Αρχιτεκτονική Παράδοση και Εξέλιξη στο Πήλιο (και όχι μόνον). Γιάννης Κίζης - αρχιτέκτων, καθηγητής ΕΜΠ

Transcript

1 Αρχιτεκτονική Παράδοση και Εξέλιξη στο Πήλιο (και όχι μόνον). Γιάννης Κίζης - αρχιτέκτων, καθηγητής ΕΜΠ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η αναπτυξιακή πλημμυρίδα των τελευταίων τριάντα χρόνων βαθμιαία ανακατασκεύασε το σκηνικό της παλιότερης ιστορίας του τόπου με ανιστόρητη νεοπλουτίστικη ιδεολογία. Oι οικισμοί και οι εγκληματικές επεκτάσεις τους γέμισαν με νεοπαραδοσιακές βίλλες. Τι έφταιξε γι αυτό; Πιστεύω, ανάμεσα στ άλλα, και το πλαίσιο προστασίας των οικισμών, που ενθάρρυνε, άθελά του, αυτόν τον εξευτελισμό, διότι έριξε το βάρος στα επιμέρους μορφικά χαρακτηριστικά του παρελθόντος, χωρίς να ορίζει τι νοείται ως παραδοσιακό πρότυπο. Είναι κοινότοπο, αλλά ας το επαναλάβουμε: H καλή αρχιτεκτονική στέκει παντού διότι, για να είναι καλή η αρχιτεκτονική, πρέπει να συνομιλεί με τα γύρω της: με τα κτίσματα, με το τοπίο. Οι ελληνικοί οικισμοί είναι ά-σχημοι γιατί έχασαν τα απλά σχήματα των παλιότερων κτιρίων τους. Μα το πρώτο ζητούμενο για την ένταξη ενός νέου κτιρίου είναι το σχήμα. Ας ξαναδούμε ποια στερεά σχήματα διαμόρφωσαν το τοπίο των οικισμών: τις στέγες με τα γείσα τους, τα κτιριακά πρίσματα με καθαρά περιγράμματα, τους σκεπαστούς εξώστες, που μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα πλούτιζαν με ποικιλία μορφών και μεγεθών τα αγροτο-αστικά τοπία. Αξίζει, πρωτίστως, να απασχοληθεί κανείς με τη μελέτη των παραδοσιακών τυπολογιών. Και να ασκηθεί σε αρχιτεκτονικές συνθέσεις που στηρίζονται σ αυτές. Πολλές φορές θα νιώσει τη διαχρονική αξία τους και θα τις αντιγράψει, εμπλουτίζοντάς τις με νέα δεδομένα, εγγράφοντας εξελιγμένους τύπους, με ρίζες στην παράδοση και προβολή στο μέλλον. Ας μη χανόμαστε στις λεπτομέρειες: η προστασία της παράδοσης θα βγει κερδισμένη από την ανάπτυξη υγιούς νέας αρχιτεκτονικής, χωρίς καταναγκασμούς μορφολογίας, αλλά με ενθάρρυνση επανεπεξεργασίας της τυπολογίας. Ώστε να σπάσει η εδραιωμένη αντίληψη ότι στους παραδοσιακούς οικισμούς δεν υπάρχει θέση για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική, υπό κάποιους, βεβαίως, γενικούς περιορισμούς: κλίμακα, καθαρή γεωμετρία, ισορροπημένη σχέση υπαίθριων και κτισμένων χώρων. VOLOS_KIZIS 1 9/3/2013

