ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΤΩΧΕΥΣΗ» ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΚΑΛΑΜΠΟΥΚΑ ΠΟΠΗ ΚΑΒΑΛΑ, 2009

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4 Ι. Έννοια και σκοπός της πτώχευσης...4 ΙΙ. Τα όργανα της πτώχευσης...6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΟΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΥΡΗΞΗΣ ΤΗΣ ΠΤΩΧΕΥΣΗΣ...8 Ι. Πτωχευτική ικανότητα Πτωχευτική ικανότητα φυσικών προσώπων Πτωχευτική ικανότητα νομικών προσώπων... 9 ΙΙ. Παύση πληρωμών Αδυναμία εκπλήρωσης ή αδυναμία πληρωμών Η μη εκπλήρωση υποχρεώσεων Η επαπειλούμενη παύση πληρωμών...11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΠΤΩΧΕΥΣΑΝΤΑ...13 Ι. Προσωπικής φύσεως συνέπειες...13 ΙΙ. Περιουσιακής φύσεως συνέπειες Πτωχευτική απαλλοτρίωση Διαχωρισμός της περιουσίας...15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΠΙΣΤΩΤΕΣ...19 Α. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΣΕ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ...19 Ι. Πτωχευτικοί πιστωτές ΙΙ. Μεταπτωχευτικοί πιστωτές ΙΙΙ. Ομαδικοί πιστωτές Β. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΑΔΟΣ ΠΙΣΤΩΤΩΝ...26 Ι. Έννοια ΙΙ. Υπέρ της ομάδος σύσταση υποθήκης ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗ ΑΝΑΚΛΗΣΗ...30 Ι. Γενικά

3 ΙΙ. Καθορισμός της ύποπτης περιόδου ΙΙΙ. Πράξεις ανακλητές IV. Πράξεις ανακλητές με δικαστική απόφαση ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ: ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ Α. Διαδικασία εξέλεγξης των πιστώσεων Β. Αναγγελία των απαιτήσεων Γ. Επαλήθευση των απαιτήσεων ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ: Η ΠΕΡΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ..41 Α. ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΡΑΤΩΣΗΣ...41 Β. ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Γ. Η ΠΑΥΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΤΗΣ ΠΤΩΧΕΥΣΗΣ...45 Δ. Η ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ: ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Α. ΕΝΝΟΙΑ...48 Β. ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ...49 Γ. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Δ. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ...52 Ε. ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ...53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ: ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΑ ΑΔΙΚΗΜΑΤΑ Α. ΔΟΛΙΑ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ Ι. Περιπτώσεις δόλιας χρεοκοπίας φυσικού προσώπου ΙΙ. Περιπτώσεις δόλιας χρεοκοπίας εταιρείας Β. ΑΔΙΚΗΜΑΤΑ ΤΡΙΤΩΝ...58 Ι. Εγκλήματα τρίτων...58 ΙΙ. Εγκλήματα του συνδίκου και των διαχειριστών ΙΙΙ. Εγκλήματα των πιστωτών ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι. Εννοια και σκοπός της πτώχευσης. Πτώχευση είναι η νομική κατασιαση του εμπόρου, ο οποίος εχει παύσει τις πληρωμές του. Κηρύσσεται με δικαστική απόφαση. Για να κηρυχθεί κάποιος σε πτώχευση δεν αρκεί να μην πληρώνει κάποιον ή κάποιους απο τους πιστωτές του. Πρέπει να αποδειχθεί ότι γενικώς δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις οφειλές του, δηλαδή να υπάρχει μια γενική κατάσταση αδυναμίας πληρωμής. Αν κάποιος έμπορος χρωστάει σε σημαντικό μέρος των πιστωτών του, αλλά αυτο οφείλεται σε προσωρινή οικονομική στενότητα και πιθανολογείται ότι η κατάσταση αυτή θα αλλάξει στο μέλλον, τότε δεν κηρύσσεται σε πτώχευση. Από την άλλη, μπορεί κάποιος έμπορος να κηρυχθεί σε πτώχευση, ακόμα και αν δεν μπορεί να πληρώσει έναν από τους πιστωτές του, εφόσον η οφειλή του είναι πολύ μεγάλη και φαίνεται ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτήν. Κριτήριο, δηλαδή, δεν είναι μόνο ο αριθμός των πιστωτών που δεν πληρώνει ο έμπορος, αλλά και η οικονομική κατάστασή του (αν η δυσπραγία του είναι μόνιμη ή προσωρινή), καθώς και το μέγεθος των οφειλών που έχει αυτός.1 Το άρθρο 1 του Ν.3588/2007 πτωχευτικού κώδικα με τίτλο «Σκοπός της πτώχευσης», ορίζει: «Η διαδικασία της πτώχευσης αποσκοπεί στη συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών του οφειλέτη με τη ρευστοποίηση της περιουσίας του ή με άλλο τρόπο που προβλέπεται από σχέδιο εξυγίανσης και ιδίως με τη διατήρηση της επιχείρησής του. Επίσης παρέχει μια ευκαιρία στον καλόπιστο οφειλέτη, να απαλλαγεί από μερικές υποχρεώσεις του». Σκοπός λοιπόν των ρυθμίσεων του πτωχευτικού δικαίου είνει η οικονομικά και κοινωνικά πλέον πρόσφορη και αποδοτική διευθέτηση των επιπτώσεων της οικονομικής κατάρευσης ενός προσώπου με ευρεία οικονομική δραστηριότητα, για το 1www.oke.gr 4

5 t Λ t t t tt-l σύνολο των πιστωτών του και το γενικότερο συμφέρον. Ετσι, με τη διαδικασία των σχεδίων αναδιοργάνωσης και την εκκαθάριση της επιχείρησης, επιδιώκεται η πλήρης ή η σύμμετρη ικανοποίηση των δανειστών ως ασφαλέστερη και ενισχυτική της εμπορικής κίνησης μέθοδος, και παράλληλα η διάσωση της επιχείρησης του πτωχού και η παροχή στον ανυπαίτιο πτωχεύσαντα μιας νέας ευκαιρίας, ως καθολικό κοινωνικό και οικονομικό αίτημα της σύγχρονης εποχής. Πιο συγκεκριμένα ο Ν.3588/2007 πτωχευτικός κώδικας στοχεύει: Στην μεγιστοποίηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη, ιδίως με τη συνέχιση ή την αναδιοργάνωση της επιχείρησης, όταν αυτό είναι επωφελές για τους πιστωτές. Στην εξισορρόπηση μεταξύ εκκαθάρισης της πτωχευτικής περιουσίας και αναδιοργάνωσης της επιχείρησης του οφειλέτη. Στην ισότιμη μεταχείριση των πιστωτών που έχουν την ίδια θέση. Στην έγκαιρη αποτελεσματική και αμερόληπτη διαδικασία. Στην πρόληψη της πτώχευσης και του πρωίμου διαμελισμού του ενεργητικού του οφειλέτη. Στην θέσπιση προβλέψιμης και διαφανούς διαδικασίας. Στην αποτροπή των καταχρήσεων του θεσμού της πτώχευσης μέσω κακόπιστων χειρισμών.2 Υπό το προισχύσαν καθεστώς, είχε παρατηρηθεί ότι ο στόχος της συλλογικής ικανοποίησης των πιστωτών ήταν πρακτικά μη επιτεύξιμος. Ελάχιστες ήταν οι πτωχεύσεις που οδηγούσαν σε σύμμετρη ικανοποίηση των δανειστών, ενώ σχεδόν ποτέ δεν διεσώζετο η επιχείρηση του πτωχεύσαντος εμπόρου. Έτσι, γεννήθηκε το αίτημα για μια πιο ρεαλιστική ρύθμιση του πτωχευτικού δικαίου, που θα είχε στόχο τη βέλτιστη εκκαθάριση της περιουσίας του πτωχού ή την εξυγίανση της επιχειρήσεώς του, με την ενδυνάμωση της αυτονομίας των δανειστών στην προβλεπόμενη διαδικασία. Στις αναγκαιότητες αυτές ανταποκρινόμενος ο νομοθέτης περιέλαβε στον πτωχευτικό κώδικα περιεκτικές πλέον διατάξεις για όλες τις περιπτώσεις, 2 5

6 * Ο ' * * ο ο * καταργώντας την ειδικότερη, ανεπιτυχή στην πράξη, εξυγιαντική των επιχειρήσεων νομοθεσία. ΙΙ. Τα όργανα της πτώχευσης α) Ο εισηγητής Τ"ι t t t t * C * Εισηγητής στην πτώχευση είναι ο υπηρετών το πτωχευτικό δικαστήριο δικαστής, ο οποίος ορίζεται με την απόφαση για την κήρυξη της πτώχευσης, για να ασκεί τα σχετικά με την πτωχευτική διαδικασία καθήκοντα που του αναθέτει ο νόμος3. Γενικό καθήκον του εισηγητή δικαστή είναι να επιτηρεί και να επιταχύνει τις εργασίες της πτωχευτικής διαδικασίας και να διατάσσει όλα τα κατεπείγοντα μέτρα προς διασφάλιση της πτωχευτικής περιουσίας. Οφείλει δε να ασκεί όλες τις αρμοδιότητες που του αναθέτει ο νόμος ειδικότερα, διενεργώντας κάθε αναγκαία πράξη, στα πλαίσια και για την εκπλήρωση των καθηκόντων και αρμοδιοτήτων του. β) Ο σύνδικος Ο σύνδικος είναι το κεντρικό, εκτελεστικό και εκπροσωπευτικό όργανο της πτωχευτικής διαδικασίας, επειδή αναλαμβάνει τη διοίκηση της πτωχευτικής περιουσίας, οδήγεί τη διαδικασία προς το στόχο της συλλογικής ικανοποίησης των πιστωτών και εκπροσωπεί τον πτωχό και την ομάδα των t t t t Λ πιστωτών, όταν είναι αναγκαίο4. γ) Η συνέλευσητ των πιστωτών Η συνέλευση των πιστωτών είναι το συλλογικό όργανο της πτωχευτικής διαδικασίας, που συγκροτείται από όλους τους πιστωτές του πτωχεύσαντα, ανεξαρτήτως προνομίων και εμπράγματων ασφαλειών, και έχει ως αρμοδιότητα τη λήψη καίριων αποφάσεων επί της πτωχευτικής 3 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ.230 6

