ΘΔΜΑ Κλιμαηική αλλαγή: Οι νέες προκλήζεις για ηις δομές Πολιηικής Προζηαζίας

Transcript

1 ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ Β ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΘΔΜΑ Κλιμαηική αλλαγή: Οι νέες προκλήζεις για ηις δομές Πολιηικής Προζηαζίας Πεηπόποςλορ Κυνζηανηίνορ Δπηβιέπσλ Δξγαζίαο: Παξαιίθαο Απφζηνινο Αζήλα, Ννέκβξηνο 2008

2

3 Πεπίλητη Σν θαηλφκελν ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο αλακέλεηαη λα πξνθαιέζεη θπζηθέο θαηαζηξνθέο, πνπ ζα ζέζνπλ ζε θίλδπλν ηελ δσή, ηελ πγεία θαη πεξηνπζία ησλ πνιηηψλ θαη ζα δεκηνπξγήζεη έλα πεξηβάιινλ νινέλα θαη πην αθηιφμελν γηα ηνλ άλζξσπν. Σν γεγνλφο απηφ πξνβιεκαηίδεη ηε παγθφζκηα θνηλφηεηα θαη γίλεηαη νινέλα θαη πην θαλεξφ πσο ηα πεξηζψξηα ζηελεχνπλ θαη ε ιήςε κέηξσλ αληηκεηψπηζεο, ζε φια ηα επίπεδα θαη ηηο δηάθνξεο θάζεηο δηαρείξηζεο, είλαη θάηη παξαπάλσ απφ επηβεβιεκέλε. Ζ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία ζηνρεχεη ζηελ ηεθκεξησκέλε παξνπζίαζε επηζηεκνληθψλ ζηνηρείσλ: πνπ απνδεηθλχνπλ ηελ κεηαβνιή ηνπ θιίκαηνο πνπ πξνβιέπνπλ ηηο κειινληηθέο ηάζεηο γηα ηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο πνπ απνδεηθλχνπλ ηηο επηπηψζεηο γηα ην θπζηθφ θαη αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ, κε έκθαζε, ζηελ παξνχζα εξγαζία, ζηηο θπζηθέο θαηαζηξνθέο πνπ πξνηείλνπλ κέηξα αληηκεηψπηζεο θαη δηαρείξηζεο ησλ ζπλεπεηψλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, πξνζαξκνγήο ζην λέν πεξηβάιινλ θαη δηαρείξηζεο ησλ λέσλ θηλδχλσλ. Μέζα απφ ηελ αλάιπζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο, εμάγεηαη ηo ζπκπέξαζκα πσο ε θιηκαηηθή αιιαγή δεκηνπξγεί κηα ζχλζεηε θαηάζηαζε πνπ ρξήδεη ζρεδηαζκέλεο αληηκεηψπηζεο. Ζ δηαρείξηζε ηνπ θαηλνκέλνπ απηνχ θαη ησλ επηπηψζεσλ ηνπ ρξεηάδεηαη βνχιεζε, ζπλεξγαζία θαη ζπληνληζκφ ζε δηεζλέο, εζληθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. Ζ πνιηηηθή πξνζηαζία σο δεκφζηα πνιηηηθή ηνπ θξάηνπο ζα πξέπεη λα ιεηηνπξγεί πεξηζζφηεξν νξηδφληηα, λα ζπλδηακνξθψλεηαη απφ επηκέξνπο πνιηηηθέο, φπσο πεξηβαιινληηθέο θαη αλαπηπμηαθέο, κε ζηφρν ηελ ζπλνιηθή δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ. Ζ θχξηα θαηεχζπλζε ησλ πξσηνβνπιηψλ πξέπεη λα είλαη ε πξνιεπηηθή δξάζε θαη θχξην ζχλζεκα λα γίλεη ε ζπιινγηθή δνπιεηά κε ηελ θηλεηνπνίεζε φισλ ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ (ηδησηηθφ ηνκέα, Μ.Κ.Ο, εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα θιπ), ζηνρεχνληαο πάληα ζε έλα πεξηβάιινλ βηψζηκν θαη πεξηζζφηεξν αζθαιέο ζην κέιινλ. Γεδνκέλνπ φηη φια ηα παξαπάλσ γίλνληαη πην εχθνια πξάμε ζε ηνπηθφ θπξίσο επίπεδν, νη Ο.Σ.Α πξέπεη λα έρνπλ πξσηαγσληζηηθφ ξφιν ζην κέιινλ. 3

4 ABSTRACT Climate Change often causes natural disasters and puts people s life, health and property at risk. It is creating a new environment, which is increasingly inhospitable for the mankind. This fact troubles global community and is obvious that the latitudes are narrowing and emergency measures are necessary to be taken. This essay focuses on the presentation of scientific data which: demonstrate the climate change forecast the future climate change prove the consequences for physical and anthropogenic environment, emphasizing on natural disasters propose emergency measures, methods for adapting to climate change and managing the risks. Throughout this essay the principal conclusions are that climate change generates a complex situation and there is need for well- planed solutions. Managing the risks of climate change means that there should be willingness, cooperation and coordination at international, national and local level. Civil Protection as a State policy should function more horizontal, to be shaped in accordance with other policies, such as environmental and development policies, aiming at an aggregate risk management. Prevalent idea should be the prevention measures and common goal the collective action with the mobilization of all social partners (private sector, N.G.Os, Universities etc.), always focusing on an environment more viable and secure in the future. Given that all these are taking place at local level, Local Governments should have a significant role in future. 4

5 ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΩΝ Πίνακας Εικονογράθηζης... 7 Πίνακας Σσνημήζεων και Σσνηομογραθιών... 8 Ειζαγωγή... 9 Μέρος Πρώηο: Το θαινόμενο ηης κλιμαηικής αλλαγής Κεθάιαην 1ν: Παγθφζκηα Κιηκαηηθή Αιιαγή Σν Φπζηθφ Φαηλφκελν ηνπ Θεξκνθεπίνπ Αηηίεο κεηαβνιήο ηνπ θιίκαηνο πλέπεηεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο Πξνβιέςεηο γηα ηηο θιηκαηηθέο αιιαγέο θαη ηηο επηπηψζεηο ηνπο Κιηκαηηθή αιιαγή, θπζηθέο θαηαζηξνθέο θαη δεκφζηα πγεία Γαζηθέο Ππξθαγηέο Κχκαηα Καχζσλα Ξεξαζία θαη Πιεκκχξεο Γεκφζηα Τγεία Κεθάιαην 2 ν : Κιηκαηηθή Αιιαγή θαη Δπξψπε Κιηκαηηθνί παξάγνληεο θαη κειινληηθέο ηάζεηο Μεηαβιεηφηεηα θαηαθξεκλίζεσλ θαη αθξαία πεξηζηαηηθά Οηθνζπζηήκαηα ηεο Μεζνγείνπ Αλάιπζε Κηλδχλνπ Αλάιπζε Δπηθηλδπλφηεηαο Αλάιπζε Σξσηφηεηαο Πξνζαξκνγή ζηηο θιηκαηηθέο αιιαγέο θαη πεξηνξηζκφο ησλ αηηίσλ Μέρος Δεύηερο: Οι νέες προκλήζεις για ηις δομές Π.Π Κεθάιαην 3 ν : Ππξθαγηέο Μειέηε Πεξίπησζεο Ππξθαγηέο Καινθαηξηνχ Παξνπζίαζε ζπζηήκαηνο ππξνπξνζηαζίαο, αμηνιφγεζε θαη πξνηάζεηο γηα πξνζαξκνγή ζηηο λέεο πξνθιήζεηο Παξνπζίαζε ζπζηήκαηνο ππξνπξνζηαζίαο Αμηνιφγεζε ζπζηήκαηνο ππξνπξνζηαζίαο Πξνηάζεηο πξνζαξκνγήο ζηηο λέεο πξνθιήζεηο πκπεξάζκαηα Κεθάιαην 4 ν : Πιεκκχξεο Μειέηε Πεξίπησζεο: Πιεκκχξεο ζηε θεληξηθή Δπξψπε ην θαινθαίξη ηνπ Παξνπζίαζε θαη αμηνιφγεζε ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο θηλδχλνπ πιεκκπξψλ θαη πξνηάζεηο πξνζαξκνγήο ζηηο λέεο πξνθιήζεηο

6 4.2.1 Παξνπζίαζε ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο θηλδχλνπ πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ Αμηνιφγεζε ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ Πξνηάζεηο πξνζαξκνγήο ζηηο λέεο πξνθιήζεηο πκπεξάζκαηα Κεθάιαην 5 ν : Καχζσλαο Μειέηε Πεξίπησζεο - Καχζσλεο ηνπ 2003 ζηελ Δπξψπε Παξνπζίαζε ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο θαχζσλα, αμηνιφγεζε θαη πξνηάζεηο πξνζαξκνγήο ζηηο λέεο πξνθιήζεηο χζηεκα δηαρείξηζεο θαχζσλα Αμηνιφγεζε ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο θαχζσλα Πξνηάζεηο πξνζαξκνγήο ζηηο λέεο πξνθιήζεηο πκπεξάζκαηα Κεθάιαην 6 ν : Λνηπέο απεηιέο απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή Μηα νινθιεξσκέλε εηθφλα ησλ θηλδχλσλ Αλάγθε νιηθήο δηαρείξηζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο Κεθάιαην 7 ν : Ο.Σ.Α θαη δηαρείξηζε θιηκαηηθήο αιιαγήο Γηαρείξηζε θαηαζηξνθψλ θαη Σνπηθή Απηνδηνίθεζε Γνκέο Π.Π ησλ Ο.Σ.Α Αμηνιφγεζε ησλ δνκψλ Π.Π ησλ Ο.Σ.Α Πξνηάζεηο αλαβάζκηζεο ησλ δνκψλ Π.Π ησλ Ο.Σ.Α Σσμπεράζμαηα Βιβλιογραθία Παράρηημα

