνχ ιφγνπ, ζε αληίζεζε κε ηνλ πξνθνξηθφ. Σα αίηηα ηεο δπζιεμίαο είλαη γλσζηηθά θαη γελεηηθά. Γελ νθείιεηαη ζε δηαλνεηηθή αλεπάξθεηα ή ζε έιιεηςε θνηλσληθν-πνιηηηζκηθψλ επθαηξηψλ ή ζε απνηπρεκέλε δηδαζθαιία ή ζε ζπλαηζζεκαηηθνχο παξάγνληεο ή ζε εγθεθαιηθή θάθσζε ή βιάβε. Πηζαλψο λα ζρεηίδεηαη κε ζπγθεθξηκέλε έιιεηςε σξηκφηεηαο, πνπ ηείλεη λα κεηψλεηαη θαζψο ην παηδί κεγαιψλεη θαη επηδέρεηαη ζεκαληηθή βειηίσζε, εηδηθά φηαλ ε θαηάιιειε ζεξαπεπηηθή βνήζεηα πξνζθέξεηαη έγθαηξα (Critchley, 1981) υμπτώματα Σα ζπκπηψκαηα ησλ παηδηψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ ην πξφβιεκα ηεο δπζιεμίαο, φπσο έρνπλ θαηαγξαθεί απφ ηελ ΜΚΟ Think Tank πνπ ηδξχζεθε κε ζθνπφ ηελ ελεκέξσζε γηα ηε δπζιεμία θαη ηελ αληηκεηψπηζε ηεο, είλαη ηα εμήο: 4 - Σν παηδί είλαη έμππλν αιιά έρεη πξνβιήκαηα κε ηελ αλάγλσζε, ηε γξαθή θαη ηελ νξζνγξαθία. - Μπεξδεχεη ην δεμί κε ην αξηζηεξό. - Δίλαη επθπέο αιιά ζπρλά δελ ηα πάεη θαιά ζηηο εμεηάζεηο ή ππνθέξεη απφ έληνλν άγρνο γηα ηα ηεζη. - Φαίλεηαη λα νλεηξνπνιεί φηαλ είλαη ζηε ηάμε ή ζε κηα ζπλάληεζε. - Μαζαίλεη θαιχηεξα βησκαηηθά παξά κέζα απφ ηνλ πξνθνξηθφ ή γξαπηφ γισζζηθφ πιηθφ. - Βιέπεη ηα γξάκκαηα λα θηλνχληαη φηαλ δηαβάδεη ή γξάθεη. - Γηαβάδεη θαη μαλαδηαβάδεη ρσξίο λα "πνιπθαηαιαβαίλεη". 4 Βι. ζρ. ζηνλ επίζεκν δηαδηθηπαθφ ηφπν ηνπ

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 11 - Έρεη δπζθνιίεο ζηελ νξζνγξαθία. - Γνθηκάδεηαη φηαλ ρξεηάδεηαη λα βάιεη ηηο ζθέςεηο ηνπ ζε ιέμεηο. - Αληηκεησπίδεη δπζθνιίεο ζηε γξαθή ή αληηγξαθή. - Έρεη ηε ηάζε λα πηάλεη ην κνιχβη δηαθνξεηηθά ή πην ζθηρηά. - Έρεη δπζαλάγλσζην γξαθηθφ ραξαθηήξα. - Έρεη δπζθνιίεο ζηελ αδξή ή ιεπηή θηλεηηθφηεηα. - Γπζθνιεχεηαη λα δηαβάζεη ηελ ψξα ζε αλαινγηθφ ξνιφη. - Έρεη πξνβιήκαηα νξγάλσζεο ρξφλνπ. - Έρεη ηε ηάζε λα είλαη αλαβιεηηθφ. - Σν παηδί είλαη θαιφ ζηνπο καζεκαηηθνχο ππνινγηζκνχο αιιά ζηα πξνβιήκαηα κε ιέμεηο δπζθνιεχεηαη αξθεηά. - Έρεη ηε ηάζε λα είλαη αθαηάζηαην ή ππεξβνιηθά ηαθηηθφ. Παξά ηα φζα παξαπάλσ πξνβιήκαηα έλα δπζιεμηθφ άηνκν: Γελ παξνπζηάδεη πλεπκαηηθή θαζπζηέξεζε Γελ παξνπζηάδεη αηζζεηεξηαθή αλεπάξθεηα (αθνή, φξαζε) Γελ παξνπζηάδεη ςπρηαηξηθά ή ζνβαξά ζπλαηζζεκαηηθά πξνβιήκαηα Έρεη επαξθείο επθαηξίεο θνίηεζεο ζην ζρνιείν Δίλαη ζπρλφηεξα αγφξη παξά θνξίηζη (αλαινγία 4:1) Μπνξεί λα έρεη άιια δπζιεμηθά άηνκα ζην γελεαινγηθφ ηνπ δέληξν 1.3. Αιτίεσ ηνλ αλζξψπηλν εγθέθαιν, ην δεμί εκηζθαίξην είλαη ππεχζπλν γηα ηε ζθέςε, ελψ ην αξηζηεξφ είλαη ππεχζπλν γηα ηελ έθθξαζε. Σν θέληξν Broca είλαη ην θηλεηηθφ θέληξν ιφγνπ θαη ην θέληξν Wernicke είλαη ην αηζζεηεξηαθφ θέληξν ηνπ ιφγνπ γηα ηελ απνζήθεπζε ηεο γισζζηθήο γλψζεο. Σν κεζνιφβην ζπλδέεη ηα δπν εκηζθαίξηα. ηα δπζιεθηηθά άηνκα ζπκβαίλεη έλα βξαρπθχθισκα ζην ζχζηεκα απηφ. Πξφθεηηαη γηα κηα ζηηγκηαία αλσκαιία ξνήο ζηε λεπξνινγηθή θαισδίσζε ηνπ αξηζηεξνχ εκηζθαηξίνπ ηνπ εγθεθάινπ ηνπο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αλάγλσζεο, κε απνηέιεζκα ην δηάβαζκα λα γίλεηαη εμαηξεηηθά δχζθνιν (Σζίθνπιαο, 2004). Όπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα 2, ην αξηζηεξφ εκηζθαίξην είλαη ππεχζπλν γηα ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο θαηαλφεζεο,

12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 12 ηεο αληίιεςεο θαη ηεο αλαπαξαγσγήο ηνπ ιφγνπ, πνπ απνηεινχλ ηελ γισζζηθή επεμεξγαζία. Δθεί βξίζθνληαη νη πεξηνρέο ηνπ Broca θαη ηνπ Wernicke, δειαδή ην θηλεηηθφ θαη αηζζεηηθφ θέληξν ηνπ ιφγνπ. Σν θέληξν ηνπ Wernicke είλαη ππεχζπλν γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ ιέμεσλ θαη ηδεψλ θαζψο θαη εμεηδηθεπκέλν ζηελ αλαγλψξηζε ησλ ζπληαθηηθψλ θαηεγνξηψλ (δνκηθψλ ζηνηρείσλ ) ηνπ ιφγνπ. Σν θέληξν ηνπ Broca θαζνξίδεη ηε δνκή θαη ηελ θαηαζθεπή ησλ θξάζεσλ. Βιάβεο απηψλ ησλ πεξηνρψλ νδεγνχλ ζε γισζζηθέο δηαηαξαρέο, φπσο είλαη ε δπζιεμία. Δικόνα 2: Ζ αιζθηηική και κινηηική πεπιοσή ηος εγκεθάλος Ο νευρομορφολογικόσ γενότυποσ ε εγθεθάινπο απνζαλφλησλ δπζιεμηθψλ, δηαπηζηψζεθαλ βιάβεο νη νπνίεο εκθαλίζηεθαλ θαηά ηε δεκηνπξγία ηνπ εγθεθαιηθνχ θινηνχ, ζην ρξνληθφ δηάζηεκα κεηαμχ ηνπ 5νπ θαη 6νπ κήλα ηεο εγθπκνζχλεο. Γηαηππψλεηαη ε ππφζεζε φηη ζην ρξνληθφ απηφ δηάζηεκα ηα εγθεθαιηθά θχηηαξα δελ κεηαλαζηεχνπλ κέρξη ηα αθξφηαηα ζεκεία ηνπ θινηνχ θαη έηζη δεκηνπξγνχληαη αλσκαιίεο θαη δπζπιαζίεο, θπξίσο ζην αξηζηεξφ εκηζθαίξην φπνπ σο γλσζηφ βξίζθεηαη ην γισζζηθφ θέληξν. πλέπεηα ηνχηνπ είλαη κηα θαζπζηέξεζε ζηε γισζζηθή αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ. Δπίζεο δηαηππψλεηαη ε άπνςε φηη πηζαλψο ην θαηλφκελν απηφ νθείιεηαη ζε απμεκέλα επίπεδα ηεζηνζηεξφλεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εγθπκνζχλεο. Ο Dumont (1990) δηαηππψλεη ηε ζέζε φηη ν ζπλδπαζκφο ηεο βιάβεο απηήο κε αδπλακίεο ζην

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 13 αλνζνπνηεηηθφ ζχζηεκα πξνθαιεί πηζαλφηαηα αιιεξγίεο θαη φηη ε αηηία γηα απηφ είλαη ε θπξηαξρία ηνπ 15νπ ρξσκνζψκαηνο Η Γενετική βάςη τησ δυςλεξίασ χκθσλα κε άξζξν ηνπ εηδηθνχ ηεο γελεηηθήο Αιαρηψηε (2009), ε δπζιεμία είλαη ε πην ζπρλή λεπξνζπκπεξηθνξηζηηθή αλσκαιία. Σν πνζνζηφ εκθάληζήο ηεο πνηθίιιεη, αλάινγα κε ηηο κειέηεο θαη ηα θξηηήξηα απφ 5% εσο 17,5% ησλ καζεηψλ, κε ηε ζπρλφηεηα λα είλαη κεγαιχηεξε ζηα αγφξηα. Ζ δπζιεμία κπνξεί λα είλαη επίθηεηε, ιφγσ θάπνηαο εγθεθαιηθήο βιάβεο ή αλαπηπμηαθή πνπ ελέρεη θαη γελεηηθά ζηνηρεία. Χο φξνο εηέζε ην 1887 απφ ηνλ Berlin πξνο θαηάξγεζε ηνπ φξνπ «ιεμηθή ηχθισζε», κε ηελ αηηηνινγία ηεο φκσο λα παξακέλεη ζνιή γηα πνιιέο δεθαεηίεο, θαζψο νη έξεπλεο εζηηάδνληαλ ζηνλ εληνπηζκφ εγθεθαιηθψλ βιαβψλ θαη λεπξναλαηνκηθψλ επξεκάησλ. Μφλν ηα ηειεπηαία ρξφληα νη επηζηήκνλεο άξρηζαλ λα πξνζαλαηνιίδνληαη εληαηηθά ζην γελεηηθφ επίπεδν. Όζνλ αθνξά ηα γνλίδηα πνπ έρνπλ απνθαιπθζεί πψο ζπλδένληαη κε ηελ αλάπηπμε ηεο δπζιεμίαο δηά ησλ λεπξναλαηνκηθψλ επηδξάζεψλ ηνπο, ν Αιαρηψηεο (2009) ηνλίδεη φηη πεξίπνπ ην 30% ησλ αλζξψπηλσλ γνληδίσλ επεξεάδεη ηελ αλάπηπμε θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ εγθεθάινπ θαη ην 70% ηα ππφινηπα ζπζηήκαηα ηνπ ζψκαηνο. Σα γνλίδηα εκπιέθνληαη σο έλαλ βαζκφ ζε φιεο ηηο ζπκπεξηθνξέο ηνπ αλζξψπνπ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ (Αιαρηψηεο, 2009). Ζ εκπινθή ηνπ γελεηηθνχ παξάγνληα ζηε δπζιεμία απνθαιχθζεθε αξρηθά κε γελεηηθέο κειέηεο ζε επίπεδν νηθνγελεηψλ πνπ έρνπλ δπζιεθηηθά άηνκα, επεθηάζεθε ζηηο έξεπλεο δηδχκσλ θαη ηειεπηαία ζην κνξηαθφ επίπεδν, κε ηελ αηηηνινγηθή εξκελεία λα παξακέλεη ελ πνιινίο αζαθήο, σζηφζν λα εξεπλάηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν. χκθσλα κε κειέηεο θαη έξεπλεο ζην θαηλφκελν ηεο δπζιεμίαο, δελ έρεη βξεζεί θαηά αηηηαηφ ηξφπν θαλέλα γνλίδην, νχηε βξέζεθε θάπνηα κνξθή ηεο δπζιεμίαο. Έρεη φκσο θαηαδεηρζεί φηη πνιιέο αλαπηπμηαθέο αλσκαιίεο θαη εηδηθφηεξα ε δηακφξθσζε ηεο δπζιεμίαο είλαη ε αληαλάθιαζε ησλ γνληδηαθψλ επηδξάζεσλ θαη αιιειεπηδξάζεσλ κεηαμχ ηνπο θαη κε ην πεξηβάιινλ. Δπίζεο έρνπλ

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 14 ζπζρεηηζηεί κε ηε δπζιεμία πνιιέο ππνςήθηεο γνληδηαθέο πεξηνρέο πνπ βξίζθνληαη ζηα ρξσκνζψκαηα 1, 2, 3, 6, 7, 11, 15 θαη 18 (Αιαρηψηεο, 2009). Σα ηειεπηαία ρξφληα ραξηνγξαθήζεθε νιφθιεξν ην γνληδίσκα δπζιεθηηθψλ αηφκσλ θαη βξέζεθε φηη κηα ζεκαληηθή πεξηνρή εληνπίδεηαη ζην 6ν ρξσκφζσκα. Γηάθνξα γνλίδηα ηνπ ρξσκνζψκαηνο απηνχ, κε ζεκαληηθφηεξα ηα ΚΗΑΑΟ319 θαη DCDC2, πνπ βξίζθνληαη ζηελ ίδηα πεξηνρή ηνπ εγθεθάινπ, θαίλεηαη λα παίδνπλ ηδηαίηεξν ξφιν ζηελ εθδήισζε ηεο δπζιεμίαο. (Αιαρηψηεο, 2009). Άιια πξνδηαζεζηθά γνλίδηα γηα ηε δπζιεμία είλαη ην DΤΥ1C1 ηνπ 15νπ ρξσκνζψκαηνο φπσο θαη ην DΤΥ5 θαη RΟΒΟ1 ηνπ 3νπ ρξσκνζψκαηνο (Αιαρηψηεο, 2009). Όκσο πέξαλ ησλ αλαθεξζέλησλ γνληδίσλ εκπιέθνληαη θαη άιια, γεγνλφο πνπ ππνδειψλεη φηη ε δπζιεμία είλαη έλαο πνζνηηθφο ραξαθηήξαο, εμαξηάηαη δειαδή απφ πνιιά γνλίδηα θαη γηα απηφ επεξεάδεηαη πνιχ θαη απφ πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο, φπσο ι.ρ. ε λνεκνζχλε καο, ην χςνο καο θ.ά. (Αιαρηψηεο, 2009). Ζ θαηάζηαζε απηή έρεη σο απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία πνηθίισλ ηχπσλ δπζιεμίαο φπσο θαη δηαθνξεηηθφ βαζκφ εθδήισζήο ηεο. Γηα απηφ ηα δπζιεθηηθά παηδηά ηεο ίδηαο νηθνγέλεηαο κπνξεί λα παξνπζηάδνπλ εηεξνγέλεηα θαη λα ρξεηάδνληαη δηαθνξεηηθή εμεηδίθεπζε ησλ κεζφδσλ αληηκεηψπηζεο ηεο δπζιεμίαο ηνπο. Πξνο ην παξφλ ε αληηκεηψπηζε είλαη εθηθηή κφλν ζε εκπεηξηθφ επίπεδν. Απψηεξνο ζηφρνο βέβαηα είλαη ε γνληδηαθή ζεξαπεία ησλ ειαηησκαηηθψλ πξνδηαζεζηθψλ γνληδίσλ, θάηη πνπ νη εξεπλεηέο ειπίδνπλ πσο ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζην κέιινλ (Αιαρηψηεο, 2009). πλνςίδνληαο, Αθφκε δελ έρεη βξεζεί θαλέλα γελεηηθφ - βηνινγηθφ ηεζη. Δπνκέλσο ε πξνζνρή γνληψλ θαη λεπηαγσγψλ - δαζθάισλ πξέπεη λα είλαη κεγάιε γηα ηελ έγθαηξε δηάγλσζε θαη ζπλαθφινπζε αληηκεηψπηζε. Μηα πξψηκε δηάγλσζε έρεη αλακθίβνια πην ηθαλνπνηεηηθή αληηκεηψπηζε. Ο Αιαρηψηεο ηνλίδεη επίζεο φηη παηδηά πνπ νη γνλείο ηνπο αληηκεηψπηζαλ ην πξφβιεκα ζηελ παηδηθή ειηθία, έρνπλ πνιχ πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο λα επηηχρνπλ ην ίδην ζπγθξηηηθά κε άιια παηδηά πνπ νη γνλείο ηνπο δελ ηα θαηάθεξαλ. Πνιιά παηδηά πάλησο έρνπλ θαηαθέξεη λα ληθήζνπλ απηή ηε δπζθνιία ιφγσ ηεο εππιαζηφηεηαο ηνπ εγθεθάινπ θαη ηεο ζσζηήο αληηκεηψπηζεο ηεο δπζιεμίαο απφ γνλείο θαη δαζθάινπο. Δίλαη επίζεο ζεκαληηθφ λα ζεκεησζεί φηη νη εγθέθαινη ησλ δπζιεθηηθψλ παηδηψλ είλαη ζπλήζσο επθπέζηεξνη, δεκηνπξγηθφηεξνη θαη

