HELECO 05 5 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 5 TH INTERNATIONAL EXHIBITION AND CONFERENCE ON ENVIRONMENTAL TECHNOLOGY

Transcript

1 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1 HELECO 05 5 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 5 TH INTERNATIONAL EXHIBITION AND CONFERENCE ON ENVIRONMENTAL TECHNOLOGY ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ Α. ΜΟΡΟΠΟΥΛΟΥ Καθηγήτρια Ε.Μ.Π. Πρόεδρος Οργανωτικής Επιτροπής Μέλος της Δ.Ε. του Τ.Ε.Ε. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ, ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΓΙΩΤΑ ΚΑΖΑΖΗ Υπεύθυνη Τμήματος Εκδόσεων Τ.Ε.Ε. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΩΤΑ ΚΑΖΑΖΗ ΣΤΡΑΤΟΣ ΚΟΛΥΦΕΤΗΣ Τμήμα Εκδόσεων Τ.Ε.Ε.

2 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 2 ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ SUSTAINABLE CONSTRUCTION AND σελ. 4-9 NEW ENTREPRENEURIAL FORMS C. PESSO Administrator, Policy Analyst, OECD SUSTAINABLE CONSTRUCTION σελ STANDARDISATION J.-L. CHEVALIER Dr, CSTB ADOPTING SUSTAINABLE CONSTRUCTION σελ PRINCIPLES IN CONSTRUCTION PRACTICE THE PROCESS OF LIFETIME CONCERN A. SARJA Professor, Dr Technical Research Centre of Finland VTT Building and Transport ΚΤΙΡΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ σελ. 33 Δ. Κ. ΜΠΙΚΑΣ Καθηγητής Α.Π.Θ. ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ σελ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Μ. ΣΑΝΤΑΜΟΥΡΗΣ Αναπληρωτής Καθηγητής, ΕΚΠΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ σελ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ Σ. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΙΔΗΣ Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Ινστιτούτο Ερευνών, Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης Κ. ΜΠΑΛΑΡΑΣ Δρ, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Ινστιτούτο Έρευνας Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) (απών)

3 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 3 Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΩΝ σελ. 46 ΛΙΘΩΝ ΣΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ Ι. ΠΑΣΠΑΛΙΑΡΗΣ Καθηγητής Ε.Μ.Π. ΑΕΙΦΟΡΙΚΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ: ΔΡΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗ σελ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ Σ. ΚΥΒΕΛΟΥ Λέκτορας, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανθρώπινου δυναμικού ΝΕΟΙ ΡΟΛΟΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ ΚΑΙ σελ ΤΟ ΤΕΕ ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ Α. ΜΟΡΟΠΟΥΛΟΥ Καθηγήτρια Ε.Μ.Π., Μέλος της Δ.Ε. του Τ.Ε.Ε. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ I want first of all to welcome our invitees from international organizations and because there is translation you can take the equipments to attend from outside. If somebody didn t you can do it right now. Η συνεδρία που αφορά στην αειφόρο κατασκευή είναι η δεύτερη φορά που προγραμματίζεται στο πλαίσιο της HELECO και σηματοδοτεί την εμπλοκή του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας σε ένα νέο όραμα για τον κατασκευαστικό κλάδο. Αυτόν που συνδέεται με την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, τον ενεργειακό σχεδιασμό της κατασκευής, την επιλογή, το σχεδιασμό και την αριστοποίηση των υλικών και βέβαια με την έρευνα και την εφαρμογή νέων οικονομικών τεχνικών και νέου αρχιτεκτονικού σχεδιασμού.

4 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 4 Η διαδικασία της αειφόρου κατασκευής είναι μία διαδικασία, που στο επίπεδο της εφαρμογής απαιτεί νέους μηχανισμούς ελέγχου και ενσωμάτωση, τόσο στο θεσμικό πλαίσιο της κατασκευής, όσο και στην τρέχουσα πρακτική. Σήμερα η συνεδρία αυτή προηγείται της συνεδρίας για τη συγκρότηση του Εθνικού Φόρουμ, με το οποίο η Ελλάδα θα συμμετάσχει στην Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα της κατασκευής. Και προηγείται γιατί ακριβώς θέλουμε να αποτελέσουν τα πορίσματα αυτής της συνεδρίας μία στρατηγική πρόταση για την Έρευνα και την Τεχνολογία όσον αφορά στην αειφόρο κατασκευή, που αποτελεί μια από τις δυο θεματικές περιοχές με την οποία δίνουμε έμφαση στην πλατφόρμα της κατασκευής. Η πρώτη ομιλία της συνεδρίας θα γίνει από τον κ. Pesso, ο οποίος εκπροσωπεί στη συνεδρίαση αυτή τον ΟΟΣΑ, τον Οργανισμό Οικονομικού Συντονισμού της Ανάπτυξης. Γι αυτό άλλωστε, τον καλέσαμε για να δείξουμε ότι η αειφόρος κατασκευή δεν είναι μία προοπτική χωρίς πραγματικό υπόβαθρο στις αναπτυξιακές διαδικασίες του σημερινού κόσμου. Αποτελεί μια πραγματικότητα. SUSTAINABLE CONSTRUCTION AND NEW ENTREPRENEURIAL FORMS C. PESSO Administrator, Policy Analyst, OECD ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ Κύριος άξονας της παρουσίασης αυτής στάθηκε το γεγονός ότι τα θέματα της αειφόρου κατασκευής, αλλά και όλα τα περιβαλλοντικά θέματα και προβλήματα, μπορούμε να τα δούμε κάτω από το πρίσμα μιας ευρύτερης στρατηγικής. Η παρουσίαση επικεντρώθηκε γύρω από τρία κεντρικά ζητήματα. Η ιδέα της αειφορίας είναι κυρίαρχη για τη διαμόρφωση της πολιτικής για το μέλλον. Αν και ο κατασκευαστικός κλάδος αποτελεί κομμάτι της ραχοκοκαλιάς της οικονομίας κάθε χώρας, δεν θεωρείτο μέχρι