7 Πίνακαρ Δικονογπάθηζηρ Δικόνα 1: Σν Φπζηθφ Φαηλφκελν ηνπ Θεξκνθεπίνπ.12 Δικόνα 2: ρεκαηηθή απεηθφληζε ησλ ζπζηαηηθψλ ηνπ θιηκαηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ησλ δηεξγαζηψλ πνπ ιακβάλνπλ ρψξα..13 Δικόνα 3: Μεηαβνιέο ζηηο ζπγθεληξψζεηο ησλ πην ζεκαληηθψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηελ αηκφζθαηξα ηα ηειεπηαία 2000 ρξφληα.14 Δικόνα 4: Μεηαβνιή ηεο ζεξκνθξαζίαο ζε επίπεδν επείξσλ θαη παγθφζκηα ( ) 15 Δικόνα 5: Μεηαβνιέο ζηε παγθφζκηα κέζε ζεξκνθξαζία, ζην παγθφζκην κέζν επίπεδν ηεο ζάιαζζαο θαη ζηελ ρηνλνθάιπςε ηνπ Βφξεηνπ Ζκηζθαίξηνπ 16 Δικόνα 6: Παξαηεξήζεηο αθξαίσλ ζεξκνθξαζηψλ ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηνπ πιαλήηε...17 Δικόνα 7: Μεηαβνιέο ζηελ ζεξκνθξαζία θαη ζηα θπζηθά θαη βηνινγηθά ζπζηήκαηα...18 Δικόνα 8: ελάξηα εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη πξνβιέςεηο γηα κεηαβνιέο ζεξκνθξαζίαο ( )...19 Δικόνα 9: Θεξκνθξαζηαθέο κεηαβνιέο γηα βφξεηα Δπξψπε θαη λνηηναλαηνιηθή Μεζφγεην Δικόνα 10: Μεηαβνιέο ζηελ ζεξκνθξαζία θαη ηηο βξνρνπηψζεηο ζηελ Δπξψπε, ζχκθσλα κε ην ζελάξην MMD-A1B γηα ηελ πεξίνδν θαη Δικόνα 11: Μεηαβνιέο ζηελ επαλεκθάληζε ησλ θαηλνκέλσλ μεξαζίαο...23 Δικόνα 12: πλέπεηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο Δπξψπεο..26 Δικόνα 13: Αξηζκφο ππξθαγηψλ πνπ μέζπαζαλ ζε δηάθνξεο ρψξεο ηε πεξίνδν Δικόνα 14: Ζκεξήζηα ζρεηηθή πγξαζία, Αχγνπζηνο 2007 (Μεηεσξνινγηθφο ηαζκφο Αλδξαβίδαο)...36 Δικόνα 15: Ζκεξήζηα ειάρηζηε θαη κέγηζηε ζεξκνθξαζία, Αχγνπζηνο 2007 (Μεηεσξνινγηθφο ηαζκφο Πχξγνπ) 36 Πίνακαρ 1: χλνςε ησλ αλακελφκελσλ ζπλεπεηψλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ Δπξψπε θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ 21 νπ αηψλα

8 Πίνακαρ ςνημήζευν και ςνηομογπαθιών Γ.Γ.Π.Π: Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο Κ.Δ.Π.Π: Κέληξν Δπηρεηξήζεσλ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο.Ν.Ο: πληνληζηηθφ Ννκαξρηαθφ Όξγαλν.Σ.Ο: πληνληζηηθφ Σνπηθφ Όξγαλν ΔΛ.Α: Διιεληθή Αζηπλνκία Δ.Κ.Α.Β: Δζληθφ Κέληξν Άκεζεο Βνήζεηαο Τ.Α.Α.Σ: Τπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ Τ.ΔΘ.Α: Τπνπξγείν Δζληθή Άκπλαο Δ.Μ.Τ: Δζληθή Μεηεσξνινγηθή Τπεξεζία Ο.Σ.Α: Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο Π.: Ππξνζβεζηηθφ ψκα Τ.ΠΔ.ΥΩ.Γ.Δ: Τπνπξγείν Πεξηβάιινληνο, Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ Τ.Α: Τπνπξγηθή Απφθαζε Π.Γ: Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα Ν.: Νφκνο Φ.Δ.Κ: Φχιιν Δθεκεξίδαο Κπβεξλήζεσο Τ.Τ.Κ.Α: Τπνπξγείν Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο Δ.Κ.ΔΠ.Τ: Δζληθφ Κέληξν Δπηρεηξήζεσλ Τγείαο.Δ.Α: ρέδην Έθηαθηεο Αλάγθεο Α.Π.Δ: Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο Δ.Κ.Γ.Γ.Α: Δζληθφ Κέληξν Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απηνδηνίθεζεο Μ.Κ.Ο: Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο 8

9 Διζαγυγή Οη παγθφζκηεο εθπνκπέο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, πνπ νθείινληαη ζε αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο, έρνπλ απμεζεί ζε ζρέζε κε ηε πξνβηνκεραληθή πεξίνδν, κε κηα αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 70% κεηαμχ ηνπ 1970 θαη Τπάξρνπλ πιένλ αδηακθηζβήηεηα ζηνηρεία πνπ απνδεηθλχνπλ ηε παγθφζκηα αχμεζε ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ αέξα θαη ησλ σθεαλψλ, ην ιηψζηκν ησλ πάγσλ θαη ηνπ ρηνληνχ ζε επξεία θιίκαθα θαη ηελ αχμεζε ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη πσο έληεθα απφ ηα δψδεθα ηειεπηαία ρξφληα ( ) βξίζθνληαη αλάκεζα ζηα δψδεθα πην δεζηά ρξφληα απφ ην Σν θαηλφκελν ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο αλακέλεηαη λα πξνθαιέζεη θπζηθέο θαηαζηξνθέο, πνπ ζα ζέζνπλ ζε θίλδπλν ηελ δσή, ηελ πγεία θαη πεξηνπζία ησλ πνιηηψλ θαη ζα δεκηνπξγήζεη έλα πεξηβάιινλ νινέλα θαη πην αθηιφμελν γηα ηνλ άλζξσπν. Σν γεγνλφο απηφ πξνβιεκαηίδεη ηε παγθφζκηα θνηλφηεηα θαη γίλεηαη νινέλα θαη πην θαλεξφ πσο ηα πεξηζψξηα ζηελεχνπλ θαη ε ιήςε κέηξσλ αληηκεηψπηζεο, ζε φια ηα επίπεδα, είλαη θάηη παξαπάλσ απφ επηβεβιεκέλε. κοπόρ ηεο εξγαζίαο είλαη λα παξνπζηαζηνχλ νη απεηιέο πνπ ζπλνδεχνπλ ηε θιηκαηηθή αιιαγή θαη λα εμεηαζζεί ην θαηά πφζν νη δνκέο ηεο ρψξαο θαη πην ζπγθεθξηκέλα ν κεραληζκφο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, είλαη θαηάιιεια πξνεηνηκαζκέλεο γηα λα δηαρεηξηζηνχλ ηνπο θηλδχλνπο ηνπ λένπ πεξηβάιινληνο. Ζ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία ζηοσεύει ζηελ ηεθκεξησκέλε παξνπζίαζε επηζηεκνληθψλ ζηνηρείσλ: πνπ απνδεηθλχνπλ ηελ κεηαβνιή ηνπ θιίκαηνο πνπ πξνβιέπνπλ ηηο κειινληηθέο ηάζεηο γηα ηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο πνπ απνδεηθλχνπλ ηηο επηπηψζεηο γηα ην θπζηθφ θαη αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ, κε έκθαζε, ζηελ παξνχζα εξγαζία, ζηηο θπζηθέο θαηαζηξνθέο. πνπ πξνηείλνπλ κέηξα αληηκεηψπηζεο θαη δηαρείξηζεο ησλ ζπλεπεηψλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, πξνζαξκνγήο ζην λέν πεξηβάιινλ θαη δηαρείξηζεο ησλ λέσλ θηλδχλσλ. Πέξα απφ απηά, ε εθπφλεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο έρεη θαη έλαλ εθπαηδεπηηθφ ζηφρν. Μέζα απφ απηή ηε δηαδηθαζία ζα ηεζνχλ εξσηήκαηα, ζα αλαδεηεζνχλ απαληήζεηο θαη ζα εμαρζνχλ ζπκπεξάζκαηα, κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε θξηηηθήο ζθέςεο ηνπ ζπνπδαζηή θαη ηελ βειηίσζε ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ λα δηαρεηξίδεηαη ζχλζεηα δεηήκαηα. 9

