Συστηματική παρακολούθηση της ποιότητας του θαλασσίου περιβάλλοντος στη θέση Βούδια, Ν. Μήλου, για τα έτη

Transcript

1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Συστηματική παρακολούθηση της ποιότητας του θαλασσίου περιβάλλοντος στη θέση Βούδια, Ν. Μήλου, για τα έτη η ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Σεπτέμβριος 2011

2 Επιστημονική Ομάδα: Συντονιστής Μελέτης: Χ. Ζέρη, Χημικός Ωκεανογράφος (Δρ) Συμμετέχοντες: Ανθούλας Μαριέττα Αρβανιτάκης Γιώργος Γιαννούδη Λουϊζα Ηλιάκης Στέλιος Καμπέρη Ελένη Καραγεώργης Αριστομένης Pancucci-Παπαδοπούλου Μ.Α. Παππάς Γεώργιος Πυργάκη Χριστίνα Σαλωμίδη Μαρία Σύμπουρα Νομική Κατσιάρας Νίκος Κοντογιάννης Χαρίλαος Ρενιέρης Παναγιώτης Τσιάμης Κώστας Χατζηανέστης Ιωάννης Τεχνολόγος Χημικός Τεχνολόγος Ιχθυολόγος Χημικός Ωκεανογράφος, ( Δρ) Χημικός Μηχανικός Χημικός Ωκεανογράφος, (Δρ) Γεωλόγος-Ιζηματολόγος, (Δρ) Βιολόγος Ωκεανογράφος, (Δρ) Τεχνολόγος Χημικός Χημικός, (MSc) Βιολόγος Ωκεανογράφος, (Δρ) Βιολόγος Ωκεανογράφος, (Δρ) Βιολόγος (MSc) Φυσικός Ωκεανογράφος (Δρ) Φυσικός Βιολόγος Ωκεανογράφος Χημικός Ωκεανογράφος, (Δρ) 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΤΟΥΣ Εισαγωγή... 7 Καταγραφή των ζωοβενθικών βιοκοινωνιών-οικολογική κατάσταση... 9 Οπτική καταγραφή και παρακολούθηση κοινωνιών φυτοβένθους της παράκτιας ζώνης Τσιγκράδου και όρμου Βούδια Φυσικοχημικά χαρακτηριστικά υδάτινης στήλης στη σκάλα Βουδίων Βαρέα Μέταλλα στην υδάτινη στήλη Βαρέα Μέταλλα στα θαλάσσια ιζήματα Υδρογονάνθρακες στα θαλάσσια ιζήματα

