Η κατάπτωση των μη ληξιπρόθεσμων μισθωμάτων κατά την καταγγελία της σύμβασης leasing από τον εκμισθωτή

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΑΣΤΙΚΟΥ, ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Η κατάπτωση των μη ληξιπρόθεσμων μισθωμάτων κατά την καταγγελία της σύμβασης leasing από τον εκμισθωτή ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: ΓΕΩΡΓΙΑ ΜΑΤΘΑΙΑΔΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΕΛΛΙΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ LEASING 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ 5 2. ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ. 7 Ι. Έννοια 7 ΙΙ. Μορφές εμφάνισης ΟΥΣΙΩΔΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 12 Ι. Μίσθωμα. 12 ΙΙ. Διάρκεια. 13 ΙΙΙ. Δικαίωμα επιλογής 15 IV. Τύπος.. 16 V. Δημοσιότητα Η ΝΟΜΙΚΗ ΦΥΣΗ 18 Ι. Υποστηριζόμενες απόψεις.. 18 ΙΙ. Η ορθότερη άποψη ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΡΩΝ. 23 Ι. Ο εκμισθωτής Δικαιώματα Υποχρεώσεις. 24 ΙΙ. Ο μισθωτής Δικαιώματα Υποχρεώσεις 26 2

3 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΜΗ ΛΗΞΙΠΡΟΘΕΣΜΩΝ ΜΙΣΘΩΜΑΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ LEASING 6. ΛΗΞΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΓΕΝΙΚΑ 29 Ι. Πάροδος του χρόνου 29 ΙΙ. Αγορά του πράγματος από τον μισθωτή. 29 ΙΙΙ. Πτώχευση του μισθωτή.. 30 IV. Καταγγελία της σύμβασης ΕΙΔΙΚΑ Η ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΜΙΣΘΩΤΗ. 31 Ι. Το δικαίωμα της καταγγελίας 31 ΙΙ. Καταγγελία για σπουδαίο λόγο Γενικά Έννοια του σπουδαίου λόγου Καταγγελία από τον εκμισθωτή 35 ΙΙΙ. Συμβατική καταγγελία.. 36 ΙV. Πρόσθετα δικαιώματα του εκμισθωτή λόγω υπερημερίας του μισθωτή.37 V. Οι συνέπειες της καταγγελίας. 40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Η ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΚΑΤΑΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΜΗ ΛΗΞΙΠΡΟΘΕΣΜΩΝ ΜΙΣΘΩΜΑΤΩΝ 8. Η ΡΗΤΡΑ ΚΑΤΑΠΤΩΣΗΣ ΤΩΝ ΜΗ ΛΗΞΙΠΡΟΘΕΣΜΩΝ ΜΙΣΘΩΜΑΤΩΝ 42 Ι. Η νομική φύση του όρου ως ποινικής ρήτρας 42 ΙΙ. Η ποινική ρήτρα γενικά Έννοια Σκοπός Κατάπτωση της ποινικής ρήτρας

4 4. Συνέπειες της κατάπτωσης ΙΙΙ. Μείωση υπέρμετρης ποινικής ρήτρας (ΑΚ 409) Γενικά Προϋποθέσεις εφαρμογής της ΑΚ ΙV. Ο έλεγχος της ρήτρας κατάπτωσης των μη ληξιπρόθεσμων μισθωμάτων Κατά το άρθρο 409 ΑΚ. 54 i. Ο κρίσιμος χρόνος.. 54 ii. Οι προϋποθέσεις μείωσης Κατά το άρθρο 281 ΑΚ Κατά το άρθρο 2 του ν. 2251/1994 περί ΓΟΣ Κατά την διδασκαλία για την ποινική ρήτρα στις χρηματικές ενοχές..67 ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ H ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΟΤΤΑΒΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ LEASING 9. ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ. 71 Ι. Η ταυτότητα της σύμβασης. 71 ΙΙ. Γενικές διατάξεις της σύμβασης.72 ΙΙΙ. Δικαιώματα και υποχρεώσεις των μερών ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ..77 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ.. 78 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 89 4

5 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ LEASING 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Ο ν. 1665/1986 έθεσε το νομοθετικό πλαίσιο για την ανάπτυξη του θεσμού της «χρηματοδοτικής μίσθωσης». O θεσμός αυτός είναι γνωστός διεθνώς με τον όρο «leasing» και αποτελεί μια νέα μέθοδο και τεχνική χρηματοδότησης. Αποσκοπεί στην απόκτηση της χρήσης κεφαλαιουχικού εξοπλισμού μεγάλης αξίας με ολική χρηματοδότηση χωρίς την άμεση εκταμίευση σημαντικών κεφαλαίων για την απόκτησή του 1. Η σύμβαση leasing γεννήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής το Το έτος αυτό ο προϊστάμενος μιας εταιρείας τροφίμων στην Καλιφόρνια, ονόματι D. P. Boothe Junior, δεν μπορούσε να εκτελέσει μια μεγάλη παραγγελία του στρατού, γιατί δεν είχε τα απαραίτητα μηχανήματα καταψύξεως των προϊόντων τα οποία ούτε και ήταν δυνατόν να αγοράσει, αφού η εταιρεία δεν διέθετε τα απαραίτητα κεφάλαια. Σκέφτηκε λοιπόν να μισθώσει τον απαραίτητο εξοπλισμό, οπότε και διαπίστωσε ότι είχε συλλάβει μια καινούρια μορφή οικονομικής δραστηριότητας. Μετά από λίγο καιρό ίδρυσε την πρώτη εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης με την επωνυμία M. S. Leasing 2. Κύριο αντικείμενο έρευνας στην παρούσα εργασία συνιστούν οι έννομες συνέπειες της καταγγελίας της σύμβασης leasing λόγω υπερημερίας του μισθωτή από την μη καταβολή του μισθώματος και ιδίως η λειτουργία της συμφωνίας περί καταβολής των μελλοντικών, μη ληξιπρόθεσμων μισθωμάτων. Πριν από την ανάπτυξη του κύριου ζητήματος κρίνεται αναγκαία η ανάλυση των γενικών χαρακτηριστικών της σύμβασης leasing (έννοια, μορφές εμφάνισης, ουσιώδη στοιχεία, νομική φύση, δικαιώματα και υποχρεώσεις των μερών, λύση της σύμβασης). 1 MünchKomm-Habersack, Leasing αρ. 1, 3. 2 Ν. Χρυσοστομίδου-Κατσαρού, Μια νέα για την Ελλάδα σύμβαση: το leasing, Αρμ 1978,

6 Στην παρούσα εργασία θα περιορισθούμε στην μελέτη της χρηματοδοτικής μίσθωσης κινητών και συγκεκριμένα στην απλή χρηματοδοτική μίσθωση (financial leasing) όπως αυτή θα αναπτυχθεί παρακάτω. 6

7 2. ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ Ι. Έννοια Χρηματοδοτική μίσθωση είναι η σύμβαση μεταξύ μιας εταιρείας ειδικού σκοπού ή ενός πιστωτικού ιδρύματος (στο εξής «εκμισθωτής») και μιας επιχείρησης ή ενός επαγγελματία (στο εξής «μισθωτής»), με την οποία η εταιρεία παραχωρεί για ορισμένο χρόνο και έναντι μισθώματος στον επιχειρηματία την χρήση κεφαλαιουχικών αγαθών, κινητών ή ακινήτων, παρέχοντάς του συγχρόνως το δικαίωμα είτε να αγοράσει το πράγμα μετά την πάροδο ορισμένου χρόνου είτε να ανανεώσει την μίσθωση για ορισμένο χρόνο 3. Ο ορισμός αυτός είναι ένας γενικός ορισμός ο οποίος θέτει τα βασικά στοιχεία της χρηματοδοτικής μίσθωσης. Στην συναλλακτική πρακτική έχουν αναπτυχθεί διάφορες μορφές εμφάνισης της, οι οποίες αναπτύσσονται συνοπτικά παρακάτω 4. Στη σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης ο εκμισθωτής, παρόλο που είναι κύριος του αντικειμένου, δεν ενδιαφέρεται για τις ιδιότητες και τις παραγωγικές ή άλλες δυνατότητες που αυτό παρέχει αλλά μόνο για την διατήρηση της εμπορικής του αξίας και μάλιστα στο μέτρο που αυτό αποτελεί μέσο εξασφάλισης των απαιτήσεών του κατά του μισθωτή 5. Βασικό χαρακτηριστικό της σύμβασης leasing είναι η διάσπαση της κυριότητας του αγαθού που περιέρχεται στην εταιρεία leasing και της οικονομικής χρήσεως και εκμεταλλεύσεως του αγαθού που περιέρχεται στο μισθωτή 6. Αντικείμενο της χρηματοδοτικής μίσθωσης, σύμφωνα με το άρθρο 1 1 του ν. 1665/1986 7, μπορεί να είναι πράγμα κινητό 8 ή ακίνητο. Το άρθρο 1 3 ν. 3 Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 5 αρ. 2 σελ Βλ. π.κ. υπό 2 ΙΙ. 5 Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 5 αρ. 4 σελ Π. Παπαρσενίου, Η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης-κριτική ανάλυση υπό το πρίσμα της ευθύνης για πραγματικά ελαττώματα, σελ. 186 Α. Κρητικός, Ζητήματα από την βλάβη ή καταστροφή αυτοκινήτου στην χρηματοδοτική μίσθωση (leasing), ΧρΙΔ 2007, Το άρθρο 1 1 ν. 1665/1986 ορίζει τα εξής: «Με τη σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης ο κατά την παράγραφο 1 του άρθρου 2 εκμισθωτής υποχρεούται να παραχωρεί έναντι μισθώματος τη χρήση πράγματος, κινητού ή ακινήτου, ή και των δύο μαζί, που προορίζεται αποκλειστικά για επαγγελματική χρήση του αντισυμβαλλομένου, παρέχοντας στον αντισυμβαλλόμενό του συγχρόνως 7