5 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 5 πρότινος σημαντικός, λόγω της περιορισμένου χρονικού ορίζοντα στο σχεδιασμό. Η αειφόρος κατασκευή καλείται να καλύψει το κενό αυτό. Ένα άλλο πολύ σημαντικό θέμα είναι η δημιουργία νέων επαγγελματικών προφίλ. Για τη χάραξη αναπτυξιακής πολιτικής η οικονομική ανάπτυξη μαζί με τη δημιουργία νέων επαγγελμάτων είναι σημαντική, αλλά δεν υπάρχει μεγάλη ανάλυση σχετικά με το είδος των δραστηριοτήτων και τη σχέση αυτών με ένα μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Αναφέρονται σχετικά παραδείγματα για τη Γερμανία και την Ελβετία. Τέλος ιδιαίτερα σημαντικός για την καινοτομία είναι ο διάλογος μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών φορέων, για τον οποίο πρέπει να ληφθεί μια σειρά από μέτρα. My objective this morning is really to show how sustainable construction and more particularly all environmental issues and environmental problems can be looked in a strategic perspective. And that is both in terms of an opportunity for economic development and opportunity for innovation and therefore also an opportunity for job creation and for the future. Three aspects. The first aspect is really to look at what are today the linkages between these different issues and how they ve been perceived and also to look in towards the future how they will link up and how we can move forward to that. The great quality of the concept of sustainability as been apart from the debate, which we may have on what it really means, is to reintroduce a notion of time and of longer-term perspective. This notion had been somehow treated by first of all the loss of somehow legitimacy of the kind of planning perspective, which the engineering and economic professions brought about until very recently. We were somehow much more dissoluted on the capacity to define a future, to reprogram a future. The other aspect was been brought about very much by the policies and lets say on the political perspectives, which have been developed over the last fifty years. The idea of planning, the idea of imagining the future was somehow lost on the way and lost credibility. The ability to define what our collective objectors were going to be was somehow

6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 6 constrained by the planning efforts of different systems whether they be of lets say more leftist origin or more engineering planning and thinking about for instance the French planning exercises. So the market, the idea of that wasn t too much need for planning because the market would resolve all the future issues. What we are finding out now is that reintroducing the notion of sustainability is the idea of imagining the future of defining the future on a longer term is an exercise, which not always can a market think for itself but that we have to do it collectively. And that brings a one of the important aspects of the linkage I want to make today, is that somehow although the construction sector has always been considered one of the back bones of the economy, never has it been as now to be considered an important issue for the future because of the time span, which the construction sector of all sectors implies. We build over a fifty-year perspective minimum and that is also what sustainability is about, the ability to imagine ourselves in fifty years time. Another point was the link with job creation. This has always been treated very often as a separate issue. Well we found at least in OECD as all our economists were somehow felicitate to think of our development policies for our countries was the idea that economic development and job creation were an important factor but there wasn t much analysis of what type of activities and which were more important of the longer term. In 1994 a study on the relationship with the environment and job creation established that environment did not bare a significant wait per say on creating jobs, on creating opportunities for employment. And that most of all it resulted into a polarization of types of job. You had, at least that s what we established in 1994, the taking care of the environment to create high lets say very specialized jobs on one side, high knowledge content jobs. And on the other side it was creating low value jobs and somehow taking care on the environment created something, which is also a trend on another sector certainly, but a very polarized thing and it did not bare a significant weight. More recently we are finding

7 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 7 out that environmental issues as you integrate them do create a much vaster pullet of jobs and job opportunities pettily at local level. I ll try the new evidence and we reflecting on, which is not yet been systematized come mainly from Germany, which among our countries is that the one country which has more systematically operated in favor of alternative energies, that is going to be an issue we will be confronted with in the coming years. An issue which Greece has already somehow developed in a relative terms this country because of its positioning has made already many efforts and is in comparative terms at the advantage point. But this needs to be clearly stated, still needs of lets say a collective ability to use this comparative advantage on the longer term. What is the context? The context is that overall we consider that around the horizon 2035, which in building terms is tomorrow, the energetic autonomy of our countries will no longer exist in the way we are used to today. So things will change. And actually it is for me strange to be here in Athens where in 1940 was produced the charge of Athens with consecrated and urban vision of functional separation. Well today we review this concept in order to complete and redefine what must be an urban structure in order to minimize transportation time, in order to minimize transport and so on. So this is the root lets say that we are accomplishing. What has done Germany in promoting legislation and supporting the development of alternated of energy it is today producing 40% of the chelonian energy worldwide and 20% photovoltaic energy and this has given rise to about 130 thousand jobs. The other point, lets say this transition, this transformation, which affects energy but it affects also the choice of materials, the choice of urban solutions, a whole lot of choices, is something in which not only are important the local innovations but certainly one of the most important factors is what public policy can do. To give you immediately the savior the perfume of what is happening I ll bring first of all an example, which has been developed a few years back in Switzerland in the public area and particularly in the public building sector. There was an agreement established between the Ministry of Energy and the Ministry

8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 8 of Environment and Ministry of Finance, which decided that all projects which were going to be submitted for public construction projects and particularly in schooling sector, were to satisfy first of all a life cycle costing of the energy costs. That means that the initial project, the architects project, must consider not only what energy goes in today in that project, but how much that building is going to consume over twenty years. And the choice of project is made between projects with consider that lap of time. The second point, which was made in that policy, was that they decided to utilize an artificially expanded cost of energy. They agreed on a factor K a multiplier of market price of energy and at a few years back. I don t know what it is today because this is renegotiated over the years between the various Ministries. But at the time was 2,5. Anyway the result was that all the type of projects change radically and I imagine you can understand exactly what kind of implication this has on the type of choice not only for architectural solutions but in terms of material and so on. The other aspect that was covered was the difference and price. We are all aware that one of the problems here is the Delta between something, which is at market prices today and the difference in cost when achieving such building and that cost was going to be somehow covered by finances given by the Ministry and reimbursed over time because the energy savings over the twenty years would have been paid back through a short of list agreement. Very quickly now because my time is already run out, there is another aspect, which helps this change is guaranteed price for electricity and this is something in which three countries have worked well. Italy and Greece have worked very badly mostly because of the technical problems. I would have liked to get into this because we will look at technical issues, but technical centralization and technical specification can act as a bad and that is something we have to be very attended to. Another aspect of the innovation is really in the type of dialogue, which must happen between the private sector, the public sector. And one point, which is absolutely

9 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 9 important in our context is between the universities and that were the innovation can be developed. But something you are probably aware of but that must be spelled out that the future is in a different type of relationship between these actors. I was going to go through a number of measures, I won t go into details to that, what I will go in conclude the measures I wanted to show is for instance particularly in construction sector public policy can act as a facilitator of this kind of innovative approach acting on taxes and so on. At the OECD we are collecting the experiences both at macro level and more recently at local level. We are looking and we ve brought these together in a number of publication. Here we have all the types of enterprises, which have been created at an urban level and urban region ration exercises. That is giving also rise to new types of businesses, new types of professions. And I want to conclude on this, is that in relative terms the gain in competitiveness, national and international competitiveness, which comes from taking this kind of change, this looking at Looking ahead in terms of what are going to be the energy constrains and the environmental constrains is somehow something which creates new opportunities, which countries like Germany are already taking, but which countries like Greece are in a particular position to look forward to and have and gain competitive advantage. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ Ευχαριστούμε τον κ. Pesso γιατί με την εισήγησή του έδωσε πραγματικά την εικόνα ότι η καινοτομία στην κατασκευή και μάλιστα στην κατεύθυνση της αειφόρου κατασκευής δημιουργεί όχι μόνο μία βιώσιμη κατασκευή αλλά και νέα δεδομένα και προοπτικές ανάπτυξης. Ο κ. Chevalier, από το Κέντρο Ερευνών του κτιρίου της Γαλλίας, θα μας μιλήσει για την προτυποποίηση της αειφόρου κατασκευής.

