Aναδίπλωση και επεξεργασία των πρωτεϊνών

Transcript

1 Aναδίπλωση και επεξεργασία των πρωτεϊνών

2 Aναδίπλωση και επεξεργασία των πρωτεϊνών Πρωτεϊνοσύνθεση: τελευταίο στάδιο της ροής της γενετικής πληροφορίας * Αλληλουχία νουκλεοτιδίων DNA Μεταγραφή - Μετάφραση Aλληλουχία αμινοξέων πολυπεπτιδικής αλυσίδας

3 Aναδίπλωση και επεξεργασία των πρωτεϊνών Σύνθεση πολυπεπτιδικής αλυσίδας Δεν σημαίνει οπωσδήποτε και παραγωγή λειτουργικής πρωτεΐνης Απαιτείται: συγκεκριμένη στερεοδιαμόρφωση ώστε τα πολυπεπτίδια να γίνουν λειτουργικά (αναδίπλωση) σχηματισμός συμπλόκου σε περίπτωση που το τελικό προϊόν αποτελείται από πολλά πολυπεπτίδια

4 Aναδίπλωση και επεξεργασία των πρωτεϊνών Η λειτουργία των πρωτεϊνών είναι συνάρτηση της διαμόρφωσής τους στο χώρο, της αναδίπλωσής τους, η οποία προκύπτει από... Activation Domains Η επιφάνεια μιας περιοχής του pkid AD του CREB Η επιφάνεια μιας περιοχής του KIX του CBP

5 Aναδίπλωση και επεξεργασία των πρωτεϊνών Πολλές πρωτεΐνες για να γίνουν ενεργές Πρέπει να υποστούν περαιτέρω τροποποιήσεις - αποκοπή τμήματός τους - ομοιοπολική πρόσδεση υδατανθράκων και λιπιδίων που παίζουν κρίσιμο ρόλο στη λειτουργία τους και στον σωστό εντοπισμό τους στο εσωτερικό του κυττάρου.

6 Aναδίπλωση και επεξεργασία των πρωτεϊνών Στο εσωτερικό των κυττάρων η ορθή αναδίπλωση των πρωτεϊνών χρειάζεται τη βοήθεια άλλων πρωτεϊνών. Μοριακοί συνοδοί (molecular chaperones) Λειτουργούν ως καταλύτες Διευκολύνουν την αναδίπλωση άλλων πρωτεϊνών τη συναρμολόγηση μακρομοριακών συμπλόκων

7 Aναδίπλωση και επεξεργασία των πρωτεϊνών Στο εσωτερικό των κυττάρων η ορθή αναδίπλωση των πρωτεϊνών χρειάζεται τη βοήθεια άλλων πρωτεϊνών. Μοριακοί συνοδοί (molecular chaperones) Λειτουργούν ως καταλύτες Διευκολύνουν την αναδίπλωση άλλων πρωτεϊνών τη συναρμολόγηση μακρομοριακών συμπλόκων

8 Aναδίπλωση και επεξεργασία των πρωτεϊνών Οι μοριακοί συνοδοί απλά υποβοηθούν μια αυθόρμητη διαδικασία. Όλη η πληροφορία για την ορθή αναδίπλωση μιας πολυπεπτιδικής αλυσίδας στο χώρο εμπεριέχεται στην αλληλουχία των αμινοξέων της. Προσδένονται είτε σε μη αναδιπλωμένες αλυσίδες είτε σε μερικά αναδιπλωμένες αλυσίδες οι οποίες αποτελούν ενδιάμεσα μιας πορείας που οδηγεί στην τελική αναδίπλωση (την ώριμη μορφή)

9 Aναδίπλωση και επεξεργασία των πρωτεϊνών Λανθασμένη αναδίπλωση Οι μη αναδιπλωμένες ή μερικά αναδιπλωμένες πολυπεπτιδικές αλυσίδες μέσα στο κύτταρο θα αναδιπλωνόταν λανθασμένα ή θα σχημάτιζαν αδιάλυτα συσσωματώματα