2 ΕΙΣΗΓΗΣΗ 1. Προστασία της παράδοσης και σύγχρονη αρχιτεκτονική Nέα δόμηση σε παλιούς οικισμούς: ένα πρόβλημα που δεν έχει απαντηθεί ακόμη με υγιείς λύσεις. Οι περισσότερες ως τώρα επεμβάσεις άφησαν πληγές χαίνουσες και προβληματισμούς ανοιχτούς. Τοπία βιασμένα, με διαταραγμένη την κλίμακα και τη δομή τους, ή κτίσματα νεοπαραδοσιακά, κίβδηλα, που προσβάλλουν τον παλιότερο πολιτισμό των οικισμών μας. Mα ποιό είναι το ζητούμενο; Mια εικονογραφία με όποιες ερμηνείες μπορεί να τις αποδοθούν; Ένα σκηνικό, βολικό για το life-style μιας εικονικής πραγματικότητας; Ή μια Aρχιτεκτονική πραγματική, σε φυσιολογική συνέχεια των πολιτισμικών καταβολών της; Δομημένη πάνω σε μια βαθύτερη σχέση με το πνεύμα του τόπου. Δομημένη πάνω σε τυπολογίες που ζουν ακόμη κι αξίζει να συνεχίσουν να ζουν. Οπως ακριβώς εξηγεί ο Τάσος Μπίρης: «... Tο τοπίο και η παράδοση, ξαναφέρνουν στην επιφάνεια το θέμα του «Tόπου». H γνώση και κατανόησή τους από τον αρχιτέκτονα βοηθά ώστε να συγκροτηθεί μέσα του μια ειδική αντίληψη για τον «Tόπο», που σημαδεύει την αρχιτεκτονική του. Aν προσκολληθείς, γοητευμένος και νοσταλγικός, στο απολαυστικό επιφαινόμενο της Παράδοσης, δηλαδή στις μορφές, που πρώτες και αμέσως χαϊδεύουν τα μάτια και συγκινούν, κινδυνεύεις να χάσεις την αρχιτεκτονική. Eάν όμως, αντισταθείς σε αυτήν την επιφανειακή γοητεία της και κάνεις τον κόπο να διεισδύσεις βαθύτερα, στα συνήθως πιο αφανή δομικά της χαρακτηριστικά, ώστε, για παράδειγμα, να μπορέσεις να μελετήσεις και να ερμηνεύσεις την τυπολογία και τις πρωτογενείς διατάξεις του χώρου, απ όπου γεννιέται η αρχιτεκτονική κάθε τόπου, τότε συχνά είναι σαν έχεις συνδεθεί με τον πιο δυνατό πυκνωτή ιδεών για την σύγχρονη αρχιτεκτονική...» Θα πρόσθετα ότι η σύγχρονη αρχιτεκτονική σύνθεση, εφόσον αναζητεί με ειλικρίνεια την συμφιλίωση του παρελθόντος με την εξέλιξη, όχι μόνο δεν είναι ασυμβίβαστη με την προστασία των παλιών οικισμών και του τοπίου, αλλά συνιστά και τη μόνη υγιή διαδικασία για την διατήρησή τους. Διότι άν η μέριμνα για την προστασία ενός ιστορικού τόπου δεν εμπεριέχει τους μηχανισμούς αυτοσυντήρησης και βιωσιμότητάς του, τότε οδηγείται σε αποτυχία. Mε άλλα λόγια: Στο σημερινό κόσμο, οι ιστορικοί οικισμοί και τα μνημεία τους θα περιπέσουν σε μαρασμό, θα νεκρωθούν, αν δεν υποστηριχθούν από σύγχρονες κατασκευές. Η προστασία των ιστορικών οικισμών πρέπει να στηρίζεται, ταυτόχρονα, τόσο στην αναπαραγωγή, όσο και στη διαφύλαξη του μηνύματος που εκπέμπει η ιστορικότητα του τόπου. Η αναπαραγωγή του μηνύματος επαφίεται στην προσεκτική ανοικοδόμηση, στον εκσυγχρονισμό, στην ένταξη νέας ζωής (εικ. 1). Στην προσέγγιση του ιστορικού τόπου και την οικειοποίησή του, μέσω νέων κατασκευών που θα μεταδώσουν το μήνυμα στην τωρινή γενιά και στις ερχόμενες. Γι αυτή τη μετάδοση, πάντως, απαιτείται προσοχή στη νέα σύνθεση. Διότι πρόκειται για το λεπτό εγχείρημα της σύνθεσης του παρελθόντος με το παρόν. VOLOS_KIZIS 2 9/3/2013