8 1665/1986 εξαιρεί από την έννοια του κινητού το πλοίο και το πλωτό ναυπήγημα. Περαιτέρω τα κινητά (όπως και τα ακίνητα) θα πρέπει να προορίζονται αποκλειστικά για επιχειρησιακούς και γενικότερα επαγγελματικούς σκοπούς. Επομένως αντικείμενο χρηματοδοτικής μίσθωσης δεν μπορούν να αποτελέσουν πράγματα που προορίζονται για χρήση, έστω και εν μέρει, ιδιωτική (προσωπική, οικογενειακή ή οικιακή) 9. Οι ελληνικές εταιρείες leasing συνήθως διαχωρίζουν την σύναψη των συμβάσεων χρηματοδοτικής μίσθωσης σε τρία διαφορετικά στάδια. Στο πρώτο στάδιο, το προσυμβατικό στάδιο, παρουσιάζονται συνοπτικά οι οικονομικοί όροι σύναψης της σύμβασης. Στο δεύτερο στάδιο υπογράφεται η «Κύρια Σύμβαση Χρηματοδοτικής Μίσθωσης» κατά την οποία θεσπίζονται οι γενικοί όροι της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης και στο τρίτο στάδιο υπογράφονται οι «Ειδικοί Όροι Μίσθωσης», στους οποίους συνομολογούνται οι επιμέρους όροι και λεπτομέρειες της συγκεκριμένης σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης, ήτοι περιλαμβάνεται αναλυτική περιγραφή του κεφαλαιουχικού αγαθού, αναφέρεται το τίμημα που οφείλει η εταιρεία leasing να καταβάλει στον προμηθευτή, καθορίζεται το ύψος, ο χρόνος και ο τρόπος καταβολής των δόσεων, τα επιτόκια, η χρήση και ο τόπος εγκατάστασης του εξοπλισμού, το τίμημα αγοράς του εξοπλισμού σε περίπτωση που ο λήπτης ασκήσει το δικαίωμά του για αγορά του αγαθού κατά την λήξη της μίσθωσης καθώς και ζητήματα σχετικά με την ασφάλιση του εξοπλισμού. Η «Κύρια Σύμβαση Χρηματοδοτικής Μίσθωσης» και οι «Ειδικοί Όροι Μίσθωσης» αποτελούν ένα ενιαίο και αναπόσπαστο σύνολο και κάθε αναφορά στην χρηματοδοτική μίσθωση θεωρείται ότι αποτελεί αναφορά στο σύνολό τους 10. Σε πολλές βέβαια περιπτώσεις τα δύο αυτά έγγραφα ενσωματώνονται σε ένα ενώ το δικαίωμα είτε να αγοράσει το πράγμα είτε να ανανεώσει τη μίσθωση για ορισμένο χρόνο. Οι συμβαλλόμενοι έχουν την ευχέρεια να ορίσουν ότι το δικαίωμα αγοράς μπορεί να ασκηθεί και πριν από τη λήξη του χρόνου της μίσθωσης». 8 Τα δικαιώματα καθώς και τα από την φύση τους αναλωτά και γενικότερα τα καταναλωτικά αγαθά δεν προσφέρονται ως αντικείμενα συμβάσεως leasing. Αντικείμενο της σύμβασης μπορεί να είναι μόνο διαρκή κεφαλαιουχικά αγαθά (Αστ. Γεωργιάδης, Χρηματοδοτική μίσθωση και καταδολίευση δανειστών, ΕπισκΕΔ 1995, 459). 9 Π. Μάζης, Η χρηματοδοτική μίσθωση, σελ. 120 Π. Φίλιος, Ενοχικό Δίκαιο Ειδικό μέρος Ι, σελ Ε. Δοκιμάκη, Η ευθύνη της εταιρείας leasing έναντι του λήπτη σε περίπτωση υπερημερίας ή αδυναμίας παροχής του προμηθευτή, ΕφΑΔ 2010,

9 επιπλέον παρέχεται από την εκμισθώτρια εταιρεία υποσχετική επιστολή της για την πώληση του εξοπλισμού στην οποία αναφέρεται το ποσό εξαγοράς του αγαθού κατά την λήξη της σύμβασης. ΙΙ. Μορφές εμφάνισης Η χρηματοδοτική μίσθωση, αναπτύχθηκε στην πράξη πριν από την θεσμοθέτηση του νομοθετικού της πλαισίου 11. Εμφανίζεται με διάφορες μορφές ενόψει της αρχή της ελευθερίας των συμβάσεων και του ενδοτικού χαρακτήρα των περισσότερων διατάξεων του ενοχικού δικαίου. Οι βασικότερες μορφές εμφάνισης της χρηματοδοτικής μίσθωσης στην πράξη είναι οι εξής 12 : α) απλή χρηματοδοτική μίσθωση (financial leasing), β) μεικτή χρηματοδοτική μίσθωση (operating leasing), γ) αντίστροφη χρηματοδοτική μίσθωση (sale and lease back), δ) χρηματοδοτική υπομίσθωση, ε) αντίστροφη χρηματοδοτική υπομίσθωση, στ) συμμετοχική χρηματοδοτική μίσθωση (leveraged leasing). Στον βασικό τύπο της χρηματοδοτικής μίσθωσης (financial leasing) ο μισθωτής που χρειάζεται για την επιχείρησή ή το επάγγελμά του ορισμένο αγαθό (π.χ. μηχάνημα) απευθύνεται πρώτα σε αυτόν που παράγει, εμπορεύεται ή διαθέτει το αγαθό (προμηθευτή) και διαπραγματεύεται μαζί του τις ιδιότητες, τις τεχνικές προδιαγραφές, την τιμή και γενικότερα οτιδήποτε έχει σχέση με το αγαθό αυτό. Στην συνέχεια προσφεύγει σε μια εταιρεία leasing ή σε ένα πιστωτικό ίδρυμα, το οποίο αγοράζει ή εισάγει το αγαθό καταβάλλοντας το τίμημα. Η εταιρεία leasing ή το πιστωτικό ίδρυμα δίνει εντολή στον προμηθευτή να παραδώσει το πράγμα απευθείας στον ενδιαφερόμενο, με τον οποίο έχει ήδη συνάψει τη χρηματοδοτική μίσθωση 13. Ο μισθωτής αναλαμβάνει με την σύμβαση να καταβάλει στην εταιρεία 11 Στην Ευρώπη διαδόθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και εφαρμόζεται σήμερα ευρύτατα σε όλες τις οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες. Στις χώρες αυτές έχουν αποκρυσταλλωθεί ορισμένοι τύποι της σύμβασης leasing, μερικούς από τους οποίους φαίνεται να είχε υπόψη του και ο συντάκτης του ν. 1665/ Βλ. αναλυτικά Απ. Γεωργιάδη, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 7 σελ. 33 επ. Β. Τσούμας, Η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing), ΕφΑΔ 2009, 369 MünchKomm- Habersack, Leasing αρ Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 7 αρ. 33 σελ

10 leasing, ως εκμισθώτρια, μισθώματα σε ορισμένες τακτές δόσεις, που καλύπτουν το μεγαλύτερο ή και το σύνολο του καταβεβλημένου από αυτήν κεφαλαίου αγοράς του πράγματος, πλέον τόκων, εξόδων και ενός εύλογου ποσού αμοιβής της. Επιπλέον φέρει τον κίνδυνο της τυχαίας καταστροφής, απώλειας, κλοπής ή βλάβης του πράγματος 14. Φέρει δηλαδή όλους τους κινδύνους που προσήκουν στον κύριο του πράγματος 15. Στην μεικτή χρηματοδοτική μίσθωση (operating leasing) ο εκμισθωτής, εκτός από την προσφορά της χρήσης του αγαθού, αναλαμβάνει και την τεχνική συντήρησή του, τις επιδιορθώσεις, την ασφάλιση κλπ. Η μορφή αυτή προτιμάται κυρίως στις περιπτώσεις που ο μισθωτής επιθυμεί να καλύψει μια βραχεία ανάγκη του για ορισμένα πάγια αγαθά 16. Στην αντίστροφη χρηματοδοτική μίσθωση (sale and lease back) η επιχείρηση ή ο επαγγελματίας, έχοντας ανάγκη χρηματικής ρευστότητας, πωλεί και μεταβιβάζει κατά κυριότητα μέρος ή το σύνολο του παραγωγικού του εξοπλισμού στον εκμισθωτή, ο οποίος στην συνέχεια του παραχωρεί τη χρήση του αντί μισθώματος. Στην πραγματικότητα η μορφή αυτή χρηματοδοτικής μίσθωσης αποτελεί χρηματοοικονομική τεχνική που αποσκοπεί στην ενίσχυση της επιχείρησης με την εισροή κεφαλαίου κινήσεως, απαραίτητου για την διεύρυνση της οικονομικής δραστηριότητας της επιχείρησης 17. Στην χρηματοδοτική υπομίσθωση ο εκμισθωτής δεν αποκτά την κυριότητα του αντικειμένου της χρηματοδοτικής μίσθωσης αλλά μισθώνει το αντικείμενο είτε από τον κατασκευαστή ή πωλητή είτε από άλλη εταιρεία leasing με σκοπό την υπεκμίσθωση. Στην αντίστροφη χρηματοδοτική υπομίσθωση μια επιχείρηση που έχει, ως μισθώτρια, την κατοχή ενός ακινήτου, δυνάμει σύμβασης μίσθωσης, καταρτίζει με εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης σύμβαση υπομίσθωσης του ακινήτου, στο πλαίσιο της οποίας η επιχείρηση είναι υπεκμισθώτρια και η εταιρεία leasing υπομισθώτρια, με σκοπό στην συνέχεια η επιχείρηση να λάβει χρηματοδότηση 14 Π. Μάζης, Η χρηματοδοτική μίσθωση, σελ Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 7 αρ. 33 σελ Βλ. και Π. Μάζη, Η χρηματοδοτική μίσθωση, σελ Βλ. και MünchKomm-Habersack, Leasing αρ