4 ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΤΟΥΣ 2011 Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η συστηματική παρακολούθηση του θαλασσίου περιβάλλοντος στον όρμο των Βουδίων, υπό την επίδραση των αγωγών διάθεσης υπερλέπτων περλίτη και της λειτουργίας σκάλας φόρτωσης, για χρονικό διάστημα 4 ετών ( ). Στη παρούσα ετήσια έκθεση παρουσιάζονται τα αποτελέσματα για το έτος Οι παράμετροι παρακολούθησης ορίστηκαν με βάση τα αποτελέσματα της Μελέτης της οικολογικής κατάστασης του θαλασσίου περιβάλλοντος στις θέσεις Τσιγκράδο και Βούδια της Νήσου Μήλου - ΕΛΚΕΘΕ Εξετάσθηκαν πιθανές αλλοιώσεις στην βενθική πανίδα των δύο περιοχών. Συγκεκριμένα μελετήθηκαν οι παράμετροι Μακροφύκη και Βενθικά Ασπόνδυλα. Στο παρόν πρόγραμμα παρακολούθησης επιλέχθηκε για έλεγχο ο σταθμός ΜΒ2 που στο παρελθόν εμφάνισε κάποια εικόνα ελαφριάς διατάραξης και καλή οικολογική κατάσταση προκειμένου να ελεγχθεί η εξέλιξη τους. Επιπλέον, έγινε καταγραφή φυσικοχημικών παραμέτρων σε νερά και ιζήματα σε δίκτυο σταθμών στη περιοχή της σκάλας φορτώσεων. Τα αποτελέσματα των παραπάνω αναλύσεων και εργασιών συνοψίζονται στα παρακάτω: Η κατάσταση των ζωοβενθικών κοινωνιών στον όρμο των Βουδίων και σε απόσταση ~ 1km από τον αγωγό διάθεσης των υπερλέπτων περλίτη (σταθμός ελέγχου ΜΒ2), χαρακτηρίζεται ως «καλή» όπως και κατά την προηγούμενη επίσκεψη το Στη περιοχή της σκάλας φορτώσεων είναι επίσης «καλή» αν και με χαμηλότερο δείκτη. Η σύνθεση και κάλυψη της παράκτιας βλάστησης της ευρύτερης περιοχής των Βουδίων αντανακλά εν γένει «καλή» έως «άριστη» οικολογική ποιότητα. Καταγράφηκαν ωστόσο εξαιρέσεις πλησίον του αγωγού διάθεσης υπέρλεπτων περλίτη και συγκεκριμένα: Μερική διατάραξη της βλάστησης εντός ακτίνας μ από τα σημεία διάθεσης υπέρλεπτων. Η οικολογική κατάσταση της μεταβατικής αυτής ζώνης βαθμολογείται ως «μέτρια». Η πλήρης ανάκαμψη της βλάστησης πέραν των σημείων αυτών υποδεικνύει ότι οι επιπτώσεις της διάθεσης υπέρλεπτων περλίτη στο ρηχό παράκτιο βενθικό περιβάλλον είναι μικρές σε έκταση. Η μέση διαύγεια στην υδάτινη στήλη ήταν μικρότερη στους σταθμούς που ήταν πιο κοντά στο σημείο εκβολής των υπολοίπων της επεξεργασίας του περλίτη, Το εύρος των συγκεντρώσεων των βαρέων μετάλλων που μετρήθηκαν στο θαλάσσιο νερό στην περιοχή της σκάλας φόρτωσης δεν υποδεικνύει ρύπανση από βαρέα μέταλλα. Και οι συγκεντρώσεις που μετρήθηκαν απέχουν από τα όρια που θέτει η Ευρωπαϊκή και Ελληνική Νομοθεσία, παρατηρήθηκε όμως ότι για τα μέταλλα Cd, Pb, Ζn η συγκέντρωση τους είναι σχετικά αυξημένη σε σχέση με τις μετρήσεις του 2009 που είχαν γίνει στην ευρύτερη περιοχή του όρμου των Βουδίων. Τα επιφανειακά ιζήματα σε μικρή απόσταση από την προβλήτα φορτώσεων δεν είναι ιδιαίτερα επιβαρημένα σε βαρέα μέταλλα και οι συγκεντρώσεις τους δεν διαφέρουν σημαντικά από αυτές που μετρήθηκαν στον υπόλοιπο όρμο κατά το 2009 και σε σύγκριση με άλλες περιοχές βρίσκονται στα χαμηλότερα όρια Επιπλέον, το 4

