Η ΧΩΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑ ΙΚΟ ΧΩΡΟ

Transcript

1 EK76 Η ΧΩΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑ ΙΚΟ ΧΩΡΟ Α.Γ. Παλιατσός, Χ.. Καµπεζίδης, Π.Θ. Νάστος, Μ.. Καριοφύλλη και Ε.Γ. Καστραντά Εργαστήριο Υπολογιστικών Μαθηµατικών, Γενικό Τµήµα Μαθηµατικών, Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυµα Πειραιά Οµάδα Ατµοσφαιρικής Έρευνας, Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιµης Ανάπτυξης, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών Εργαστήριο Κλιµατολογίας και Ατµοσφαιρικού Περιβάλλοντος, Γεωλογικό Τµήµα, Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Πολιτικών οµικών Έργων, Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυµα Πειραιά Περίληψη Στην εργασία αυτή µελετάται η χωρική κατανοµή των τάσεων των βροχοπτώσεων στην Ελλάδα κατά τη χρονική περίοδο 95-. Εξετάζονται οι χρονοσειρές των βροχοπτώσεων είκοσι τριών σταθµών που βρίσκονται σχεδόν οµοιόµορφα κατανεµηµένοι στον Ελλαδικό χώρο και µελετώνται οι τάσεις των χρονοσειρών των ετησίων τιµών του ύψους βροχής, τόσο µε γραµµική παλινδρόµηση, όσο και µε την εφαρµογή του στατιστικού ελέγχου της σειριακής ανάλυσης Mann-Kendall. ιαπιστώνεται δε ότι οι εµφανιζόµενες τάσεις είναι καθοδικές και στατιστικά σηµαντικές (σε επίπεδο σηµαντικότητας 95%), στο 65% των υπό µελέτη χρονοσειρών. Παρουσιάζεται η γεωγραφική κατανοµή των ρυθµών µεταβολής των βροχοπτώσεων στον ελλαδικό χώρο. Τα αποτελέσµατα αυτά καθορίζονται κυρίως από τη στατιστικά σηµαντική πτωτική τάση των ρυθµών µεταβολής των βροχοπτώσεων κατά τη βροχερή περίοδο του έτους οπότε και σηµειώνεται, κατά µέσο όρο, το 8% του συνολικού ετήσιου ύψους βροχής. THE SPATIAL DISTRIBUTION OF PRECIPITATION TRENDS IN GREECE A.G. Paliatsos, H.D. Kambezidis, P.Th. Nastos, M.D Kariofilli and E.G. Kastrada General Department of Mathematics, Technological and Education Institute of Piraeus Atmospheric Research Team, Institute of Environmental Research and Sunstainable Development, National Observatory of Athens Laboratory of Climatology and Atmospheric Environment, Department of Geology, University of Athens General Department of Mathematics, Technological and Education Institute of Piraeus Abstract In this study, the spatial distribution of the precipitation trend in Greece during the last fifty years (95-) is presented. Twenty-three precipitation time series from stations evenly distributed over Greece are studied. In almost all of them, a decreasing precipitation trend is observed, while in thirteen of them it is statistically significant (95% significance level). The decreasing precipitation trend is greater in the northwest part of Greece, where the higher precipitation amounts occur. The geographical distribution covering the rates of the precipitation change all over Greece. is presented for the linear regression analysis. The results of this analysis are determined mainly by the corresponding statistically significant decreasing precipitation trend during the cold period of the year, when on the average, the 8% of the annual precipitation amounts occur. Λέξεις κλειδιά: βροχόπτωση, ανάλυση τάσεων, χωρική κατανοµή Key words: rainfall, trend analysis, spatial distribution. Εισαγωγή