10 Aναδίπλωση και επεξεργασία των πρωτεϊνών Λανθασμένη αναδίπλωση Σοβαρές συνέπειες για το κύτταρο Νευροεκφυλιστικά νοσήματα (Alzheimer s, Parkinson) Π.χ. ινώδη αδιάλυτα συσσωματώματα (αμυλοειδή ινίδια) που συσσωρεύονται στον εξωκυττάριο χώρο ή στο εσωτερικό του κυττάρου

11 Μοριακοί συνοδοί ( molecular chaperones) Παράδειγμα 1: οι υπό σύνθεση πολυπεπτιδικές αλυσίδες οι οποίες είναι ακόμα συνδεδεμένες με το ριβόσωμα. Στην περίπτωση αυτή, οι μοριακοί συνοδοί αποτρέπουν τη λανθασμένη αναδίπλωση ή τον σχηματισμό αδιάλυτων συσσωματωμάτων του Ν-τελικού τμήματος της πολυπεπτιδικής αλυσίδας πριν ολοκληρωθεί η σύνθεσή της.

12 Μοριακοί συνοδοί ( molecular chaperones) Παράδειγμα 1: οι υπό σύνθεση πολυπεπτιδικές αλυσίδες οι οποίες είναι ακόμα συνδεδεμένες με το ριβόσωμα. Στην περίπτωση αυτή, οι μοριακοί συνοδοί αποτρέπουν τη λανθασμένη αναδίπλωση ή τον σχηματισμό αδιάλυτων συσσωματωμάτων του Ν-τελικού τμήματος της πολυπεπτιδικής αλυσίδας πριν ολοκληρωθεί η σύνθεσή της.

13 Μοριακοί συνοδοί ( molecular chaperones) Παράδειγμα 1: οι υπό σύνθεση πολυπεπτιδικές αλυσίδες οι οποίες είναι ακόμα συνδεδεμένες με το ριβόσωμα. Οι πρωτεΐνες αναδιπλώνονται σε επικράτειες ( aa) και πρέπει να παρεμποδιστεί η ανώμαλη αναδίπλωση των νεοσυντιθέμενων πολυπεπτιδίων (ή η μετατροπή τους σε αδιάλυτα συσσωματώματα με άλλες πρωτεΐνες) μέχρι να ολοκληρωθεί η σύνθεση της κάθε επικράτειας => η σωστή αναδίπλωση στο χώρο.

14 Μοριακοί συνοδοί ( molecular chaperones) Παράδειγμα 2: τα μη αναδιπλωμένα πολυπεπτίδια κατά τη διάρκεια της μεταφοράς τους στα κυτταρικά οργανίδια Ένα μερικώς αναδιπλωμένο πολυπεπτίδιο μεταφέρεται από το κυτταρόπλασμα στο μιτοχόνδριο. Α. Μοριακοί συνοδοί του κυτταροπλάσματος το σταθεροποιούν στη μη αναδιπλωμένη μορφή του. Β. Άλλοι μοριακοί συνοδοί στο εσωτερικό του μιτοχονδρίου διευκολύνουν τη διαδικασία της μεταφοράς και υποβοηθούν την επακόλουθη αναδίπλωση της πολυπεπτιδικής αλυσίδας στο εσωτερικό του μιτοχονδρίου.

15 Μοριακοί συνοδοί ( molecular chaperones) Παράδειγμα 3: η συναρμολόγηση πρωτεϊνών που αποτελούνται από πολλά πολυπεπτίδια ή η συναρμολόγηση μεγαλομοριακών συμπλόκων Trends in Biochemical Sciences, Volume 35, Issue 9, 2010, Προοδευτική συναρμολόγηση των νουκλεοσωμάτων από μοριακούς συνοδούς ιστονών (histone chaperones).