10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 10 SUSTAINABLE CONSTRUCTION STANDARDISATION ΠΡΟΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ J.-L. CHEVALIER Dr CSTB Στην παρουσίαση αυτή παρουσιάστηκε η πρόοδος των θεμάτων της προτυποποίησης στην αειφόρο κατασκευή. Ξεκινώντας με κάποια γενικά στοιχεία που αφορούν στο περιεχόμενο της αειφόρου κατασκευής, ο ομιλητής συνέχισε με σχόλια πάνω στους εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς, που ασχολούνται με τα θέματα της προτυποποίησης και την οργάνωσή τους. Στη συνέχεια, επικεντρώθηκε σε θέματα που αφορούν ειδικότερα στην αειφόρο κατασκευή (όπως του ISO), αλλά και ποιά είναι η πρόοδος του Ευρωπαϊκού CEN προς την κατεύθυνση αυτή. JEAN-LUCuc CHEVALIER Sustainable Development Dept Environment and Durability

11 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 11 Sustainable Construction Standardization 1- Sustainable development and the construction sector - The sustainable development - Weight and particularities of the construction sector 2- The international standardization context - ISO, CEN and the national standards - TCs, SCs, WGs: rules and practice 3- Standardizing sustainable construction: why and how? - The issues of Sustainability in Building: - Standards on sustainable development - Standards in the construction sector. 4- Sustainable construction standardization at work - Progress in ISO - Progress in CEN - Next issues Sustainable Development: «development that meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own needs» Bruntland, 1987 ECONOMIC ENVIRONMENTAL SOCIAL Rio de Janeiro, 1992

12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 12 ENVIRONMENTAL - A huge long term stock of raw materials - The main responsible of the CO²emissions - A significant source of waste ECONOMIC - A 2 digits % of the economic activity - The main proportion of the household budget - A majority choice for long term investment SOCIAL - Creates social link or social discrimination - protects or threatens inhabitants health - Transmits culture heritage to the future generations - A major employment offer National Standardization Compliance required for public works contracts AFNOR ELOT ASTM Europe: CEN (EN) An harmonized standard should result from a Mandate EN replaces National Standard Vienna agreement International ambition World: ISO (ISO) Usually more frameworks than prescriptive standards

13 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 13 National stand. body Structure: Membership: Production: TC (Chairman, secretary, national delegations) SCs (Chairman, secretary, national delegations) O or P member O or P member ISO XXXXX International Standard DIS Draft International Standard WGs (Convenor, experts) P if P in the SC Mirror Group CD Committee draft Significant improvements expected: - By reducing the environmental impacts - By anticipating and controlling long term costs - By being more concerned about social goals and consequences of a construction ECONOMIC ENVIRONMENT SOCIAL

14 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 14 ISO: TC 207: environmental management ambition for undertaking sustainable development ISO Environmental management system ISO LCA ISO Environmental labelling type III Working group on Social responsibility (BR SE) Created by TMB resolution 72/2004 and 73/2004 CEN: SABE (strategic advisory body on environment) for environmental concern in the standards EHD Environmental Help desk (closed?) ISO: TC 59: Building Construction (NO - NO) SC 14 Service Life Planning (US - GB) SC 17 Sustainability in Building Construction (FR - FR) SC 16 Accessibility of the built environment (UY - ES) CEN: CE marking of construction products, from harmonized standards (based on the Construction Products Directive CPD) CSN: Construction Sector Network

15 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 15 TC 59/ SC 17 (FR FR) Building construction / Sustainability in building construction WG1 principles WG2 indicators WG3 EQ products WG4 EQ buildings PRODUCT BUILDING Constructed Works ENV. SOCIAL ECO. Key issues: - specific aspects of SD for construction - which ones are relevant for standardization? - which are the priorities? DG Enterprise: initiative on Sustainable Construction 1999 DG Enterprise: Study on Harmonisation on LCA/EPD schemes 2002 DG Enterprise: mandate to CEN for assessment of the environmental performance of buildings CEN/BT WG 174 (FI FR) Integrated environmental performance of buildings New TC?

16 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 16 The most elaborated document is on EPDs: - DIS stage at ISO/TC59/SC17, - In the scope of CEN/BT WG174: -Find complementarity to avoid competition! Two more documents will be published soon as ISO TS - Sustainability Indicators - Assessment of the Environmental quality of buildings The «general principles» document (CD stage) from ISO/TC59/SC17 needs inputs and support SC17 needs to apply SD principles!!!: - More participant countries - More experts on the social and economic domains WG1 and WG4 of SC17 will meet in LYON (France) in Conjunction with the 10DBMC Conference For information:

17 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 17 ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ Ευχαριστούμε τον κ. Chevalier για την πολύ ενδιαφέρουσα εισήγηση, η οποία μας δείχνει ότι η αειφόρος κατασκευή δεν αποτελεί απλώς μια πραγματικότητα που προσπαθεί να βρει τα βήματά της, αλλά είναι σε τέτοια φάση ωριμότητας που είναι ικανή να θέτει τις προδιαγραφές και τα πρότυπα που επιτρέπουν την αναπαραγωγή της. Επομένως, είναι φανερό ότι στον τομέα της κατασκευής ακόμη και στον καινοτόμο τομέα της αειφόρου κατασκευής η πραγματικότητα, ακόμα και τα μέτρα και οι ρυθμίσεις που την αφορούν προηγούνται της παραγωγής της γνώσης. Η γνώση όμως, είναι η προϋπόθεση που θεμελιώνει και αναπαράγει οποιοδήποτε τομέα της ανάπτυξης και για αυτό καλώντας τον καθηγητή κ. Sarja στο βήμα, από το Φιλανδικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογίας των Κατασκευών και των Μεταφορών με θέμα την υιοθέτηση των αρχών της αειφόρου κατασκευής στην πρακτική της κατασκευής στην κατεύθυνση της δημιουργίας ενός νέου κλάδου της μηχανικής του engineering του life time engineering. Θα ήθελα να πω ότι αυτή ακριβώς η πρακτική της αειφόρου κατασκευής θέτει και τις βάσεις ενός νέου αυτόνομου πεδίου γνώσης που είναι διεπιστημονικό, του life time engineering ή αυτού που θα μπορούσαμε να πούμε στα ελληνικά της αριστοποίησης του χρόνου ζωής των κατασκευών. ADOPTING SUSTAINABLE CONSTRUCTION PRINCIPLES IN CONSTRUCTION PRACTICE THE PROCESS OF LIFETIME CONCERN ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΖΩΗΣ ASKO SARJA Professor, Dr Technical Research Centre of Finland VTT Building and Transport Η υιοθέτηση των αρχών της αειφόρου κατασκευής στην πράξη είναι ένα πολύ ευρύ θέμα. Επιλέχθηκε να παρουσιαστούν μόνο οι βασικές αρχές, καθώς και ένα παράδειγμα. Αρχικά