7 διαδικασίας στις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος. Για το λόγο αυτό, αποτελεί μη μόνιμο όργανο της πτώχευσης5. Η συνέλευση των πιστωτών, συγκαλείται αρχικα με την απόφαση που κηρύσσει την πτώχευση, για να συνταξει πίνακα εικαζόμενων πιστωτών και να εκλέξει επιτροπή πιστωτών. Στη συνέλευση μετέχουν αρχικα οι εικαζόμενοι πιστωτές, των οποίων οι απαιτήσεις κατα του πτωχεύσαντα πιθανολογούνται κατα την κρίση του εισηγητή. Για την έγκυρη λήψη αποφάσεων, η συνέλευση πρέπει να συγκεντρώνει τα προβλεπόμενα από το νόμο ποσοστά απαρτίας και πλειοψηφίας, τα οποία είναι κατα κανόνα οι μισοί τουλαχιστον πιστωτές, ανεξαρτητα από το ύψος των απαιτήσεών τους. 5 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ.243 7

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΟΙ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΥΡΗΞΗΣ ΤΗΣ ΠΤΩΧΕΥΣΗΣ Ι. Πτωχευτική ικανότητα Πτωχευτική ικανότητα είναι η νομική δυνατότητα ενός προσώπου, το οποίο αδυνατεί να πληρώσει τα χρέη του -βρίσκεται δηλαδή σε πτώχευση-, να υπαχθεί στην προσδιοριζόμενη στο νομο ειδική διαδικασία συλλογικής αναγκαστικής εκτέλεσης, την πτωχευτική διαδικασία, κατόπιν σχετικής δικαστικής απόφασης6. Την πτωχευτική ικανότητα δεν έχουν όλα τα υποκείμενα δικαίου. Κατά τη διάταξη της 1 του άρθρου 2 του Ν.3588/2007 πτωχευτικού κώδικα, «πτωχευτική ικανότητα έχουν οι έμποροι, καθώς και ενώσεις προσώπων με νομική προσωπικότητα που επιδιώκουν οικονομικό σκοπό». Με βάση τη ρύθμιση αυτή, μπορεί να γίνει διάκριση μεταξύ της πτωχευτικής ικανότητας φυσικών και νομικών προσώπων. 1. Πτωχευτική ικανότητα φυσικών προσώπων Το φυσικό πρόσωπο έχει πτωχευτική ιδιότητα μόνο όταν είναι έμπορος, όταν δηλαδή έχει αποκτήσει με οποινδήποτε τρόπο την εμπορική ιδιότητα. Την εμπορική ιδιότητα αποκτά κατά κανόνα ένα φυσικό πρόσωπο όταν ασκεί εμπορικές πράξεις κατά συνήθες επάγγελμα. Οι πράξεις αυτές πρέπει να ενεργούνται στο όνομα και για λογαριασμό του ίδιου. Κατ' εξαίρεση, έμποροι γίνονται και έχουν πτωχευτική ικανότητα ο κρυπτόμενος έμπορος, έστω και 6 Κ.Ρόκκα «Στοιχεία Πτωχευτικού Δικαίου» εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1994 σ.35 8

9 c C t c t t f f f αν δεν δραστηριοποιείται στο δικο του ονομα, και ο ασκών παράνομες ή ανήθικες εμπορικές πράξεις7. Πτωχευτική ικανότητα, ανεξάρτητα απο την εμπορική ιδιοτητα, έχει κατά την 3 του άρθρου 2, και το φυσικό προσωπο το οποίο «παύει» την εμπορία, αρκεί το γεγονος της παύσεως της εμπορίας να έλαβε χώρα σε χρονο κατά τον οποίο ο οφειλέτης να είχε παύσει τις πληρωμές του, ή να έπαυσε την εμπορία του, ενοψει της επαπειλούμενης παύσης των πληρωμών του. Πτώχευση, τέλος, μπορεί να κηρυχθεί και κατά αποβιώσαντος εμπόρου, είτε με βάση την αίτηση, την οποία ο ίδιος είχε υποβάλει ενοσω ζούσε, ή με αίτηση πιστωτή του προ του θανάτου του ή εντος ενος έτους απο το θάνατο του. 2. Πτωχευτική ικανότητα νομικών προσώπων. r ι t t t f f f f t Ενα νομικο προσωπο έχει πτωχευτική ικανοτητα οταν είναι εταιρεία, και μάλιστα εμπορική8, ή επιδιώκει έναν οποιονδήποτε οικονομικο σκοπο. Επειδή t C t t ι ι ο l ι σε επίπεδο νομικών προσώπων η εμπορικοτητα είναι ιδίωμα εταιριών, την εμπορική ιδιοτητα -συνεπώς και την πτωχευτική ικανοτητα- έχουν συγκεκριμένα: η ομορρυθμη εταιρεία, η ετερορρυθμη εταιρεία, η ανώνυμη εταιρεία, η εταιρεία περιορισμένης ευθύνης, ο συνεταιρισμος και η ναυτική εταιρεία. Οι εταιρείες αυτές, έχουν επίσης πτωχευτική ικανοτητα, οταν βρίσκονται στο στάδιο της εκκαθάρισης, επειδή η παύση της εμπορίας τους δεν κωλύει την κήρυξη της πτώχευσης (άθρο 2 3). Διατηρεί επίσης την πτωχευτική ικανοτητα και η μετατραπείσα εταιρεία, υπο το νέο της σχήμα, εφοσον η παύση των πληρωμών συνέβη πριν τη μετατροπή9. Στερούνται της πτωχευτικής ικανοτητας οι εταιρείες χωρίς νομική προσωπικοτητα, π.χ. αστική εταιρεία, αφανής εταιρεία, συμπλοιοκτησία. Στερούνται επίσης της πτωχευτικής ικανοτητας, τα νομικά προσωπα 7 Λ.Κοτσίρη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2008 σ Β.Αντωνόπουλου «Πτωχευτική ικανότητα των εταιρειών» εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1993 σ.42 9 Λ.Κοτσίρη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2008 σ

10 0 * 0 1 * * Ο I Ο I δημοσίου δίκαιου, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης, οι δημόσιοι οργανισμοί και το ίδιο το Δημόσιο, ως στερούμενα της εμπορικής ιδιότητας. Συνέπεια της κήρυξης της πτώχευσης είναι, σε κάθε περίπτωση, η λύση της εταιρείας (νομικού προσώπου και μη), της οποίας όμως δεν έπεται η εκκαθάριση, αλλά η πτωχευτική διαδικασία. ΙΙ «Παύση πληρωμών» ή «επαπειλούμενη παύση πληρωμών» Στο άρθρο 3 του πτωχευτικού κώδικα ορίζεται ότι η παύση πληρωμών, ως αντικειμενική προυπόθεση κήρυξης της πτώχευσης, συνιστά αδυναμία του οφειλέτη «να εκπληρώνει τις ληξιπρόθεσμες χρηματικές υποχρεώσεις του κατά τρόπο γενικό και μόνιμο». Την παύση πληρωμών, συγκροτούν τρία ειδικότερα θέματα. Αυτό της αδυναμίας εκπλήρωσης ή αδυναμίας πληρωμών, της μη εκπλήρωσης λόγω αδυναμίας και της «επαπειλούμενης» παύσης. 1. Αδυναμία εκπλήρωσης ή αδυναμία πληρωμών Η αδυναμία πληρωμών, συνιστά βασική αντικειμενική προυπόθεση της κήρυξης της πτώχευσης. Δεν έχει την έννοια της ανεπάρκειας της συνολικής αξίας μιας επιχείρησης η των στοιχείων του ενεργητικού της προς κάλυψη των χρεών της. Αδυναμία πληρωμών σημαίνει ακριβέστερα, η έλλειψη ή ανεπάρκεια και αδυναμία ευχερούς αποκτήσεως ρευστότητας. Αντίθετα, η υπερχρέωση με την έννοια της υπεροχής των στοιχείων του παθητικού έναντι εκείνων του ενεργητικού, δεν πιστοποιεί την αδυναμία πληρωμών, όταν η ρευστότητα επιτυγχάνεται με άλλα μέσα10. Η αδυναμία πληρωμών νοείται ως μόνιμη και γενική κατάσταση, ως πραγματική κατάσταση πτώχευσης. Δεν υφίσταται το στοιχείο της μονιμότητας, όταν παροδικά η μεταβατικά αίτια εμποδίζουν τον οφειλέτη να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις του. Δεν υφίσταται επίσης, το στοιχείο της 10 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ.33 10

