Άνθρωπος και έντοµα Η γενικότερη και η υγειονοµική σηµασία τους. Γεώργιος Σταθάς ΑΤΕΙ Καλαµάτας Τµήµα Φυτικής Παραγωγής

Transcript

1 Άνθρωπος και έντοµα Η γενικότερη και η υγειονοµική σηµασία τους Γεώργιος Σταθάς ΑΤΕΙ Καλαµάτας Τµήµα Φυτικής Παραγωγής

2 (Carboniferous) Λιθανθρακοφόρος περίοδος 312 εκατ. Έτη Παν/µιο Μασαχουσέτης Dermestes

3 Αριστοτέλης ( π.χ) «Περί τα ζώα ιστοριών», 1,1,7) «Καλώδ έντοµαόσαέχεικατάτοσώµαεντοµάς, ήεντοιςυπτίοιςήεντούτοιςτεκαιτοιςπρανέσιν»

4 Ο Μέγας Αλέξανδρος βοήθησε τον τοναριστοτέλη στη στη µελέτη του τουγια γιατα ταέντοµα απασχολώντας ένα ένα µέρος των των µισθοφόρων του τουγια γιασυλλογή ζωολογικού υλικού και καιαποστολή του τουστην στηνελλάδα, από απότις περιοχές που πουκαταλάµβανε κατά τις τιςεκστρατείες του. του. Ο Θεόφραστος στα σταέργα του του «Περί φυτών ιστορίας» και και «Περί φυτών αιτίων», περιγράφει τις τιςεντοµολογικές προσβολές καλλιεργούµενων φυτών όπως ελαιοδένδρων, µηλοειδών, ροδιάς κ.α. κ.α. Ο ιοσκουρίδης, περίφηµος ιατρός - φαρµακολόγος (1ος (1οςαι. µ.χ.), στο στο πεντάτοµο έργο έργοτου «Περί ύλης ύληςιατρικής» περιγράφει τον τοντρόπο παρασκευής φαρµάκων από απόέντοµα όπως κοριούς, κατσαρίδες, τζιτζίκια και καιαναφέρει τις τιςαρρώστιες για γιατις τιςοποίες αυτές ενδείκνυνται.

5 Παλαιά ιαθήκη «... «... και καιαναβήτω ακρίς επί επίτην τηνγην γηνκαι καικατέδεται πάσαν βοτάνην της τηςγης γηςκαι καιπάντα τον τονκαρπόν των ξύλων, ον ονυπελίπετο η χάλαζα.» (Έξοδος Ι, 12). Καινή ιαθήκη «Μή θησαυρίζετε υµίν θησαυρούς επί επίτης τηςγης, όπου σής σής (σκόρος) και καιβρώσις αφανίζει» (Ματθ. στ, 19). Ευχολόγιον Ευχή επί επί µελισσίων, Ευχή εις ειςτα τακουκούλια (µεταξοσκώληκα) Μέγας παρακλητικός κανών «Εκύκλωσαν αι αιτου τουβίου µε µεζάλαι, ώσπερ µέλισσαι κηρίον»

6 ΚΛΑ ΟΙΕΝΤΟΜΟΛΟΓΙΑΣ Γεωργική ασική Αποθηκευµένων γεωργικών προϊόντων Υδρόβια Κτηνιατρική Ιατρική Εγκληµατολογική Βιοµηχανική

7 ΟΡΟΛΟΣΤΩΝΕΝΤΟΜΩΝ Επιβλαβή (σταφυτάάµεσαήέµµεσα) Ωφέλιµα: παρασιτοειδή - αρπακτικά Παραγωγικά Σαπροφάγα Πτωµατοφάγα Παράσιτα φορείς ασθενειών

8 ΗΧΡΗΣΗΤΩΝΕΝΤΟΜΩΝ ιατροφή (ταίδιαήταπροϊόντατους) Παραγωγήπροϊόντων (κερί, πρόπολη, µετάξι, γύρη, φάρµακα, χρωστικές) είκτες υπολειµµάτων εντοµοκτόνων Βιολογικές έρευνες (ευχερής εκτροφή) Βελτιωτικά εδάφους ολώµατα Αισθητική Τέχνη