3 Τη διαφύλαξη του μηνύματος του παρελθόντος, όμως, αναλαμβάνει η αποκατάσταση, η στερέωση, ή η αναστήλωση, που θα φροντίσει για τη διατήρηση του αυθεντικού κτιριακού αποθέματος και του απόηχου της ατμόσφαιρας του παρελθόντος. Δυστυχώς σήμερα φτάσαμε να κινδυνεύουμε περισσότερο από τις στρεβλές «αποκαταστάσεις», παρά από τα καινούργια κτίρια Η «ελληνικότητα» Στην Ελλάδα, και όχι μόνο, οι τέχνες (του λόγου, της γραφής ή του ήχου) έχουν κατα καιρούς υπηρετήσει ιδεολογήματα αναζήτησης ή συμπύκνωσης της εθνικής ταυτότητας: νεοκλασσικισμός, επιστροφή στις ρίζες της λαϊκής παράδοσης, τόσο προπολεμικά, όσο και σε περιοδικές αναβιώσεις συμπλεγματικών παρόμοιων αναφορών κατά κύματα, μεταπολεμικά. Η αρχιτεκτονική (που δεν είναι τέχνη προαιρετικής χρήσης), παράγει πραγματικές κατασκευές που υποχρεωτικά παρεμβαίνουν στο δημόσιο βίο και περαιτέρω στη συλλογική συνείδηση. Εγκαθιστά προηγούμενα, που στο μη εξειδικευμένο κοινό μορφοποιούνται ενίοτε σαν στερεότυπα, που δύσκολα ξεπερνιούνται κι αν ξεπεραστούν, αυτό θα γίνει με μεγάλη χρονική υστέρηση (εικ. 2). Ετσι η αρχιτεκτονική προβαίνει κατά καιρούς σε ρηχές αναγνώσεις της «ελληνικότητας». Στήνει έργα που α- ναφέρονται σε ιδέες ή σε πράξεις ενός παρελθόντος που αναπλάθεται μέσω ανιστόρητης μυθοπλασίας. Σχεδιάζει έργα και θεσμοθετεί κανόνες, που «βελτιώνουν» την εικόνα του παρελθόντος, με μορφές που ποτέ δεν καταγράφηκαν στην πραγματική αρχιτεκτονική ιστορία του τόπου. Αξίζει να σκύψουμε προσεκτικότερα πάνω στις διαχρονικές αξίες του τόπου μας, ως ιδιαίτερης πολιτισμικής χωρικής ενότητας. Να ανοίξουμε διάλογο με το πραγματικό ιστορικό πλαίσιο και να διαλέξουμε την αρχιτεκτονική που αντιστοιχεί στον Τόπο. Τότε θα κατανοήσουμε ότι δεν είναι θέμα «στυλ», που ενδεχομένως επιτάσσουν κάποιοι ειδικοί όροι δόμησης, νομιμοποιώντας την κιβδηλία, αλλά είναι ζήτημα ειλικρινείας και αξιοπρεπείας. Ζήτημα συλλογικής συναισθηματικής ασφάλειας και κατανόησης της ρήσης του Σολωμού: «Το έθνος πρέπει να μάθη να θεωρή Εθνικόν ό,τι είναι Αληθές». 3. Οι ειδικοί όροι δόμησης Κανείς βεβαίως δεν θα ήθελε να δεί την Ύδρα ν αποκτά τόσες ταράτσες, που να της στερήσουν την χαρακτηριστική πέμπτη όψη των στεγών της που κι αυτή συζητείται, αν ρίξει κανείς μια ματιά στην Ύδρα του 18ου αιώνα! Είναι, ίσως, υπερβολικά ασφυκτικοί οι όροι της νέας δομήσεως, που υποχρεώνουν δημιουργικούς αρχιτέκτονες, που θα είχαν να προσφέρουν στον τόπο μια ουσιαστική μορφική εξέλιξη. Η Σουζάνα Aντωνακάκη στην Ύδρα, μετάλλαξε με τρόπο πολύ ήπιο τα μηνύματα από το παρελθόν, χωρίς να αποπειραθεί να