Η Οικονομική Διάσταση των Υδατικών Πόρων Ως Εργαλείο Διαχείρισης

Transcript

1 Η Οικονομική Διάσταση των Υδατικών Πόρων Ως Εργαλείο Διαχείρισης Μ. Σκούρτος, Α. Κοντογιάννη Βιώσιμη Διαχείριση Αστικού Νερού Αθήνα, Ιανουαρίου 2016

2 Nothing is more useful than water; but it will purchase scarce anything; scarce anything can be had in exchange for it. A diamond, on the contrary, has scarce any value in use; but a very great quantity of other goods may frequently be had in exchange for it. (A. Smith, WoN, 1776). Κινητικότητα (διαδοχικές χρήσεις) Μεταβλητότητα (ζήτησης/προσφοράς) Ιδιωτικό/δημόσιο (Υβριδικοί θεσμοί) Ένταση κεφαλαίου (πάγιο κόστος) Οικονομίες κλίμακος (φυσικό μονοπώλιο)

3 Σπανιότητα υδάτινων πόρων: Όταν, όπως, εκεί που τους χρειαζόμαστε! 97% Θαλασσινό Από το υπόλοιπο 3%: 79% πάγοι χιόνια 20% υπόγεια νερά 1% επιφανειακά

4 Φυσική και Οικονομική Σπανιότητα

5 Οικονομικές συνέπειες των ιδιαιτεροτήτων της προσφοράς νερού 1. Το κόστος προσφοράς, η διαθεσιμότητα και η ποιότητα των υδάτινων πόρων ποικίλουν ουσιαστικά ανάλογα με την τοποθεσία, οδηγώντας σε διαφοροποιήσεις των ενδεδειγμένων δομών αγοράς, ρυθμιστικών θεσμών και κανόνων τιμολόγησης. 2. Ανταγωνιστικές συνθήκες προσφοράς είναι δυνατές σε μερικές χρήσεις αλλά σε άλλες συχνά δεν είναι είτε τεχνικά δυνατές, είτε κοινωνικά επιθυμητές. 3. Λόγω της μεγάλης τεχνικής ζωής των παγίων, η ανάκτηση των κεφαλαίων εξαρτάται από μακροχρόνια σταθερούς κανόνες απόσβεσης 4. Τυχόν αρνητικές εξωτερικότητες δύσκολα αποτιμώνται και εσωτερικεύονται

6 FT articles in 2014: Nestlé warns water scarcity more urgent than climate change - Water shortage shuts Coca-Cola plant in India

7 Corridors of Sustainability Navigating through ecological and social tipping points

8 A: All that should be done B B: All that is technically feasible A D E C The Policy Space D: The social optimum C: All that is socially desirable E: What will be done in a second-best world

9 Κατηγορίες Πολιτικών Διαχείρισης Υδατικών Πόρων 1. Κανονιστικό πλαίσιο Θεσμικές και νομικές αλλαγές Αναμόρφωση Δημοσίων Επιχειρήσεων Ιδιωτικοποιήσεις Μακροοικονομική και τομεακή πολιτική 2. Κίνητρα Βασισμένα στη λειτουργία της αγοράς: Τιμολόγηση ύδατος Φόροι για ρύπανση Αγορές για υπόγεια νερά Αγορές για επιφανειακά νερά Δημοπρασίες (auctions) Τράπεζα υδατικών δικαιωμάτων ιδιοκτησίας Εκτός αγοράς: Περιορισμοί Δικαιώματα, άδειες, όρια Ενημέρωση κοινού 3. Άμεσες παρεμβάσεις και προγράμματα Δίκτυα Επισκευή διαρροών Συσκευές αποδοτικής λειτουργίας Ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση και αποτελεσματική χρήση

10 Θεσμοί διαχείρισης πόσιμου ύδατος στην ΕΕ Ποικιλία θεσμικών ρυθμίσεων: Δημόσιο (AU, DE, FIN, IR, LUX, SW), Διαδημοτικό ή περιφερειακό (BE), Δημοτικές Επιχειρήσεις (GR), Δημοτικές και Ιδιωτικές Επιχειρήσεις (FR, GE, IT, NE, PO, ES), Ιδιωτικές Επιχειρήσεις (UK) Η τιμολόγηση περιλαμβάνει συνήθως σταθερή και ογκομετρική χρέωση, κλιμακωτά τιμολόγια (IT, ES, PO, GR) και ενιαία χρέωση (UK) ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ?