16 Μοριακοί συνοδοί ( molecular chaperones) Πολλά από αυτά τα μόρια ταυτοποιήθηκαν αρχικά ως πρωτεΐνες οι οποίες συντίθενται όταν τα κύτταρα εκτίθενται σε υψηλές θερμοκρασίες, και για το λόγο αυτό ονομάστηκαν Heat Shock Proteins (θερμο-επαγώμενες πρωτεΐνες) HSPs. Οι HSPs σταθεροποιούσαν άλλες πρωτεΐνες και διευκόλυναν την επαναδίπλωσή τους μετά τη μερική αποδιάταξη που πάθαιναν ως αποτέλεσμα της έκθεσής τους σε υψηλές θερμοκρασίες. Τόσο στα προκαρυωτικά όσο και στα ευκαρυωτικά κύτταρα διακρίνουμε δύο βασικές οικογένειες, την Hsp70 και την chaperonin.

17 Μοριακοί συνοδοί ( molecular chaperones) Τέτοιες πρωτεΐνες συναντώνται στο κυτταρόπλασμα και σε διάφορα οργανίδια, όπως το ER, τα μιτοχόνδρια και οι χλωροπολάστες. Τα μέλη της οικογένειας hsp70 είναι εκείνα που σταθεροποιούν τις νεοσυντιθέμενες πολυπεπτιδικές αλυσίδες κατά τη διάρκεια της μετάφρασης ή της μεταφοράς στα οργανίδια.

18 Μοριακοί συνοδοί ( molecular chaperones) Τέτοιες πρωτεΐνες συναντώνται στο κυτταρόπλασμα και σε διάφορα οργανίδια, όπως το ER, τα μιτοχόνδρια και οι χλωροπολάστες. Προσδένονται σε ένα μικρό τμήμα, μήκους ~7 aa των μη αναδιπλωμένων πολυπεπτιδίων και τα διατηρούν σε μη αναδιπλωμένη μορφή, εμποδίζοντας τον σχηματισμό συσσωματωμάτων.

19 Μοριακοί συνοδοί ( molecular chaperones) Τα διαδοχικά βήματα της δράσης των μοριακών συνοδών Μοριακοί συνοδοί της οικογένειας Hsp70 προσδένονται στην υπό σύνθεση πολυπεπτιδική αλυσίδα και τη σταθεροποιούν κατά τη διάρκεια της μετάφρασης. Κατόπιν, το μη αναδιπλωμένο πολυπεπτίδιο μεταφέρεται σε μέλη της οικογένειας chaperonin που σχηματίζουν μια δομή, στο εσωτερικό της οποίας λαμβάνει χώρα η αναδίπλωση της πολυπεπτιδικής αλυσίδας (και παράλληλα παρεμποδίζεται η αλληλεπίδρασή τους με άλλα πολυπεπτίδια και ο σχηματισμός συσσωματωμάτων).

20 Μοριακοί συνοδοί ( molecular chaperones) Τα διαδοχικά βήματα της δράσης των μοριακών συνοδών Μοριακοί συνοδοί της οικογένειας Hsp70 προσδένονται στην υπό σύνθεση πολυπεπτιδική αλυσίδα και τη σταθεροποιούν κατά τη διάρκεια της μετάφρασης. Τόσο για την απελευθέρωση της μη αναδιπλωμένης πολυπεπτιδικής αλυσίδας από τα μέλη της οικογένειας της Hsp70 όσο και για την αναδίπλωσή της στο εσωτερικό των σαπερονινών απαιτείται η υδρόλυση ATP.

21 Μοριακοί συνοδοί ( molecular chaperones) Στα ευκαρυωτικά κύτταρα ένα εναλλακτικό μονοπάτι που ακολουθούν ορισμένες πρωτεΐνες περιλαμβάνει τη διαδοχική δράση μελών της Hsp70 και της Hsp90. Τα υποστρώματα της Hsp90 είναι πρωτεΐνες που συμμετέχουν στη σηματοδότηση, όπως οι υποδοχείς των στεροειδών ορμονών και μια σειρά πρωτεϊνικών κινασών.