δηλώσει την παρουσία του νέου έργου στο κοινό μέσω της επεξεργασίας των εξωτερικών όψεων, αυτών δηλαδή που αντιλαμβάνεται ο διαβάτης (εικ. 3). H ανάλυση της λειτουργίας του παραδοσιακού σπιτιού της Ύδρας καθοδηγεί τη νέα σύνθεση, οι παλιές αξίες της υπαίθριας και ημιυπαίθριας ζωής οργανώνουν το νέο κτίριο και οι αξίες της αστικής ζωής επιβιώνουν στην σάλα, η οποία είναι ο κύριος χώρος της σύγχρονης διαβίωσης: η νέα αρχιτεκτονική έκφραση μπαίνει με σαφείς υπαινιγμούς της εποχής της, ένα εξοικειωμένο μάτι θα ιδεί ότι, VOLOS_KIZIS 3 9/3/2013

4 οι εσωτερικοί χώροι δεν είναι χώροι του 1850, αλλά σχεδιάστηκαν στα τέλη του 20ού αιώνα. Αλλά μόνον οι εσωτερικοί η αποκάλυψη επιφυλάσσεται μόνο στους οικείους και τους επισκέπτες, δεν γίνεται κτήμα συλλογικό, δεν συμβάλλει στη συλλογική ω- ρίμανση απόψεων για την παράδοση και την εξέλιξη, αναγκαστικά συντηρούνται τα ιδεοληπτικά στερεότυπα. Ούτε στα Πηλιορείτικα παλιά χωριά (εικ. 4) θα θέλαμε να χαθεί ότι έχει απομείνει από την αυθεντική δομή του ιστού τους, από την σχέση κτισμένου κι άχτιστου χώρου, από το μοναδικό δίκτυο καλντεριμιών, τα σταυροδρόμια με τις κρήνες και τις μοναδικές, στην Ελλάδα, πλατείες τους. Ούτε, εξίσου σημαντικό, να αλλοιωθεί η κλίμακα και η ιεράρχηση των δομημένων όγκων, η τυπολογία των σχημάτων τους και η διαμόρφωση του skyline, της οριογραμμής τους, αυτής της ευαίσθητης κουβέρτας από σκεπόπλακες, που σχηματοποιεί το νόημα της κοινότητας. Τα λίγα σωζόμενα γνήσια δείγματα της παλιότερης αρχιτεκτονικής, αρχοντικά και οχυρά πυργόσπιτα, ή οψιμώτερα αιγυπτιώτικα και νεώτερα νεοκλασικά νοικοκυρόσπιτα ή λαϊκά χωριατόσπιτα (εικ. 5), μάρτυρες μιας απίστευτης ποικιλίας και εξελικτικής ανανέωσης, τώρα πιά δεν αρκούν για να προβάλλουν τη συνολική δομή, ούτε καν την εικόνα του παρελθόντος πολιτισμού μοιραία τα κενά συμπληρώνονταν, επί δύο αιώνες, με ανοικοδομήσεις. Με ποιό τρόπο, όμως; Παλιότερα, με τον φυσιολογικό, αυτόν που υπαγόρευε η οικονομία και η τεχνική της κάθε περιόδου. Η αναπτυξιακή πλημμυρίδα των τελευταίων τριάντα χρόνων, όμως, βαθμιαία ανακατασκεύασε το σκηνικό της παλιότερης ιστορίας του τόπου με ανιστόρητη νεοπλουτίστικη ιδεολογία. Oι οικισμοί και οι ε- γκληματικές επεκτάσεις τους, που διέρρηξαν τα όρια των ιστορικών χωριών και κατέστρεψαν τον ζωτικό αγροτικό περίγυρό τους, γέμισαν με νεοπαραδοσιακές βίλλες. Τι έφταιξε γι αυτό; Πιστεύω, ανάμεσα στ άλλα, και το πλαίσιο προστασίας των οικισμών, που ενθάρρυνε, άθελά του, αυτόν τον εξευτελισμό, διότι έριξε το βάρος στα επιμέρους μορφικά χαρακτηριστικά του παρελθόντος, χωρίς να ορίζει τι νοείται ως παραδοσιακό πρότυπο. Εδώ και σαράντα χρόνια, μόνον κακέκτυπα ψευδαντίγραφα χτίζονται, όπως ακριβώς τα παραγγέλνουν οι παλιότεροι ειδικοί όροι δόμησης. Το κακό φαίνεται ότι θα συνεχιστεί με τους καινοφανείς μορφολογικούς κανόνες, που σαν λερναία ύδρα ξεφυτρώνουν από τα υπουργεία των ημιμαθών λαϊκιστών της...