Eisagwgik sto po hµa Kleid tou poi µatov Fern zhv MARIA CRHSTOU

Transcript

1 1 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Κωνσταντίνου Π. Καβάφη: «Ό αρείος» 1.Εισαγωγικά στο ποίηµα 2.Τα πρόσωπα του έργου 3. Ο τίτλος του ποιήµατος 4. Ενότητες Ερµηνευτικά 5. Επίπεδα του ποιήµατος- Αφηγηµατικές τεχνικές 6. Εκφραστικά µέσα 7. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 8. Απάντηση στην εργασία του σχολικού βιβλίου µέρος 1ο 1 Ο ποιητής Φερνάζης το σπουδαίον µέρος του επικού ποιήµατός του κάµνει. Το πώς την βασιλεία των Περσών παρέλαβε ο αρείος Υστάσπου. (Aπό αυτόν κατάγεται ο ένδοξός µας βασιλεύς, ο Μιθριδάτης, ιόνυσος κ Ευπάτωρ). Aλλ εδώ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν αναλύσει τα αισθήµατα που θα είχεν ο αρείος: ίσως υπεροψίαν και µέθην όχι όµως µάλλον σαν κατανόησι της µαταιότητος των µεγαλείων. Βαθέως σκέπτεται το πράγµα ο ποιητής. 2 Aλλά τον διακόπτει ο υπηρέτης του που µπαίνει τρέχοντας, και την βαρυσήµαντην είδησι αγγέλλει. Άρχισε ο πόλεµος µε τους Pωµαίους. Το πλείστον του στρατού µας πέρασε τα σύνορα. 3 Ο ποιητής µένει ενεός. Τι συµφορά! Πού τώρα ο ένδοξός µας βασιλεύς, ο Μιθριδάτης, ιόνυσος κ Ευπάτωρ, µ ελληνικά ποιήµατα ν ασχοληθεί. Μέσα σε πόλεµο φαντάσου, ελληνικά ποιήµατα.

2 2 4 Aδηµονεί ο Φερνάζης. Aτυχία! Εκεί που το είχε θετικό µε τον «αρείο» ν αναδειχθεί, και τους επικριτάς του, τους φθονερούς, τελειωτικά ν αποστοµώσει. Τι αναβολή, τι αναβολή στα σχέδιά του. 5 Και νάταν µόνο αναβολή, πάλι καλά. Aλλά να δούµε αν έχουµε κι ασφάλεια στην Aµισό. εν είναι πολιτεία εκτάκτως οχυρή. Είναι φρικτότατοι εχθροί οι Pωµαίοι. Μπορούµε να τα βγάλουµε µ αυτούς, οι Καππαδόκες; Γένεται ποτέ; Είναι να µετρηθούµε τώρα µε τες λεγεώνες; Θεοί µεγάλοι, της Aσίας προστάται, βοηθήστε µας. 6 Όµως µες σ όλη του την ταραχή και το κακό, επίµονα κ η ποιητική ιδέα πάει κι έρχεται το πιθανότερο είναι, βέβαια, υπεροψίαν και µέθην υπεροψίαν και µέθην θα είχεν ο αρείος. Εισαγωγικά στο ποίηµα Το ποίηµα «Ο αρείος» γράφτηκε από τον Καβάφη το 1917 και δηµοσιεύτηκε το Είναι η εποχή που η Ελλάδα µπήκε στον Α Παγκόσµιο Πόλεµο στο πλευρό της Αντάντ. Ο ποιητής Φερνάζης είναι φανταστικό πρόσωπο, αλλά το ιστορικό-πολιτικό πλαίσιο είναι αυθεντικό. Κλειδί του ποιήµατος είναι το γεγονός ότι ο αρείος είχε σφετεριστεί τον θρόνο ύστερα από αιµατηρές δολοπλοκίες και ότι ο Μιθριδάτης έγινε απόλυτος µονάρχης, αφού σκότωσε τον συµβασιλέα αδελφό του. Και οι δυο έπεσαν θύµατα της υβριστικής τους φιλοδοξίας. Φερνάζης: ποιητικό προσωπείο του Καβάφη, φανταστικό δηµιούργηµα, Καππαδόκης ποιητής (ή εξελληνισµένος Πέρσης), ένας από τους πολλούς αυλοκόλακες ποιητές του βασιλιά Μιθριδάτη. Πρόκειται για πρόσωπο που το έπλασε η φαντασία του ποιητή, πλαστό δηλαδή, αλλά τοποθετηµένο σε περιβάλλον και σε συνθήκες απόλυτα ιστορικές.