11 μέσω της κατάρτισης σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης με την ίδια εταιρεία leasing, δυνάμει της οποίας η επιχείρηση θα λάβει την κατοχή του ακινήτου και θα της παραχωρηθεί η χρήση του. Με τον τρόπο αυτό, η επιχείρηση επιδιώκει τη χρηματοδότησή της μέσω της είσπραξης ορισμένου ποσού ως προκαταβολής των μισθωμάτων από την εταιρεία leasing 18. Στην συμμετοχική χρηματοδοτική μίσθωση (leveraged leasing) τα εμπλεκόμενα μέρη είναι τέσσερα: α) η εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης (εκμισθωτής), β) ο μισθωτής, γ) ο προμηθευτής του ακινήτου και δ) ο πιστοδότης (χρηματοδότης). Ο εκμισθωτής αγοράζει από τον προμηθευτή το πράγμα καταβάλλοντας μέρος μόνο του τιμήματος, που συνήθως δεν υπερβαίνει το 40%. Το υπόλοιπο του τιμήματος καλύπτεται με μακροπρόθεσμο δανεισμό από τράπεζες (πιστοδότες), οι οποίες όμως δέχονται να ικανοποιηθούν αποκλειστικά από τα μισθώματα και, σε περίπτωση αδυναμίας του μισθωτή, από την εκποίηση του μισθίου, χωρίς να δικαιούνται να στραφούν κατά του εκμισθωτή. Στην παρούσα μελέτη θα ασχοληθούμε, όπως αναφέρθηκε, με τον βασικό τύπο της απλής χρηματοδοτικής μίσθωσης (financial leasing), τον οποίο κυρίως φαίνεται να είχε ως πρότυπο ο συντάκτης του ν. 1665/ Βλ. το παράδειγμα τέτοιας σύμβασης σε Απ. Γεωργιάδη, Η αντίστροφη χρηματοδοτική υπομίσθωση, ΧρΙΔ 2006, 577 επ. 11

12 3. ΟΥΣΙΩΔΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ι. Μίσθωμα Η παραχώρηση της χρήσης κινητού πράγματος, από την εταιρεία leasing προς τον μισθωτή, γίνεται έναντι μισθώματος 19. Ο προσδιορισμός του μισθώματος γίνεται αφού ληφθούν υπόψη το κεφάλαιο που διέθεσε ο εκμισθωτής για την απόκτηση του αγαθού, η διάρκεια απόσβεσης του (που βρίσκεται πάντα σε συνάρτηση με την προβλεπόμενη διάρκεια ζωής του αγαθού), τα έξοδα χρηματοδότησης (τόκοι, προμήθειες στις τράπεζες κλπ.), τα λειτουργικά έξοδα του εκμισθωτή και τα ποσοστά κέρδους του. Τα κονδύλια αυτά συνθέτουν το ποσό που θα κληθεί να πληρώσει τελικά ο μισθωτής ως αντάλλαγμα για τη χρήση του πράγματος 20. Με τον τρόπο αυτό το ποσό που θα καταβάλει συνολικά ο μισθωτής μπορεί να είναι μεγαλύτερο από τα έξοδα μιας αντίστοιχης πίστωσης (τόκοι, προμήθειες κλπ.). Το μειονέκτημα όμως αυτό αντισταθμίζεται με τα φορολογικά πλεονεκτήματα που καθιερώνει ο νόμος για τον μισθωτή 21. Το μίσθωμα καταβάλλεται περιοδικά, συνήθως κάθε τρίμηνο ή εξάμηνο, ανάλογα με την συμφωνία των μερών, και πάντοτε στην αρχή της περιόδου. Το ποσό του μισθώματος μπορεί να είναι το ίδιο καθ όλη την διάρκεια της σύμβασης μπορεί όμως είτε να μειώνεται 22 είτε να αυξάνεται 23 (ανάλογα με την συμφωνία των μερών) Το μίσθωμα, σύμφωνα με το άρθρο 6 του ν. 1665/1986, απολαύει ευνοϊκής φορολογικής μεταχείρισης, ενόψει του επιδιωκόμενου σκοπού ενίσχυσης μικρομεσαίων επιχειρήσεων για την πραγματοποίηση παραγωγικών επενδύσεων. 20 ΕφΑθ 6188/2006 ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 5829/2003 ΝΟΜΟΣ η οποία δέχεται τα εξής: «Η παραχώρηση της χρήσης του πράγματος γίνεται έναντι μισθώματος. Ο προσδιορισμός του μισθώματος γίνεται με βάση το κεφάλαιο που διέθεσε ο εκμισθωτής για την απόκτηση του αγαθού, τη διάρκεια απόσβεσής του, τα έξοδα χρηματοδότησης (τόκοι, προμήθειες στις τράπεζες κ.λπ.), τα λειτουργικά έξοδα του εκμισθωτή και τα ποσοστά κέρδους του». 21 Οι φορολογικές απαλλαγές προβλέπονται στο άρθρο 6 του ν. 1665/1986. Βλ. αναλυτικά σε Απ. Γεωργιάδη, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 15 αρ. 209 επ. σελ. 115 επ.. 22 Μπορεί το μίσθωμα να μειώνεται σταδιακά ανάλογα με την απόσβεση της αξίας του αγαθού. 23 Μπορεί να κλιμακώνεται με αύξουσα τάση, λόγω των προβλημάτων ρευστότητας που πιθανόν να έχει ο μισθωτής κατά τα πρώτα έτη της μισθώσεως. 24 Π. Μάζης, Η χρηματοδοτική μίσθωση, σελ

13 Το συνολικό ύψος του μισθώματος θα είναι έτσι υπολογισμένο ώστε στο τέλος του συμβατικού χρόνου να έχουν καλυφθεί πλήρως τα έξοδα και το κέρδος του εκμισθωτή 25. ΙΙ. Διάρκεια Αναγκαίο στοιχείο που πρέπει να περιέχεται στην σύμβαση είναι η διάρκειά της. Η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι πάντοτε ορισμένου χρόνου, όπως ρητά επιτάσσει το άρθρο 3 1 του ν. 1665/ Επιπλέον δεν μπορεί η διάρκεια της σύμβασης να ορισθεί μικρότερη από 3 έτη για τα κινητά, 5 έτη για τα αεροσκάφη και 10 έτη για τα ακίνητα. Αν ορισθεί βραχύτερη διάρκεια δεν επέρχεται ακυρότητα της σύμβασης αλλά η ίδια διάταξη προβλέπει την ανενέργεια του όρου και την επιμήκυνση της σύμβασης στο ανωτέρω minimum χρονικό όριο. Η διάρκεια της χρηματοδοτικής μίσθωσης έχει ως βάση το χρόνο της οικονομικής ζωής του χρηματοδοτούμενου αγαθού 27. Στην πράξη συνάπτεται συνήθως για χρόνο ελαφρώς μικρότερο της προβλεπόμενης οικονομικής ζωής (διάρκειας χρήσης) του πράγματος 28. Ο ορισμένος χρόνος αποβλέπει κατ αρχήν στην προστασία του εκμισθωτή, ο οποίος κατά τον συμβατικό προσδιορισμό του μισθώματος συνυπολογίζει το κόστος αγοράς του μισθίου, τους τόκους της χρηματοδότησης και το κέρδος του. Πρόκειται δηλαδή για μίσθωμα που δεν εξαρτάται μόνο από την μισθωτική αξία του πράγματος αλλά καθορίζεται και από άλλα κριτήρια. Από την φύση των πραγμάτων συνάγεται ότι το εν λόγω μίσθωμα μπορεί να προσδιοριστεί με σαφήνεια μόνο εν 25 Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 9 αρ. 79 σελ Εξάλλου η συνομολόγηση της χρηματοδοτικής μίσθωσης για αόριστο χρόνο δεν συνάδει προς την λειτουργία της και τον σκοπό που αυτή υπηρετεί. Διότι παρέχει την δυνατότητα, ιδίως στον μισθωτή, να λύσει την σύμβαση οποτεδήποτε, ακόμη και πριν από την παρέλευση εκείνου του χρονικού σημείου στο οποίο ο εκμισθωτής θα έχει αποσβέσει το κόστος αγοράς του μισθίου και το κέρδος του. Έτσι όμως καθίσταται μέσο με το οποίο ο μισθωτής μπορεί όχι να χρηματοδοτήσει τις ανάγκες της επιχείρησής του αλλά να ζημιώσει τον εκμισθωτή και ενδεχομένως να κερδοσκοπήσει σε βάρος του (Σ. Κουμάνης, Παρατηρήσεις σε ΜονΠρΛαρ 137/2011, Αρμ 2012, 1700). 27 Π. Μάζης, Η χρηματοδοτική μίσθωση, σελ. 2 ο ίδιος, Ανακοπή προς ακύρωση διαταγής πληρωμής που εκδόθηκε με βάση έγγραφο χρηματοδοτικής μίσθωσης κινητών, Δίκη 1997, Π. Κορνηλάκης, Ειδικό Ενοχικό Δίκαιο ΙΙ, σελ