11 t t \ t \ t t t t γενικότητας, όταν ο οφειλέτης εκπληρώνει γενικά τις υποχρεώσεις του, έστω και αν δεν τις εκπληρώνει όλες. Αδυναμία πληρωμών πάντως υφίσταται, αν η έκταση ή η φύση του χρέους που δεν εκπληρώνεται προσδίδει στην αδυναμία τα χαρακτηριστικά της μονιμότητας και της γενικότητας. Η αδυναμία επίσης, πρέπει να αφορά επιπλέον, εμπορικά και όχι αστικά χρέη, τα οποία μάλιστα πρέπει να είναι εκκαθαρισμένα και απαιτητά. 2. Η μη εκπλήρωση υποχρεώσεων Για να υπάρχει παύση πληρωμών ως αντικειμενική προυπόθεση κήρυξης της πτώχευσης, πρέπει να υφίσταται και το εξωτερικό στοιχείο της μη εκπλήρωσης των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων του οφειλέτη. Ως μη εκπλήρωση των υποχρεώσεων εννοείται η συγκεκριμένη μόνο συμπεριφορά του οφειλέτη, με την οποία αυτός εκδηλώνει, εξωτερικεύει, μόνιμη και γενική αδυναμία πληρωμών, αδυναμία δηλαδή να πληρώνει εφεξής τα ληξιπρόθεσμα χρέη του η «επαπειλούμενη παύση πληρωμών» Η παύση πληρωμών, μπορεί να γίνει επαπειλούμενη, όταν η αδυναμία εκπλήρωσης μπορεί να γίνει αντιληπτή από τον οφειλέτη ως αναπόφευκτα επερχόμενη κατάσταση της επαγγελματικής του δραστηριότητας. Συνεπώς, ο οφειλέτης είναι εκ των πραγμάτων ο μόνος που μπορεί να δηλώσει την επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεών του, αιτούμενος την κήρυξη της πτώχευσής του. Η δήλωση της επαπειλούμενης αδυναμίας εκπλήρωσης, μαζί με την αίτηση κήρυξης της πτώχευσης, μπορεί να γίνεται σε κάθε περίπτωση που ο οφειλέτης βρίσκεται ενώπιον μιας προβλεπτής κατάστασης αδυναμίας πληρωμής των επαγγελματικών του χρεών, χωρίς να χρειάζειται να έχει επέλθει «παυση». Η πρόβλεψη αυτή είναι συνήθως δυνατή στον οφειλέτη, 11 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ.35 11

12 * * * * * \ * **\\ ** κυρίως απο προσωρινούς ή ετήσιους ισολογισμούς και απο αλλα εσωτερικά ή εξωτερικά γεγονότα, που αφορούν τη δραστηριότητα του Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ.38 12

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΠΤΩΧΕΥΣΑΝΤΑ Ι. Προσωπικής φύσεως συνέπειες 1. Η δημοσιότητα Η δημοσοότητα της κήρυξης της πτώχευσης απαιτείται για λόγους προστασίας των τρίτων, που έχουν συναλλαγεί με τον οφειλέτη. 2. Ο διορισμος αντικλήτου Ο οφειλέτης που κηρύχθηκε σε πτώχευση και η επιτροπή πιστωτών, εφόσον υπάρχει, οφείλουν με δήλωσή τους προς το γραμματέα των πτωχεύσεων να ορίσουν ως αντίκλητό τους πρόσωπο που κατοικεί στην έδρα του πτωχευτικού δικαστηρίου. Οπου προβλέπονται επιδόσεις, κοινοποιήσεις, γνωστοποιήσεις ή ειδοποιήσεις προς τον οφειλέτη ή την επιτροπή πιστωτών, αυτές γίνονται μόνο προς τον αντίκλητο που έχει νομίμως διορισθεί και πάντοτε εγγράφως. Αν δεν έχει διορισθεί αντίκλητος, η ειδοποίηση των εν λόγω γίνεται με κάθε πρόσφορο μέσο, ακόμη και τηλεφωνικώς από το γραμματέα των πτωχεύσεων, ο οποίος βεβαιώνει τούτο ενυπογράφως πάνω στο φάκελο της πτώχευσης Η στέρηση δικαιωμάτων Σύμφωνα με τη γενικής φύσεως διάταξη του άρθρου 15 του πτωχευτικού κώδικα, ο οφειλέτης, από την κήρυξη της πτώχευσής του, στερείται εκείνων μόνο των προσωπικής φύσεως δικαιωμάτων του, τη στέρηση των οποίων προβλέπουν ειδικές διατάξεις. 4. Οι υποχρεώσεις ενημέρωσης και συνεργασίας Ο οφειλέτης έχει υποχρέωση να θέσει στη διάθεση του συνδίκου τα εμπορικά, επαγγελματικά και φορολογικά βιβλία και στοιχεία, που τηρεί για 13 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ.87 13

14 την επιχείρησή του. Εχει επίσης υποχρέωση να παραδώσει στο σύνοικο κατάλογο με τα ονόματα και το ύψος των απαιτήσεων των πιστωτών του, και να τον ενημερώνει για οποιοδήποτε θέμα σχετίζεται με την πτώχευση. 5. Η άρση του απορρήτου της επαγγελματικής αλληλογραφίας Από της αναλήψεως των καθηκόντων του ο σύνδικος λαμβάνει γνώση των επιστολών, τηλεγραφημάτων κ.λ.π. που απευθύνονται προς τον οφειλέτη, εφόσον κατά την κρίση του έχουν σχέση με την πτώχευση. 6. Η λύση του νομικού προσώπου Η πτώχευση του νομικού προσώπου επιφέρει τη λύση του. Τα όργανα του νομικού προσώπου διατηρούνται. Τη λύση του νομικού προσώπου προφανώς δεν ακολουθεί η εκκαθάρισή του, όπως προβλέπει το καταστατικό του, αλλά η πτωχευτική διαδικασία. ΙΙ. Περιουσιακής φύσεως συνέπειες 1. Η πτωχευτική απαλλοτρίωση Η σπουδαιότερη συνέπεια της κήρυξης της πτώχευσης είναι η πτωχευτική απαλλοτρίωση14. Πτωχευτική απαλλοτρίωση είναι η κατάσταση στην οποία περιέρχεται ο πτωχός από τη στιγμή που δημοσιεύεται στο ακροατήριο η απόφαση για την κήρυξη της πτώχευσης, βασικό χαρακτηριστικό της οποίας είναι ότι ο πτωχός στερείται αυτοδικαίως της διοικήσεως της περιουσίας του, την οποία ασκεί εφεξής μόνος ο σύνδικος. Η πτωχευτική απαλλοτρίωση αρχίζει από την ημέρα της δημοσίευσης της απόφασης που κηρύσσει την πτώχευση, διατηρείται για όλη τη διάρκεια 14 Κ.Ρόκκα «Στοιχεία Πτωχευτικού Δικαίου» εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1994 σ

15 της πτώχευσης και αίρεται σε όσες περιπτώσεις προβλέπει ο πτωχευτικός κώδικας. Άρση της πτωχευτικής απαλλοτρίωσης προβλέπεται με την παύση των εργασιών και την περάτωση της πτώχευσης. 2. Ο διαχωρισμός της περιουσίας α. Πτωχευτική περιουσία Πτωχευτική περιουσία είναι η περιουσία, η οποία ανήκει στον πτωχό κατά την κήρυξη της πτώχευσης του, κατά την ημέρα δηλαδή της δημοσίευσης στο ακροατήριο της απόφασης που την κηρύσσει, και η οποία, οπουδήποτε και αν βρίσκεται, αποτελεί αντικείμενο της πτωχευτικής απαλλοτρίωσης(άρθρο 16). Στην πτωχευτική περιουσία περιλαμβάνονται: - Ότι ανήκει στην έννοια της περιουσίας Περιουσία συνιστά το σύνολο του ενεργητικού, ή αλλιώς των περιουσιακών δικαιωμάτων του πτωχού, των δικαιωμάτων που έχουν χρηματική αξία. Στην πτωχευτική περιουσία λοιπόν ανήκουν: Ακίνητα και κινητά πράγματα, εμπράγματα δικαιώματα σε αυτά, απαιτήσεις και άλλα περιουσιακά δικαιώματα, απαιτήσεις που εκχωρήθηκαν μεν πριν από την πτώχευση, χωρίς όμως να προλάβουν να αναγγελθούν. Επίσης, η ανάληψη του δωρηθέντος, αν έγινε ανάκληση της δωρεάς από τον πτωχό πριν από την πτώχευση, οι αξιώσεις από συμβάσεις υπέρ του πτωχού ως τρίτου, η κληρονομιά που επήχθη στον πτωχό πριν την πτώχευση, μετοχές υλικές και άυλες κ.λ.π15. Δεν συνιστουν αντίθετα «περιουσία» τα καθαρώς οικογενειακά δικαιώματα, η προσωπικότητα του πτωχού, η ικανότητά του για εργασία και 15 Κ.Ρόκκα «Στοιχεία Πτωχευτικού Δικαίουεκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1994» σ

