ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ. Κεματική Ενότητα: Αιολική Ενζργεια & Χωροταξία. Υλικό Βάσης - Ρερίοδος B. Οκτώβριος Λανουάριος 2014

Transcript

1 ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Κεματική Ενότητα: Αιολική Ενζργεια & Χωροταξία Υλικό Βάσης - Ρερίοδος B Οκτώβριος Λανουάριος 2014 Διδάσκων: Γεώργιος Χ. Κάραλης Δρ Μθχανολόγοσ Μθχανικόσ ΕΜΠ 1

2 ΠΙΝΑΚΑ ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΩΝ 1. ΕΥΑΡΜΟΓΉ ΣΟΤ ΦΩΡΟΣΑΞΙΚΟΎ ΠΛΑΙΊΟΤ ΓΙΑ ΣΙ ΑΠΕ ΒΑΣΛΚΖΣ ΑΧΖΣ ΧΘΣΛΜΠΤΘΤΑ ΜΕΚΟΔΟ Ο ΛΑ ΡΑΆΔΕΛ ΜΑ ΕΦΑΜΟ ΙΣ ΤΟΥ ΧΩΟΤΑΞΛΚΟΦ Ρ ΑΛΣΜΟΥ ΛΑ ΤΛΣ ΑΡΕ ΣΤΘΝ ΙΜΝΟ [ΕΝΕ ΕΛΑΚΠ ΑΦΕΜΟ] Επενδυτικό ενδιαφζρον Περιοχζσ Natura Υφιςτάμενα ΣΧΟΟΑΠ αςικά ςτοιχε α από τθ δια οφλευςθ με τοπικοφσ φορε σ Περιοχζσ που χριηουν ειδικισ προςτας ασ ΜΕ ΖΤΘ ΕΦΑΜΟ ΙΣ ΤΟΥ ΧΩΟΤΑΞΛΚΟΦ Ρ ΑΛΣΜΟΥ ΛΑ ΤΛΣ ΑΡΕ ΤΘΣ ΑΕ (ΡΘ Ι: ISLANDS.PDF) ΣΘΜΑΝΤΛΚΆ ΧΩΟΤΑΞΛΚΆ ΗΘΤΙΜΑΤΑ ΚΑΤΆΚΕΣΘ ΡΟΤΆΣΕΩΝ ΑΡΠ ΤΟ ΕΝΕ ΕΛΑΚΠ ΑΦΕΜΟ ΑΛ ΑΜΟΥ Αποςαφινιςθ και εξειδ κευςθ του κακεςτ τοσ χ ροκζτθςθσ τ ν ΑΠΕ και ειδικά τ ν αιολικ ν ο Ειδικό Χ ροταξικό Σχζδιο τ ν ΑΠΕ ςε ςχζςθ με τα λοιπά χ ροταξικά ςχζδια Διαςφνδεςθ τ ν θςι ν του Αιγα ου μεταξφ τουσ και με το πειρ τικό Σφςτθμα Ανάπτυξθ αιολικισ ενζργειασ ςε προςτατευόμενεσ περιοχζσ και περιοχζσ του δικτφου και εκπόνθςθ μελετ ν δράςε ν ςτισ εν λόγ περιοχζσ π χ προγράμματα LIFE) Προςαρμογι τ ν χ ρικ ν ρυκμ ςε ν ςτο ευρφτερο κεςμικό πλα ςιο χ ροκζτθςθσ τ ν ΑΠΕ Εν ςχυςθ τθσ αποδοχισ τ ν ΑΠΕ από τισ τοπικζσ κοιν ν εσ Επ τευξθ τ ν εκνικ ν και οινοτικ ν ςτόχ ν για τθν με ςθ τ ν εκπομπ ν ΦΩΡΟΣΑΞΙΚΆ ΖΗΣΉΜΑΣΑ ΠΟΤ ΦΕΣΊΖΟΝΣΑΙ ΜΕ ΣΟ ΔΤΝΑΜΙΚΌ ΚΑΙ ΣΗΝ ΣΕΦΝΟΛΟΓΊΑ ΑΧΛΚΠΣ ΣΧΕΔΛΑΣΜΠΣ Ζ ΟΥ ΙΨΘ ΣΘΜΑΤΛΚΪΝ ΑΡΟΦΆΣΕΩΝ ΣΧΕΤΛΚΪΝ ΜΕ ΤΟ Ζ Ο Θ ΕΡΜΔΑΣΘ ΤΘΣ ΜΟΦΟ Ο ΜΑΣ ΤΟΥ ΕΔΆΦΟΥΣ ορυφογραμμζσ Απομον μζνοι λόφοι και ουνά Γκρεμο οιλάδεσ Φαράγγια και περάςματα Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 2

3 1. Εφαρμογό του χωροταξικού πλαιςύου για τισ ΑΠΕ 1.1. Βαςικϋσ αρχϋσ ύμφωνα με το νϋο Ειδικό Φωροταξικό Πλαύςιο για τισ ΑΠΕ, για την εξεύρεςη κατϊλληλων θϋςεων εγκατϊςταςησ ενεργειακών δραςτηριοτότων ςε όλα τα νηςιϊ τησ Περιφϋρειασ (εγκαταςτϊςεισ αποθόκευςησ καυςύμων, μονϊδεσ παραγωγόσ κλπ.) θα πρϋπει να εξετϊζονται τα ακόλουθα γενικϊ κριτόρια αξιολόγηςησ καταλληλότητασ θϋςεων, ομαδοποιημϋνα ωσ εξόσ: απόςταςη από οικιςμούσ, απόςταςη από τουριςτικϋσ περιοχϋσ, απόςταςη από αρχαιολογικϋσ περιοχϋσ, απόςταςη από περιοχϋσ απόλυτησ προςταςύασ τησ φύςησ, πυρόνεσ εθνικών δρυμών, αιςθητικϊ δϊςη κτλ. αλλϊ κυρύωσ από οικοτόπουσ προτεραιότητασ απόςταςη από αξιόλογεσ ακτϋσ κτλ. Επιπλϋον, τόςο τα υφιςτϊμενα όςο και τα μελλοντικϊ τοπικϊ χωροταξικϊ ςχϋδια θα πρϋπει να προςαρμοςτούν ςτισ κατευθύνςεισ, τουσ περιοριςμούσ κτλ. που βϊζει το ειδικό χωροταξικό ωσ υπερκεύμενο. ε νηςιϊ ςτα οπούα υφύςταται θεςμοθετημϋνοσ ςχεδιαςμόσ (ΦΟΟΑΠ, ΓΠ, ΖΟΕ κλπ.) και όπου καταγρϊφεται ζότηςη εγκατϊςταςησ Α/Π, θα πρϋπει να επιχειρηθεύ μια πιο λεπτομερόσ αξιολόγηςη των χαρακτηριςμϋνων ζωνών χρόςεων γησ, ώςτε: - Να εξευρεθούν ςυγκεκριμϋνεσ ζώνεσ εγκατϊςταςησ Α/Π, αναγκαύεσ για την επύτευξη των εθνικών ςτόχων, με δεδομϋνο ότι κατϊ την ςύνταξη και θεςμοθϋτηςη των ςχεδύων αυτών δεν όταν δυνατόν να ληφθούν υπόψη οι ΑΠΕ, τουλϊχιςτον ςτον βαθμό και ςτην ϋκταςη που αρμόζει ςτην ιδιαύτερη ςημαςύα που τουσ αποδύδεται ςόμερα - Να εξακριβωθεύ ο βαθμόσ ςυμβατότητασ των ζωνών αυτών για την εγκατϊςταςη ΑΠΕ, με βαςικό κριτόριο οι πιθανϋσ αλλαγϋσ ςτισ θεςμοθετημϋνεσ χρόςεισ να μην αντιςτρατεύονται βαςικϋσ κατευθύνςεισ των θεςμοθετημϋνων ςχεδύων, επιβϊλλοντασ ϋτςι μερικό μόνον και όςςονοσ ςημαςύασ τροποπούηςό τουσ- Ομούωσ να μην αντιςτρατεύονται τισ προτεινόμενεσ από το ΕΠΦ&ΑΑ ρυθμύςεισ. Αν και εύναι προφανϋσ ότι το Ειδικό Φωροταξικό Πλαύςιο για τισ ΑΠΕ όταν ϋνα θετικό και αναγκαύο βόμα, εύναι επύςησ προφανϋσ ότι δεν λύνει όλα τα προβλόματα και ότι κατϊ την εφαρμογό του (ιδιαύτερα ςτα νηςιϊ) θα υπϊρξουν απροςδόκητεσ εκπλόξεισ. Για παρϊδειγμα : Δεν εύναι απολύτωσ βϋβαιο ότι η αναπροςαρμογό των υφιςτϊμενων ΦΟΟΑΠ, ΓΠ, ΖΟΕ, προσ το ευνοώκότερο για τισ ΑΠΕ, και με βϊςη τισ προβλϋψεισ του ΕΦ, θα γύνει αποδεκτό από το τε ςε περύπτωςη προςφυγόσ Δεν εύναι απολύτωσ βϋβαιο ότι τα νϋα ΦΟΟΑΠ, ΓΠ κτλ. μπορούν να προβλϋψουν ρυθμύςεισ που θα περιορύζουν ϋτι περιςςότερο (απ ότι ορύζει το ΕΦ) την ανϊπτυξη των ΑΠΕ. Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 3

4 1.2. Φρηςιμότητα Η μελϋτη τησ χωροθε τηςησ αιολικων πα ρκων ςε ςυμφωνι α με το χωροταξικο πλαι ςιο για τισ ΑΠΕ, αποτελει ςημαντικο κομα τι του ςχεδιαςμου για τον ιδιωτη επενδυτη, αλλα και ςε τοπικο περιφερειακο επι πεδο. Αποςκοπει ςτην δημιουργι α ςυμπληρωματικων - ωσ προσ τα υφιςτα μενα - εργαλει ων (κυρι ωσ τησ ΚΤΑ 49828/2008 για τη Φωροταξι α των ΑΠΕ) για την διευθε τηςη ζητημα των που προκυ πτουν απο την ανα πτυξη ε ργων ΑΠΕ και ε χουν επιπτωςεισ ςτο περιβα λλον, το τοπι ο κτλ.. Αυτα τα ζητη ματα, δεν αντιμετωπι ζονται επαρκωσ απο το υφιςτα μενο πλαι ςιο, δεδομε νου ο τι η ΚΤΑ 49828/2008 ρυθμι ζει με μακροςκοπικο τρο πο τα χωροταξικα ζητη ματα των ΑΠΕ, και χρεια ζεται να ςυμπληρωθει και να εξειδικευθει ςτο τοπικο επι πεδο (κλι μακα νηςιου η κλι μακα ε ργου). Η εφαρμογό του χωροταξικού πλαιςύου για τισ ΑΠΕ, εύναι απαραι τητη: - Για τον ςχεδιαςμό του αιολικού πϊρκου από τον ιδιώτη επενδυτό και την περιβαλλοντικό αδειοδότηςη - Για την υποςτη ριξη του ε ργου του ΤΠΕΚΑ και των Περιφερειων κατα την ε γκριςη των ΜΠΕ (Μελε τεσ Περιβαλλοντικων Επιπτωςεων) και των Περιβαλλοντικων ρων - Για την ε γκυρη πληροφο ρηςη των ΟΣΑ και των τοπικων κοινωνιων ωσ προσ τα επιτρεπο μενα/ςυμβατα με τισ λοιπε σ χρη ςεισ γησ ε ργα - Για την διαμο ρφωςη αντικειμενικων πλαιςι ων για τουσ ςημερινου σ και τουσ μελλοντικου σ επενδυτε σ Σο ε ργο ει ναι ιδιαι τερα επι καιρο λο γω τησ προοπτικη σ ανα πτυξησ μεγα λων ε ργων ΑΠΕ ςτο Αιγαι ο και των αντι ςτοιχων διαςυνδε ςεων. Επιπλε ον, τα ε ργα ΑΠΕ τε μνονται με χωροταξικα ςχε δια η ςχε δια που βρι ςκονται ςε εξε λιξη (ΦΟΟΑΠ, Περιφερειακα Πα ρκα, ΖΕΠ, N tur, ΖΟΕ κ.α.). Αυτο δημιουργει την ανα γκη ςυ νθεςησ και ςυ γκλιςησ των ςχεδι ων χωροθε τηςησ. Πολλα απο τα ωσ α νω θε ματα δεν ε χουν επαρκωσ διευθετηθει, με αποτε λεςμα να υπα ρχουν αντιτιθε μενεσ απο ψεισ μεταξυ κρα τουσ, επενδυτων, τοπικη σ αυτοδιοι κηςησ και ομα δων πολιτων ςε ο,τι αφορα το επιτρεπο μενο με γεθοσ και την χωροθε τηςη των ΑΠΕ και ιδι ωσ των αιολικων πα ρκων. Οι αντιθε ςεισ αυτε σ εν τε λει βαι νουν το ςο εναντι ον των επενδυ ςεων ο ςο και εναντι ον του περιβα λλοντοσ. Από ςχετικϋσ μελϋτεσ του Ενεργειακού Γραφεύου προκύπτει ότι οι τοπικϋσ αντιρρη ςεισ μειωνονται ςτο βαθμο που υπα ρχει αντικειμενικη πληροφο ρηςη και ο τι περιορι ζονται ςε περιοχε σ ςτισ οποι εσ πρα γματι μπορει να προκυ ψει ο χληςη, διατα ραξη του τοπι ου η ςυ γκρουςη με α λλεσ χρη ςεισ γησ/δραςτηριο τητεσ. Εκει ο που το υφιςτα μενο πλαι ςιο δεν επαρκει για την επι λυςη των προβλημα των που προκυ πτουν κυρι ωσ απο τη ςυνθετο τητα των προβλεπο μενων χρη ςεων και την επαλληλι α των χωρικων ρυθμι ςεων, φαι νεται καταρχη ν ο τι η δημιουργι α Περιφερειακων Πα ρκων μπορει να αποτελε ςει το κατα λληλο εργαλει ο Μεθοδολογι α Η εφαρμογη των κατευθυ νςεων του Ειδικου Πλαιςι ου Φωροταξικου χεδιαςμου και Αειφο ρου Ανα πτυξησ για τισ ΑΠΕ (ΕΠ-ΑΠΕ) ςε κλύμακα νηςιού, επιτρϋπει τον προςδιοριςμό με καλό ακρύβεια των περιοχών αποκλειςμου και των ζωνών αςυμβατο τητασ, των αποςτϊςεων αιολικων εγκαταςτα ςεων απο γειτνια ζουςεσ χρη ςεισ γησ, δραςτηριο τητεσ και δι κτυα τεχνικη σ υποδομη σ. Έτςι, οδηγει ςτον προςδιοριςμο των τμημα των κα θε νηςιου ςτα οποι α ει ναι επιτρεπτη καταρχη ν η Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 4

