ΒΙΒΛΙΟ ΕΡΥΘΡΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΣΠΑΝΙΩΝ & ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΩΝ ΦΥΤΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΒΙΒΛΙΟ ΕΡΥΘΡΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΣΠΑΝΙΩΝ & ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΩΝ ΦΥΤΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ"

Λευκοθέα Λύτρας
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΒΙΒΛΙΟ ΕΡΥΘΡΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΣΠΑΝΙΩΝ & ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΩΝ ΦΥΤΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟΜΟΣ ΠΡΩΤΟΣ A - D Επιτροπή Έκδοσης: Δημήτριος Φοίτος, Θεοφάνης Κωνσταντινίδης & Γεωργία Καμάρη Επιμέλεια κειμένων: Πέπη Μπαρέκα ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΤΡΑ 2009

2 THE RED DATA BOOK OF RARE AND THREATENED PLANTS OF GREECE VOLUME ONE A - D Edited by Dimitrios Phitos, Theophanis Constantinidis & Georgia Kamari Assisted by Pepy Bareka HELLENIC ΒΟΤΑΝΙCAL SOCIETY PATRAS 2009

3 Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, καθώς και η απόδοση του περιεχομένου του βιβλίου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια της Επιτροπής Έκδοσης του βιβλίου, σύμφωνα με τον νόμο και τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Εργαστήριο Βοτανικής Τμήμα Βιολογίας Πανεπιστήμιο Πατρών ΠΑΤΡΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης Επιχειρησιακού Προγράμματος «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» Αεροπόρου Παπαναστασίου ΑΘΗΝΑ ΙSBN: Σελιδοποίηση-Εκτύπωση: ΚΑΤΑΓΡΑΜΜΑ - Γραφικές Τέχνες, ΑΦΟΙ ΤΕΡΖΗ Ο.Ε