2 EK76 Η µείωση των βροχοπτώσεων στην Ελλάδα, µε δυσµενείς επιπτώσεις στη γεωργική παραγωγή, στην υδροδότηση ορισµένων αστικών περιοχών, αλλά και στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, καθιστούν επιβεβληµένη την ορθολογική χρησιµοποίηση των υδάτινων πόρων της χώρας (Kaldellis et al., ). Για τη χάραξη όµως της στρατηγικής της διαχείρισης των υδάτινων πόρων, πρέπει να έχει γίνει κατανοητή, όσο το δυνατόν πληρέστερα, η συµπεριφορά των βροχοπτώσεων (κατανοµή, τάσεις, διακυµάνσεις, κ.λ.π.) στον ελληνικό χώρο αλλά και των καιρικών συστηµάτων τα οποία ως γνωστό είναι ο γενεσιουργός παράγοντας των βροχοπτώσεων. Το Μεσογειακό κλίµα όπως είναι γνωστό χαρακτηρίζεται από έλλειψη βροχοπτώσεων κατά τη θερµή περίοδο του έτους. Στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στις ανατολικές και νότιες περιοχές της που βρίσκονται στα βόρεια κράσπεδα ηµιερηµικών κλιµατικών περιοχών, το πρόβληµα καθίσταται οξύτερο εξ αιτίας των µεγάλων διακυµάνσεων των βροχοπτώσεων. Πρόσφατα, λόγω του µεγάλου ενδιαφέροντος και της οξύτητας του προβλήµατος και λόγω της αβεβαιότητας ως προς τις επιπτώσεις που θα έχει στο καθεστώς της βροχής η εντατικοποίηση του φαινοµένου του θερµοκηπίου, έχουν γίνει πολλές αξιόλογες µελέτες αναφερόµενες στις τάσεις και διακυµάνσεις των βροχοπτώσεων στην Ευρώπη και στον χώρο της Μεσογείου και των Βαλκανίων (Melice and Wendler, 98; Neuber and Schonwiese, 985; Schonwiese and Birrong, 99; Repapis et al., 99; Sahsamanoglou et al., 99; Steinberger and Gazit-Yaari, 996). Στην Ελλάδα έχει διαπιστωθεί τάση µείωσης των βροχοπτώσεων µετά την δεκαετία του 9 (Amanatidis et al., 99). Η µελέτη των µακρών χρονοσειρών της βροχής τόσο για την πόλη της Αθήνας από τα τέλη του 9 ου αιώνα (Repapis, 986; Katsoulis and Kambezidis, 989) όσο και για ορισµένους άλλους σταθµούς από τις αρχές του ου αιώνα (Repapis 986; Flocas et al., 99; Mahairas and Kolyva-Mahaira, 99; Amanatidis et al., 99; Nastos, 99; Metaxas et al., 999) δεν µας επιτρέπει να εξάγουµε το συµπέρασµα για στατιστικά σηµαντική τάση µείωσης των βροχοπτώσεων στον Ελληνικό χώρο τα τελευταία χρόνια. Μελέτες όµως δεδοµένων βροχής για µεγάλο αριθµό σταθµών στην Ελλάδα που καλύπτουν τη χρονική περίοδο 95-99, κατά την οποία τα δεδοµένα είναι σχετικώς οµογενή, έδειξαν ότι οι βροχοπτώσεις στον Ελληνικό χώρο κατά την προαναφερθείσα -ετία, εµφανίζουν τάση µείωσης που σε ορισµένες περιοχές είναι στατιστικά σηµαντική (Amanatidis et al., 99, 997). Σε γενικές γραµµές η πορεία των βροχοπτώσεων στην Ελλάδα παρουσιάζει ένα ελάχιστο στα τέλη του 9 ου αιώνα, ενώ στη συνέχεια εµφανίζει µια ανοδική τάση κατά τις πρώτες δύο-τρεις δεκαετίες του ου αιώνα. Μετά από αυτή την άνοδο ακολουθεί µια περίοδος µε µικρότερες διακυµάνσεις που καταλήγει, στη διάρκεια της δεκαετίας 98-99, σε µια τάση µείωσης των βροχοπτώσεων. Για την κατανόηση των φυσικών µηχανισµών που διέπουν την ατµοσφαιρική κυκλοφορία και κατ' επέκταση τα καιρικά συστήµατα τα οποία καθορίζουν τις βροχοπτώσεις σ' ένα τόπο, εκτός της µελέτης των τάσεων, ενδιαφέρον παρουσιάζει η µελέτη της κατανοµής της διακύµανσης της βροχής στις διάφορες περιοδικότητες. Αναλύσεις χρονοσειρών µε δεδοµένα βροχής σταθµών του ελληνικού χώρου έγιναν από διάφορους ερευνητές (Repapis 986; Flocas et al., 99; Mahairas and Kolyva-Mahaira, 99; Amanatidis et al., 99, 99, 