18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 18 αναλύθηκε η έννοια της μηχανικής του κύκλου ζωής. Στη συνέχεια, έγινε αναφορά σε μια εφαρμογή της μηχανικής του κύκλου ζωής στο δομοστατικό σχεδιασμό, αλλά και στην ύπαρξη πολλών υπολογιστικών εργαλείων. Τέλος, έγινε αναφορά στα αντίστοιχα ευρωπαϊκά προγράμματα στον τομέα αυτά, καθώς και το θεματικό δίκτυο του LIFETIME ENGINEERING. Adopting sustainable construction principles in construction practice - the process of Lifetime concern ASKO SARJA Professor, Dr Technical Research Centre of Finland VTT Building and Transport asko.sarja@vtt.fi VTT BUILDING AND TRANSPORT CONTENTS PRINCIPLES OF SUSTAINABLE CONSTRUCTION- Realised as Lifetime Engineering CONTENT OF THE LIFETIME ENGINEERING Lifetime based investment planning Integrated life cycle design Integrated life cycle management and maintenance Integration of life cycxle design and management Reuse and recycling ADOPTING LIFETIME ENGINEERING INTO PRAXIS Examples of Lifetime Procurement and PPP

19 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 19 VTT BUILDING AND TRANSPORT SUSTAINABLE DEVELOPMENT and a realisation in construction sector Sustainable development is aiming to reach a stable social and economic development - in harmony with nature and cultural heritage Simply means in construction thinking over generations Must be systematised on techno-economic level Lifetime Engineering is aiming at the systematised sustainable construction technology over entire lifetime of facilities (buildings, industrial and civil infrastructures) VTT BUILDING AND TRANSPORT LIFETIME ENGINEERING Lifetime engineering is a theory and practice of predictive and integrated long-term investment planning, design, management of the use, maintenance planning and end-of-life management of facilities With the aid of lifetime engineering we can control and optimise the design and management of facilities corresponding to the objectives of owners, users and society. The objective of Lifetime Engineering is an optimised Lifetime Quality of facilities

20 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 20 VTT BUILDING AND TRANSPORT CONTENT OF THE LIFETIME ENGINEERING - Lifetime investment planning - Integrated lifetime design - Integrated lifetime procurement and construction - Integrated lifetime management and maintenance planning - Rehabilitation and modernisation - Recovery, reuse, recycling and - Disposal VTT BUILDING AND TRANSPORT REQUIREMENT CLASSES OF LIFETIME ENGINEERING HUMAN CONDITIONS -Functionality -Health -Safety -Convenience ECONOMY -Investment economy -Building costs -Life cycle costs LIFETIME QUALITY LIFETIME PERFORMANCE CULTURE -Building traditions -Life style -Business culture -Aesthetics -Architectural styles and trends -Image ECOLOGY -Raw materials economy -Energy economy -Environmental burdens economy -Waste economy -Biodiversity

21 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 21 VTT BUILDING AND TRANSPORT BACKGROUND AND BASIC IDEA Sustainable Society - Sustainable Building Generic Requirements for sustainable building Generalised lifetime limit state design Resistance against mechanical loads Durability against degradation Normative and traditional reliability theory and methods for structural design Usability against obsolescence VTT BUILDING AND TRANSPORT Ownership, Planning and Management of Investments Integrated Life- Cycle Design (ILCD) Life Time Management systems (LMS) Integration of Design, Construction and Management Management Practices of of Lifetime Design and Engineering Management of of Buildings and Infrastructures Data Data for for Lifetime Lifetime Design Design, and Construction Management and Management Norms, Standards and Guidelines for Lifetime Design, Construction Management and Maintenance Management Planning

22 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 22 VTT BUILDING AND TRANSPORT Adopting the Lifetime Engineering into practice Renewal of processes of investment planning, design, MR&R, End-of Life management Adopting new methods for degradation models, multiple requirements optimisation and decision making LCC, LCE, QFD, MADA, Risk Analysis etc. Computer tools of methods Data on indicators and variables of lifetime properties New creative organisatrional solutions and consortia PPP consortia etc. Demonstration building projects Education and training VTT BUILDING AND TRANSPORT "LIFETIME" CLUSTER PROJECTS OF EU GROWTH "CONLIFE" Life-time prediction of high performance concrete with respect to durability Co-ordinator: Prof. Dr. Max J. Setzer, Universität Essen, Germany INVESTIMMO" A Decision Making Tool for Long-Term Efficient Investment Strategies in Housing Maintenance and Refurbishment. Co-ordinator: Dr. Dominique Caccavelli, CSTB, France. EUROLIFEFORM " A probabilistic approach for predicting the life cycle cost and performance of buildings and civil infrastructure. Co-ordinator: Prof. Phil Bamforth, Taywood Ltd, UK. "LIFECON Life Cycle Management of Concrete Infrastructures for improved sustainability. Co-ordinator: Prof., Dr. Asko Sarja, VTT, Finland "LICYMIN" Life Cycle Assessment of Mining Projects for Waste Minimisation and Long Term Control of Rehabilitated Sites. Co-ordinator: Prof. Sevket Durucan, ICSTMedicine, Royal School of Mines, UK.

23 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 23 VTT BUILDING AND TRANSPORT EU GROWTH Thematic Network LIFETIME Time Schedule: Start End Project Co-ordinator: Technical Research Centre of Finland, VTT Building and Transport, FIN Professor, Dr. Asko Sarja Contractors: Taylor Woodrow Construction ltd UK Centre Scientifique et Technique du F Batiment, Imperial College of Science Technology and UK Medicine, (T H Huxley School of Environment, Earth Sciences and Engineering) Universitaet Karlsruhe (University of D Karlsruhe) Facility Management and Institut f. Maschinenwesen im Betrieb VTT BUILDING AND TRANSPORT LIFETIME Thematic Network Ways of working VTT BUILDING AND TRANSPORT - Thematic Network LIFETIME is aiming to create an effective cooperation network between partners, called LIFETIME Virtual Community. - Lifetime community includes: - Principal Contractors and their subcontractors for coordinated issues - National dissemination Groups (NDG) for national training, application and demostration - One of most active Groups is Greeck NDG (Prof. Moropolou) - The key for a beneficial co-operation is concrete working together. - This information will the be discussed in WP`s and finally in Workshops during the work. Pvm/ 3 Tekijän nimi (haluttaessa)