προστασίας! Για να προστατέψουν, καθώς νομίζουν, απο την δημιουργική αρχιτεκτονική όλους τους οικισμούς της επικράτειας: το Πήλιο, τα νησιά, την Πελοπόννησο, τη Μακεδονία, την Ήπειρο. Καμιά γωνιά της χώρας δεν θα γλυτώσει από το μιμητικό νεοπαραδοσιακό φκιασίδωμα. Το μορφολογικό ζήτημα δεν θάπρεπε να το αφήσει κανείς στην αισθητική των εκπροσώπων μιας ανώριμης κοινωνίας, που ανέχεται την επικράτηση της A-ΣXHMIAΣ παντού. Tης έλλειψης δηλαδή όχι κάποιας σπουδαίας ή σπάνιας αρχιτεκτονικής αρετής, αλλά της απουσίας σχήματος και μόνον, δηλαδή της γεωμετρημένης μορφής, που στο παρελθόν προέκυπτε πάντοτε αβίαστα. Οι ελληνικοί οικισμοί είναι ά-σχημοι γιατί έχασαν τα απλά σχήματα των παλιότερων κτιρίων τους (εικ. 6). Μα το πρώτο ζητούμενο για την ένταξη ενός νέου κτιρίου είναι το σχήμα. Ας ξαναδούμε ποια στερεά σχήματα διαμόρφωσαν το τοπίο των οικισμών: τις στέγες με τα γείσα τους, τα κτιριακά πρίσματα με καθαρά περιγράμματα, τους σκεπαστούς εξώστες, που μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα πλούτιζαν με ποικιλία μορφών και μεγεθών τα αγροτο-αστικά τοπία. VOLOS_KIZIS 4 9/3/2013

5 4. Παλιά τυπολογία, νέα μορφολογία Πολύ γνωστό, αρκετά παλιό ελληνικό παράδειγμα ένταξης νέου κτιρίου σε ιστορική γειτονιά είναι το σπίτι του Kραντονέλη στην Πλάκα (εικ. 7). Aυτό που πρωτίστως τον έχει κατευθύνει είναι η τυπολογία, που κωδικοποιεί τη συνέχιση του ήθους της οικογενειακής ζωής γύρω από το αίθριο, αλλά και τη διαβάθμιση των ορίων, που διαμορφώνουν την επαφή με τον δρόμο και τον κοινωνικό περίγυρο και ορίζουν την προσπέλαση στο άδυτο του σπιτιού. Την τυπολογία, που είναι καταγραμμένη στις αποτυπώσεις και τα σκίτσα των παλιών Aθηναϊκών σπιτιών από τον Άρη Kωνσταντινίδη. Eκείνη η παράδοση, χωρίς να παρασύρει σε λαϊκισμούς, μπορούσε να επιβιώσει, για τον Kραντονέλη, στην καινούργια μόνιμη κατοικία του: η πρόσβαση κάτω από ένα διαβατικό, η συνύπαρξη του κήπου με τους χώρους ζωής, οι σχέσεις κλειστού και ανοιχτού χώρου. Η πρόσοψη δηλώνει την τεχνική εξέλιξη και εγγράφεται στην πολιτισμική συνέχεια της Αθήνας: θα έλεγε κανείς ότι το σπίτι αυτό πρόσθεσε, το 1960, μια ψηφίδα στην παράδοσή μας και δήλωσε ότι το ξύλινο ρολλό του τυπικού παράθυρου της αθηναϊκής πολυκατοικίας της εποχής ήταν στοιχείο μιας νεώτερης παράδοσης, μιας