9 ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ

10 Discovery in Silk Technology Offers Solutions for Medicine and Electronics Silk Technology Not Just for Textiles Anymore (Conan Milner, The Epoch Times)

11 Όζοι

12 Ταννικόοξύ

13

14

15 Insect plates

16 ΜΥΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Καλά ανεπτυγµένο: 800 µύες και (Cossus cossus) (άνθρωπος ~ 600 µύες)

17 Κίνηση των πτερύγων: Παλινδροµική και πολύπλοκη Ο αριθµός κινήσεων ανά δευτερόλεπτο ποικίλει: Σφήκα (Vespa): 110 Μέλισσα (Apis melifera): 190 Μύγα (Musca domestica) 330 Κουνούπι (Culex, Anopheles) πολλές χιλιάδες

18 ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Τα έντοµα έχουν πολλαπλάσιες ανάγκες σε οξυγόνο απ ότι άλλα ζώα. Το αίµα τους δεν έχει αιµοσφαιρίνη. Η ταχύτητα διάχυσης του CO 2 είναι φορές ταχύτερη από αυτή των άλλων ζώων. ιαθέτουν Τραχειακό αναπνευστικό σύστηµα Τραχειακή αναπνοή Υπάρχει και η δερµική αναπνοή (Υµενόπτεραενδοπαρασιτοειδή: χωρίς τραχείες), καθώς και η βραγχιακή αναπνοή που γίνεται µέσω των τραχειακών βραγχίων.

19 Η αναπνοή στα έντοµα Στα έντοµα λόγω της έντονης µυϊκής δραστηριότητος και άµεσης και ταχείας µεταφοράς του Ο 2 στα κύτταρα, υπάρχει µια µερική εκτροπή της αναερόβιας γλυκόλυσης από αυτήν που ακολουθείτε στα άλλα ζώα. Στα έντοµα παρατηρείται µια έντονη τάση µετατροπής της αναερόβιας γλυκόλυσης σε αερόβια. Η γλυκερίνη αυξάνει την ωσµωτική πίεση του υγρού των ιστών και αποτελεί έτσι έναν αντιψυκτικό παράγοντα και βρίσκεται σε αφθονία στα έντοµα που βρίσκονται σε διάπαυση.

20

21 Αφίδα (µελίγκρα) της ροδακινιάς (Myzus persicae) Χρονική περίοδος αριθµός απογόνων η εβδοµάδα η >> η >> ος µήνας δισεκατοµµύρια

22 Ωό Ποικίλουν σε σεσχήµα, χρώµα, µέγεθος, υφή επιφάνειας Αριθµός 1 αµφιγονική φυλλοξήρα (Viteus vitifolii) ~ 1,600 Lepidoptera ~ 60,000 Baσίλισσα Μελισσών (Αpis melifera) ~ 2,000,000 (τροπικοί τερµίτες) Εναπόθεση ένα-ένα ( άκος ελιάς: Βαctrocera oleae) σε σε µάζες (Μύγα Μεσογείου: Ceratitis capitata) σε σεσειρές (Βρωµούσες : Pentatomidae) σε σεπλάκες (φυλλοδέτης Archips sp.) σε σεκύκλους (κάµπια πεύκων: Τhaumatopoea ) σε σε µίσχο (Chrysopa)

23 Lampyridae

24

25

26 «τα ευεργετικά αποτελέσµατα νέων υδατοφραγµάτων, αρδευτικών έργων ή λιπαντικών µέσων µηδενίζονται, αν οι αυξηµένες αποδόσεις της γεωργίας δεν προστατευτούν από τους φυσικούς εχθρούς της παραγωγής» Οργανισµός Βιοµηχανικής Ανάπτυξης του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών, UNIDO (= United Nations Industrial Development Organization) Το 1/3 της παραγωγής στις ανεπτυγµένες Τα 2/3 στις υπό ανάπτυξιν (Gramer & Buchel,1967)