997; Nastos, 99; Metaxas et al., 999), για διαφορετικές χρονικές περιόδους από τις αρχές του 9ου αιώνα µέχρι και το 99 και έδειξαν την ύπαρξη στατιστικά σηµαντικών περιοδικοτήτων περίπου - ετών στις βροχοπτώσεις και ότι περίπου το µισό της διακύµανσης των βροχοπτώσεων ερµηνεύεται από περιοδικότητες -.7 ετών. Στην εργασία αυτή γίνεται προσπάθεια να παρουσιασθεί η χωρική κατανοµή των τάσεων των βροχοπτώσεων σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο, κατά το δεύτερο ήµισυ του προηγούµενου αιώνα, οπότε υπάρχει ικανοποιητικός αριθµός βροχοµετρικών σταθµών µε οµοιογενή δεδοµένα.. Ε ΟΜΕΝΑ Στην εργασία αυτή χρησιµοποιούνται οι χρονοσειρές των µηνιαίων τιµών του ύψους βροχής σταθµών οµοιόµορφα κατανεµηµένων στον ελληνικό χώρο και οι οποίοι επιλέχθηκαν ως οµογενείς στην περίοδο 95-. Στον Πίνακα παρουσιάζεται ο α/α του σταθµού, το όνοµα του κάθε σταθµού, οι γεωγραφικές συντεταγµένες, το ύψος από τη µέση στάθµη της θάλασσας, η µέση ετήσια βροχόπτωση για την εξεταζόµενη χρονική περίοδο και οι κλίσεις b και b* (mm/έτος) των γραµµικών τάσεων που εµφανίζουν οι χρονοσειρές των

3 EK76 ετήσιων υψών βροχής, καθώς και της βροχερής περιόδου του έτους (Οκτώβριο-Μαρτιο), αντίστοιχα. Για τη διερεύνηση της οµοιογένειας των χρονοσειρών των ετήσιων υψών βροχής, καθώς και αυτών της βροχερής περιόδου του έτους, εφαρµόσθηκε ο έλεγχος του Bartlett (Mitchell et al., 966). Πίνακας. Οι χρησιµοποιούµενοι βροχοµετρικοί σταθµοί για την περίοδο 95-. α/α Σταθµός Γεωγ. Μηκ. Γεωγ. Πλατ. Ύψος (m) ΜΤ (mm) b (mm/έτος) b* (mm/έτος) Αθήνα 58' Ε 7 58' Ν Αλίαρτος 6 E 8 N *.* Κέρκυρα 9 55' Ε 9 7' Ν * -9.56* Ιωάννινα 5' Ε 9 ' Ν * * 5 Άραξος ' Ε 8 ' Ν Τρίπολη ' Ε 7 ' Ν *.6* 7 Κύθηρα ' Ε 6 8' Ν * -.5* 8 Τρίκαλα 6' Ε 9 ' Ν * -.9* 9 Λάρισα 5' Ε 9 8' Ν Θεσ/νίκη 58' Ε 8' Ν * -. Αλ/πολη 5 5' Ε 5' Ν * -.* Λήµνος 5 ' Ε 9 5' Ν Μυτιλήνη** 6 6' Ε 9 ' Ν * -.6* Μήλος 6' Ε 6 ' Ν Κως 7 6' Ε 6 8' Ν * -6.6* 6 Ηράκλειο 5 ' Ε 5 ' Ν Σητεία 6 6' Ε 5 ' Ν * -.696* 8 Μεθώνη ' Ε 6 5' Ν *.* 9 Αγρίνιο ' Ε 8 7' Ν * -.867* Κοζάνη 7' Ε 7' Ν * -.6* Πύργος 6' Ε 7 ' Ν * Σκύρος ' Ε 8 5' Ν *.6* Ελληνικό 5' Ε 7 5' Ν (**) : Εξεταζόµενη περίοδος 95- (*) : Στατιστικά σηµαντική τάση, σε επίπεδο σηµαντικότητας 95% b* : Ρυθµός µεταβολής της βροχόπτωσης κατά τη βροχερή περίοδο b : Ρυθµός µεταβολής της βροχόπτωσης κατά την χρονική περίοδο 95- Εκτός από το σταθµό του Ινστιντούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιµης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) και το σταθµό του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), οι υπόλοιποι σταθµοί λειτουργούνται από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (ΕΜΥ).. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Με εφαρµογή του µοντέλου γραµµικής παλινδρόµησης έγινε ο έλεγχος των τάσεων των βροχοπτώσεων στην Ελλάδα, για τη χρονική περίοδο 95-. Οι παρατηρούµενες τάσεις των βροχοπτώσεων εµφανίζονται αρνητικές σε όλους, σχεδόν, τους σταθµούς. Εξαίρεση αποτελεί ο σταθµός του Πύργου, όπου η εµφανιζόµενη τάση είναι θετική. Η σχεδόν οµοιόµορφη κατανοµή των βροχοµετρικών σταθµών σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο επιτρέπει τη σχεδίαση της χωρικής κατανοµής (Σχήµα ) των κλίσεων b (mm/έτος) των γραµµικών τάσεων των βροχοπτώσεων στην Ελλάδα κατά το δεύτερο ήµισυ του ου αιώνα.