14 όψει ορισμένου χρόνου. Η πριν από τον χρόνο αυτό λύση της μίσθωσης θα είναι επιζήμια για τον εκμισθωτή, αφού αυτός δεν θα έχει λάβει το κόστος αγοράς του πράγματος και το κέρδος του 29. Κατά την διάρκεια της σύμβασης κανένα από τα δύο συμβαλλόμενα μέρη, ούτε η εταιρεία leasing ούτε ο μισθωτής, δεν δικαιούνται να την καταγγείλουν (ανέκκλητη περίοδος) 30. Κατ εξαίρεση μπορεί να επιτραπεί η άσκηση του δικαιώματος καταγγελίας εφόσον έχει ρητά και ειδικά προβλεφθεί στην σύμβαση. Συνήθως προβλέπεται ότι δικαίωμα καταγγελίας έχει μόνο ο εκμισθωτής σε περίπτωση υπερημερίας του μισθωτή ως προς την πληρωμή του μισθώματος 31. Βέβαια έχει αναγνωρισθεί από θεωρία και νομολογία το δικαίωμα έκτακτης καταγγελίας για σπουδαίο λόγο σε όλες τις διαρκείς συμβάσεις. Επομένως και στην σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης, ως διαρκή σύμβαση, αναγνωρίζεται το δικαίωμα έκτακτης καταγγελίας για σπουδαίο λόγο, χωρίς να χρειάζεται ειδική αναφορά στην σύμβαση 32. Σε περίπτωση συμβατικής παραίτησης του μισθωτή από το δικαίωμα έκτακτης καταγγελίας, θα πρέπει να ερευνάται, αν ανακύψει λόγος που δικαιολογεί την έκτακτη καταγγελία, μήπως η συμβατική παραίτηση από το δικαίωμα καταγγελίας για τον συγκεκριμένο λόγο ήταν ανεπίτρεπτη, λόγω του αναγκαστικού χαρακτήρα της διάταξης στην οποία θεμελιώνεται, όπως συμβαίνει όταν η έκτακτη καταγγελία γίνεται για σπουδαίο λόγο (288 ΑΚ) Ο ορισμένος όμως χρόνος προστατεύει και τα συμφέροντα του μισθωτή διότι η τυχόν συνέχιση καταβολής του ίδιου μισθώματος για αόριστο χρόνο θα ήταν επιζήμια για τον μισθωτή, εφόσον αυτό δεν θα ανταποκρινόταν στην πραγματική μισθωτική αξία του πράγματος, αλλά προφανώς θα την ξεπερνούσε (Σ. Κουμάνης, Παρατηρήσεις σε ΜονΠρΛαρ 137/2011, Αρμ 2012, 1700). 30 Υπάρχει διαφωνία στην θεωρία ως προς το χρονικό σημείο έναρξης της ανέκκλητης περιόδου. Η μία άποψη υποστηρίζει ότι η έναρξη της ανέκκλητης περιόδου ταυτίζεται πάντοτε με το χρονικό σημείο σύναψης της δικαιοπραξίας (Απ. Γεωργιάδης, ό.π., 9 αρ. 86 σελ. 58 Π. Μάζης, Η χρηματοδοτική μίσθωση, σελ. 128), ενώ η άλλη άποψη υποστηρίζει ότι η ελάχιστη διάρκεια της σύμβασης αρχίζει από την παράδοση του μισθίου στον μισθωτή, ώστε να διασφαλιστεί η εκ μέρους του χρησιμοποίηση του μισθίου για ολόκληρη την τριετία (Π. Κορνηλάκης, Ειδικό Ενοχικό Δίκαιο ΙΙ, σελ. 31). 31 Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 9 αρ. 87 σελ Π. Κορνηλάκης, Ειδικό Ενοχικό Δίκαιο ΙΙ, σελ. 31 και 225 επ. 33 Τούτο μπορεί λ.χ. να συμβαίνει, όταν ο μισθωτής έχει ασκήσει, ως εκδοχέας, το δικαίωμα υπαναχώρησης από την πώληση μεταξύ προμηθευτή και εκμισθώτριας ή όταν ο προμηθευτής δεν παραδίδει το αντικείμενο της μίσθωσης ή το παραδίδει καθυστερημένα ή με ελαττώματα κλπ. (Π. Κορνηλάκης, Ειδικό Ενοχικό Δίκαιο ΙΙ, σελ. 44). 14

15 Σκοπός θέσπισης της ανέκκλητης περιόδου είναι κυρίως η προστασία του εκμισθωτή διότι θα περιερχόταν σε αδιέξοδο αναφορικά με την απόσβεση του κεφαλαίου που επένδυσε και το κέρδος που προσδοκούσε, αν ο μισθωτής μπορούσε να καταγγείλει ελεύθερα οποτεδήποτε την σύμβαση. Εξάλλου η ρύθμιση αυτή εξυπηρετεί και τα συμφέροντα του μισθωτή ο οποίος είναι σημαντικό να γνωρίζει το χρονικό διάστημα κατά το οποίο θα μπορεί ακώλυτα να εκμεταλλεύεται τα αγαθά, εφόσον είναι συνεπής με τις υποχρεώσεις του 34. Στην ανέκκλητη περίοδο δεν περιλαμβάνεται το χρονικό διάστημα μετά την άσκηση από τον μισθωτή του δικαιώματος προαιρέσεως για ανανέωση της σύμβασης. ΙΙΙ. Δικαίωμα επιλογής Αναγκαίο ακόμη στοιχείο, που θα πρέπει να αναφέρεται στην σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης, είναι η παροχή δικαιώματος προαίρεσης στον μισθωτή, είτε να αγοράσει το μίσθιο έναντι ορισμένου τιμήματος κατά την λήξη της σύμβασης είτε να ανανεώσει τη μίσθωση για ορισμένο χρόνο. Το δικαίωμα προαίρεσης συνιστά ουσιώδες στοιχείο της ίδιας της έννοιας της χρηματοδοτικής μίσθωσης, όπως προκύπτει από το άρθρο 1 1 του ν. 1665/1986. Τυχόν παράλειψή της επιφέρει την αδυναμία εφαρμογής των διατάξεων του νόμου και επέλευσης των αποτελεσμάτων του 35. Ωστόσο, υποστηρίζεται 36 ότι το δικαίωμα προαίρεσης δεν απαιτείται να έχει ως αντικείμενο τη διαζευκτική ευχέρεια του μισθωτή να καταρτίσει είτε σύμβαση αγοράς του μισθίου είτε σύμβαση ανανέωσης της μίσθωσης, αλλά αρκεί να παρέχεται στον μισθωτή και μόνο ένα από τα δύο δικαιώματα, π.χ. μόνο αυτό της ανανέωσης της μίσθωσης. Έτσι είναι δυνατόν το δικαίωμα προαίρεσης του μισθωτή 34 Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 9 αρ. 84 σελ Π. Μάζης, Η χρηματοδοτική μίσθωση, σελ. 137 ο ίδιος, Η νομοθετική ρύθμιση του leasing στην Ελλάδα, ΝοΒ 1990, 187 Π. Παπαρσενίου, Η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης-κριτική ανάλυση υπό το πρίσμα της ευθύνης για πραγματικά ελαττώματα, σελ. 54 επ. 36 Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 9 αρ. 90 σελ Π. Φίλιος, Ενοχικό Δίκαιο Ειδικό μέρος Ι, σελ

16 να περιορισθεί στην επιλογή είτε να καταρτίσει είτε να μην καταρτίσει την σύμβαση για την ανανέωση της μίσθωσης. Το δικαίωμα προαίρεσης, που προβλέπεται μόνο υπέρ του μισθωτή, είναι διαπλαστικό δικαίωμα και ασκείται με μονομερή, καθαρή, μη ανακλητή, άτυπη δήλωσή του προς τον εκμισθωτή (εταιρεία leasing) και ταυτόχρονη καταβολή προς αυτόν του τιμήματος, στην περίπτωση αγοράς του μισθίου, ή του συμφωνημένου πρώτου μισθώματος της νέας περιόδου, στην περίπτωση ανανέωσης της μίσθωσης. Η δήλωση για αγορά του πράγματος δεν απαιτείται να είναι έγγραφη, αφού η σύμβαση αγοραπωλησίας κινητού δεν υποβάλλεται στον έγγραφο τύπο. Αντίθετα η δήλωση ανανέωσης της χρηματοδοτικής μίσθωσης πρέπει να γίνει εγγράφως αφού η παρατεινόμενη με τον τρόπο αυτό μίσθωση δεν είναι κοινή αλλά χρηματοδοτική και άρα υπόκειται στον έγγραφο τύπο που ορίζει το άρθρο 4 1 του ν. 1665/ IV. Τύπος Όταν η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης αφορά κινητά καταρτίζεται υποχρεωτικά με ιδιωτικό έγγραφο (άρθρο 1 3 και 4 1 του ν. 1665/1986). Ο έγγραφος τύπος είναι συστατικός και επομένως αποτελεί όρο του κύρους της σύμβασης 38. Το ιδιωτικό έγγραφο δεν απαιτείται να φέρει βέβαιη χρονολογία. Όπως συγκεκριμένα γίνεται δεκτό από την νομολογία 39 : «Για τη σύναψη της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης απαιτείται συστατικός τύπος, ο οποίος για τα κινητά είναι το έγγραφο (άρθρο 4 παρ. 1), το οποίο δεν απαιτείται να είναι έγγραφο βέβαιης χρονολογίας ή συμβολαιογραφικό, με εξαίρεση τη χρηματοδοτική μίσθωση φορτηγών αυτοκινήτων». Όταν χρηματοδοτική μίσθωση αφορά ακίνητα, τόσο η κύρια σύμβαση όσο και οι τροποποιητικές συμβάσεις, πρέπει να καταρτίζονται με συμβολαιογραφικό έγγραφο, διαφορετικά είναι άκυρες Π. Μάζης, Η χρηματοδοτική μίσθωση, σελ ΕφΑθ 654/2008 ΝΟΜΟΣ. 39 ΜονΠρΑρτας 212/2013 ΝΟΜΟΣ Ομοίως ΕφΑθ 5829/2003 ΝΟΜΟΣ. 40 Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 10 αρ. 95 σελ