5 χωροθε τηςη αιολικων εγκαταςτα ςεων. Με αφετηρι α αυτη την ανα λυςη μπορεύ να εκτιμηθεύ η θεωρητικη με γιςτη χωρητικο τητα κα θε νηςιου για αιολικε σ εγκαταςτα ςεισ (ςυνόθωσ με βα ςη την ε ννοια τησ τυπικη σ ανεμογεννη τριασ), καθώσ και να ςυγκριθεύ με το με γιςτο επιτρεπο μενο ποςοςτο κα λυψησ εδαφων ςε επι πεδο πρωτοβα θμιου ΟΣΑ που προςδιορι ζεται με βα ςη τα ειδικα κριτη ρια χωροθε τηςησ αιολικων μονα δων ςτο νηςιωτικο χωρο. Βε βαια το με γεθοσ αυτο αποτελεύ μονϊχα μια θεωρητικό αρχικό προςϋγγιςη, αφού ςτην πραγματικο τητα μονϊχα ε να μικρο τερο ποςοςτο προςφε ρεται τελικϊ για την εγκατα ςταςη αιολικων πα ρκων, αφου προαπαιτει ται κατα λληλο αιολικο δυναμικο, προ ςφορα ςε οικο πεδα με προ ςβαςη και ομαλο ανα γλυφο, αποφυγη ςκια ςεων κτλ. ημειωνεται ακο μη ο τι η καταλληλο τητα η ο χι των περιοχων που προτει νονται απο τουσ επενδυτε σ, κρι νεται ςτο ςτα διο τησ Μελε τησ Περιβαλλοντικων Επιπτωςεων ο που ο μελετητη σ οφει λει να ςυνεκτιμη ςει αυτα που ο νο μοσ υπαγορευ ει καθωσ και τισ λοιπε σ επιπτωςεισ και να καταλη ξει ςε μια τεκμηριωμε νη προ ταςη χωροθε τηςησ. Παρα λληλα, απαιτεύται κατϊ περύπτωςη η ςυ γκριςη των περιοχων ςτισ οποι εσ προκύπτει ότι ει ναι καταρχη ν δυνατη η χωροθε τηςη αιολικων εγκαταςτα ςεων με ςτοιχει α τησ οργα νωςησ και τησ ευαιςθηςι ασ του χωρου κα θε νηςιου που δεν λαμβα νονται υπο ψη απο το Ειδικο Πλαι ςιο. Σϋτοια ςτοιχεύα, για κϊθε νηςύ μπορεύ να επιςημαι νονται ςε τοπικϊ ΦΟΟΑΠ, ςτον οριςμό περιοχών ΖΕΠ, Natura, ΖΟΕ κ.α.. ε μια τϋτοια εφαρμογό, εύναι ςημαντικό η καταγραφό τησ πληροφορύασ που παρϋχεται ςυγκεντρωτικϊ απο το γεωπληροφοριακο ςυ ςτημα τησ ΡΑΕ, ο πωσ πολυ γωνα και κατα ςταςη αιτη ςεων, θε ςεισ ανεμογεννητριων, αιτη ςεισ ϊλλων ςταθμων ΑΠΕ, ανεμολογικοι ιςτοι κλπ Παρϊδειγμα εφαρμογόσ του χωροταξικού πλαιςύου για τισ ΑΠΕ ςτην Λόμνο [Ενεργειακό Γραφεύο] Η εφαρμογό του χωροταξικού πλαιςύου για την Λόμνο αποτελεύ μια ιδιαύτερα ενδιαφϋρουςα περύπτωςη, καθώσ υπϊρχει ϋντονο επενδυτικό ενδιαφϋρον, καλό αιολικό δυναμικό, αλλϊ και ενεργοποιούνται αρκετού χωροταξικού περιοριςμού. Aκολουθεύ ςχολιαςμόσ και χρόςιμα ςυμπερϊςματα, που εςτιϊζουν αφενόσ ςτην εφαρμογό του Ειδικού Πλαιςύου, και αφετϋρου ςτην ενδεχόμενη ύπαρξη περιοχών ευαιςθηςύασ βϊςει ϊλλων χωροταξικών ρυθμύςεων (όπωσ NATURA1 κλπ) που ωςτόςο εύναι υποκεύμενεσ ςτο ΕΦΠ-ΑΠΕ και δεν αποτελούν επομϋνωσ ζώνεσ αποκλειςμού. Η εφαρμογό του ΕΦΠ-ΑΠΕ οδηγεύ ςτο παρακϊτω ςχόμα. 1 Το Δίκηςο Natura 2000 αποηελεί ένα Εςπωπαϊκό Οικολογικό Δίκηςο πεπιοσών, οι οποίερ θιλοξενούν θςζικούρ ηύποςρ οικοηόπων και οικοηόποςρ ειδών πος είναι ζημανηικοί ζε εςπωπαϊκό επίπεδο. Αποηελείηαι από δύο καηηγοπίερ πεπιοσών: ηης «Ζώλες Εηδηθής Προζηαζίας (ΖΕΠ)» (Special Protection Areas - SPA) γηα ηελ Ορληζοπαλίδα, όπως ορίδοληαη ζηελ Οδεγία 79/409/EK «γηα ηε δηαηήρεζε ηωλ άγρηωλ πηελώλ» ηοσς «Τόποσς Κοηλοηηθής Σεκαζίας (ΤΚΣ)» (Sites of Community Importance SCI) όπως ορίδοληαη ζηελ Οδεγία 92/43/ΕΟΚ. Γηα ηολ προζδηορηζκό ηωλ ΤΚΣ ιακβάλοληαη σπόψε οη ηύποη οηθοηόπωλ θαη ηα είδε ηωλ Παραρηεκάηωλ Ι θαη ΙΙ ηες Οδεγίας 92/43/ΕΟΚ θαζώς θαη ηα θρηηήρηα ηοσ Παραρηήκαηος ΙΙΙ ασηής. Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 5

6 Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 6

7 Επενδυτικό ενδιαφέρον το νηςύ υπϊρχει πολύ μεγϊλο εκφραςμϋνο επενδυτικό ενδιαφϋρον, με 12 επενδυτικϊ ςχϋδια ςε διϊφορα ςτϊδια, όπωσ φαύνεται ςτον επόμενο πύνακα. Επιπλϋον, τρύα μικρϊ αιολικϊ πϊρκα βρύςκονται ςε λειτουργύα. με ϊδεια εγκατϊςταςησ αριθμό σ ιςχύσ (MW) τυπικϋσ ΑΓ 1 0,6 0,3 με ϊδεια λειτουργύασ 3 2,4 1,2 με ϊδεια παραγωγόσ Κυρύωσ πρόκειται για ςχϋδια με ϊδεια παραγωγόσ. Σα αιολικϊ πϊρκα βρύςκονται πλην μικρών τμημϊτων εκτόσ ζωνών αποκλειςμού του ΕΦΠ-ΑΠΕ. 1. Σα αδειοδοτημϋνα αιολικϊ πϊρκα (πλην ενόσ) αποτελούν τμόματα του μεγϊλου ϋργου «ΑΙΓΑΙΑ ΖΕΤΞΗ» ςτα νηςιϊ Λόμνο, Λϋςβο και Φύο. 2. Για τα αδειοδοτημϋνα αιολικϊ πϊρκα δεν προκύπτει, εκ πρώτησ όψεωσ, πρόβλημα αςυμβατότητασ με βϊςη το ΕΦΠ-ΑΠΕ, αφού βρύςκονται εκτόσ ζωνών αποκλειςμού (ϋςτω και οριακϊ), ωςτόςο, το μικρό αιολικό πϊρκο με ϊδεια εγκατϊςταςησ βρύςκεται εντόσ περιοχόσ αποκλειςμού βϊςει ΕΦΠ-ΑΠΕ Περιοχέσ Natura Τπϊρχουν κϊποιεσ θεςμοθετημϋνεσ περιοχϋσ προςταςύασ (περιοχϋσ N tur, υγρότοποι, οικότοποι προτεραιότητασ, Διατηρητϋα Μνημεύα τησ Υύςησ), οι οπούεσ χρόζουν ιδιαύτερησ προςοχόσ κατϊ τη χωροθϋτηςη αιολικών πϊρκων. Η ςυγκϋντρωςη μϊλιςτα ςημαντικού πλόθουσ Α/Γ ςε περιοχό που ανόκει ςτο δύκτυο N tur (ενδιαιτόματα και πουλιϊ) θϋτει οπωςδόποτε ζότημα εκτύμηςησ των επιπτώςεων με ειδικό μεθοδολογύα λόγω των δύο αυτών παραγόντων: μϋγεθοσ και προςτατευόμενεσ περιοχϋσ Υφιςτάμενα ΣΧΟΟΑΠ Τπϊρχει πρόβλημα με το υφιςτϊμενο ΦΟΟΑΠ του πρώην δόμου Μούδρου όπου για το δυτικό τμόμα του νηςιού απαγορεύεται η εγκατϊςταςη αιολικών πϊρκων ενώ από το ΕΦΠ-ΑΠΕ υπϊρχουν επιτρεπόμενεσ περιοχϋσ. Ειδικότερα, όςον αφορϊ ςτα πολύ γωνα του ϋργου ΑΙΓΑΙΑ ΖΕΤΞΗ, δεν προκύπτει για αυτϊ, εκ πρώτησ όψεωσ, πρόβλημα αςυμβατότητασ με βϊςη το ΕΦΠ-ΑΠΕ. Ωςτόςο, κϊποια από αυτϊ βρύςκονται μϋςα ςτην περιοχό N tura. Σύθεται ζότημα αντιςταθμιςτικών μϋτρων με την ιςχύουςα νομοθεςύα για το νότιο ϊκρο του νηςιού (Υακόσ) όπου θα απαιτηθεύ ειδικό μελϋτη. Για τισ λοιπϋσ περιοχϋσ εγκατϊςταςησ απαιτεύται ειδικό μελϋτη τοπύου, ιδιαύτερα λόγω τησ προβλεπόμενησ εκτεταμϋνησ οδοποιύασ (50 χλμ.). Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 7