10 Σα μέζα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο πνηθίινπλ. Ζ βηβιηνγξαθία ήηαλ πινχζηα. Έγηλε πξνζπάζεηα λα γίλεη ρξήζε φζν ην δπλαηφλ πην θαηλνχξγησλ βηβιίσλ, αθνχ είλαη γλσζηφ πσο ε θιηκαηηθή αιιαγή απνηειεί έλα επηζηεκνληθφ πεδίν ηνπ νπνίνπ ηα δεδνκέλα δηαξθψο κεηαβάιινληαη. Γφζεθε κεγάιε έκθαζε ζηελ αμηνπνίεζε ζηνηρείσλ απφ επηζηεκνληθά πεξηνδηθά πνπ ραξαθηεξίδνληαη γηα ηελ εγθπξφηεηα ηνπο. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ, ην δηαδίθηπν απνδείρηεθε έλα ηδηαηηέξσο ρξήζηκν εξγαιείν. Δπίζεο, αμηνπνηήζεθαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξα ζπλέδξηα θαη εκεξίδεο πνπ δηνξγαλψζεθαλ κε ην ίδην πεξηερφκελν θαη αλαθέξνληαη ζην θπξίσο ηκήκα ηεο εξγαζίαο. Υαξαθηεξηζηηθέο πάλησο, είλαη νη εκεξίδεο πνπ δηνξγάλσζε ην Δζληθφ Αζηεξνζθνπείν Αζελψλ, ζε κηα πξνζπάζεηα λα αλαδείμεη ηελ αλάγθε γηα κηα ζπλνιηθή δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ πνπ απνξξένπλ απφ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Πέξα απφ απηά, ε εθπφλεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο επέβαιε ηελ επεμεξγαζία θαη αμηνιφγεζε ηεο θπξηφηεξεο λνκνζεζίαο πνπ δηέπεη ην δήηεκα απηφ, ζε εζληθφ θαη επξσπατθφ επίπεδν. Σέινο, αλαδεηήζεθαλ θαη παξνπζηάδνληαη απφςεηο απηψλ πνπ απνηεινχλ ηελ νξγαλσκέλε θνηλσλία πνιηηψλ, φπσο νη Μ.Κ.Ο. Όζνλ αθνξά ζηελ μεθοδολογία κε ηελ νπνία αμηνπνηήζεθε ην πιηθφ, έγηλε πξνζπάζεηα ην ζχλνιν ηεο εξγαζίαο λα έρεη ηελ κνξθή ελφο επαγσγηθνχ ζπιινγηζκνχ. Υξεζηκνπνηείηαη δειαδή ν επαγσγηθφο ζπιινγηζκφο σο ην θπξηφηεξν εξγαιείν αλάπηπμεο ηνπ θεηκέλνπ αιιά θαη σο δνκή ηνπ ζπλνιηθνχ θεηκέλνπ. Έηζη, αξρηθά παξνπζηάδνληαη νη αηηίεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη νη ζπλέπεηεο- θίλδπλνη απηήο ρξνληθά (παξφλ θαη κέιινλ). Ύζηεξα, αθνχ αμηνινγείηαη ην ηζρχσλ ζχζηεκα δηαρείξηζεο θηλδχλσλ ζε ζρέζε κε ηα λέα δεδνκέλα, πξνηείλνληαη ζπγθεθξηκέλεο δξάζεηο γηα ηε πξνζαξκνγή ζηηο λέεο πξνθιήζεηο. ην πιαίζην απηφ θαη ζηε πξνζπάζεηα απφδεημεο θαη αλάιπζεο ηνπ ηξίπηπρνπ θιηκαηηθή αιιαγή αλαπνηειεζκαηηθφηεηα αληηκεηψπηζεο θαηαζηξνθψλ αλάγθε αλαζεψξεζεο ηνπ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο θηλδχλσλ, ρξεζηκνπνηείηαη ην κεζνδνινγηθφ εξγαιείν ηεο κειέηεο πεξίπησζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζε ηξία θεθάιαηα πνπ αζρνινχληαη κε ηηο θπξηφηεξεο θαηαζηξνθέο (δαζηθέο ππξθαγηέο, πιεκκχξεο θαη θαχζσλεο) πνπ ελδηαθέξνπλ ηελ Διιάδα θαη αλακέλεηαη λα εληαζνχλ ζην κέιινλ εμαηηίαο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, παξνπζηάδνληαη ηξείο δηαθνξεηηθέο κειέηεο πεξίπησζεο. Μέζα απφ ηηο κειέηεο πεξίπησζεο παξνπζηάδνληαη παξαζηαηηθά ην κέγεζνο θαη ε ζπλζεηφηεηα ησλ επηπηψζεσλ πνπ ε κεηαβνιή ηνπ θιίκαηνο επηθέξεη θαη ε ζεκαζία πνπ έρεη ε βειηίσζε ησλ δνκψλ πνπ δηαρεηξίδνληαη ηνπο θηλδχλνπο απηνχο. 10

11 Ζ παξνχζα εξγαζία βαζίδεηαη ζε κηα βαζηθή ππφζεζε, ηελ νπνία πξνζπαζεί λα αλαιχζεη κε ηα κεζνδνινγηθά εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηεί. Απηή ε ςπόθεζη επγαζίαρ είλαη φηη ε θιηκαηηθή αιιαγή επηθέξεη ζνβαξέο επηπηψζεηο ζηα θπζηθά θαη αλζξσπνγελή ζπζηήκαηα θαη δεκηνπξγεί έλα ζχλζεην πξφβιεκα, πνπ νη έσο ηψξα δνκέο δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ δελ είλαη ηθαλέο λα αληηκεησπίζνπλ θαη ζπλεπψο ρξεηάδνληαη λέεο πνιηηηθέο θαη δξάζεηο. Γηα ηελ θαιχηεξε θαη πην νξγαλσκέλε παξνπζίαζε ησλ δεδνκέλσλ, ε εξγαζία διαπθπώνεηαι ζε δχν θχξηα κέξε. ην πξψην κέξνο, ε εξγαζία δηαπξαγκαηεχεηαη ην θαηλφκελν ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, ην νπνίν παξνπζηάδεηαη γεληθά ζην πξψην θεθάιαην θαη εμεηδηθεχεηαη ζην δεχηεξν θεθάιαην ζηελ γεσγξαθηθή πεξηνρή πνπ καο αθνξά (Δπξψπε). ην δεχηεξν κέξνο, ε εξγαζία παξνπζηάδεη θαη αλαιχεη ηηο λέεο πξνθιήζεηο γηα ηηο δνκέο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο σο απνηέιεζκα ησλ επξεκάησλ ηνπ πξψηνπ κέξνπο θαη δίλεη έκθαζε θπξίσο ζηνπο ηξείο κεγάινπο θηλδχλνπο πνπ απεηινχλ ηελ ρψξα καο. Έηζη, ην ηξίην, ηέηαξην θαη πέκπην θεθάιαην αλαθέξνληαη ζηηο δαζηθέο ππξθαγηέο, ηηο πιεκκχξεο θαη ηνλ θαχζσλα, αληίζηνηρα. Σν έθην θεθάιαην παξνπζηάδεη ζπλνπηηθά ηηο ππφινηπεο ζπλέπεηεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Γίλεη έκθαζε ζην γεγνλφο πσο ε θιηκαηηθή αιιαγή δεκηνπξγεί κηα ηδηαηηέξσο ζχλζεηε θαηάζηαζε πνπ ρξήδεη ζπλνιηθήο δηαρείξηζεο. Σέινο, δεδνκέλεο ηεο απηνδηνηθεηηθήο θαηεχζπλζεο ηεο Δ..Σ.Α, ην έβδνκν θεθάιαην αλαιχεη ηε ζέζε θαη ην ξφιν πνπ έρνπλ ή πξέπεη λα έρνπλ νη Ο.Σ.Α ζηε δηαρείξηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Κάζε θεθάιαην ηνπ δεχηεξνπ κέξνπο, ζπλνδεχεηαη απφ ζπκπεξάζκαηα θα πξνηάζεηο γηα κηα θαιχηεξε θαη πην απνηειεζκαηηθή πξνζαξκνγή ζηηο λέεο απαηηήζεηο, πνπ ε θιηκαηηθή αιιαγή νξίδεη. Ζ εξγαζία θιείλεη κε ηα ζπκπεξάζκαηα, φπνπ γίλεηαη κηα ζπλνπηηθή αλαθεθαιαίσζε ηνπ λένπ πεξηβάιινληνο πνπ ε θιηκαηηθή αιιαγή δεκηνπξγεί, ησλ επηπηψζεσλ πνπ έρεη θαη ησλ ζπλεπαγφκελσλ κέηξσλ πνπ απαηηνχληαη, ψζηε ε δηαρείξηζε ησλ δηαθφξσλ θηλδχλσλ λα είλαη πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθή. 11

12 Μέπορ Ππώηο: Σο θαινόμενο ηηρ κλιμαηικήρ αλλαγήρ Κεθάλαιο 1ο: Παγκόζμια Κλιμαηική Αλλαγή 1.1 Σο Φςζικό Φαινόμενο ηος Θεπμοκηπίος Ζ ειηαθή αθηηλνβνιία ελεξγνπνηεί ην θιηκαηηθφ ζχζηεκα ηεο γεο. Απνξξνθάηαη απφ ηελ αηκφζθαηξα θαη ηελ επηθάλεηα ηεο γεο, ελψ κέξνο απηήο αλαθιάηαη πίζσ ζην δηάζηεκα. Απφ ηελ αλαθιψκελε αθηηλνβνιία, έλα ηκήκα ζπγθξαηείηαη απφ ηα ζχλλεθα θαη ηα αέξηα ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη επηζηξέθεη πίζσ, ζεξκαίλνληαο ηελ επηθάλεηα ηεο γεο θαη ηα θαηψηεξα ζηξψκαηα ηεο αηκφζθαηξαο. Απηφ είλαη ην θπζηθφ θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ (Δηθφλα 1). Δικόνα 1: Σν Φπζηθφ Φαηλφκελν ηνπ Θεξκνθεπίνπ Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 The Physical Science Basis, p

13 Υσξίο απηφ, ε κέζε ζεξκνθξαζία ηεο επηθάλεηαο ηεο γεο ζα ήηαλ κηθξφηεξε ηνπ 0 C, κε αξλεηηθέο ζπλέπεηεο γηα ηελ δσή ζην πιαλήηε. Παξ φια απηά, νη αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο (θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ, απνςίισζε δαζψλ θιπ) έρνπλ εληείλεη ην θαηλφκελν, πξνθαιψληαο ηελ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ πιαλήηε (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007¹). 1.2 Αιηίερ μεηαβολήρ ηος κλίμαηορ Παξ φιν πνπ πνιινί παξάγνληεο επεξεάδνπλ ην θιίκα (Δηθφλα 2), νη επηζηήκνλεο είλαη ζίγνπξνη πψο νη αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο είλαη ε θχξηα αηηία γηα ηελ ππεξζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε. Δικόνα 2: ρεκαηηθή απεηθφληζε ησλ ζπζηαηηθψλ ηνπ θιηκαηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ησλ δηεξγαζηψλ πνπ ιακβάλνπλ ρψξα Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 The Physical Science Basis, p