17 V. Δημοσιότητα Η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης (όταν αφορά κινητά) ισχύει μεταξύ των συμβαλλομένων από την κατάρτισή της. Μπορεί να αντιταχθεί έναντι τρίτων, αν τηρηθούν οι διατυπώσεις δημοσιότητας που προβλέπει το άρθρο 4 2 εδ. α του ν. 1665/1986. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης καταχωρείται σε ειδικό δημόσιο βιβλίο στο πρωτοδικείο της έδρας ή της κατοικίας του μισθωτή και στο Πρωτοδικείο Αθηνών. Με την θέσπιση της ανωτέρω δημοσιότητας επέρχεται ένα είδος «εμπραγμάτωσης» των ενοχικών δικαιωμάτων του μισθωτή από την σύμβαση (δικαίωμα χρήσης του μισθίου και δικαίωμα προαίρεσης για την τυχόν αγορά του), αφού τα δικαιώματα αυτά μετά την καταχώρηση της σύμβασης στο δημόσιο βιβλίο αντιτάσσονται και σε τρίτους, όπως τα εμπράγματα δικαιώματα 41. Η εμπραγμάτωση αυτή φτάνει μέχρι του σημείου να απαγορεύεται οποιαδήποτε μεταβίβαση του πράγματος σε τρίτον ή η κτήση εμπράγματου δικαιώματος πάνω στο πράγμα 42. Επομένως, η εκμισθώτρια εταιρεία, παρόλο που παραμένει κυρία του πράγματος, χάνει την εξουσία διάθεσής του Μάζης Π., Έννομες συνέπειες από παράλειψη δημόσιας καταχώρισης σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης (γνωμοδότηση), ΔΕΕ 2009, 782 Απ. Γεωργιάδης, Η χρηματοδοτική μίσθωση (Ν. 1665/1986), ΝοΒ 1987, ΕιρΑθ 4233/2006 ΝΟΜΟΣ η οποία δέχεται τα εξής: «Τέλος κατ` άρθρο 4 παρ. 1-2 του Ν 1665/1986 η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης καταρτίζεται εγγράφως η παράλειψη όμως της δημόσιας καταχώρησης της ως άνω εγγράφως καταρτισμένης σύμβασης δεν επιδρά στο κύρος της μεταξύ των συμβαλλομένων αλλά εξακολουθεί να ισχύει μεταξύ αυτών έχει όμως σημασία για το αντιτάξιμό της έναντι τρίτων (οι οποίοι από της ως άνω καταχωρήσεως δεν μπορούν να ασκήσουν κανένα εμπράγματο δικαίωμα επί του πράγματος αυτού)». 43 Π. Μάζης, Η χρηματοδοτική μίσθωση, σελ

18 4. Η ΝΟΜΙΚΗ ΦΥΣΗ Η νομική φύση της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι ένα από τα ζητήματα που απασχόλησαν έντονα τη θεωρία 44 και τη νομολογία λόγω της ατελούς νομοθετικής ρύθμισης του θεσμού, αφού ο νόμος 1665/1986 δεν αναφέρεται στο σημαντικό ζήτημα της ανώμαλης εξέλιξης της σύμβασης. Ανακύπτει συνεπώς το ζήτημα της ανεύρεσης των κανόνων δικαίου που θα πρέπει να εφαρμοστούν, ιδίως σε περίπτωση ανώμαλης εξέλιξης της σύμβασης. Οι λύσεις που θα προκύψουν θα πρέπει να είναι δογματικά ορθές και να εντάσσονται στο εσωτερικό σύστημα του αστικού μας δικαίου 45. Να είναι ελέγξιμες και προβλέψιμες και να ξεκινούν από μια δίκαιη στάθμιση των εκατέρωθεν συμφερόντων 46. Στην συνέχεια θα παρουσιαστούν οι απόψεις που υποστηρίχθηκαν για το ζήτημα της νομικής φύσης της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης. Ι. Υποστηριζόμενες απόψεις Σύμφωνα με μία άποψη 47, η χρηματοδοτική μίσθωση είναι μία μικτή σύμβαση με στοιχεία πώλησης δικαιώματος και δανείου. Σύμφωνα με την άποψη αυτή η εταιρεία πωλεί στον επιχειρηματία το δικαίωμα κατοχής του πράγματος για όσο χρόνο διαρκεί η σύμβαση, παρέχοντάς του έτσι και την δυνατότητα χρήσης του. Το τίμημα όμως, που οφείλει να καταβάλλει ο αντισυμβαλλόμενος στην εταιρεία, πιστώνεται και αποδίδεται τμηματικά (σε δόσεις) υπό την μορφή συναινετικού δανείου. Η άποψη αυτή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι την ανωτέρω μικτή σύμβαση θα πρέπει να την μεταχειριστούμε σύμφωνα με την θεωρία του 44 Διεθνώς έχουν υποστηριχθεί ποικίλες απόψεις για το ζήτημα της νομικής φύσης. Αναλυτική παράθεση των διεθνώς υποστηριζόμενων απόψεων βλ. Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 11 αρ. 114 σελ Απ. Γεωργιάδης, Οι νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας και το αστικό δίκαιο, ΕλλΔνη 1995, Π. Κορνηλάκης, Ειδικό Ενοχικό Δίκαιο ΙΙ, σελ Ν. Παπαποστόλου, Ζητήματα από τον ν. 1665/86 για τη χρηματοδοτική μίσθωση (leasing), NoB 1988,

19 συνδυασμού, που σημαίνει ότι για κάθε παροχή θα εφαρμοστούν οι αρμόζοντες σε αυτήν κανόνες της πώλησης ή του δανείου. Στο ζήτημα π.χ. του κινδύνου του πράγματος θα εφαρμοστεί το δίκαιο της πώλησης ενώ στο ζήτημα της υπερημερίας του μισθωτή το δίκαιο του δανείου. Μία άλλη άποψη δέχεται 48 ότι η σύμβαση leasing συνιστά έναν νέο τύπο που θα πρέπει να τον προσεγγίζει κανείς με γνώμονα τον αξιολογικό-λειτουργικό άξονα της ιδιάζουσας χρηματοδοτικής λειτουργίας της εταιρείας leasing. Επομένως, σύμφωνα με την άποψη αυτή, στην σύμβαση leasing δεσπόζει η χρηματοδοτική λειτουργία. Συγκεκριμένα, η ανωτέρω άποψη δέχεται ότι, η εταιρεία leasing αναλαμβάνει την υποχρέωση να χρηματοδοτήσει τον λήπτη (μισθωτή), μεσολαβώντας ώστε ο ίδιος να αποκτήσει την χρήση και εκμετάλλευση του κεφαλαιουχικού αγαθού που επέλεξε, χωρίς να του παρέχει χρήματα για να το αγοράσει, όπως συμβαίνει στις πιστωτικές συμβάσεις. Περαιτέρω, προς εξασφάλιση των δικαιωμάτων της, συνάπτει την σύμβαση πώλησης αποκτώντας μια εμπράγματη ασφάλεια που στηρίζεται στην κυριότητα του πράγματος. Σύμφωνα με την τρίτη και επικρατούσα στην θεωρία 49 άποψη η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης, που καταρτίζεται μεταξύ εκμισθώτριας εταιρίας και μισθωτή, δεν είναι απλή σύμβαση μίσθωσης πράγματος (ΑΚ ), αλλά αποτελεί σύνθετη ή μικτή σύμβαση, και ειδικότερα ιδιόρρυθμη μικτή σύμβαση, η οποία αποτελείται από τα εξής στοιχεία: α) της σύμβασης μισθώσεως πράγματος, παραλλαγμένης όμως σε πολλά σημεία από τον τύπο που καθιερώνουν οι ΑΚ 574 επ., β) της συμβάσεως εντολής, με την οποία ο εκμισθωτής εντέλλεται τον μισθωτή να διαπραγματευθεί με τον προμηθευτή το αντικείμενο και τους όρους της σύμβασης πώλησης, την οποία θα καταρτίσει ο εκμισθωτής με τον προμηθευτή, γ) 48 Π. Παπαρσενίου, Η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης-κριτική ανάλυση υπό το πρίσμα της ευθύνης για πραγματικά ελαττώματα, σελ. 186 η ίδια, Η υποχρέωση ασφάλισης του αγαθού στη σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης και η υποχρέωση εξυπηρέτησης μετά την πώληση, ΧρΙΔ 2008, Ε. Δοκιμάκη, Η ευθύνη της εταιρείας leasing έναντι του λήπτη σε περίπτωση υπερημερίας ή αδυναμίας παροχής του προμηθευτή, ΕφΑΔ 2010, Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 11 αρ. 115 σελ. 72 Αστ. Γεωργιάδης, Χρηματοδοτική μίσθωση και καταδολίευση δανειστών, ΕπισκΕΔ 1995, 460 Β. Τσούμας, Η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing), ΕφΑΔ 2009, 366 Θ. Κουτσουμάρης, Μια ιδιόρρυθμος σύμβασις: το leasing, Δ/νη 1976, 6 Ν. Χρυσοστομίδου-Κατσαρού, Μια νέα για την Ελλάδα σύμβαση: το leasing, Αρμ Σ. Ψυχομάνης, Τραπεζικό δίκαιο Δίκαιο τραπεζικών συμβάσεων Ι, σελ