πραγματικότητας κι όχι μιας μορφολογικής μυθοπλασίας. Οι λεγόμενοι παραδοσιακοί οικισμοί προσείλκυσαν την παραθεριστική, τη λεγόμενη δεύτερη κατοικία, που δεν έχει καμία ουσιαστική σχέση με το παραδοσιακό σπίτι και τις ανάγκες που κάλυπτε. Στα μεγάλα νοικοκυρόσπιτα του 18ου και του 19ου αιώνα οι χώροι που εξυπηρετούσαν τις πρωτογενείς ανάγκες του αγροτικού κόσμου είχαν εμπλουτισθεί με χώρους αναψυχής, συχνά με την αστική πολυτέλεια της εποχής. Μας δείχνουν αρχιτεκτονικές λύσεις και τυπολογικά πρότυπα που θ άξιζε να επιβιώσουν να επιβιώσουν όχι μόνον ως μετεξέλιξη του παλιότερου πολιτισμού μας αλλά για να κάνουν τις μέρες που ζούμε σ αυτά τα σπίτια των διακοπών, πρακτικά και πνευματικά καλύτερες. Γι αυτό αξίζει ν ασχοληθεί κανείς με τη μελέτη των παλιότερων τυπολογιών. Και να ασκηθεί σε αρχιτεκτονικές συνθέσεις που στηρίζονται σ αυτές. Θα νιώσει τη διαχρονική αξία τους και θα τις ακολουθήσει, εμπλουτίζοντάς τις με νέα δεδομένα, εγγράφοντας εξελιγμένους τύπους, με ρίζες στην παράδοση και προβολή στο μέλλον. Κι ας μη χαθεί στις λεπτομέρειες: η προστασία της παράδοσης θα βγει κερδισμένη από την ανάπτυξη καθαρά νέας αρχιτεκτονικής, χωρίς μορφολογικούς καταναγκασμούς. Αρκεί η επανεπεξεργασία της τυπολογίας, ώστε να σπάσει η εδραιωμένη α- ντίληψη ότι στους παλιούς οικισμούς δεν υπάρχει θέση για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική υπό κάποιους, βεβαίως, γενικούς όρους: καθαρό σχήμα, μέτρο και κλίμακα, ι- σορροπημένη σχέση υπαίθριων και κτισμένων χώρων. 5. Νέες ανάγκες σε παλιούς οικισμούς. Τι κάνουμε, όμως, όταν η ίδια η εξέλιξη δυσχεραίνει το πρόβλημα της ένταξης; όταν δηλαδή απαιτεί την εισαγωγή νεωτερικών χρήσεων, που ικανοποιούνται μόνον από νέους τύπους κτιρίων, συνήθως μεγάλης κλίμακας, με λειτουργίες άλλες από την κατοίκηση; όταν, ακόμη δυσκολώτερο, προκειμένου οι τοπικές κοινωνίες να μπορέσουν να συνεχίσουν να ζούν στον τόπο τους, με κάλυψη των σημερινών, αλλά και των αυριανών αναγκών τους, έχουν ανάγκη πρωτόγνωρων υποδομών, με κατασκευές που αλλάζουν το παλιότερο τοπίο; VOLOS_KIZIS 5 9/3/2013

6 H πλαισίωση των διαδρομών μέσα στους παλιούς οικισμούς, σε πλαίσιο αστικού σχεδιασμού, είναι αφετηριακή χειρονομία για την ένταξη σύγχρονων λειτουργικών ε- στιών στον παλιό ιστό, με στόχο τη συνέχιση της ζωής στον ιστορικό περίγυρο. H Aρχιτεκτονική Σύνθεση καλείται να υπηρετήσει όλο το θεματολόγιο που αφορά τον ιστορικό οικισμό: ξεκινώντας από την επεξεργασία των διαδρομών στους υπαίθριους χώρους, θα πρέπει να ιδεί τρόπους επανάχρησης και οικειοποίησης των παλιών καταλοίπων, με προσθήκες, και βεβαίως με οικοδόμηση