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 15 εθεπξεηηθφηεξνη. Μάιηζηα ππάξρνπλ πνιιά παξαδείγκαηα δπζιεθηηθψλ πνπ δηέπξεςαλ φπσο ι.ρ. ν Ακεξηθαλφο εθεπξέηεο Σφκαο Έληηζνλ. Γηα απηφ ε δπζιεμία ζεσξείηαη θαη ε «λφζνο ησλ ραξηζκαηηθψλ παηδηψλ», κηα «παζνινγία ηεο αλσηεξφηεηαο» αλ δηαγλσζηεί εγθαίξσο θαη αληηκεησπηζηεί επηηπρψο. Ζ ελεκέξσζε θαη ε βνήζεηα ησλ γνληψλ απφ ηελ πνιηηεία είλαη επίζεο ζεκαληηθή γηα λα κελ αηζζάλνληαη αλππεξάζπηζηνη θαη κφλνη λα βνεζήζνπλ ην «εχπιαζην» παηδί ηνπο (Αιαρηψηεο, 2009) Μέθοδοι αναζήτηςησ αιτιών ε εξεπλεηηθφ επίπεδν έρνπλ δνθηκαζηεί πνιιέο κέζνδνη κε ζθνπφ ηελ αλεχξεζε ησλ αηηηψλ πνπ πξνθαινχλ ηε δπζιεμία. Οη επηθξαηέζηεξεο είλαη δπν, ε ηερληθή ηεο λεπξναπεηθόληζεο θαη ε κέζνδνο Pet Scan. 1) Ζ ηερληθή ηεο λεπξναπεηθόληζεο (ειεθηξνεγθεθαινγξάθεκα - fmri). ε απηή ηε κέζνδν, ζπγρξνληζκέλα δεδνκέλα θαηαγξάθνληαη γηα ηε κειέηε ηεο ειεθηξηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ εγθεθάινπ ζε ζπζρέηηζε κε αηκνδπλακηθέο αιιαγέο ζηνλ εγθέθαιν θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ειεθηξηθήο δξαζηεξηφηεηαο, είηε πξφθεηηαη γηα θπζηνινγηθή ιεηηνπξγία ή γηα ιεηηνπξγία πνπ ζρεηίδεηαη κε δηαηαξαρέο (Grigorenko 2001). Απφ πξφζθαηεο λεπξνθπζηνινγηθέο, παζνινγηθέο θαη αλαηνκηθέο κειέηεο εγθεθάισλ δπζιεμηθψλ αλζξψπσλ θαζψο θαη απφ πεηξακαηηθά δεδνκέλα, θαίλεηαη φηη ε δπζιεμία νθείιεηαη ζε θινηώδε εγθεθαιηθή κηθξνδπζγελεζία ζπγθεθξηκέλσλ πεξηνρψλ ηνπ εγθεθάινπ. Ζ θινηψδεο απηή κηθξνδπζγελεζία είλαη απνηέιεζκα δηαηαξαρψλ ζηε κεηαλάζηεπζε λεπξηθψλ θπηηάξσλ πνπ ζπκβαίλνπλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ κελψλ ηεο εκβξπτθήο δσήο (Binder & Frost & Hammeke & Cox & Rao & Prieto, 1997). Αλαιπηηθφηεξα, θαίλεηαη φηη ηα άηνκα πνπ παξνπζηάδνπλ κεησκέλε θσλνινγηθή ηθαλφηεηα δείρλνπλ λα πηνζεηνχλ ζηξαηεγηθέο θαηά ηελ αλάγλσζε πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εηθφλα θαη ηνλ ρψξν (αμηνπνηψληαο έηζη ην δεμί ηκήκα ηνπ βξεγκαηηθνχ ινβνχ), ελψ ηα άηνκα κε πξφβιεκα ζηελ νξζνγξαθία πηνζεηνχλ ζηξαηεγηθέο πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηε θσλνινγία (αμηνπνηψληαο έηζη ην αξηζηεξφ ηκήκα ηνπ βξεγκαηηθνχ ηνπο ινβνχ) (Grigorenko 2001).

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 16 Χζηφζν, παξφιε ηε ρξήζε ηεο λεπξν-απεηθφληζεο, έρεη επηζεκαλζεί φηη ηα απνηειέζκαηα απηήο θαη ησλ ζεσξηψλ πεξί δπζιεμίαο ζπρλά αληηθξνχνπλ ην έλα ην άιιν φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ εγθεθάινπ ζε έλα άηνκν πνπ έρεη δπζιεμία θαη ζε έλα άηνκν πνπ δελ έρεη (Grigorenko 2001). 2) Ζ δεχηεξε κέζνδνο είλαη ην Pet Scan, δειαδή ε ηνκνγξαθία εθπνκπήο πνδηηξνλίσλ (P.E.T.). Ζ ηνκνγξαθία εθπνκπήο πνδηηξνλίνπ είλαη κηα επίζεο απεηθνληζηηθή ηερληθή ηεο ππξεληθήο ηαηξηθήο ε νπνία παξέρεη αλαηνκηθέο θαη ιεηηνπξγηθέο πιεξνθνξίεο γηα έλαλ νξγαληζκφ. (Paulesu & Frith & Snowling & Gallagher & Morton & Frackowiak & Frith 1996). Έξεπλεο πνπ έρνπλ γίλεη ζε παηδηά κε δπζιεμία θαη ζε παηδηά ρσξίο δπζιεμία δείρλνπλ φηη εηθφλεο ηεο πεξηθεξεηαθήο εγθεθαιηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηηο δχν νκάδεο πνπ πάξζεθαλ κέζσ ηνπ Pet Scan έρνπλ νκνηφηεηεο θαη δηαθνξέο. πγθεθξηκέλα, ηα δπζιεμηθά παηδηά εκθάληζαλ αλψκαινπο ράξηεο (εηθφλεο) δξαζηεξηφηεηαο πνπ ζπλίζηαληαη ζηε κεησκέλε δξαζηεξηφηεηα ζηηο πεξηνρέο ηνπ αξηζηεξνχ εκηζθαίξηνπ θαη ζηελ απμεκέλε δξαζηεξηφηεηα ζην δεμί εκηζθαίξην. Χζηφζν, νη δχν νκάδεο παηδηψλ δελ δηέθεξαλ σο πξνο ην βαζκφ ηεο δξαζηεξηφηεηαο ζηηο βαζηθέο ρξνληθέο πεξηνρέο πνπ ζπλήζσο πξνεγνχληαη ηεο θξνηαθνβξεγκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο (Simos et al., 2000; Shaywitz et al., 2002). Ζ δηαθνξά κεηαμχ ηνπ ειεθηξνεγθεθαινγξαθήκαηνο θαη ηνπ Pet Scan είλαη φηη ζηελ πξψηε πεξίπησζε πξφθεηηαη γηα εληζρπκέλε θαηαγξαθή ησλ θπκάησλ ηεο ειεθηξηθήο δξαζηεξηφηεηαο πνπ ζαξψλνπλ φιε ηελ επηθάλεηα ηνπ εγθεθάινπ, Σα νπνία θχκαηα κεηξψληαη κε ειεθηξφδηα πνπ ηνπνζεηνχληαη ζην ηξηρσηφ ηεο θεθαιήο, ελψ ζηε δεχηεξε πεξίπησζε γίλεηαη ζάξσζε κηαο νπηηθήο απεηθφληζεο ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ εγθεθάινπ πνπ αληρλεχεηαη φηαλ κηα ξαδηελεξγή κνξθή ηεο γιπθφδεο πεγαίλεη ζηνλ εγθέθαιν φηαλ ν εγθέθαινο εθηειεί κηα ζπγθεθξηκέλε ιεηηνπξγία (Simos et al., 2000) Επιπρόςθετεσ διαταραχέσ και δυςκολίεσ που αντιμετωπίζουν τα δυςλεκτικά άτομα Έρεη κειεηεζεί θαη είλαη γεληθά απνδεθηφ απφ επηζηήκνλεο φισλ ησλ εηδηθνηήησλ φηη ε δπζιεμία εκθαλίδεηαη παξφιε ηε θπζηνινγηθή δηαλνεηηθή ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ θαη ηελ θαζηεξσκέλε δηδαζθαιία θαη είλαη εληειψο

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 17 αλεμάξηεηε απφ νπνηνδήπνηε θνηλσληθφ, νηθνλνκηθφ ή γισζζηθφ ππφβαζξν (Peer & Reid, 2001). Δπνκέλσο ην λα είλαη θαλείο δπζιεθηηθφο δελ ζεκαίλεη φηη είλαη ιηγφηεξν έμππλνο, νχηε φηη κπνξνχλ εμσηεξηθνί παξάγνληεο φπσο θνηλσληθέο ή πνιηηηζκηθέο επθαηξίεο λα επεξεάζνπλ απηή ηελ θαηάζηαζε. Γεληθά ηα δπζιεθηηθά παηδηά αληηκεησπίδνπλ δπζθνιία λα κάζνπλ λα δηαβάδνπλ θαη λα γξάθνπλ ζσζηά, αιιά πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε δπζιεμία ζπλνδεχεηαη θαη απφ δηαηαξαρέο ζηε ζπκπεξηθνξά. Σέηνηεο είλαη ε ππεξθηλεηηθόηεηα, ε απνδηνξγάλσζε, ε έιιεηςε πξνζνρήο θαη ζπγθέληξσζεο (Peer & Reid, 2003). Δπηπιένλ, άηνκα κε δπζιεμία αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα κε απηφ πνπ νλνκάδεηαη κλήκε εξγαζίαο, ελλνψληαο φηη δπζθνιεχνληαη λα ζπγθξαηήζνπλ κηα ζεηξά αθνπζηηθψλ νδεγηψλ ή ιεπηνκεξείο πιεξνθνξίεο ζην κπαιφ ηνπο (Tomson & Watkins, 1990). Σν ηειεπηαίν ζπλδέεηαη άκεζα κε ηε ιεηηνπξγία ηεο κλήκεο σο έλα κέξνο γηα απνζήθεπζε θαη αλάθιεζε γλψζεο θαη εκπεηξίαο θαη επνκέλσο κε ηηο καζεζηαθέο δπζθνιίεο ησλ δπζιεθηηθψλ (Townend, 1994). Δίλαη ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο ην γεγνλφο φηη δελ έρνπλ φια ηα δπζιεθηηθά άηνκα ηηο ίδηεο δπζθνιίεο αιιά δηαθνξνπνηνχληαη αλάινγα κε ηε ζνβαξφηεηα ησλ ζπκπησκάησλ (Miles & Miles, 1990). Αθφκε, θνηλφ πεδίν φισλ φζσλ αζρνινχληαη κε ηε δπζιεμία είλαη φηη απφ ηε κία πιεπξά ε δπζιεμία είλαη κηα δηα βίνπ θαηάζηαζε - ελλνψληαο φηη δελ κπνξεί λα εμαθαληζηεί νινθιεξσηηθά - θαη απφ ηελ άιιε ππάξρνπλ απνδείμεηο φηη αλ δπζιεθηηθά παηδηά ιάβνπλ έγθαηξα εηδηθή κεηαρείξηζε θαη εμαηνκηθεπκέλε δηδαζθαιία, κπνξεί λα βειηηψζνπλ ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο ζε γξαθή θαη αλάγλσζε θαη λα μεπεξάζνπλ ζε θάπνην βαζκφ ηηο δπζθνιίεο ηνπο Αντιμετώπιςη Ζ αληηκεηψπηζε ηεο δπζιεμίαο είλαη ζχλζεηε θαη πεξηιακβάλεη εθπαηδεπηηθέο θαη ππνζηεξηθηηθέο κεζφδνπο πνπ γίλνληαη πάληα κε παξάιιειε ςπρνινγηθή ππνζηήξημε ηνπ δπζιεμηθνχ παηδηνχ θαη ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ. Ζ ςπρνινγηθή ππνζηήξημε απεπζχλεηαη ζην παηδί, ζηελ νηθνγέλεηα θαη ζην ζρνιείν θαη έρεη ζηφρν ηε δηαηήξεζε ηεο απηνεθηίκεζεο θαη απηνπεπνίζεζεο ηνπ παηδηνχ ζε πςειά επίπεδα, ψζηε λα ζπάζεη ν θαχινο θχθινο ηεο απνγνήηεπζεο, επεηδή ζηελ πεξίπησζε ησλ δπζιεμηθψλ ππάξρεη πςειή πξνζπάζεηα ρσξίο απνηέιεζκα.

18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 18 ε φιεο ηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο, βάζεη ηεο εηδηθήο λνκνζεζίαο, νη καζεηέο πνπ έρνπλ ραξαθηεξηζζεί ζαλ δπζιεμηθνί απφ ηα επίζεκα εμεηαζηηθά θέληξα ηνπ θξάηνπο (Ηαηξνπαηδαγσγηθέο Τπεξεζίεο, Κέληξα Φπρηθήο Τγηεηλήο θαη Δηδηθά Αλαπηπμηαθά Κέληξα Ννζνθνκείσλ), βαζκνινγνχληαη ζηα καζήκαηα κε βάζε ηελ πξνθνξηθή θαη φρη ηε γξαπηή ηνπο επίδνζε Σεχνικέσ Αντιμετώπιςησ ήκεξα εθαξκφδνληαη δηάθνξεο πξαθηηθέο θαη κέζνδνη γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο δπζιεμίαο. ηηο ηερληθέο αληηκεηψπηζεο ζπκπεξηιακβάλνληαη ν λεπξνγισζζηθφο πξνγξακκαηηζκφο (NLP), ε εγθεθαιηθή γπκλαζηηθή, ε λεπξναλάδξαζε, ην πξφγξακκα Davis θαη ε κέζνδνο Warnke. Α) Ο λεπξνγισζζηθφο πξνγξακκαηηζκφο (NLP) είλαη κηα πξνζέγγηζε πνπ ελδηαθέξεηαη λα εμεξεπλήζεη θαη λα εληζρχζεη ηελ δπλαηφηεηα ηνπ θάζε αηφκνπ λα θηάζεη ηελ άξηζηε απφδνζε, λα έρεη απνηειεζκαηηθφηεξε δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία θαη λα βειηηψζεη ηελ πιεξφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα ηεο δσήο ηνπ. 5 Β) Ζ εγθεθαιηθή γπκλαζηηθή είλαη κηα ηερληθή πνπ δηεπθνιχλεη ηε κάζεζε. Μηα απφ ηηο πην ελδηαθέξνπζεο ηδηφηεηεο ηνπ εγθεθάινπ είλαη απηή ηεο «πιαζηηθφηεηαο». Ζ πιαζηηθφηεηα αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ εγθεθαιηθνχ θινηνχ, λα αλαδηακνξθψλεηαη αζηακάηεηα, αλάινγα κε ηα εξεζίζκαηα πνπ δέρεηαη απφ ην πεξηβάιινλ. Καη απηφ πνιχ απιά ζεκαίλεη φηη ην πεξηβάιινλ είλαη απηφ πνπ ζε κεγάιν βαζκφ θαζνξίδεη ην πψο ζα εμειηρζεί ν εγθέθαινο. Οη εκπεηξίεο, δειαδή ην ζε ηη είδνπο εξεζίζκαηα εθηίζεηαη ν εγθέθαινο (νπηηθά, απηηθά, αθνπζηηθά, νζθξεηηθά, θηλαηζζεηηθά) θαζεκεξηλά απφ ηε ζηηγκή ηεο γέλλεζεο ηνπ αηφκνπ, επεξεάδνπλ ηε θπζηνινγηθή αλάπηπμε ηνπ εγθεθάινπ θαη θαη επέθηαζε ηε λνεηηθή ηνπ πγεία. Γηα λα γίλεη θαηαλνεηφ πφζν ζεκαληηθή είλαη ε επίδξαζε ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ λνεηηθή αλάπηπμε ηνπ αλζξψπνπ, αξθεί λα ιεθζεί ππφςε ην γεγνλφο φηη αλ έλα παηδί δελ εθηεζεί ζε «γισζζηθά εξεζίζκαηα» κέρξη ηα 8-9 έηε ηεο ειηθίαο ηνπ, είλαη πνιχ πηζαλφ φηη δελ ζα κπνξέζεη πνηέ λα απνθηήζεη θπζηνινγηθφ ιφγν. Πέξα απφ απηά, ε εκπεηξία θαη έλα πινχζην ζε εξεζίζκαηα πεξηβάιινλ είλαη παξάγνληεο πνπ 5 Βι. ζρ. κε ηνλ Νεπξνγισζζηθφ Πξνγξακκαηηζκφ