24 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 24 VTT BUILDING AND TRANSPORT VTT BUILDING AND TRANSPORT EXAMPLES of Practice: NCC Ltd Lifetime Procurement (BOT) projects Arlanda rail link, Sweden: SEK 5 billion (Euro 550 Million) Motorway A2, Poland: SEK 2.7 billion (Euro 300 Million) District heating plant, Sweden SEK 40 million (Euro 4,5 million) Kallax airport, Sweden: shareholder Espoo City, Finland: Kuninkaantie upper secondary school, games hall and swimming pool

25 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 25 VTT BUILDING AND TRANSPORT Lifetime Procurements of road construction in Finland Motorway between Helsinki and Lahti Cities: 50 km Contractor: Skanska Finland, 1994 Motorway between Turku and Helsinki: about 30 km Under European tendering offer in 2004 Construction starts in 2005 NCC Construction Ltd Matti Aho Profit Unit Director Case Kuninkaantie upper secondary school, swimming pool and games hall

26 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 26 VTT BUILDING AND TRANSPORT NCC Ltd Lifetime Procurement (BOT) projects Arlanda rail link, Sweden: SEK 5 billion (Euro 550 Million) Motorway A2, Poland: SEK 2.7 billion (Euro 300 Million) District heating plant, Sweden SEK 40 million (Euro 4,5 million) Kallax airport, Sweden: shareholder Espoo City, Finland: Kuninkaantie upper secondary school, games hall and swimming pool VTT BUILDING AND TRANSPORT Kuninkaantie upper secondary school Espoo, Finland The first public-private Lifetime partnership project of buildings in Finland. Espoo City pays only for the services produced Espoo City purchases all construction, maintenance and user services from the project consortium companies partnership model 28 years, service contract 25 years the goal is to pass the optimal number of risks associated with the project from the city to the private service providers Service production began in autumn 2003.

27 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 27 VTT BUILDING AND TRANSPORT Lifetime Procurement Project company ARANDUR Oy Principal Contractor: NCC Construction Finland Ltd 2. Supplier of Building Service System: ABB Oy Building services and facilities management 3. Supplier of operational services: Sodexho Ltd VTT BUILDING AND TRANSPORT Shareholders NCC Finland Oy Sodexho Oy ABB Oy PPP-Consortium for Kuninkaantie upper secondary school Agreements Shareholder agreement Service agreement City of Espoo Project company ARANDUR Oy Subsupplier agreements Subsuppliers NCC, Sodexho, ABB, Fujitsu Invia, Elisa Communications Land-lease agreement Agreement on purchase option Lease agreement/ payment of rent Construction commission agreement Finance company ABB Credit Oy Contract agreements Contractors NCC ja ABB Subcontractors

28 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 28 VTT BUILDING AND TRANSPORT Services of the Lifetime Procurement Consortium at Kuninkaantie upper secondary school BUILDING MAINTENANCE tending and maintaining the grounds cleaning and waste disposal security services managerial and building management services repair and maintenance of buildings OPERATIONAL SERVICES restaurant services attendant and mailing services fittings and educational equipment ICT services swimming pool and games hall operating services external sources of income general emergencies VTT BUILDING AND TRANSPORT NCC Construction Finland Ltd NCCs role - leading the project team - optimising life-cycle costs (LCC) - environmental life-cycle assessment (LCA) - construction - fittings, educational equipment - maintenance

29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 29 VTT BUILDING AND TRANSPORT ABB Oy Building services and facilities management turnkey supplier of services and systems related to building services throughout the buildings life cycle ABBs facilities management guarantee high-quality building maintenance and facilities services that are efficient in terms of total costs VTT BUILDING AND TRANSPORT Sodexhos services restaurant services for the pupils, staff and outsiders lobby services in the main lobby swimming pool lobby and café services lifeguards services opening and locking the games halls doors attendant services sanitation services

30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 30 VTT BUILDING AND TRANSPORT Services at Kuninkaantie upper secondary school BUILDING MAINTENANCE tending and maintaining the grounds cleaning and waste disposal security services managerial and building management services repair and maintenance of buildings OTHER SERVICES restaurant services attendant and mailing services fittings and educational equipment ICT services swimming pool and games hall operating services external sources of income general emergencies VTT BUILDING AND TRANSPORT Risk-sharing in Kuninkaantie upper secondary school Espoo City inflation customers; the pupils changes in legislation force majeure official charges; land-lease, municipal taxation, etc functional renovations Project consortium technical condition; maintenance and renovations quality and quantity of services; sanctions quantities consumed economic cycles availability

31 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 31 VTT BUILDING AND TRANSPORT Lifetime 0ptimised solutions/ products Lifetime period in optimisation: 25 years (= Procurement time period), including: Use of eco-assessment calculation in choice of materials Steel pools (Swedish Invarmex) Econet-LTO system (efficiency, moisture control) Heat recovery for shower water Kitchen machinery energy aspect Advanced waste sorting and recycling Integrated ticket sales, cashier and gate system for swimming pool Real-time monitoring and running via the internet of the building automation system VTT BUILDING AND TRANSPORT Example of optimisation LTO, improved Lower life- U-value for windowscycle costs Social benefits comparison case Eco-assessment calculation Difference During 25 years LCA 9,992 8,354 kwh/htm 2 LCA -16.4% -7,371 MWh LCC 29,966 29,656 SEK/htm 2 LCC -1.0% -4 MSEK INV 19,157 19,170 SEK/htm 2 INV 0.1% MSEK Changes in the Kuninkaantie upper secondary school project: better windows (u-value) heat recovery systems Result: insignificant increase in capital cost substantial improvement in energy expenses substantial decrease in environmental impacts