8 Για τον πρώην (Καποδιςτριακό) δόμο Μούδρου υπϊρχει θεςμοθετημϋνο ΦΟΟΑΠ (ΥΕΚ Αρ. Υύλλου 633, 31 Δεκεμβρύου 2010). ε αυτό καθορύζονται περιοχϋσ ειδικόσ προςταςύασ, το Εθνικό Πϊρκο Τγροτόπων Λόμνου, ενώ διατυπώνονται γενικού όροι επιτρεπόμενων δραςτηριοτότων ςτισ περιοχϋσ αυτϋσ. ςον αφορϊ ςτο ενεργειακό ςκϋλοσ, προτεύνονται ζώνεσ εκμετϊλλευςησ με εγκαταςτϊςεισ ΑΠΕ, καθώσ επύςησ χωροθετούνται δυο Αιολικϊ Πϊρκα ςτισ θϋςεισ Αγ. ώζοντοσ και Βόρεια του Ρουςςοπουλύου και μύα θϋςη γεωθερμικού ενδιαφϋροντοσ ςτον Παρθενόμυτο. Χάρηης ΣΧΟΟΑΠ πρώην δήμοσ Μούδροσ, όποσ θαίνονηαι οι προηεινόμενες θέζεις Αιολικών Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 8

9 Εγκαηαζηάζεων χόλια επύ των περιοχών προςταςύασ του ΦΟΟΑΠ και των προτεινόμενων θϋςεων εγκατϊςταςησ αιολικών πϊρκων: το ΦΟΟΑΠ ορύζεται μια μεγϊλη περιοχό του πρώην δόμου Μούδρου, ςτο ανατολικό του τμόμα, ωσ Εθνικό Πϊρκο Τγρονιοτόπων - Περιοχϋσ Προςταςύασ Περιβϊλλοντοσ. Οι περιοχϋσ αυτϋσ θεωρούνται ευαύςθητεσ και προςτατεύονται ιδιαιτϋρωσ. υγκεκριμϋνα όςον αφορϊ ςτισ ΑΠΕ, το ΦΟΟΑΠ αναφϋρει ότι επιτρϋπονται «Ανεμογεννήτριεσ, ηλιακοί ςυλλέκτεσ καθώσ και άλλεσ εγκαταςτάςεισ Α.Π.Ε. ςε όλεσ τισ ζώνεσ κατ εξαίρεςη μετά από ςχετικέσ εγκρίςεισ (αρχαιολογικέσ υπηρεςίεσ, φορέασ Διαχείριςησ του Πάρκου κ.α.)». Επομϋνωσ, κατ αρχόν δεν θεωρεύται αςύμβατη η εγκατϊςταςη ανεμογεννητριών με κϊποια από τισ χρόςεισ γησ, ακόμα και ςτην περύπτωςη του Εθνικού Πϊρκου. Ωςτόςο, τύθεται ϋνασ περιοριςμόσ, καθώσ θα πρϋπει να υπϊρχει ϋγκριςη από φορεύσ όπωσ ο Υορϋασ Διαχεύριςησ του Πϊρκου, αρχαιολογικϋσ υπηρεςύεσ κ.α. Η ύπαρξη «Περιοχών Ειδικόσ Προςταςύασ» όπωσ αυτό του Εθνικού Πϊρκου, δηλώνει την ευαιςθηςύα των περιοχών αυτών και την ιδιαύτερη προςοχό που απαιτεύται ςε περύπτωςη χωροθϋτηςησ ανεμογεννητριών εντόσ αυτών. Αξύζει να ςημειωθεύ ότι αν παραβϊλλουμε τον χϊρτη του ΦΟΟΑΠ με τον χϊρτη τησ εφαρμογόσ του ΕΦΠ-ΑΠΕ, προκύπτει ότι αρκετϋσ περιοχϋσ του Εθνικού Πϊρκου δεν βρύςκονται ςε περιοχϋσ αποκλειςμού βϊςει ΕΦΠ-ΑΠΕ. Ωςτόςο, αν δούμε παρϊλληλα και τα πολύγωνα των αιτόςεων και αδειών αιολικών πϊρκων, φαύνεται πωσ δεν υπϊρχει επενδυτικό ενδιαφϋρον για αιολικϊ πϊρκα (εκφραςμϋνο ςε ϊδειεσ παραγωγόσ ό αιτόςεισ ςε αξιολόγηςη) ςτην περιοχό. το ΦΟΟΑΠ Μούδρου προτεύνονται ρητϊ δύο θϋςεισ για εγκατϊςταςη αιολικών πϊρκων. Αυτϋσ εύναι θϋςεισ όπου αυτό τη ςτιγμό υπϊρχουν όδη ϊδειεσ αιολικών πϊρκων: υγκεκριμϋνα, ςτη θϋςη βόρεια του Ρουςςοπουλύου υπϊρχει η υπ αριθμόν αύτηςη τησ εταιρεύασ «ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ - ΑΝΑΠΣΤΞΙΑΚΗ ΛΗΜΝΟΤ ΑΕ», για μύα ανεμογεννότρια ονομαςτικόσ ιςχύοσ 0,8 MW, με ρύθμιςη ςτα 0,6 MW. Η αύτηςη ϋχει λϊβει ϊδεια εγκατϊςταςησ. Ωςτόςο, το πολύγωνο τησ αύτηςησ βρύςκεται εντόσ ζώνησ αποκλειςμού του ΕΦΠ-ΑΠΕ, και αυτό εύναι ϋνα δεδομϋνο που ςημαύνει ότι θα πρϋπει να γύνει περαιτϋρω διερεύνηςη (ποιϊ εύναι η αςύμβατη-εσ χρόςη κλπ.) ςον αφορϊ ςτην ϊλλη προτεινόμενη θϋςη, που βρύςκεται ςτην περιοχό του Αγύου ώζοντοσ, εκεύ υπϊρχει η υπ αριθμόν αύτηςη για 1,3 MW, για δύο ανεμογεννότριεσ ονομαςτικόσ ιςχύοσ 0,9 MW (με ρύθμιςη ςτα 0,65 MW) τησ εταιρεύασ «ΔΕΗ ΑΝΑΝΕΩΙΜΕ Α.Ε. Οι ανεμογεννότριεσ ϋχουν εγκαταςταθεύ και η αύτηςη ϋχει λϊβει ϊδεια λειτουργύασ. Σο πολύγωνο τησ αύτηςησ βρύςκεται εκτόσ ζώνησ αποκλειςμού του ΕΦΠ-ΑΠΕ. Σα παραπϊνω αιολικϊ πϊρκα ςτισ θϋςεισ που προτεύνονται ςτο ΦΟΟΑΠ αποτελούν πολύ μικρό Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 9

10 ποςοςτό των ςυνολικϊ αδειοδοτημϋνων αιτόςεων για αιολικϊ πϊρκα ςτην περιοχό του πρώην δόμου Μούδρου. υγκεκριμϋνα, ςτο νότιο τμόμα του πρώην δόμου και ςε περιοχϋσ που βρύςκονται κυρύωσ εκτόσ των ζωνών αποκλειςμού του ΕΦΠ-ΑΠΕ (πολύ μικρό τμόμα οριςμϋνων πολυγώνων βρύςκεται εντόσ ζωνών αποκλειςμού) υπϊρχουν ϊλλεσ 5 αιτόςεισ με ϊδεια παραγωγόσ, τησ εταιρεύασ «ΡΟΚΑ ΑΙΟΛΙΚΗ ΒΟΡΕΙΟ ΕΛΛΑ Ι ΑΒΕΕ», ςυνολικόσ ιςχύοσ 104 MW αςικά ςτοιχεία από τη δια ο λευςη με τοπικο σ φορείσ Για το υπό αδειοδότηςη αιολικό πϊρκο Αιγαύα Ζεύξη, υπϊρχει γενικϊ ςυναύνεςη (παρϊ την αρνητικό απόφαςη του Δ.) υπό τον όρο τησ αύξηςησ των αντιςταθμιςτικών για το δόμο και την τοπικό κοινωνύα. ημειώνεται μϊλιςτα ότι ςτην περιοχό Natura 2000 που χωροθετεύται τμόμα του αιολικού πϊρκου (Νϋασ Κούταλη Υακόσ) και το οπούο αποτελεύται από 29 Α/Γ των 2 MW η ΜΠΕ θα ϋπρεπε να προβλϋπει ςύμφωνα με τον Ν αντιςταθμιςτικϊ μϋτρα Περιοχέσ που χρήζουν ειδικήσ προςταςίασ Λημνία γη Η Λημνύα γη αναφϋρεται από τα αρχαύα χρόνια ωσ υλικό με ποικύλεσ φαρμακευτικϋσ ιδιότητεσ. Θεωρούςαν πωσ εύχε αιμοςτατικό δρϊςη, θερϊπευε τη δυςεντερύα, ανακούφιζε το ϋλκοσ ςτομϊχου, εξουδετϋρωνε το δηλητόριο των φιδιών και ωσ αλοιφό όταν κατϊλληλη για τισ φλεγμονϋσ των οφθαλμών. Η τοποθεςύα από όπου εξορυςςόταν η «Λημνύα γη» βρύςκεται περύπου ςτο κϋντρο του νηςιού ϋνα χιλιόμετρο από τον οικιςμό Κότςινα και το ακριβϋσ ςημεύο του ςκϊμματοσ εντοπύζεται ςε επύπεδη ϋκταςη κοντϊ ςτην κορυφό του μυθικού βουνού τησ Λόμνου Μόςυχλο. Η ςημερινό του ονομαςύα εύναι Δεςπότησ. Τπόρξε το πρώτο τυποποιημϋνο φϊρμακο ςτην ιςτορύα τησ ιατρικόσ ςύμφωνα με τουσ ειδικούσ. Αμμοθίνεσ Γοματίου Οι αμμοθύνεσ ό θύνεσ, εύναι μικρού λόφοι από ϊμμο που ςυνόθωσ βρύςκονται κοντϊ ςτισ παρϊκτιεσ περιοχϋσ. Αποτελούν ςημαντικό οικότοπο ςτη μεταβατικό ζώνη θϊλαςςασ και ξηρϊσ και δημιουργόθηκαν από τισ διεργαςύεσ τησ διϊβρωςησ και τησ απόθεςησ τησ ϊμμου ςτην παρϊκτια ζώνη. Έτςι, η ϊμμοσ τησ ακτόσ που παραςύρεται από τον ϊνεμο αντικαθύςταται φυςιολογικϊ από την ϊμμο που κύματα και ρεύματα φϋρνουν ςτην παραλύα. Η ϊμμοσ αυτό προϋρχεται και μεταφϋρεται από τη λεκϊνη απορροόσ των ποταμών ό και από ιζόματα διαβρωμϋνων βρϊχων ό και υποθαλϊςςιων ςυςςωρεύςεων ϊμμου. Η περιοχό εύναι γνωςτό ωσ «Κρεμαςτϊ Νερϊ» Αμμοθύνεσ. Ένα ςυναρπαςτικό ςτοιχεύο του περιβϊλλοντοσ τησ Λόμνου εύναι οι αμμοθύνεσ, τισ οπούεσ ςυναντϊ κανεύσ ςτα βορειοδυτικϊ του νηςιού ςε απόςταςη 3 χιλιομϋτρων από το χωριό Κατϊλακκοσ. Πρόκειται για αμμώδη ϋκταςη που οι ντόπιοι αποκαλούν «Παχιϋσ Αμμουδιϋσ». Η πρόςβαςη ς' αυτό γύνεται μόνο από την παραλύα Γομϊτι, με κατεύθυνςη νοτιοδυτικϊ. Σο θϋαμα εύναι εντυπωςιακό καθώσ το δαςϊκι με τισ αγριελιϋσ Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 10