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 19 πξνθαινχλ λεπξσληθή αλαγέλλεζε ζηνλ ηππφθακπν (κηα πεξηνρή ζηνλ εγθέθαιν πνπ κεηαμχ άιισλ είλαη ππεχζπλε θαη γηα κλεκνληθέο δηαδηθαζίεο) θαη θαηά ηελ ελήιηθε δσή, αληηζηαζκίδνληαο έηζη ζε κεγάιν βαζκφ ηε λεπξσληθή απψιεηα πνπ θπζηνινγηθά ζπκβαίλεη θαζψο ν άλζξσπνο κεγαιψλεη.. 6 Γ) Ζ Νεπξναλάδξαζε Ζ ΖΔΓ Βηναλάδξαζε (EEG Biofeedback), γλσζηή σο βηναλάδξαζε ησλ εγθεθαιηθψλ θπκάησλ ή Νεπξναλάδξαζε (Neurofeedback) ή Νεπξνζεξαπεία απνηειεί κία ζηξαηεγηθή κάζεζεο, ε νπνία θαζηζηά ην άηνκν ηθαλφ λα κεηαβάιιεη ηελ εγθεθαιηθή ηνπ δξαζηεξηφηεηα κέζσ εηδηθψλ ειεθηξνληθψλ παηρληδηψλ, ηα νπνία δίδνπλ άκεζε αλάδξαζε ησλ εγθεθαιηθψλ θπκάησλ ηνπ εθπαηδεπφκελνπ ζε ζρεηηθά ζχληνκε ρξνληθή πεξίνδν, ψζηε νη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη λα κπνξνχλ λα κάζνπλ λα απμάλνπλ ή λα κεηψλνπλ ηελ εγθεθαιηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα. Αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε φηη ε Νεπξναλάδξαζε δε ζπγθαηαιέγεηαη ζηηο ελαιιαθηηθέο κεζφδνπο. Δίλαη κία ζπκπεξηθνξηζηηθή κέζνδνο θαη ζπγθεθξηκέλα απνηειεί κία κνξθή ζπληειεζηηθήο εμαξηεκέλεο κάζεζεο (operantconditioning). χκθσλα κε εξεπλεηέο φπσο νη Brown, Green & Green θαη Kamiya, ε Νεπξναλάδξαζε απνηειεί κία απνηειεζκαηηθή ηερληθή γηα ηελ απηνξχζκηζε ηεο ζπλεηδεηφηεηαο. Ο εγθέθαινο είλαη εμαηξεηηθά εχπιαζηνο θαη έρεη απεξηφξηζηεο καζεζηαθέο ηθαλφηεηεο. Δίλαη ζε ζέζε λα βειηηψλεη ηελ απφδνζή ηνπ, κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο ηεο απηνξξχζκηζεο, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φκσο φηη ιακβάλεη άκεζε θαη αθξηβή πιεξνθφξεζε (αλάδξαζε ή feedback). Καηά ηε δηάξθεηα ινηπφλ ηεο εθπαίδεπζεο, ν εθπαηδεπφκελνο ελεκεξψλεηαη, κέζσ νπηηθψλ θαη αθνπζηηθψλ εξεζηζκάησλ, ζρεηηθά κε ηε δηαθχκαλζε ησλ εγθεθαιηθψλ ηνπ θπκάησλ θαη επηβξαβεχεηαη φπνηε πιεζηάδεη πξνο ηνλ επηζπκεηφ ζηφρν - ζπγθέληξσζε ή ραιάξσζε. Έηζη, αξρίδεη λα παξεκβαίλεη ζπλεηδεηά ζηε δηαδηθαζία θαη λα κεηαβάιιεη ηα εγθεθαιηθά ηνπ θχκαηα. Απηφ ζπλεπάγεηαη φηη ζηαδηαθά ην άηνκν αξρίδεη λα ειέγρεη ηηο φςεηο ηεο ζπλεηδεηφηεηαο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνπο αληίζηνηρνπο εγθεθαιηθνχο ξπζκνχο. 7 6 Βι. ζρ. κε ηελ Δγθεθαιηθή Γπκλαζηηθή 7 Βι. ζρ. κε ηελ Νεπξναλάδξαζε

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 20 ελφηεηεο: Γ) Σν πξφγξακκα δηφξζσζεο ηεο δπζιεμίαο Davis (1998) ρσξίδεηαη ζε δχν Η. Tελ Αγσγή Πξνζαλαηνιηζκνχ Davis II. Tελ Κπξηαξρία ζηα χκβνια Davis Πην αλαιπηηθά: χκθσλα κε ηνλ Davis πξνζαλαηνιηζκφο ζεκαίλεη λα ηνπνζεηεί θάπνηνο ηνλ εαπηφ ηνπ ζηε ζσζηή ζέζε ζε ζρέζε κε ηα πξαγκαηηθά γεγνλφηα θαη ηηο ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπ. Ο απνπξνζαλαηνιηζκφο είλαη θάηη θνηλφ. Με ειάρηζηεο εμαηξέζεηο ζπκβαίλεη ζε φινπο ηνπο αλζξψπνπο. Δίλαη κηα θπζηνινγηθή ιεηηνπξγία ελφο πγηνχο εγθεθάινπ θαη ζπκβαίλεη φηαλ ηνλ θαηαθιχδνπλ θάπνηα εμσηεξηθά εξεζίζκαηα ή ζθέςεηο. πκβαίλεη επίζεο, φηαλ ν εγθέθαινο ιακβάλεη αληηθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο απφ ηηο δηάθνξεο αηζζήζεηο θαη πξνζπαζεί λα ηηο ζπζρεηίζεη. Όζν δηαξθεί ν απνπξνζαλαηνιηζκόο, ε αληίιεςε δηαζηξεβιψλεηαη. Δλψ ν απνπξνζαλαηνιηζκφο είλαη θάηη πνπ βηψλνπκε φινη καο, ηα δπζιεμηθά παηδηά ηνλ έρνπλ πνιχ πεξηζζφηεξν απφ ην ζπλεζηζκέλν. Γελ ηνλ βηψλνπλ απιψο, ηνλ πξνθαινχλ ελεξγά ρσξίο λα ην θαηαιαβαίλνπλ. Ζ αγσγή μεθηλά κε ηνλ έιεγρν ησλ δηαζηξεβιψζεσλ ηεο αληίιεςεο. Απηφ ζεκαίλεη, φηη ην παηδί κε δπζιεμία καζαίλεη λα θιείλεη θαη λα αλνίγεη ζπλεηδεηά ηνλ δηαθφπηε ησλ απνπξνζαλαηνιηζκψλ ηνπ. Ζ θπξηαξρία ζηα ζχκβνια Davis είλαη κηα πνιπαηζζεηεξηαθή κέζνδνο κε πιαζηειίλε. Υξεζηκνπνηεί ηελ δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηελ θαληαζία ησλ δπζιεμηθψλ παηδηψλ γηα έλα ηξφπν εθκάζεζεο πνπ είλαη ν θαηάιιεινο γηα απηά. Ζ ζχγρπζε πνπ πξνθαιείηαη ζρεηηθά κε ηε ζεκαζία θάπνησλ ιέμεσλ ή ζπκβφισλ είλαη ε αηηία ησλ απνπξνζαλαηνιηζκψλ πνπ πξνθαινχλ ηα ζπκπηψκαηα ηεο δπζιεμίαο. Ζ θπξηαξρία ζηα ηξία κέξε ησλ ιέμεσλ ή ησλ ζπκβφισλ δειαδή θαηά ηελ δηάξθεηα απηήο ηεο θάζεο έρνπκε ηα ζπκπηψκαηα ηεο δπζιεμίαο, φπνπ ε αλάγλσζε θαη ε γξαθή γίλνληαη δχζθνιεο ή θαη αδχλαηεο. Ζ θπξηαξρία ζηα ηξία κέξε ησλ ιέμεσλ ή ησλ ζπκβφισλ δειαδή ζηνλ ήρν, ζηε κνξθή θαη ζηε ζεκαζία, είλαη ε βαζηθή πξνυπφζεζε γηα λα αληηκεησπηζηεί νπζηαζηηθά ην καζεζηαθφ πξφβιεκα ηεο δπζιεμίαο. Δ) Μέζνδνο Warnke H κέζνδνο Warnke ζηεξίδεηαη ζηε βειηίσζε ησλ εγθεθαιηθψλ κνλάδσλ επεμεξγαζίαο πνπ αθνξνχλ ζηελ αλάιπζε αληαπφθξηζεο ρξφλνπ, ζηε ζπρλφηεηα ηεο

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 21 αθνπζηηθήο δηαθνξνπνίεζεο θαη ζηηο νπηηθν-θηλεηηθέο ηθαλφηεηεο. Σα θχξηα αληηθείκελα ηεο κεζφδνπ Warnke είλαη: * Ζ εμάζθεζε θαη ε βειηίσζε επηά βαζηθψλ εγθεθαιηθψλ ιεηηνπξγηψλ πνπ επζχλνληαη γηα ηε ρξνληθή θαη αθνπζηηθή δηαθνξνπνίεζε θαη ηελ νπηηθφ-θηλεηηθή ηθαλφηεηα. * Ζ εμάζθεζε ηεο ελδνεπηθνηλσλίαο ησλ δπν εκηζθαηξίσλ, ηηο ζπλάςεηο ησλ λεπξψλσλ πνπ εκπεξηέρνληαη θαη ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο απφ ην κεζνιφβην αλαγθάδνληάο ην λα αληαπνθξηζεί ζηηο πξνθαζνξηζκέλεο ιεηηνπξγίεο ηνπ θαη λα ηηο ζπγρξνλίζεη, πεηπραίλνληαο θαιχηεξν ζπγρξνληζκφ ησλ δπν εκηζθαηξίσλ θαη ηελ ελδνεπηθνηλσλία ησλ εγθεθαιηθψλ κνλάδσλ επεμεξγαζίαο. Ζ δηαδηθαζία απηή ελδπλακψλεη θαη απηνκαηνπνηεί ηαπηφρξνλα θαη ηηο γισζζηθέο ηθαλφηεηεο. Ζ εθαξκνγή ηεο εμάζθεζεο ζπληνληζκνχ ησλ δπν εκηζθαηξίσλ κπνξεί λα εληζρπζεί θαη λα ζπλδπαζηεί κε κηα ππνβνεζεηηθή ζεξαπεπηηθή αγσγή. Γηα ην ζθνπφ απηφ ζηε κέζνδν Wernke έρνπλ ζρεδηαζηεί θαη ρξεζηκνπνηνχληαη δπν εμεηδηθεπκέλεο ζπζθεπέο: α) Ζ audio-video trainer AVT-7000-III, ε νπνία είλαη θαηάιιειε γηα θαζεκεξηλή, πξνζσπηθή ρξήζε ζηνλ ηδησηηθφ ρψξν ηνπ αηφκνπ θαη β) ε επαγγεικαηηθή ζπζθεπή Lateral Trainer LT 3.0 (L), ε νπνία αληαπνθξίλεηαη ζε πςειφηεξεο πξνζδνθίεο θαη είλαη θαηαζθεπαζκέλε γηα ζεξαπεπηηθή θαη θιηληθή ρξήζε Αντιμετώπιςη τησ δυςλεξίασ μέςω τησ εκπαίδευςησ Ζ ζεκεξηλή έξεπλα γχξσ απφ ηελ εθπαίδεπζε έρεη απνδείμεη φηη γλψζε ρσξίο ηελ ηθαλφηεηα λα εθαξκνζηεί ζσζηά δελ είλαη απνηειεζκαηηθή θαη νη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ σο εθ ηνχηνπ φηη ε επίιπζε πξνβιεκάησλ απνηειεί έλα ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ κέξνο ηεο κάζεζεο πνπ κπνξεί λα επεθηαζεί ζε φιεο ηηο κνξθέο κάζεζεο ηεο δσήο ηνπ αηφκνπ (Laurillard 1997). ηελ εθπαίδεπζε ππάξρνπλ δπν πιαίζηα αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο: Σν πξψην εζηηάδεη ζην πεξηερφκελν (subject centered), ην νπνίν δίλεη έκθαζε ζηηο ζεκαηηθέο πεξηνρέο πνπ πξέπεη λα δηδαρζνχλ, επηθεληξψλεηαη ζηε γλσζηηθή αλάπηπμε θαη ζηελ απφθηεζε γλψζεσλ, δίλεη έκθαζε ζηελ νκαδηθή κάζεζε θαη 8 Βι. ζρ. γηα ηε Μέζνδν Warnke Catalogue% c1.pdf.

22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 22 ζπλδέεηαη κε ηα εγρεηξίδηα θαη ηνπο νδεγνχο ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ πνπ ηειηθά απνηεινχλ ηε κνλαδηθή πεγή δηδαζθαιίαο. Σν δεχηεξν επηθεληξψλεηαη ζην καζεηή (learner centered), αλαγλσξίδεη ηηο αηνκηθέο ηνπ αλάγθεο, ιακβάλεη ππφςε ηα θνηλσληθά θαη αηνκηθά ηνπ πξνβιήκαηά θαη εληζρχεη ηελ αλεμαξηεζία θαη ηνλ απηφ-θαζνξηζκφ ζην πιαίζην ηεο δηδαζθαιίαο. Απηφ ην πξφγξακκα παξνπζηάδεη κεγαιχηεξν βαζκφ δηαδξαζηηθφηεηαο, επηηξέπνληαο ζην καζεηή λα αιιειεπηδξά ζηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο θαη θαηά ζπλέπεηα λα κπνξεί ν ίδηνο λα ηελ ηξνπνπνηεί. Ο ηχπνο απηφο πξνγξάκκαηνο ζεσξείηαη ν πιένλ θαηάιιεινο γηα ηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, γηαηί ιακβάλεη ππφςε ηνπ ηηο αηνκηθέο δηαθνξέο θαη δηεπθνιχλεη ηελ εληαμηαθή εθπαίδεπζε (Σδνπξηάδνπ, 2011, 173). Ζ απνηειεζκαηηθή δηδαζθαιία γηα καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαίλεηαη φηη πεξηιακβάλεη ζηξαηεγηθέο ζπκπεξίιεςεο πξαθηηθψλ αμηνιφγεζεο πνπ ζηεξίδνληαη ζηελ έξεπλα δηδαθηηθψλ ζρεδηαζκψλ θαη δηδαζθαιία πξνζαξκνζκέλε ζηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ εμαηνκηθεπκέλε δηδαζθαιία. (Forgan & Vaughn, 2000). Δπίζεο, ζε έξεπλα ηνπ ν Larivée (1985) κειέηεζε 118 εληαμηαθέο ηάμεηο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα φηη νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο είραλ θαιχηεξεο ζρνιηθέο επηδφζεηο φηαλ είραλ θαιέο ζρέζεηο κε ηνπο ζπκκαζεηέο θαη φηαλ νη δάζθαινη εθκεηαιιεχνληαλ απνηειεζκαηηθά ην ρξφλν, παξείραλ ζεηηθέο εληζρχζεηο, επέκελαλ ζηελ επηηπρία ησλ ζηφρσλ ηνπο, θαη ππνζηήξηδαλ ηνπο καζεηέο κε ρακειέο επηδφζεηο. Καζψο νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θηλνχληαη απφ ηελ εμαηνκίθεπζε ζε πην ζπγθιίλνπζεο δνκέο, νη εμαηνκηθεπκέλεο ηερληθέο ζηαδηαθά παξακεξίδνληαη (Vadasy et al., 1997). Καζψο νη δάζθαινη αληηκεησπίδνπλ κηα απμαλφκελε εηεξνγέλεηα καζεηψλ, ζα πξέπεη λα αλακέλνπλ φηη ηερληθέο φπσο είλαη ε δηδαζθαιία ζηφρσλ θαη ηθαλνηήησλ κπνξεί λα θαιχπηνπλ κεγαιχηεξν εχξνο ησλ αλαγθψλ ησλ καζεηψλ. Μηα ηέηνηα ηερληθή είλαη ε επνπηεία κεηαμύ ζπκκαζεηώλ ηεο ηάμεο ζε δεύγε, κηα πξαθηηθή πνπ βαζίδεηαη ζηελ έξεπλα, ε νπνία αλαπηχρζεθε ζηα πιαίζηα ηνπ Juniper Gardens Children s Project (Delquadri et al., 1983). Ζ πξαθηηθή απηή είλαη επεξγεηηθή γηα καζεηέο δηαθφξσλ επηπέδσλ ηθαλνηήησλ θαη έγηλε απνδεθηή απφ ηνπο δαζθάινπο γηαηί είλαη ζπγθεθξηκέλε πξαθηηθή θαη κπνξεί λα έρεη εθαξκνγή ζε ηάμεηο γεληθήο εθπαίδεπζεο (Fuchs et al., 1993). ε απηή ηε δηδαθηηθή δηδαζθαιία φινη νη καζεηέο κηαο ηάμεο κπνξεί λα απνιακβάλνπλ ην ξφιν ηνπ επφπηε