20 της συμβάσεως εκχωρήσεως (ΑΚ 455 επ.) με την οποία η εταιρεία leasing εκχωρεί τις απαιτήσεις που έχει κατά του προμηθευτή από την σύμβαση πωλήσεως στον μισθωτή, ώστε να μπορεί αυτός, ασκώντας τις σχετικές αξιώσεις σαν δικαιούχος, να εξαναγκάζει τον προμηθευτή σε τήρηση των υποχρεώσεών του και δ) του συμφώνου προαίρεσης, παρέχοντας στον μισθωτή τη δυνατότητα, με μονομερή δήλωσή του, είτε να αγοράσει το πράγμα (καταβάλλοντας και το συμφωνηθέν τίμημα) είτε να ανανεώσει τη μίσθωση για ορισμένο χρόνο. Πλέον παγίως και η νομολογία 50 δέχεται την ανωτέρω άποψη. Ενδεικτικά γίνονται δεκτά τα εξής: «Έτσι, η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης αποτελεί, κατά γενική παραδοχή, μικτή σύμβαση, η οποία παράλληλα διαθέτει στοιχεία: α) της σύμβασης μίσθωσης πράγματος, παραλλαγμένης όμως σε πολλά σημεία από τον τύπο που καθιερώνουν οι διατάξεις των άρθρων 574 επ. ΑΚ, β) της σύμβασης εντολής, με την οποία ο εκμισθωτής «εντέλλεται» τον μισθωτή να διαπραγματευθεί με τον προμηθευτή το αντικείμενο και τους όρους της σύμβασης πώλησης, την οποία θα καταρτίσει ο εκμισθωτής με τον προμηθευτή, γ) της σύμβασης εκχώρησης (ΑΚ 455 επ.), με την οποία η εταιρία ( ) εκχωρεί τις απαιτήσεις που έχει κατά του προμηθευτή-πωλητή του εκμισθωμένου πράγματος από τη σύμβαση πώλησης στον μισθωτή, ώστε να μπορεί αυτός, ασκώντας τις σχετικές αξιώσεις ως δικαιούχος, να εξαναγκάζει τον προμηθευτή σε τήρηση των υποχρεώσεων του και δ) συμφώνου προαίρεσης, με το οποίο παρέχεται στον μισθωτή το δικαίωμα, με μονομερή δήλωση του, είτε να αγοράσει το πράγμα με την καταβολή του συμφωνημένου τιμήματος, ακόμη και πριν από τη λήξη του χρόνου της μίσθωσης, είτε να ανανεώσει τη μίσθωση για ορισμένο χρόνο» 51. Κατά τέταρτη συγγενή με την προηγούμενη άποψη 52 δεν μπορεί να γίνει λόγος ούτε για αμιγή (κοινή) πίστωση ούτε για αμιγή (κοινή) μίσθωση πράγματος αλλά για μια ολοκληρωτικά χρηματοδοτημένη μίσθωση πράγματος, η οποία είναι 50 ΑΠ 731/2007 Αρμ 2008, 418 ΕφΑθ 660/2012 ΔΕΕ 2012, 694 ΕφΑθ 161/2011 ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 2021/2010 ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 486/2010 ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 3944/2009 ΔΕΕ 2010, 213 ΕφΑθ 4148/2007 ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 6188/2006 ΔΕΕ 2007, 204 ΕφΘεσ 2389/2006 Αρμ 2007, 32 ΕφΑθ 1578/2006 ΕλλΔ 2006, 1519 ΕφΑθ 6708/2004 ΕλλΔ 2005, 1147 ΕφΑθ 5829/2003 ΔΕΕ 2003, 1357 ΕφΑθ 3351/2001 ΔΕΕ 2001, 881 ΕφΠειρ 1133/2000 ΔΕΕ 2001, 196 ΕφΑθ 3960/1999 ΕλλΔ 2003, 566 ΠολΠρΑθ 5106/1996 ΝΟΜΟΣ. 51 ΕφΛαρ 161/2011 ΝΟΜΟΣ. 52 Π. Μάζης, Η χρηματοδοτική μίσθωση, σελ

21 εντελώς ιδιαίτερης φύσης, μία μίσθωση δηλαδή sui generis, όπου οι αρχές και οι διατάξεις της μίσθωσης πράγματος εφαρμόζονται μόνο όσο δεν έρχονται σε αντίθεση με τον ιδιάζοντα αυτό χαρακτήρα της. Κατά την άποψη αυτή δεν πρόκειται για μικτή σύμβαση, για το λόγο ότι οι συμβάσεις εντολής και εκχώρησης δεν αποτελούν essentialia negotii (ουσιώδη στοιχεία) 53. Τέλος, σύμφωνα με μία πέμπτη άποψη 54, η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι μία μικτή σύμβαση, στην οποία συμπλέκονται (υποχρεωτικά) στοιχεία της μίσθωσης πράγματος και συμφώνου προαιρέσεως και (δυνητικά) στοιχεία που ανήκουν σε διάφορους συμβατικούς τύπους λ.χ. εντολή, πώληση, εκχώρηση, ενδεχομένως σύμβαση έργου 55 κτλ. Η άποψη αυτή όμως συνεχίζει ότι θα ήταν σκόπιμο η κάθε σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης να χαρακτηρίζεται κάθε φορά εξατομικευμένα, ενόψει του ειδικότερου περιεχομένου της και να αντιμετωπίζεται με βάση τους κανόνες εκείνους που ταιριάζουν καλύτερα στη συγκεκριμένη διαμόρφωσή της, όπως συμβαίνει γενικότερα με τις μικτές συμβάσεις. Π.χ. αν στην σύμβαση δεν προβλέπεται δυνατότητα του μισθωτή να αγοράσει το μίσθιο κατά την λήξη της μίσθωσης αλλά του παρέχεται το δικαίωμα μονομερούς παράτασής της, είναι σαφές ότι προέχει ο μισθωτικός χαρακτήρας έστω και με ιδιορρυθμίες. ΙΙ. Η ορθότερη άποψη Στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης ορθότερη θεωρείται η επικρατέστερη άποψη σε θεωρία 56 και νομολογία 57 που αντιμετωπίζει την σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης ως σύνθετη ή μικτή σύμβαση με στοιχεία σύμβασης μίσθωσης, σύμβασης εντολής, σύμβασης εκχώρησης και συμφώνου προαιρέσεως. 53 Π. Μάζης, Ανακοπή προς ακύρωση διαταγής πληρωμής που εκδόθηκε με βάση έγγραφο χρηματοδοτικής μίσθωσης κινητών, Δίκη 1997, Π. Κορνηλάκης, Ειδικό ενοχικό δίκαιο ΙΙ, σελ Όπως όταν η εκμισθώτρια θέτει στη διάθεση του μισθωτή και την όλη επιχειρηματική της οργάνωση για την προμήθεια του αγαθού που τον ενδιαφέρει. 56 Βλ. ανωτέρω σημ Βλ. ανωτέρω σημ

22 Η προσέγγιση αυτή, καθώς και η άποψη που αντιμετωπίζει την σύμβαση ως μίσθωση ιδιαίτερης φύσης, φαίνεται ορθότερη σε σχέση με τις απόψεις στις οποίες προέχει ο πιστωτικός χαρακτήρας της σύμβασης. Διότι ο μισθωτής δεν δανειοδοτείται από την εκμισθώτρια ενδιαφέρεται να εξασφαλίσει τη χρήση ενός αγαθού χωρίς να υποχρεώνεται να το αγοράσει αλλά καταβάλλοντας μισθώματα για τη χρήση αυτή. Αν ήθελε να δανειοδοτηθεί θα μπορούσε να προσφύγει σε πιστωτικό ίδρυμα και να λάβει δάνειο, συνήθως με ευνοϊκότερους όρους, ενεχυράζοντας το αγαθό που επιθυμεί να αποκτήσει χωρίς να στερηθεί την κατοχή του, βάσει του ν. 2844/2000. Το ότι τα μισθώματα καθορίζονται με βάση το ποσό που διέθεσε η εκμισθώτρια για να αγοράσει το αγαθό, έτσι ώστε στη συμβατική διάρκεια της μίσθωσης να έχει αποσβεσθεί η επένδυσή της καθώς και η μετάθεση ορισμένων υποχρεώσεων της εκμισθώτριας στον μισθωτή, δεν δικαιολογούν την απομάκρυνση της σύμβασης από τον πυρήνα της μίσθωσης πράγματος. 22

