ΚΕΙΜΕΝΟ: H Δύναμη Της Γλώσσας

Transcript

1 Διαγώνισμα Έκφρασης Έκθεσης B Λυκείου ΚΕΙΜΕΝΟ: H Δύναμη Της Γλώσσας Με καμιάν άλλη πνευματική κατάκτηση του ανθρωπίνου γένους δεν μπορεί να συγκριθεί η γλώσσα, το σταθερά δηλαδή οργανωμένο σύστημα συμβόλων, με το οποίο συλλαμβάνουμε και ανακοινώνουμε τις σκέψεις και τις επιθυμίες, ή συνειδητοποιούμε και εκφράζουμε τα συναισθήματα και τις διαθέσεις μας, προς τους συνανθρώπους αλλά και προς τον ίδιο τον εαυτό μας. Η κοινωνική συμβίωση καθώς και η εσωτερική ζωή, το ανθρώπινο γενικά σύμπαν, θα ήταν αδύνατο να υπάρξει και να αναπτυχθεί χωρίς το λαμπρό τούτο όργανο που επέτρεψε να γεννηθεί ο λόγος, ο προφορικός και ο γραπτός, ο εξωτερικευμένος και ο ενδιάθετος. Είναι πραγματικά περίεργο όσο και θαυμαστό αυτό που συμβαίνει με τη γλώσσα. Όχι μόνο για να εμπεδωθεί ή να διευκρινιστεί αλλά και για να υπάρξει ένας στοχασμός ή μια έφεση, ένα συναίσθημα ή μια συγκεκριμένη τάση, πρέπει να σαρκωθεί φραστικά, να συμβολιστεί μ' ένα γλωσσικό τύπο(...). Σκεπτόμαστε με «λέξεις», αισθανόμαστε επίσης με «λέξεις» - αδιάφορο αν είμαστε ή όχι σε θέση να περιγράψουμε με ακρίβεια και πληρότητα τα βιώματά μας. Αυτό προϋποθέτει μιαν ειδική δεξιότητα, χάρισμα καταξιωμένο με την άσκηση. Από το άλλο μέρος πάλι οι «λέξεις» που ακούμε ή διαβάζουμε γίνονται μέσα μας σκέψεις και αισθήματα, κινητοποιούν τις νοητικές και συγκινησιακές δυνάμεις που φωλιάζουν στον εσωτερικό μας κόσμο και εκείνες που παράγουν τα βιώματα που αντιστοιχούν στο νόημά τους. Όσο και να αντιδράς θεληματικά στην υποβολή που ασκούν οι «λέξεις», είναι αδύνατο να μην υποστείς την επίδρασή τους- σου μεταδίνουν τον κραδασμό που περιέχουν και «καρφώνονται» στη σκέψη και στα αισθήματά σου. Αυτό τον μηχανισμό εκμεταλλεύονται όσοι έργο τους έχουν κάνει τη διαφήμιση, την προπαγάνδα, την «πλύση του εγκεφάλου». Βέβαια παθαίνει η γλώσσα ό,τι και πολλές άλλες ανθρώπινες κατακτήσεις: η πολλή και κακή χρήση φθείρει το υλικό της, τις «λέξεις», και λιγοστεύει (ή και εξαφανίζει) την υποβλητική της δύναμη. Σαν τα πολυτριμμένα νομίσματα χάνουν οι λέξεις λίγο - λίγο την αξία τους και δεν περνούν πια: δεν ερεθίζουν την ευαισθησία μας, δεν δημιουργούν μέσα μας καταστάσεις, δεν ξυπνούν συγκινήσεις ή τάσεις που να απαιτούν άμεση εκτόνωση. Τούτο συμβαίνει στον «κοινό» λόγο της καθημερινότητας, ή στα τυποποιημένα και αφυδατωμένα φραστικά οχήματα της «επίσημης» πεζολογίας. Τότε η γλώσσα διατρέχει τον έσχατο κίνδυνο να χάσει τους χυμούς των συμβόλων της, να συρρικνωθεί και να γεράσει. Αν τελικά δεν πεθαίνει, είναι γιατί σώζεται από την Ποίηση... Από τη νέκρα έρχεται να σώσει τη γλώσσα ο ποιητής. Αυτός ανασταίνει πάλι τις λέξεις και τις κάνει πλάσματα ζωντανά. Την αλήθεια αυτή τη βεβαιώνει, νομίζω, η προσωπική του καθενός πείρα. Όταν αναταράσσεται η ζωή μας από κάτι βαθύ και απροσδόκητο και θέλουμε να συντηρήσουμε τη χαρά ή να δαμάσουμε τη θλίψη μας, ζητούμε τη βοήθεια της δημιουργικής, της ποιητικής γλώσσας: πανηγυρίζουμε ή θρηνούμε «ποιητικά», με τον ύμνο ή το μοιρολόγι, ακόμα και αυτοσχεδιάζουμε... Τις περισσότερες όμως φορές 1