27 Cl Cl Cl Cl Cl

28 ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

29 ΦΥΣΙΚΟΙ ΕΧΘΡΟΙ Microterys

30 Lysiplebus testaceipes

31

32 Toxoptera aurantii Boyer Lysiphlebus testaceipes Lysiphlebus fabarum Lysiphlebus ambiguus Trioxys angelicae Praon volucre Aphidius confusus Aphidsius matricariae Aphidius urticae Diaeretiella rapae Ephedrus persicae Ephedrus plagiator Coccinella septempunctata Adonia variegata Harmonia axyridis Propylaea quatuordecimpunctata Ceratomegilla undecimnotata Synharmonia conglobata Scymnus apetzi Scymnus subvilosus Chrysoperla carnea

33 Verticillium lecanii on Aphis fabae

34 Beauveria sp Bacillus thuringiensis

35 Calliphoridae: Calliphora vicina Diptera: Sarcophagidae χρόνος, τόπος, αιτία θανάτου µεταφορά πτώµατος, (ναρκωτικά, καύσιµα), DNA τροχαία ατυχήµατα

36 ΕΝΤΟΜΑ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ Ενοχλητικά στον άνθρωπο και ταζώα Αλλεργιογόνα (εισαγωγή αντιγόνων) Εκτοπαράσιτα (ψύλλοι, ψείρες, κοριοί, ) Ενδοπαράσιτα (µυϊάσεις), παραµορφώσεις (Tunga penetrans) Φορείςασθενειών: τύφος, βουβωνική πανώλη, κίτρινος πυρετός, ασθένεια του ύπνου της Αφρικής, ελονοσία (θάνατοι, αποφυγή εποικισµού, κ.α.)

37 Τάξη: SIPHONAPTERA (Ψύλλοι) εκτοπαράσιτα ζώων & ανθρώπων ~ είδη Pulicidae Pulex irritans Ctenocephalides felis Xenospylla cheopis Echidnophaga gallinacean Tunga penetrans Tungidae Tunga penetrans ωά : σεαπορρίµµατα, σχισµές, φωλιές ζώων. Αποφεύγουν τοφως, άλµατα 20cm κάθετα, 30 cm οριζόντια Όχληση, αϋπνία, πανώλη, ενδηµικόςτύφος, ιογενείςλοιµώξεις, παραισθησιακήπαρασίτωσηκ.α. παρατήρηση των ζώων - κτένες πυρεθροειδή, νεονικοτινοειδή, ρυθµιστές ανάπτυξης, απωθητικές ουσίες

38 Τάξις: PHITHIRAPTERA Οικ.: Pediculidae Pediculus humanus capitis P. humanus humanus Phthrirus pubis Κυρίως σε εύκρατα κλίµατα Όχληση, κνησµό, εξανθηµατικός τύφος, υπόστροφος πυρετός malathion, carbaryl, lindane, permethrine, ΙR3535, λεπτή κτένα

39 Τάξη: HEMIPTERA Cimicidae (Κοριοί) Reduviidae Cimex lectularius C. hemipterous όχληση στον ύπνο, κνησµό ηπατίτιδα Β (Αφρική) αναφυλαξία ψυχικές διαταραχές Αποµάκρυνση (ηλ. σκούπα) Αποκλεισµός (παλιά ρούχα) Θερµοκρασία CO 2, ατµός, πυρεθροειδή, IGR

40 Τάξη: DICTYOPTERA Blattidae Blattelidae Polyphagidae Blatta orientalis Periplaneta americana Blattela germanica Supella longipalpa Polyphaga aegyptiaca ~ 40 είδηβακτηρίων: λέπρα, βουβωνικήπανώλη, δυσεντερίες, παιδικήδιάρροια, τυφοειδήςπυρετός, γαστρεντερίτιδες, Ιοί: μολυσματικήηπατίτιδα, πολιομυελίτιδα, Μύκητες Αλλεργίες ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑ Κολλητικές παγίδες Τροφικά δολώµατα, απωθητικά Πυρεθρίνες, νεονικοτινοειδή, IGR, κ.α. Βιολογική καταπολέµηση