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 23 θαη ηνπ επνπηεπφκελνπ ζηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο (King Sears & Bradley, 1995). Σν πξψην βήκα εθαξκνγήο είλαη ε πξνεηνηκαζία θαη ε εθαξκνγή ηνπ δηδαθηηθνχ πιηθνχ ηεο ηάμεο είηε ππάξρνπλ δπζιεθηηθνί είηε φρη καζεηέο. Ο δάζθαινο έρεη απνθαζίζεη εθ ησλ πξνηέξσλ γηα ηε ζεκαηηθή ελφηεηα πνπ πξέπεη λα δηδάμεη. πλήζσο επηιέγεηαη ε νξζνγξαθία, ε αλάγλσζε, ην ιεμηιφγην, νη καζεκαηηθέο πξάμεηο. ηε ζπλέρεηα ν δάζθαινο αμηνινγεί ην επίπεδν ησλ ηθαλνηήησλ ησλ καζεηψλ, έηζη ψζηε λα δηακνξθψζεη ηα θαηάιιεια δεχγε ηα νπνία κπνξεί λα επηιέγνληαη είηε ηπραία, είηε κε βάζε ην επίπεδν ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο. Έπεηηα ν εθπαηδεπηηθφο πξνεηνηκάδεη ηα πιηθά πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ. Οη καζεηέο ζα πξέπεη λα θαηαλνήζνπλ ηνπο ζηφρνπο ηεο πξαθηηθήο απηήο. Ύζηεξα ν δάζθαινο πξέπεη λα ζπδεηήζεη κε ηνπο καζεηέο ηξφπνπο γηα δηνξζσηηθέο αλαηξνθνδνηήζεηο. Απηφ βνεζάεη ηα παηδηά λα αλαπηχμνπλ θνηλσληθέο δεμηφηεηεο, νη νπνίεο είλαη απαξαίηεηεο γηα λα κε δεκηνπξγεζνχλ πξνβιήκαηα ζηα δεχγε ηνλ καζεηψλ. Σν επφκελν βήκα απνηειεί ηελ πξαθηηθή εθαξκνγή απφ ηνπο καζεηέο, νη νπνίνη πξέπεη λα καζαίλνπλ πψο λα ζέηνπλ εξσηήζεηο θαη λα νξγαλψλνπλ ην ρξφλν. Ζ δηάξθεηα εθαξκνγήο θπκαίλεηαη ζπλήζσο απφ ιεπηά, αλάινγα κε ην πεξηερφκελν. Κάζε εβδνκάδα ηα δεχγε κπνξεί λα ελαιιάζζνληαη. Ο δάζθαινο επνπηεχεη ηα δεχγε, παξέρεη βνήζεηα φηαλ ρξεηάδεηαη θαη θξαηάεη ζεκεηψζεηο, νη νπνίεο ζπδεηνχληαη θαηά ηελ αλαηξνθνδφηεζε πνπ γίλεηαη ζε φιε ηελ νκάδα. Απφ ηε κέζνδν απηή δηαπηζηψζεθε φηη φινη νη καζεηέο κπνξεί λα έρνπλ νθέιε. Οη Maheady θαη Harper (1991) δηαπίζησζαλ φηη φινη νη καζεηέο πεηχραηλαλ θαιχηεξα ηνπο ζηφρνπο ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, ηνπο άξεζε πεξηζζφηεξν θαη αλαπηχζζνληαλ θηιηθέο ζρέζεηο κεηαμχ ηνπο. Αληίζηνηρα ζε κηα αλαζθφπεζε ζρεηηθά κε ηηο εληαμηαθέο ηάμεηο νη Klingner θαη Vaughn (2000) αλέθεξαλ φηη ηφζν νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, φζν θαη νη άιινη πξνηηκνχζαλ ηνλ ηχπν απηφ ηεο δηδαζθαιίαο, αιιά θαη νη δάζθαινη είραλ ζεηηθή ζηάζε απέλαληη ζηελ εθαξκνγή ηνπ. Έλαο άιινο ηχπνο δηδαζθαιίαο πνπ έρεη πξνηαζεί ζην πιαίζην ησλ πξνζαξκνγψλ ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο είλαη ε δηδαζθαιία γλσζηηθώλ ζηξαηεγηθώλ. ε απηφλ ηνλ ηχπν δηδαζθαιίαο ιακβάλνληαη ππφςε νη καζεζηαθέο δπζθνιίεο ηνπ καζεηή νη νπνίεο ππνβνεζνχλ ζηε δηεξγαζία απφθηεζεο ηεο γλψζεο, ζηελ επεμεξγαζία, ζηε δηαηήξεζε θαη ζην ρεηξηζκφ ησλ πιεξνθνξηψλ. ην πιαίζην ηεο πξνζέγγηζεο απηήο νη ζηξαηεγηθέο ζεσξνχληαη δηεξγαζίεο κε ηηο νπνίεο ν

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 24 καζεηήο αιιειεπηδξά θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο θαη ηεο απφθηεζεο ηεο γλψζεο. Έηζη νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο γίλνληαη πην ελεξγεηηθνί θαη απνηειεζκαηηθνί (Duffy et al., 1987; Harter, 1998). Γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθέο νη ζηξαηεγηθέο ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ηεο γεληθήο εθπαίδεπζεο απαηηείηαη εμάζθεζε ηνπ ίδηνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηελ εθαξκνγή ηνπο. Πξηλ απφ ηε δηδαζθαιία ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα θαζνξίζεη εθείλεο ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ είλαη νη πην θαηάιιειεο γηα ην πεξηερφκελν ηνπ καζήκαηνο ή γηα ηηο δεμηφηεηεο πνπ πξέπεη λα κάζεη ν καζεηήο. Δπίζεο είλαη απαξαίηεην ν εθπαηδεπηηθφο λα ηηο ππνδείμεη ζην καζεηή θαη λα ειέγρεη αλ ηηο θαηαλφεζε ζέηνληαο εξσηήζεηο ή δεηψληαο ηνπ λα ηηο ππνδείμεη θαη απηφο. Παξαδείγκαηα ηέηνησλ ζηξαηεγηθψλ κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ ηε ρξήζε δνθηκψλ θαη επαλαιήςεσλ, φπνπ νη καζεηέο δηδάζθνληαη λα δνκνχλ πξνηάζεηο, λα καζαίλνπλ αθξσλχκηα πνπ ζα κπνξνχζαλ λα δηεπθνιχλνπλ ηε ιεηηνπξγία ηεο κλήκεο, έηζη ψζηε λα δηαηεξνχληαη θαιχηεξα νη πιεξνθνξίεο πνπ παξέρνληαη ζην πιαίζην ηνπ καζήκαηνο. Δπίζεο δηδάζθνληαη ζηξαηεγηθέο θαηαλφεζεο φπνπ ν δάζθαινο ππνδεηθλχεη θαη ν καζεηήο θαζνδεγείηαη πξνο ηηο θαηάιιειεο εξσηήζεηο. Γξαζηεξηφηεηεο ζηε ζηξαηεγηθή απηή κπνξεί λα είλαη νξηζκνί άγλσζησλ ιέμεσλ ή φξσλ, πξφβιεςε ηνπ ηέινπο κηαο ηζηνξίαο, πεξηιήςεηο ή ζπκπεξάζκαηα απφ έλα θείκελν πνπ έρνπλ δηαβάζεη (Brown & Palinscar, 1982). Έλαο άιινο ηξφπνο πξνζαξκνγήο ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο είλαη λα δηδαρζνχλ ηα παηδηά ξνπηίλεο, πξνθεηκέλνπ λα δηεπξπλζνχλ νη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην πεξηερφκελν ηνπ καζήκαηνο. Ο δάζθαινο παξέρεη πιεξνθνξίεο πεξηερνκέλνπ γηα λα απνθηήζεη, ζπγθξαηήζεη θαη απνκλεκνλεχζεη ν καζεηήο ηα βαζηθά ζηνηρεία ελφο καζήκαηνο πνπ πξέπεη λα κάζεη (Tralli, 1996). Οη ξνπηίλεο απηέο νξίδνληαη σο «ηξφπνο δηδαζθαιίαο ζε κηα εηεξνγελή νκάδα ζρνιηθήο επίδνζεο, ν νπνίνο αληηκεησπίδεη ηφζν ηηο αηνκηθέο φζν θαη ηηο νκαδηθέο αλάγθεο ησλ καζεηψλ. Γηαηεξεί ηελ εζσηεξηθή ζπλνρή ηνπ πεξηερνκέλνπ, επηιέγεη ηα ζεκαληηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαη ηα κεηαζρεκαηίδεη κε ηξφπν ψζηε λα πξνσζείηαη ε κάζεζε ζε ζπλεξγαζία δάζθαινπ καζεηή» (Lenz & Bulgren, 1996). Σφζν νη δάζθαινη ηηο γεληθήο φζν θαη ηεο εηδηθήο εθπαίδεπζεο κπνξεί λα παξέρνπλ έλα ιεπηνκεξέο πιαίζην ηνπ πεξηερνκέλνπ πνπ πξέπεη λα δηδαρζεί, λα παξνπζηάδνπλ έλα ζρέδην δηδαζθαιίαο κε ηηο βαζηθέο έλλνηεο, λα επηιέγνπλ πεξηερφκελν θαηάιιειν γηα ην επίπεδν ησλ καζεηψλ, λα απινπνηνχλ ζχλζεηεο

25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 25 πιεξνθνξίεο γηα λα γίλνπλ πην θαηαλνεηέο παξαδείγκαηα. δίλνληαο θαη ζπγθεθξηκέλα Δπίζεο νη Schumm et al,(1994) πξφηεηλαλ έλα ππξακηδηθό πιάλν, δειαδή απφ ην απιφ ζην ζχλζεην, ην νπνίν κπνξεί λα βνεζήζεη ην δάζθαιν λα παίξλεη απνθάζεηο γηα ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα φηαλ δηδάζθεη ζε παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Σν πιάλν απηφ βνεζάεη ηνλ εθπαηδεπηηθφ λα πξνγξακκαηίδεη θαη λα ζθέθηεηαη ζρεηηθά κε ην ηη πξέπεη λα δηδάμεη ζε έλα ηκήκα έληαμεο κε εηεξνγελή καζεηηθφ πιεζπζκφ. Πεξηιακβάλεη ηηο βαζηθέο έλλνηεο πνπ πξέπεη λα δηδαρζνχλ, ην θαηάιιειν επίπεδν πιεξνθνξηψλ πνπ είλαη απαξαίηεην γηα λα θαηαλνήζνπλ φινη νη καζεηέο κηα έλλνηα, θαζψο θαη ζπκπιεξσκαηηθέο πιεξνθνξίεο πνπ απεπζχλνληαη ζε ζπγθεθξηκέλνπο καζεηέο ηεο ηάμεο. Όηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη ξνπηίλεο δηεξεχλεζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ καζήκαηνο, νη δάζθαινη κπνξεί λα ρξεζηκνπνηνχλ θάπνηεο δηδαθηηθέο ηερληθέο γηα λα νξγαλψλνληαη θαιχηεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη καζεηέο λα θαηαλννχλ ηηο έλλνηεο. Σέηνηεο ηερληθέο κπνξεί λα είλαη ιεθηηθέο ή νπηηθέο, φπσο: (α) νξγάλσζε: ν δάζθαινο κπνξεί λα δίλεη πξνθνξηθά πεξηιήςεηο ή λα ρσξίδεη ην κάζεκα ζε ελφηεηεο κε παξάιιειε ρξήζε ιεθηηθψλ λχμεσλ γηα λα δηεπθνιχλεηαη ε νξγάλσζε. Όηαλ ρξεζηκνπνηεί «νπηηθέο» ηερληθέο, ν δάζθαινο κπνξεί λα δηαιέγεη ξνπηίλεο φπσο ζρεδηαγξάκκαηα, πίλαθεο, ηζηνζειίδεο θ.α. Απηέο νη ηερληθέο επηηξέπνπλ ηελ ηαθηνπνίεζε πιεξνθνξηψλ ζε ελλνηνινγηθφ πιαίζην. (β) πξνώζεζε ηεο θαηαλόεζεο: ν δάζθαινο κπνξεί λα επηιέγεη λα ρξεζηκνπνηεί ιεθηηθέο ηερληθέο δίλνληαο αλαινγίεο, ζπγθξίζεηο, ζπλψλπκα, κεηαθνξέο θ.α. «Οπηηθέο» ηερληθέο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο θαηαλφεζεο κπνξεί λα είλαη ζχκβνια, εηθφλεο, δηαγξάκκαηα θ.α. (γ) πεξηγξαθή κηαο ηζηνξίαο: ν δάζθαινο επηιέγεη λα δίλεη πξνθνξηθά πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ηξέρνληα ή παξειζνληηθά γεγνλφηα, θαληαζηηθέο ηζηνξίεο, ππνζεηηθά ζελάξηα ή αθφκε θαη πξνζσπηθέο ηζηνξίεο. Αληίζηνηρα, νπηηθέο ηερληθέο κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ δηαδξαζηηθά βίληεν, ηζηνζειίδεο, παξνπζηάζεηο ζε power point. (δ) ππνδεηγκαηηθέο παξνπζηάζεηο: ν δάζθαινο επηιέγεη λα ππνδπζεί ξφινπο ή λα δξακαηνπνηεί κε ιφγν ή κε ρεηξνλνκίεο θαη θηλήζεηο. (ε) πξνώζεζε ηεο αλάθιεζε: γηα λα πξνσζεζεί ε ιεηηνπξγία απηή ν δάζθαινο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεί αθξσλχκηα ή ιέμεηο θιεηδηά θαζψο θαη εηθφλεο.

26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ 26 Σα ηειεπηαία ρξφληα, γηα λα πξνσζεζνχλ νη δηδαθηηθέο ζηξαηεγηθέο ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη ζύγρξνλεο ηερλνινγίεο, φπσο επεμεξγαζηέο θεηκέλνπ γηα ηε δηεπθφιπλζε ζηελ νηθνδφκεζε ζρνιηθψλ δεμηνηήησλ, φπσο ηεο γξαθήο θαη ησλ καζεκαηηθψλ. Έρεη δηαπηζησζεί φηη κε απηέο ηηο ηερληθέο κεηψλεηαη ην άγρνο ησλ καζεηψλ απέλαληη ζηηο δξαζηεξηφηεηεο απηέο (Holzberg, 1994, Ryba et al., 1995). Γίλνληαη ζηνπο καζεηέο αζθήζεηο θαη δηδάζθνληαη πψο λα ρξεζηκνπνηνχλ εηδηθά ζελάξηα κέζσ ινγηζκηθψλ ή βίληεν. Ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθά απνδείρζεθαλ ηέηνηα κέζα ζε παηδηά κε ζνβαξέο δπζθνιίεο γξαθήο θαη νξζνγξαθίαο, ηα νπνία είραλ ρακειέο νξγαλσηηθέο ηθαλφηεηεο, δελ κπνξνχζαλ λα ζρεκαηνπνηήζνπλ ηηο ηδέεο θαη ηηο ζθέςεηο ηνπο θαη δελ κπνξνχζαλ λα ειέγμνπλ γξαπηέο εξγαζίεο (MacArthur et al., 1991). Δπίζεο, ινγηζκηθά γξακκαηηθήο, ιεμηινγίνπ θαη εχξεζεο ιέμεσλ κείσλαλ ην ζηξεο πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ παξαγξαθνπνίεζε θαη ηηο ηζηνξίεο. Πνιχ ρξήζηκα απνδείρζεθαλ θαη ινγηζκηθά ζηα νπνία νη καζεηέο έπξεπε λα επηιέμνπλ θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ θαηάιιειεο γηα ηελ πεξίπησζε ιέμεηο. Αληίζηνηρν ινγηζκηθφ γηα ηα καζεκαηηθά ήηαλ ην Math Word Problems, ην νπνίν δηεπθφιπλε ηνπο καζεηέο λα βξίζθνπλ πιεξνθνξίεο φηαλ έπξεπε λα ζπλδπάδνπλ ιέμεηο πξνβιεκάησλ. Γεληθά, έξεπλεο έδεημαλ φηη ε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ δηεπθφιπλε ηε κάζεζε, ελδπλάκσλε ηηο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο θαη νδεγνχζε ηα παηδηά ζηελ απηφλνκε κάζεζε πην εχθνια ελψ ηα έθαλε πην ζηνραζηηθά, εθφζνλ έπξεπε λα παίξλνπλ απφ κφλα ηνπο απνθάζεηο (Holzberg, 1994, Maccini et. al, 2002).

27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΓΓΛΟΦΩΝΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΩΝ ΔΥΣΛΕΚΤΙΚΩΝ 27 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2: ΤΓΚΡΙΗ ΑΓΓΛΟΥΩΝΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΥΩΝΩΝ ΔΤΛΕΚΣΙΚΩΝ Ο Παπιίδεο (2003) κέζα απφ δηάθνξεο έξεπλεο θαη κειέηεο αγγιφθσλσλ θαη ειιελφθσλσλ δπζιεθηηθψλ αηφκσλ θαηέιεμε ζε δηάθνξα ζεκαληηθά θαη ελδηαθέξνληα ζπκπεξάζκαηα. Γεληθφηεξα, νη Αγγιφθσλνη δπζιεθηηθνί ηείλνπλ λα θάλνπλ πεξηζζφηεξν θσλνινγηθά παξά νπηηθά ιάζε (Coltheart 1982, Coltheart, Masterson, Byng, Prior, Riddoch 1983, Patterson 1982, Temple & Marshall 1983, Bub Cancelliere & Kertesz 1985, Frith 1980, 1985, 1992, 1995, Seymour 1986, Goswami 1993). Απηφ νδήγεζε ζην ζπκπέξαζκα φηη ζε κία γιψζζα κε αθαλφληζηε νξζνγξαθία - φπσο είλαη ε Αγγιηθή - [Σreiman 1995, Goswami 1997, Wydell & Butterworth 1999], νη δπζιεμηθνί έρνπλ αλεπάξθεηα ζηε θσλνινγηθή δηαδηθαζία / επεμεξγαζία θαη ηείλνπλ λα γξάθνπλ ζρεδφλ φιεο ηηο ιέμεηο θσλεηηθά ιάζνο. Αληίζεηα, νη έξεπλεο έδεημαλ φηη ζε κε-αγγιφθσλεο γιψζζεο κε ζπλεπή νξζνγξαθία, φπσο είλαη ηα Γεξκαληθά, ηα Ηηαιηθά, ηα Διιεληθά ή αθφκε θαη ηα Γηαπσλέδηθα (Wimmer 1996,a,b Cossu et al. 1995, Wydel & Butterworth 1999, Παπιίδεο & Γηαλλνχιε 2002), νη δπζιεθηηθνί έρνπλ πνιχ θαιχηεξε νξζνγξαθία αιιά δείρλνπλ αλεπάξθεηα ζηελ ηαρχηεηα ηεο αλάγλσζεο. Με άιια ιφγηα, νη δπζιεμηθνί spellers ζε κία ζπλεπή νξζνγξαθία ζπλήζσο γξάθνπλ ηελ πιεηνςεθία ησλ ιέμεσλ / κε-ιέμεσλ θσλεηηθά ζσζηά. Κάπνηνη εξεπλεηέο (Wimmer 1999, Cossu 1999, Wydell & Butterworth 1999) πξφηεηλαλ φηη δηαθνξεηηθέο γισζζηθέο δνκέο παξάγνπλ δηαθνξεηηθά είδε θαη πνζνζηά ιαζψλ θαη ακθηζβήηεζαλ ηελ κέρξη πξφζθαηα επξέσο απνδνρή ηεο άξξεθηεο ζρέζεο αλάκεζα ζηελ αλεπάξθεηα ηεο θσλνινγηθήο επεμεξγαζίαο θαη ηελ δπζιεμία. Δπηπξνζζέησο, ππνζηεξίρζεθε φηη νη πην ζπγθεθξηκέλεο γιψζζεο (φπσο ε Γεξκαληθή, ε Διιεληθή, ε Ηηαιηθή ή ε Γηαπσλέδηθε) παξάγνπλ ιηγφηεξα θαη δηαθνξεηηθά είδε ιαζψλ απφ ηηο ιηγφηεξν «δηαπγείο» φπσο ηηο ραξαθηεξίδνπλ γιψζζεο (φπσο ε Αγγιηθή, ε Γαλέδηθε ή ε Γαιιηθή). Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηελ νξζνγξαθία. Ο Παπιίδεο (1981, 1986, 1990, 2003) ππνζηεξίδεη φηη νη δπζιεμηθνί spellers αληηκεησπίδνπλ ζνβαξφ πξφβιεκα κε ηελ νξζνγξαθία ιέμεσλ, αλεμάξηεηα απφ ηε ρακειή ή πςειή θσλεηηθή ζπλέπεηα ηεο γιψζζαο, σζηφζν ε κνξθνινγία παίδεη