32 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 32 VTT BUILDING AND TRANSPORT Literature [1] Sarja, Asko, Integrated Life Cycle Design of Structures. 142 pp. Spon Press, London ISBN [2] Sarja, Asko, Reliability based methodology for lifetime management of structures. Lifecon-project of EU GROWTH Program, Deliverable D2.1. Espoo, December pp. + Appendixes 15 p. [3] EN 1990: 2002: Eurocode - Basis of structural design. CEN: European Committee for Standardisation. Ref. No. EN 1990:2002 E. 87 pp.. [4] Sarja, Asko, Reliability based life cycle design and maintenance planning. Workshop on Reliability Based Code Calibration, Swiss Federal Institute of Technology, ETH Zurich, Switzerland, March 21-22, [5] Sarja, Asko & Vesikari, Erkki (Editors). Durability design of concrete structures. RILEM Report of TC 130-CSL. RILEM Report Series 14. E&FN Spon, Chapman & Hall, pp.. [6] EN Concrete-Part1: Specification, performance, production and conformity. CEN European Committee for Standardisation, December REf. No EN 206-1:2000 E. 72 pp. [7] JCSS Model Code. Joint Committee of Structural Safety. [8] ISO/DIS , Buildings-Service life planning-part 1 General Principles. Draft [9] Sarja, Asko, Sarja, Asko (ed). Open and industrialised building. London. E & FN Spon, p. [10] Iselin, D.G., Lemer, A.C., (Eds), The Fourth Dimension In Building: Strategies For Minimizing Obsolescence. National Research Council, Building Research Board. National Academy Press, Washington, D.C pp. + Appendix 42 pp. [11] Sarja, Asko, Development towards practical instructions of life cycle design in Finland. RILEM Proceedings PRO 14, Proceedings of the RILEM/CIB/ISO International Symposium: Integrated Life-Cycle Design of Materials and Structures, ILCDES pp [12] Lair, J., Rissanen, T. and Sarja, Asko, Methods for optimisation and decision making in lifetime management of structures. Lifecon-project of EU GROWTH Program, Deliverable D2.3 Espoo, December pp. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ Ευχαριστούμε τον κ. Sarja. Το Ευρωπαϊκό δίκτυο Life Time Engineering είναι ανοιχτό στο δικτυακό τόπο του ΤΕΕ για να παράσχει πληροφορίες σε όλους όσους ενδιαφέρονται. Από την εισήγηση αυτή γίνεται επίσης φανερό ότι πράγματι οικοδομείται ένα νέο διεπιστημονικό πεδίο του engineering της μηχανικής και βεβαίως η εισαγωγή του στα πανεπιστήμια και σε όλη τη δομή της εκπαίδευσης αποτελεί προϋπόθεση για την αειφορία της πρακτικής που αφορά στην κατασκευή. Αποφασίσαμε να μεταθέσουμε τη δική μου ομιλία που αφορά στους ρόλους των μηχανικών για να παρουσιαστεί από τους άλλους ομιλητές πρώτα το περιεχόμενοι της αειφόρου κατασκευής. Γι αυτό και θα καλέσω στο βήμα τον συνάδελφο κ. Δημήτρη Μπίκα, καθηγητή του Α.Π.Θ. να μας παρουσιάσει την εισήγησή του με θέμα: «Κτίρια και περιβάλλον».

33 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 33 ΚΤΙΡΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΠΙΚΑΣ Καθηγητής, Α.Π.Θ. Θα επικεντρωθώ και θα συνοψίσω ζητήματα που έχουν να κάνουν με τα κτίρια σε σχέση τους με το περιβάλλον, με την προοπτική της αειφορίας. Κτίρια και Περιβάλλον ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ Ευχαριστούμε τον κ. Μπίκα γιατί μας έδειξε ότι από την ανάλυση στο σχεδιασμό μπορούμε σήμερα να υλοποιήσουμε αυτή την καινούργια αντίληψη της αειφόρου κατασκευής. Ο κ. Σανταμούρης, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών θα μας μιλήσει για την εξοικονόμηση ενέργειας και την περιβαλλοντική προστασία στον τομέα των κτιρίων στην Ελλάδα. ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Μ. ΣΑΝΤΑΜΟΥΡΗΣ Ο τομέας των κτιρίων ουσιαστικά αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς οικονομικούς τομείς. Εάν δείτε τα οικονομικά στοιχεία τους θα διαπιστώσετε ότι ο κύκλος ουσιαστικά των εργασιών στα κτίρια ξεπερνάει τις τρεις χιλιάδες δις δολάρια το χρόνο και είναι περίπου το 10% της παγκόσμιας οικονομίας. Και από αυτά το 30% πραγματοποιείται στην Ευρώπη και περίπου 22% στις Ηνωμένες Πολιτείες. Από την άλλη πλευρά για να καταλάβετε πόσο σημαντικά είναι τα κτίρια θα δείτε ότι ουσιαστικά αντιπροσωπεύουν το 50% των παγκόσμιων επενδύσεων. Έχουμε εργαζομένους, που είναι το 7% της παγκόσμιας αγοράς εργασίας και περίπου το 28% της παγκόσμιας βιομηχανικής εργασίας. Αν σκεφτείτε ότι κάθε

34 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 34 θέση εργασίας, στον τομέα των κατασκευών στην πραγματικότητα δημιουργεί δυο νέες θέσεις εργασίας στην παγκόσμια οικονομία πραγματικά ο τομέας των κτιρίων ουσιαστικά αντιπροσωπεύει το 20% της παγκόσμιας αγοράς εργασίας. Από την άλλη πλευρά, όπως ακούστηκε αρκετές φορές, τα κτίρια απορροφούν περίπου το 1/6 των παγκόσμιων πόρων και είναι συνήθως υπεύθυνα για το 40% της παγκόσμιας ενέργειας. Το 16% των παγκοσμίων αποθεμάτων φρέσκου νερού παράγουν το 70% της ρύπανσης των οξειδίων του θείου και 50% των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα. Τα κτίρια ουσιαστικά είναι ο σημαντικότερος οικονομικός κύκλος, όπως αναφέρθηκε προηγούμενα ή ο σημαντικότερος οικονομικός τομέας. Ας δούμε τι συμβαίνει στην Ελλάδα στα θέματα ενέργειας. Στην εξέλιξη της ενεργειακής κατανάλωσης, όπως ουσιαστικά ήταν και όπως εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια, ανάμεσα στο 1990 και στο 2002 υπάρχει μια αύξηση της τάξης του 42%. Αυτή η δραματική αύξηση της ενέργειας δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Στην Ιταλία υπάρχει 22% αύξηση, στην Ισπανία 42% περίπου, στην Πορτογαλία 68%, στη Γαλλία 24%, ενώ παράλληλα υπάρχει ουσιαστικά μια τάση μείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης στη βόρεια Ευρώπη και μια παράλληλη αύξηση της ενεργειακής κατανάλωσης στη Νότια Ευρώπη. Γιατί συμβαίνει αυτό στην Νότια Ευρώπη; Γιατί έχουμε αυτή τη ραγδαία αύξηση της ενεργειακής κατανάλωσης; Γιατί δεν έχουμε καλές πολιτικές, γιατί είμαστε εάν θέλετε σπάταλοι; Στην πραγματικότητα δεν συμβαίνει αυτό. Εάν πάμε λίγο βαθύτερα, πέρα από τις αναλύσεις των διεθνών οργανισμών που σε πολύ μεγάλο βαθμό είναι επιφανειακές, θα διαπιστώσουμε ουσιαστικό ότι στη Νότια Ευρώπη έχουμε μια βελτίωση των επιπέδων διαβίωσης. Έχουμε μια ταχύτατη διείσδυση του κλιματισμού, μη επαρκή ενεργειακή νομοθεσία, ενώ έχουμε χαμηλή τιμή της ενέργειας. Πρακτικά, η βελτίωση των επιπέδων διαβίωσης έχει πολύ μεγάλη συνέπεια πάνω στην ενεργειακή κατανάλωση για τα κτίρια, γιατί αυξάνει κατά πολύ την επιφάνεια που χρησιμοποιούμε ανά άτομο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες π.χ. ανάμεσα στο 1950 και στο 1990 διπλασιάστηκε ο χώρος που χρησιμοποιούμε ανά άτομο. Στη Ζυρίχη σήμερα κάθε άτομο χρησιμοποιεί περίπου πενήντα με εξήντα τετραγωνικά μέτρα ανά άτομο, ενώ στη Μόσχα δέκα. Καταλαβαίνετε τη

