Συµβολή των GIS στη ιαχείριση της Λεκάνης του Νέστου

Transcript

1 Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων 509 Συµβολή των GIS στη ιαχείριση της Λεκάνης του Νέστου Ε. Γ.ΚΑΜΠΡΑΓΚΟΥ Γ. Α. ΜΥΛΟΠΟΥΛΟΣ Μηχανικός Περιβάλλοντος Καθηγητής Α.Π.Θ. Περίληψη Η ολοκληρωµένη διαχείριση της λεκάνης απορροής ενός ποταµού µπορεί να θεωρηθεί ως µια διαδικασία τριών διαδοχικών φάσεων: αναγνώριση, σχεδιασµός και διαχείριση του συστήµατος. Και στις τρεις φάσεις απαιτείται η συλλογή, επεξεργασία και χρήση δεδοµένων µε γεωγραφική αναφορά. Η νέα Ευρωπαϊκή οδηγία πλαίσιο 2000/60 για το νερό δίνει ιδιαίτερη έµφαση στη γεωγραφική συνιστώσα για τη καθιέρωση των φορέων διαχείρισης σε επίπεδο λεκάνης απορροής και την ανάπτυξη διαχειριστικών σχεδίων. Τα Γεωγραφικά Συστήµατα Πληροφοριών (ΓΣΠ) εποµένως, µπορούν να συνεισφέρουν ουσιαστικά στην εναρµόνιση των τοπικών δράσεων µε τις Ευρωπαϊκές αρχές. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα της χρήσης ενός ΓΣΠ για τη καταγραφή και αξιολόγηση της υφιστάµενης κατάστασης στη λεκάνη απορροής του ποταµού Νέστου. Η ανάλυση έδειξε πως υπάρχουν ανταγωνιστικές χρήσεις νερού (παραγωγή ενέργειας, άρδευση, προστασία οικοσυστήµατος) κυρίως στο νότιο τµήµα της λεκάνης. Επίσης, η οικονοµική εξάρτηση του πληθυσµού από τον πρωτογενή τοµέα εντάσσει το ζήτηµα της βιώσι- µης γεωργίας στην ολοκληρωµένη διαχείριση των υδατικών πόρων. Abstract Integrated management of a river basin can be seen as a three phase process: identification of the system, planning and management of the system. In all these stages, the collection, processing and use of data with spatial dimension is necessary. The new European Water Directive 2000/60 emphasizes the need to use geographical information for the establisment of the river basin management authorities and the development of management plans, as a primary tool for the collection of data in national and European level. GIS, as a modern tool for the registration, analysis and representation of spatial data, can contribute to the harmonization of local actions to European principles and guidelines. This paper presents the results of the use of a GIS for recording and evaluating the current situation in the river Nestos catchment area.analysis showed that there are competitive water uses in the basin (energy production, irrigation, ecosystem protection), mainly in the northern part of the area. Also, economic dependency of the inhabitants on primary sector, stresses the need to include sustainable agriculture in an integrated water management plan. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των βάσεων δεδοµένων των περιβαλλοντικών συστηµάτων, το οποίο τις διαχωρίζει από τις υπόλοιπες κοινές εφαρµογές των βάσεων δεδοµένων, συνίσταται στη χωρική διάσταση και τη γεωγραφική εξάρτηση τους. Η διαχείριση δηλαδή των πληροφοριών που αφορούν σε περιβαλλοντικά και ακόµη ειδικότερα σε υδατικά συστήµατα δεν εξαρτάται µόνον από τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά των πληροφοριών αλλά κυρίως από την χωρική τους διάσταση και την γεωγραφική τους κατανοµή [1]. Αυτός είναι ο λόγος που τα Γεωγραφικά Συστήµατα Πληροφοριών (ΓΣΠ) έχουν τύχει µεγάλης χρήσης διεθνώς τα τελευταία χρόνια σε εφαρµογές περιβαλλοντικής διαχείρισης. ίνουν χωρική διάσταση σε παραδοσιακές βάσεις δεδοµένων των υδατικών πόρων και έχουν τη δυνατότητα να παρουσιάζουν µια ολοκληρωµένη εικόνα του συστήµατος. Αυτό επιτυγχάνεται µε τη δυνατότητα ανάλυσης συνδυασµού διάφορων κοινωνικών, οικονοµικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, σχετικών µε χωρικές διαστάσεις ενός προβλήµατος υδατικών πόρων και χρήση τους στη συνέχεια σε µια διαδικασία λήψης αποφάσεων [2]. Η φύση εποµένως των υδατικών πόρων και η χωρική τους µεταβλητότητα κάνουν τα ΓΣΠ ένα χρήσιµο εργαλείο στη ιαχείριση των Υδατικών Πόρων σε επίπεδο λεκάνης απορροής, γι αυτό και τα τελευταία χρόνια έ- χουν αναπτυχθεί µια σειρά από µοντέλα συνδεδεµένα µε ΓΣΠ [3]. Η ολοκληρωµένη διαχείριση µιας λεκάνης απορροής µπορεί να θεωρηθεί ως µια διαδικασία τριών διαδοχικών φάσεων: αναγνώριση του συστήµατος προς διαχείριση, σχεδιασµός συστήµατος προς διαχείριση και διαχείριση του συστήµατος. Η συνεισφορά των ΓΣΠ σε αυτές τις φάσεις µπορεί να είναι : Φάση Αναγνώρισης: Τα ΓΣΠ µπορούν να χρησιµοποιηθούν για τη περιγραφή στοιχείων (οικονοµικά, κοινωνικά ή περιβαλλοντικά) της λεκάνης απορροής που σχετίζονται µε διάφορα προβλήµατα διαχείρισης, π.χ. ένα ΓΣΠ µπορεί να υπο-

2 510 Πληροφορική και Βάσεις εδοµένων στη ιαχείριση Υδατικών Πόρων στηρίξει τη χαρτογράφηση και απογραφή του επιπέδου των πόρων της λεκάνης. Φάση Σχεδιασµού: Τα Γ.Σ.Π. µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την ανάλυση της αντίδρασης του συστήµατος της λεκάνης απορροής σε ανθρώπινες δραστηριότητες, µε την προσοµοίωση µελλοντικών σεναρίων. Ένα Γ.Σ.Π. µπορεί να αποτελέσει µέσο αποθήκευσης δεδοµένων που αποκτώνται από συστήµατα παρακολούθησης, τόσο σε αυτή όσο και στην προηγούµενη φάση. Φάση ιαχείρισης: Τα Γ.Σ.Π. µπορούν να υποστηρίξουν την επιλογή της βέλτιστης εναλλακτικής για την επίτευξη ορισµένων στόχων. Η δυνατότητα χρήσης των Γ.Σ.Π. για χωρική παρακολούθηση και µοντελοποίηση, κάνει ευνοϊκή την αξιοποίηση τους στη διαχείριση λεκανών απορροής. Εξάλλου και η νέα Ευρωπαϊκή οδηγία πλαίσιο 2000/60 για το νερό εισάγει µια νέα προσέγγιση στη συλλογή, ανταλλαγή και χρήση περιβαλλοντικών πληροφοριών αναφορικά µε τη διαχείριση των υδατικών πόρων, δίνοντας έµφαση στη γεωγραφική συνιστώσα κατά την καθιέρωση των φορέων διαχείρισης σε επίπεδο λεκάνης απορροής και την ανάπτυξη διαχειριστικών σχεδίων, ως το πρωταρχικό εργαλείο για τη συγκέντρωση και καταγραφή πληροφοριών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο [4,5]. Ο Πίνακας 1 παρουσιάζει τη συνεισφορά των ΓΣΠ στις βασικές δραστηριότητες που πρέπει να υλοποιηθούν στο πλαίσιο της κοινοτικής οδηγίας 2000/60. Η διακρατική λεκάνη του ποταµού Νέστου τοποθετείται γεωγραφικά στη Νοτιοδυτική Βουλγαρία και στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Ο Νέστος πηγάζει στο όρος Ρίλα στη νότια Βουλγαρία και συνεχίζει στην Ελλάδα, όπου αποτελεί το φυσικό όριο µεταξύ Μακεδονίας και Θράκης. Στην Ελλάδα ανήκει διοικητικά σε 3 νοµούς και 10 δήµους µε σηµαντικές διαφορές στα δηµογραφικά και οικονοµικά χαρακτηριστικά, στις χρήσεις γης και νερού. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα της χρήσης ενός ΓΣΠ για τη καταγραφή και αξιολόγηση της υφιστάµενης κατάστασης στη λεκάνη απορροής του Νέστου. 2. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΓΣΠ 2.1. Περιοχή µελέτης Ο ποταµός Νέστος είναι ένας διασυνοριακός ποταµός στη Νοτιοδυτική Βουλγαρία και την Βόρεια Ελλάδα. Η λεκάνη απορροής του ανέρχεται σε 6178km 2, από τα ο- ποία το 60% ανήκει στη Βουλγαρία. Έχει συνολικό µήκος 234km. Εκτός από τον κυρίως ποταµό, τους παραποτάµους και τις λιµνοθάλασσες, το σύστηµα του Νέστου περιλαµβάνει µεγάλα αρδευτικά δίκτυα στους ήµους Σταυρούπολης, Χρυσούπολης και Ξάνθης. Στο βόρειο τµήµα της λεκάνης απορροής του ποτα- µού, ο Νέστος σχηµατίζει ένα φυσικό άξονα ανάµεσα στα όρη της Ροδόπης, του Φαλακρού και των βουνών της Λεκάνης, όπου υπάρχουν ιδιαίτερα σηµαντικοί δασοβιότοποι ιδιαίτερης αισθητικής αξίας ( άσος Ελατιάς, Παρθένο άσος Φρακτού, άσος Οξυάς Λεκάνης) [6]. Οδεύοντας προς το Νότο, ο Νέστος διασχίζει τα Στενά του Νέστου, ένα βαθύ φαράγγι και καταλήγει στο Θρακικό πέλαγος µέσα από το έλτα του ποταµού. Πίνακας 1: Συνεισφορά ΓΣΠ στην εφαρµογή της κοινοτικής οδηγίας 2000/60. ραστηριότητα Συνεισφορά ΓΣΠ Οριοθέτηση περιφερειών λεκανών απορροής Όρια λεκανών απορροής Ποτάµια / Λίµνες Μεταβαλλόµενα υδατικά σώµατα είκτες Παραρτήµατος ΙΙ Σηµεία υδροδότησης Πληθυσµοί ψαριών Σηµεία ρύπανσης (π.χ. οικισµοί, µονάδες επεξεργασίας αποβλήτων) Προστατευόµενες περιοχές-πληθυσµοί ειδών Γεωργία Απορροές Χρήσεις γης Αναψυχή/ Τουρισµός Οριοθέτηση Λεκάνης Υπολεκανών -Ακτογραµµής Χαρακτηρισµός υδατικών σωµάτων Χαρτογράφηση/ Κωδικοποίηση Παρακολούθηση µεταβολών στο χρόνο Χρήση ΓΣΠ για υπολογισµό τι- µών δεικτών όπως έκταση, γεωλογία, ανάγλυφο, απόσταση από το ποτάµι, γεωγραφικό µήκος / πλάτος, στοιχεία κλίµατος (µετεωρολογικά), παροχές Προστατευόµενες περιοχές Τοποθεσία / Όγκος απολήψιµου νερού Περιοχές αλιείας Θέση σηµείων ρύπανσης και µέγεθος ρυπαντικού φορτίου Τοποθεσία/ Έκταση / Κωδικοποίηση προστατευόµενων περιοχών, Ύπαρξη / Πληθυσµοί ειδών Πιέσεις/ Επιπτώσεις εδοµένα απογραφής γεωργίας σε επίπεδο δηµοτικού διαµερίσµατος Χαρτογράφηση/ Σηµεία απόληξης αποχετευτικών δικτύων Χάρτες χρήσεων γης Τοποθεσία τουριστικών δραστηριοτήτων Οικονοµική ανάλυση Αξία νερού Χωρική αξία χρήσης νερού α- νάλογα µε τις χρήσεις νερού Τα νερά του ποταµού χρησιµοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, την ύδρευση και άρδευση στην περιοχή, ως αποδέκτης των υγρών αποβλήτων των οικισµών και βιοµηχανιών εντός της λεκάνης απορροής