22 Ένζυμα που καταλύουν την αναδίπλωση των πρωτεϊνών Εκτός των μοριακών συνοδών τα κύτταρα διαθέτουν και δύο επιπλέον τύπους ενζύμων που καταλύουν την αναδίπλωση πρωτεϊνών. Ισομεράση πρωτεϊνικών δισουλφιδικών δεσμών (PDI, Protein disulfide Isomerase) Ισομεράση της πεπτιδυλοπρολίνης (PPI, peptidyl prolyl isomerase)

23 Ένζυμα που καταλύουν την αναδίπλωση των πρωτεϊνών Εκτός των μοριακών συνοδών τα κύτταρα διαθέτουν και δύο επιπλέον τύπους ενζύμων που καταλύουν την αναδίπλωση πρωτεϊνών. Ισομεράση πρωτεϊνικών δισουλφιδικών δεσμών (PDI, Protein disulfide Isomerase) Ισομεράση της πεπτιδυλοπρολίνης (PPI, peptidyl prolyl isomerase)

24 Ένζυμα που καταλύουν την αναδίπλωση των πρωτεϊνών Η δράση της ισομεράσης πρωτεϊνικών δισουλφιδικών δεσμών Η ισομεράση PDI αλληλεπιδρά με το υπόστρωμά της μέσω δύο καταλοίπων κυστεΐνης του ενεργού της κέντρου και καταλύει τον σχηματισμό δισουλφιδικών δεσμών.

25 Ένζυμα που καταλύουν την αναδίπλωση των πρωτεϊνών Σχηματισμός δισουλφιδικών δεσμών μεταξύ καταλοίπων κυστείνης είναι πολύ σημαντικός για τη σταθεροποίηση της αναδιπλωμένης μορφής πολλών πρωτεϊνών

26 Ένζυμα που καταλύουν την αναδίπλωση των πρωτεϊνών Η δράση της ισομεράσης πρωτεϊνικών δισουλφιδικών δεσμών Τέτοιοι δεσμοί περιορίζονται στις εκκρινόμενες και ορισμένες μεμβρανικές πρωτεΐνες γιατί το κυτταρόπλασμα περιέχει αναγωγικούς παράγοντες που διατηρούν τα κατάλοιπα κυστεΐνης στην ανηγμένη (- SH) μορφή τους και κατά συνέπεια παρεμποδίζει τη διατήρηση S-S δεσμών.

27 Ένζυμα που καταλύουν την αναδίπλωση των πρωτεϊνών Η δράση της ισομεράσης πρωτεϊνικών δισουλφιδικών δεσμών Οι δισουλφιδικοί δεσμοί σχηματίζονται στο οξειδωτικό περιβάλλον του ER. Η PDI καταλύει την αναδίπλωση των πρωτεϊνών στο ER και υπάρχει σε πολύ μεγάλη αφθονία εκεί.

28 Ένζυμα που καταλύουν την αναδίπλωση των πρωτεϊνών Εκτός των μοριακών συνοδών τα κύτταρα διαθέτουν και δύο επιπλέον τύπους ενζύμων που καταλύουν την αναδίπλωση πρωτεϊνών. Ισομεράση πρωτεϊνικών δισουλφιδικών δεσμών (PDI, Protein disulfide Isomerase) Ισομεράση της πεπτιδυλοπρολίνης (PPI, peptidyl prolyl isomerase)

29 Ένζυμα που καταλύουν την αναδίπλωση των πρωτεϊνών Η δράση της ισομεράσης της πεπτιδυλοπρολίνης Μια ιδιαιτερότητα της προλίνης είναι ότι η ισορροπία μεταξύ της cis και trans διαμόρφωσης των πεπτιδικών δεσμών που προηγούνται των καταλοίπων Pro είναι ελαφρά μόνο μετατοπισμένη προς την trans μορφή, σε αντίθεση, με τους άλλους πεπτιδικούς δεσμούς οι οποίοι είναι σχεδόν πάντα στην trans μορφή.