4 EK76 Η εφαρµογή του µοντέλου γραµµικής παλινδρόµησης έδειξε ότι ο ρυθµός µεταβολής των βροχοπτώσεων στην Ελλάδα, στη διάρκεια της εξεταζόµενης περιόδου, είναι στατιστικά σηµαντικός (σε επίπεδο σηµαντικότητας 95%) στο 65% των εξεταζόµενων χρονοσειρών ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Π.Γ..Μ. ΤΟΥΡΚΙΑ ΑΛΒΑΝΙΑ 9 ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ 9 8 ΙΟΝΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ ΤΟΥΡΚΙΑ Σχήµα. Χωρική κατανοµή των κλίσων b (mm/έτος) των γραµµικών τάσεων που εµφανίζουν οι χρονοσειρές βροχής των υπό µελέτη σταθµών του ελληνικού χώρου (χρονική περίοδος 95-). Από το Σχήµα διαπιστώνεται ότι ο ρυθµός µεταβολής της βροχόπτωσης εµφανίζεται πτωτικός, µε τις µεγαλύτερες τιµές να παρατηρούνται τόσο στις Β περιοχές (Κέρκυρα- Ήπειρος) του ελλαδικού χώρου. Η απόλυτη τιµή του ρυθµού µεταβολής της βροχόπτωσης (b) προοδευτικά εξασθενεί προς τις νότιες περιοχές της χώρας. Ειδικότερα, στα Ν γίνεται και ανοδικός (περιοχή Πύργου). Από τη χωρική κατανοµή (Σχήµα ) διαπιστώνεται ότι o ρυθµός µείωσης των βροχοπτώσεων ανέρχεται στα 9 mm/έτος στις ιδιαίτερα σηµαντικές περιοχές της χώρας, από την άποψη του ενεργειακού δυναµικού όπου λειτουργούν υδροηλεκτρικοί σταθµοί. Επίσης, ανέρχεται στα 5 mm/έτος, περίπου, στις περιοχές από όπου υδροδοτείται η Αθήνα, όπου κατοικεί περίπου το % του συνολικού πληθυσµού της χώρας. Συµπερασµατικά, ιδιαίτερης σηµασίας είναι διαπίστωση ότι η παρατηρούµενη µείωση των βροχοπτώσεων είναι µεγαλύτερη στις περιοχές όπου παρατηρούνται τα µεγαλύτερα ύψη βροχής. Στον Πίνακα παρουσιάζεται επίσης, για κάθε σταθµό, ο ρυθµός (b*) µεταβολής της βροχόπτωσης κατά τη βροχερή περίοδο του έτους (Οκτώβριο-Μάρτιο). ιαπιστώνεται ότι η µορφή των εµφανιζόµενων τάσεων παραµένει ίδια, τα δε επίπεδα τιµών του b* σε κάποιες χρονοσειρές υπερβαίνουν τα αντίστοιχα επίπεδα τιµών του b. Το γεγονός αυτό αποκτά µεγαλύτερη σηµασία αν ληφθεί υπόψη ότι κατά τη βροχερή περίοδο του έτους σηµειώνεται, κατά µέσο όρο, το 8% του συνολικού ετήσιου ύψους βροχής. Αξίζει να αναφερθεί η περίπτωση του Πύργου όπου η τιµή του ρυθµού µεταβολής της βροχόπτωσης κατά τη βροχερή περίοδο του έτους είναι κατά πολύ µεγαλύτερη από την αντίστοιχη τιµή που εµφανίζει η χρονοσειρά µε τα ετήσια ύψη βροχής.