28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΓΓΛΟΦΩΝΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΩΝ ΔΥΣΛΕΚΤΙΚΩΝ 28 ζεκαληηθφ ξφιν. ε αθαλφληζηεο γιψζζεο (φπσο ε Αγγιηθή) νη δπζιεμηθνί έρνπλ ηελ ηάζε λα γξάθνπλ θσλεηηθά ιάζνο ηελ πιεηνςεθία ησλ ιέμεσλ θαη ηα ιάζε ηνπο είλαη θπξίσο θσλνινγηθά. ηηο πεξηζζφηεξεο νκαιέο / θαλνληθέο γιψζζεο (φπσο ε Γεξκαληθή, ε Ηηαιηθή, ε Διιεληθή) νη δπζιεμηθνί έρνπλ ηελ ηάζε λα γξάθνπλ θσλεηηθά ζσζηά ηελ πιεηνςεθία ησλ ιέμεσλ θαη ηα ιάζε ηνπο είλαη θπξίσο νπηηθά θαη κνξθνινγηθά κε έλα ρακειφ πνζνζηφ θσλνινγηθνχ ηχπνπ ιαζψλ. Όζνλ αθνξά ηελ αλάγλσζε θαη ηελ νξζνγξαθία ησλ δπζιεθηηθψλ αηφκσλ ζηα Διιεληθά, νη Wydell & Butterworth 1999, ηνπνζεηνχλ ηηο γιψζζεο ζχκθσλα κε ηε θσλνινγηθή ηνπο ζπλέπεηα σο εμήο: Αγγιηθή, Γαιιηθή, Γαλέδηθε, Γεξκαληθή, Διιεληθή, Ηηαιηθή (ε πην νκαιή). Με βάζε ηελ ηεξαξρία απηή, ε Αγγιηθή δηαζέηεη κία απζηεξή / άθακπηε ιεθηηθή δηάηαμε, δηφηη δελ έρεη κνξθν γξακκαηηθνχο θαλφλεο (θαηαιήμεηο) πνπ πξνζδηνξίδνπλ ην ππνθείκελν. Αληηζέησο, ε Διιεληθή έρεη πνιινχο κνξθν γξακκαηηθνχο θαλφλεο (θαηαιήμεηο) πνπ δειψλνπλ πνην είλαη ην ππνθείκελν ψζηε ε γιψζζα λα επηηξέπεη κία επέιηθηε δηάηαμε ιέμεσλ. Σα Διιεληθά έρνπλ εχθνιε αλάγλσζε θαη δχζθνιε νξζνγξαθία, αιιά ε θσλνινγία ηνπο είλαη πνιχ ζπλεπήο θαη γηα ηελ αλάγλσζε θαη γηα ηελ νξζνγξαθία. ηελ πεξίπησζε ηεο αλάγλσζεο, ε Διιεληθή γιψζζα δηαζέηεη πςειφ βαζκφ νκαιφηεηαο, παξφκνην κε ηε Γεξκαληθή, Ηηαιηθή ή Ηζπαληθή φπνπ θάζε γξάθεκα αλαπαξίζηαηαη ζηαζεξά απφ έλα κφλν θψλεκα. Δπηπιένλ, ε Διιεληθή έρεη 7 θσλήεληα θαη 14 πηζαλνχο ζπλδπαζκνχο ηνπο. Αλάκεζα ηνπο δελ ραξαθηεξίδνληαη δηαθνξέο κε ηελ έλλνηα φηη ηα θσλήεληα αθνχγνληαη ην ίδην είηε ηνλίδνληαη είηε φρη. Ζ Διιεληθή γιψζζα (ζε αληίζεζε κε ηελ Αγγιηθή φπνπ θαη ηα θσλήεληα θαη ηα ζχκθσλα είλαη είηε ερεξά είηε άερα γξάκκαηα) έρεη ιηγφηεξνπο απφ ηνπο κηζνχο ηχπνπο ζπιιαβψλ απφ ηα Αγγιηθά θαη απηνί, πην ζπρλά, ιήγνπλ ζε θσλήελ. Όπσο ζηα Γεξκαληθά, ζηα Διιεληθά δελ ππάξρεη ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηε ιεθηηθή θαη ζηε κε-ιεθηηθή αθξίβεηα αλάγλσζεο, ιφγσ ηνπ πςεινχ βαζκνχ νκαιφηεηαο πνπ ραξαθηεξίδεη ηε γιψζζα. Ζ Διιεληθή γιψζζα είλαη ηφζν νκαιή ζηελ αθξίβεηα ηεο αλάγλσζεο πνπ ζηα εθηάρξνλα παηδηά αγγίδεη ην 94,5% ελψ ζηα παηδηά ησλ ελλέα εηψλ θηάλεη ην 96%. Αληίζεηα κε ηελ αλάγλσζε, ε Διιεληθή γιψζζα έρεη κία ζεκαληηθή «αλσκαιία» ζηελ νξζνγξαθία, επεηδή ε γξαπηή κνξθή ηεο έρεη παξακείλεη ε ίδηα απφ ηελ αξραηφηεηα παξφιν πνπ ε πξνθνξηθή ηεο κνξθή έρεη αιιάμεη. Μία ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηελ αλάγλσζε θαη ηελ νξζνγξαθία βξίζθεηαη ζηελ αλαπαξάζηαζε ησλ θσλεέλησλ. Δλψ ηα ζχκθσλα έρνπλ κφλν κία γξαθεκηθή

29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΓΓΛΟΦΩΝΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΩΝ ΔΥΣΛΕΚΤΙΚΩΝ 29 απφδνζε, αλεμάξηεηα απφ ην πιαίζην κέζα ζην νπνίν εκθαλίδνληαη, θάπνηα απφ ηα ειιεληθά θσλήεληα έρνπλ πάλσ απφ έμη πηζαλνχο ηξφπνπο γξαθήο / νξζνγξαθίαο (σζηφζν, ζε θάζε πεξίπησζε, έλα απφ απηά είλαη πην θαηάιιειν απφ ηα άιια). πγθεθξηκέλα: ην θσλήελ /e/ κπνξεί λα αλαπαξαζηαζεί κε ε ή κε αι θαη ην /o/ κπνξεί λα εκθαληζηεί σο /ν/ ή σο /σ/, θαη ην θσλήελ /i/ έρεη έμη δηαθνξεηηθέο γξαθεκηθέο απνδφζεηο (η, ε, π, εη, νη, πη). Απηέο νη ελαιιαγέο ζπρλά παξνπζηάδνπλ δπζθνιία ζην λα δηαιέμνπκε ηε ζσζηή νξζνγξαθία γηα κία ιέμε, ηδηαίηεξα αθνχ ε πιεηνςεθία ησλ Διιεληθψλ ιέμεσλ είλαη πνιπζχιιαβεο θαη έηζη πεξηέρνπλ αξθεηά θσλήεληα. Χζηφζν, ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο, ε νξζνγξαθία ησλ θσλεέλησλ δελ είλαη απζαίξεηε αθνχ θαζνξίδεηαη απφ κνξθν-γξακκαηηθνχο θαλφλεο πνπ ηα παηδηά πξέπεη λα απνζηεζίδνπλ. Ο Παπιίδεο (2003) ρξεζηκνπνηεί ην παξάδεηγκα ηεο πεξίπησζεο ησλ δχν νξζνγξαθηψλ ηνπ θσλήκαηνο /ο/. Σν γξάκκα ο ρξεζηκνπνηείηαη γηα φια ηα επίζεηα θαη ζην αξζεληθφ θαη νπδέηεξν γέλνο νπζηαζηηθψλ κε απηή ηελ θαηάιεμε, ελψ ην γξάκκα ω ρξεζηκνπνηείηαη γηα φια ηα ξήκαηα πνπ ιήγνπλ ζε /ν/. Απηφ κπνξεί λα θαλεί ζηηο αληηζεηηθέο νξζνγξαθίεο / γξαθέο ηνπ νπζηαζηηθνχ νεπό /nero/ θαη ηνπ ξήκαηνο γπάθω/grafo/. Δπνκέλσο νη Αγγιφθσλνη δπζιεμηθνί θάλνπλ θπξίσο θσλνινγηθά-αθνπζηηθά ιάζε (δειαδή νη ιέμεηο αιιηψο γξάθνληαη θαη αιιηψο αθνχγνληαη), π.ρ. θφζκνοθφδκνο θαη δεπηεξεπφλησο νπηηθά (πνπ δελ πξνβιέπνληαη απφ γξακκαηηθνχο θαλφλεο, π.ρ. κνξφ-κσξφ) (Pavlidis & Giannouli, 2003). Αληηζέησο, νη Έιιελεο δπζιεμηθνί θάλνπλ θπξίσο νπηηθά ιάζε, θαηφπηλ γξακκαηηθά (πνπ πξνβιέπνληαη απφ γξακκαηηθνχο θαλφλεο), θαη κφλνλ ιίγα είλαη θσλνινγηθά αθνπζηηθά ιάζε. πλεπψο, νη κέζνδνη αληηκεηψπηζεο ησλ Άγγισλ δπζιεμηθψλ θξίλνληαη αθαηάιιειεο γηα ηνπο Έιιελεο δπζιεμηθνχο. 2.1 Δυςκολίεσ εκμάθηςησ τησ αγγλικήσ γλώςςασ από ελληνόφωνουσ δυςλεκτικούσ χκθσλα κε άξζξν ηεο Παπά, ηα ειιελφθσλα παηδηά κε δπζιεμία πνπ καζαίλνπλ αγγιηθά αληηκεησπίδνπλ αξθεηέο δπζθνιίεο. Απηφ ζπκβαίλεη θπξίσο γηαηί ε αγγιηθή γιψζζα είλαη κηα κε θσλεηηθή γιψζζα, κε ηελ έλλνηα φηη άιια δηαβάδεη θαλείο θαη άιια γξάθεη. Δπηπιένλ ε αγγιηθή έρεη 26 γξάκκαηα κε 44 ήρνπο θαη ραξαθηεξίδεηαη σο «αδηαθαλήο», ιφγσ ηνπ φηη δε δηδάζθνληαη νη νξζνγξαθηθνί θαη

30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΓΓΛΟΦΩΝΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΩΝ ΔΥΣΛΕΚΤΙΚΩΝ 30 θσλνινγηθνί ηεο θαλφλεο ελψ ηαπηφρξνλα έρεη γξαθήκαηα κε θαηνπηξηθέο δηαθνξέο θαη νκνηφηεηεο ( b, d, p, q, g) πνπ δπζθνιεχνπλ πνιχ ηα δπζιεθηηθά άηνκα ζηελ αλάγλσζε θαη ζηελ γξαθή. 9 Όπσο ζπδεηήζεθε ζην θεθάιαην 3 (ζηελ χγθξηζε Αγγιφθσλσλ θαη Διιελφθσλσλ δπζιεθηηθψλ), ε ειιεληθή γιψζζα είλαη θσλεηηθή θαη ηα ιάζε ησλ καζεηψλ είλαη γξακκαηηθά, ελψ ζηελ αγγιηθή γιψζζα ηα ιάζε είλαη θπξίσο θσλνινγηθά. Μηα άιιε δπζθνιία πνπ έρεη ν ειιελφθσλνο δπζιεθηηθφο καζεηήο πνπ ζέιεη λα κάζεη αγγιηθά είλαη νη δηαθνξέο ζηε γξακκαηηθή θαη ζηε ζπληαθηηθή δνκή ησλ δπν γισζζψλ, φπνπ ζηα ειιεληθά ην ξήκα απνηειεί ην θεληξηθφ ζηνηρείν ηεο πξφηαζεο γχξσ απφ ην νπνίν ζηξέθνληαη ηα ππφινηπα κέξε ηνπ ιφγνπ, ελψ αληίζεηα ηα αγγιηθά έρνπλ αδχλαην ξήκα πνπ ζηεξίδεηαη πάληα ζηελ πξνζσπηθή αλησλπκία (Πφξπνδαο, 1993). Πξφβιεκα φκσο ππάξρεη θαη κε ηηο πξνζέζεηο δηφηη ζηελ ειιεληθή γιψζζα δελ μερσξίδεη ε ζηάζε ή ε θίλεζε, ν ηφπνο ή ε θαηεχζπλζε. Αληίζεηα, ζηα αγγιηθά νη ελέξγεηεο ηνπ ππνθεηκέλνπ απνδίδνληαη κε δηαθνξεηηθέο πξνζέζεηο. Χο εθ ηνχηνπ απζφξκεηα πνιιέο θνξέο ν καζεηήο πξνζπαζεί λα κεηαθέξεη ζπληαθηηθέο κνξθέο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο ζηελ αγγιηθή. Τπάξρνπλ επηπιένλ δπζθνιίεο ζηε δηδαζθαιία ησλ αγγιηθψλ ζηνπο καζεηέο κε δπζιεμία, νη νπνίεο γίλεηαη πξνζπάζεηα λα μεπεξαζηνχλ κε δηάθνξεο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο, φπσο ηελ αθνπζηηθή-γισζζηθή κέζνδν, ηελ νπηηθναθνπζηηθή, ηε γλσζηηθή ζεσξία ηεο κάζεζεο ηνπ Chomsky, αλάινγα βέβαηα κε ηελ εθάζηνηε θαηάζηαζε. Έηζη, ε δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο γιψζζαο, ηδηαίηεξα ζε δπζιεθηηθνχο καζεηέο, γεληθφηεξα ζε καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, λνείηαη απνηειεζκαηηθή κφλν κε έλαλ ζπλδπαζκφ δνκηθψλ αζθήζεσλ, ζηεξίγκαηα νπηηθψλ εξεζηζκάησλ θαη ρξήζε γισζζηθψλ θαλφλσλ (Πφξπνδαο, 1993). Γελ παξνπζηάδνληαη πάληα πεξηζζφηεξεο δπζθνιίεο ζηελ αγγιηθή γιψζζα ζηνπο καζεηέο κε δπζιεμία ζηε κεηξηθή ηνπο γιψζζα, παξφια απηά είλαη ζπρλφ θαηλφκελν. Δπηπιένλ θάπνηεο θνξέο ε δπζιεμία αλαθαιχπηεηαη ιφγσ αλεμήγεησλ δπζθνιηψλ πνπ παξνπζηάδεη ν καζεηήο ζηα αγγιηθά. Σα θπξηφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο δπζιεμίαο ζηα αγγιηθά είλαη: α) πξνβιήκαηα ζηελ αθνπζηηθή ζχιιεςε θαη δηάθξηζε 9 Βι. ζρ. ην άξζξν ηεο Αγγειηθήο Παπά «Αγγιηθά θαη Γπζιεμία Γίλεηαη;» ζηελ ηζηνζειίδα:

31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΓΓΛΟΦΩΝΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΩΝ ΔΥΣΛΕΚΤΙΚΩΝ 31 β) πξνβιήκαηα ζηελ νπηηθή ζχιιεςε θαη ζπγθξάηεζεο ζηελ καθξνπξφζεζκε κλήκε γ) πξνβιήκαηα ζηελ αλάγλσζε θαη ζηε γξαθή δ) πξνβιήκαηα ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηνπ ρψξνπ O βαζκφο ηεο παξέκβαζεο πνπ απαηηείηαη εμαξηάηαη απφ α) ην βαζκφ ηεο καζεζηαθήο δπζθνιίαο ηνπ καζεηή β) ην πφζεο αθαδεκατθέο πηπρέο επεξεάδνληαη απφ ηε δπζθνιία θαη γ) ηα ζπλαηζζεκαηηθά θαη ζπκπεξηθνξηζηηθά δεηήκαηα πνπ επεξεάδνπλ ην καζεηή (Πφξπνδαο, 1993). Δπνκέλσο ην κάζεκα πξέπεη απαξαίηεηα λα πξνζαξκφδεηαη ζηηο αλάγθεο, ηα ελδηαθέξνληα, ηηο ηθαλφηεηεο, ην καζεζηαθφ ζηπι (learning style) θαη ηε καζεζηαθή εηνηκφηεηα ηνπ θάζε καζεηή ζηα αγγιηθά, φπσο νξίδνπλ νη βαζηθέο αξρέο ηεο ηερληθήο ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζε πνηνηηθνχο ρψξνπο παγθνζκίσο. Γηα ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο είλαη απηνλφεην φηη ε αγγιηθή σο μέλε γιψζζα κπνξεί λα δηδαρηεί απνηειεζκαηηθά ζε καζεηέο κε δπζιεμία κφλν απφ θαζεγεηέο αγγιηθψλ ή εηδηθνχο παηδαγσγνχο κε εμεηδίθεπζε ή επηκφξθσζε ζηηο εηδηθέο καζεζηαθέο αλάγθεο. Ο «πνιπαηζζεηεξηαθφο» ηξφπνο δηδαζθαιίαο ζεσξείηαη φρη κφλνλ πνιχ ρξήζηκνο αιιά θαη απαξαίηεηνο ζηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο ζε παηδηά κε δπζιεμία θαη άιιεο εηδηθέο καζεζηαθέο αλάγθεο, ελψ ηαπηφρξνλα είλαη σθέιηκνο θαη γηα καζεηέο πνπ δελ αληηκεησπίδνπλ θάπνην είδνο καζεζηαθήο δπζθνιίαο. Ο εθπαηδεπηηθφο εθηφο απφ ηε ιεθηηθή δηδαζθαιία πξέπεη λα ρξεζηκνπνηεί ρξψκα, εηθφλα, ήρν, αθή θαη πιηθφ ζε κηα πξνζπάζεηα παξνπζίαζεο ηνπ καζήκαηνο (γξακκαηηθή, ιεμηιφγην, ζπληαθηηθφ) κε βησκαηηθφ «δσληαλφ» ηξφπν, δηφηη φηαλ δηδάζθεη κφλν κε ηνλ θιαζηθφ ηξφπν, ειάρηζηα πξάγκαηα ραξάζζνληαη ζηε κλήκε ηνπ καζεηή κε δπζιεμία, ελψ ηαπηφρξνλα ην παηδί ράλεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ θαη δελ ζπγθεληξψλεηαη κε απνηέιεζκα λα απνζαξξχλεηαη θαη λα κεηψλεηε πνιχ ε επίδνζε ηνπ. Πξέπεη λα είλαη μεθάζαξν ινηπφλ φηη κφλν νηηδήπνηε κπνξέζεη λα βηψζεη θαη λα αηζζαλζεί ν καζεηήο κε δπζιεμία, ζα θαηαθέξεη ηειηθά λα θαηαλνήζεη θαη λα κάζεη. ε απηή ηελ πξνζπάζεηα βνεζά πνιχ ε ρξήζε δηαδξαζηηθψλ πηλάθσλ, ε ρξήζε πιηθνχ φπσο πιαζηειίλε θαη ειαζηηθά αληηθείκελα πνπ κπνξνχλ λα παίξλνπλ δηάθνξεο κνξθέο θαη λα νπηηθνπνηνχλ αθεξεκέλεο έλλνηεο, ε ρξήζε ζπγθεθξηκέλσλ βηβιίσλ θαη πιηθνχ πνπ βνεζνχλ ζηε δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο ζε παηδηά κε δπζιεμία, θαζψο