23 5. ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΡΩΝ Ι. Ο εκμισθωτής 1. Δικαιώματα Ο εκμισθωτής, με την παράδοση του πράγματος από τον προμηθευτή στον μισθωτή, αποκτά την κυριότητα και την νομή του πράγματος. Η κτήση της κυριότητας γίνεται μέσω του μισθωτή ως αντιπροσώπου (ΑΚ 979), ενώ ο εκμισθωτής ασκεί πράξεις νομής επί του πράγματος μέσω του μισθωτή (ΑΚ 980 1) 58. Η νομική θέση του εκμισθωτή ως προς το πράγμα (όσον αφορά τα κινητά) είναι παραπλήσια με εκείνη του πωλητή κινητού, που πώλησε και παρέδωσε το πράγμα με παρακράτηση της κυριότητάς του (ΑΚ 532). Ωστόσο η καθιέρωση της δημοσιότητας της χρηματοδοτικής μίσθωσης, που θεσπίζει το άρθρο 4 2 του ν. 1665/1986, εξοπλίζει τον εκμισθωτή με ορισμένα πλεονεκτήματα. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το ανωτέρω άρθρο, δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις 1) για την καλόπιστη κτήση κυριότητας ή άλλου εμπράγματου δικαιώματος από μη κύριο (ΑΚ 1036 επ., 1215), 2) για το τεκμήριο κυριότητας κατά το άρθρο 1110 ΑΚ, 3) για την τακτική χρησικτησία (ΑΚ 1041 επ.), 4) για την ένωση και την συνάφεια (ΑΚ 1057 και 1058) και 5) η διάταξη του άρθρου 1 2 του ν. 4112/ Επομένως ο εκμισθωτής δεν διατρέχει τον κίνδυνο απώλειας της κυριότητάς του. 58 Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 12 αρ. 147 σελ. 88 Α. Κρητικός, Ζητήματα από την βλάβη ή καταστροφή αυτοκινήτου στην χρηματοδοτική μίσθωση (leasing), ΧρΙΔ 2007, Το άρθρο αυτό αφορά την απόσβεση της κυριότητας μηχανημάτων και λοιπών εγκαταστάσεων, αν εμπαγούν ή εντεθούν στο οικοδόμημα ή στο έδαφος ακινήτου βεβαρημένου με υποθήκη του ν. 4112/

24 2. Υποχρεώσεις Αμέσως μετά την κατάρτιση της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης, ο εκμισθωτής οφείλει να προμηθευτεί το συμφωνημένο αγαθό που θα παραχωρηθεί στην κατοχή και χρήση του μισθωτή (επενδυτή), καταβάλλοντας στον τρίτο προμηθευτή το τίμημα και παραγγέλνοντάς του να το παραδώσει απευθείας στον μισθωτή 60. Ο εκμισθωτής δεν αναλαμβάνει έναντι του μισθωτή την υποχρέωση να καταβάλει απλώς το τίμημα αγοράς του πράγματος στον προμηθευτή αλλά να αγοράσει το πράγμα 61. Επιπροσθέτως, ο εκμισθωτής έχει υποχρέωση να εκχωρήσει ή να εξουσιοδοτήσει τον μισθωτή στην άσκηση των δικαιωμάτων του που απορρέουν από την σύμβαση πώλησης κατά του προμηθευτή 62. Η υποχρέωση προς εκχώρηση ή εξουσιοδότηση, είτε έχει συνομολογηθεί ρητά είτε σιωπηρά, αποτελεί παρεπόμενη υποχρέωση η οποία επιβάλλεται από την καλή πίστη (ΑΚ 288, 281) 63. ΙΙ. Ο μισθωτής 1. Δικαιώματα Ο μισθωτής είναι κάτοχος του πράγματος και φέρει το δικαίωμα προαιρέσεως, να αγοράσει το πράγμα κατά την λήξη της χρηματοδοτικής μίσθωσης ή και νωρίτερα. Ως κάτοχος προστατεύεται έναντι τρίτων με τις αγωγές 60 Π. Μάζης, Η χρηματοδοτική μίσθωση, σελ Αφού η κτήση εκ μέρους του, της κυριότητάς του πράγματος, συνιστά την ασφάλειά του. 62 ΕφΑθ 486/2010 ΝΟΜΟΣ η οποία δέχεται τα εξής: «Έτσι, ενώ, στη συνήθη μίσθωση, ο εκμισθωτής υποχρεούται, κατά τη διάρκεια της μίσθωσης, να διατηρεί το μίσθιο κατάλληλο για τη συμφωνημένη χρήση (άρθρο 575 του ΑΚ), ευθύνεται για τα πραγματικά ελαττώματα κ.λπ. του μισθίου (άρθρα ΑΚ) και φέρει τον κίνδυνο της τυχαίας καταστροφής ή χειροτέρευσης τούτου (άρθρα 380, 576, 585, 586 ΑΚ), στη σύμβαση της χρηματοδοτικής μίσθωσης, ο εκμισθωτής εκχωρεί μεν στο μισθωτή όλες τις αξιώσεις του κατά του προμηθευτή από τη σύμβαση πώλησης, αποκλείει όμως, οποιαδήποτε δική του ευθύνη». 63 Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 11 αρ. 126 σελ. 77 Π. Παπαρσενίου, Η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης-κριτική ανάλυση υπό το πρίσμα της ευθύνης για πραγματικά ελαττώματα, σελ

25 της νομής (ΑΚ 997) και έναντι του εκμισθωτή ή των διαδόχων του με την ένσταση της δικαιωματικής κατοχής (ΑΚ 1095) 64. Από την ολοκλήρωση της δημοσιότητας της χρηματοδοτικής μίσθωσης, που προβλέπεται στο άρθρο 4 2, το ενοχικό δικαίωμα του μισθωτή αντιτάσσεται και έναντι τρίτων 65. Αν ληφθεί υπόψη ότι έναντι του εκμισθωτή και των διαδόχων του το ενοχικό δικαίωμα του μισθωτή μπορεί να αντιταχθεί και σύμφωνα με την ΑΚ 1095, η σπουδαιότητα της ρύθμισης φαίνεται κυρίως στις περιπτώσεις που οι τρίτοι δεν είναι διάδοχοι του εκμισθωτή 66, λ.χ. οι δανειστές του. Αν π.χ. ένας δανειστής του εκμισθωτή (που γνωρίζει την κυριότητα του εκμισθωτή-οφειλέτη του, επί του πράγματος) κατάσχει το πράγμα στα χέρια του μισθωτή ως τρίτου (ΚΠολΔ 982 επ.), ο μισθωτής προστατεύεται με την ανακοπή του 936 ΚΠολΔ, αφού το δικαίωμά του αντιτάσσεται και κατά του τρίτου που επισπεύδει την εκτέλεση. Γίνεται δεκτό ότι, αν δεν τηρήθηκε η δημοσιότητα που απαιτεί το άρθρο 4 2, υπέρ του καλόπιστου υπερθεματιστή εφαρμόζεται η ΑΚ 1036 και αποκτάται η κυριότητα του κινητού πράγματος (ΚΠολΔ σε συνδυασμό με ΑΚ 1036, 1037). Ο μισθωτής μπορεί να μεταβιβάσει σε τρίτο το σύνολο των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών του, στην περίπτωση που υπάρχει σχετική έγγραφη συναίνεση του εκμισθωτή (άρθρο 3 4 του ν. 1665/1986). Επίσης ο μισθωτής έχει δικαίωμα, εφόσον δεν συμφωνήθηκε το αντίθετο, να παραχωρήσει τη χρήση του αντικειμένου της χρηματοδοτικής μίσθωσης και ιδίως να το υπεκμισθώσει προς κάποιον τρίτο, ευθυνόμενος όμως έναντι του εκμισθωτή για κάθε πταίσμα του τρίτου (ΑΚ 593). Ο μισθωτής, κατά το άρθρο 6 4 του ν. 1665/1986, δικαιούται έκπτωση από τα ακαθάριστα έσοδά του των καταβαλλόμενων μισθωμάτων, που θεωρούνται εκ του νόμου ως λειτουργικές δαπάνες. 64 Ο μισθωτής δικαιούται όσο διαρκεί η μίσθωση να κάνει ελεύθερη και ακώλυτη χρήση του μισθίου. 65 Επέρχεται, όπως έχει ήδη αναφερθεί (βλ. ανωτέρω υπό 3 V), ένα είδος «εμπραγμάτωσης» του ενοχικού δικαιώματός του. 66 Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 12 αρ. 153 σελ

26 2. Υποχρεώσεις Ο μισθωτής, όταν παραλάβει το πράγμα, οφείλει να το εγκαταστήσει στον ορισμένο τόπο, ειδοποιώντας σχετικά τον εκμισθωτή και αποστέλλοντάς του κάθε έγγραφο που ορίστηκε στην σύμβαση. Δηλαδή οφείλει να παραλάβει και να θέσει το πράγμα κατάλληλα στην κατοχή του. Ο μισθωτής, αφού παραλάβει το πράγμα, υποχρεούται να το χρησιμοποιεί σε όλη την διάρκεια της σύμβασης με κάθε επιμέλεια και σύμφωνα με τον προορισμό του, διατηρώντας το κατάλληλο για την συμφωνημένη χρήση και στην κατάσταση που του παραδόθηκε. Το διάστημα αυτό, ο μισθωτής οφείλει να ασφαλίζει το πράγμα με δικά του έξοδα για λογαριασμό του εκμισθωτή και γενικώς να φέρει όλες τις σχετικές ευθύνες, δαπάνες και βάρη που το αφορούν (αντίθετα από ότι ισχύει στην κοινή μίσθωση) 67. Επιπλέον υποχρεούται να επιτρέπει σε εντεταλμένα όργανα του εκμισθωτή να κάνουν ελέγχους για την διαπίστωση της ύπαρξης και κατάστασης του μίσθιου κινητού 68. Ο μισθωτής, επίσης, υποχρεούται να πληρώνει κανονικά και εμπρόθεσμα τα συμφωνημένα μισθώματα και κάθε επιπλέον ποσό που τυχόν κατέβαλε αντί για αυτόν ο εκμισθωτής π.χ. για ασφάλιστρα του πράγματος. Περαιτέρω ο μισθωτής αναλαμβάνει με την σύμβαση τον κίνδυνο της τυχαίας καταστροφής, απώλειας, κλοπής ή βλάβης του πράγματος. Αυτό σημαίνει ότι στις ανωτέρω περιπτώσεις, κατ αρχήν, ο μισθωτής δεν απαλλάσσεται από την υποχρέωση καταβολής του μισθώματος, αλλά οφείλει να πληρώσει (εκτός από τις ληξιπρόθεσμες) τις άληκτες δόσεις του μισθώματος, χωρίς να δικαιούται να απαιτήσει από τον εκμισθωτή την παραχώρηση της χρήσης άλλου πράγματος 69. Σε περίπτωση βλάβης είναι υποχρεωμένος να επιδιορθώσει το πράγμα με δικά του έξοδα. Σε περίπτωση τυχαίας, ή από υπαιτιότητα τρίτου, καταστροφής είναι 67 Π. Μάζης, Η χρηματοδοτική μίσθωση, σελ. 64 Α. Κρητικός, Ζητήματα από την βλάβη ή καταστροφή αυτοκινήτου στην χρηματοδοτική μίσθωση (leasing), ΧρΙΔ 2007, Π. Μάζης, Η χρηματοδοτική μίσθωση, σελ Π. Κορνηλάκης, Ειδικό ενοχικό δίκαιο ΙΙ, σελ