14 Απφ ηελ αξρή ηεο βηνκεραληθήο πεξηφδνπ (γχξσ ζηα 1750), νη αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο είραλ ζπλέπεηεο ζηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, ζε πνιχ κεγαιχηεξν βαζκφ ζε ζρέζε κε ηελ αληίζηνηρε επίδξαζε θπζηθψλ δηεξγαζηψλ, φπσο ε εθαηζηεηαθή δξαζηεξηφηεηα θαη νη κεηαβνιέο ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ ήιηνπ. Ζ αλζξσπνγελήο θιηκαηηθή αιιαγή νθείιεηαη πξψηηζηα ζηηο αιιαγέο ζηηο ζπγθεληξψζεηο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηελ αηκφζθαηξα, αιιά επίζεο, ζηε ρξήζε αεξνδφι, ζηηο αιιαγέο ζηε ρξήζε γεο θιπ. ηα δηαγξάκκαηα παξνπζηάδνληαη νη κεηαβνιέο ζηηο ζπγθεληξψζεηο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ πνπ νθείινληαη θπξίσο ζηελ αλζξψπηλε δξάζε (Δηθφλα 3) θαη νη κεηαβνιέο ηεο ελεξγεηαθήο ηζνξξνπίαο ζην ζχζηεκα ηνπ θιίκαηνο (Δηθφλα 4). Δικόνα 3: Μεηαβνιέο ζηηο ζπγθεληξψζεηο ησλ πην ζεκαληηθψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηελ αηκφζθαηξα ηα ηειεπηαία 2000 ρξφληα. Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 The Physical Science Basis, p.100. Σα κεγέζε είλαη ραξαθηεξηζηηθά. «Οη παγθφζκηεο εθπνκπέο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, πνπ νθείινληαη ζε αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο, έρνπλ απμεζεί ζε ζρέζε κε ηε πξνβηνκεραληθή πεξίνδν, κε κηα αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 70% κεηαμχ ηνπ 1970 θαη 2004» (Intergovernmental Panel on Climate Change 2007², ζει. 5). Έληεθα απφ ηα δψδεθα ηειεπηαία ρξφληα ( ) βξίζθνληαη αλάκεζα ζηα δψδεθα πην δεζηά ρξφληα απφ ην Ζ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο παξαηεξείηαη παγθφζκηα, αιιά είλαη 14

15 κεγαιχηεξε ζην βφξεην γεσγξαθηθφ πιάηνο. Σν ρεξζαίν ηκήκα ηνπ πιαλήηε έρεη ζεξκαλζεί ζπληνκφηεξα ζε ζρέζε κε απηφ ησλ σθεαλψλ (Δηθφλα 4). Δικόνα 4: Μεηαβνιή ηεο ζεξκνθξαζίαο ζε επίπεδν επείξσλ θαη παγθφζκηα, κεηαμχ Μεηαβνιέο ηεο ζεξκνθξαζίαο πνπ νθείινληαη ζε θπζηθέο θαη αλζξσπνγελείο αηηίεο. Γηαθνξνπνίεζε ηεο επίδξαζεο ζηνπο σθεαλνχο θαη ζην ρεξζαίν ηκήκα ηνπ πιαλήηε. Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 Synthesis Report, p.6. Καζψο ην θιίκα αιιάδεη, ε πηζαλφηεηα εκθάληζεο κεηαβνιψλ ζηα δηάθνξα θαηξηθά θαηλφκελα απμάλεη. Γηα παξάδεηγκα, κε ηελ αχμεζε ηεο κέζεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ πιαλήηε, θάπνηα θαηξηθά θαηλφκελα (θχκαηα θαχζσλα θαη πιεκκχξεο) έρνπλ γίλεη πην έληνλα θαη ζπρλά, ελψ άιια (δξηκχ ςχρνο) ιηγφηεξν ζπρλά θαη έληνλα. 15

16 1.3 ςνέπειερ ηηρ κλιμαηικήρ αλλαγήρ Ζ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ πιαλήηε είλαη αδηακθηζβήηεηε, θαζψο ππάξρνπλ επηζηεκνληθά ζηνηρεία πνπ απνδεηθλχνπλ ηε παγθφζκηα αχμεζε ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ αέξα θαη ησλ σθεαλψλ, ην ιηψζηκν ησλ πάγσλ θαη ηνπ ρηνληνχ ζε επξεία θιίκαθα θαη ηελ αχμεζε ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο (Δηθφλα 5). Δικόνα 5: Μεηαβνιέο ζηε παγθφζκηα κέζε ζεξκνθξαζία, ζην παγθφζκην κέζν επίπεδν ηεο ζάιαζζαο θαη ζηελ ρηνλνθάιπςε ηνπ Βφξεηνπ Ζκηζθαίξηνπ. Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 Synthesis Report p. 3 Σν κέζν παγθφζκην επίπεδν ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο έρεη απμεζεί απφ ην 1961 κε κέζν ξπζκφ 1.8 mm/yr θαη απφ ην 1993 κε 3.1 mm/yr, σο απνηέιεζκα ηεο ζεξκηθήο δηαζηνιήο θαη ηνπ 16

17 ιησζίκαηνο ησλ πάγσλ.(δηθφλα 5). Παξάιιεια, παξαηεξείηαη κείσζε ηεο πνζφηεηαο ρηνληνχ θαη πάγνπ ζηνπο νξεηλνχο φγθνπο θαη ζηνπο πφινπο. Απφ ην 1900 έσο ην 2005, ε βξνρφπησζε έρεη απμεζεί ζηα αλαηνιηθά ηκήκαηα ηεο Βφξεηαο θαη Νφηηαο Ακεξηθήο, ζηε βφξεηα Δπξψπε θαη ζηε βφξεηα θαη θεληξηθή Αζία, ελψ έρεη κεησζεί ζηελ Μεζφγεην, ζηε λφηην Αθξηθή θαη ζε ηκήκαηα ηεο λφηηαο Αζίαο. Παγθφζκηα, νη πεξηνρέο πνπ έρνπλ επεξεαζηεί απφ μεξαζίεο, έρνπλ απμεζεί ζε ζρέζε κε ην 1970 (Intergovernmental Panel on Climate Change 2007²). Σα ηειεπηαία 50 ρξφληα, ζηα πεξηζζφηεξα κέξε ηνπ πιαλήηε, νη θξχεο κέξεο θαη λχρηεο έρνπλ γίλεη ιηγφηεξν ζπρλέο, ελψ νη δεζηέο πεξηζζφηεξν ζπρλέο (Δηθφλα 6). Σα θχκαηα θαχζσλα θαη ε ζπρλφηεηα εκθάληζεο ηζρπξψλ βξνρνπηψζεσλ έρνπλ απμεζεί. Δικόνα 6: Παξαηεξήζεηο αθξαίσλ ζεξκνθξαζηψλ ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηνπ πιαλήηε( ) Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 The Physical Science Basis, p

18 ηνηρεία απφ φιεο ηηο επείξνπο θαη ηνπο σθεαλνχο δείρλνπλ φηη πνιιά ζπζηήκαηα επεξεάδνληαη απφ ηηο πεξηθεξεηαθέο θιηκαηηθέο αιιαγέο, ηδηαίηεξα απφ ηελ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο. Πάλσ απφ 75 δηεζλείο κειέηεο απνδεηθλχνπλ κεηαβνιέο ζε θπζηθά θαη βηνινγηθά ζπζηήκαηα πνπ έρνπλ άκεζε ζπζρέηηζε κε ηηο θιηκαηηθέο αιιαγέο (Δηθφλα 7). Δικόνα 7: Μεηαβνιέο ζηελ ζεξκνθξαζία θαη ζηα θπζηθά θαη βηνινγηθά ζπζηήκαηα Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 Synthesis Report, p.4. 18

19 1.4 Πποβλέτειρ για ηιρ κλιμαηικέρ αλλαγέρ και ηιρ επιπηώζειρ ηοςρ Οη επηζηήκνλεο ζπκθσλνχλ πσο κε ηα κέηξα πεξηνξηζκνχ ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ θαη ηηο ζρεηηδφκελεο πνιηηηθέο βηψζηκεο αλάπηπμεο πνπ έρνπλ πηνζεηεζεί έσο ηψξα, νη ζπλέπεηεο απφ ηηο εθπνκπέο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζα ζπλερίζνπλ λα απμάλνπλ ηηο επφκελεο δεθαεηίεο. Ζ ζπλέρηζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ζε επίπεδα ίδηα ή πςειφηεξα ησλ ζεκεξηλψλ, ζα πξνθαιέζνπλ παξαπέξα αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ πιαλήηε θαη ζα επηθέξνπλ αιιαγέο ζην παγθφζκην θιίκα θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ 21 νπ αηψλα πνιχ κεγαιχηεξεο απφ απηέο πνπ παξαηεξήζεθαλ θαηά ηνλ 20 ν αηψλα.(δηθφλα 8 θαη Πίλαθαο 1 ηνπ Παξαξηήκαηνο). ην Πίλαθα 3 ηνπ Παξαξηήκαηνο, παξνπζηάδνληαη παξαδείγκαηα αθξαίσλ θαηξηθψλ θαηλνκέλσλ, σο απνηέιεζκα ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ, πνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ άλνδν ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο, αλακέλεηαη λα έρνπλ αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηα θπζηθά θαη αλζξσπνγελή ζπζηήκαηα. εκαληηθφ είλαη λα αλαθεξζεί πσο ε ππεξζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε θαη ε άλνδνο ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο, ζα ζπλερηζηνχλ γηα αηψλεο αθφκε θαη αλ νη ζπγθεληξψζεηο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηαζεξνπνηεζνχλ. (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007²). Δικόνα 8: ελάξηα εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη πξνβιέςεηο γηα κεηαβνιέο ζεξκνθξαζίαο ( ). Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 Synthesis Report, p