5 βιοδιαθέσιμο ποσοστό των μετάλλων είναι χαμηλό (<10%). Εξαίρεση αποτελεί ο σταθμός ΜΣΒ2, όπου οι συγκεντρώσεις Zn και Pb, και σε πολύ μικρότερο βαθμό V και Cd, είναι υψηλότερες της γύρω περιοχής. Επιπλέον σε αυτό το σταθμό είναι αυξημένο (>10%) το ποσοστό των ελαφρά συνδεδεμένων μετάλλων. Σε ότι αφορά την ρύπανση των ιζημάτων από υδρογονάνθρακες, μπορούμε να πούμε ότι στα τρία από τα τέσσερα σημεία που μελετήθηκαν η επιβάρυνση από υδρογονάνθρακες ήταν μηδενική, ενώ στο τέταρτο (ΜΣΒ2) οι τιμές τόσο των αλειφατικών όσο και των πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων ήταν σαφώς μεγαλύτερες αλλά εξακολουθούν να θεωρούνται μικρές και παρόμοιες με αυτές που ανιχνεύονται σε μη ρυπασμένες θαλάσσιες περιοχές. Τα αίτια της διαφοράς των συγκεντρώσεων Zn, Pb και υδρογονανθράκων θα αξιολογηθούν εφόσον εξακολουθούν να υφίστανται - μετά και τις αναλύσεις του 2012 (δεδομένου ότι είναι εντός των προβλεπομένων ορίων). Συνολικά τα αποτελέσματα έδειξαν οτι οι επιπτώσεις των δραστηριοτήτων της εταιρείας S&B στον όρμο των Βουδίων δεν έχουν διαφοροποιηθεί σε σχέση με το Με βάση τα βιολογικά και φυσικοχημικά στοιχεία που μελετήθηκαν στην παρούσα φάση προέκυψε η παρακάτω κατάσταση οικολογικής ποιότητας του όρμου των Βουδίων, σύμφωνα με την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα 2000/60/ΕΚ. Τα βιολογικά στοιχεία Μακροφύκη και Βενθικά Μακροασπόνδυλα διατηρούν τον χαρακτηρισμό της Καλής κατάστασης και δεν έχουν επιδεινωθεί, όπως αντίστοιχα και τα φυσικοχημικά στοιχεία Γενικές συνθήκες και Συγκεκριμένοι μη συνθετικοί ρύποι διατηρούν τον χαρακτηρισμό της Υψηλής κατάστασης. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε οτι δεν αναμένεται βελτίωση σχετικά με τις παραμέτρους Αγγειόσπερμα ( Μέτρια κατάσταση) και Υδρομορφολογικά στοιχεία- Μορφολογικές συνθήκες ( Καλή κατάσταση) οι οποίες εξάλλου δεν μελετώνται στην παρούσα φάση. Τέλος, κρίνεται σκόπιμο να αξιολογηθούν εναλλακτικές πρακτικές ελαχιστοποίησης ή/και πλήρους αποφυγής των σημειακών επιβαρύνσεων που εντοπίστηκαν τόσο από την διάθεση των υπέρλεπτων περλίτη όσο και από την λειτουργία της σκάλας ώστε να μην υπάρξει στο μέλλον επιδείνωση των χαρακτηριστικών των παραπάνω δεικτών. 5

6 Κατάταξη των παράκτιων υδάτων του Όρμου Βουδίων, Ν. Μήλου σύμφωνα με την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα 2000/60/ΕΚ- Έλεγχος έτους 2011 Βιολογικά ποιοτικά στοιχεία Στοιχείο Υψηλή Καλή κατάσταση Μέτρια Ελλιπής Κακή Φυτοπλαγκτόν Δεν ελέγχθηκε Μακροφύκη Παρουσία των περισσοτέρων ευαίσθητων στην διατάραξη ειδών μακροφυκών. Τα επίπεδα μακροφυκικής κάλυψης παρουσιάζουν ελαφρές ενδείξεις διατάραξης. Πανίδα βενθικών ασπόνδυλων (Σταθμός ελέγχου ΜΒ2) Αγγειόσπερμα Το επίπεδο ποικιλότητας και αφθονίας κείται ελαφρώς εκτός των ορίων που χαρακτηρίζουν τις συνθήκες της περιοχής. Παρουσία των περισσοτέρων ευαίσθητων ταξινομικών κατηγοριών για τις συνθήκες της περιοχής. Δεν ελέγχθηκαν Φυσικοχημικά ποιοτικά στοιχεία Στοιχείο Υψηλή κατάσταση Καλή Μέτρια Ελλιπής Κακή Γενικές συνθήκες Η θερμοκρασία και η διαφάνεια δεν (Σταθμός ελέγχου ΜΒ2) παρουσιάζουν ενδείξεις ανθρωπογενούς διατάραξης και παραμένουν εντός των ορίων που συνήθως χαρακτηρίζουν τις μη διαταραγμένες συνθήκες. Συγκεκριμένοι μη Συγκεντρώσεις εντός των συνθετικοί ρύποι ορίων που συνήθως (Βαρέα Μέταλλα Cd,Cu, χαρακτηρίζουν τις μη Ni, Mn, Pb, Fe, Zn, διαταραγμένες συνθήκες Υδρογονάνθρακες) (περιοχή σκάλας φορτώσεων) Σημ. Η Οδηγία θέτει πέντε τάξεις οικολογικής κατάταξης (και τους αντίστοιχους χρωματικούς κώδικές): Υψηλή (γαλάζιο), Καλή (πράσινο), Μέτρια (κίτρινο), Ελλιπής (πορτοκαλί), Κακή (κόκκινο). 6