41 Κλάσις ARACHNIDA Υποκλάσεις: Aranea Acari Υποτάξεις: Scorpiones Metastigmata (Κρότωνες ήτσιµπούρια) Rhipicephalus sanquineus Dermacentor marginatus D. andersoni Ixodes ricinus Hyalomma marginatus H. excavatum Haemaphysalis inermis H. punctata Mesostigmata Dermanyssus gallinae Ornithonyssos bacoti Astigmata Sarcoptes scabiei Prostigmata Demodex folliculorum Pyemotis tritici

42 Ασθένεια της ψώρας Astigmata Sarcoptes scabiei Στοές στην κερατοειδή στιβάδα Τρέφεται με τα υγρά του σώματος Ασθένεια της ψώρας 50 C, 10 4 ημέρες

43 Metastigmata Κρότωνες ήτσιµπούρια Dermacentor marginatus Hyalomma marginatus Στοές στην κερατοειδή στιβάδα Ερεθισμό, αναιμία, κροτωνική παράλυση,ασθένεια του Lyme, κ.α. Ατομικήπροστασία, απωθητικά, πυρεθροειδή, εμβολιασμός για τις ασθένειες, αφαίρεση

44 Τάξη: DIPTERA Culicidae Oestridae Ceratopogonidae Muscidae Glossinidae Psychodidae Simuliidae Tabanidae Calliphoridae

45 Μερικές από τις ασθένειες που µεταδίδονται µε ίπτερα Όχληση ανθρώπου και ζώων Μηχανικοί µεταφορείς πολλών παθογόνων µικροοργανισµών Ασθένεια surra Ασθένεια του Lyme Ασθένεια του άνθρακα Ασθένεια του ύπνου ερµατική µυΐαση Εντερική µυΐαση Λεϊσµανίαση Λοΐασις Μικροβιακή δυσεντερία Μολυσµατική αναιµία Μπαρτονέλλωση Ονχοκερκίαση Oropouche virus Ουρογεννητική µυΐαση Οφθαλµική µυΐαση Πυρετός της σκνίπας Ρινοφαρυγγική µυΐαση Σαλµονελλώσεις Τουλαραιµία Τράχωµα Τυφοειδής πυρετός Χολέρα

46 Psychodidae (σκνίπες) Phlebotomus papatasi Phlebotomus tobbi P. segenti P. segenti var. alexandri P. macedonicus P. perfilievi P. minutus P. neglectus P. simici P. minuta Λεϊσμανίαση(πρωτόζωα γένους Leismania) Μπαρτονέλλωση: βακτ. Bartonella bacilliformis Ιώσεις: τριήμερος πυρετός Αντιμετωπίζονται όπως τα κουνούπια

47 Musca domestica (Diptera: Muscidae) Περισσότερους από 100 παθογόνους µικροοργανισµούς (µεπροβοσκίδα, πόδια, τρίχες, εκκρίσεις) Αποµάκρυνση απορριµµάτων Ασθένεια του άνθρακα Μικροβιακή δυσεντερία Μολυσµατική αναιµία Σαλµονελλώσεις Τράχωµα Τυφοειδής πυρετός Χολέρα Χηµική καταπολέµηση: Πυρεθροειδή, ρυθµιστές ανάπτυξης, συνεργαστικές ουσίες, σπινοσύνες Παγίδευση ενηλίκων (κολλητικές ταινίες, κλπ) ολώµατα ζάχαρης Απωθητικά Ανεµιστήρες (κρεοπωλεία κλπ)

48 CALLIPHORIDAE SARCOPHAGIDAE OESTRIDAE Μυϊάσεις: ερµατική Εντερική Ουρογεννητική Οφθαλµική Ρινοφαρυγγική Άµεση αντιµετώπιση λόγω γρήγορης ανάπτυξης των προνυµφών Χλωροφόρµιο 5-15% (µεφυτικόέλαιο) τοπικά στην πληγή Αιθανόλη Χειρουργική επέµβαση Καθαριότητα χώρων απορριµµάτων Πυρεθροειδή, νεονικοτινοειδή, ρυθµιστές ανάπτυξης, συνεργιστικές ουσίες Χηµειοστείρωση αρρένων