20 1.5 Κλιμαηική αλλαγή, θςζικέρ καηαζηποθέρ και δημόζια ςγεία Γαζικέρ Πςπκαγιέρ Παξά ηηο δηάθνξεο πξαθηηθέο δηαρείξηζεο ηνπ δάζνπο, πνπ κεηψλνπλ ηε θαχζηκε χιε κέζα ζηα δάζε, ε κεηαβιεηφηεηα ηνπ θιίκαηνο είλαη ζπρλά ν ζεκαληηθφηεξνο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηηο δαζηθέο ππξθαγηέο, δεδνκέλεο ηεο χπαξμεο πεγήο αλάθιεμεο. Γηα παξάδεηγκα κειέηεο ππνζηεξίδνπλ πσο ε αχμεζε ησλ ππαίζξησλ ππξθαγηψλ ζηελ Αγγιία θαη ηελ Οπαιία κεηαμχ 1965 θαη 1998 νθείιεηαη ζε ζεξκφηεξα θαη μεξφηεξα θαινθαίξηα. Δπαλαιακβαλφκελεο κεγάιεο δαζηθέο ππξθαγηέο, ηα ηειεπηαία ρξφληα, ζηελ πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ θαη ηεο βφξεηαο Αθξηθήο, φπσο θαη ζηελ Καιηθφξληα, έρνπλ επίζεο ζπλδεζεί κε πεξηφδνπο μεξαζίαο (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007³) Κύμαηα Καύζυνα Οη δεζηέο κέξεο θαη λχρηεο θαη ηα θχκαηα θαχζσλα έρνπλ γίλεη πην ζπρλφ θαηλφκελν κε κεγαιχηεξε ζθνδξφηεηα. Οη έξεπλεο δείρλνπλ πσο ην πνζνζηφ αχμεζεο ηεο ζλεζηκφηεηαο θαηά ηελ δηάξθεηα ελφο ηέηνηνπ θχκαηνο, εμαξηάηαη απφ ηελ ζθνδξφηεηα ηνπ θαηλνκέλνπ θαη απφ ηε θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ πιεζπζκνχ πνπ πξνζβάιιεηαη εκαληηθφ είλαη λα ζεκεησζεί πσο ηα επίπεδα ζλεζηκφηεηαο αλαθέξνληαη ζε θαηαγξαθέο ζαλάησλ πνπ νθείινληαη ζε ζεξκνπιεμία ζπλεπψο ηα κεγέζε είλαη ππνηηκεκέλα ζε ζχγθξηζε κε ηα πξαγκαηηθά (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007³) Ξηπαζία και Πλημμύπερ Ο φξνο μεξαζία αλαθέξεηαη ζηελ μεξαζία πνπ νθείιεηαη ζε κεηεσξνινγηθνχο παξάγνληεο (κείσζε ησλ βξνρνπηψζεσλ), ζε πδξνινγηθνχο παξάγνληεο (ρακειφηεξε ζηάζκε πνηακψλ, ιηκλψλ, ππφγεησλ πδάησλ), ζε αγξνηηθνχο παξάγνληεο (ρακειή πγξαζία εδάθνπο) θαη ζηελ πεξηβαιινληηθή μεξαζία (ζπλδπαζκφο φισλ ησλ παξαπάλσ). Οη θνηλσληθννηθνλνκηθέο ζπλέπεηεο ηεο μεξαζίαο κπνξεί λα παξνπζηαζηνχλ σο απνηέιεζκα ησλ ζπλζεθψλ ηεο θχζεο θαη ηεο αλζξψπηλεο παξέκβαζεο, φπσο γηα παξάδεηγκα κε αιιαγέο ζηε ρξήζε γεο, ηελ εδαθνθάιπςε 20

21 θαη ηε ζπαηάιε ηνπ λεξνχ (ε ππεξβνιηθή άληιεζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ ζα επέηεηλε ην πξφβιεκα ηεο μεξαζίαο) (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007³). Ζ έληαζε ησλ βξνρνπηψζεσλ απμάλεη ζρεδφλ παληνχ, αιιά ηδηαίηεξα ζηα κέζα θαη πςειά πςφκεηξα, φπνπ απμάλεηαη θαη ε κέζε βξνρφπησζε. Απηφ απηνκάησο απμάλεη ην θίλδπλν γηα ζηηγκηαίεο θαη αζηηθέο πιεκκχξεο (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007³) Γημόζια Τγεία Τπάξρνπλ ιίγα ζηνηρεία γηα ηηο ζπλέπεηεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ αλζξψπηλε πγεία γηα δχν θπξίσο ιφγνπο: ηελ έιιεηςε καθξνρξφλησλ επηδεκηνινγηθψλ κειεηψλ θαη ηελ ζεκαζία πνπ έρνπλ θαη άιινη παξάγνληεο, πνπ δελ ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηε θιηκαηηθή αιιαγή, ζηελ εκθάληζε δηαθφξσλ αζζελεηψλ. Παξ φια απηά, δεκνζηεπκέλα ζηνηρεία κέρξη ζηηγκήο απνδεηθλχνπλ πσο (Intergovernmental Panel on Climate Change 2007³): ε θιηκαηηθή αιιαγή επεξεάδεη ηελ επνρηθή εκθάληζε αιιεξγηψλ θαζψο θαη ηελ δξάζε θαη δηαζπνξά θάπνησλ κνιπζκαηηθψλ μεληζηψλ. ην θιίκα παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ έμαξζε αζζελεηψλ, φπσο ε καιάξηα θαη ε ρνιέξα, αζζέλεηεο πνπ πξνθαινχληαη απφ ηζηκπήκαηα ηζηκπνπξηψλ θαη άιιεο πνπ άιιεο πνπ πξνθαινχλ δηάξξνηεο. ηα θχκαηα θαχζσλα θαη νη πιεκκχξεο κπνξεί λα έρνπλ ζπλέπεηεο ζνβαξέο θαη κεγάιεο δηάξθεηαο. Ζ δεκφζηα πγεία επεξεάδεηαη θαη εκκέζσο απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή. Γηα παξάδεηγκα, νη κεγάιεο ππξθαγηέο ζπλνδεχνληαη απφ αχμεζε ησλ αζζελψλ πνπ έρνπλ αλάγθε απφ πξψηεο βνήζεηεο. Σνμηθά αέξηα απειεπζεξψλνληαη ζηελ αηκφζθαηξα, δεκηνπξγψληαο αλαπλεπζηηθά πξνβιήκαηα, ηδηαίηεξα ζηα παηδηά, φπσο πλεπκνλία, άζζκα, αζζέλεηεο ηνπ άλσ αλαπλεπζηηθνχ. Ζ ξχπαλζε απφ ηηο ππξθαγηέο κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ πνηφηεηα ηνπ αέξα ζε απφζηαζε πνιιψλ ρηιηνκέηξσλ (Intergovernmental Panel on Climate Change 2007³). 21

22 Κεθάλαιο 2 ο : Κλιμαηική Αλλαγή και Δςπώπη 2.1 Κλιμαηικοί παπάγονηερ και μελλονηικέρ ηάζειρ Ζ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ζε φιε ηελ Δπξψπε είλαη πξαγκαηηθφηεηα (+0.90 C απφ ην ) (Δηθφλα 9). Ωζηφζν, ε πξφζθαηε πεξίνδνο δείρλεη κηα ηάζε ζεκαληηθά πςειφηεξε απφ ηνλ κέζν φξν (+0.41 C/ δεθαεηία γηα ηελ πεξίνδν ). Γηα ηελ πεξίνδν , νη ηάζεηο είλαη πςειφηεξεο γηα ηε θεληξηθή, ηελ βνξεηναλαηνιηθή Δπξψπε θαη ηηο νξεηλέο πεξηνρέο, ελψ ρακειφηεξεο γηα ηε πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ. Οη ζεξκνθξαζίεο απμάλνληαη πεξηζζφηεξν ηνλ ρεηκψλα ζε ζρέζε κε ην θαινθαίξη (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007³). Σα απνηειέζκαηα δχν θιηκαηηθψλ κνληέισλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ απφ ην πξφγξακκα PRUDENCE (J.H. Christensen and Christensen O.B., 2007) δείρλνπλ κηα αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνλ ρεηκψλα ζε ζρέζε κε ην θαινθαίξη γηα ηελ βφξεηα Δπξψπε θαη αληίζηξνθα γηα ηελ λφηηα θαη θεληξηθή Δπξψπε. Οη κέζεο εηήζηεο ζεξκνθξαζίεο ζηελ Δπξψπε αλακέλεηαη λα απμεζνχλ πεξηζζφηεξν απφ ηηο κέζεο παγθφζκηεο ζεξκνθξαζίεο. Tνλ ρεηκψλα, νη κεγαιχηεξεο απμήζεηο ηεο ζεξκνθξαζίαο ζα είλαη ζηελ βφξεηα Δπξψπε θαη ην θαινθαίξη ζηε πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ. Οη ειάρηζηεο ρεηκεξηλέο ζεξκνθξαζίεο ζα απμεζνχλ πεξηζζφηεξν ηνπ κέζνπ φξνπ ζηελ βφξεηα Δπξψπε, ελψ νη κέγηζηεο θαινθαηξηλέο πεξηζζφηεξν ηνπ κέζνπ φξνπ ζηελ λφηηα θαη θεληξηθή Δπξψπε (Δηθφλα 10). Δικόνα 9: Θεξκνθξαζηαθέο κεηαβνιέο γηα βφξεηα Δπξψπε θαη λνηηναλαηνιηθή Μεζφγεην Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 The Physical Science Basis, p

23 Ζ εηήζηα βξνρφπησζε ζα απμεζεί ζηελ βφξεηα Δπξψπε θαη ζα κεησζεί ζηε πεξηνρή ηεο Μεζφγεην, ελψ ζηε θεληξηθή Δπξψπε ζα απμεζεί θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα θαη ζα κεησζεί θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ θαινθαηξηνχ. Σα αθξαία θαηλφκελα ιφγσ βξνρνπηψζεσλ, αλακέλεηαη λα απμεζνχλ ζηελ βφξεηα Δπξψπε, ελψ ζηελ θεληξηθή Δπξψπε θαη ζηελ Μεζφγεην αλακέλεηαη λα απμεζεί ν θίλδπλνο γηα θαινθαηξηλέο μεξαζίεο. Ζ πεξίνδνο ρηνλφπησζεο ζα ζπξξηθλσζεί ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο Δπξψπεο (Δηθφλα 10). Δικόνα 10: Μεηαβνιέο ζηελ ζεξκνθξαζία θαη ηηο βξνρνπηψζεηο ζηελ Δπξψπε, ζχκθσλα κε ην ζελάξην MMD-A1B γηα ηελ πεξίνδν θαη Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 The Physical Science Basis, p