11 WFD: Η Πρώτη Θεσμική Κατοχύρωση Οικονομικών Προσεγγίσεων στην Διαχείριση Φυσικών Πόρων! Ο Ρυπαίνων Πληρώνει Οικονομικές Αρχές: Οικονομική Ανάλυση: Χαρακτηριστικά των Λεκανών Απορροής (Άρθρο 5) Κόστος/αποτελεσματικότητα των διαχειριστικών μέτρων (Άρθρο 11 και Παράρτημα III) Ανάκτηση κόστους των υπηρεσιών ύδατος (Άρθρο 9) Οικονομικές Πολιτικές Πολιτικές Τιμολόγησης Νερού (Άρθρο 9)

12 Το πλήρες κόστος του νερού!

13 Χρηματοοικονομικό κόστος Αποτίμηση τρέχουσας αξίας πάγιων στοιχείων: Ιστορική αξία (historical value) Τρέχουσα αξία (current value) Κόστος αντικατάστασης (replacement value) Ετήσιο ισοδύναμο κόστος παγίων: Λογιστική (accounting) και Οικονομική ( economic ) αποτίμηση Κόστος κεφαλαίου: Επιτόκιο προεξόφλησης (discount rate): Ιδιωτικό (private) ή κοινωνικό (social)

14 Χρηματοοικονομικό κόστος Αποτίμηση τρέχουσας αξίας πάγιων στοιχείων: Σε δύο από τα πέντε εγκεκριμένα ΣΔ χρησιμοποιήθηκε η Ιστορική αξία και στα υπόλοιπα τρία η Τρέχουσα αξία Ετήσιο ισοδύναμο κόστος παγίων: Σε όλα τα ΣΔ υιοθετήθηκε η Λογιστική αποτίμηση Κόστος κεφαλαίου: Το κόστος ευκαιρίας του κεφαλαίου έχει θεωρηθεί πρακτικά μηδενικό

15 Ανατ. Στερεάς Ελλάδας (ΥΔ 07) Ιστ. Αξία 16,4% Κόστος αποσβέσεων ως ποσοστό του χρηματοοικονομικού κόστους Υδατικό Διαμέρισμα Μέθοδος Κόστος αποσβέσεων (% του συνολικού Χ/Ο κόστους) Δυτ. Πελοποννήσου (ΥΔ 01) Τρεχ. Αξία 33,5% Βόρειας Πελοποννήσου (ΥΔ 02) Τρεχ. Αξία 30,0% Ανατ. Πελοποννήσου (ΥΔ 03) Τρεχ. Αξία 30,9% Αττικής (ΥΔ 06) Ιστ. Αξία 11,3%

16 Περιβαλλοντικό κόστος Μέθοδοι αγοράς (market-based methods) Μέθοδος τιμής αγοράς (market price) Συνάρτηση παραγωγής (production function) Αποκαλυπτόμενης προτίμησης (revealed preference) Αποτρεπτική συμπεριφορά (averting behaviour) Κόστος ταξιδιού (travel cost) Ωφελιμιστική Αποτίμησης(hedonic pricing) Δεδηλωμένης προτίμησης (stated preference) Υποθετική ή εξαρτημένη αξιολόγηση (contingent valuation) Πειράματα επιλογής (choice experiment) Χρήση δευτερογενών δεδομένων Μέθοδος μεταφοράς αξίας (Value Transfer)