30 Ένζυμα που καταλύουν την αναδίπλωση των πρωτεϊνών Η δράση της ισομεράσης της πεπτιδυλοπρολίνης Η ισομεράση PPI καταλύει τον ισομερισμό ανάμεσα στη cis και την trans διαμόρφωση των πεπτιδικών δεσμών που προηγούνται των καταλοίπων προλίνης.

31 Ένζυμα που καταλύουν την αναδίπλωση των πρωτεϊνών Η δράση της ισομεράσης της πεπτιδυλοπρολίνης Το ένζυμο αυτό συναντάται τόσο στα προκαρυωτικά όσο και στα ευκαρυωτικά κύτταρα και παίζει σημαντικό ρόλο στην αναδίπλωση ορισμένων σηματοδοτικών πρωτεϊνών.

32 Πρωτεόλυση Πρωτεόλυση (proteolysis) είναι η κοπή της πολυπεπτιδικής αλυσίδας, και αποτελεί σημαντικό βήμα στην πορεία ωρίμανσης πολλών πρωτεϊνών. Τέτοιες τροποποιήσεις του Ν-τελικού άκρου παίζουν σημαντικό ρόλο στη μεταφορά πρωτεϊνών μέσω μεμβρανών π.χ. όταν πρόκειται να εκκριθούν από το κύτταρο ή να μεταφερθούν σε κάποια οργανίδια (λυσοσώματα, μιτοχόνδρια). Μεταφέρονται στον τόπο προορισμού τους μέσω των Ν-τελικών αλληλουχιών που στη συνέχεια απομακρύνονται πρωτεολυτικά.

33 Πρωτεόλυση Μόλις οι SS προβάλλουν από το ριβόσωμα, εισέρχονται σε ειδικούς διαύλους της μεμβράνης που πρόκειται να διασχίσουν. Το υπόλοιπο πολυπεπτίδιο τις ακολουθεί ενώ ακόμη συντίθεται, και με τον τρόπο αυτό διασχίζει τη μεμβράνη. Ο ρόλος της αλληλουχίας σήματος στη μεταφορά πρωτεϊνών μέσω μεμβρανών Οι πρωτεΐνες που πρόκειται να μεταφερθούν μέσω της κυτταροπλασματικής μεμβράνης των βακτηρίων ή στο ER των ευκαρυωτικών κυττάρων στοχοποιούνται χάρη σε κατάλληλες Ν-τελικές, αλληλουχίες σήματος (signal sequences), οι οποίες αποτελούνται συνήθως από ~20 υδρόφοβα αμινοξέα.

34 Πρωτεόλυση Ο ρόλος της αλληλουχίας σήματος στη μεταφορά πρωτεϊνών μέσω μεμβρανών Η αλληλουχία σήματος, αφού διεκπεραιώσει τον ρόλο της, αποκόπτεται χάρη στη δράση της πεπτιδάσης σήματος (signal peptidase) ώστε να απελευθερωθεί η ώριμη πρωτεΐνη.

35 Πρωτεόλυση Ορισμένες φορές η πρωτεολυτική επεξεργασία που οδηγεί στην αποκοπή ενός τμήματος κάποιου προδρόμου πολυπεπτιδίου είναι απαραίτητη για το σχηματισμό ενεργών ενζύμων ή ορμονών. * Π.χ. η ινσουλίνη συντίθεται στη μορφή ενός μεγαλύτερου πολυπεπτιδίου και η ενεργή μορφή σχηματίζεται μετά από δύο πρωτεολυτικές τομές.

36 Πρωτεόλυση Η πρωτεολυτική επεξεργασία της ινσουλίνης Το μόριο της ώριμης ινσουλίνης αποτελείται από δύο πολυπεπτιδικές αλυσίδες (την Α και τη Β) οι οποίες συνδέονται με δισουλφιδικούς δεσμούς.