3 3 Το όνοµά του παραπέµπει στο όνοµα του γιού του Μιθριδάτη, Φαρνάκη που αργότερα τον πρόδωσε στον Ποµπήιο (όπως αντίστοιχα «πρόδωσε» ο Φερνάζης τον Μιθριδάτη), ή στον ίδιο τον Καβάφη (τεχνική της απόκρυψης: φαρνακης καβαφης). 2.Τα πρόσωπα του έργου Φανταστικά πρόσωπα: ο Φερνάζης και ο υπηρέτης του. Είναι ένας φανταστικός ποιητής αλλά τοποθετηµένος σε µια ιστορική εποχή και τα διλήµµατά του, οι θέσεις του και οι σκέψεις του αποκτούν πραγµατική υπόσταση στα µάτια του αναγνώστη. Mιθριδάτης ο ΣΤ, ο Eυπάτωρ, ( π.x.), εξελληνισµένος βασιλιάς του Πόντου, που ανταγωνίστηκε τους Pωµαίους. ιέθετε στρατηγικές ικανότητες και δεν είχε ηθικές αναστολές. Μιλούσε 22 γλώσσες. αρείος Υστάσπου: βασιλιάς της Περσίας, διαδέχτηκε τον Κύρο. Σχεδίασε την πρώτη περσική εκστρατεία εναντίον των Ελλήνων, που κατέληξε στην ήττα των Περσών στο Μαραθώνα το 490 πχ. Μακρινός απόγονος του αρείου εθεωρείτο ο Μιθριδάτης. Γι αυτό ο Φερνάζης γράφει ένα υµνητικό ποίηµα για τον αρείο, µε σκοπό να κολακεύσει το Μιθριδάτη. Αµισός: Πόλη του ελληνικού Πόντου, πρωτεύουσα του βασιλείου του Μιθριδάτη που περιλάµβανε και µεγάλο µέρος της Καππαδοκίας. Καταλαµβάνεται από τους Pωµαίους στα 71 π.x. 3. Ο τίτλος του ποιήµατος Και ο Καβάφης και ο Φερνάζης γράφουν ένα ποίηµα µε τον τίτλο «αρείος». Μέσω αυτού του ποιήµατος ο Καβάφης προβληµατίζεται για τη σχέση της ποίησης αλλά και της τέχνης µε τις επιταγές της ιστορικής πραγµατικότητας. Ο βασιλιάς αρείος είναι ο φορέας της αλαζονείας της εξουσίας που είναι και το βασικό θέµα του ποιήµατος. Κυρίαρχα µοτίβα στην ποίηση του Καβάφη η ήττα, η διάψευση, η κρίση της καλλιτεχνικής συνείδησης. 4. Ενότητες Ερµηνευτικά

4 4 Οι ενότητες συµπίπτουν µε τις στροφές του ποιήµατος 1η ενότητα, 1η στροφή = Παρουσίαση του Φερνάζη και το δίληµµά του Ο ποιητής Φερνάζης το σπουδαίον µέρος του επικού ποιήµατός του κάµνει. Το πώς την βασιλεία των Περσών παρέλαβε ο αρείος Υστάσπου. (Aπό αυτόν κατάγεται ο ένδοξός µας βασιλεύς, ο Μιθριδάτης, ιόνυσος κ Ευπάτωρ). Aλλ εδώ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν αναλύσει τα αισθήµατα που θα είχεν ο αρείος: ίσως υπεροψίαν και µέθην όχι όµως µάλλον σαν κατανόησι της µαταιότητος των µεγαλείων. Βαθέως σκέπτεται το πράγµα ο ποιητής. Ο Φερνάζης προβληµατίζεται γράφοντας ένα επικό-υµνητικό ποίηµα για το αρείο σχετικά µε τη θέση πρέπει να κρατήσει σχετικά µε τον τρόπο που κατέλαβε την εξουσία. Να γράψει µε ειλικρίνεια αυτό που συνέβη και να δυσαρεστήσει τον τωρινό βασιλιά Μιθριδάτη που θεωρείται απόγονος του αρείου, ή να ωραιοποιήσει την πραγµατικότητα µε σκοπό να κερδίσει την εύνοια του βασιλιά 2η ενότητα, 2η στροφή = Ανατροπή των σχεδίων του από δραµατικό απρόοπτο 12 Aλλά τον διακόπτει ο υπηρέτης του που µπαίνει τρέχοντας, και την βαρυσήµαντην είδησι αγγέλλει. Άρχισε ο πόλεµος µε τους Pωµαίους. Το πλείστον του στρατού µας πέρασε τα σύνορα. Μαθαίνει την έναρξη του πολέµου από τον υπηρέτη του. (Η ενότητα θα µπορούσε να χαρακτηριστεί και θεατρική πράξη) 3η ενότητα, 3η στροφή = η εγωκεντρική του αντίδραση 16 Ο ποιητής µένει ενεός. Τι συµφορά! Πού τώρα ο ένδοξός µας βασιλεύς, ο Μιθριδάτης, ιόνυσος κ Ευπάτωρ, µ ελληνικά ποιήµατα ν ασχοληθεί. Μέσα σε πόλεµο φαντάσου, ελληνικά ποιήµατα.