3 Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων 511 και τη συντήρηση του οικοσυστήµατος στο έλτα του ποταµού. Σχήµα 1: Περιοχή µελέτης 2.2. ηµιουργία υποβάθρου Για την οριοθέτηση της λεκάνης απορροής του ποτα- µού Νέστου, ψηφιοποιήθηκαν χάρτες της ευρύτερης περιοχής της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού, κλίµακας 1: ηµιουργήθηκαν τα θεµατικά επίπεδα ισοϋψών, υδρογραφικού δικτύου, οικισµών, δηµοτικών δια- µερισµάτων και οδικού δικτύου. Επίσης ψηφιοποιήθηκε ο γεωλογικός χάρτης της περιοχής, του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών, κλίµακας 1: Θεµατικοί χάρτες Οριοθέτηση περιοχής µελέτης Βασική αρχή της ιαχείρισης των Υδατικών Πόρων είναι η θέσπιση των ορίων διαχείρισης µε βάση τα φυσικά και όχι τα διοικητικά όρια του συστήµατος. Στην περίπτωση του ποταµού Νέστου, η οριοθέτηση της περιοχής µελέτης έγινε χρησιµοποιώντας τα όρια i) της λεκάνης απορροής του ποταµού, όπως προέκυψαν από το υδρογραφικό δίκτυο και τις ισοϋψείς στην περιοχή και ii) του έλτα του ποταµού, βάσει της ΚΥΑ 5796 (854/ ). Η λεκάνη απορροής υπολογίζεται έκτασης 2863km 2. Όσον αφορά στη γεωλογία της περιοχής, βόρεια επικρατούν οι γρανίτες (24.7% της λεκάνης) και οι γνεύσιοι (22.8%), κεντρικά κυριαρχούν τα µάρµαρα (21.5%) ενώ νότια συναντώνται οι δελταικές αποθέσεις (Σχήµα 1) ηµογραφικά χαρακτηριστικά Η περιοχή ανήκει διοικητικά σε 3 νοµούς (Καβάλα, ράµα, Ξάνθη). Υπάρχουν συνολικά 118 οικισµοί στην περιοχή µελέτης, οι οποίοι ανήκουν σε 9 ήµους και 50 ηµοτικά ιαµερίσµατα (..). Το 47% των οικισµών βρίσκονται στο νότιο τµήµα της λεκάνης, ενώ το 91.5% έχει πληθυσµό µικρότερο των 1000κατοίκων. Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας συναντάται στο ήµο Σταυρούπολης Ξάνθης (21%) και το µικρότερο στο.. Πτελέας- Πλατανιάς του ήµου Νικηφόρου ράµας (7%). Το µεγαλύτερο κοµµάτι της έκτασης ανήκει στο νοµό ράµας (57%), ενώ περίπου το ίδιο ποσοστό πληθυσµού (56%) ζει στο νοµό Καβάλας (Σχήµα 2). Ο συνολικός πραγµατικός πληθυσµός εντός της λεκάνης για το 2001 ισούται µε κατοίκους Χρήσεις νερού Οι βασικές χρήσεις νερού στη λεκάνη απορροής του Νέστου είναι η ύδρευση, η άρδευση και η παραγωγή ε- νέργειας. Όλοι οι οικισµοί υδρεύονται από υπόγεια νερά. Οι ανάγκες για άρδευση ανέρχονται σε 350x10 6 m 3 (για το 2002). Κατά µήκος του ποταµού έχουν κατασκευαστεί 2 φράγµατα για την παραγωγή ενέργειας (θέσεις Θησαυρός και Πλατανόβρυση) και στην περιοχή των Τοξοτών υπάρχει φράγµα για την αποθήκευση του νερού άρδευσης τους καλοκαιρινούς µήνες (Σχήµα 3) Υποδοµές Το οδικό δίκτυο στην περιοχή µελέτης παρουσιάζεται στο Σχήµα 4. Τις υποδοµές συµπληρώνουν το λιµάνι στη Κεραµωτή και το αεροδρόµιο στη Χρυσούπολη. Η πλειοψηφία των οικισµών εξυπηρετείται µε βόθρους, µόλις 10 από τους 118 οικισµούς έχουν αποχετευτικό δί-