16 τα προσωποπαγή περιουσιακά δικαιώματα του, όπως το δικαίωμα στο ονομα, προς αποδοχή ή αποποίηση κληρονομιάς, κ.λ.π16. - Ότι έχει αποκτηθεί απο τον πτωχό μέχρι την ημέρα και την ώρα της κήρυξης της πτώχευσης. Κατ' εξαίρεση, τόκοι και άλλες περιοδικές παροχές, καθώς και παρεπόμενες αξιώσεις και δικαιώματα, ακομα και αν γεννώνται ή αναπτύσσονται μετά την κήρυξη της πτώχευσης, ανήκουν στην πτωχευτική περιουσία, εφοσον προέρχονται απο ενοχή ή κύριο δικαίωμα, που υπήρχε πριν απο την κήρυξη της πτώχευσης (άρθρο 16 5). Έτσι, δικαίωμα επί ακινήτου αποκτάται και συμπεριλαμβάνεται στην πτωχευτική περιουσία, αν είχε μεν συμφωνηθεί πριν την πτώχευση, αλλά ο πτωχός δεν πρόλαβε να διεκπεραιώσει τις λοιπές απαιτούμενες ενέργειες στις οποίες υποχρεούται πλέον ο σύνδικος. Αντίθετα, ένα δικαίωμα θεωρείται οτι εξήλθε της πτωχευτικής περιουσίας, οταν πριν απο την κήρυξη της πτώχευσης είχαν συντελεστεί ολα τα περιστατικά, που απαιτούνται για τη μεταβίβαση ή την απώλεια του δικαιώματος, π.χ. εκχώρηση και αναγγελία της, συμφωνία μεταβίβασης κυριοτητας ακινήτου και μεταγραφή της. Κατ' εξαιίρεση επίσης στην πτωχευτική περιουσία ανήκουν: Οι αξιώσεις του πτωχού απο αδικοπραξία, που συνέβη μεν πριν απο την πτώχευση, η ζημιά ομως επήλθε μεταγενέστερα. Οι αξιώσεις απο οφειλομενες δοσεις πιστωθέντος τιμήματος πώλησης, που έλαβε χώρα πριν απο την πτώχευση, αλλά οι δοσεις είναι καταβλητέες μεταγενέστερα. Οι αξιώσεις απο ασφαλιστικές συμβάσεις, οταν η ασφαλιστική περίπτωση επήλθε μετά την πτώχευση. - Ότι συνιστά ειδικοτερο περιεχομενο των δικαιωμάτων του πτωχού επί των αντικειμένων της πτωχευτικής περιουσίας. Στην πτωχευτική περιουσία περιλαμβάνεται, δηλαδή, κάθε περιουσιακο αντικείμενο του πτωχού, με τους περιορισμούς και τις επιβαρύνσεις, που έφερε, προτού καταληφθεί απο την πτωχευτική απαλλοτρίωση. Έτσι, περιουσιακο αγαθο υπο αίρεση υπάγεται στην πτωχευτική περιουσία με την 16 Λ.Κοτσίρη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2008 σ

17 αίρεση. Συναλλαγματική ευκολίας σε διαταγή του πτωχού, δεν μεταφέρει πραγματική απαίτηση στην πτωχευτική περιοσία, κ.ο.κ. - Τα εμπορικά βιβλία και στοιχεία του οφειλέτη, που αφορούν την επιχείρησή του. Αν και τα εν λόγω αντικείμενα δεν συνιστούν αυτοτελώς περιουσία, αποκτούν ωστόσο οικονομική σημασία ως στοιχεία της επιχείρησης, για την περίπτωση της συνέχισής της ή της εκποίησής της ως συνόλου. Εξάλλου, με τη ρητή συμπερίληψη τους στην πτωχευτική περιουσία καθίσταται σαφές ότι μόνος δικαιούχος σε φύλαξη, τήρηση και διάθεσή τους καθίσταται πλέον ο σύνδικος. β. Μεταπτωχευτική περιουσία Με βάση το χρόνο κτήσεως των περιουσιακών στοιχείων, η περιουσία του πτωχού διακρίνεται σε πτωχευτική, για την οποία έγινε λόγος παραπάνω, και μεταπτωχευτική, που διαφεύγει της πτωχευτικής απαλλοτρίωσης. Πράγματι, κατά τη διάταξη της 5 του άρθρου 16 του πτωχευτικού κώδικα «στην πτωχευτική περιουσία δεν περιλαμβάνεται η περιουσία που αποκτά ο οφειλέτης μετά την κήρυξη της πτώχευσης». Ωστόσο, αποκλείονται ρητά της μεταπτωχευτικής περιουσίας, ακόμα και αν γεννώνται μετά την κήρυξη της πτώχευσης, οι τόκοι και οι άλλες περιοδικές παροχές, αλλά και οι παρεπόμενες αξιώσεις ή δικαιώματα, που πηγάζουν από προυπάρχουσες της κήρυξης ενοχές ή κύρια δικαιώματα. Οι σχετικές απαιτήσεις, υπάγονται στην πτωχευτική περιουσία. Η διάκριση μεταξύ πτωχευτικής και μεταπτωχευτικής περιουσίας υφίσταται μόνο κατά τη διάρκεια της πτώχευσης. Η περάτωση της τελευταίας καταργεί και τη διάκριση17. γ. Εξωπτωχευτική περιουσία. 17 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ

18 Η περιουσία που αποκτήθηκε πριν την κήρυξη της πτώχευσης, διαφεύγει όμως της πτωχευτικής απαλλοτρίωσης, με βάση ειδικές διατάξεις * * ο * * ι ο νόμων, συνιστά την εξωπτωχευτική περιουσία Η ανενεργεία των πράξεων του πτωχού Μετά την κήρυξη της πτώχευσης, πράξεις διαχείρησης ή διάθεσης στοιχείων της πτωχευτικής περιουσίας από τον οφειλέτη ή προς αυτόν, χωρίς την σύμπραξη του συνδίκου, είναι ανενεργείς και απαγορεύεται να καταχωρηθούν σε δημόσια βιβλία οποιασδήποτε φύσεως χωρίς τη γραπτή έγκριση του συνδίκου. Σκοπός της διάταξης είναι η αποτροπή της ελάττωσης της περιουσίας του πτωχού, που προορίζεται για την ικανοποίηση των πτωχευτικών πιστωτών του Κ.Ρόκκα «Στοιχεία Πτωχευτικού Δικαίου» εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1994 σ Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΠΙΣΤΩΤΕΣ Οι συνέπειες της πτώχευσης ως προς τους πιστωτές του πτωχεύσαντος εμπόρου είναι: 1. Η διάκρισή τους σε κατηγορίες. 2. Η διάκριση ειδικά των πτωχευτικών πιστωτών σε κατηγορίες 3. Η δημιουργία της ομάδας των πιστωτών 4. Η αλλοίωση των ατομικών δικαιωμάτων των ανέγγυων πιστωτών 5. Η διατήρηση των δικαιωμάτων των ενέγγυων πιστωτών Ειδικότερα: Α. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΤΩΝ ΣΕ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ Όλοι οι πιστωτές του προσώπου που πτώχευσε, διακρίνονται σε πτωχευτικούς, μεταπτωχευτικούς, πιστωτές της ομάδας και, ενδεχομένως, - βάση νεοτέρων νομοθετημάτων- «δανειστές μειωμένης εξασφάλισης». Όλοι οι πιστωτές, ημεδαποί και αλλοδαποί, είναι ίσοι. Τυγχάνουν δηλαδή, ίσης μεταχείρισης στην πτωχευτική διαδικασία.20 Ι. Οι πτωχευτικοί πιστωτές 1. προσδιορισμός της έννοιάς τους Πτωχευτικοί πιστωτές είναι εκείνοι, οι οποίοι όταν κηρύσσεται η πτώχευση -δημοσιεύεται δηλαδή στο ακροατήριο η περί κηρύξεως απόφαση-, έχουν κατά του οφειλέτη γεννημένη και δικαστικώς επιδιώξιμη χρηματική 20 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ

20 ενοχική απαίτηση (άρθρο 21 εδ.1). Οι απαιτήσεις τους συνιστούν τις \ t t t t t t r p t t λεγομενες πτωχευτικές απαιτήσεις ή πτωχευτικά πιστωματα. Την ικανοποίησή τους μπορούν δε να επιδιώξουν μονο μέσω της πτωχευτικής διαδικασίας, εκτος αν στο νομο ορίζεται διαφορετικά (άρθρο 21 2) Κατ' εξαίρεση, πτωχευτικός πιστωτής καθίσταται και ο κατα τη διάρκεια της πτώχευσης εισελθών στη θέση του αρχικου νέος πιστωτής με εκχωριση ή με νομιμη υποκατάσταση. Αν ο αποκτων είναι ο ίδιος ο πτωχος, αμφισβητείται αν η απαίτηση θα αποτελέσει στοιχείο της μεταπτωχευτικής. Η απαίτηση αποσβένεται μεν αναποφεκτα λογω συγχύσεως, αλλά η ωφέλεια στο ύψος του πτωχευτικού μερίσματος του αρχικού πιστωτή δεν προσαυξάνει τις μερίδες των λοιπών πτωχευτικών πιστωτών. Η ωφέλεια αυτή, παραμένει στον πτωχο, συμπεριλαμβανομενη στην πτωχευτική περιουσία. Έτσι, χωρίς ομως να είναι τυπικά ακριβές, ο πτωχος καθίσταται κατ' αποτέλεσμα -τουλάχιστον, στον πίνακα κατάταξης- δανειστής στην πτώχευσή του. Οι πτωχευτικοί πιστωτές λοιπον, κατά την κήρυξη της πτώχευσης πρέπει να έχουν ήδη γεννημένη και δικαστικώς επιδιώξιμη ενοχική, χρηματική απαίτηση κατά του πτωχεύσαντος, για να μπορούν να συμμετάσχουν στην πτωχευτική διαδικασία. Οι απαιτήσεις τους επομένως, με αυτά μονον τα χαρακτηριστικά συνιστούν πτωχευτικές απαιτήσεις ή πτωχευτικά πιστώματα και μπορούν να προσδώσουν την ιδιοτητα του πτωχευτικού πιστωτή στον φορέα τους, δικαιούχο. 2. Οι πτωχευτικές απαιτήσεις τους Πτωχευτική απαίτηση ή πτωχευτικο πίστωμα είναι, κατά τα ανωτέρω, η απαίτηση πτωχευτικού πιστωτή, η οποία: α. είναι ήδη γεννημένη απο υφιστάμενη ενοχική σχέση, β. είναι χρηματική και γ. είναι δικαστικώς επιδιώξιμη. α.απαίτηση «γεννημένη» από υφιστάμενη ενοχική σχέση 20

21 Τ Γ * * * * * ι 7 I Πτωχευτική μπορεί να είναι η απαίτηση, η οποία εκπηγάζει απο ενοχική σχέση, ήδη υφιστάμενη κατα την κήρυξη της πτώχευσης, είναι δηλαδή «γεννημένη», έστω και αν είναι απλώς δυνητική ή μελλοντική ή μη ληξιπρόθεσμη21. Πτωχευτικός πιστωτής είναι ο εχων οπωσδήποτε ενοχική απαίτηση κατά το πτωχού, έστω και αν έχει παράλληλα και εμπράγματη. Ο εμπραγμάτως εξασφαλισμένος μπορεί, απλώς να ικανοποιήσει την απαίτηση του προνομιακά και ειδικά απο το συγκεκριμένο υπέγγυο αντικείμενο. Ενοχικά δικαιώματα απορρέουν και απο άλλες εμπράγματες, οικογενειακές και κληρονομικές έννομες σχέσεις, που στοιχειοθετούν -και αυτές- πτωχευτικά πιστώματα22. Πτωχευτικά πιστώματα συνιστούν οι απαιτήσεις για αποζημίωση, έστω και αν επιδικάσθηκαν μετά την κήρυξη της πτώχευσης, οι αξιώσεις απο συναλλαγματική, που έγινε αποδεκτή εν λευκώ πριν την κήρυξη της πτώχευσης, παρότι συμπληρώθηκε μετά την κήρυξη, οι αξιώσεις από έκταξη, όταν έχει γίνει αποδεκτή από τον εκτασσόμενο πριν από την κήρυξη της πτώχευσής του, και οι αναγωγικές αξιώσεις των συνοφειλετών και εγγυητών του πτωχού υπό την αίρεση της καταβολής του χρέους στον δανειστή, εφόσον ο τελευταίος δεν έχει αναγγείλει την απαίτηση του στην πτωχευτική διαδικασία (άρθρο 27 2). Δεν αποτελούν αντίθετα πτωχευτικές απαιτήσεις: α) Οι αξιώσεις «αποχωρισμού αντικειμένου από την πτωχευτική περιουσία, το οποίο δεν ανήκει στον πτωχό. β) οι εταιρικές απαιτήσεις των εταίρων κατά του νομικού προσώπου της εταιρείας τους για τις εισφορές τους, αφού αυτές συναποτελούν, βεβαίως, την πτωχευτική περιουσία. γ) Οι μέλλουσες αξιώσεις, αφού δεν έχουν γεννηθεί κατά τον χρόνο της κήρυξης της πτώχευσης. 21 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ Κ.Ρόκκα «Στοιχεία Πτωχευτικού Δικαίου» εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1994 σ

22 δ) Οι απαιτήσεις που ικανοποιήθηκαν από την εκτέλεση προσωρινά εκτελεστής απόφασης23. β. Απαίτηση χρηματική Πτωχευτικοί πιστωτές είναι μόνον εκείνοι, που έχουν χρηματική απαίτηση ή απαίτηση αποτιμητή σε χρήμα κατά του πτωχού, επειδή κατά την πτωχευτική διαδικασία μόνο απαίτηση σε χρήμα είναι δυνατή. Συνεπώς, στην ατομική αναγκαστική εκτέλεση, απαιτήσεις πτωχευτικών πιστωτών μπορεί να είναι είτε καθαρά χρηματικές απαιτήσεις, είτε εκείνες, που έχουν ως αντικείμενο την παροχή ορισμένης ποσότητας αντικαταστατών πραγμάτων ή ανώνυμων χρεογράφων των οποίων προσδιορίζεται η αξία. Πτωχευτικοί όμως, μπορούν να είναι και οι πιστωτές, των οποίων οι μη χρηματικές απαιτήσεις ετράπησαν σε απαιτήσεις αποζημίωσης πριν από την κήρυξη της πτώχευσης. Ετσι, δεν συνιστούν πτωχευτικές απαιτήσεις, οι αφορώσες προσωπική παροχή του πτωχευσάντα (π.χ. εργασία) ή τα καθαρώς οικογενειακού χαρακτήρα δικαιώματα (διαζύγιο, ακύρωση γάμου κ.λ.π.)24 γ. Απαίτηση δικαστικώς επιδιώξιμη Οι πτωχευτικοί πιστωτές πρέπει επίσης, να έχουν απαιτήσεις δικαστικά επιδιώξιμες, απαιτήσεις δήλαδή, που να μπορούν να επιδικασθούν από τακτικά ή ειδικά ή διοιηκιτικά ή διαιτητικά δικαστήρια. Ως εκ τούτου, φυσικές ή ατελείς ενοχές -π.χ. απαιτήσεις από παίγνιο ή στοίχημα, αποκλείονται από την πτωχευτική διαδικασία. Αντίθετα, αξιώσεις που έχουν παραγραφεί, μπορούν να συντελέσουν πτωχευτικά πιστώματα, επειδή η παραγραφή μπορεί απλώς να προταθεί κατ' ένσταση το πρώτον κατά τη διαδικασία της επαλήθευσης Λ.Κοτσίρη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2008 σ Λ.Κοτσίρη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1998 σ Κ.Ρόκκα «Στοιχεία Πτωχευτικού Δικαίου» εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1994 σ

23 3. Οι κατηγορίες των πτωχευτικών πιστωτών * * * c * * * Οι πτωχευτικοί πιστωτές, αποκτούν την ιοιοτητα τους αυτή, ακόμα και αν οεν συμμετέχουν στην πτωχευτκική οιαοικασια. Επειοή η τυπική νομιμοποίηση αυτών των εν όυνάμει πτωχευτικών πιστωτών βασίζεται προπάντων στις εγγραφές των εμπορικών βιβλίων του πτωχεύσαντος, καλούνται ειόικότερα και «εικαζόμενοι» πιστωτές. Για την άσκηση Ομως του σχετικού όικαιώματος τους, ο νόμος απαιτεί ρητή εκόήλωση της βούλησής τους, που συντελείται με την προβλεπόμενη 5ια5ικασία αναγγελίας των απαιτήσεών τους. Εφόσον οε γίνουν οεκτές, έστω και προσωρινά, με την ακολουθούσα επαλήθευση, οι πιστωτές μπορούν πλέον να ασκούν τα περαιτέρω οικαιώματα που τους αναγνωρίζει ο νομος, οπως τα οικαιώματα ψήφου, προβολής αντιρρήσεων, υποβολής αιτήσεων κ.λ.π. Αυτοί, οικαιούμενοι σε άσκηση ολων των εξουσιών του πτωχευτικού πιστωτή κατά την πτωχευτική οιαοικασία, ονομάζονται και «πραγματικοί» πτωχευτικοί πιστωτές26 Ανάλογα με το νομικό εξοπλισμό της απαίτησής τους, οι πτωχευτικοί t o t» πιστωτές οιακρίνονται επίσης σε: α. Ανέγγυους ή εγχειρόγραφους, όταν οι απαιτήσεις τους 5εν είναι ασφαλισμένες με εμπράγματη ασφάλεια ή εξοπλισμένες με κάποιο ειόικό προνόμιο (άρθρο 21 1). β. Ενέγγυους ή εμπραγμάτως ασφαλισμένους, όταν οι απαιτήσεις τους είναι ασφαλισμένες με ενέχυρο ή υποθήκη ή με ειοικό προνόμιο επί συγκεκριμένου αντικειμένου της πτωχευτικής περιουσίας (άρθρο 21 1). Ειόικού προνομίου απολαύουν: Οι απαιτήσεις που προέκυψαν από οαπάνες για τη οιατήρηση πράγματος της πτωχευτικής περιουσίας, κατά το τελευταίο εξάμηνο πριν από την κήρυξη της πτώχευσης, οι απαιτήσεις για το κεφάλαιο και τους τόκους των ούο τελευταίων ετών, για τις οποίες υπάρχει ενέχυρο ή υποθήκη εφόσον πρόκειται για ακίνητο ή άλλο ειοικό προνόμιο, κ.λ.π. 26 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ

24 ΤΊ * * * * * * * γ. Γενικώς -ή γενικούς- προνομιούχους, όταν οι απαιτήσεις τους είναι εξοπλισμένες με γενικό προνομιο επί της κινητής και ακίνητης περιουσίας του πτωχού. Γενικο προνομιο έχουν οι πτωχευτικοί πιστωτές, των οποίων οι απαιτήσεις: Προέρχονται απο οποιασδήποτε φύσεως χρηματοδοτήσεις του οφειλέτη, προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνέχιση της δραστηριότητας του και των πληρωμών του, συνιστούν απαιτήσεις προερχόμενες απο παροχή εξαρτημένης εργασίας, εφοσον προέκυψαν κατα την τελευταία διετία, πριν απο την κήρυξη της πτώχευσης κ.λ.π. δ. Πιστωτές μειωμένης εξασφαλισης, οταν οι απαιτήσεις τους ικανοποιούνται απο την πτωχευτική περιουσία, που απομένει, μετα απο την ικανοποίηση των ανέγγυων πιστωτών (αρθρο 21 ). 4. Η ικανοποίησή τους από την περιουσία του πτωχού Η πτωχευτική διαδικασία και οι συνέπειές της πτώχευσης αφορούν, κατ' αποκλειστικοτητα, τους πιστωτές αυτούς, οι οποίοι μπορούν να ικανοποιηθούν, πρωτίστως απο την πτωχευτική περιουσία27. Απο τη μεταπτωχευτική αντίθετα περιουσία, μπορούν αυτοί να ικανοποιηθούν: α. Στην περίπτωση της τελεσίδικης επικύρωσης σχεδίου αναδιοργάνωσης, σύμφωνα με τους ορους του σχεδίου αυτού (άρθρο 125 7). β. Στην περίπτωση, που κηρυχθεί ή επέλθει αυτοματα η παύση των εργασιών της πτώχευσης (άρθρο 166), οποτε οι πτωχευτικοί πιστωτές ανακτώντας τις ατομικές διώξεις κατά του πτωχού, μπορούν ασφαλώς να επιληφθούν και της μεταπτωχευτικής περιουσίας. γ. Στην περίπτωση που η πτώχευση λήγει με «ένωση των πιστωτών» και συνακολουθα, με εκκαθάριση και διανομή της πτωχευτικής περιουσίας, οι πτωχευτικοί πιστωτές ανακτούν τα ατομικά διωκτικά μέσα, δυνάμενοι πλέον, 27 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ

25 να στραφούν και κατά της μεταπτωχευτικής περιουσίας για το μη ικανοποιηθέν μέρος των απαιτήσεών τους. ΙΙ Οι μεταπτωχευτικοί πιστωτές Μεταπτωχευτικοί είναι οι πιστωτές, που δημιουργήθηκαν από έγκυρες πράξεις του πτωχού μετά την κήρυξη της πτώχευσής του, με βάση την μεταπτωχευτική ή την εξωπτωχευτική περιουσία του. Οι απαιτήσεις τους αυτές συνιστούν τις λεγόμενες «μεταπτωχευτικές απαιτήσεις» ή «μεταπτωχευτικά πιστώματα». Η πτωχευτκική διαδικασία δεν τους αφορά. Έτσι, δεν υποχρεούνται σε αναγγελία και επαληθευση των απαιτήσεών τους, ούτε κατατάσσονται στον πίνακα που συντάσσει ο σύνδικος. Μπορούν όμως, να εγείρουν αγωγή κατά του ίδιου του πτωχού, κατά τη διάρκεια μάλιστα της πτωχευτικής διαδικασίας και εφοδιαζόμενοι με εκτελεστικό τίτλο να επισπεύσουν αναγκαστική εκτέλεση επί της μεταπτωχευτικής μονάχα περιουσίας. Μπορούν επίσης να ζητήσουν την προσωπική κράτηση του πτωχεύσαντα εμπόρου και την εκ νέου κήρυξή του σε πτώχευση. Της πτωχευτικής περιουσίας μπορούν να επιληφθούν στις περιπτώσεις μόνο που έχει επέλθει σύγχησή της με την μεταπτωχευτική, στις ίδιες δήλαδή περιπτώσεις, στις οποίες και οι πτωχευτικοί πιστωτές μπορούν να επιληφθούν αντιστρόφως της μεταπτωχευτικής περιουσίας28. ΙΙΙ Οι πιστωτές της ομάδος ή ομαδικοί πιστωτές Οι όροι «πιστωτές της ομάδος» ή «ομαδικοί πιστωτές», που χρησιμοποιούνται σε πολλές διατάξεις του νόμου, αντλούνται από την έννοια της «ομάδος των πιστωτών», η οποία, επίσης, συναντάται στο νόμο και δημιουργεί ερμηνευτικά προβλήματα, συγκροτούμενη πάντως, από το 28 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ

26 σύνολο των πτωχευτικών πιστωτών. Πρόκειται για τους πιστωτές του σύνολου των πτωχευτικών πιστωτών, δηλαδή της ομάδος29. Οι πιστωτές της ομάδος εξυπηρετούν, ουστιαστικά, τους σκοπούς της πτωχευτικής διαδικασίας. Η συνδρομή τους είναι συχνά αναγκαία για την επίτευξη του πλέον συμφέροντος για την ομάδα των πιστωτών αποτελέσματος. Έτσι, ο νόμος επιδιώκει την ενθάρρυνσή τους προς σύναψη συναλλακτικών σχέσεων με το σύνδικο, ιδίως δε, την ενίσχυση της εμπιστοσύνης τους για παροχή πιστώσεων στον τελευταίο. Προβλέπεται λοιπόν από το νόμο οτί οι πιστωτές αυτοί ικανοποιούνται προνομιακά, προηγούμενοι των πτωχευτικών πιστωτών, από την πτωχευτική περιουσία. Έχουν μάλιστα και τη δυνατότητα να εγείρουν αγωγή κατά του συνδίκου, ως διοικητή της πτωχευτικής περιουσίας, να αποκτήσουν τίτλο εκτελεστικό και να ικανοποιηθούν αμέσως από την πτωχευτική περιουσία. Σε καμία πάντως περίπτωση δεν είναι υποχρεωμένοι να ακολουθήσουν την πτωχευτική διαδικασία, ούτε τα δικαιώματά τους μπορούν να θιγούν από την τυχόν θέση σε ισχύ ενός σχεδίου αναδιοργάνωσης. Μάλιστα, αν κάποιο ομαδικό πίστωμα δεν είναι δυνατόν να ικανοποιηθεί από την πτωχευτική περιουσία, ο σύνδικος υποχρεούται να αποζημιώσει τον ομαδικό πιστωτή, αν από βαριά αμέλεια δεν διέγνωσε ότι η περιουσία δεν προβλέπεται να επαρκέσει για την εκπήρωση αυτού του ομαδικού χρέους, ή το διέγνωσε, αλλα αδιαφόρησε. Στην ίδια περίπτωση, παράλληλα με το σύνδικο ευθύνεται σε ολόκληρο και η «ομάδα των πιστωτών», η οποία δικαιούται να αναζητήσει από τον σύνδικο κάθε ποσό, που υποχρεώθηκε να καταβάλει για την αιτία αυτή. Β. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΑΔΟΣ ΠΙΣΤΩΤΩΝ Ι. Έννοια και νομική φύση της ομάδος Η έννοια της «ομάδος των πιστωτών» δεν προσδιορίζεται στο νόμο. Από το κείμενο μόνο πολλών διατάξεων του συνάγεται ότι ως ομάδα των 29 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ

27 πιστωτών νοείται το σύνολο των πτωχευτικών πιστωτών. Με την απόφαση ειδικότερα, που κηρύσσει την πτώχευση, οι πτωχευτικοί πιστωτές θεωρείται ότι ενώνονται και οργανώνονται αυτοδικαίως σε ομαδα, ανεξαρτητα από οποιαδήποτε ενέργεια τους. Σε αυτήν συμμετέχουν όλοι οι «εικαζόμενοι» πιστωτές. Στις συνελεύσεις όμως των πιστωτών, συμμετέχουν μόνο οι «πραγματικοί» πιστωτές30. Στην «ομαδα των πιστωτών» αναφέρονται αμεσα ή έμμεσα: α) Η διαταξη της 1 του αρθρου 29, κατα την οποία ο σύνδικος μπορεί να εκπληρώσει τις εκκρεμείς συμβασεις, υποκαθιστώντας την ομαδα των πιστωτών στη θέση του οφειλέτη, και να απαιτήσει την εκπλήρωση από τον αντισυμβαλλόμενο. Στην περίπτωση αυτή ο τελευταίος καθίσταται ομαδικός πιστωτής. β) Η διαταξη της 5 του αρθρου 34, κατα την οποία μισθωτός που πραγματικα συνεχίζει να παρέχει ή παρέχει την εργασία του μετα την κήρυξη της πτώχευσης, λόγω συνέχισης της επιχειρηματικής δραστηριότητας από τον οφειλέτη ή το σύνδικο, για τους μισθούς και τις συναφείς παροχές, ικανοποιείται ως ομαδικός πιστωτής. γ) Η διαταξη της 1 του αρθρου 43, κατα την οποία μπορεί να ανακληθεί πραξη του πτωχού γενόμενη εντός της ύποπτης περιόδου, ήταν επιζήμια για την «ομαδα των πιστωτών». δ) Η διαταξη της 2 του αρθρου 66, κατα την οποία ο σύνδικος εγγραφει ατελώς «υπέρ της ομαδος των πιστωτών» υποθήκη επί όλων των ακινήτων της πτωχευτικής περιουσίας. Οι παραπανω αναφορές του νόμου στην «ομαδα των πιστωτών» δημιουργούν τη σαφή εντύπωση ότι ο νόμος αποδέχεται την ύπαρξη και λειτουργία ενός νομικού προσώπου, το οποίο συγκροτείται από τους πτωχευτικούς πιστωτές, έχει ως όργανα τη γενική συνέλευση αυτών και τον σύνδικο και διαθέτει περιουσία, αποτελούμενη από το σύνολο της πτωχευτικής περιουσίας που προορίζεται για διανομή. 30 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ

28 ομάδα των πιστωτών δεν συνιστα νομικο προσωπο, ώστε να υπεχει προσωπική ευθύνη ως υποκείμενο δικαίου. Η νομοθεσία είχε κατηγορηματικά αρνηθεί τη σχετική άποψη δεχθείσα Οτι οφειλέτης των ομαδικών πιστωτών δεν είναι η ομαδα ως νομικο προσωπο, αλλα ο φορεας της πτωχευτικής περιουσίας, δηλαδή ο πτωχός. Τούτο απορρέει και απο τη διάταξη της 1 του άρθρου 73, κατά την οποία ο σύνδικος καταθέτει τα υπάρχοντα και τα εισπραττομενα χρήματα σε ειδικο τραπεζικό λογαριασμό στο ονομα μονο του πτωχού. ΙΙ. Η υπέρ της ομάδος σύσταση υποθήκης Κατά τη διάταξη της 2 του άρθρου 66, η αποφαση που κηρύσσει την πτώχευση, δημιουργεί υποχρέωση του συνδικου για εγγραφή υποθήκής σε ολα τα ακίνητα της πτωχευτικής περιουσίας «υπέρ της ομάδας των πιστωτών». 31Προκειται για νομιμη υποθήκη, με τίτλο εκ του νομου, αφού η δικαστική αποφαση περί της πτωχεύσεως αδυνατεί να αποτελέσει τίτλο. Χαρακτηριστικά της υποθήκης, είναι τα ακολουθα32: 1. Η υποθήκη καταλαμβάνει μονον τα ακίνητα που ανήκουν στον πτωχο, κατά την κήρυξη της πτώχευσης. 2. Η υποθήκη είναι γενική, επειδή εκτείνεται σε ολα τα ακίνητα του πτωχού, παροτι πρέπει να εγγράφεται με τροπο ορισμένο σε κάθε ακίνητο χωριστά, και επειδή εξασφαλίζει τις απαιτήσεις ολων των πτωχευτικών πιστωτών. Η εγγραφή της υποθήκης «υπέρ της ομάδος» απαλλάσσει τον σύνδικο της υποχρέωσης να προσδιορίσει ειδικά τα προσωπα των πτωχευτικών πιστωτών υπέρ των οποίων ισχύει τελικά η υποθήκη. 3. Η εγγραφή της υποθήκης γίνεται απο τον σύνδικο με αίτηση στο αρμοδιο υποθηκοφυλάκιο, η οποία οφείλει να συνοδεύεται απο 31 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ Λ.Κοτσίρη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1998 σ

29 περίληψη της απόφασης, που κήρυξε την πτώχευση, και με έκθεσή του, στην οποία πρέπει να περιγράφει τα ακίνητα επί των οποίων ζητεί την εγγραφή της υποθήκης, και να προσδιορίζει κατά την κρίση του, το συνολικό ύψος των προς ασφάλιση πιστώσεων. 4. Η υποθήκη ισχύει από της εγγραφής της, διατηρείται καθ' όλο το διάστημα της πτώχευσης, και αποσβήνεται με την ανάκληση της απόφασης, που έχει κηρύξει την πτώχευση, ή με την περάτωση της πτωχευτικής διαδικασίας και την επακόλουθη διάλυση της ομάδας. Η χρησιμότητα της υποθήκης αυτής θεωρείται ότι βρίσκεται στην επίτευξη μεγαλύτερης δημοσιότητας ως προς την πτωχευτική απαλλοτρίωση, χάριν πληρέστερης και σαφέστερης εξασφάλισης των δικαιωμάτων της ομάδος στα ακίνητα του πτωχού. 29

30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗ ΑΝΑΚΛΗΣΗ Ι. Γενικά Από τα βασικότερα μελήματα του πτωχευτικού δικαίου είναι η υπέρ των πιστωτών διασφάλιση της ακεραιότητας της πτωχευτικής περιουσίας από πράξεις του πτωχού. Αυτό επιτυγχάνεται με την απαγόρευση της διάθεσης αντικειμένων της πτωχευτικής περιουσίας μετά την κήρυξη της πτώχευσης (πτωχευτική απαλλοτρίωση). Πολύ μεγαλύτερος όμως είναι ο κίνδυνος που διατρέχουν οι πιστωτές κατά το διάστημα που ο έμπορος έπαυσε τις πληρωμές του και μέχρι την κήρυξη της πτώχευσης (ύποπτη περίοδος). Στο διάστημα αυτό υπάρχει πράγματι ο κίνδυνος να θέλει ο έμπορος, που έχει προβλέψει την οικονομική του πτώση, να αφαιρέσει περιουσιακά του στοιχεία (π.χ. μεταβιβάζοντάς τα σε συγγενείς του) ή να προβεί σε δόλιες πράξεις ή πράξεις που ζημιώνουν την περιουσία του, με σκοπό να αποφύγει ή να αναβάλει την κήρυξη της πτώχευσης, ή να ικανοποιήσει αποκλειστικά ορισμένους φορτικούς ή συνδεόμενους με αυτόν πιστωτές του33. Η πτώχευση δεν έχει αναδρομικά αποτελέσματα(οπότε οι πράξεις αυτές δεν είναι άκυρες), επειδή όμως η κήρυξή της όφειλε να γίνει από την πρώτη μέρα της παύσης των πληρωμών ο νόμος πλήττει πράξεις που έγιναν κατά την ύποπτη περίοδο, επαναφέροντας έτσι στην πτωχευτική περιουσία αντικείμενα που θα υπαγόντουσαν σε αυτήν ή αποκαθιστώντας τη διαταραχθείσα αρχή της ισότητας των πιστωτών34. ΙΙ. Καθορισμός ύποπτης περιόδου 33 Λ.Κοτσίρη «Πτωχευτικό Δίκαιο» εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1998 σ Κ.Ρόκκα «Στοιχεία Πτωχευτικού Δικαίου» εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1994 σ.41 30

31 Ο καθορισμός του χρόνου έναρξης της παύσης των πληρωμών έχει μεγάλη σημασία λόγω του ανακλήτού των πράξεων που έγιναν μέσα στην ύποπτη περίοδο. Εφόσον το πτωχευτικό δικαστήριο δεν καθόρισε το χρόνο αυτό είτε με την απόφαση που κήρυξε την πτώχευση είτε με μεταγενέστερη, ο χρόνος παύσης των πληρωμών θεωρείται ο ο χρόνος δημοσίευσης της απόφασης που κήρυξε την πτώχευση. Αν δεν ορίστηκε χρόνος παύσης πληρωμών, αλλά και όταν ορίστηκε, το δικαστήριο μπορεί με νεότερη απόφασή του να μεταθέσει σε προγενέστερο χρονικό σημείο την έναρξη της παύσης των πληρωμών, έτσι ωστέ να επιμηκυνθεί η ύποπτη περίοδος, χωρίς όμως το διάστημα της ύποπτης περιόδου να μπορεί να υπερβαίνει τα δύο χρόνια. Επίσης, το δικαστήριο μπορεί να επεκτείνει την πτωχευτική ανάκληση και σε δόλιες πράξεις του πτωχεύσαντα, που διενεργήθηκαν εντός της τελευταίας πενταετίας, πριν από την κήρυξη της πτώχευσης, ανεξάρτητα από τα χρονικά όρια της ύποπτης περιόδου.μεταγενέστερος χρόνος παύσης πληρωμών μπορεί να επιτευχθεί με άλλο ένδικο μέσο, την πτωχευτική ανακοπή, η οποία ασκείται από τον πτωχό ή από άλλους ενδιαφερόμενους(ιδίως συναλλαγέντες μέσα στην ύποπτη περίοδο)35. ΙΙΙ. Πράξεις ανακλητές (άκυρες) Οι αυτοδικαίως ανακλητές πράξεις αποβαίνουν είτε εις βάρος όλων των πτωχευτικών πιστωτών, διότι ελαττώνουν την πτωχευτική περιουσία, είτε είναι ευνοικές για ορισμένους μόνο από αυτούς36. Δεν αποτελεί προυπόθεση για την ανάκληση των πράξεων αυτών η καλή ή κακή πίστη του αντισυμβαλλόμενου ούτε το κατά πόσο επιφέρουν ζημιά στους πιστωτές. Αυτοδικαίως ανακλητές πράξεις είναι: α) Οι ετεροβαρείς πράξεις που ελαττώνουν την περιουσία του οφειλέτη. Δεν υπάγεται σε αυτές τις πράξεις μόνο η δωρεά, αλλά γενικότερα, κάθε 35 Κ.Ρόκκα «Στοιχεία Πτωχευτικού Δικαίου» εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1994 σ Κ.Ρόκκα «Στοιχεία Πτωχευτικού Δικαίου» εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1994 σ.44 31