17 Ανατ. Στερεάς Ελλάδας (ΥΔ 07) ,8% 21,0 Περιβαλλοντικό κόστος Αποτρεπτική συμπεριφορά (κόστος αποφυγής με εγκατάσταση ΜΕΛ, κόστος κατασκευής υγροτόπων για έλεγχο νιτρορύπανσης, κ.λπ.) Υδατικό Διαμέρισμα Περιβαλλοντικό κόστος ύδρευσης (σε ετήσια βάση) Ποσοστό επί του Χ/Ο κόστους Κατά κεφαλήν περιβαλλοντικό κόστος ( /κάτ.) Δυτ. Πελοποννήσου (ΥΔ 01) ,6% 3,1 Βόρειας Πελοποννήσου (ΥΔ 02) ,6% 4,9 Ανατ. Πελοποννήσου (ΥΔ 03) ,7% 5,7 Αττικής (ΥΔ 06) ,8% 8,0

18 Κόστος πόρου Εκτίμηση κόστους νέων επενδύσεων για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων που πηγάζουν από μία συγκεκριμένη χρήση Αποτίμηση της οικονομικής αξίας για κάθε μία από τις υπάρχουσες χρήσεις του νερού Τιμολόγηση βάσει καμπυλών προσφοράς και ζήτησης πριν και μετά τη μεταβολή της διαθεσιμότητας του πόρου

19 Αποτρεπτική συμπεριφορά (κυρίως κόστος υποκατάστασης με αφαλάτωση) Υδατικό Διαμέρισμα Κόστος πόρου - ύδρευση (σε ετήσια βάση) Ποσοστό επί του Χ/Ο κόστους Δυτ. Πελοποννήσου (ΥΔ 01) ,4% Βόρειας Πελοποννήσου (ΥΔ 02) ,7% Ανατ. Πελοποννήσου (ΥΔ 03) ,0% Αττικής (ΥΔ 06) ,1% Ανατ. Στερεάς Ελλάδας (ΥΔ 07) 0 0,0%

20 Κόστος περιβάλλοντος - πόρου Χρησιμοποιούνται σημαντικά διαφορετικές προσεγγίσεις για την εκτίμηση του από τα Κράτη-Μέλη Απαιτείται πολύ μεγάλος όγκος πληροφοριών, ο οποίος συνήθως δεν είναι διαθέσιμος Η διάκριση μεταξύ του περιβαλλοντικού κόστους και του κόστους φυσικών πόρων δεν είναι πάντοτε εύκολη Ο υπολογισμός του κόστους πόρου μπορεί να στηριχθεί στην εκτίμηση του περιβαλλοντικού κόστους. Όμως, σε ορισμένες περιπτώσεις ενδέχεται να δημιουργείται θέμα κόστους ευκαιρίας για το νερό χωρίς να υφίστανται περιβαλλοντικά κόστη

21 Υδατικό Διαμέρισμα Βαθμός Ανάκτησης Κόστους (%) 1.Δυτικής Πελοποννήσου Βόρειας Πελοποννήσου Ανατολικής Πελοποννήσου Δυτικής Στερεάς Ελλάδας Ηπείρου Αττικής Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας Θεσσαλίας Δυτικής Μακεδονίας Κεντρικής Μακεδονίας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης Κρήτης Νήσων Αιγαίου 37.84

22 Κοστολόγηση versus τιμολόγηση: Υπάρχει συχνά σύγχυση και αντίδραση στην κοστολόγηση Ως κοινωνία πρέπει να γνωρίζουμε πόσο μας κοστίζει το νερό, ανεξάρτητα από την πολιτική τιμολόγησης Τιμολόγηση: Το νερό είναι και κοινωνικό αγαθό, αναντικατάστατο για την επιβίωση, την υγεία και την οικονομική ανάπτυξη με σημαντική πολιτιστική αξία Κάθε πολιτική τιμολόγησης οφείλει να σέβεται τη δυική φύση του νερού Η Οδηγία 2000/60 εισάγει οικονομικά εργαλεία ως βασικά μέτρα για την επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων

23 Τιμολόγηση νερού ύδρευσης Τιμολόγηση και ιδιωτικοποίηση: Εξοικονόμηση λειτουργικού κόστους μείωση τιμολογίων ή αύξηση του κέρδους Προσδιορισμός εύλογου λειτουργικού περιθωρίου κέρδους Προσδιορισμός κοινά αποδεκτού κόστους ευκαιρίας του κεφαλαίου (π.χ. το ετήσιο ισοδύναμο κόστος μιας επένδυσης με διάρκεια ζωής 50 ετών αυξάνει κατά 60% για μεταβολή επιτοκίου από 3% σε 6%) Ο ρόλος των ρυθμιστικών αρχών είναι εξαιρετικά σημαντικός

24 Σύγκριση Μεθόδων Τιμολόγησης Μέθοδος τιμολόγησης Άρδευση Ύδρευση Ανάκτηση κόστους Ισότητα Αποτελεσματικότ ητα Συμβατότητα με PPP Ευκολία εφαρμογής 1. Ογκομετρικές 1.1 Συστήματα εννιαίας τιμής Τιμολόγηση οριακού κόστους Τιμολόγηση μέσου κόστους NAI NAI? OXI NAI NAI Μέτρια NAI NAI NAI OXI NAI NAI Εύκολη 1.2 Συστήματα πολλαπλής τιμολόγησης Αύξουσα κλιμακωτή Φθίνουσα κλιμακωτή Τιμολόγηση Ramsey Μη γραμμική τιμολόγηση 2. Μη ογκομετρικές τιμολογήσεις? NAI?? NAI Περίπλοκη OXI NAI? NAI? NAI Περίπλοκη OXI?? NAI? NAI Πολύ περίπλοκη??? NAI? NAI Πολύ περίπλοκη NAI NAI OXI NAI OXI OXI Εύκολη

25 Τιμολόγηση νερού ύδρευσης Ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή: Κατά βάση ανελαστική (ε pr μεταξύ -0,2 έως -0,4, μέχρι και έως - 0,7) Η αύξηση της τιμής θα έχει μικρή επίδραση στη ζητούμενη ποσότητα Ελαστικότητα ζήτησης ως προς το εισόδημα: Το νερό είναι κανονικό αγαθό (ε inc μεταξύ 0,4 0,7). Υψηλότερα εισοδήματα καταναλώνουν κατά κανόνα μεγαλύτερες ποσότητες Η δαπάνη ως ποσοστό του εισοδήματος διαφοροποιείται σημαντικά μεταξύ χαμηλών υψηλών εισοδημάτων

26 Συμπεράσματα Η οικονομική προσέγγιση στη διαχείριση του νερού είναι condition sine qua non για την ορθολογική χρήση των υδάτινων πόρων Η τιμολόγηση και η κοστολόγηση είναι δύο διακριτά ζητήματα: Ως κοινωνία πρέπει να γνωρίζουμε πόσο στοιχίζει η προσφορά νερού και ποιος πληρώνει για αυτήν. Όμως... η τιμολόγηση οφείλει να σέβεται την απαίτηση ενός minimum διαθεσίμου ως φυσικό δικαίωμα Η πλήρης κοστολόγηση είναι ο αποτελεσματικότερος μηχανισμός κινήτρων για την βέλτιστη κατανομή και χρήση των υδατικών πόρων Υπάρχουν μια σειρά πρακτικών ζητημάτων στις συνιστώσες του κόστους που απαιτούν άμεση και κοινή αντιμετώπιση, καθώς και νέα υπολογιστικά και μεθοδολογικά «εργαλεία»

27 Thank you for listening! 27 27