35 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 35 σημαντική διαφοροποίηση που υπάρχει στην κατανάλωση ενέργειας. Αν δούμε πώς εξελίσσεται ο τομέας της κατοικίας και πόσο χώρο χρησιμοποιούμε στην Ελλάδα θα διαπιστώσουμε ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια ραγδαία αύξηση της επιφάνειας που χρησιμοποιούμε. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη δραματική αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας. Μία πρόσφατη έρευνα που κάναμε στο πανεπιστήμιο Αθηνών, σε περίπου κατοικίες, απέδειξε ότι το πρόβλημα της κατανάλωσης ενέργειας είναι άμεση συνάρτηση του εισοδήματος της ελληνικής οικογένειας. Όσο μεγαλύτερο είναι το εισόδημα τόσο μεγαλύτερη η ενεργειακή κατανάλωση ανά τετραγωνικό μέτρο. Αυτό δείχνει πραγματικά μια σειρά από ταξικά θέματα, από κοινωνικά θέματα τα οποία πρέπει να συζητήσουμε. Η αύξηση του επιπέδου διαβίωσης έχει άμεση συνέπεια στην ενεργειακή κατανάλωση. Δεύτερο θέμα: Η μη επαρκής νομοθεσία. Ένα κτίριο κατοικίας π.χ. στην Ελλάδα καταναλώνει περίπου 22, 23 Κιλοβατώρες ανά κυβικό μέτρο, όταν το ίδιο κτίριο στις κλιματικές συνθήκες της Δανίας είναι περίπου το μισό. Δηλαδή, πρακτικά αυτή τη στιγμή η νομοθεσία μας έχει δημιουργήσει ενεργειακές καταναλώσεις, οι οποίες σχεδόν είναι διπλάσιες από αυτές της Σουηδίας, λαμβάνοντας υπόψη και τα κλιματικά χαρακτηριστικά. Τρίτο στοιχείο. Η ραγδαία αύξηση του κλιματισμού. Τα τελευταία χρόνια, στην Ευρώπη, υπάρχει μία ραγδαία τραγική εξέλιξη στον κλιματισμό. Στην Ιταλία π.χ. κάθε χρόνο η διείσδυση του κλιματισμού είναι τραγική. Το ίδιο συμβαίνει στην Ελλάδα και στην Ισπανία. Όλη η Νότια Ευρώπη αυτή τη στιγμή υποφέρει από την ταχύτατη διείσδυση του κλιματισμού. Το φορτίο αιχμής αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα έχει γιγαντωθεί, στην πραγματικότητα έχει γίνει τεράστιο και έτσι όπως εξελίσσεται σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες του νότου, με εξαίρεση τη Γαλλία, που έχει τελείως διαφορετικό ενεργειακό προφίλ, εξαιτίας της πυρηνικής ενέργειας αναμένουμε ακόμη ραγδαία αύξηση του φορτίου αιχμής. Αυτό σημαίνει ότι περίπου το 50% των σταθμών, οι οποίοι θα παράγουν ηλεκτρική ενέργεια στην Ελλάδα θα λειτουργούν τριάντα με σαράντα ώρες το χρόνο για να καλύψουν απλώς τις ανάγκες κλιματισμού. Ταυτόχρονα η ενεργειακή κατανάλωση, που προέρχεται από τον κλιματισμό παρου-

36 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 36 σιάζει μια τραγική αύξηση. Αυτό συμβαίνει ουσιαστικά σε όλες τις χώρες του νότου και επειδή μιλάμε και για περιβάλλον, γνωρίζουμε ότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, εξαιτίας των κλιματιστικών, ουσιαστικά αυξάνονται, και μιλάμε για τραγικά νούμερα. Ο κλιματισμός είναι η κύρια αιτία που αυξάνει την ενεργειακή κατανάλωση των κτιρίων στην Ελλάδα μαζί με τους άλλους δυο όρους που σας προανέφερα. Σχετικά με το περιβάλλον των κτιρίων. Δυστυχώς, στην Ελλάδα σήμερα και όχι μόνο στην Ελλάδα, αντιμετωπίζουμε ένα δραματικό πρόβλημα ποιότητας εσωτερικού αέρα. Στα περισσότερα κτίρια που μετράμε, και έχουμε μετρήσει πάνω από χίλια κτίρια τουλάχιστον, ο ρύπος ξεπερνά τα όρια της παγκόσμιας οργάνωσης υγείας. με συνέπεια την αύξηση του ποσοστού του παιδικού άσθματος στην Ελλάδα ή των αλλεργιών. Το ίδιο συμβαίνει σε πάρα πολλές χώρες. Υπάρχουν λύσεις και πρακτικά έχουν να κάνουν με τη βελτίωση του μικροκλίματος της πόλης. Έχουμε ένα σημαντικό πρόβλημα στην πόλη μας, στις πόλεις μας. Δεύτερον. Έχουμε καινούργια ενεργειακή τεχνολογία. Σήμερα ουσιαστικά χρησιμοποιούμε ενεργειακή τεχνολογία του 70 κυρίως στην Ελλάδα. Θα πρέπει αυτή η τεχνολογία να χρησιμοποιηθεί; Το πρόβλημα όμως των κτιρίων του περιβάλλοντος και της ενέργειας δεν είναι μόνο τεχνολογικό πρόβλημα. Δεν είναι ότι πρέπει να χρησιμοποιήσουμε καλύτερη τεχνολογία. Είναι ουσιαστικά και θεσμικό και κοινωνικό πρόβλημα. Επομένως, χρειάζεται πρακτικά να αναπτυχθούν και μια σειρά άλλων πρωτοβουλιών, όπως η νομοθεσία που την αναφέραμε προηγούμενα. Δεύτερο, το περιβαλλοντικό κόστος, το οποίο είναι δραματικό στην Ελλάδα και το οποίο κάποιος πρέπει να πληρώσει επιτέλους και ιδίως αυτοί οι οποίοι ρυπαίνουν. Τρίτον, θα πρέπει να αρχίσουμε να καταναλώνουμε πράσινα, δηλαδή θα πρέπει να προσέχουμε τι καταναλώνουμε. Όχι οτιδήποτε μας πλασάρουν μέσα στο σπίτι μας σαν υλικά ή σαν συστήματα. Τέταρτον, θα πρέπει να προσέχουμε τα υλικά τα οποία χρησιμοποιούμε, τα συστήματα τα οποία χρησιμοποιούμε πού έχουν παραχθεί, πώς έχουν παραχθεί. Υπάρχει ουσιαστικά ένα τίμιο εμπόριο πίσω από όλη αυτή τη διαδικασία ή απλώς χρησιμοποιούμε υλικά και συστήματα που είναι προϊόντα εκμετάλλευσης άλλων ανθρώπων;