4 512 Πληροφορική και Βάσεις εδοµένων στη ιαχείριση Υδατικών Πόρων κτυο. Οι οικισµοί µε ξενοδοχεία ή/ και ενοικιαζόµενα δωµάτια (11 συνολικά) φαίνονται επίσης στο Σχήµα 4. Σχήµα 2: ηµογραφικά/ ιοικητικά χαρακτηριστικά Σχήµα 3: Ποιότητα/Ποσότητα νερού Γεωργία Ο πρωτογενής τοµέας είναι ο κύριος τοµέας απασχόλησης των κατοίκων στην περιοχή, µε εξαίρεση τους ήµους Σταυρούπολης και Χρυσούπολης. Στην περιοχή καλλιεργούνται συνολικά περίπου στρέµµατα. Υπάρχουν δύο µεγάλα αρδευτικά δίκτυα στο έλτα του ποταµού, που εξυπηρετούν συνολικά στρέµµατα. Κυριαρχούν οι αροτραίες καλλιέργειες µε κύριες το καλαµπόκι και το βαµβάκι (Σχήµα 5).

5 Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων 513 Σχήµα 4: Υποδοµές εντός της λεκάνης απορροής Προστατευόµενες περιοχές Σηµαντικό µέρος της έκτασης της λεκάνης απορροής (~25%) καλύπτεται από περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, που προστατεύονται από εθνικούς ή διεθνείς νόµους. Στο Σχήµα 6 φαίνονται οι περιοχές Natura και το έλτα του Νέστου εντός του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης. Ο οικοτουρισµός δεν είναι ανεπτυγµένος στην περιοχή. Η υψηλή πυκνότητα κλινών στο ήµο Κεραµωτής σχετίζεται περισσότερο µε την ύπαρξη του λιµανιού στην πόλη και τις κοντινές παραλίες και όχι µε το γεγονός ότι βρίσκεται εντός του έλτα του ποταµού. Η ανάλυση των χρήσεων νερού έδειξε πως η βασική αξιοποίηση του υπόγειου δυναµικού είναι για την ύδρευση των οικισµών στην περιοχή. Το 56% των.. εξυπηρετούνται αποκλειστικά από πηγές και το 30% από γεωτρήσεις. Τίθεται εποµένως το ζήτηµα διαχείρισης, ποσοτικής και ποιοτικής, της ζήτησης νερού από υπόγειους υδροφορείς, καθώς η παρουσία των µαρµάρων στην περιοχή κάνει δύσκολη την εύρεση της τροφοδοσίας του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα από τον ποταµό και η ύπαρξη σηπτικών βόθρων στο 91.5% των οικισµών αποτελεί απειλή για την ποιότητα του υπόγειου νερού Κλίµα Το κλίµα στην περιοχή είναι µεσογειακό στο πεδινό τµήµα και µεσοευρωπαικό στο ορεινό τµήµα. Με τη χρήση των ΓΣΠ είναι εύκολο να σχεδιαστούν τα πολύγωνα Thiessen, για τον υπολογισµό του Μέσου Βροχοµετρικού Ύψους (ΜΒΥ) στην περιοχή µελέτης. Το ΜΒΥ στην λεκάνη υπολογίζεται ίσο µε 659.5mm. Στο Σχήµα 7 φαίνεται πως στο 85% της λεκάνης το ΜΒΥ είναι µεγαλύτερο των 500mm. 3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η χωρική επεξεργασία δεδοµένων µε τη χρήση ΓΣΠ στη λεκάνη απορροής του ποταµού Νέστου ανέδειξε σηµαντικά ζητήµατα για µια ολοκληρωµένη διαχείριση των υδατικών πόρων. Σχήµα 5: Η γεωργία στην περιοχή µελέτης