11 διαδϋχεται απότομα ϋνα τοπύο με αςτιβιϋσ, αςφόδελουσ και αμμοθύνεσ με ψιλό κοκκινωπό ϊμμο, μύα μικρογραφύα ερόμου ςτο Αιγαύο. Γεωλογικοί ςχηματιςμοί ςτην περιοχή του Υαρακλού τη βόρεια πλευρϊ του νηςιού, δύπλα ςτη θϊλαςςα, βρύςκεται το Υαρακλό, μύα περιοχό ςπϊνιασ φυςικόσ ομορφιϊσ που χαρακτηρύζεται από τα υπϋροχα ηφαιςτειογενό μορφώματα, τουσ γραφικούσ ορμύςκουσ και τα αλλόκοτα ςχόματα των βρϊχων. Η περιοχό πρϋπει να ενταχθεύ ςτο δύκτυο NATURA 2000 για την προςταςύα των οικοτόπων και να οριςτούν οι τοποθεςύεσ των γεωλογικών ςχηματιςμών ωσ προςτατευόμενεσ από τη ύμβαςη για την Προςταςύα τησ Παγκόςμιασ Πολιτιςτικόσ και Υυςικόσ Κληρονομιϊσ. Η αναγνώριςη τησ αξύασ και η ανϊδειξη αυτών των τοποθεςιών, θα αποτελϋςει επύςησ ευκαιρύα για την τουριςτικό ανϊπτυξη τησ περιοχόσ, αλλϊ και για την τόνωςη του τουριςμού ςε ολόκληρο το νηςύ. Απολιθωμένο Δάςοσ τησ Λήμνου Η ηφαιςτειακό δραςτηριότητα ςτη Λόμνο αποτελεύ τμόμα τησ ηφαιςτειακόσ δραςτηριότητασ τησ ευρύτερησ περιοχόσ του Βορειανατολικού Αιγαύου. Η ϋντονη ηφαιςτειακό δραςτηριότητα ςυνδϋεται με την παρουςύα μεγϊλου αριθμού φυτικών απολιθωμϊτων που ςυνιςτούν το Απολιθωμϋνο Δϊςοσ τησ Λόμνου, ϋνα ςπϊνιο γεωλογικό μνημεύο. Κυριότερεσ εμφανύςεισ απολιθωμϋνων δϋνδρων βρύςκονται ςτισ περιοχϋσ Μούδροσ, Θεργϊνι, Παραδύςι, Ρομανό, Βϊροσ, Ρουςςοπούλι, Πορτιανό, Κοντιϊσ κ.α. τισ περιςςότερεσ εμφανύςεισ πρόκειται για κατακεύμενουσ κορμούσ και πρϋμνα που φιλοξενούνται μϋςα ςε ηφαιςτειακόσ προϋλευςησ πυροκλαςτικϋσ ροϋσ. Τπολειμματικό δάςοσ Βελανιδιών ςτην Ανατολική Λήμνο Οι βελανιδιϋσ αποτελούςαν αναπόςπαςτο κομμϊτι τησ ανατολικόσ Λόμνου. Από τα αρχαύα μϋχρι και τα μεςαιωνικϊ χρόνια γινόταν εκμετϊλλευςη των βελανιδιών από τουσ κατούκουσ τησ περιοχόσ. Αυτϊ χρηςιμοποιούνταν για την επεξεργαςύα των δερμϊτων (βυρςοδεψύα). Η ανϊπτυξη δρϊςεων για τη φροντύδα του υπολειμματικού δϊςουσ βελανιδιϊσ ςτην Ανατολικό Λόμνο κρύνεται αναγκαύα. Περιοχή Αγίου ώζοντοσ Η ςυγκεκριμϋνη περιοχό παρουςιϊζει ιδιαύτερο πολιτιςτικό ενδιαφϋρον με τουσ δύο πύργουσ τησ Υιςύνησ οι οπούοι ϋχουν κηρυχθεύ ωσ μνημεύο από την 14 η Εφορεύα Βυζαντινών Αρχαιοτότων αλλϊ και τησ γειτνύαςόσ του με τον αρχαιολογικό χώρο τησ Πολιόχνησ, αναδεικνύοντασ την περιοχό ωσ ςημαντικό πολιτιςμικό προοριςμό αποκλεύοντασ παρεμβϊςεισ που θα αλλοιώςουν το τοπύο τησ περιοχόσ Μελϋτη εφαρμογόσ του χωροταξικού πλαιςύου για τισ ΑΠΕ τησ ΡΑΕ (Πηγό: Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 11

12 υςτηματικό μελϋτη εφαρμογόσ του χωροταξικού πλαιςύου για τισ ΑΠΕ, ϋχει πραγματοποιηθεύ για λογαριαςμό τησ ΡΑΕ, από το Εργαςτόριο Πολεοδομικού και Φωροταξικού χεδιαςμού του Πανεπιςτημύου Θεςςαλύασ, με επιςτημονικό υπεύθυνο τον καθηγητό Δημότρη Οικονόμου. τη μελϋτη αυτό με τύτλο την «Εκτύμηςη τησ φϋρουςασ ικανότητασ μη διαςυνδεδεμϋνων νηςιών για την ανϊπτυξη αιολικών ςταθμών με την εφαρμογό του Ειδικού Πλαιςύου Φωροταξικού χεδιαςμού για τισ ΑΠΕ» ( γύνεται μια προκαταρκτικό διερεύνηςη των δυνατοτότων αξιοπούηςησ του αιολικού δυναμικού 37 επιλεγμϋνων μη διαςυνδεδεμϋνων νηςιών του Αιγαύου για την παραγωγό ηλεκτρικόσ ενϋργειασ μϋςω αιολικών ςταθμών, λαμβανομϋνων υπόψη των διατϊξεων του Ειδικού Πλαιςύου Φωροταξικού χεδιαςμού και Αειφόρου Ανϊπτυξησ για τισ ΑΠΕ (ΕΠ- ΑΠΕ). Σρεύσ εύναι οι βαςικού ϊξονεσ αυτού του ϋργου: - Προςδιοριςμόσ, ανϊ νηςύ, περιοχών όπου καταρχόν επιτρϋπεται, με βϊςη το Ειδικό Πλαύςιο, η χωροθϋτηςη αιολικών πϊρκων. Τπολογιςμόσ του μϋγιςτου επιτρεπόμενου ποςοςτού κϊλυψησ εδαφών από αιολικϋσ εγκαταςτϊςεισ (ςύμφωνα με το ϊρθρο 8 του ΕΠ-ΑΠΕ που αναφϋρεται ςτην μϋγιςτη πυκνότητα με βϊςη την ϋκταςη του νηςιού). Επύςησ λαμβϊνονται υπόψη περιοριςμού χωροθϋτηςησ αιολικών πϊρκων που τυχόν απορρϋουν από τα όδη εγκεκριμϋνα Γενικό, Περιφερειακϊ, και Ειδικϊ Φωροταξικϊ Πλαύςια και τον υποκεύμενο ςχεδιαςμό χρόςεων γησ (ΖΟΕ, ΕΠΜ...), ενώ επικουρικϊ λαμβϊνονται υπόψη και τα υπό ϋγκριςη Ειδικϊ Πλαύςια Φωροταξικού χεδιαςμού και Αειφόρου Ανϊπτυξησ Σουριςμού και Βιομηχανύασ. - Εκτύμηςη μϋγιςτου δυναμικού ηλεκτροπαραγωγόσ από αιολικό ενϋργεια, ανϊ νηςύ, με βϊςη τα τμόματα ςτα οπούα εύναι αποδεκτό η χωροθϋτηςη αιολικών πϊρκων και το μϋγιςτο επιτρεπόμενο ποςοςτό κϊλυψησ εδαφών και το υφιςτϊμενο εκμεταλλεύςιμο αιολικό δυναμικό ςτα μη αποκλειόμενα τμόματα (με βϊςη τα ςτοιχεύα του ΚΑΠΕ). Η εκτύμηςη αυτό ϋγινε για τρύα βαςικϊ ςενϊρια μεγϋθουσ ανεμογεννητριών, 1 MW, 2 MW και 3 MW. την παραμετρικό αυτό διερεύνηςη πραγμαοποιόθηκε η χωροθϋτηςη του μϋγιςτου δυνατού πλόθουσ ανεμογεννητριών (για κϊθε ςενϊριο μεγϋθουσ), με βϊςη τουσ κανόνεσ τησ τεχνικόσ και τησ επιςτόμησ για τη χωροθϋτηςη αιολικών ςταθμών. - υνολικό αξιολόγηςη, και προτϊςεισ ςτρατηγικόσ (τόςο για το δύκτυο διαςύνδεςησ μεταξύ επιμϋρουσ νηςιών και με την ηπειρωτικό χώρα, όςο και για ςυμπληρωματικϊ ζητόματα, όπωσ πχ. τυχόν ςκόπιμεσ μελλοντικϋσ τροποποιόςεισ του Ειδικού Πλαιςύου για τισ ΑΠΕ ό του υπόλοιπου θεςμικού και ςχεδιαςτικού πλαιςύου χωροταξικού, πολεοδομικού ό περιβαλλοντικού--που περιλαμβϊνει διατϊξεισ που επηρεϊζουν τη χωροθϋτηςη των αιολικών πϊρκων, τυχόν ςκόπιμεσ υποςτηρικτικϋσ μελϋτεσ κλπ.). Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 12

13 χόμα. Περιοχό εφαρμογόσ (37 νηςιϊ) 1.6. ημαντικϊ χωροταξικϊ ζητόματα Κατϊθεςη προτϊςεων από το Ενεργειακό Γραφεύο Αιγαύου Αποςαφήνιςη και εξειδίκευςη του καθεςτώτοσ χ ροθέτηςησ τ ν ΑΠΕ και ειδικά τ ν αιολικών Αν και τα ε ργα Α.Π.Ε. μπορει να χαρακτηριςθου ν κατ αρχη ν ωσ δραςτηριο τητεσ φιλικε σ προσ το περιβα λλον, εν του τοισ δεν ςτερου νται παντελωσ επιπτωςεων ςε αυτο. Οι επιπτωςεισ αυτε σ διαφοροποιου νται ανα λογα με το ει δοσ τησ εκα ςτοτε χρηςιμοποιου μενησ τεχνολογι ασ Α.Π.Ε. (αιολικη, υδροηλεκτρικη, γεωθερμικη, ηλιακη ενε ργεια κλπ.), ενω μπορει να εκτει νονται το ςο ςτο ανθρωπογενε σ (πο λεισ, οικιςμου σ και εν γε νει οικιςτικε σ περιοχε σ) ο ςο και ςτο φυςικο περιβα λλον (τοπι ο, χλωρι δα και πανι δα, κλπ.) των περιοχων εγκατα ςταςησ, καθωσ και ςτισ γειτνια ζουςεσ παραγωγικε σ δραςτηριο τητεσ (τουριςμο, γεωργι α κλπ.). Για την προ ληψη, την α μβλυνςη και την αποτροπη των επιπτωςεων αυτων απαιτει ται η εξειδι κευςη των κανο νων χωροθε τηςησ των ε ργων Α.Π.Ε., ωςτε αφενο σ να μειωθου ν οι αβεβαιο τητεσ και οι ςυγκρου ςεισ χρη ςεων γησ που ςυχνα αναφυ ονται επι του πεδι ου και αφετε ρου να ικανοποιηθου ν οι ευρυ τερεσ ανα γκεσ προςταςι ασ του περιβα λλοντοσ και η αειφο ροσ ανα πτυξη των περιοχων υποδοχη σ τουσ. Ειδικο τερα ο μωσ ςτα νηςια, θα πρε πει να ληφθου ν υπο ψη οι τοπικε σ (γεωγραφικε σ, κοινωνικε σ, οικονομικε σ) ιδιαιτερο τητεσ και Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 13