4 Bupleurum kakiskalae Greuter Κρισίμως Κινδυνεύον (CR) Umbelliferae Bupleurum kakiskalae Greuter in Bauhinia 3: 250 (1967). Τύπος: [Ελλάς (ΚΚ), Νήσος Κρήτη, Νομός Χανίων] Prov. Sfakia, surpa hiatum Kakiskala, prope fontem Linoseli, 1450 m, ad rupraeruptas calcareas sole illustres, 11 Oct. 1966, Greuter 7714 (Oλότυπος: PAL-Greuter. Ισότυποι: E, G, K, LD, M, W). Περιγραφή: Πολυετές, μονοκαρπικό είδος, ανθίζον μετά από μακρά περίοδο στειρότητας (έως και 12 έτη), με πασσαλώδη ρίζα. Βλαστός μονήρης, εύρωστος, ξυλώδης, πάχους 1 cm και μήκους 15(-75) cm, διακλαδίζεται σε ανθοφορούντα τμήματα μήκους έως 1 m και καταλήγει σε φόβη από σκιάδια, το καθένα με 4-6 ακτίνες. Φύλλα βάσεως σχηματίζοντα ρόδακα με λογχοειδή φύλλα μήκους έως 25 cm. Βράκτια και βρακτίδια ποώδη με 5-9 νεύρα, μήκους περίπου 3 mm, αμβλέα, γλωσσοειδή ή σπατουλοειδή. Πέταλα κίτρινα και κυρτά στην κορυφή, ωοθήκη λεία, γλαυκοαλευρώδης. Καρπίδια (μεριστόκαρποι) ελλειπτικά, επιμήκη, (3)4-5(6) mm, επίπεδα ή κοίλα στην εσωτερική πλευρά, βαθυκάστανα, φέροντα κατά μήκος πέντε κύριες, στενά προεξέχουσες, γραμμοειδείς νευρώσεις, οι δε δευτερεύουσες δυσδιάκριτες, 4-5 σε κάθε κοίλωμα, ενώ από την πλευρά του διαφράγματος παρατηρούνται 4 δευτερεύουσες νευρώσεις. Χρωμοσωματικός αριθμός: 2n = 16 (Montmollin 1987). Περίοδος ανθοφορίας: Ιούλιος έως αρχές Σεπτεμβρίου. Γεωγραφική εξάπλωση: Το Bupleurum kakiskalae είναι στενοενδημικό είδος της περιοχής των Λευκών Ορέων (Δίκτυο ΦΥΣΗ 2000-GR ), γνωστό μόνο από ένα σημείο στα ΒΔ. όρια του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς, κοντά στο μονοπάτι από Ξυλόσκαλο προς Λινοσέλι. Στην ίδια περιοχή των Λευκών ορέων, στην κορυφή Μελινταού, εντοπίσθηκε προσφάτως (2007) και δεύτερος υποπληθυσμός (Ν. Τurland, προσωπ. επικοινωνία). Βιότοπος: Το Bupleurum kakiskalae είναι αποκλειστικό χασμόφυτο, φυόμενο στις ρωγμές μικρών αναβαθμίδων στην πρόσοψη σχεδόν κατακόρυφων βράχων ενός εκτεταμένου συστήματος κρημνών από ευδιάβρωτα μεταμορφωμένα ασβεστολιθικά πετρώματα, σε υψόμετρο m. Άλλα σημαντικά είδη που έχουν καταγραφεί στο βιότοπό του είναι τα: Onobrychis sphaciotica, το οποίο είναι, επίσης, ενδημικό της Κρήτης, αναφέρεται ως Τρωτό (Vulnerable) από τον Greuter (1995b) και προστατεύεται από το Προεδρικό Διάταγμα 67/81, καθώς και τα Campanula cretica, Dianthus juniperinus subsp. juniperinus, Campanula jacquinii, Crepis auriculifolia, Cirsium morinifolium, Staehelina fruticosa και Lomelosia albocincta. Στον ίδιο βιότοπο μπορεί ακόμη να βρεθούν τα ενδημικά είδη της Κρήτης Carlina corymbosa subsp. curetum, Staehelina petiolata, Origanum microphyllum, Sideritis syriaca subsp. syriaca, Satureja cretica, Asperula pubescens, Galium fruticosum και Verbascum spinosum. Ταξινομικά σχόλια: Το Bupleurum kakiskalae είναι ένα υπολειμματικό στοιχείο της κρητικής χλωρίδας (Greuter 1973, 1995a). Δεν έχει κανένα συγγενές taxon και κατέχει εντελώς ιδιαίτερη θέση εντός του γένους Bupleurum, όχι μόνο λόγω των μορφολογικών διαφορών του, αλλά επίσης λόγω του ιδιαίτερου βιολογικού κύκλου (μονοκαρπικό, πολυετές με κύκλο ζωής 3-12 έτη) και του χαρακτηριστικού βιοτόπου, εμφανιζόμενο αποκλειστικώς σε σχισμές και ρωγμές βράχων (χασμόφυτο). Εντούτοις, σε μικρή περίφραξη στη βάση της κατακόρυφης πλαγιάς, εμφανίστηκε μεγάλος αριθμός αρτιβλάστων του είδους, που αναπτύσσονται κανονικά. Κατάσταση πληθυσμών: Στα πλαίσια του προγράμματος CRETAPLANT, η μεθοδολογία εκτίμησης και καταμέτρησης του πληθυσμού έγινε με τη χρήση τηλεσκοπίου (προσοφθάλμιος φακός x20-60). Το τηλεσκόπιο τοποθετήθηκε σε σταθερό σημείο παρατήρησης. Η καταμέτρηση των αναπαραγωγικά ωρίμων ατόμων έγινε σε τρεις επισκέψεις στο πεδίο (δύο το καλοκαίρι και μία το φθινόπωρο του 2005). Στους τρεις από τους τέσσερις βράχους μετρήθηκαν περίπου 47 άτομα ανθισμένα και ρόδακες, σύνολο Γεωγραφική εξάπλωση του ενδημικού είδους Βupleurum kakiskalae. 163