24 Όπσο θαίλεηαη θαη ζηελ Δηθφλα 10 αλακέλεηαη αχμεζε ησλ θπκάησλ θαχζσλα ζε ζπρλφηεηα, έληαζε θαη δηάξθεηα. Αληίζεηα, νη εκέξεο κε παγεηφ αλακέλεηαη λα κεησζνχλ. Παξαδείγκαηα θάπνησλ ζπλεπεηψλ, πνπ πξνβιέπνληαη γηα ηελ Δπξψπε παξνπζηάδνληαη ζην Πίλαθα 2 ηνπ Παξαξηήκαηνο. 2.2 Μεηαβληηόηηηα καηακπημνίζευν και ακπαία πεπιζηαηικά Ζ κέζε εηήζηα βξνρφπησζε ζα απμεζεί ζηελ βφξεηα Δπξψπε θαη ζα ζπλερηζηεί ε κείσζε ηεο ζηελ λφηηα. ηελ αλαηνιηθή Μεζφγεην, ε εηήζηα βξνρφπησζε είλαη αξλεηηθή, θαζψο ζηελ δπηηθή παξακέλεη ζηαζεξή. Μάιηζηα, νη πξνβιέςεηο θάλνπλ ιφγν γηα κείσζε ησλ βξνρνπηψζεσλ ζηελ Μεζφγεην ζάιαζζα πνπ μεπεξλά ην 30-45% (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007³). Οη κεγαιχηεξεο δηαθνξνπνηήζεηο ζηηο βξνρνπηψζεηο αλακέλνληαη γηα ηνλ ρεηκψλα θαη ην θαινθαίξη, κε ζρεηηθά κηθξφηεξεο δηαθνξέο ηελ άλνημε θαη ην θζηλφπσξν. Σνλ ρεηκψλα, ζηε βφξεηα θαη θεληξηθή Δπξψπε, φπνπ αλακέλεηαη ν κέζνο ρξφλνο βξνρφπησζεο λα απμεζεί, ηα αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα ιφγσ βξνρνπηψζεσλ αλακέλεηαη λα απμεζνχλ ζε ζπρλφηεηα θαη έληαζε. εκαληηθφο πξνζζεηηθφο παξάγνληαο ζε απηφ, είλαη θαη ην γεγνλφο φηη νη ρεηκεξηλέο θαηαθξεκλίζεηο ζα έρνπλ ζπρλφηεξα ηε κνξθή βξνρήο, σο απνηέιεζκα ησλ πςειφηεξσλ ζεξκνθξαζηψλ. Απηφ ζα επηθέξεη άκεζε απνξξνή ηνπ λεξνχ θαη κεγαιχηεξν θίλδπλν πιεκκπξψλ (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007¹). Δπίζεο, αλακέλεηαη κεγαιχηεξε έληαζε ησλ βξνρνπηψζεσλ, αθφκε θαη γηα πεξηνρέο ζηηο νπνίεο ζα ππάξμεη κείσζε ηεο κέζεο βξνρφπησζεο, φπσο ζηελ θεληξηθή Δπξψπε θαη ζηε πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ (Christensen J.H. and Christensen O.B., 2003 & EEA, 2004²). Ο ζπλδπαζκφο ησλ πςειφηεξσλ ζεξκνθξαζηψλ θαη ηεο κείσζεο ησλ βξνρνπηψζεσλ, ζα απμήζεη ηηο πηζαλφηεηεο εκθάληζεο μεξαζίαο θαη θπκάησλ θαχζσλα. Οη πεξίνδνη μεξαζίαο ζα απμεζνχλ ζηε θεληξηθή θαη λφηηα Δπξψπε. Τπάξρνπλ δηάθνξεο κειέηεο πνπ παξνπζηάδνπλ κείσζε ησλ βξνρνπηψζεσλ θαη αχμεζε ηεο πεξηφδνπ μεξαζίαο ζηε πεξηνρή. Αληίζεηα, νη ίδηεο κειέηεο δελ πξνβιέπνπλ κεγάιεο αιιαγέο γηα ηελ βφξεηα Δπξψπε (Δηθφλα 11). Δηδηθφηεξα, γηα ηελ πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ, ε μεξαζία ζα μεθηλάεη λσξίηεξα θαη ζα έρεη κεγαιχηεξε δηάξθεηα (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007³). 24

25 Δικόνα 11: Μεηαβνιέο ζηελ επαλεκθάληζε ησλ θαηλνκέλσλ μεξαζίαο Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 Impacts, Adaptation and Vulnerability, p. 188 Έλα θιίκα ζεξκφηεξν κε απμεκέλε κεηαβιεηφηεηα, απμάλεη ην θίλδπλν γηα πιεκκχξεο θαη πεξηφδνπο μεξαζίαο. Οη πεξηνρέο πνπ είλαη πην επάισηεο ζηε ζπρλφηεηα εκθάληζεο πιεκκπξψλ είλαη ε βφξεηα θαη βνξεηναλαηνιηθή Δπξψπε, θαζψο ε λφηηα θαη λνηηναλαηνιηθή Δπξψπε παξνπζηάδεη ζεκαληηθέο απμήζεηο ζηελ ζπρλφηεηα εκθάληζεο πεξηφδσλ μεξαζίαο ρσξίο λα ζεκαίλεη φηη δελ απεηινχληαη ηαπηφρξνλα θαη απφ πιεκκχξεο. 2.3 Οικοζςζηήμαηα ηηρ Μεζογείος Σα ζπζηήκαηα βηνπνηθηιφηεηαο ηεο Μεζνγείνπ είλαη απφ θιηκαηηθή άπνςε μερσξηζηά κε πγξνχο ρεηκψλεο θαη άλπδξα θαινθαίξηα. Δπνκέλσο, γηα ηνλ ιφγν απηφ είλαη πνιχ επαίζζεηα 25

26 ζηηο ππξθαγηέο. Αθφκε, ηα Μεζνγεηαθά νηθνζπζηήκαηα είλαη κεγάιεο αμίαο απφ πιεπξάο βηνπνηθηιφηεηαο θαη ρξήδνπλ πξνζηαζίαο (Cowling et al., 2005). Ζ θιηκαηηθή αιιαγή ζα απμήζεη ηελ ζπρλφηεηα ππξθαγηψλ ζηελ δψλε ηεο Μεζνγείνπ, επλνψληαο ηελ αλάπηπμε ζάκλσλ πην αλεθηηθψλ ζηηο ππξθαγηέο. Δπίζεο, νη πξνβιέςεηο γηα κεηαβνιέο ζηηο βξνρνπηψζεηο ζα επηδεηλψζνπλ ηηο μεξαζίεο, κε επηπηψζεηο ζηα νηθνζπζηήκαηα θαη ηελ βηνπνηθηιφηεηα (Mouillot et al., 2002). 2.4 Ανάλςζη Κινδύνος Δικόνα 12: πλέπεηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο Δπξψπεο TU: Tundra, BO: Bereal, AT: Atlantic, CE: Central, MT: Mountains, ME: Mediterranean, ST: Steppe, SLR: sea level rise, NAO: North Atlantic Oscillation. Πηγή: EEA, 2004¹: Environmental signals

27 Ζ επξεία γθάκα ησλ ζπλεπεηψλ θαη ηεο ηξσηφηεηαο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ Δπξψπε παξνπζηάδνληαη ζπλνπηηθά παξαπάλσ ζηελ Δηθφλα 12 θαη ζηνπο Πίλαθεο 2 θαη 3 ηνπ Παξαξηήκαηνο Ανάλςζη Δπικινδςνόηηηαρ Δπηθηλδπλφηεηα νξίδεηαη ε πιθανόηηηα εθδήισζεο ελφο θαηαζηξνθηθνχ θαηλνκέλνπ, ζηελ πεξίπησζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο εθδήισζε θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ σο απνηέιεζκα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Έηζη, φπσο παξνπζηάζηεθε θαη λσξίηεξα, ν θίλδπλνο δαζικών πςπκαγιών, ε επέθηαζε ηεο πεξηφδνπ πςεινχ θηλδχλνπ γηα έλαξμε ππξθαγηψλ θαη ε ζπρλφηεηα θαη ζθνδξφηεηα απηψλ είλαη πνιχ πηζαλφ λα απμεζνχλ, ηδηαίηεξα ζηε πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ θαη λα νδεγήζνπλ ζε επηθξάηεζε ησλ ζακλσδψλ πεξηνρψλ. Οη ππξθαγηέο ζα απμεζνχλ εμαηηίαο ηεο κεγαιχηεξεο επηξξέπεηαο ζηελ θαχζε. Ζ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο θαη ηεο μεξαζίαο, ζα νδεγήζνπλ ζε κείσζε ηεο αλάπηπμεο ησλ θπηψλ. Αθφκα, ε αχμεζε ησλ θαηαξξαθησδψλ βξνρψλ είλαη πνιχ πηζαλφ λα νδεγήζνπλ ζε αχμεζε ηνπ δηαβξσηηθνχ θηλδχλνπ, εμαηηίαο ηεο κείσζεο ηεο δπλαηφηεηαο αλαγέλλεζεο ησλ θπηψλ κεηά απφ ζπρλέο θσηηέο, κε αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ δηαηήξεζε ηνπ δαζηθνχ πινχηνπ (Moriondo et al., 2006). Αλακέλεηαη κεγαιχηεξε έληαζε ησλ βξνρνπηψζεσλ θαη πλημμςπικών θαινομένυν (Christensen J.H. and Christensen O.B., 2003), αθφκε θαη γηα πεξηνρέο ζηηο νπνίεο ζα ππάξμεη κείσζε ηεο κέζεο βξνρφπησζεο, φπσο ζηελ θεληξηθή Δπξψπε θαη ηε πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ. Ο απμαλφκελνο θίλδπλνο πιεκκπξψλ εμαηηίαο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο κπνξεί λα κεγηζηνπνηεζεί ιφγσ ηεο αζηηθνπνίεζεο θαη ησλ αιιαγψλ ζηελ θάιπςε απφ βιάζηεζε (EEA, 2004²). Καηά ηελ δηάξθεηα ηνπ αηψλα αλακέλεηαη ζεκαληηθή αχμεζε ησλ ζεξκνθξαζηψλ θαη ζπλεπψο ηα κύμαηα καύζυνα ζα γίλνπλ πην ζπλεζηζκέλα θαη έληνλα θαη νη ζάλαηνη πνπ ζπλδένληαη κε απηά, αλακέλεηαη λα απμεζνχλ (Meehl and Tebaldi, 2004). Οη ειηθησκέλνη, ηα άηνκα κε αλαπεξία, ηα παηδηά, νη γπλαίθεο, νη κεηνλνηηθέο νκάδεο θαη νη άλζξσπνη κε ρακειά εηζνδήκαηα είλαη ηα πεξηζζφηεξν επαίζζεηα ηκήκαηα ηνπ πιεζπζκνχ θαη ζα πξέπεη λα ιεθζεί ηδηαίηεξε κέξηκλα. Καηά ηελ δηάξθεηα ηνπ θαινθαηξηνχ, ππάξρεη ε πηζαλφηεηα λα απμεζνχλ ηα επεηζφδηα απφ ην θσηνρεκηθφ λέθνο, ιφγσ ηεο αχμεζεο ησλ ζεξκνθξαζηψλ, αιιά θαη ηνπ 27