27 υποχρεωμένος να αντικαταστήσει το μίσθιο με άλλο ίσης αξίας 70. Εναλλακτικά έχει την δυνατότητα να πληρώσει τις υπόλοιπες δόσεις του μισθώματος οπότε απαλλάσσεται. Άλλη δυνατότητα που προβλέπεται είναι η λύση της σύμβασης και συνακόλουθα η υποχρέωση καταβολής από τον μισθωτή της «αξίας απώλειας», δηλαδή της αναπόσβεστης αξίας του αγαθού κατά τον χρόνο απώλειας ή καταστροφής του, όπως αυτή προκύπτει από τα εμπορικά βιβλία του εκμισθωτή 71. Κατόπιν αυτών, στη σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης, η ευθύνη του μισθωτή ως προς το πράγμα και η κατανομή των κινδύνων σε βάρος του, ρυθμίζονται, κατά τρόπο που προσιδιάζει στη σύμβαση πώλησης και όχι στη σύμβαση μίσθωσης πράγματος. Οι κίνδυνοι, τους οποίους φέρει ο ιδιοκτήτης του πράγματος, μετατοπίζονται με τη χρηματοδοτική μίσθωση, στο μισθωτή, η νομική θέση του οποίου σχετικά με την ευθύνη για το πράγμα, ομοιάζει με την ευθύνη του αγοραστή, ο οποίος έχει αποκτήσει την κυριότητα του πράγματος. Ο εκμισθωτής φέρει απλώς τον κίνδυνο της χρηματοδότησης, δηλαδή τον κίνδυνο τυχόν αδυναμίας του μισθωτή να πληρώσει τα μισθώματα 72. Ο μισθωτής, δηλαδή, φέρει όλους τους κινδύνους που προσήκουν στον κύριο του πράγματος 73. Για τον λόγο αυτό, το άρθρο 5 του ν. 1665/1986, υποχρεώνει τον μισθωτή να διατηρεί το μίσθιο ασφαλισμένο, κατά του κινδύνου της τυχαίας καταστροφής ή χειροτέρευσής του, για όσο χρόνο διαρκεί η σύμβαση. Κατά την λήξη της σύμβασης ο μισθωτής οφείλει να επιστρέψει το μίσθιο κινητό στον εκμισθωτή, εφόσον δεν προτιμάει να ασκήσει το δικαίωμα 70 ΕφΑθ 486/2010 ΝΟΜΟΣ η οποία δέχεται τα εξής: «Εξάλλου, τυχόν ελαττώματα του πράγματος, δεν παρέχουν στο μισθωτή δικαίωμα μείωσης ή μη καταβολής του μισθώματος, εκείνος και όχι ο εκμισθωτής υποχρεούται να διατηρεί το πράγμα, καθ` όλη τη διάρκεια της σύμβασης, κατάλληλο για τη συμφωνηθείσα χρήση του και να φέρει όλες τις δαπάνες αυτού, ο ίδιος δε φέρει και τον κίνδυνο της τυχαίας καταστροφής, απώλειας, κλοπής ή βλάβης του πράγματος. Κατά τη σύμβαση, τέτοια γεγονότα δεν απαλλάσσουν το μισθωτή από την υποχρέωση καταβολής του μισθώματος, είναι δε αυτός υποχρεωμένος, σε περίπτωση μεν βλάβης του πράγματος, να το επισκευάσει με δικές του δαπάνες και σε περίπτωση καταστροφής ή απώλειας του, να το αντικαταστήσει με άλλο ίσης αξίας, αν δεν προτιμά να πληρώσει τις υπόλοιπες, μέχρι τότε, μη λήξασες, δόσεις του μισθώματος». 71 Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 11 αρ. 118 σελ ΑΠ 731/2007 ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 486/2010 ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 2021/2010 ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 4148/2007 ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 2225/2007 ΝΟΜΟΣ ΕφΘεσ 2389/2006 ΝΟΜΟΣ. 73 Απ. Γεωργιάδης, Νέες μορφές συμβάσεων της σύγχρονης οικονομίας, 7 αρ. 33 σελ

28 προαιρέσεώς του που απορρέει από την σύμβαση, δηλαδή την αγορά του πράγματος ή την ανανέωση της μίσθωσης Π. Μάζης, Η χρηματοδοτική μίσθωση, σελ

29 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΜΗ ΛΗΞΙΠΡΟΘΕΣΜΩΝ ΜΙΣΘΩΜΑΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ LEASING 6. ΛΗΞΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ Ι. Πάροδος του χρόνου Η χρηματοδοτική μίσθωση λήγει με την πάροδο του συμφωνημένου χρόνου, εφόσον ο μισθωτής δεν άσκησε το δικαίωμα του για ανανέωση της μίσθωσης. Με την λήξη ο μισθωτής υποχρεούται να αποδώσει το πράγμα στον εκμισθωτή και παύει να υποχρεούται σε καταβολή μισθώματος. ΙΙ. Αγορά του πράγματος από τον μισθωτή Η χρηματοδοτική μίσθωση λήγει επίσης αν ο μισθωτής αγοράσει το πράγμα, ασκώντας το δικαίωμα προαίρεσης που του έχει παραχωρηθεί κατά τη συνομολόγηση της χρηματοδοτικής μίσθωσης (άρθρο 1 1 εδ. α ). Η άσκηση του δικαιώματος αυτού συντελείται με μονομερή δήλωση του μισθωτή προς τον εκμισθωτή και την καταβολή του συμφωνηθέντος τιμήματος. Εφόσον πρόκειται για κινητό και τα μέρη δεν καθόρισαν τύπο, η άσκηση του δικαιώματος προαιρέσεως μπορεί να γίνει και εμμέσως ή σιωπηρώς 75, αφού ο νόμος δεν απαιτεί τύπο για την πώληση και μεταβίβαση της κυριότητας κινητού. 75 Η δήλωση μπορεί να γίνει και σιωπηρά, συναγόμενη έμμεσα μεν αλλά καθαρά από ορισμένη συμπεριφορά του μισθωτή, λ.χ. από την καταβολή του συμφωνημένου τιμήματος. 29

30 Στην περίπτωση που ο μισθωτής ασκήσει το δικαίωμα αγοράς του μισθίου πριν από την πάροδο τριετίας από την έναρξη της μίσθωσης, τότε είναι υποχρεωμένος να καταβάλλει τα ποσά για φορολογικές και λοιπές επιβαρύνσεις υπέρ του Δημοσίου ή τρίτων, κατά το άρθρο 3 3 του ν. 1665/1986, που θα όφειλε να είχε καταβάλει αν κατά το χρόνο σύναψης της χρηματοδοτικής μίσθωσης είχε αγοράσει το μίσθιο. ΙΙΙ. Πτώχευση του μισθωτή Η πτώχευση του μισθωτή επιφέρει, κατά ρητή επιταγή του νόμου (άρθρο 4 3), τη λύση της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης, χωρίς να απαιτείται καταγγελία ή άλλη δικαστική ή εξώδικη ενέργεια του εκμισθωτή. Αντίθετα η πτώχευση του εκμισθωτή δεν επιφέρει λύση της χρηματοδοτικής μίσθωσης αλλά παραμένει σε ισχύ όπως όλες οι διαρκείς συμβάσεις. IV. Καταγγελία της σύμβασης Η χρηματοδοτική μίσθωση λύεται επίσης με καταγγελία 76, 77. Το ζήτημα της λύσης με καταγγελίας ερευνάται στο πρώτο κεφάλαιο του δεύτερου μέρους της παρούσας εργασίας. Εκεί παρουσιάζονται και οι συνέπειες της καταγγελίας, όταν αυτή ασκείται από τον εκμισθωτή. 76 ΕφΘεσ 2408/2006 (ΝΟΜΟΣ) σύμφωνα με την οποία «Η καταγγελία είναι διαπλαστικό μη αυτοτελές δικαίωμα και ασκείται με μονομερή δήλωση που απευθύνεται προς τον αντισυμβαλλόμενο, έχει δε ως σκοπό τη λύση μιας διαρκούς ενοχικής σχέσης για κάποιο νόμιμο λόγο». 77 ΕφΑθ 654/2008 ΝΟΜΟΣ η οποία δέχεται τα εξής: «Η χρηματοδοτική μίσθωση λήγει α) με την πάροδο του συμφωνημένου χρόνου, εφόσον ο μισθωτής δεν άσκησε το δικαίωμα του για ανανέωση της μίσθωσης, β) αν ο μισθωτής αγοράσει το πράγμα, ασκώντας το σχετικό δικαίωμα προαίρεσης που του έχει παραχωρηθεί κατά τη συνομολόγηση της χρηματοδοτικής μίσθωσης (άρθ. 1 εδάφ. α), γ) αν πτωχεύσει ο μισθωτής (άρθ. 4 3) και δ) με την καταγγελία της σύμβασης». 30