32 * * ο * * \ \ * * * περιουσιακή επιοοση χωρίς αντάλλαγμα, όπως η παραχώρηση άτοκου οανειου, οχι όμως και οι γονικές παροχές και η αποποίηση κληρονομιάς. β) Η πληρωμή μη ληξιπρόθεσμων χρεών και γενικότερα η με ο» ι ι ι ς ι οποιονοήποτε τροπο προωρη ικανοποίηση του οανειστή. Ιν. Πράξεις ανακλητές με δικαστική απόφαση (ακυρώσιμες) Οι πράξεις αυτές που έγιναν μέσα στην ύποπτη περιοοο αφορούν τον βασικο ογκο των συναλλαγών του εμπορου και για το λογο αυτο ο νομος έθεσε αυστηρές προυποθέσεις για την ανάκλησή τους, ώστε να μη θίγεται η ασφάλεια των συναλλαγών37. Οι προυποθέσεις αυτές είναι οι εξής: α) Ο αντισυμβαλλόμενος πρέπει να γνώριζε την παύση των πληρωμών του εμπορου κατά τον χρονο που τελέσθηκε η πράξη, πράγμα το οποίο πρέπει να αποόείξει ο σύνοικος. β) Η πράξη ανακαλείται μονο εφοσον είναι επιβλαβής για την ομάόα των πιστωτών. γ) Οι πράξεις της κατηγορίας αυτής ανακαλούνται με 5ικαστική αποφαση, την έκόοση της οποίας προκαλεί ο σύνοικος. Το οικαστήριο προβαίνει σε ουσιαστικο έλεγχο εξετάζοντας τους οικονομικούς ορους της πράξης. 37 Κ.Ρόκκα «Στοιχεία Πτωχευτικού Δικαίου» εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1994 σ.45 32

33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ Α. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΞΕΛΕΓΞΗΣ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΣΕΩΝ Η διαπίστωση του παθητικού της πτωχευτικής περιουσίας, δηλαδή των κατα του πτωχεύσαντος απαιτήσεων, γίνεται με την ειδική διαδικασία της εξέλεγξης των πιστώσεων, η οποία υποδιακρίνεται σε διαδικασία αναγγελίας και σε διαδικασία επαλήθευσης των απαιτήσεων των πιστωτών38. Η διαδικασία αυτή συνιστά υποκατάστατο των ανασταλεισών ατομικών διώξεων και αποσκοπεί στη διαπίστωση του παθητικού μέσα σε ελάχιστο χρόνο, ώστε να δοθεί στους πιστωτές ακριβής εικόνα της πτώχευσης, προκειμένου αυτοί να αποφασίσουν ευχερώς για τον καταλληλότερο τρόπο περάτωσής της. Η διαδικασία δηλαδή αυτή, αποτελεί τη μοναδική πλέον οδό που πρέπει να ακολουθήσουν οι εικαζόμενοι-οι εμφαινόμενοι δηλαδή στον ισολογισμό ή τα εμπορικά βιβλία του πτωχεύσαντος- πιστωτές, για να καταστούν πραγματικοί, να σευμμετάσχουν στις περαιτέρω εργασίες της πτώχευσης και να ικανοποιηθούν από το πτωχευτικό μέρισμα39. Η διαδικασία της εξέλεγξης κινείται από τον σύνδικο και τον εισηγητή δικαστή, αποκτώντας έτσι, δικαστικό χαρακτήρα. Σε αυτήν υπόκεινται οι πάσης φύσεως χρηματικές απαιτήσεις των πτωχευτικών μονάχα και όχι των μεταπτωχευτικών ή ομαδικών πιστωτών. Συγκεκριμένα: 1. Οι ανέγγυοι πιστωτές υπόκεινται υποχρεωτικά στη διαδικασία αυτή.. Οι έχοντες γενικό προνόμιο πιστωτές υπόκεινται επίσης υποχρεωτικά στη διαδικασία επαλήθευσης, επειδή διαφορετικά δεν θα μπορέσουν 38 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ Λ.Κοτσίρη «Πτωχευτικό Δίκαιο» εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1998 σ

34 να ικανοποιήσουν την απαίτησή τους στην πτώχευση, ούτε να διατηρήσουν το προνόμιό τους. 3. Οι ενέγγυοι πιστωτές δεν υποχρεούνται να ακολουθήσουν τη διαδικασία εξέλεγξης. Μπορούν και χωρίς αυτή να ασκήσουν τις ατομικές διώξεις τους και να ικανοποιηθούν από το υπέγγυο μόνο πράγμα. Δικαιούνται βεβαίως, να συμμετάσχουν στη διαδικασία, χωρίς να χάσουν την ασφάλεια ή το προνόμιό τους, όταν ιδίως, το υπέγγυο πράγμα δεν επαρκεί σε αξία για την πληρη ικανοποίηση της απαιτήσεώς τους, ούτε για το υπόλοιπο μπορούν να υπολογίζουν ικανοποίηση από το πτωχευτικό μέρισμα40. Β. Η ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΤΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ Ι. Έννοια και φύση της αναγγελίας Η αναγγελία συνιστά δικαίωμα του πιστωτή, με την άσκηση του οποίου διατηρείται το δικαίωμά του για (πλήρη ή σύμμετρη) ικανοποίησή του από την πτωχευτική περιουσία. Τυπικά, συνίσταται στη γνωστοποίηση των πτωχευτικών απαιτήσεων στα όργανα της πτωχεύσεως με τον τρόπο που ο νόμος ορίζει, για να καταστεί δυνατή η επαλήθευση και ικανοποίησή τους στα πλαίσια της πτωχευτικής διαδικασίας. ΙΙ. Πρόσκήση σε αναγγελία Στις προσωπικές συνέπειες της κήρυξης της πτώχευσης ως προς τον πτωχό ανήκει και η έναντι του συνδίκου υφιστάμενη υποχρέωση ενημέρωσης και σύμπραξης, η οποία στη διάταξη της 1 του άρθρου 89 εξειδικεύεται σε υποχρέωση παράδοσης στον σύνδικο καταλόγου πιστωτών, με αναφορά του ύψους των απαιτήσεών τους, και την 40 Κ.Ρόκκα εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1994 σ

35 παράδοσή στον ίδιο κάθε άλλου σχετικού με πιστωτές και πιστώματα στοιχείου που έχει στη διάθεσή του41. Ο σύνδικος οφείλει να ενημερώσει αμέσως, εγγράφως, όλους τους πιστωτές που είναι γνωστής διαμονής, κατοικίας ή έδρας από τα στοιχεία της πτώχευσης, καλώντας τους να αναγγείλουν τις απαιτήσεις τους και να καταθέσουν, είτε αυτοπροσώπος, είτε δια πληρεξουσίου, τα έγγραφά τους στον γραμματέα των πτωχεύσεων. Τους ενημερώνει ομοίως για τις προθεσμίες, εντός των οποίων υποχρεούνται σε αναγγελία και επαλήθευση των απαιτήσεών τους, και επισημαίνει τις συνέπειες από την παράλειψη ή το εκπρόθεσμο της αναγγελίας και της κατάθεσης των εγγράφων ή της επαλήθευσης των απαιτήσεων (άρθρο 89 2). Ο σύνδικος οφείλει επίσης να ενημερώσει με τον ίδιο τρόπο - εγγράφως- και τους πιστωτές με εμπράγματη ασφάλεια και ειδικά προνόμια, επισημαίνοντας σε αυτούς τις συνέπειες που επιφέρει η παράλειψη της αναγγελίας (άρθρο 89 3). Βεβαίως, η παράλειψή της από τους πιστωτές αυτούς δεν επιφέρει απώλεια της εμπράγματης αγωγής τους (άρθρο 90 2). Η παντελής παράλειψη της επιφέρει απώλεια μόνο της δυνατότητας ικανοποίησης της ενοχικής αξίωσής τους, πέρα από το υπέγγυο πράγμα, και με μέρισμα από την εκποίηση της λοιπής πτωχευτικής περιουσίας. ΙΙΙ. Προθεσμία της αναγγελίας. Η προθεσμία για την αναγγελία των απαιτήσεων των πιστωτών είναι τρεις μήνες από τη δημοσίευση της απόφασης, που κήρυξε την πτώχευση στο Δελτίο Δικαστικών Δημοσιεύσεων του Ταμείου Νομικών (άρθρο 90 1). Η αναγγελία επομένως, μπορεί να γίνει από την έκδοση της απόφασης που κηρύσσει την πτώχευση, μέχρι την εξάντληση της προθεσμίας που ορίζεται από το νόμο, ανεξάρτητα από την πρόσκληση του συνδίκου. Η 41 Σ.Ψυχομάνη «Πτωχευτικό Δίκαιο» Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 σ