6 514 Πληροφορική και Βάσεις εδοµένων στη ιαχείριση Υδατικών Πόρων Σχήµα 6: Προστατευόµενες περιοχές είναι απαραίτητη η ανάπτυξη ενός ορθολογικού σχεδίου κατανοµής του νερού στις ανταγωνιστικές αυτές χρήσεις. Η σηµασία του πρωτογενή τοµέα στην περιοχή φαίνεται από τα υψηλά ποσοστά απασχόλησης σε αυτόν. Η Ευρωπαική Ένωση προωθεί µια σειρά από µεταρρυθµίσεις στον τοµέα της γεωργίας (LEADER, NAP,CAP), η επίδραση των οποίων στην οικονοµία της περιοχής θα πρέπει να µελετηθεί και να αξιολογηθεί. Από την ανάλυση των δηµογραφικών χαρακτηριστικών στην περιοχή, προκύπτει πως το νότιο τµήµα της λεκάνης απορροής είναι το πιο πυκνοκατοικηµένο. Έτσι στο βόρειο τµήµα της λεκάνης (ορεινό µε δασική κάλυψη) συναντώνται µεγάλης έκτασης.. µε µικρό πληθυσµό, ενώ στο νότιο τµήµα (πεδινό µε εντατικές καλλιέργειες) µικρής έκτασης.. µε υψηλότερο πληθυσµό. Έµφαση εποµένως πρέπει να δοθεί στην ισορροπηµένη ανάπτυξη της περιοχής. Σχήµα 7: Πολύγωνα Thiessen Το νερό του ποταµού χρησιµοποιείται για την παραγωγή ενέργειας στο υδροηλεκτρικό φράγµα του Θησαυρού και την άρδευση των καλλιεργούµενων εκτάσεων. Καθώς η πλειοψηφία της αρδευόµενης έκτασης (~57%) τοποθετείται κατάντη του φράγµατος και εντός των ορίων του προστατευόµενου έλτα του ποταµού, ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Μυλόπουλος Α.Γ., (2001). ιαχείριση Υδατικών Πόρων, Το- µέας Υδραυλικής και Τεχνικής Περιβάλλοντος, Α.Π.Θ. 2. McKinney D.C., Cai X., (2002). Linking GIS and water resources management models: an object- oriented method, Journal of Environmental Modelling and Software,17 (5),

7 Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων Jamieson D.G., Fedra K., (1996). The WATERWARE decisionsupport system for river basin planning.1. Conceptual design, Journal of Hydrology, 177, Directive 2000/60 of the European Parliament and of the Council of 23 October 2000, establishing a framework for Community action in the field of water policy. 5. EPA, (2002). Strategic approach to GIS for River Basin Management System Organizations, report 3 Guidance on Information Management and Data Interchange between River Basin Management Systems and National Organizations. 6. Μυλόπουλος Α.Γ., Κολοκυθά Ε., Παπαχρήστου Ε., Νταρακάς Ε., (2003). Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων στη ιακρατική Λεκάνη του ποταµού Νέστου, Πρακτικά 4 ης ιεθνούς Έκθεσης και Συνεδρίου για την Τεχνολογία Περιβάλλοντος, Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδας, Αθήνα, 30 Ιανουαρίου- 2 Φεβρουαρίου, Τόµος Α, σελ Ε.Γ. Καµπράγκου, Μηχανικός Περιβάλλοντος, Υποψήφια ιδάκτωρ, Υπότροφος Ι.Κ.Υ., Τµήµα Πολιτικών Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη Τηλ.: ekamprag@civil.auth.gr. Γ.A. Μυλόπουλος, Καθηγητής, Τοµέας Υδραυλικής και Τεχνικής Περιβάλλοντος Έργων, Τµήµα Πολιτικών Μηχανικών, Πολυτεχνική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη Τηλ.: Fax: mylop@civil.auth.gr.