28 θηλδχλνπ γηα θαξθίλνπο ηνπ δέξκαηνο εμαηηίαο ηεο κεγαιχηεξεο έθζεζεο ζηελ ππεξηψδε αθηηλνβνιία (WHO, 2004). Ζ θιηκαηηθή αιιαγή ζα απμήζεη ηα θαηλφκελα ξηπαζίαρ. Απηφ ζα νδεγήζεη πνιιέο πεξηνρέο ζηελ εξεκνπνίεζε. Αθφκε, είλαη πνιχ πηζαλφ λα απμεζεί ν θίλδπλνο δειεηεξηάζεσλ εμαηηίαο ησλ κεηαβνιψλ ζηε πνζφηεηα θαη πνηφηεηα ηνπ λεξνχ ζηελ Δπξψπε. Σφζν νη ππεξβνιηθέο βξνρνπηψζεηο φζν θαη νη μεξαζίεο κπνξνχλ λα απμήζνπλ ην κηθξνβηαθφ θνξηίν ηνπ θαζαξνχ λεξνχ κε ζπλέπεηα ηελ έμαξζε επηδεκηψλ. Σέινο, νη πςειέο ζεξκνθξαζίεο έρνπλ ζπλέπεηεο ζηελ αζθάιεηα ησλ ηξνθίκσλ, θαζψο ε δηάδνζε ηεο ζαικνλέισζεο είλαη ζεξκνθξαζηαθά επαίζζεηε θαη επνκέλσο ζέηνπλ ζε θίλδπλν ηελ δεκφζηα πγεία (Intergovernmental Panel on Climate Change 2007³) Ανάλςζη Σπυηόηηηαρ Σξσηφηεηα νξίδεηαη ην κέγεζνο ησλ απνηηικών επιπηώζευν πνπ ζπλεπάγνληαη ζε κηα πεξηνρή απφ έλα ελ δπλάκεη θαηαζηξνθηθφ θαηλφκελν, φπσο είλαη ζηε πεξίπησζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ηα αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα. Ζ ηξσηφηεηα ζηηο θπζηθέο θαηαζηξνθέο ζρεηίδεηαη κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ αηφκσλ πνπ βξίζθνληαη ζε θίλδπλν (ηφπνο δηακνλήο, ειηθία, εηζφδεκα, κφξθσζε, ζσκαηηθέο αληθαλφηεηεο) θαη ζε γεληθφηεξνπο θνηλσληθνχο θαη πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο (βαζκφο εηνηκφηεηαο, δπλαηφηεηα ηαρείαο αληίδξαζεο αξκφδησλ θνξέσλ, πεξηβαιινληηθή ππνβάζκηζε). Δηδηθφηεξα, νη θησρφηεξεο θνηλφηεηεο είλαη πην πηζαλφ λα θαηνηθνχλ ζε πεξηνρέο κε κεγαιχηεξε πηζαλφηεηα λα πξνθιεζνχλ θαηαζηξνθέο. Γηα παξάδεηγκα ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, ηα ρακειφηεξα εηζνδεκαηηθά ζηξψκαηα πξνζβιήζεθαλ πεξηζζφηεξν απφ ηνλ ηπθψλα Katrina θαη ηα ζρνιεία απηψλ ησλ πεξηνρψλ είραλ ηνλ δηπιάζην θίλδπλν λα πιεκκπξίζνπλ ζε ζρέζε κε άιια (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007³). ηελ Δπξψπε, νη πεξηνρέο ηεο λνηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο, ηεο Μεζνγείνπ θαη ηεο θεληξηθήο Δπξψπεο είλαη νη πην ηξσηέο ζηηο θιηκαηηθέο αιιαγέο. ηηο πεξηνρέο απηέο, αλακέλεηαη λα ππάξμνπλ αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηα θπζηθά θαη αλζξψπηλα ζπζηήκαηα, ηα νπνία ήδε δέρνληαη πηέζεηο θνηλσληθννηθνλνκηθήο θχζεο, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα νη αιιαγέο ζηε ρξήζε ησλ εδαθψλ. Απφ ηελ άιιε, ε βφξεηα Δπξψπε θαη νξηζκέλεο δπηηθφηεξεο πεξηνρέο ηεο ελδέρεηαη λα επλνεζνχλ γηα θάπνην ρξνληθφ δηάζηεκα, ηδηαίηεξα ζηνλ ηνκέα ηεο γεσξγίαο (EEA, 2005¹). 28

29 Ζ πεξηνξηζκέλε αεηθνξηθή δηαρείξηζε ησλ δαζψλ, ηα αλεπαξθή κέηξα πξφιεςεο, ε πίεζε ησλ πεξηαζηηθψλ δαζψλ απφ ηελ πνιενδνκηθή αλάπηπμε, ε έιιεηςε θαη ν ρακειφο βαζκφο εηνηκφηεηαο θαη ζπλεξγαζίαο ησλ κνλάδσλ αληηκεηψπηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ, είλαη κεξηθνί απφ ηνπο ιφγνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ απμαλφκελε ηξσηφηεηα ζηηο πςπκαγιέρ (EEA, 2005¹). Ζ απφηνκε, απξνγξακκάηηζηε αζηηθνπνίεζε κε ειιείςεηο ζε έξγα ππνδνκήο ζρεηίδεηαη πνιιέο θνξέο κε ζνβαξέο ζπλέπεηεο χζηεξα απφ πλημμύπερ, θαηνιηζζήζεηο θαη άιιεο θπζηθέο θαηαζηξνθέο, κε επηπηψζεηο θαη ζηελ πγεία ηνπ πιεζπζκνχ. Οη αθξαίεο βξνρνπηψζεηο θαη πιεκκχξεο έρνπλ σο ζπλέπεηα θαηλφκελα δηάβξσζεο, θαηνιηζζήζεσλ θαη θαζηδήζεσλ θαη έρνπλ θαηαζηξνθηθέο επηπηψζεηο εθηφο απφ ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ζην αλζξσπνγελέο (δίθηπα κεηαθνξάο, ππνδνκέο θιπ.). Έηζη, αλακέλεηαη λα απμεζεί ν θίλδπλνο ζαλάησλ θαη ηξαπκαηηζκψλ απφ μαθληθέο πιεκκχξεο, ππεξρείιηζε αθηψλ, αλεκνζηξφβηινπο θιπ.( Intergovernmental Panel on Climate Change 2007³). Όζνλ αθνξά ζηα θχκαηα καύζυνα έρνπλ επίδξαζε ζηελ αλζξψπηλε πγεία, ζηελ θνηλσληθή ζηαζεξφηεηα θαη εληείλνπλ ηελ δήηεζε γηα ελέξγεηα θαη θνηλσληθέο ππεξεζίεο. Ζ ηξσηφηεηα απμάλεη ζηηο πφιεηο κε αθαηάιιειε αξρηηεθηνληθή ζρεδίαζε θαη πνιενδνκηθή αλάπηπμε, κε ειιείςεηο ρψξσλ πξαζίλνπ θιπ. Ζ έιιεηςε ζρεδίσλ έθηαθηεο αλάγθεο κπνξεί λα θάλεη ηελ θαηάζηαζε κε αληηκεησπίζηκε. Οη πιεζπζκηαθέο νκάδεο πνπ είλαη πεξηζζφηεξν επάισηεο, είλαη νη ειηθησκέλνη, νη πνιχ λένη, νη άξξσζηνη θαη ηα πην θησρά θνηλσληθά ζηξψκαηα(eea, 2005¹). 2.5 Πποζαπμογή ζηιρ κλιμαηικέρ αλλαγέρ και πεπιοπιζμόρ ηυν αιηίυν Δίλαη αλαγθαία ε πξνζαξκνγή ησλ θνηλσληψλ ζηηο θιηκαηηθέο αιιαγέο θαη ε ιήςε κέηξσλ πεξηνξηζκνχ ησλ αηηίσλ ηνπο. Ζ ηθαλφηεηα θαη ε δπλαηφηεηα πξνζαξκνγήο θαη πεξηνξηζκνχ ζπλδέεηαη κε ηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ε νπνία δηαθέξεη ζηηο θνηλσλίεο. Παξαδείγκαηα ησλ απαξαίηεησλ κέηξσλ πξνζαξκνγήο αλά ηνκέα, παξνπζηάδνληαη ζην Πίλαθα 4 ηνπ Παξαξηήκαηνο. Παξαδείγκαηα κέηξσλ θαη πνιηηηθψλ πεξηνξηζκνχ ησλ αηηίσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο παξνπζηάδνληαη ζην Πίλαθα 5 ηνπ Παξαξηήκαηνο. Οη θπβεξλήζεηο έρνπλ ηνλ ηξφπν θαη ηα κέζα, ψζηε λα δεκηνπξγήζνπλ πξνυπνζέζεηο γηα ηελ πηνζέηεζε κέηξσλ πεξηνξηζκνχ ησλ ζπλεπεηψλ απφ ηηο θιηκαηηθέο αιιαγέο. Ζ εθαξκνγή απηψλ εμαξηάηαη απφ ηηο εζληθέο ζπλζήθεο θαη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ δηαθφξσλ νηθνλνκηθψλ 29