37 Πρωτεόλυση Η πρωτεολυτική επεξεργασία της ινσουλίνης Αρχικά, συντίθεται ένα πρόδρομο πολυπεπτίδιο, που ονομάζεται προπροϊνσουλίνη. Το πολυπεπτίδιο αυτό φέρει μια αμινοτελική αλληλουχία σήματος, η οποία αποκόπτεται κατά τη διάρκεια της μεταφοράς του στο ενδοπλασματικό δίκτυο.

38 Πρωτεόλυση Η πρωτεολυτική επεξεργασία της ινσουλίνης Μετά την αποκοπή σχηματίζεται ένα δεύτερο πρόδρομο μόριο, που ονομάζεται προϊνσουλίνη. Η προϊνσουλίνη μετατρέπεται σε ινσουλίνη με περαιτέρω πρωτεόλυση, η οποία οδηγεί στην απομάκρυνση ενός εσωτερικού τμήματός της.

39 Πρωτεόλυση Και άλλες πρωτεΐνες, όπως πεπτικά ένζυμα, παράγοντες που συμμετέχουν στην πήξη του αίματος πρωτεάσες που συμμετέχουν στον προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο ενεργοποιούνται μετά από διαδικασίες πρωτεόλυσης. Οι πρωτεΐνες πολλών ιών σχηματίζονται από την πρωτεολυτική κοπή μεγαλύτερων πρόδρομων μορίων.

40 Πρωτεόλυση Κατά την αντιγραφή του HIV μια πρωτεάση που κωδικοποιείται από τον ιό κόβει ορισμένα πρόδρομα ιικά πολυπεπτίδια προκειμένου να σχηματιστούν οι δομικές πρωτείνες του HIV. H πρωτεάση αυτή αποτελεί (μαζί με τη μεταγραφάση) στόχο για την ανάπτυξη φαρμάκων (καταστολείς πρωτεασών). Ρόλος πρωτεόλυσης στον πολλαπλασιασμό των ιών

41 Γλυκοζυλίωση (glucosylation) Πολλές ευκαρυωτικές πρωτεΐνες, κυρίως εκκρινόμενες, αλλά και της κυτταροπλασματικής μεμβράνης, του πυρήνα και του κυτταροπλάσματος, τροποποιούνται στο ER και τη συσκευή Golgi μέσω της προσθήκης υδατανθράκων (...γλυκοπρωτείνες). Οι υδατάνθρακες των γλυκοπρωτεϊνών παίζουν σημαντικό ρόλο στην αναδίπλωση τους στο ER, καθώς και στη στοχοποίησή τους για μεταφορά στο κατάλληλο κυτταρικό διαμέρισμα στις γλυκοπρωτεΐνες της κυτταρικής επιφάνειας οι υδατάνθρακες λειτουργούν ως θέσης αλληλεπίδρασης μεταξύ γειτονικών κυττάρων

42 Γλυκοζυλίωση (glucosylation) Η γλυκοζυλίωση μπορει να είναι - Ν-συνδεόμενη (N-linked) οι υδατανθρακικές αλυσίδες συνδέονται σε κατάλοιπα ασπαραγίνης είτε - Ο-συνδεόμενη (O-linked) οι υδατανθρακικές αλυσίδες συνδέονται είτε σε κατάλοιπα σερίνης είτε σε κατάλοιπα θρεονίνης.

43 Γλυκοζυλίωση (glucosylation) Η πρόσδεση υδατανθρακικών αλυσίδων σε γλυκοπρωτεΐνες Στην περίπτωση των Ν-συνδεδεμένων (N-linked) γλυκοπρωτεϊνών, οι υδατανθρακικές αλυσίδες συνδέονται σε κατάλοιπα ασπαραγίνης. Στην περίπτωση των Ο-συνδεδεμένων(O-linked)* γλυκοπρωτεϊνών, οι υδατανθρακικές αλυσίδες συνδέονται είτε σε κατάλοιπα σερίνης είτε σε κατάλοιπα θρεονίνης.