5 88-93 φυτά. Ο συνολικός αριθμός των ατόμων υπολογίζεται ότι είναι μεγαλύτερος, διότι οι παρατηρήσεις με το τηλεσκόπιο έγιναν από συγκεκριμένα σημεία, από τα οποία προφανώς δεν υπήρχε πλήρης ορατότητα. Όπως προαναφέρθηκε, το είδος είναι μονοκαρπικό και παρατηρήθηκε ότι η ανθοφορία του φυτού δεν εξαρτάται μόνον από την ηλικία, αλλά κυρίως από τις καιρικές συνθήκες κάθε έτους. Φυτά, στον αλπικό βοτανικό κήπο του Ομαλού, άνθισαν σχεδόν όλα κατά το τρίτο έτος της ζωής τους, το 2005, ενώ ο Greuter (1995) αναφέρει ότι τα φυτά ανθίζουν έως και μετά από το 12ο έτος της ζωής τους. Κίνδυνοι και χαρακτηρισμός κατηγορίας απειλής: Το είδος χαρακτηρίζεται ως Κρισίμως Κινδυνεύον (CR) με βάση το κριτήριο D1 (IUCN 2001). Εκτός του μικρού μεγέθους του πληθυσμού του, που έχει ως αποτέλεσμα την γενετική του υποβάθμιση, κύρια απειλή για το είδος είναι η βόσκηση, καθώς και ορισμένες δραστηριότητες αναψυχής, όπως η αναρρίχηση στους συγκεκριμένους βράχους του πληθυσμού. Μέτρα προστασίας: Οποιεσδήποτε αλλαγές που θα μπορούσαν να επιδράσουν αρνητικά ή να υποβαθμίσουν την ποιότητα του περιβάλλοντος του Bupleurum kakiskalae θα πρέπει να αποφευχθούν. Το είδος προστατεύεται από το Π.Δ.67/81, από τη Συνθήκη της Βέρνης και περιλαμβάνεται στα παραρτήματα ΙΙ (ως είδος προτεραιότητας) και IV της Οδηγίας των Οικοτόπων. Συμπεριλαμβάνεται στα 50 πλέον απειλούμενα φυτά των νησιών της Μεσογείου, σύμφωνα με την Διεθνή Ένωση για την Προστασία της Φύσης. Στα πλαίσια του προγράμματος CRETAPLANT ορίσθηκε το μικροαπόθεμα του φυτού σε έκταση περίπου 1 ha που περιλαμβάνει τις προσόψεις των τριών κατακόρυφων βράχων όπου εντοπίζεται το είδος. Επίσης, έγινε μεγάλη εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των τοπικών φορέων και κατοίκων για την ανάδειξη και προστασία του φυτού. Σπέρματα του είδους διατηρούνται στην Τράπεζα Σπερμάτων του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων (ΜΑΙΧ) και το φυτό καλλιεργείται με επιτυχία στους Βοτανικούς Κήπους της Διεύθυνσης Δασών Χανίων στα Ποριά και στο Ξυλόσκαλο, στην περιοχή του Ομαλού Λευκών Ορέων. Χριστίνα Φουρναράκη & Κώστας Α. Θάνος Το ενδημικό είδος Bupleurum kakiskalae από τον locus classicus στον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς. (Φωτ. J. Bienvenu). 164

6 Bιότοπος και ταξιανθία του Bupleurum kakiskalae από τον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς. (Φωτ. N. Turland). 165

Σχετικά έγγραφα

ΒΙΒΛΙΟ ΕΡΥΘΡΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΣΠΑΝΙΩΝ & ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΩΝ ΦΥΤΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟΜΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ E - Z

ΒΙΒΛΙΟ ΕΡΥΘΡΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΣΠΑΝΙΩΝ & ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΩΝ ΦΥΤΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟΜΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ E - Z ΒΙΒΛΙΟ ΕΡΥΘΡΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΣΠΑΝΙΩΝ & ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΩΝ ΦΥΤΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟΜΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ Ε - Z Επιτροπή Έκδοσης: Δημήτριος