32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΓΓΛΟΦΩΝΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΩΝ ΔΥΣΛΕΚΤΙΚΩΝ 32 επίζεο ε ρξήζε ηεο θίλεζεο ηνπ ζψκαηνο θαη ηεο αθήο σο ππνζηεξηθηηθφ κέζν ελδπλάκσζεο θάζε γισζζηθήο πιεξνθνξίαο. ηε δηδαζθαιία ησλ αγγιηθψλ ζηα δπζιεθηηθά παηδηά, ε Παπά ππνζηεξίδεη φηη φζνλ αθνξά ηελ αλάγλσζε πνπ απνηειεί θαη ηε βαζηθφηεξε δεμηφηεηα πνπ ν καζεηήο κε δπζιεμία ρξεηάδεηαη ππνζηήξημε θαη ελίζρπζε, ν εθπαηδεπηηθφο νθείιεη λα βνεζήζεη ζηε θσλνινγηθή επίγλσζε ηεο γιψζζαο δίλνληαο θαλφλεο θαη αζθήζεηο πνπ ζα βνεζήζνπλ ζηελ απνθσδηθνπνίεζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ζε πξνθνξηθφ. Γη' απηφ νη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα δίλνπλ ζαθείο θαλφλεο ζηα παηδηά, εμεγψληαο γηαηί π.ρ. ην «plane» δηαβάδεηαη «πιέ η λ» θαη φρη «πιάλε». Θα ήηαλ κάηαην λα πεξηκέλνπλ φηη νη καζεηέο κε δπζιεμία ζα ην κάζνπλ επεηδή «έηζη δηαβάδεηαη ε ιέμε...», κηα πνπ νη δπζιεμηθνί δελ κπνξνχλ λα απηνκαηνπνηήζνπλ ηελ αλάγλσζε ησλ ιέμεσλ ρσξίο λα ηνπο δίδνληαη ζπγθεθξηκέλνη θαλφλεο θσλνινγηθήο απνθσδηθνπνίεζεο. πκπεξαζκαηηθά ινηπφλ, ηα παηδηά κε δπζιεμία κπνξνχλ λα κάζνπλ αγγιηθά εάλ ν εθπαηδεπηηθφο είλαη θαηάιιεια εθπαηδεπκέλνο. Οη καζεηέο κε δπζιεμία αλ δελ κπνξνχλ λα κάζνπλ κε ηνλ ηξφπν πνπ δηδάζθνπλ νη εθπαηδεπηέο, ηφηε πξνθαλψο πξέπεη λα κάζνπλ νη εθπαηδεπηέο λα δηδάζθνπλ κε ηνλ ηξφπν πνπ καζαίλνπλ ηα δπζιεθηηθά παηδηά Παραδείγματα δραςτηριοτήτων για την εκμάθηςη τησ αγγλικήσ γλώςςασ ςε δυςλεκτικά παιδιά ε απηφ ην ζεκείν παξαζέηνληαη θάπνηα παξαδείγκαηα δξαζηεξηνηήησλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε ζρνιηθέο ηάμεηο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο ζε δπζιεθηηθά παηδηά, νη νπνίεο αζθαιψο κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ ζε ειεθηξνληθή κνξθή κέζα απφ ηηο λέεο ηερλνινγίεο. Γελ παξαηίζεηαη βηβιηνγξαθία γηαηί ην πιηθφ πνπ παξνπζηάδεηαη έρεη δεκηνπξγεζεί απφ ηελ ζπγγξαθέα ηεο εξγαζίαο, κε βάζε ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ 3νπ Παλειιήληνπ πλεδξίνπ κε ηίηιν Μαζεζηαθέο δπζθνιίεο: ε ζρνιηθή θαη θνηλσληθή πξαγκαηηθόηεηα, πνπ έιαβε ρψξα ζηε Θεζζαινλίθε ζηηο 8/11/2009, κε νκηιεηέο ηνπο Dr. Reid θαη Αγγειηθή Παπά. Παξαθάησ παξαηίζεηαη παξάδεηγκα δξαζηεξηφηεηαο γηα ηελ ζηαδηαθή εθκάζεζε ησλ θσλεέλησλ ηεο αγγιηθήο κέζα απφ θάξηεο, δσγξαθηέο, εηθφλεο. Σα παηδηά ρξεζηκνπνηνχλ έλα εχπιαζην πιηθφ φπσο είλαη ε πιαζηειίλε γηα λα κνξθνπνηήζνπλ έλα θσλήελ, λα ην πξνθέξνπλ θαη κεηά λα ην γξάςνπλ ζε έλα ραξηί,

33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΓΓΛΟΦΩΝΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΩΝ ΔΥΣΛΕΚΤΙΚΩΝ 33 ή λα δνζνχλ εηθφλεο ζηα παηδηά γηα λα ρξσκαηίζνπλ κφλν απηέο πνπ ην αληηθείκελν πνπ απεηθνλίδνπλ αξρίδεη κε ην θσλήελ πνπ καζαίλνπλ. Δικόνα 1: I color what starts with U Δικόνα 2: I mark the images that look like O ε θάζε πεξίπησζε, ηδηαίηεξα ζηελ πεξίπησζε ησλ δπζιεθηηθψλ παηδηψλ πνπ καζαίλνπλ αγγιηθά, είλαη ζεκαληηθφ ν δάζθαινο λα αμηνινγεί ηα απνηειέζκαηα ηεο δνπιεηάο ηνπ, ζχκθσλα κε ην ρξνλνδηάγξακκα πνπ έρεη. Μεηά ηελ νινθιήξσζε κηαο νκάδαο δξαζηεξηνηήησλ γηα ηελ εθκάζεζε ελφο πξάγκαηνο πνπ απνηειεί βξαρππξφζεζκν ή καθξνπξφζεζκν ζηφρν, ν εθπαηδεπηηθφο ζα αμηνινγήζεη ηελ αηνκηθή πξφνδν ηνπ θάζε καζεηή ζε ζρέζε. Αλ ηα απνηειέζκαηα ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ είλαη ηθαλνπνηεηηθά, κφλν ηφηε ζα πξνρσξήζεη ζηελ εθκάζεζε ηνπ επφκελνπ πξάγκαηνο. Αλ φρη, ηφηε ν

34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΓΓΛΟΦΩΝΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΩΝ ΔΥΣΛΕΚΤΙΚΩΝ 34 εθπαηδεπηηθφο ζα πξέπεη λα εληνπίζεη ην ζεκείν δπζθνιίαο πνπ αληηκεησπίδεη ν καζεηήο, ζα ζρεδηάζεη λέεο κεζφδνπο παξέκβαζεο θαη κεηά ζα πξνρσξήζεη ζην επφκελν αληηθείκελν δηδαζθαιίαο. ηαδηαθή εθκάζεζε ησλ ζπκθψλσλ ηεο αγγιηθήο γιψζζαο κε δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο παξαθάησ: Δικόνα 3: I write the consonant each word begins s n w th f l s t Δθκάζεζε λέσλ ιέμεσλ: ζηαδηαθή θιηκάθσζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ απφ ηηο γλσζηέο ζηηο άγλσζηεο θαη απφ ηηο εχθνιεο ζηηο δχζθνιεο γηα ηελ επηινγή ησλ λέσλ ιέμεσλ, ν εθπαηδεπηηθφ πξέπεη λα ιάβεη ππφςε ηνπ 1) ηνλ αξηζκφ ησλ ζπιιαβψλ 2) ηελ αθνινπζία ζπκθψλσλ θαη θσλεέλησλ 3) ηελ πξνθνξά ηεο ιέμεο φηαλ ν καζεηήο καζαίλεη κηα θαηλνχξγηα ιέμε ζηα αγγιηθά δεηείηαη απφ απηφλ λα ζπλζέζεη ηηο ζπιιαβέο ηεο

35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΓΓΛΟΦΩΝΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΩΝ ΔΥΣΛΕΚΤΙΚΩΝ 35 φηαλ ν καζεηήο δελ πεηπραίλεη ην ζηφρν, επαλαιακβάλεηαη ε δξαζηεξηφηεηα ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηνπ ηνλ πξνζσπηθφ ξπζκφ ηνπ θάζε καζεηή θη λα αμηνινγεί θάζε θνξά πφζν θαηαλνεί ν καζεηήο ηελ αλάγλσζε ησλ ιέμεσλ πνπ δηαβάδεη. Ζ εθκάζεζε λέσλ ιέμεσλ γίλεηαη επίζεο θαη κε ηα αληίζεηα ηνπο π.ρ.: I find the pairs with the opposite words sour old good black friend tall young sweet short enemy white bad Μηα δηαζθεδαζηηθή δξαζηεξηφηεηα είλαη ε ζπκπιήξσζε ησλ λέσλ ιέμεσλ πνπ δηδάρζεθαλ ζε κηα εηθνλνγξάθεζε. Δικόνα 4: Βξείηε ηε ιέμε γηα ηηο εηθφλεο These This were in the ate a

36 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 36 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3: ΟΙ ΝΕΕ ΣΕΦΝΟΛΟΓΙΕ ΣΗΝ ΑΝΣΙΜΕΣΩΠΙΗ ΣΗ ΔΤΛΕΞΙΑ Ζ αγγιηθή γιψζζα γηα λα δηδαρηεί απνηειεζκαηηθά ζε δπζιεθηηθά παηδηά ρξεηάδεηαη έλαλ βησκαηηθφ, πνιπ-αηζζεηηθφ ηξφπν κάζεζεο, γηα λα κπνξνχλ νη καζεηέο κε δπζιεμία λα θαηαλνήζνπλ θαη λα αθνκνηψζνπλ ηε δηαθνξεηηθφηεηα ηεο γιψζζαο θαη ηηο δπζθνιίεο ηεο. ε γεληθέο γξακκέο ε ζπκβνιηθή, θσλεηηθή θαη γξακκαηηθή αλάιπζε δελ είλαη επαξθήο δηφηη ηα δπζιεθηηθά παηδηά, παξφιν πνπ λνεηηθά δελ πζηεξνχλ, ελ ηνχηνηο ζθέπηνληαη πνιχ δηαθνξεηηθά θαη δελ αξθνχληαη ζηε ινγηθή, αλαιπηηθή επεμεξγαζία ηεο γιψζζαο κε κηα ζσξεία γξακκαηηθψλ θαη ζπληαθηηθψλ θαλφλσλ. Σα δπζιεθηηθά παηδηά αλαδεηνχλ λνήκαηα, έλλνηεο θαη ζπλδέζεηο κε φηη κπνξνχλ αλ αληηιεθζνχλ κε ηηο αηζζήζεηο, ζθέθηνληαη κε εηθφλεο ζε αληίζεζε κε ηα άιια παηδηά πνπ ζθέθηνληαη θπξίσο ιεθηηθά. Δπνκέλσο ν εθπαηδεπηηθφο ηεο αγγιηθήο πξέπεη λα είλαη γλψζηεο απηήο ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο ηνπ ηξφπνπ ζθέςεο θαη λα έρεη ηελ ηθαλφηεηα θαη ηελ δπλαηφηεηα λα πξνζαξκφδεη ηνλ ηφπν δηδαζθαιίαο ηνπ ζηηο αηνκηθέο αλάγθεο θαη ζηνλ ηξφπν κάζεζεο ηνπ θάζε καζεηή. ηε ζεκεξηλή επνρή, ε ηερλνινγία έρεη αλαπηχμεη κηα ζεηξά πνιχ θαιψλ ινγηζκηθψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ εξγαιείσλ πνπ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηα άηνκα κε δπζιεμία κε δηαθνξεηηθέο κεζφδνπο φπσο: Αθνχγνληαο θαη κηιψληαο Με θσλεηηθέο κεζφδνπο Αλάγλσζεο, γξαθήο θαη ππνζηήξημεο καζεκάησλ Μέζνδνη text to speech Λνγηζκηθά γξαθήο θαη πξνθνξάο On line εξγαιεία Ζ Μέζνδνο Παπιίδε ην θεθάιαην απηφ, παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ζπγθεθξηκέλα ινγηζκηθά θαη βνεζεηηθέο ζπζθεπέο, ηα νπνία εληζρχνπλ ηηο πξνζπάζεηεο αληηκεηψπηζεο ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ησλ δπζιεθηηθψλ αηφκσλ. 10 Οη ηερλνινγίεο απηέο δελ 10 Οη βνεζεηηθέο ζπζθεπέο λέαο ηερλνινγίαο πνπ παξνπζηάδνληαη ζην παξφλ θεθάιαην είλαη απηέο πνπ πξνηείλεη ν θαζεγεηήο εηδηθήο αγσγήο ζε δπζιεθηηθά άηνκα Michael Ryan ζην Παλεπηζηήκην ηνπ

37 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 37 κπνξνχλ λα αληηθαηαζηήζνπλ ηελ άκεζε παξέκβαζε θαη ηε βνήζεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ησλ εηδηθψλ, αιιά κπνξνχλ λα εληζρχζνπλ έλα πξφγξακκα ζεξαπείαο. Σα βέιηηζηα σζηφζν απνηειέζκαηα αλακέλνληαη απφ ηε ζπζηεκαηηθή παξαθνινχζεζε απφ έλαλ εηδηθφ επαγγεικαηία. πγθεθξηκέλα νη ηερλνινγίεο απηέο βνεζνχλ ηα άηνκα κε δπζιεθηηθέο δπζθνιίεο: λα αληηκεησπίζνπλ ηηο καζεζηαθέο ηνπο πξνζθιήζεηο λα απμήζνπλ ηελ απηνπεπνίζεζε ηνπο ζην ζπίηη, ζηελ ηάμε ή ηελ εξγαζία Α. Μέθοδορ «Ακούγονηαρ και Μιλώνηαρ» 1) Livescribe Smartpen (θαηάιιειν απφ ηε ζρνιηθή ειηθία θαη πάλσ) Σν Livescribe Smartpen θαηαγξάθεη ηηο παξαδφζεηο καζεκάησλ πνπ αθνχεη ν καζεηήο, ελψ παξάιιεια θξαηάεη ζεκεηψζεηο, έηζη ψζηε λα κελ ράζεη θακία πιεξνθνξία. Μπνξεί ν καζεηήο λα πάεη πίζσ θαη λα αθνχζεη ηελ ερνγξάθεζε γηα λα ζπκπιεξψζεη ηπρφλ αδηεπθξίληζηνπο ηνκείο. Δπίζεο είλαη έλα ρξήζηκν εξγαιείν γηα άηνκα κε δπζθνιίεο ζηε γξαθή. Μίζηγθαλ. Πεξηιακβάλνληαη ζην άξζξν ηνπ "The number one way to succeed on the job is to use technology." Γηαζέζηκν ζηελ ηζηνζειίδα:

38 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 38 Δικόνα 1: Livescribe Smartpen 2) Note-taking pens: InfoScan 2, InfoScan TS, InfoScan TS Elite (θαηάιιεια εξγαιεία απφ ηε ζρνιηθή ειηθία θαη πάλσ) Με απηνχο ηνπο θαλνληθνχο ζαξσηέο (scanners) κε ηε κνξθή ζηπιφ, ν καζεηήο κπνξεί λα ζαξψζεη κέρξη θαη γξακκέο θεηκέλνπ. Απνζεθεχεη ηηο πιεξνθνξίεο ζηε ζπζθεπή ή ηηο κεηαθέξεη ζε έλαλ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ φπνπ ην θείκελν κπνξεί λα επεμεξγαζηεί. Ζ InfoScan 2 είλαη ε απινχζηεξε εθδνρή θαη ρξεζηκνπνηείηαη κφλν γηα ηελ απνζήθεπζε θεηκέλνπ ή ηε κεηαθνξά, ελψ νη ζπζθεπέο TS θαη TS Elite έρνπλ πεξηζζφηεξεο ιεηηνπξγίεο. Σφζν ε ζπζθεπή TS φζν θαη ε TS Elite έρνπλ νζφλεο αθήο γηα εχθνιε πινήγεζε γηα λα βξίζθεηαη ην απνζεθεπκέλν θείκελν, ελψ ε TS Elite έρεη text-to-speech δπλαηφηεηεο, επηηξέπνληαο ην ζαξσκέλν θείκελν λα δηαβαζηεί δπλαηά. Δικόνα 2. Note-taking pens 3) Reading pens: Reading Pen 2, Reading Pen TS (θαηάιιεια εξγαιεία απφ ηε ζρνιηθή ειηθία θαη πάλσ) Απηά ηα δπν ζηπιφ αλάγλσζεο έρνπλ δπλαηφηεηεο ζάξσζεο, αιιά έρνπλ ζρεδηαζηεί γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο αλάγλσζεο. Μπνξνχλ λα ζαξψζνπλ ην θείκελν, λα