14 να γι νουν οι κατα λληλεσ προςαρμογε σ: ει τε εξειδικευ οντασ το γενικο ρυθμιςτικο πλαι ςιο, ει τε επιςτρατευ οντασ αν χρειαςτει νε α ρυθμιςτικα εργαλει α ο πωσ τα Περιφερειακα Πα ρκα του ν. 3937/2011 για την Διατη ρηςη τησ Βιοποικιλο τητασ Επομϋνωσ, η πλόρησ γνώςη των εργαλεύων χωροθϋτηςησ αποτελεύ απαραι τητο εφο διο για την γνωμοδο τηςη/ε κδοςη απο φαςησ απο κεντρικε σ η περιφερειακε σ κρατικε σ δομε σ του κρα τουσ που εμπλε κονται ςτην αδειοδοτικη διαδικαςι α, ο πωσ οι Περιφε ρειεσ, το ΤΠΕΚΑ, η ΡΑΕ, ο ΔΕΔΔΗΕ κ.α ο Ειδικό Χ ροταξικό Σχέδιο τ ν ΑΠΕ ςε ςχέςη με τα λοιπά χ ροταξικά ςχέδια το Ειδικο Φωροταξικο χε διο των ΑΠΕ ορι ζεται ο τι το ςο τα υφιςτα μενα ο ςο και τα εν εξελι ξει και μελλοντικα τοπικα χωροταξικα ςχε δια θα πρε πει να εναρμονιςτου ν με τισ κατευθυ νςεισ και τουσ περιοριςμου σ των γενικων και ειδικων χωροταξικων ςχεδι ων. τα νηςια ςτα οποι α εφαρμο ζεται θεςμοθετημε νοσ ςχεδιαςμο σ (χε δια Φωρικη σ και Οικιςτικη σ Οργα νωςησ Ανοιχτη σ Πο λησ ΦΟΟΑΠ-, Γενικο Πολεοδομικο χε διο ΓΠ-, Ζωνεσ Οικιςτικου Ελε γχου ΖΟΕ κλπ.) και ο που καταγρα φεται ζη τηςη εγκατα ςταςησ μονα δων πρα ςινησ ενε ργειασ, ει ναι αναγκαι α μια πιο λεπτομερη σ αξιολο γηςη των χαρακτηριςμε νων χρη ςεων γησ, ωςτε: να εξευρεθου ν ςυγκεκριμε νεσ περιοχε σ εγκατα ςταςησ, αναγκαι εσ για την επι τευξη των εθνικων ςτο χων να εξακριβωθει ο βαθμο σ ςυμβατο τητασ των επιλεγμε νων ζωνων, με βαςικο κριτη ριο οι πιθανε σ αλλαγε σ ςτισ θεςμοθετημε νεσ χρη ςεισ να μην αντιςτρατευ ονται βαςικε σ κατευθυ νςεισ των θεςμοθετημε νων ςχεδι ων, επιβα λλοντασ ε τςι μερικη μο νον και η ςςονοσ ςημαςι ασ τροποποι ηςη τουσ. Λο γω του ο τι οι περιοχε σ προςταςι ασ με θεςμοθε τηςη (προεδρικα διατα γματα) και με διαχει ριςη (φορει σ διαχει ριςησ) δεν ε χουν προχωρη ςει, το πλαι ςιο αυτο παραμε νει ςυνη θωσ ανενεργο διαιωνι ζοντασ μια κατα ςταςη αςα φειασ μεταξυ των κοινωνικων ομα δων, η οποι α λειτουργει αρνητικα λο γω του ο τι εκβια ζει παρεμβα ςεισ εν ο ψει ρυθμι ςεων με α γνωςτο χαρακτη ρα και περιεχο μενο Σα τοπικϊ χωροταξικϊ ςχϋδια (ΦΟΟΑΠ, ΓΠ) αποτελου ν το βαςικο εργαλει ο για τον καθοριςμο χρη ςεων γησ ςε τοπικο επι πεδο (π.χ. δημοτικο ). Σα ςχε δια αυτα θα πρε πει να εναρμονι ζονται με τουσ υπερκει μενουσ νο μουσ (π.χ. ΕΠ-ΑΠΕ) και να εξειδικευ ουν τισ κατευθυ νςεισ τουσ. Σα τοπικα χωροταξικα ςχε δια μπορου ν να διαφοροποιηθου ν απο τα ο ςα ορι ζουν οι υπερκει μενοι νο μοι π.χ. για το με γεθοσ και τη χωροθε τηςη ενο σ αιολικου πα ρκου - ςε μικρο ο μωσ βαθμο και υ ςτερα απο επιςτημονικη τεκμηρι ωςη. ε κα θε ο μωσ περι πτωςη απαιτει ται η ε γκριςη τουσ απο την εποπτευ ουςα αρχη (Περιφε ρεια) η οποι α και τελικωσ αποφαςι ζει. Για την εκτι μηςη των περιβαλλοντικων επιπτωςεων απο την εγκατα ςταςη ΑΠΕ και για την τεκμηρι ωςη των πιθανων ενςτα ςεων εναλλακτικων λυ ςεων αρχιτεκτονικη σ τοπι ου κλπ τα τοπικα χωροταξικα μπορου ν να χρηςιμοποιου ν την τρατηγικη Περιβαλλοντικη Εκτι μηςη (.Π.Ε.). Με την υπ αριθμ. ΤΠΕΦΩΔΕ/ΕΤΠΕ/οικ / ΚΤΑ (ΥΕΚ 1225 Β / ), μεταφε ρθηκε η οδηγι α ΠΕ ςτο εςωτερικο δι καιο. Η ΠΕ πραγματοποιει ται πριν απο την ε γκριςη ενο σ ςχεδι ου η προγρα μματοσ η την ε ναρξη τησ ςχετικη σ νομοθετικη σ διαδικαςι ασ, για ςχε δια η προγρα μματα εθνικου, περιφερειακου, νομαρχιακου η τοπικου χαρακτη ρα τα οποι α ενδε χεται να ε χουν ςημαντικε σ επιπτωςεισ ςτο περιβα λλον ε ο,τι αφορα ειδικο τερα τον χωροταξικο και πολεοδομικο ςχεδιαςμο, ςυ μφωνα με την ΚΤΑ, ςε διαδικαςι α ΠΕ, υπα γεται υποχρεωτικα η ςυντριπτικη πλειονο τητα των χωροταξικων και πολεοδομικων ςχεδι ων που προβλε πονται απο τουσ ν. 2742/1999 και 2508/1997 και ςυγκεκριμε να τα Ειδικα και Περιφερειακα Πλαι ςια Φωροταξικου χεδιαςμου, τα Ρυθμιςτικα χε δια και τα ΓΠ και τα ΦΟΟΑΠ (αλλα ο χι οι πολεοδομικε σ μελε τεσ επε κταςησ- αναθεωρηςησ και τα λοιπα πολεοδομικα Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 14

15 ςχε δια, ο πωσ αυτα του ν.δ. του 1923). ε διαδικαςι α ΠΕ υπα γονται επι ςησ δια φορεσ κατηγορι εσ παραγωγικων ζωνων που προβλε πονται απο την ιςχυ ουςα νομοθεςι α, ο πωσ οι ΠΟΑΠΔ, οι ΠΟΣΑ και οι ΠΕΡΠΟ (αλλα ο χι οι ΒΕΠΕ) καθωσ και οι ΠΕΦΠ και τα ΟΑΠ του ν. 2742/1999. Ωσ εκ του του, ΠΕ απαιτει ται και για την ολοκλη ρωςη τησ διαδικαςι ασ των εκπονου μενων ΦΟΟΑΠ και η οποι α ΠΕ θα μπορου ςε επιπλε ον να περιλαμβα νει και τισ επιπτωςεισ απο την εγκατα ςταςη ανεμογεννητριων, εναλλακτικα ςενα ρια, καθωσ και εκτιμη ςεισ για τισ επιπτωςεισ ςτο τοπι ο η την αποφυγη των επιπτωςεων αυτων Διας νδεςη τ ν ηςιών του Αιγαίου μεταξ τουσ και με το πειρ τικό Σ ςτημα Οι διαςυνδε ςεισ μεταξυ των νηςιων και η διαςυνδε ςεισ νηςιων με το ηπειρωτικο δι κτυο αποτελου ν επι ςησ ςτρατηγικο με ροσ του ςχεδιαςμου για την ανα πτυξη των ΑΠΕ ο χι μο νο ςτα νηςια, αλλα ςε επι πεδο εθνικο, καθωσ ςχετι ζονται απο λυτα με την ενεργειακη αςφα λεια των νηςιων και με τισ υποδομε σ για την επι τευξη των εθνικων ςτο χων. Η ηλεκτρικη διαςυ νδεςη των νηςιων με το ηπειρωτικο ςυ ςτημα αποτελει πα γιο ςτο χο δεκαετιων με ςκοπο την ελαχιςτοποι ηςη τησ χρη ςησ πετρελαι ου για την ηλεκτροδο τηςη των νηςιων και τη με γιςτη δυνατη αξιοποι ηςη του δυναμικου των ΑΠΕ των νηςιων. Οι επεκτα ςεισ του υςτη ματοσ ςτισ Κυκλα δεσ, ςτα Δωδεκα νηςα, ςτην Κρη τη και ςτα νηςια του Βορει ου Αιγαι ου ει ναι οικονομικα και τεχνικα εφικτε σ και ςχεδια ζεται η υλοποι ηςη τουσ ε τςι ωςτε να ςυνδεθει το ςυ νολο των νηςιων με πολλαπλα οικονομικα και περιβαλλοντικα οφε λη για την εθνικη και την τοπικη οικονομι α. Για την υλοποι ηςη αυτων των ε ργων, απαιτει ται να λυθου ν ζητη ματα τεχνικα, χρηματοδοτικα, γραφειοκρατικα, ακο μα και ζητη ματα κοινωνικη σ αποδοχη σ.. Η γνωςη τησ προο δου των ε ργων διαςυ νδεςησ αποτελει απαραι τητη ςυνιςτωςα για την εκτι μηςη των δυνατοτη των ανα πτυξησ ΑΠΕ ςτα νηςια με εξαγωγη τησ πλεονα ζουςασ ηλεκτρικη σ ενε ργειασ Ανάπτυξη αιολικήσ ενέργειασ ςε προςτατευόμενεσ περιοχέσ και περιοχέσ του δικτ ου και εκπόνηςη μελετών δράςε ν ςτισ εν λόγ περιοχέσ (π.χ προγράμματα LIFE). Μολονο τι η αιολικη ενε ργεια δεν απειλει εν γε νει την α γρια πανι δα και χλωρι δα, η α τοπη χωροθε τηςη η ο α ςτοχοσ ςχεδιαςμο σ αιολικων πα ρκων ει ναι δυνατο ν να ε χουν δυςμενει σ επιπτωςεισ ςε ευπαθη ει δη και ενδιαιτη ματα. Για τον λο γο αυτο, η Ευρωπαι κη Επιτροπη δημοςι ευςε κατευθυντη ριεσ γραμμε σ για την ανα πτυξη τησ αιολικη σ ενε ργειασ ςε προςτατευο μενεσ φυςικε σ περιοχε σ. Αυτε σ οι κατευθυντη ριεσ γραμμε σ ιςχυ ουν για το δι κτυο N tur 2000, το οποι ο αποτελει τον ακρογωνιαι ο λι θο τησ πολιτικη σ για τη βιοποικιλο τητα και ςημαντικο εργαλει ο ςτο πλαι ςιο των προςπαθειων τησ ΕΕ για την αναχαι τιςη και την αντιςτροφη τησ απωλειασ τησ βιοποικιλο τητασ ε ωσ το 2020 (το πλη ρεσ κει μενο ει ναι διαθε ςιμο ςτη διευ θυνςη wind _farms.pdf) Βαςικη θε ςη τησ Επιτροπη σ ει ναι ο τι το δι κτυο N tur 2000 δεν ει ναι ςυ ςτημα αυςτηρα προςτατευο μενων βιοτο πων ο που απαγορευ εται κα θε ει δουσ ανθρωπινη δραςτηριο τητα. Αντι θετα, μπορει να περιλαμβα νει δραςτηριο τητεσ ο πωσ η ανα πτυξη ΑΠΕ, υπο τον ο ρο ο τι θα γι νουν ςοβαρε σ μελε τεσ επιπτωςεων και αξιολο γηςη εναλλακτικων λυ ςεων. Με αυτε σ τισ νε εσ κατευθυντη ριεσ γραμμε σ παρε χεται ςτα κρα τη με λη και τη βιομηχανι α ςαφη νεια για την ανα ληψη δραςτηριοτη των ανα πτυξησ τησ αιολικη σ ενε ργειασ που να ςυνα δουν με τισ απαιτη ςεισ Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 15