37 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 37 Και τέλος, θα πρέπει να προσέξουμε πολύ τα θέματα της αποκέντρωσης και της τοπικής κοινωνίας. Να σας αναφέρω μερικά στοιχεία για το τι σημαίνουν αυτές οι προτάσεις. Το μικροκλίμα στην Ελλάδα και ιδίως το μικροκλίμα στην Αθήνα υποφέρει. Στο κέντρο της Αθήνας έχει περίπου 12 βαθμούς ψηλότερη θερμοκρασία το καλοκαίρι από ό,τι η γύρω περιφέρεια. Αυτό έχει σαν συνέπεια να διπλασιάζεται το φορτίο κλιματισμού στο Κέντρο της Αθήνας σε σχέση με το ίδιο κτίριο στην περιφέρεια της Αθήνας. Και όχι μόνο αυτό. Σχεδόν να τριπλασιάζεται το φορτίο αιχμής εξαιτίας των αυξημένων θερμοκρασιών και να μειώνεται η απόδοση των κλιματιστικών συσκευών κατά περίπου 20% με 25%. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ουσιαστικά μια δραματική αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει κατά πολύ αυτό το οποίο λέμε το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της πόλης. Δηλαδή, ουσιαστικά αυτή τη στιγμή ξοδεύουμε γιγαντιαία ποσά ενέργειας, εξαιτίας του ότι η πόλη μας, ιδίως η Αθήνα που είναι η μισή Ελλάδα, υποφέρει από μια δραματική υπερθέρμανση. Μπορούμε να βελτιώσουμε ουσιαστικά το μικροκλίμα και την κατάσταση στην πόλη; Βεβαίως. Κυρίως μπορούμε να τη βελτιώσουμε χρησιμοποιώντας σωστά υλικά. Έχουμε αναπτύξει π.χ. μια σειρά από μπογιές οι οποίες είναι εξαιρετικά ανακλαστικές. Όταν χρησιμοποιήσει κανείς αυτά τα υλικά σε σχέση με την άσφαλτο π.χ. πετυχαίνει να έχει περίπου 35 βαθμούς χαμηλότερη θερμοκρασία, ή πέντε βαθμούς χαμηλότερη θερμοκρασία από το λευκό μάρμαρο. Αυτό έχει σαν συνέπεια τη μείωση της θερμοκρασίας μέσα στην πόλη από δύο έως πέντε βαθμούς με συνέπεια τη δραματική μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης. Δεύτερο, η χρήση του πράσινου ή αυτό που λέμε ενεργειακές καταβόθρες, δηλαδή να μειώνουμε τη θερμοκρασία. Ξέρουμε πάρα πολύ καλά το πόσο βοηθάει και όμως δεν το χρησιμοποιούμε. Χαρακτηριστική είναι η μελέτη του Ολυμπιακού χωριού, η οποία δεν πραγματοποιήθηκε και έγινε ουσιαστικά σκέτο μπετόν, εκεί όπου ουσιαστικά μπορούσε κανείς χρησιμοποιώντας κατάλληλες τεχνικές πράσινου και δομικών υλικών, ψυχρών υλικών να μειώσει τη θερμοκρασία στο Ολυμπιακό Χωριό κατά περίπου τέσσερις με πέντε βαθμούς.

38 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 38 Τι σημαίνει περιβαλλοντική προστασία των κτιρίων; Σημαίνει καταρχήν ποιότητα του εσωτερικού αέρα. Κάτι το οποίο ξεχνάμε, και ουσιαστικά δεν το λαμβάνουμε καθόλου υπόψη μας. Σημαίνει οπτική άνεση, σημαίνει θερμική άνεση και μικρή κατανάλωση ενέργειας. Δεν είναι μόνο η ενέργεια, κυρίως είναι η ποιότητα. Και τέλος η ενέργεια. Μπορούμε να μειώσουμε την ενέργεια και να αυξήσουμε την ποιότητα; Βεβαίως και μπορούμε, εάν χρησιμοποιήσουμε νέα τεχνολογία. Η νέα τεχνολογία είναι διαθέσιμη. Τα τελευταία είκοσι χρόνια έχει γίνει μια επανάσταση στον τομέα της ενεργειακής τεχνολογίας για τα κτίρια. Πολλά νέα στοιχεία, νέα συστήματα, νέες τεχνικές είναι διαθέσιμες. Στον τομέα των γυάλινων επιφανειών π.χ. έχει γίνει μια επανάσταση. Πριν από δέκα, δέκα πέντε χρόνια μιλούσαμς για επιφάνειες που είχαν μια απώλεια της τάξης των πέντε wat ανά τετραγωνικό μέτρο και βαθμό και σήμερα έχουμε φτάσει στο 0,6 και στο 0,7 με ουσιαστικά παρόμοιο κόστος. Μελέτες που έχουν γίνει από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για τα γυαλιά ουσιαστικά δείχνουν ότι είναι δυνατόν να μειώσει κανείς πρακτικά σε πολύ μεγάλο βαθμό την ενεργειακή κατανάλωση στον τομέα του κτιρίου στην Ελλάδα σε δραματικό βαθμό εάν χρησιμοποιηθούν γυαλιά υψηλής ποιότητας. Τα έχουμε κάνει αυτά στην Ελλάδα; Βεβαίως και τα έχουμε και κάνει. Δεκάδες, εκατοντάδες κτίρια έχουν φτιαχτεί με πολύ μικρή ενεργειακή κατανάλωση. Χαρακτηριστικό ο Πύργος Αθηνών, το γυάλινο κτίριο στους Αμπελοκήπους, καταναλώνει περίπου οχτακόσιες κιλοβατώρες ανά τετραγωνικό μέτρο το χρόνο, μετρημένο επί ένα χρόνο από μας. Το κτίριο του Αλέκου Τομπάζη, το οποίο επίσης έχουμε σχεδιάσει, καταναλώνει πενήντα με απείρως καλύτερη περιβαλλοντική προστασία και καλύτερη περιβαλλοντική ποιότητα. Δηλαδή, σήμερα μπορούμε και φτιάχνουμε κτίρια με εξαιρετικά μικρότερη ενεργειακή κατανάλωση, έχοντας καλύτερη ποιότητα. Σε αυτό θα συνεισφέρει πολύ η νέα Ευρωπαϊκή οδηγία, η οποία βάζει τελείως διαφορετικά στοιχεία ουσιαστικά μέσα στον τρόπο, με τον οποίο πρέπει να φτιάχνουμε τα κτίρια. Στην πραγματικότητα ζητάει από κάθε κτίριο να έχει μια βαθμονόμηση και ταυτόχρονα