5 EK76 () (5) () (9) () () () () () () Σχήµα. Απεικόνιση της µεθόδου ανάλυσης Mann-Kendall (c : έντονη συνεχής γραµµή, c : µη έντονη συνεχής γραµµή) των ετήσιων τιµών ύψους βροχής, στους σταθµούς: Αλίαρτος (), Κέρκυρα (), Ιωάννινα (), Θεσσαλονίκη (), Αλεξανδρούπολη (), Κως (5), Αγρίνιο (9), Κοζάνη (), Πύργος () και Σκύρος (). Σύµφωνα µε τους Mitchell et al. (966), µια κλιµατική ασυνέχεια ορίζεται σαν µια απότοµη και µόνιµη αλλαγή, που συµβαίνει από µία µέση τιµή σε µία άλλη στο διάστηµα της υπό εξέταση χρονοσειράς. Ο προσδιορισµός αυτής της απότοµης κλιµατικής µεταβολής µπορεί να γίνει µε την εφαρµογή του στατιστικού ελέγχου της σειριακής ανάλυσης Mann- Kendall (Sneyers, 975; Goossens and Berger, 986). Στο Σχήµα παρουσιάζονται ενδεικτικά οι τάσεις δέκα χρονοσειρών του ετήσιου ύψους βροχής, που εξετάζονται, χρησιµοποιώντας τη γραφική µέθοδο ανάλυσης Mann-Kendall. Για το σκοπό αυτό, υπολογίσθηκαν οι τελικές τιµές των τυποποιηµένων µεταβλητών u(d), των οποίων η απόλυτη τιµή, αν είναι µεγαλύτερη από.96, δείχνει την ύπαρξη στατιστικά σηµαντικής τάσης (στατιστικά σηµαντική σε επίπεδο σηµαντικότητας 95%) στην υπό µελέτη χρονοσειρά. Η γραφική αναπαράσταση όλων των τιµών των τυποποιηµένων µεταβλητών u(d), κατά µήκος του άξονα του χρόνου ορίζεται σαν c. Η ίδια αρχή εφαρµόζεται και στην αντίστροφη σειρά των τυποποιηµένων µεταβλητών u (d), η γραφική αναπαράσταση της οποίας ορίζεται σαν c. Η τοµή των καµπυλών c και c, δεδοµένου ότι βρίσκεται ανάµεσα στις κρίσιµες τιµές του επιπέδου σηµαντικότητας 95%, προσδιορίζει το έτος έναρξης µιας κλιµατικής αλλαγής ( υγρασία ή ξηρασία, στην παρούσα περίπτωση).

6 EK76 Από το Σχήµα διαπιστώνεται ότι η τάση µεταβολής των βροχοπτώσεων είναι πτωτική και στατιστικά σηµαντική (σε επίπεδο σηµαντικότητας 95%) στους εννέα σταθµούς, από τους δέκα που εµφανίζονται στο σχήµα. Η πτωτική αυτή τάση συνεχίζεται µέχρι και το τέλος της εξεταζόµενης χρονικής περιόδου. Το έτος έναρξης της κλιµατικής αλλαγής για κάθε σταθµό είναι: Αλίαρτος (967), Κέρκυρα (969), Ιωάννινα (97), Θεσσαλονίκη (98), Αλεξανδρούπολη (97), Κως (98), Αγρίνιο (97), Κοζάνη (98) και Σκύρος (98). Και στην περίπτωση αυτή, για το σύνολο των εξεταζόµενων σταθµών, εξαίρεση αποτελεί ο σταθµός του Πύργου όπου η τάση µεταβολής της βροχόπτωσης είναι ανοδική και η διαπιστωµένη κλιµατική αλλαγή εµφανίζεται το έτος 97. Από τους υπόλοιπους υπό µελέτη σταθµούς, το 8.5% εµφανίζει στατιστικά σηµαντική κλιµατική αλλαγή, το % δεν εµφανίζει στατιστικά σηµαντική κλιµατική αλλαγή και στο υπόλοιπο 8.5% των σταθµών δεν διαπιστώνεται κλιµατική αλλαγή. Η τάση µείωσης των βροχοπτώσεων στην Ελλάδα, που από τα διαθέσιµα δεδοµένα φαίνεται να εξαπλώνεται στη χερσόνησο των Βαλκανίων και να εκτείνεται µέχρι την Κύπρο και