39 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 39 δηεπξχλνπλ ηε γξακκαηνζεηξά γηα λα θαηαζηεί επθνιφηεξε ε αλάγλσζε, δηαβάδεηαη ην θείκελν δπλαηά, θαη εκθαλίδεηαη ε ζπιιαβηθή θαηαλνκή ησλ ιέμεσλ. Σν TS δηαζέηεη επηπιένλ ραξαθηεξηζηηθά, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ παηρληδηψλ πνπ βειηηψλνπλ ην ιεμηιφγην, έλα thesaurus γηα ηελ αλαδήηεζε ζπλσλχκσλ θαη πνιιά άιια. Δικόνα 3: Reading pens 4) Vocalize Free (θαηάιιειν πξφγξακκα απφ ηε ζρνιηθή ειηθία θαη πάλσ) Λεηηνπξγψληαο σο έλα είδνο εθεκεξίδαο ήρνπ, ην Vocalyze είλαη έλα text-to-speech web streaming ηερλνινγίαο πνπ δηαβάδεη ην πεξηερφκελν απφ ηηο ηζηνζειίδεο θαη ηα blogs εηδήζεσλ, ςπραγσγίαο θαη αζιεηηζκνχ. Δπηπιένλ νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ πξνζαξκνζκέλεο ιίζηεο αλαπαξαγσγήο ησλ αγαπεκέλσλ πεγψλ εηδήζεσλ ηνπο. Β. Φωνηηικέρ Μέθοδοι 1) Λνγηζκηθφ Earobics (θαηάιιειν πξφγξακκα γηα ειηθίεο 4-10) Απηφ ην ινγηζκηθφ πξνζθέξεη έλα εμαηνκηθεπκέλν κεραληζκφ κάζεζεο γηα λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο κε αλαγλσζηηθέο δπζθνιίεο ζηηο πξψηεο ηάμεηο ηνπ δεκνηηθνχ

40 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 40 ζρνιείνπ λα θαιχςνπλ ηε δηαθνξά κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο. Σν πξφγξακκα επηθεληξψλεηαη ζηα εμήο: θσλνινγηθή επίγλσζε, θσλνινγία, ιεμηιφγην, επρέξεηα, θαηαλφεζε Αθφκε, ππάξρεη δπλαηφηεηα νη εθζέζεηο πξνφδνπ λα κπνξνχλ λα εθηππσζνχλ γηα ηνπο γνλείο θαη ηνπο δαζθάινπο, ελψ ην ινγηζκηθφ κπνξεί λα πξνζαξκνζηεί αλάινγα κε ηηο αηνκηθέο αλάγθεο ηνπ θάζε παηδηνχ. Δικόνα 4: Λνγηζκηθφ Earobics 2) Μέζνδνο Δληαηηθήο Φσλεηηθήο ζην ζπίηη (θαηάιιειε γηα ειηθίεο 4-9) Ζ Δληαηηθή Φσλνινγία είλαη κηα επξέσο ρξεζηκνπνηνχκελε πξνζέγγηζε αλάγλσζεο ηεο πνιπαηζζεηεξηαθήο πξνζέγγηζεο Orton Gillingham (νπηηθή, αθνπζηηθή, απηηθή θαη θηλαηζζεηηθή ) θαη εκπεξηέρεη εχθνιεο νδεγίεο γηα ην δηδαθηηθφ πιηθφ θαη εχθνιν καζεηηθφ ινγηζκηθφ.

41 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 41 Δικόνα 5:. Λνγηζκηθφ Δληαηηθήο Φσλεηηθήο 3) Μέζνδνο Γηάβαζε, Γξάςε θαη Πιεθηξνιόγεζε! Μαζεζηαθφ χζηεκα (θαηάιιειν ζχζηεκα γηα ειηθίεο 6-9 εηψλ) Απηφ είλαη έλα πξφγξακκα ινγηζκηθνχ αλάγλσζεο πνπ ρξεζηκνπνηεί κηα πνιπ-αηζζεηεξηαθή, δηαδξαζηηθή πξνζέγγηζε θαηάιιειε γηα παηδηά κε πνηθηιία ηξφπνπ κάζεζεο. Μέζσ ηεο ρξήζεο πνιχρξσκσλ παηρληδηψλ, θηλνπκέλσλ ζρεδίσλ θαη κνπζηθήο, ην πξφγξακκα ζηνρεχεη έλα παηδί λα θαηαθέξεη λα έρεη θσλνινγηθή επίγλσζε θαη θσλνινγία, λα κάζεη αλάγλσζε θαη γξαθή, νξζνγξαθία & ρξήζε ηνπ πιεθηξνινγίνπ. Δπίζεο κπνξνχλ λα εθηππσζνχλ νη εθζέζεηο πξνφδνπ γηα ηνπο γνλείο θαη ηνπο δαζθάινπο θαη ην ζχζηεκα λα πξνζαξκνζηεί αλάινγα κε ηηο καζεζηαθέο αλάγθεο ηνπ θάζε παηδηνχ.

42 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 42 Δικόνα 6: Λνγηζκηθφ Γηάβαζε, Γξάςε θαη Πιεθηξνιόγεζε! 4) Μέζνδνο Simon S.I.O (Sound It Out) (θαηάιιειε κέζνδνο γηα παηδηά 5-13 εηψλ) Ζ Μέζνδνο Simon SIO ρξεζηκνπνηεί έλαλ πξνζσπηθφ εθπαηδεπηή γηα λα παξαδψζεη εμαηνκηθεπκέλε δηδαζθαιία θαη δηνξζσηηθή αλαηξνθνδφηεζε ψζηε νη καζεηέο λα απνθηήζνπλ ηηο θξίζηκεο δεμηφηεηεο πνπ ρξεηάδνληαη γηα λα κπνξνχλ λα δηαβάδνπλ ζσζηά. Οη καζεηέο αζθνχλ ηε κάζεζή ηνπο θαη απμάλνπλ ηηο ηθαλφηεηεο ηνπο κε ηελ θαηαζθεπή λέσλ ιέμεσλ, ηελ ππελζχκηζε ιέμεσλ πνπ ην παηδί έρεη ήδε κάζεη, ηελ θαζνδεγνχκελε νξζνγξαθία, ηνλ δηαρσξηζκφ ησλ ιέμεσλ ηελ αλάγλσζε ειεγρφκελσλ θεηκέλσλ. 5) Μέζνδνο Sortegories (θαηάιιειε γηα καζεηέο ζρνιηθήο ειηθίαο) Ζ Μέζνδνο Sortegories απνηειεί έλα Orton web ζπκπιήξσκα ζηε γιψζζα! Δίλαη έλα πξφγξακκα ζπνπδψλ πνπ έρεη ζρεδηαζηεί γηα λα βνεζήζεη ζηελ απφθηεζε ιεμηινγίνπ, γξακκαηηθήο θαη θαηαλφεζεο ηεο αλάγλσζεο. Σν ινγηζκηθφ έρεη 36 δηαθνξεηηθέο κνλάδεο, αξρίδνληαο κε ηηο βαζηθέο θσλνινγίεο θαη εμειίζζεηαη ζηε ζχλζεζε ιέμεσλ θαη θξάζεσλ.

43 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 43 Δικόνα 7: Λνγηζκηθφ Sortegories 6) Μέζνδνο Talking Fingers (θαηάιιειε γηα παηδηά ειηθίαο 5-9 εηψλ) Ζ Μέζνδνο Talking Fingers αθνξά ζηελ εθκάζεζε ηεο αλάγλσζεο θαη γξαθήο ζηελ νπνία ηα δαθηπινγξαθεκέλα ή γξαπηά θείκελα πνπ δεκηνπξγνχλ ηα παηδηά κε ηα δάρηπιά ηνπο είλαη ε νξαηή νκηιία νξαηφ. Ζ κέζνδνο απηή δηδάζθεη ηα παηδηά λα ζπλδέζνπλ ηνπο ήρνπο ζηηο ιέμεηο κε ηα θαηάιιεια γξάκκαηα θαη ζηηο αληίζηνηρεο πιεθηξνινγήζεηο ηνπο. Δικόνα 8: Λνγηζκηθφ Talking Fingers

44 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 44 7) Μέζνδνο Word Maker (θαηάιιειε γηα παηδηά ειηθίαο 5-13 εηψλ) Οη καζεηέο πνπ ζηεξνχληαη πξνζφληα απνθσδηθνπνίεζεο πξνζπαζνχλ ζθιεξά λα απνθηήζνπλ επρέξεηα θαη θαηαλφεζε. Υξεζηκνπνηψληαο πνηθίιεο δξαζηεξηφηεηεο, ε κέζνδνο Word Maker παξέρεη κηα ζπζηεκαηηθή θαη δηαδξαζηηθή πξνζέγγηζε ηεο δηδαζθαιίαο ηεο νξζνγξαθίαο, ηεο αλάγλσζεο θαη ησ δεμηνηήησλ γξαθήο. Δικόνα 9: Λνγηζκηθφ Word Maker 8) Μέζνδνο Wordy Qwerty (θαηάιιειε γηα παηδηά ειηθίαο 7-9 εηψλ) H κέζνδνο απηή απνηειεί ζπλέρεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο Read, Write & Type! Δίλαη έλα καζεζηαθφ πξφγξακκα ζρεδηαζκέλν αθελφο γηα λα βειηηψζεη ηελ ζεκειηψδε θσλνινγηθή επίγλσζε θαη ηηο θσλνινγηθέο γλψζεηο ησλ καζεηψλ φηαλ ρξεζηκνπνηνχλ ην πξφγξακκα Read, Write & Type! αθεηέξνπ λα απμήζεη ηελ θσλνινγηθή θαη κνξθνινγηθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ.

45 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 45 Δικόνα 10: Λογιζμικό Wordy Qwerty Γ. Μέθοδοι Ανάγνωζηρ, Γπαθήρ και Τποζηήπιξηρ Μαθημάηων 1) χζηεκα Αλάγλσζεο θαη πιιαβηζκνχ Barton (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη πάλσ) Απηφ είλαη έλα one-on-one ζχζηεκα δηδαζθαιίαο πνπ βειηηψλεη ηελ νξζνγξαθία, ηελ αλάγλσζε θαη ηε γξαθή ησλ παηδηψλ, ησλ εθήβσλ αιιά θαη ησλ ελειίθσλ κε δπζιεμία ή άιιε αλαγλσζηηθή αλαπεξία. Σν ζχζηεκα δηδάζθεη ηνπο αλζξψπνπο πψο λα δηδάζθνπλ παηδηά κε δπζιεμία. Πξφθεηηαη γηα έλα εξεπλεηηθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα πνπ εκπεξηέρεη φια ηα βαζηθά ζηνηρεία ηεο δηδαζθαιίαο ηεο αλάγλσζεο πνπ απαηηνχληαη απφ ηνλ ακεξηθαληθφ λφκν ηνπ 2001 Νν Child Left Behind Act θαη βαζίδεηαη ζηελ πξνζέγγηζε Orton-Gillingham.

46 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 46 Δικόνα 11: χζηεκα Barton 2) Μέζνδνο Claro Read (θαηάιιειε γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη πάλσ) Σν εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ Claro Read παξέρεη εξγαιεία ππνζηήξημεο αλάγλσζεο θαη γξαθήο γηα ηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, ή φπνηνλ ζέιεη λα θαηαζηήζεη ηε δηαδηθαζία γξαθήο πην εχθνιε. Σν ινγηζκηθφ πεξηιακβάλεη θείκελν ζε νκηιία, πξφβιεςε ιέμεσλ, νξζνγξαθηθφ έιεγρν, θαη γεληθφηεξα έλα εχθνιν σε πξνο ηε ρξήζε ηνπ πξφγξακκα. Σν ινγηζκηθφ είλαη δηαζέζηκν ηφζν γηα PC, φζν θαη Mac. Δικόνα 12: Λνγηζκηθφ Claro Read

47 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 47 3) Πξφγξακκα Fast for Word (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη πάλσ) Σν πξφγξακκα απηφ ζηνρεχεη λα εληνπίζεη ηηο γλσζηηθέο αηηίεο ηεο δπζθνιίαο ;αλάγλσζε. Πνιινί άλζξσπνη έρνπλ δπζθνιίεο λα «ζπάζνπλ» ηηο ιέμεηο ζε μερσξηζηνχο ήρνπο, θάηη ην νπνίν είλαη έλα απφ ηα βαζηθά ζεκέιηα ηεο ζσζηήο αλάγλσζεο θαη θαηαλφεζεο. Σν Fast For Word ζηνρεχεη ζηελ εθκάζεζε ησλ βαζηθψλ θσλνινγηθψλ ηθαλνηήησλ ησλ παηδηψλ, βνεζψληαο ηα λα ηηο βειηηψζνπλ απφ θάησ πξνο ηα πάλσ. 4) Μέζνδνο Διέγρνπ ηεο Γξακκαηηθήο (θαηάιιειε γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη πάλσ) Απηφο ν on line γξακκαηηθφο έιεγρνο δείρλεη, ελψ παξάιιεια πξνηείλεη δηνξζψζεηο γηα γξακκαηηθά ιάζε ζηα δνθίκηα θαη ηηο εξγαζίεο ησλ καζεηψλ. 5) ipad (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη πάλσ) Σν ipad έρεη πνιιά εξγαιεία θαη πνηθίιεο δπλαηφηεηεο θαη κπνξεί λα απνηειέζεη έλα πνιχ ρξήζηκν εξγαιείν κάζεζεο κε ηελ νζφλε αθήο ηερλνινγίαο είηε ζε θάζεηε ή νξηδφληηα ζέζε, κε ην πξφγξακκα αλάγλσζεο νζφλεο, ηελ εθαξκνγή ibook γηα ηελ αλάγλσζε, αθξφαζε αιιά θαη ηελ αγνξά λέσλ βηβιίσλ. 6) Πξφγξακκα Kurzweil 3000 (θαηάιιειν γηα παηδηά ειηθίαο 8 θαη άλσ) Σν Πξφγξακκα Kurzweil 3000 επηηξέπεη ζηα παηδηά κε δπζθνιίεο αλάγλσζεο λα καζαίλνπλ ην ίδην πεξηερφκελν φπσο νη ζπκκαζεηέο ηνπο αιιά κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο κε απηή ηε ιχζε ινγηζκηθνχ αλάγλσζεο, γξαθήο θαη γεληθφηεξεο εθκάζεζεο. Σν Kurzweil 3000 ππνζηεξίδεη ηελ ηερλνινγία Universal Design for Learning θαη πξνζθέξεη: επρέξεηα αλάγλσζεο, ιεμηιφγην, θαηαλφεζε, γξαθή, δεμηφηεηεο κειέηεο, δνθηκή-ιήςεο ππνζηήξημεο. Δπίζεο έρεη Text-to-speech δπλαηφηεηεο γηα έγγξαθα θαη ηζηνζειίδεο, πνιχρξσκα highlighters, ζεκεηψζεηο θαη bookmarking. 7) Πξφγξακκα Nook (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ)

48 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 48 Οη Barnes θαη Noble πξνζθέξνπλ ην Nook, κηα θηγνχξα πνπ "δηαβάδεη θαη θαηαγξάθεη" ραξαθηεξηζηηθφ πνπ επηηξέπεη ζην καζεηή λα θαηαγξάςεη ηε δηθή ηνπ αθήγεζε ζε βηβιία. Δπηπιένλ, ην Nook έρεη ηε δηθή ηνπ ζεηξά απφ δηαδξαζηηθά παηρλίδηα. Δικόνα 13: Λνγνζκηθφ Nook 8) STEPP etextbooks (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Ta ebooks είλαη επσθειή ιφγσ ησλ text-to-speech δπλαηνηήησλ ηνπο. Χζηφζν, δελ είλαη πάληα εχθνια πξνζβάζηκα θαη κπνξεί λα είλαη δαπαλεξά. Σν STEPP (The Student E-Rent Pilot Program) έρεη δεκηνπξγήζεη έλα παξφκνην πξφγξακκα γηα etextbooks πξνζηηφ θαη ιηγφηεξν δαπαλεξφ γηα ηνπο καζεηέο. 9) Text Summarizers γηα Mac θαη Windows (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Οη summarizers θεηκέλνπ επηηξέπνπλ ζηνλ ππνινγηζηή λα δψζεη ηελ νπζηαζηηθή πεξίιεςε ηνπ θεηκέλνπ. πλνςίδεη ηα έγγξαθα ηνπ Word, ηα αξρεία PDF θαη ηηο ηζηνζειίδεο. Γ. Μέθοδοι TEXT TO SPEECH