2 δανειζόμαστε από καθιερωμένους ποιητές τους στίχους που εκφράζοντας ζωντανά «φτιάχνουν την κατάσταση» που ζούμε, και ταυτόχρονα μας ανακουφίζουν, όπως η Τέχνη ξέρει να αλαφρώνει τον άνθρωπο (...) Eυάγγελος Παπανούτσος, από το βιβλίο «Το Δίκαιο Της Πυγμής» Λεξιλόγιο κραδασμός: δόνηση, τράνταγμα θεληματικά: εκούσια, αυτοβούλως ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α1. Πότε χάνει τη δύναμή της η γλώσσα και πώς διασώζεται σύμφωνα με το συγγραφέα; (60-80 λέξεις) (15 μ) Α2. Να βρείτε τον τρόπο ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου του κειμένου. (10μ) B1.α.Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη ή ισοδύναμη φράση για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: ανακοινώνουμε, μεταδίνουν, φθείρει, δαμάσουμε, καθιερωμένους. (5μ) Β1.β.Να δημιουργήσετε από μία πρόταση χρησιμοποιώντας καθεμιά συνώνυμη λέξη ή ισοδύναμη φράση. (5μ) B2. Στην τρίτη παράγραφο του κειμένου («Βέβαια...ζωντανά»): 1. Να καταγράψετε τρεις περιπτώσεις συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας (10μ) 2. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους. (5μ) Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ: Σε μια ομιλία που εκφωνείτε σε σχολική εκδήλωση παρουσιάζετε τους τρόπους με τους οποίους υποβαθμίζεται η γλωσσική επικοινωνία σήμερα, αναδεικνύοντας παράλληλα τα πλεονεκτήματα της μεστής λακωνικής έκφρασης. (400 λέξεις) (50μ) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 2

3 Α1. Σύμφωνα με το συγγραφέα, οι λέξεις χάνουν την αξία τους από την καθημερινή χρήση που τις φθείρει. Επίσης, η τυποποιημένη χρήση της γλώσσας τόσο στον πολιτικό, τηλεοπτικό, διαφημιστικό λόγο αλλά και σε άλλα είδη «επίσημου» λόγου την κάνει να χάσει το σφρίγος, τη ζωντάνια της και τη θελκτικότητά της. Λόγω του λεκτικού πληθωρισμού επίσης οι λέξεις χάνουν την αυθεντικότητά τους. Οι λέξεις διασώζονται από τον ποιητή που τις ανασύρει από την τριβή της καθημερινότητας και της φθοράς, τις αναδεικνύει και τους ξαναδίνει δημιουργική πνοή και ζωντάνια. Ο βιωματικός χαρακτήρας της ποιητικής γλώσσας ενσαρκώνει συναισθήματα και σκέψεις και συντελεί στην κάθαρση του ατόμου. Α2. Η πρώτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Αρχικά, με ορισμό, καθώς επιχειρεί να ορίσει τη γλώσσα. Οριστέα έννοια: γλώσσα Γένος: σύστημα συμβόλων Eιδοποιός διαφορά: με το οποίο συλλαμβάνουμε και ανακοινώνουμε τις σκέψεις και τις επιθυμίες, ή συνειδητοποιούμε και εκφράζουμε τα συναισθήματα και τις διαθέσεις μας, προς τους συνανθρώπους αλλά και προς τον ίδιο τον εαυτό μας Στη συνέχεια, με αιτιολόγηση. Αιτιολογείται η άποψη του συγγραφέα ότι με καμιά άλλη πνευματική κατάκτηση του ανθρωπίνου γένους δεν μπορεί να συγκριθεί η γλώσσα(«η κοινωνική συμβίωση καθώς και η εσωτερική ζωή, το ανθρώπινο γενικά σύμπαν, θα ήταν αδύνατο να υπάρξει και να αναπτυχθεί χωρίς το λαμπρό τούτο όργανο που επέτρεψε να γεννηθεί ο λόγος, ο προφορικός και ο γραπτός, ο εξωτερικευμένος και ο ενδιάθετος» και «όχι μόνο για να εμπεδωθεί ή να διευκρινιστεί αλλά και για να υπάρξει ένας στοχασμός ή μια έφεση, ένα συναίσθημα ή μια συγκεκριμένη τάση, πρέπει να σαρκωθεί φραστικά, να συμβολιστεί μ' ένα γλωσσικό τύπο). B1.α.Συνώνυμες λέξεις και ισοδύναμες φράσεις με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: Ανακοινώνουμε=γνωστοποιούμε, αναγγέλλουμε Μεταδίνουν=μεταφέρουν Φθείρει=αλλοιώνει Δαμάσουμε=τιθασεύσουμε, κατανικήσουμε, καταστείλουμε, θέσουμε υπό έλεγχο Καθιερωμένους=καταξιωμένους Β1.β.Προτάσεις χρησιμοποιώντας καθεμιά συνώνυμη λέξη ή ισοδύναμη φράση: Πάγια τακτική μας είναι να γνωστοποιούμε συμφωνίες και όχι συζητήσεις. Ξένοι πράκτορες μεταφέρουν πληροφορίες σε μυστικές υπηρεσίες. Η υπερβολική χρήση των συντομογραφιών αλλοιώνει τη γλώσσα. Μόνο με τον αυτοέλεγχο μπορούμε να τιθασεύσουμε το θυμό μας. Της αρέσει να διαβάζει όλους τους καταξιωμένους συγγραφείς της γενιάς του τριάντα. 3