το Ισραήλ (Amanatidis et al., 99; Sahsamanoglou et al., 99; Steinberger and Gazit- Yaari, 996), είναι δυνατόν να αποδοθεί στις µεταβολές της ατµοσφαιρικής κυκλοφορίας στην ευρύτερη περιοχή. Για την νότια Ευρώπη (Kozuchowski and Marcniak, 988) και για την περιοχή των Βαλκανίων (Maheras and Kolyva-Mahera, 99) έχει δειχθεί ότι η βροχή σχετίζεται αρνητικά µε υψηλό ζωνικό δείκτη και θετικά µε µεσηµβρινό δείκτη της ατµοσφαιρικής κυκλοφορίας. Για την περιοχή της Μεσογείου έγινε υπολογισµός του στροβιλισµού, από µακροχρόνια δεδοµένα πίεσης στην επιφάνεια του εδάφους (Bartzokas and Metaxas, 99) και η ανάλυση των τιµών έδειξε ότι από τη δεκαετία του 9 εµφανίζεται αύξηση της ροής κυκλοφορίας από βόρειες διευθύνσεις στην ανατολική Μεσόγειο και από νότιες διευθύνσεις στη δυτική Μεσόγειο. Αυτή η τάση της δηµιουργίας αντικυκλωνικής κυκλοφορίας στην περιοχή της κεντρικής Μεσογείου ενδεχοµένως να ερµηνεύει τις παρατηρούµενες πτωτικές τάσεις των βροχοπτώσεων στον ελλαδικό χώρο.. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στη µελέτη αυτή χρησιµοποιήθηκαν οι χρονοσειρές των µηνιαίων τιµών του ύψους βροχής σταθµών σχεδόν οµοιόµορφα κατανεµηµένων στον ελληνικό χώρο για την περίοδο 95-, µε σκοπό το σχεδιασµό της χωρικής κατανοµής των τάσεων των βροχοπτώσεων. Τα συµπεράσµατα της µελέτης είναι τα εξής: (i) Οι παρατηρούµενες τάσεις των βροχοπτώσεων εµφανίζονται πτωτικές σε όλους, σχεδόν, τους σταθµούς. Οι εµφανιζόµενες τάσεις είναι καθοδικές και στατιστικά σηµαντικές (σε επίπεδο σηµαντικότητας 95%), στο 65% των υπό µελέτη σταθµών. Εξαίρεση αποτελεί ο σταθµός του Πύργου, όπου η εµφανιζόµενη τάση είναι ανοδική. (ii) Οι µεγαλύτερες µειώσεις παρατηρούνται στις βορειοδυτικές περιοχές του ελληνικού χώρου, όπου γενικά παρατηρούνται τα µεγαλύτερα ύψη βροχής, ενώ προοδευτικά η µείωση εξασθενεί προς τις νότιες περιοχές. (iii) Ο ρυθµός µείωσης των βροχοπτώσεων είναι αρκετά υψηλός στη διάρκεια της βροχερής περιόδου του έτους, κατά την οποία σηµειώνεται κατά µέσο όρο το 8% (iv) του συνολικού ύψους βροχής. Οι παρατηρούµενες τάσεις των βροχοπτώσεων είναι δυνατόν να ερµηνευτούν από τη διαφαινόµενη, µετά τη δεκαετία του 9, τάση δηµιουργίας αντικυκλωνικής κυκλοφορίας στην περιοχή της κεντρικής Μεσογείου. Τα συµπεράσµατα της µελέτης αυτής συµβάλουν θετικά στην επικράτηση της άποψης ότι ο σχεδιασµός της χρήσης των υδάτινων πόρων θα πρέπει να λαµβάνει σοβαρά υπόψη το ενδεχόµενο περαιτέρω µείωσης του υδάτινου δυναµικού της χώρας. Βιβλιογραφία Amanatidis, G. T., Repapis, C. C., Metaxas, D. A, Paliatsos, A. G. and Bartzis, J. C., 99: Precipitation decreasing trends in Greece and Cyprus since the middle of our century. In Global Climate Conference, Impact on Terrestrial Ecosystems, Bud Durkheim, Germany, 99.