5 5 Ακόµη κι όταν µαθαίνει την έναρξη του πολέµου από τον υπηρέτη του δεν οδύρεται, για το κακό που βρίσκει τη χώρα του, αλλά γιατί µαταιώνονται τα σχέδιά του. Η αλλαγή των ιστορικών συνθηκών, το ξέσπασµα του πολέµου µε τους Ρωµαίους, ανατρέπει τα σχέδια του ποιητή Φερνάζη, γιατί ο βασιλιάς Μιθριδάτης δεν µπορεί να ενδιαφερθεί για τα ποιήµατά του. Υπογραµµίζει ο Καβάφης το ρόλο που παίζουν οι ιστορικές συνθήκες στις επιλογές του καλλιτέχνη Μέσα σε πόλεµο - φαντάσου, ποιήµατα ελληνικά. Με τη φράση "ελληνικά ποιήµατα " τονίζεται η παγκοσµιότητα της ελληνικής γλώσσας, ενώ ο προσδιορισµός ελληνικά δείχνει να συντείνει στην υποβάθµιση του ενδιαφέροντος του βασιλιά. 4η ενότητα, 4η στροφή = η απογοήτευση για τη µαταίωση των ποιητικών του σχεδίων του 21 Aδηµονεί ο Φερνάζης. Aτυχία! Εκεί που το είχε θετικό µε τον «αρείο» ν αναδειχθεί, και τους επικριτάς του, τους φθονερούς, τελειωτικά ν αποστοµώσει. Τι αναβολή, τι αναβολή στα σχέδιά του. Με πλάγιο µονόλογο τονίζει την αναβολή. Ατοµικιστής και καιροσκόπος ο Φερνάζης. 5η ενότητα, 5η στροφή = Ενδιαφέρον για τη ζωή του 26 Και νάταν µόνο αναβολή, πάλι καλά. Aλλά να δούµε αν έχουµε κι ασφάλεια στην Aµισό. εν είναι πολιτεία εκτάκτως οχυρή. Είναι φρικτότατοι εχθροί οι Pωµαίοι. Μπορούµε να τα βγάλουµε µ αυτούς, οι Καππαδόκες; Γένεται ποτέ; Είναι να µετρηθούµε τώρα µε τες λεγεώνες; Θεοί µεγάλοι, της Aσίας προστάται, βοηθήστε µας. Πρόκειται για δραµατικό µονόλογο του Φερνάζη. Η ένταση όµως αποφορτίζεται µε την καβαφική ειρωνεία. Την απογοήτευση για τη µαταίωση των ποιητικών του σχεδίων την διαδέχεται η ανασφάλεια για την τύχη της πόλης του αλλά και τη δική του.

6 6 Αναλογίζεται πως η Αµισός δεν είναι οχυρωµένη πόλη. Φοβάται και επικαλείται τους θεούς σε µια κορύφωση της απόγνωσής του, («Θεοί µεγάλοι της Ασίας προστάται, βοηθήστε µας»). Από αυτό το σηµείο συµπεραίνουµε την ασιατική του καταγωγή που φαίνεται στη σκέψη του. 6η ενότητα, 6η στροφή = η λύση για το πρόβληµά του 34 Όµως µες σ όλη του την ταραχή και το κακό, επίµονα κ η ποιητική ιδέα πάει κι έρχεται το πιθανότερο είναι, βέβαια, υπεροψίαν και µέθην υπεροψίαν και µέθην θα είχεν ο αρείος. (1920) Ο Φερνάζης αποφασίζει να αλλάξει στρατόπεδο, από τη στιγµή που βλέπει πως η είσοδος των Ρωµαίων στην Αµισό είναι αναπόφευκτη. Η συµπεριφορά του Μιθριδάτη του δίνει την ευκαιρία να µιλήσει για την αλαζονεία της εξουσίας. Ο Φερνάζης δεν τελειώνει τη δηµιουργία του ποιήµατος για τον αρείο, δίνει όµως βοήθεια στον Καβάφη να τελειώσει το δικό του. Το δίληµµα του Φερνάζη λύνεται µε υπεροψίαν και µέθην για να µιλήσει o Kαβάφης σχετικά µε: Την αλαζονεία της εξουσίας. Την αλαζονεία του ποιητή που σκέφτεται µόνο το προσωπικό του συµφέρον. Την ανεξαρτησία της τέχνης και τη δυνατότητα να µένει ο καλλιτέχνης ανεπηρέαστος από τις εξωτερικές συνθήκες; Την ουσιαστική προσφορά της Τέχνης.