16 του δικτυ ου N tur Δεν προ κειται για αλλαγη τησ νομοθεςι ασ η τησ πολιτικη σ, αλλα απλωσ για καθοδη γηςη ςχετικα με την ιςχυ ουςα νομοθεςι α. κοπο σ μασ ει ναι να διαςφαλι ςουμε ο τι θα επιτευχθου ν οι ςτο χοι μασ για τισ ανανεωςιμεσ πηγε σ ενε ργειασ, τηρωντασ παρα λληλα τη νομοθεςι α τησ ΕΕ για την προςταςι α των ειδων α γριασ πανι δασ και χλωρι δασ. τισ κατευθυντη ριεσ γραμμε σ για την ανα πτυξη τησ αιολικη σ ενε ργειασ και τησ διατη ρηςησ τησ βιοποικιλο τητασ ςε προςτατευο μενεσ περιοχε σ, υπογραμμι ζεται η ανα γκη για αξιολο γηςη των νε ων αναπτυξιακων ε ργων. Ειδικο τερα, ςτισ κατευθυντη ριεσ γραμμε σ περιλαμβα νονται παραδει γματα βε λτιςτων πρακτικων και υποδεικνυ ονται τρο ποι ανα πτυξησ ε ργων αιολικη σ ενε ργειασ με τουσ οποι ουσ ει ναι δυνατο ν να αποφευχθει η καταςτροφη τησ φυ ςησ ςε ευαι ςθητεσ περιοχε σ. Ο ςτρατηγικο σ ςχεδιαςμο σ των αναπτυξιακων ε ργων αιολικων πα ρκων ςε ευρει α γεωγραφικη κλι μακα αποτελει ε ναν απο τουσ αποτελεςματικο τερουσ τρο πουσ για να ελαχιςτοποιου νται οι επιπτωςεισ των αιολικων πα ρκων ςτην φυ ςη και την α γρια πανι δα και χλωρι δα απο τα πρωτα ςτα δια τησ διαδικαςι ασ ςχεδιαςμου. Με τον ςτρατηγικο ςχεδιαςμο δεν ςυγκροτει ται απλωσ πιο ολοκληρωμε νο πλαι ςιο ανα πτυξησ, αλλα περιορι ζεται και ο κι νδυνοσ να προκυ ψουν ςε μεταγενε ςτερα ςτα δια δυςκολι εσ και καθυςτερη ςεισ ςε επι πεδο μεμονωμε νων ε ργων Προςαρμογή τ ν χ ρικών ρυθμίςε ν ςτο ευρ τερο θεςμικό πλαίςιο χ ροθέτηςησ τ ν ΑΠΕ Για την εξευ ρεςη κατα λληλων θε ςεων εγκατα ςταςησ ενεργειακων δραςτηριοτη των (εγκαταςτα ςεισ αποθη κευςησ καυςι μων, ΑΠΕ, γραμμε σ μεταφορα σ κλπ.) θα πρε πει να εξεταςθου ν ςε κα θε περι πτωςη κριτη ρια αξιολο γηςησ καταλληλο τητασ θε ςεων, ο πωσ απο ςταςη απο : οικιςμου σ, τουριςτικε σ περιοχε σ, αρχαιολογικε σ περιοχε σ, περιοχε σ απο λυτησ προςταςι ασ τησ φυ ςησ, πυρη νεσ εθνικων δρυμων, αιςθητικα δα ςη κτλ. αλλα κυρι ωσ απο οικοτο πουσ προτεραιο τητασ ςημαντικε σ υποδομε σ (αεροδρο μια), αξιο λογεσ ακτε σ κτλ. Ειδικα ςτα νηςια ςτα οποι α εφαρμο ζεται θεςμοθετημε νοσ ςχεδιαςμο σ (χε δια Φωρικη σ και Οικιςτικη σ Οργα νωςησ Ανοιχτη σ Πο λησ ΦΟΟΑΠ-, Γενικο Πολεοδομικο χε διο ΓΠ-, Ζωνεσ Οικιςτικου Ελε γχου ΖΟΕ κλπ.) και ο που καταγρα φεται ζη τηςη εγκατα ςταςησ μονα δων πρα ςινησ ενε ργειασ, ει ναι αναγκαι α μια πιο λεπτομερη σ αξιολο γηςη των χαρακτηριςμε νων χρη ςεων γησ, ωςτε: - να εξευρεθου ν ςυγκεκριμε νεσ περιοχε σ εγκατα ςταςησ, αναγκαι εσ για την επι τευξη των εθνικων ςτο χων - να εξακριβωθει ο βαθμο σ ςυμβατο τητασ των επιλεγμε νων ζωνων, με βαςικο κριτη ριο οι πιθανε σ αλλαγε σ ςτισ θεςμοθετημε νεσ χρη ςεισ να μην αντιςτρατευ ονται βαςικε σ κατευθυ νςεισ των θεςμοθετημε νων ςχεδι ων, επιβα λλοντασ ε τςι μερικη μο νον και η ςςονοσ ςημαςι ασ τροποποι ηςη τουσ. Λο γω του ο τι οι περιοχε σ προςταςι ασ με θεςμοθε τηςη (προεδρικα διατα γματα) και με διαχει ριςη (φορει σ διαχει ριςησ) δεν ε χουν προχωρη ςει, το πλαι ςιο αυτο παραμε νει ςυνη θωσ ανενεργο διαιωνι ζοντασ μια κατα ςταςη αςα φειασ μεταξυ των κοινωνικων ομα δων, η οποι α λειτουργει αρνητικα λο γω του ο τι εκβια ζει παρεμβα ςεισ εν ο ψει ρυθμι ςεων με α γνωςτο χαρακτη ρα και περιεχο μενο. Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 16

17 Ενίςχυςη τησ αποδοχήσ τ ν ΑΠΕ από τισ τοπικέσ κοιν νίεσ Η γενικη ςτα ςη των κατοι κων και των ΟΣΑ των νηςιων απε ναντι ςτισ ΑΠΕ και ςτισ τεχνικε σ ΕΞΕ, ο ςον αφορα επεμβα ςεισ μικρη σ κλι μακασ, ει ναι μα λλον θετικη, χωρι σ να λει πουν ωςτο ςο αντιδρα ςεισ, αντιρρη ςεισ, διαφωνι εσ και ςκεπτικιςμο σ. Η ςτα ςη των τοπικων κοινωνιων αλλα ζει ςε γενικε σ γραμμε σ ο ςο μεγαλωνουν τα MW των δυνητικων εγκαταςτα ςεων ΑΠΕ. Η κυρι αρχη ςτα ςη των τοπικων κοινωνιων και των φορε ων τοπικη σ αυτοδιοι κηςησ ςυνοψι ζεται ωσ εξη σ: «Ναι ςτην εγκατα ςταςη ΑΠΕ, αλλα κυρι ωσ για ικανοποι ηςη των αναγκων του νηςιου η του δη μου και χωρι σ την οποιαδη ποτε επι πτωςη ςτα οικονομικα ςυμφε ροντα των κατοι κων, ςτισ ιδιοκτηςι εσ, ςτον τουριςμο, ςτην αιςθητικη και ςτο περιβα λλον.» ςον αφορα δυνητικε σ εγκαταςτα ςεισ ΑΠΕ μεγαλυ τερησ κλι μακασ, δηλαδη αιολικα πα ρκα η εγκαταςτα ςεισ εκμετα λλευςησ γεωθερμι ασ υψηλη σ ενθαλπι ασ για ηλεκτροπαραγωγη η ςτα ςη αρκετων τοπικων κοινοτη των ει ναι επιφυλακτικη (ςε κα ποιεσ περιπτωςεισ ακραι α αρνητικη ). Οι αιτι εσ (εξαιρουμε νησ τησ περι πτωςησ των υπερβολικα μεγα λων Α/Π) οφει λονται ςυχνα ςτην ε λλειψη ενημε ρωςησ και εξοικει ωςησ των κοινωνιων με τισ Α/Γ. Σο κυρι αρχο ζη τημα του μεγε θουσ του Α/Π που θα μπορου ςε να εγκαταςταθει ςε ε να νηςι με την μικρο τερη δυνατη επε μβαςη ςτο τοπι ο, μπορει να προςεγγιςτει με δια φορουσ επιςτημονικου σ και αποτελεςματικου σ τρο πουσ, ο πωσ ει ναι η αρχιτεκτονικη τοπι ου, ςε ςυνδυαςμο με μελε τη διαφο ρων πιθανων ςεναρι ων εγκατα ςταςησ. Παρο λα αυτα υπα ρχουν και τοπικε σ κοινωνι εσ η ΟΣΑ που παρουςια ζονται πιο θετικε σ, ακο μα και ςε μεγα λα Α/Π. Σε τοιεσ περιπτωςεισ ει ναι αυτε σ που ει τε ε χουν ενημερωθει ςωςτα, ει τε ε χουν εξοικειωθει με τισ Α/Γ, ει τε δεν βαςι ζονται κυρι ωσ ςτον τουριςμο για την ανα πτυξη τουσ, οπο τε φοβου νται λιγο τερο τυχο ν επιπτωςεισ ςτον τομε α αυτο. Ένασ ακο μα ςημαντικο σ λο γοσ για τον οποι ο αντιδρου ν οι τοπικε σ κοινωνι εσ των νηςιων, αλλα και τησ ηπειρωτικη σ Ελλα δασ, ςτα ε ργα ΑΠΕ, και ειδικο τερα ςτην ανε γερςη Α/Π, ει ναι η καχυποψι α προσ τουσ ιδιωτεσ επενδυτε σ και η κακη εμπειρι α απο αποτυχημε νεσ εφαρμογε σ. Ωςτο ςο, μια πρακτικη για την κα μψη αυτη σ τησ αρνητικη σ ςτα ςησ, που ε χει η δη αποδειχτει ο τι ε χει αποτελε ςματα ςε α λλεσ χωρεσ, ει ναι να ςυμπεριλα βουν οι επενδυτε σ ωσ μετο χουσ και τουσ κατοι κουσ μια περιοχη σ, ωςτε να υπα ρξει και ε να επιπλε ον κι νητρο, πε ρα απο το αντιςταθμιςτικο ο φελοσ για τουσ Δη μουσ που φιλοξενου ν Α/Π και ε χει η δη οριςτει ωσ 3 των εςο δων. Πε ραν ο μωσ των περιβαλλοντικων αιτια ςεων, οι αντιδρα ςεισ υποκρυ πτουν και α λλα λιγο τερο προφανη αι τια: - Ανταγωνιςτικα ςυμφε ροντα (τα οποι α διαμορφωνουν «κοινη γνωμη») - υ γκρουςη χρη ςεων γησ (π.χ. προςδοκι εσ για τουριςτικη ανα πτυξη η οικιςτικη επε κταςη περιοχων που προορι ζονται για οχλου ςεσ δραςτηριο τητεσ) - Πολιτικε σ μεθοδευ ςεισ απο αντι παλεσ πολιτικε σ παρατα ξεισ υχνα το επιχει ρημα ει ναι να καλυφθου ν ενεργειακα μο νον οι ςτενα εννοου μενεσ τοπικε σ ανα γκεσ. Αυτο φυςικα δημιουργει προβλη ματα ςτην επι τευξη των εθνικων ςτο χων, και παραβλε πει τα πολλαπλα πλεονεκτη ματα που μπορει να προκυ ψουν απο τισ ΑΕΠ ςτο τοπικο επι πεδο. Η ιςοςτα θμιςη των εθνικων και των τοπικων προτεραιοτη των επιβα λλεται να ει ναι και το ςημει ο αφετηρι ασ μιασ νε ασ προςε γγιςησ, ο που η κοινη γνωμη θα πρε πει να γι νει ςυ μμαχοσ του νε ου ενεργειακου ςχεδιαςμου ςτα νηςια. Η αποδοχη και ςυναι νεςη των τοπικων κοινωνιων πρου ποθε τει: - ςυςτηματικη ενημε ρωςη και δια λογο, τουλα χιςτον εκει ο που υπα ρχουν ωριμεσ ςυνθη κεσ Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 17