7 EK76 Amanatidis, G. T., Paliatsos, A. G., Repapis, C. C. and Bartzis, J. G., 99: Decreasing precipitation trend at Marathon area, Greece. International Journal of Climatology., 9-. Amanatidis, G. T., Repapis, C. C. and Paliatsos, A. G., 997: Precipitation trends and periodicities in Greece. Fresenius Environmental Bulletin. 6, -9. Bartzokas, A., and Metaxas, D. A., 99: Climatic fluctuation of temperature and air circulation in the Mediterranean. In: Climate and Global Change, edited by: Duplessy, J. G., Pons, A., and Fantechi, R., Commission of European Communities, EUR 9, Flocas, A. A., Bloutsos, A. A. and Giles, B.D., 99: Trends and periodicities of rainfall over Greece. In: Brazdil, R., (ed), Climatic Change in the Historical and the Instrumental Periods, Masaryk University, Brno, Czech Republic, 99, 98. Goossens, Ch. and Berger, A., 986: Annual and seasonal climatic variations over the northern hemisphere and Europe during the last century. Annales Geophysicae. B, 85. Kaldellis, J.K., Vlachou, D.S., Korbakis, G., : Techno-economic evaluation of small hydro power plants in Greece: a complete sensitivity analysis. Accepted for publication in Energy Policy. (Available on-line in: Katsoulis, B. D. and Kambezidis, H. D., 989: Analysis of the long-term precipitation series at Athens, Greece. Climatic Change., 6-9. Kozuchowski, K., and Marciniak, K., 988: Variability of mean monthly temperatures and semi-annual precipitation totals in Europe in relation to hemispheric circulation patterns. Journal of Climate. 8, Maheras, P. and Kolyva-Mahera, F., 99: Temporal and spatial characteristics of annual precipitation over Balkans in the twentieth century. Journal of Climatology., Melice, J. L., and Wendler, G., 98: Precipitation statistics in Southern Tunisia - A contribution to the desertification problem in the Sahel zone. Archives for Meteorology, Geophysics, and Bioclimatology, Ser. B., 8. Metaxas, D. A., Philandras, C. M., Nastos, P. TH., and Repapis, C. C., 999: Variability of precipitation pattern in Greece during the year. Fresenius Environmental Bulletin. 8, - 6. Mitchell, J..M., Dzerdzeevskii, B., Flohn, H., Hofmeyr, W.L., Lamb, H.H., Rao, K.N. and Wallen, C.C., 966: Climatic Change, WMO Tech. Note No 79, pp. 79. Nastos, P., 99: Changements de la pluviosite en region Hellenigue pendant la periode Publications de l'association Internationale de Climatologie. 6, 8-9. Neuber, E., and Schonwiese, C. D., and Birrong, W., 98: Spektral-statistische charakteristika europaischer Neiderschlagsreihem Meteorol. Rdsch. 8, 5-6. Repapis, C. C., 986: Temporal fluctuations of precipitation in Greece. Rivista di Meteorologia Aeronautica. XLVI, -, 9. Repapis, C. C., Amanatidis, G. T., Paliatsos, A. G., and Mantis, H. T., 99: Coherence spatiale des precipitations en Grece. Publications de l'association Internationale de Climatologie. 6,. Sahsamanoglou, H., Makrogiannis, T., Hatzianastasiou, N., Rammos, N., 99: Long term change of precipitation over the Balkan Peninsula. In Eastern Europe and Global Change, Kassandra, Halkidiki, Greece, October -, 99,, A. Ghazi, P. Mathy and C. Zerefos (Eds). Schonwiese, C. D., and Birrong, W., 99: European precipitation trend statistics including multivariate assessments of the Anthropogenic CO signal. Zeitschrift fur Meteorology., Sneyers, R., 975: Sur l'analyse statistique des series d'observations. WMO Techn. Note No, Geneva, pp. 9. Steinberger, E. H., and Gazit-Yaari, N., 996: Recent changes in the spatial distribution of annual precipitation in Israel. Journal of Climate. 9,, 8-6.