44 Γλυκοζυλίωση (glucosylation) Σημασία της γλυκοζυλίωσης των πρωτεϊνών 1. Είναι σημαντική για τη δομή και λειτουργία κάποιων πρωτεϊνών 2. Προστατεύει άλλες από πρόωρη αποδόμηση 3. Σε ορισμένες πρωτεΐνες η φύση της υδατανθρακικής τροποποίησης επηρεάζει τη στοχοποίησή τους για μεταφορά στο κατάλληλο κυτταρικό διαμέρισμα

45 Γλυκοζυλίωση (glucosylation) Σακχαρώδης διαβήτης (Diabetes mellitus) Στην υπεργλυκαιμία γίνεται μη-ειδική γλυκοζυλίωση των κυτταροπλασματικων πρωτεϊνών. Στον σακχαρώδη διαβήτη είναι ενδεικτική των δευτερογενών μικροαγγειακών επιπλοκών.

46 Γλυκοζυλίωση (glucosylation) Σακχαρώδης διαβήτης (Diabetes mellitus) Mέτρηση των επιπέδων της μη γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA 1c ) * χρησιμοποιείται για να καθορίσει πως ήταν η μέση τιμή γλυκόζης στο αίμα μας, τους τελευταίους 3 μήνες περίπου Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη =χημική ένωση της αιμοσφαιρίνης με τη γλυκόζη, επηρεάζεται από τις τιμές σακχάρου όλου του 24ώρου των τελευταίων 120 ημερών. Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη είναι το ποσοστό της αιμοσφαιρίνης που έχει υποστεί γλυκοζυλίωση.

47 Γλυκοζυλίωση (glucosylation) Στη συνέχεια, μεταφέρεται ολόκληρος σε μια ασπαραγίνη-δέκτη του πολυπεπτιδίου. Η σύνθεση των N-συνδεδεμένων γλυκοπρωτεϊνών Το πρώτο βήμα της γλυκοζυλίωσης είναι η προσθήκη ενός ολιγοσακχαρίτη που αποτελείται από 14 σάκχαρα στην αυξανόμενη πολυπεπτιδική αλυσίδα, η οποία εισέρχεται στο ER. Ο ολιγοσακχαρίτης συντίθεται πάνω σε ένα λιπίδιο-φορέα (στη φωσφορική δολιχόλη) της μεμβράνης του ER.

48 Γλυκοζυλίωση (glucosylation) Η επεξεργασία των Ν-συνδεδεμένων ολιγοσακχαριτών. Μέσω της τροποπoίησης της αλυσίδας των 14 σακχάρων που αρχικά προστίθεται στο ενδοπλασματικό δίκτυο και είναι κοινή για όλους τους Ν-συνδεδεμένους ολιγοσακχαρίτες προκύπτουν διάφοροι εναλλακτικοί τύποι ολιγοσακχαριτών. Τα τρία ακραία κατάλοιπα γλυκόζης αφαιρούνται στο ER και κατόπιν η γλυκοπρωτεΐνη μεταφέρεται στη συσκευή Golgi. Σε αυτό το κυτταρικό διαμέρισμα είναι δυνατόν να αφαιρεθούν κατάλοιπα μαννόζης και να προστεθούν άλλα σάκχαρα.

49 Γλυκοζυλίωση (glucosylation) Παραδείγματα Ο-συνδεδεμένων ολιγοσακχαριτών. Οι Ο-συνδεδεμένοι ολιγοσακχαρίτες συνήθως αποτελούνται από λίγα μόνο σάκχαρα, τα οποία προστίθενται διαδοχικά το ένα μετά το άλλο.

50 Πρόσδεση λιπιδίων