4 Β2. 1. Στη συγκεκριμένη παράγραφο παρατηρούμε τις παρακάτω περιπτώσεις συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας: -δεν ξυπνούν (οι λέξεις) συγκινήσεις ή τάσεις -αφυδατωμένα φραστικά οχήματα -αυτός ανασταίνει πάλι τις λέξεις 2. Η συνυποδηλωτική χρήση του λόγου προσδίδει αμεσότητα, ζωντάνια και παραστατικότητα στο κείμενο και προσεγγίζει συναισθηματικά το δέκτη. Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ Προσφώνηση: Kυρίες και κύριοι, Αγαπητοί συμμαθητές και συμμαθήτριες Πρόλογος Αναφορά στην επικοινωνία ως υπαρξιακή ανάγκη του ανθρώπου. Γλώσσα το πληρέστερο μέσο επικοινωνίας και έκφρασης σκέψεων και συναισθημάτων, ενώ αποτελεί στοιχείο εθνικής και πολιτιστικής ταυτότητας και φορέα αξιών. Ποικίλες οι δυνατότητες γλωσσικής επικοινωνίας σήμερα, η οποία διευκολύνεται από την ευκολότερη διάδοση της γνώσης. Εντούτοις, προβληματισμό προκαλεί η ποικιλότροπη υποβάθμιση της γλωσσικής επικοινωνίας, φαινόμενο το οποίο λαμβάνει ανησυχητικά χαρακτηριστικά. Τρόποι υποβάθμισης της γλωσσικής επικοινωνίας -Φτωχό λεξιλόγιο, ατελής έκφραση, ασυνταξίες, λανθασμένη χρήση όρων που οφείλονται στη μη συστηματική γλωσσική διδασκαλία στο σχολείο, την ελλιπή επαφή με το βιβλίο, την κυριαρχία του υλικού ευδαιμονισμού, τα χαμηλής ποιότητας γλωσσικά πρότυπα, την πολιτισμική κρίση. -Συντόμευση λόγου λόγω κυριαρχίας εικόνας, κρίσης ανθρώπινων σχέσεων, τυπικότητας, ανταγωνισμού και ατομικισμού, ανασφάλειας, καχυποψίας, έλλειψης εμπιστοσύνης, εξοντωτικών ρυθμών των μεγαλουπόλεων που μειώνουν τον ελεύθερο χρόνο για επικοινωνία. -Χρήση συντομογραφιών, σύντμηση και συμφωνοποίηση της γλώσσας λόγω ανάγκης για εξοικονόμηση χώρου, χρόνου και δυνάμεων, επίδρασης από τεχνολογία, διαφήμιση και διαδίκτυο, ιδιόλεκτος νέων, επικοινωνία με κωδικούς. -Ψεύδος, υποκρισία, δημαγωγία, αλλοίωση εννοιών στον πολιτικό λόγο, διαπληκτισμοί και όχι επιχειρήματα, έλλειψη σεβασμού στο συνομιλητή. Συνέπειες 4

5 Αδυναμία έκφρασης σκέψεων και συναισθημάτων με πληρότητα, αδυναμία πραγματικής συνάντησης ανθρώπου με άνθρωπο, προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις, όξυνση κοινωνικών προβλημάτων, καταστρατήγηση διαλόγου, φθορά της ελληνικής γλώσσας. Επίλογος Κατανόηση της μεγάλης αξίας της ορθής γλωσσικής επικοινωνίας, συστηματική γλωσσική παιδεία νέων με σύγχρονες μεθόδους, δημιουργία περιβάλλοντος από την Πολιτεία πλούσιου σε πνευματικά ερεθίσματα, υγιή γλωσσικά πρότυπα από τα Μέσα Ενημέρωσης και κάθε φορέα της πνευματικής, κοινωνικής, και πολιτικής ζωής επανιεράρχηση αξιών, έμφαση στην αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου για επαφή με το συνάνθρωπο και γνήσιες διαπροσωπικές σχέσεις. Αποφώνηση Σας ευχαριστώ για την αμέριστη προσοχή σας. 5