νέων κτιρίων σε γόνιμη συνύπαρξη με τα παλιά (εικ. 8). Η μεγάλη παρανόηση που γίνεται από τους ειδικούς όρους δομήσεως εν προκειμένω αφορά τα ειδικά κτίρια: τα νέα κτίρια δημόσιου χαρακτήρα με νεωτερικές χρήσεις (δημαρχεία, μουσεία, εκπαιδευτήρια, νοσοκομεία, βιοτεχνίες, αλλά και ξενοδοχεία), δεν είναι δυνατόν να κατακερματίζονται σε επιμέρους όγκους κλίμακας κατοικίας. Ποτέ δεν γινόταν αυτό, ούτε στις καλύτερες στιγμές της λεγόμενης παραδοσιακής αρχιτεκτονικής (εικ. 9). Σήμερα, η σύγχρονη γραφή, τόσο στην οργάνωση του υπαίθριου χώρου και των διαδρομών μέσα στον ιστορικό ιστό και στις επεκτάσεις του, όσο και οι αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες που δίνουν το στίγμα της εποχής και τον μαγνήτη της εξοικείωσης και του εκσυγχρονισμού, έχουν, νομίζω, ιδιαίτερη σημασία. Έχει ουσιαστική σημασία ως προς την ενσωμάτωση του νέου έργου στην παλιό ιστό ο πνευματικά επεξεργασμένος σχεδιασμός των διαδρομών και των θέσεων στάσεως γύρω του και μέσα του: τι θα ιδώ, πως θα το ανακαλύψω, τι θα νιώσω. Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής σύνθεσης πάνω στην προβληματική αυτή είναι φανερός: τιμή στο παλιό, σφρίγος στο νέο. Που ν αντλεί τη φρεσκάδα του από το πνεύμα της παράδοσης. Συνέχιση της ζωής υπό τους σημερινούς όρους, χωρίς αναστολές: ίσως με επεμβάσεις αναστρέψιμες, ιδίως όταν πλανάται η αμφιβολία. Το ζήτημα της μορφής δεν θα μας αφήσει αδιάφορους με ποιά μορφολογία, όμως: όχι την παρανοημένη επί πολλά χρόνια τώρα, που οδηγεί σε νοσηρούς κανόνες μιμητισμού, αλλά με εκείνη που παράγεται από την καθαρή σύνθεση. Είναι κοινότοπο, αλλά ας το επαναλάβουμε: η καλή αρχιτεκτονική στέκει παντού: διότι, για να είναι καλή η αρχιτεκτονική, πρέπει να συνομιλεί με τα γύρω της: με το τοπίο και τα κτίσματα (εικ. 10). Γιαυτό σήμερα πρέπει ν αναζητούμε σχήματα καθαρά, απλά, αδρά! Να κάνουμε αρχιτεκτονική που να δομείται πάνω στην ανάγνωση των δεδομένων του τόπου και φαίνεται ότι αυτό είναι κάτι ιδιαίτερα δύσκολο, αφού πρέπει να πηγάζει από ιδέες και όχι από μορφές. VOLOS_KIZIS 6 9/3/2013

7 ΕΙΚΟΝΕΣ Εικόνα 1 Μουσείο Βυρσοδεψίας στο Καρλόβασι Σάμου (Γραφείο Κίζη) Εικόνα 2 Νεόδμητο Δημαρχείο στην Πάργα VOLOS_KIZIS 7 9/3/2013

8 Εικόνα 3 Νέο σπίτι στην Ύδρα (Σ. Αντωνακάκη) Εικόνα 4 - Πήλιο VOLOS_KIZIS 8 9/3/2013

9 Εικόνα 5 Εξέλιξη πηλιορείτικων σπιτιών Εικόνα 6 Λίνδος και Αθήνα VOLOS_KIZIS 9 9/3/2013

10 Εικόνα 7 Σπίτι Κραντονέλη στην Πλάκα Εικόνα 8 La Lira Theatre (RCR) VOLOS_KIZIS 10 9/3/2013

11 Εικόνα 9 Διοικητήριο στον Πόντο Εικόνα 10 Δασικό μουσείο στο Χρυσοβίτσι (Γραφείο Κίζη) VOLOS_KIZIS 11 9/3/2013