18 - προτροπη για ουςιαςτικη ςυμμετοχη των ΟΣΑ ςτη διαδικαςι α ςχεδιαςμου με εφαρμογη του Φωροταξικου ςτισ πραγματικε σ ςυνθη κεσ του νηςιου, εναρμο νιςη των ΦΟΟΑΠ, ΓΠ κτλ., - διερευ νηςη εναλλακτικων ςεναρι ων χωροθε τηςησ με εκτι μηςη επιπτωςεων και ωφελειων - διερευ νηςη δυνατοτη των ςυμμετοχη σ τησ τοπικη σ κοινωνι ασ και των ΟΣΑ ςτα επιχειρηςιακα ςχη ματα, κατα το προ τυπο πολλων Ευρωπαι κων χωρων - παροχη ανταποδοτικων ωφελειων για την περιοχη χωροθε τηςησ, ωςτε να υπα ρξουν θετικε σ οικονομι εσ για την τοπικη κοινωνι α και ιδιαι τερα του ΟΣΑ ο που θα γι νει η τελικη χωροθε τηςη Επίτευξη τ ν εθνικών και οινοτικών ςτόχ ν για την μεί ςη τ ν εκπομπών Η ανα πτυξη των Α.Π.Ε. αποτελει βαςικη προτεραιο τητα τησ Ευρωπαι κη σ Ένωςησ, με ςτο χο την προςταςι α του περιβα λλοντοσ και την αςφα λεια του ενεργειακου εφοδιαςμου. υγκεκριμε να, με βα ςη την οδηγι α 2001/77/ΕΚ, ε χει τεθει ωσ ςτο χοσ, με χρι το 2010, το 22,1 τησ ςυνολικη σ κατανα λωςησ ηλεκτρικη σ ενε ργειασ ςτην Κοινο τητα να προε ρχεται απο Α.Π.Ε. Παραλλη λωσ, το υμβου λιο τησ Ευρωπαι κη σ Ένωςησ ςτισ 8/9 Μαρτι ου 2007 ε θεςε δεςμευτικο ςτο χο ςυνιςτα μενο ςε ι ςο προσ 20 μερι διο των ανανεωςιμων πηγων ενε ργειασ ςτη ςυνολικη ενεργειακη κατανα λωςη τησ Ευρωπαι κη σ Ένωςησ ε ωσ το Για την επι τευξη του απαιτει ται μαζικη ανα πτυξη και των τριων τομε ων εφαρμογων ανανεωςιμων πηγων ενε ργειασ: ηλεκτριςμου, βιοκαυςι μων, θε ρμανςησ και ψυ ξησ. Ο ςτο χοσ ςυνοδευ εται απο ε να ειδικο τερο ςτο χο για 10 τουλα χιςτον βιοκαυ ςιμα ςτη ςυνολικη κατανα λωςη καυςι μων μεταφορων με χρι το Επιπλε ον επαναλαμβα νεται ο ςτο χοσ για εξοικονο μηςη του 20 τησ ςυνολικη σ κατανα λωςησ πρωτογενου σ ενε ργειασ με χρι το Εφο ςον επιτευχθει, αυτο θα ςημαι νει ο τι, με χρι το 2020, η Ευρωπαι κη Ένωςη θα χρηςιμοποιει περι που 13 λιγο τερη ενε ργεια απ ο,τι ςη μερα, εξοικονομωντασ ετηςι ωσ 100 δισ ευρω και περι που 780 το νουσ CO2. Ειδικωσ για την Ελλα δα, με βα ςη τουσ εθνικου σ ςτο χουσ, ο πωσ αυτοι προςδιορι ζονται ςτον ν. 3468/2006, το ποςοςτο ςυμμετοχη σ των Α.Π.Ε. ςτην ακαθα ριςτη κατανα λωςη ηλεκτρικη σ ενε ργειασ τησ χωρασ πρε πει να ανε λθει, με χρι το 2010, ςε 20,1 και, με χρι το 2020, ςε 29 αντιςτοι χωσ. Για την επι τευξη των πιο πα νω ςτο χων, η Ελλα δα οφει λει να καθορι ςει με τρα υποςτη ριξησ των Α.Π.Ε. και α ρςησ των οποιωνδη ποτε εμποδι ων, μεριμνωντασ, μεταξυ α λλων, το ςο για την απλοποι ηςη των διαδικαςιων αδειοδο τηςη σ τουσ ο ςο και για την προςαρμογη του κανονιςτικου πλαιςι ου εγκατα ςταςη σ τουσ προσ τισ εθνικε σ νομοθετικε σ και κανονιςτικε σ διατα ξεισ που αφορου ν ςτον χωροταξικο ςχεδιαςμο και τισ χρη ςεισ γησ. Η επίλυςη επομένωσ των εκκρεμοτήτων ή αςαφειών τόςο ςε ό,τι αφορά την χωροθέτηςη, όςο και ςε ότι αφορά την πυκνότητα φέρουςα ικανότητα μέγεθοσ των εγκαταςτάςεων ΑΠΕ είναι απαραίτητοσ όροσ για την επίτευξη των ανωτέρω ςτόχων. 2. Φωροταξικϊ ζητόματα που ςχετύζονται με το δυναμικό και την τεχνολογύα 2.1. Αρχικόσ ςχεδιαςμόσ ϋργου Από την ςτιγμό που για μια περιοχό υπϊρχουν ενδεύξεισ ότι το αιολικό δυναμικό εύναι κατϊλληλο, ξεκινϊει η διαδικαςύα ςχεδιαςμού του αιολικού πϊρκου. Αυτό εύναι μια ουςιαςτικό διαδικαςύα που αποςκοπεύ να ςταθμύςει όλουσ τουσ περιοριςμούσ που εμπλϋκονται ςτην ανϊπτυξη του αιολικού Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 18

19 πϊρκου, ώςτε να προςδιορύςει το καλύτερο εφικτό και ευρϋωσ αποδεκτό μϋγεθοσ του πϊρκου. Περιοριςμού θϋτονται από: - Σην ικανότητα μεταφορϊσ του ηλεκτρικού δικτύου - Σο μϋγεθοσ και την διϊταξη τησ θϋςησ ςε ςχϋςη με το ρόδο του ανϋμου και τισ ελϊχιςτεσ αποςτϊςεισ ςτη διϊταξη των μηχανών κατϊ την κύρια κατεύθυνςη του ανϋμου. - Σην υφιςτϊμενη υποδομό (δρόμουσ, χωριϊ κλπ) και το κόςτοσ τησ απαιτούμενησ αναβϊθμιςησ. - Σουσ Περιβαλλοντικούσ περιοριςμούσ και χρόςησ γησ (προςτατευμϋνεσ περιοχϋσ, Δύκτυο N tur, περιοχϋσ ιδιαύτερου φυςικού κϊλλουσ, αρχαιολογικού-ιςτορικού χώροι κλπ) - Γειτνύαςη με κατοικημϋνεσ περιοχϋσ λόγω ακουςτικόσ και οπτικόσ όχληςησ - Φωροταξικού περιοριςμού Αυτού οι περιοριςμού, μπορεύ να μεταβϊλλονται με την πρόοδο των ςυζητόςεων και των διαπραγματεύςεων με τουσ διϊφορουσ εμπλεκόμενουσ φορεύσ. Δεδομϋνων των πιθανών περιοριςμών και του μεγϋθουσ τησ Ανεμογεννότριασ, μπορεύ ςτη ςυνϋχεια να γύνει μια αρχικό εκτύμηςη του μεγϋθουσ του πϊρκου που μπορεύ να αναπτυχθεύ. Σο μϋγεθοσ τησ Ανεμογεννότριασ μπορεύ να καθορύζεται από την αγορϊ και ποια μεγϋθη προτεύνονται από τουσ διϊφορουσ καταςκευαςτϋσ την ςυγκεκριμϋνη χρονικό περύοδο, αλλϊ και από τη δυνατότητα τησ υφιςτϊμενησ υποδομόσ τησ θϋςησ (πολύ μεγϊλεσ μηχανϋσ μπορεύ να εύναι τεχνικϊ αδύνατο ό οικονομικϊ αςύμφορο να μεταφερθούν ςε αρκετϋσ περιπτώςεισ). Η τελικό επιλογό ςυγκεκριμϋνου μοντϋλου θα γύνει μϊλλον ςε επόμενο ςτϊδιο μετϊ από ϋρευνα αγορϊσ. Καθώσ το αιολικό δυναμικό παραμϋνει η παρϊμετροσ κλειδύ που τελικϊ θα καθορύςει την οικονομικό βιώςιμότητα, αλλϊ και τα ϋξοδα που μπορεύ να αντϋξει ο επενδυτόσ για να πραγματοποιόςει την επϋνδυςη, εύναι αναγκαύο ςτη φϊςη του αρχικού ςχεδιαςμού να πραγματοποιηθούν μετρόςεισ ό να χρηςιμοποιηθούν υφιςτϊμενεσ μετρόςεισ από κοντινό περιοχό. Η γνώςη του αιολικού δυναμικού μιασ περιοχόσ εύναι αυτό που θα επιτρϋψει τη διεξαγωγό ςυζητόςεων, διαπραγματεύςεων και τη λόψη αποφϊςεων Λόψη ςηματικών αποφϊςεων ςχετικών με το ϋργο Ο προςδιοριςμόσ τησ διϊταξησ του αιολικού πϊρκου (micro-sitting) εξαρτϊται ςε μεγϊλο βαθμό από τη φύςη του ανϊγλυφου τησ τοπογραφύασ και το ρόδο του ανϋμου ςτην περιοχό. Εϊν οι ανεμογεννότριεσ τοποθετηθούν ςε απόςταςη μικρότερη από 5 διαμϋτρουσ ςε μύα κατεύθυνςη με ςημαντικό ςυχνότητα εμφϊνιςησ, εύναι πιθανό ότι μεγϊλεσ απώλειεσ λόγω αλληλεπύδραςησ ομόρρου θα ςυμβούν. ε περιοχϋσ με δεςπόζουςα κύρια κατεύθυνςη ανϋμου, ό περιοχϋσ με δύο αντύθετεσ κύριεσ κατευθύνςεισ ανϋμου (π.χ. Βόρειο-Ανατολικόσ και Νότιο-Δυτικόσ), προτεύνονται ςυνόθωσ μεγαλύτερεσ αποςτϊςεισ ςτην κύρια κατεύθυνςη του ανϋμου και περιςςότερο πυκνό χωροθϋτηςη κϊθετα ςτην κύρια κατεύθυνςη του ανϋμου. Πυκνότερη χωροθϋτηςη απαιτεύ την ϋγκριςη του καταςκευαςτό για να βεβαιωθεύ ότι η παρϋχουςα εγγύηςη εξακολουθεύ να ιςχύει, διότι πυκνότερη χωροθϋτηςη μπορεύ να ςημαύνει και μεγαλύτερη φόρτιςη των μηχανών για ςυγκεκριμϋνεσ κατευθύνςεισ ανϋμου με αποτϋλεςμα την μεύωςη του χρόνου ζωόσ τησ εγκατϊςταςησ. Η θϋςη εγκατϊςταςησ των αιολικών μηχανών και η διϊταξη τουσ αποτελεύ αντικεύμενο βελτιςτοπούηςησ με ςτόχο την ελαχιςτοπούηςη των αλληλεπιδρϊςεων, την μεγιςτοπούηςη τησ ενεργειακόσ παραγωγόσ του αιολικού πϊρκου, αλλϊ και την ελαχιςτοπούηςη τησ απαιτούμενησ Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 19