49 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 49 1) Amazon Kindle (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Απηή ε θνξεηή ειεθηξνληθή ζπζθεπή αλάγλσζεο επηηξέπεη ζην παηδί λα δηαβάζεη ειεθηξνληθά βηβιία, εθεκεξίδεο, blogs θαη πεξηνδηθά, ζηα νπνία κπνξεί λα έρεη πξφζβαζε θαη λα ηα θαηεβάζεη αζχξκαηα κέζσ ηεο ζπζθεπήο Kindle. Δικόνα 14: πζθεπή Amazon Kindle 2) Πξφγξακκα Classmate Reader (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Σν πξφγξακκα Classmate Reader είλαη κηα θνξεηή ζπζθεπή πνπ δηαβάδεη βηβιία θαη πιηθά κειέηεο δπλαηά. Δπίζεο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ππνγξακκίδεη ζεκαληηθά ζεκεία, έρεη ζειηδνδείθηε, πξνζαξκφζηκε ηαρχηεηα αλάγλσζεο θαη κεγέζνπο γξακκαηνζεηξάο θαη νκηινχκελν ιεμηθφ. 3) Πξφγξακκα Flame Reader (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Σν πξφγξακκα Flame Reader επηηξέπεη ην καζεηή λα δηαβάζεη ην θείκελν δπλαηά ζε θάζε ππνινγηζηή πξνζαξκφδνληαο ηε θσλή, ηελ ηαρχηεηα, θαη ην pitch. Δπίζεο κεηαηξέπεη ην θείκελν ζε mp3, δηαβάδεη ην θείκελν ζε άιιεο εθαξκνγέο θαη κπνξεί λα κεηαθξάζεη se επηά δηαθνξεηηθέο γιψζζεο. 4) Πξφγξακκα Intel Reader (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Σν Intel Reader είλαη κηα ρεηξνθίλεηε, θηλεηή text-to-speech ζπζθεπή πνπ αλαδεηθλχεη ηηο ιέμεηο θαηά ηελ αλάγλσζε κεγαινθψλσο. Ο αλαγλψζηεο κπνξεί λα:

50 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 50 πάξεη κηα εηθφλα ηνπ θεηκέλνπ θαη λα δηαβάζεη θσλαρηά, λα κεηαβεί ζε ζπγθεθξηκέλεο ζειίδεο, λα δεη ην πξαγκαηηθφ έγγξαθν απφ ην νπνίν ην θείκελν ζαξψζεθε, λα πξνζαξκφζεη ηελ ηαρχηεηα θσλήο, λα παίμεη θαη λα παξάγεη MP3s θαη λα κεηαθέξεη απηά ηα αξρεία ζε άιιεο ζπζθεπέο. Δικόνα 15: πζθεπή Intel Reader 5) Πξφγξακκα Narrator (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Σν Narrator είλαη έλα πξφγξακκα αλάγλσζεο πνπ δηαβάδεη ην θείκελν ηεο νζφλεο δπλαηά θαη πεξηγξάθεη ζεκεία φπσο κελχκαηα ιάζνπο ψζηε λα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηνλ ππνινγηζηή ρσξίο νζφλε. 6) Πξφγξακκα Natural Reader (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Απηφ ην text-to-speech πξφγξακκα βνεζά ηα παηδηά κε ηελ αλάγλσζε κεηαηξέπνληαο ην θείκελν ζε ηζηνζειίδεο, s, αξρεία PDF, θαη εθαξκνγέο φπσο ην Microsoft Word ζε ιφγηα πνπ εηπψζεθαλ κε θπζηθή θσλή. Δπηπιένλ κπνξεί λα κεηαηξέςεη ην θείκελν ζε αξρεία mp3 θαη WAV

51 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 51 Δικόνα 16: Πξφγξακκα Natural Reader 7) Πξφγξακκα Read: OutLoud 6 (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Tν ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα θάλεη εχθνιε ηελ πξφζβαζε ζηα λέα ειεθηξνληθά βηβιία πνπ απαηηνχληαη απφ ηελ IDEA, ελψ ην ζπκπεξηιακβαλφκελν πξφγξακκα πεξηήγεζεο ζην Web θαζηζηά ην δηαδίθηπν πιήξσο πξνζβάζηκν. Παξέρεη δπλαηφηεηα πξφζβαζεο φπσο text-to-speech θαη εξγαιεία κειέηεο πνπ βνεζνχλ λα δηαβάζεη ην παηδί θαη λα θαηαλνήζεη ην θείκελν. Δικόνα 17: Πξφγξακκα Read: OutLoud 6

52 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 52 8) Πξφγξακκα Universal Reader (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Απηφ ην ινγηζκηθφ κπνξεί λα δηαβάζεη θαη λα κεηαθξάζεη νπνηνδήπνηε θνκκάηη ηνπ θεηκέλνπ ζε κηα εθαξκνγή ππνινγηζηή. Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί κε ην Microsoft Word, κε θαη ηζηνζειίδεο. 9) Πξφγξακκα Verbose (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) To πξφγξακκα απηφ είλαη έλαο εχθνινο θαη βνιηθφο text-to-speech κεηαηξνπέαο πνπ κπνξεί λα δηαβάζεη θσλαρηά ή λα απνζεθεχζεηε πξνθνξηθφ θείκελν ζε αξρεία mp3. Δικόνα 18: Πξφγξακκα Verbose 10) Πξφγξακκα Write Out Loud (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Απηφ ην text-to-speech πξφγξακκα έρεη φια ηα απαξαίηεηα εξγαιεία γηα λα βνεζήζεη απνηειεζκαηηθά ηνπο ρξήζηεο λα πξνθέξνπλ θαη λα επηιέγνπλ ζσζηά ηηο ιέμεηο. Σν πξφγξακκα επηηξέπεη ζηα παηδηά λα δεκηνπξγνχλ εχθνια έγγξαθα ηνπ Word ρσξίο ιάζε πνπ ελζσκαηψλνληαη εχθνια ζην Co: Writer.

53 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 53 Δικόνα 19: Πξφγξακκα Write Out Loud Δ. Λογιζμικά Γπαθήρ & πποθοπάρ 1) Λνγηζκηθφ Co: Writer (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Απηφ ην απιφ ζηε ρξήζε ηνπ ινγηζκηθφ δηνξζψλεη θαη πξνζθέξεη πξνηάζεηο γηα ηε δηφξζσζε βαζηθψλ νξζνγξαθηθψλ θαη γξακκαηηθψλ ιαζψλ φηαλ ν ρξήζηεο ηνπ εηζξέεη ιέμεηο ζε ηζηνζειίδεο, s, θαη εθαξκνγέο φπσο ην Microsoft Word. Απηφ ην ινγηζκηθφ ελζσκαηψλεηαη εχθνια κε ην Write Out Loud.

54 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 54 Δικόνα 20: Λνγηζκηθφ Co: Writer 2) Λνγηζκηθφ Draft-Builder (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) To ινγηζκηθφ Draft-Builder 6 βνεζά ηα παηδηά κε πξνβιήκαηα γξαθήο λα θέξνπλ ην θαιχηεξν απνηέιεζκα ρσξίδνληαο ηε δηαδηθαζία γξαθήο ζε ηξία απιά ζηάδηα: α) brainstorming ηδεψλ β) θαηαγξαθή ζεκεηψζεσλ γ) δεκηνπξγία ελφο πξψηνπ ζρεδίνπ. Δικόνα 21: Λνγηζκηθφ Draft-Builder 3) Λνγηζκηθφ Dragon Naturally Speaking (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Απηφ ην πξφγξακκα επηηξέπεη ζηνπο ρξήζηεο λα δεκηνπξγνχλ έγγξαθα έσο ηξεηο θνξέο γξεγνξφηεξα απφ ηελ θαλνληθή δαθηπινγξάθεζε, ρξεζηκνπνηψληαο ηελ ηερλνινγία ηεο θσλεηηθήο ππαγφξεπζεο. Σν πξφγξακκα είλαη ζπκβαηφ κε ηα πξνγξάκκαηα Microsoft Word, Microsoft Outlook Express, Internet Explorer, Mozilla Firefox, θαη AOL.

55 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 55 Δικόνα 22:.Λνγηζκηθφ Dragon Naturally Speaking 4) Λνγηζκηθφ Franklin (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Απηή ε θνξεηή ειεθηξνληθή ζπζθεπή βνεζά ηα παηδηά κε ηελ πξνθνξά ιέμεσλ, ηνπο νξηζκνχο, ηελ νξζνγξαθία, ηα ζπλψλπκα θαη ηηο αλησλπκίεο θ.ιπ. Τπάξρεη επίζεο θαη ε επηινγή text-to-speech. Δικόνα 23: Λνγηζκηθφ Franklin

56 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 56 5) Λνγηζκηθφ Ghotit Real Writer and Reader (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Απηφ ην ινγηζκηθφ γηα Mac, Windows θαη Linux είλαη έλα πξφγξακκα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ θαη νξζνγξαθηθνχ ειέγρνπ θαη απεπζχλεηαη ζηα παηδηά κε δπζιεμία θαη δπζγξαθία, θαζψο θαη ζε ζπνπδαζηέο ηεο Αγγιηθήο Γιψζζαο (ELL). Δπηπιένλ ην πξφγξακκα δηαζέηεη εθαξκνγή text-to-speech/reading δπλαηά κε δηπιή επηζήκαλζε, δηφξζσζε γξακκαηηθήο θαη ζηίμεο, πξφβιεςε ιέμεσλ θαη εξγαιεία δηφξζσζεο ηεο αλάγλσζεο, θαζψο θαη ελζσκαησκέλν ιεμηθφ. Δικόνα 24: Λνγηζκηθφ Ghotit Real Writer and Reader 6) Λνγηζκηθφ Ginger Software (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Σν ινγηζκηθφ Ginger είλαη έλα πξνεγκέλν πξφγξακκα νξζνγξαθηθνχ ειέγρνπ. Αληί λα ειέγρεη ην έγγξαθν ιέμε πξνο ιέμε, ειέγρεη θάζε πξφηαζε γηα ιφγνπο ζαθήλεηαο. Σνπνζεηεί ηε δηνξζσκέλε θξάζε δίπια ζηελ αξρηθή πξφηαζε, έηζη ψζηε ην παηδί λα κπνξεί λα ειέγρεη ηηο δηνξζψζεηο. Σν ινγηζκηθφ απαηηεί ζχλδεζε ζην internet θαη είλαη ζπκβαηφ κε ην Microsoft Word θαη ην Outlook. 7) Λνγηζκηθφ Inspiration (θαηάιιειν γηα παηδηά ειηθίαο εηψλ) To ινγηζκηθφ Inspiration 9 επηηξέπεη ζηα παηδηά νπηηθά λα ραξηνγξαθνχλ έγγξαθα θαη παξνπζηάζεηο πξηλ ηελ δηαδηθαζία ηεο γξαθήο. Σν πξφγξακκα έρεη ηα εξγαιεία γηα λα δεκηνπξγήζνπλ ζεκεηψζεηο, λα νξγαλψζνπλ δηάθνξεο πηπρέο ησλ

57 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 57 πιεξνθνξηψλ ζε πεξηγξάκκαηα, θαη ηειηθά λα ρξεζηκνπνηνχλ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο γηα λα θαηαζθεπάζνπλ εθιεπηπζκέλεο παξνπζηάζεηο πνπ εθζέηνπλ εχθνια πξνηεηλφκελεο ηδέεο. 8) Λνγηζκηθφ Kidspiration (θαηάιιειν γηα παηδηά ειηθίαο 5-8 εηψλ) Σν ινγηζκηθφ Inspiration 3 είλαη έλα εξγαιείν πνπ ελζσκαηψλεη ηε ζθέςε, ηε ινγνηερλία θαη ηηο καζεκαηηθέο δεμηφηεηεο ζηελ νπηηθή κάζεζε. Ο καζεηήο δεκηνπξγεί ράξηεο, δηαγξάκκαηα, θαη web ζηελ «πξνβνιή εηθφλαο» θαη ζηε ζπλέρεηα ηα επεθηείλεη ζηελ «πξνβνιή γξαθήο» θαη ηα πξνζζέηεη ζην πεξίγξακκα. Ζ πξνβνιή καζεκαηηθψλ» επηηξέπεη ζηνλ καζεηή λα ρξεζηκνπνηεί νπηηθά εξγαιεία γηα ηελ θαηαλφεζε καζεκαηηθψλ ελλνηψλ, φπσο είλαη π.ρ. ηα θιάζκαηα. 9) Λνγηζκηθφ WordQ (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Σν WordQ είλαη έλα εξγαιείν θαηάιιειν ζρεδηαζκέλν γηα ηνπο καζεηέο πνπ ζπλαληνχλ δπζθνιία κε ην γξάςηκν. Πξνηείλεη ιέμεηο, ελψ ην παηδί γξάθεη, δεκηνπξγψληαο εχθνιε ηε ξνή ησλ ιέμεσλ. Γίλεη επίζεο πξνθνξηθά ζρφιηα, θάηη πνπ δηεπθνιχλεη ηνπο καζεηέο λα εληνπίζνπλ ηα ιάζε ηνπο θαη λα ηα δηνξζψζνπλ. Δπίζεο έρεη κηθξφθσλν γηα ηελ ππαγφξεπζε, ελψ παξάιιεια δηαζαθελίδεη ηηο ιέμεηο πνπ ερνχλ παξφκνηα (φπσο π.ρ. their, there θαη they're) Σ. ON LINE Δπγαλεία 1) InstaGrok (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) To InstaGrok είλαη έλαο δηαδξαζηηθφο, νπηηθφο ηξφπνο κάζεζεο γηα νπνηνδήπνηε ζέκα. Ο καζεηήο αλαδεηά φ, ηη ζέιεη λα κάζεη, θαη έλαο δηαδξαζηηθφο ράξηεο εκθαλίδεηαη ζρεηηθφο κε ην ζέκα επηινγήο θαη κε ζπλαθείο ηνκείο κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγεί έλα νινθιεξσκέλν πεξηβάιινλ κάζεζεο. Δπηπιένλ, ην InstaGrok παξέρεη κηα ιίζηα νξηζκψλ θαη παξαδείγκαηα ζρεηηθά κε ην ζέκα, έλαλ ζρνιηαζκέλν νδεγφ αλαδήηεζεο γηα ζπλαθή ζέκαηα, θαζψο θαη εηθφλεο θαη βίληεν γχξσ απφ ην ζέκα. 2) Keybro.com (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) H ηζηνζειίδα Keybr.com κπνξεί λα βνεζήζεη ην παηδί λα κάζεη λα πιεθηξνινγεί θαιχηεξα θαη γξεγνξφηεξα. Έρεη ηξία βαζηθά καζήκαηα (ζπλ έλα mode), ελψ ην

58 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 58 ινγηζκηθφ παξαθνινπζεί φια ηα ιάζε θαη ηηο ιέμεηο αλά ιεπηφ (WPM). Αθφκε, δεκηνπξγεί γξαθήκαηα κε ηηο επηδφζεηο ηνπ παηδηνχ θάζε κέξα. 3) myschoolnotebook.com (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) To myschoolnotebook.com είλαη έλα online εξγαιείν πνπ επηηξέπεη ηνπο καζεηέο λα νξγαλψζνπλ θαη λα κνηξάδνπλ ην πξφγξακκα ησλ καζεκάησλ ηνπο. Σα παηδηά ζπλδένληαη κε ηνλ ινγαξηαζκφ ηνπο ζην Facebook, θαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν κπνξνχλ λα αληαιιάζνπλ ην πξφγξακκα καζεκάησλ θαη δηάθνξεο ζρνιηθέο ζεκεηψζεηο κε ηνπο θίινπο ηνπο. Δικόνα 25: myschoolnotebook.com 4) Notes.io (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) To Notes.io είλαη έλα online εξγαιείν πνπ έρεη ζρεδηαζηεί γηα γξήγνξε ιήςε ζεκεηψζεσλ θαη θνηλή ρξήζε. O καζεηήο κπνξεί γξήγνξα λα πιεθηξνινγήζεη, λα απνζεθεχζεη θαη λα αξρεηνζεηήζεη ηηο ζεκεηψζεηο πνπ ιακβάλεη θαη ηηο κνηξαζηεί κέζσ ζπληνκεπκέλεο δηεχζπλζεο URL.

59 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 59 Δικόνα 26: Notes.io 5) On Screen Ruler (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) Tν εξγαιείν απηφ βνεζά ηα παηδηά λα αθνινπζήζνπλ κηα γξακκή θεηκέλνπ ζηελ νζφλε γηα λα ηα βνεζήζεη κε ηελ αλάγλσζε κεγάισλ πηλάθσλ θαη θαηαιφγσλ δεδνκέλσλ πνπ αθνινπζνχλ. 6) Shape Math (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) To Shape Math ρξεζηκνπνηεί εηθφλεο θαη ζρήκαηα γηα λα βνεζήζεη ηα παηδηά λα θάλνπλ απιέο καζεκαηηθέο εμηζψζεηο. Σν εξγαιείν απηφ θαη νη εθαξκνγέο ηνπ θαηαζθεπάζηεθαλ κε βάζε ην αξηζκεηηθφ ζχζηεκα 10, γεγνλφο πνπ θαζηζηά εχθνιν λα γίλνληαη θαη νη πην δχζθνιεο αξηζκεηηθέο πξάμεηο. Κάζε ζρήκα αληηπξνζσπεχεη έλαλ δηαθνξεηηθφ αξηζκφ, θαη καδί, ζπλζέηνπλ έλα ηεηξάγσλν, ην νπνίν αληηπξνζσπεχεη ηνλ αξηζκφ 10. Σν Shape Math αλαπηχρζεθε απφ έλαλ δπζιεθηηθφ.

60 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖΝ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΓΤΛΔΞΗΑ 60 Δικόνα 27: Shape Math 7) Todo.ly (θαηάιιειν γηα παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο θαη άλσ) To Todo.ly απνηειεί κηα αηζζεηηθή θαη εχθνιε ζηε ρξήζε online - to do ιίζηα θαη δηαρεηξηζηή. Σν παηδί δεκηνπξγεί ηηο to do ιίζηεο, ηηο νξγαλψλεη ζε έξγα θαη ηηο δηαρεηξίδεηαη ζε online ζχλδεζε, απφ νπνπδήπνηε. Δικόνα 28: Todo.ly