20 υποδομόσ (δρόμοι και εςωτερικό δύκτυο) και του λειτουργικού κόςτουσ. Βεβαύωσ η προτεραιότητα εύναι να μεγιςτοποιηθεύ η παραγόμενη ενϋργεια, καθώσ αυτό θεωρεύται περιςςότερο ςημαντικό ςε ςύγκριςη με το κόςτοσ των ϋργων υποδομόσ εντόσ του πϊρκου. Ο αναλυτικόσ λεπτομερεύσ ςχεδιαςμόσ ενόσ αιολικού πϊρκου ςυνόθωσ γύνεται με χρόςη διαφόρων ςχεδιαςτικών μοντϋλων (υπολογιςτικών εργαλεύων) που εύναι διαθϋςιμα ςτο εμπόριο. Μόλισ γύνει μια πρώτη εκτύμηςη του αιολικού δυναμικού, ςτόνεται το μοντϋλο που θα χρηςιμοποιηθεύ για την πρόλεξη τησ παραγόμενησ αιολικόσ ενϋργειασ από το πϊρκο και θα διαπραγματευτεύ όλα εκεύνα τα ζητόματα που ςχετύζονται με το κόςτοσ και τον ςχεδιαςμό του πϊρκου. Για μεγϊλα αιολικϊ πϊρκα, εύναι ςυνόθωσ δύςκολο να βρεθεύ η βϋλτιςτη λύςη χειρονακτικϊ. ε τϋτοιεσ περιπτώςεισ, χρηςιμοποιούνται ειδικού αλγόριθμοι βελτιςτοπούηςησ. Ακόμα και αύξηςη κατϊ 1 ςτην ενεργειακό παραγωγό να επιτευχθεύ με τη βελτύωςη τησ χωροθϋτηςησ αξύζει τον κόπο, αφού το όφελοσ θα εύναι για όλη τη διϊρκεια ζωόσ του ϋργου. ε πολλϋσ περιοχϋσ του κόςμου, η ανϊπτυξη τησ αιολικόσ ενϋργειασ ϋχει εγεύρει προβληματιςμούσ ςχετικϊ με την οπτικό όχληςη που δημιουργεύται. Για το λόγο αυτό ϋχουν αναπτυχθεύ εργαλεύα, ςτα οπούα ειςϊγοντασ τα δεδομϋνα τησ τοπογραφύασ (ανϊγλυφο) και τα δεδομϋνα του πϊρκου (χωροθϋτηςη, ύψοσ και χαρακτηριςτικϊ ανεμογεννητριών), γύνεται νοερό απεικόνιςη του πϊρκου. Έτςι μπορεύ να φανεύ από ποιεσ περιοχϋσ θα εύναι ορατό το αιολικό πϊρκο, αλλϊ και η ενςωμϊτωςη των ανεμογεννητριών ςε φωτογραφύεσ (φωτορεαλιςτικό απεικόνιςη). Αντύςτοιχα εργαλεύα μπορούν να δώςουν προβλϋψεισ για την ακουςτικό όχληςη και τη ςκύαςη που μπορεύ να προκαλϋςει η ανϊπτυξη ενόσ αιολικού πϊρκου. λα αυτϊ απαιτούνται όχι μόνο για αιςθητικούσ λόγουσ, αλλϊ και διαδικαςτικούσ καθώσ τϋτοιεσ αναλύςεισ απαιτούνται κατϊ την αδειοδοτικό διαδικαςύα και πρϋπει να ςυνοδεύουν την αύτηςη για την ανϊπτυξη αιολικού πϊρκου. Γενικϊ, ο ςχεδιαςμόσ ενόσ αιολικού πϊρκου εύναι η αναζότηςη τησ χρυςόσ τομόσ μεταξύ: - υψηλόσ ενϋργειασ, - προςβαςιμότητασ, - εύκολησ αδειοδότηςησ, - ςυμφωνύασ τησ τοπικόσ κοινωνύασ και - οικονομικόσ βιωςιμότητασ Η επύδραςη τησ μορφολογύασ του εδϊφουσ Η αξιολόγηςη τησ μορφολογύασ του εδϊφουσ ςε μύα τοποθεςύα και το πώσ επηρεϊζεται ο ϊνεμοσ από αυτό (ϋωσ υψόμετρο 200m) εύναι πολύ ςημαντικό και λαμβϊνεται υπόψη, ςτον ςχεδιαςμό, αλλϊ και ςτην αξιολόγηςη των μετρόςεων. ςο πιο κοντϊ βριςκόμαςτε ςτο ϋδαφοσ τόςο πιο πολύ το προφύλ τησ ταχύτητασ του ανϋμου επηρεϊζεται από την επιφϊνεια τησ Γησ. Η ανϊγκη να κατανοόςουμε πώσ ακριβώσ μεταβϊλλει το complex terr in την ταχύτητα του ανϋμου γύνεται ακόμη μεγαλύτερη ςε περιοχϋσ με ϋντονη μορφολογύα, όπωσ η Ελλϊδα. ύμφωνα με το πρότυπο IEC , με τον όρο complex terr in αναφερόμαςτε ςτο ϋδαφοσ γύρω από το ςημεύο λόψησ μετρόςεων το οπούο διαθϋτει ςημαντικϋσ διακυμϊνςεισ ςτην τοπογραφύα καθώσ και εμπόδια που μπορεύ να προκαλϋςουν παραμόρφωςη τησ ροόσ [55]. Μπορεύ να διαχωριςτεύ ςε δύο κατηγορύεσ [56]: Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 20

21 τα ςχόματα D και E όπου η κορυφογραμμό εύναι κούλη και κυρτό παρατηρούμε ότι προκαλούνται νϋεσ διαμορφώςεισ ςτην ροό του αϋρα. τη μεν κούλη η επιτϊχυνςη ενιςχύεται ςυγκεντρώνοντασ τον αϋρα, ςτη δε κυρτό μειώνεται εκτρϋποντϊσ τον. Σχήμα 3: Η ροι του αζρα ςε ςχζςθ με τον προςανατολιςμό τθσ κορυφογραμμισ Αμϋςωσ παρακϊτω παρατύθενται κϊθετεσ τομϋσ από διϊφορεσ κορυφογραμμϋσ και κατατϊςςονται ανϊλογα με την επιτϊχυνςη που δύνουν ςτη ροό του ανϋμου. Εύκολα παρατηρούμε πωσ όςο πιο επύπεδη εύναι η κορυφό μιασ κορυφογραμμόσ, τόςο μειώνεται η επιτϊχυνςη που προςδύδεται ςτη ροό. Η κατϊταξη αυτό ϋγινε με βϊςη αποτελϋςματα πειραμϊτων ςε εργαςτόρια με προςομούωςη. Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 22

22 Από πειρϊματα που ϋχουν πραγματοποιηθεύ ςε μια κοιλϊδα που περικλεύεται από μακρόςτενεσ κορυφογραμμϋσ, προκύπτει το προφύλ ανϋμου που απεικονύζει το χόμα 10. Βλϋπουμε ότι η μϋγιςτη ταχύτητα εμφανύζεται ςτο κατώτερο ϊκρο τησ κοιλϊδασ, ςτο κϋντρο τησ και ςε ύψοσ περύπου ύςο με τα 2/3 του ύψουσ των κορυφογραμμών που την περικλεύουν. Σϋλοσ, αναφϋρουμε πωσ ςτο κϊτω μιςό του προφύλ τησ ταχύτητασ, ςυχνϊ εμφανύζεται τύρβη ενώ το προφύλ του ανϋμου εύναι πιο ομαλό τισ νυχτερινϋσ ώρεσ καθώσ δεν υπϊρχει η θερμότητα που παρϊγεται από τον όλιο. Σχήμα 10: Κάκετο προφίλ ταχφτθτασ κοιλάδεσ που περικλείεται από κορυφογραμμζσ. Σο δεύτερο εύδοσ εμφανύζεται, όταν μϋτριοι ϋωσ ιςχυρού ϊνεμοι εύναι παρϊλληλοι με την κοιλϊδα ό ςχηματύζουν γωνύα ϋωσ 35 ο. ε αυτόν την περύπτωςη η ροό του ανϋμου μπορεύ να επιταχυνθεύ. Ακολουθεύ ςχετικό ςχόμα. Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 26

23 Σχήμα 12: Ροι αζρα μζςα από φαράγγι. Σχήμα 13: Ροι αζρα μζςα από πζραςμα. Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 28

24 Βιβλιογραφία 1. Α.Ζερβόσ, Γ. Κϊραλησ, ημειώςεισ αιολικόσ ενϋργειασ του μαθόματοσ Αιολικό Ενϋργεια 8 ου εξαμόνου χολό Μηχανολόγων Μηχανικών, Εθνικό Μετςόβιο Πολυτεχνεύο, Αθόνα Ανεμοκινητόρεσ, Γ.Μπεργελϋσ, εκδόςεισ υμεών, Αθόνα Renew ble Energy Power for Sust in ble Future, edited by Godfrey Boyle, Oxford, Ackerm nn T. (2005) Wind Power in Power Systems, Wind Energy - The F cts, Europe n Wind Energy Associ tion, Energy to Scen rios for Sust in ble Future, Intern tion l Energy Agency (IEA), Energy Revolution - Policies for Sust in ble Future, How rd Geller, Isl nd Press, World Energy Assessment - Energy and the Challenge of sust in bility, United N tions Development Program, World Energy Council, Ανϊπτυξη Γεωγραφικού Πληροφοριακού υςτόματοσ γιϊ τον προςδιοριςμό του τεχνικϊ και οικονομικϊ εκμεταλλεύςιμου δυναμικού των ΑΠΕ ςτον Ελληνικό χώρο, ΚΑΠΕ, Προςδιοριςμόσ του τεχνικϊ και οικονομικϊ εκμεταλλεύςιμου αιολικού δυναμικού, ΚΑΠΕ, Wind Power Pl nts - Fund ment ls, Design, Construction nd Oper tion, R. G sch, J. Twele, James and James, Wind Power in View, edited by M. J. P squ letti, P. Gipe, R.W. Righter, Academic Press, Wind Energy H ndbook, T. Burton, D. Sh rpe, N. Jenkins, E. Boss nyi, John Wiley nd Sons, Wind Energy in the 21 st Century, R.Y. Redlingen, P.D. Andersen, P.E. Morthorst, UNEP, Grid Integr tion of Wind Energy Conversion Systems S. Heier, John Wiley and Sons, Wind Energy Comes of Age, P. Gipe, John Wiley nd Sons, Wind Energy Conversion Systems, edited by L.L. Freris, Prentice H ll, Ρυθμιςτικό Αρχό Ενϋργειασ (ΡΑΕ): Κϋντρο Ανανεώςιμων Πηγών Ενϋργειασ (ΚΑΠΕ): Διαχειριςτόσ Ελληνικού υςτόματοσ Μεταφορϊσ Αιολικόσ Ενϋργειασ (ΔΕΜΗΕ) 21. Τπουργεύο Ανϊπτυξησ (ΤΠΑΝ): Ελληνικόσ ύνδεςμοσ Ηλεκτροπαραγωγών από Ανανεώςιμεσ Πηγϋσ Ενϋργειασ: ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΓΡΑΥΕΙΟ ΣΗ GREENPEACE ΕΛΕΣΑΕΝ «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΣΗΜΟΝΙΚΗ ΕΝΩΗ ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ», National Centre for maps & Cartographic Heritage, Πηγέσ για αναζήτηςη δεδομένων Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 29

25 27. Φϊρτεσ αιολικού δυναμικού και εκμεταλλεύςιμου αιολικού δυναμικού από το ΚΑΠΕ Γεωγραφικό αποτύπωςη ϋργων ΑΠΕ από την ΡΑΕ: Κύνητρα και αδειοδοτικό διαδικαςύα από το Invest in Greece Agency: Τπουργεύο Ανϊπτυξησ - Εθνικό Πληροφοριακό ύςτημα για την Ενϋργεια Φϊρτεσ αιολικού δυναμικού και εκμεταλλεύςιμου αιολικού δυναμικού: Φϊρτεσ υδροδυναμικού, βιομϊζασ και γεωθερμύασ: Γεωγραφικό αποτύπωςη ϋργων ΑΠΕ: Κατϊςταςη μονϊδων ΑΠΕ ςε Λειτουργύα και με Προςφορϊ ύνδεςησ ςτο Εθνικό Διαςυνδεδεμϋνο ύςτημα Μεταφορϊσ Ηλεκτρικόσ Ενϋργειασ Έλεγχοσ του κριτηρύου τησ μϋγιςτησ επιτρεπόμενησ πυκνότητασ αιολικών εγκαταςτϊςεων ςε επύπεδο πρωτοβϊθμιου ΟΣΑ Οδηγόσ Αξιολόγηςησ Αιτόςεων (ΡΑΕ) Ηλεκτρικϋσ διαςυνδϋςεισ νηςιών με το ςύςτημα τησ Ηπειρωτικόσ χώρασ European Wind energy ssoci tion, Ευρωπαώκϊ ςτατιςτικϊ ςτοιχεύα: Δημοςιεύςεισ reports: Ελληνικό Επιςτημονικό Ένωςη Αιολικόσ Ενϋργειασ (ΕΛΕΣΑΕΝ) νομοθετικό πλαύςιο: Πληροφορύεσ ςχετικϋσ με χαρακτηριςτικϊ ανεμογεννητριών: a. Vestas b. Enercon: c. Siemens: Ηλεκτρικϋσ διαςυνδϋςεισ νηςιών με το ςύςτημα τησ Ηπειρωτικόσ χώρασ Μελϋτη Περιβαλλοντικών επιπτώςεων «Αιγαύασ Ζεύξησ»: ENVECO Α.Ε. Δ. Αργυρόπουλοσ 43. ΙΩΑΝΝΗ ΒΑΙΛΕΙΟΤ «ΤΓΚΡΙΗ ΜΕΣΑΞΤ ΚΤΠΕΛΛΟΥΟΡΩΝ ΑΝΕΜΟΜΕΣΡΩΝ ΚΑΙ LiDAR Ε ΤΝΘΕΣΗ ΣΟΠΟΓΡΑΥΙΑ», ΔΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ, ΑΘΗΝΑ, ΙΟΤΛΙΟ Ferh t Bingöl, Complex Terr in nd Wind Lid rs, Risø DTU, N tion l L bor tory for Sustainable Energy, August 2009 Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 30

26 45. H rry L. Wegley, J mes V. R msdell, Montie M. Orgill nd Ron L. Dr ke, Asitting Hn dbook for Sm ll Wind Energy Conversion Systems, εκδόςεισ Windbooks 46. Ενεργειακό Γραφεύο Αιγαύου Διδάζκων: Γεώργιος Κάραλης 31