30 ηνκέσλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο απαηηήζεηο. Δπίζεο, ε δηεζλήο ζπλεξγαζία είλαη έλα ζηνηρείν ζην νπνίν πξέπεη λα δνζεί ηδηαίηεξε ζεκαζία, αθνχ ην πξφβιεκα είλαη παγθφζκην θαη ρξεηάδνληαη εληαίεο θαη ζπληνληζκέλεο δξάζεηο ζε δηεζλέο επίπεδν (πρ ε δεκηνπξγία αγνξάο θαη εκπνξίνπ CO2 θαη δηεζλψλ ζεζκηθψλ κεραληζκψλ πνπ ζα ζπκβάινπλ ζηηο πξνζπάζεηεο πεξηνξηζκνχ ησλ αηηίσλ πνπ επηθέξνπλ κεηαβνιέο ζην θιίκα). Σα κέηξα πεξηνξηζκνχ (mitigation) θαη πξνζαξκνγήο (adaptation) δελ κπνξνχλ κεκνλσκέλα λα αληηκεησπίζνπλ ηηο ζπλέπεηεο απηψλ. Υξεηάδεηαη ζπλδπαζκφο ηνπο ζε εληαία ζηξαηεγηθή θαη κέηξα, ψζηε λα κπνξνχλ λα πεξηνξίζνπλ ηνπο θηλδχλνπο απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή. ηελ Διιάδα, φπσο αλαιχεηαη παξαθάησ, δελ ππάξρεη αθφκα κηα ζπλνιηθή εζληθή πνιηηηθή γηα ηελ δηαρείξηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Όπνπ ιακβάλνληαη θάπνηα κέηξα ζηηο πεξηζζφηεξεο ησλ πεξηπηψζεσλ είλαη κεκνλσκέλα θαη απνζπαζκαηηθά. Τπάξρεη κεγάιε αλάγθε λα γίλνπλ θαηαλνεηέο νη απεηιέο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή θαη λα πηνζεηεζνχλ εγθαίξσο απνηειεζκαηηθέο δξάζεηο πεξηνξηζκνχ ησλ ζπλεπεηψλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη πξνζαξκνγήο ζε έλα λέν θαη πην αθηιφμελν πεξηβάιινλ. Παξά ηηο θαζπζηεξήζεηο ηεο Πνιηηείαο λα ιάβεη ηα θαηάιιεια ζεζκηθά κέηξα, ην πξφβιεκα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαίλεηαη λα απαζρνιεί ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα ηεο ρψξαο, πνπ πξνζπαζεί λα αλαιχζεη ηνπο θηλδχλνπο πνπ ππάξρνπλ θαη λα πξνηείλεη ιχζεηο πξνο ηα θέληξα ιήςεο ησλ απνθάζεσλ. ην δεχηεξν κέξνο παξνπζηάδνληαη δηάθνξα παξαδείγκαηα απηψλ ησλ πξνζπαζεηψλ. Δδψ, ζα κπνξνχζακε λα αλαθέξνπκε ηε πεξίπησζε ηνπ Δζληθνχ Αζηεξνζθνπείνπ Αζελψλ πνπ δηνξγαλψλεη ζπλέδξηα θαη εκεξίδεο ζε κηα πξνζπάζεηα δηεπηζηεκνληθήο πξνζέγγηζεο ηνπ δεηήκαηνο. Σν ζεηηθφ είλαη πσο απηέο νη δξάζεηο θαηνξζψλνπλ ζηγά-ζηγά λα βάινπλ ζηελ πνιηηηθή αηδέληα ην δήηεκα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη λα θηλεηνπνηήζνπλ νκάδεο πνιηηψλ θαη Μ.Κ.Ο. 30

31 Μέπορ Γεύηεπο: Οι νέερ πποκλήζειρ για ηιρ δομέρ Π.Π Οη ζπλέπεηεο απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή είλαη αξλεηηθέο θαη ίζσο, πξφζθαηξα ζεηηθέο. ηελ πεξίπησζε ησλ αθξαίσλ θαηξηθψλ θαηλνκέλσλ επεξεάδνπλ ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο κε πεξηζζφηεξε ζθνδξφηεηα, ζε ζχγθξηζε κε ηηο αιιαγέο πνπ επέξρνληαη βαζκηαία, αθνχ ππάξρεη ιηγφηεξνο ρξφλνο γηα πξνεηνηκαζία. Γηα ηνλ ιφγν απηφ είλαη αλαγθαία ε πξνζαξκνγή ζην λέν πεξηβάιινλ. Ζ πξνζαξκνγή αθνξά ηηο πνιηηηθέο, ηηο πξαθηηθέο θαη ηα πξνγξάκκαηα πνπ κπνξνχλ είηε λα κεηξηάζνπλ ηηο δεκίεο ή/ θαη λα δεκηνπξγήζνπλ επθαηξίεο ζε ζρέζε κε ηηο θιηκαηηθέο αιιαγέο. Τπάξρνπλ πνιιέο πξνθιήζεηο ζρεηηθά κε ηε πξνζαξκνγή ζηηο αιιαγέο ηνπ θιίκαηνο. Οη πξνθιήζεηο απηέο πεξηιακβάλνπλ: ηε βειηίσζε ησλ θιηκαηηθψλ κνληέισλ θαη ζελαξίσλ ζε ιεπηνκεξέο πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, θπξίσο φζνλ αθνξά αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα, πξνθεηκέλνπ λα κεησζνχλ ηα πςειά επίπεδα αβεβαηφηεηαο, ηε πξνψζεζε ηεο θαηαλφεζεο ηεο «νξζήο πξαθηηθήο» ζηα κέηξα πξνζαξκνγήο, κέζσ ηεο αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ ζε ζέκαηα ζθνπηκφηεηαο, θφζηνπο θαη νθέινπο, ηε ζπκκεηνρή ηνπ δεκφζηνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, θαζψο θαη ηνπ επξχηεξνπ θνηλνχ, ηφζν ζε ηνπηθφ φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν, ηε βειηίσζε ηνπ ζπληνληζκνχ θαη ηεο ζπλεξγαζίαο ηφζν ζην εζσηεξηθφ θάζε ρψξαο φζν θαη κεηαμχ ρσξψλ, πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί ε ζπλνρή κεηαμχ ησλ κέηξσλ πξνζαξκνγήο θαη ησλ ζηφρσλ άιισλ πνιηηηθψλ, θαζψο θαη ε δηάζεζε ησλ θαηάιιεισλ πφξσλ (EEA, 2005¹). ε πνιιέο πεξηπηψζεηο, ε ζσζηή δηαθπβέξλεζε είλαη ζεκείν θιεηδί γηα ηελ δηαρείξηζε θηλδχλσλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή. Γηα παξάδεηγκα, επαξθείο επελδχζεηο ζε ππνδνκέο θαη ε ζσζηή ζπληήξεζε απηψλ ζα θάλνπλ ην αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ ιηγφηεξν επάισην. Ζ κείσζε ηεο ηξσηφηεηαο ζηηο ζεκεξηλέο θιηκαηνινγηθέο κεηαβνιέο, κπνξεί απνηειεζκαηηθά λα κεηψζεη θαη ηηο απεηιέο απφ ηηο κειινληηθέο θιηκαηηθέο αιιαγέο. Δπνκέλσο, ζε έλα βαζκφ, κέηξα πξνζαξκνγήο ήδε ππάξρνπλ. Γηα παξάδεηγκα, ε εθαξκνγή κεηεσξνινγηθψλ κνληέισλ γηα ηελ έγθαηξε πξφβιεςε θαη ν ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο πεξηνξίδνπλ ηε ηξσηφηεηα 31

32 ηνπ ζεκεξηλνχ αιιά θαη ηνπ κειινληηθνχ πεξηβάιινληνο. Παξ φια απηά, ηα κέηξα ίζσο λα κελ επαξθνχλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ εχξνπο ησλ θηλδχλσλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή. ηελ Δπξψπε, ππάξρνπλ ζηνηρεία πνπ απνδεηθλχνπλ πσο ν πιεζπζκφο πξνζαξκφδεηαη ζηε θιηκαηηθή αιιαγή, κε κέηξα πνπ ιακβάλεη γηα ηελ αληηκεηψπηζε θαηαζηάζεσλ πνπ ήδε παξνπζηάδνληαη ή γηα άιιεο πνπ αλακέλνληαη. Γηα παξάδεηγκα, ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην, φπσο αλαιχεηαη ζε επφκελν θεθάιαην ηεο εξγαζίαο, εθδίδνληαη νδεγίεο γηα ηελ βειηίσζε ηεο αληηκεηψπηζεο πιεκκπξψλ, γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη αλακέλνπλ πεξηζζφηεξα αθξαία θαηλφκελα, βειηηψλνπλ θαη κεηαηξέπνπλ ηα ζρέδηα έθηαθηεο αλάγθεο, πξνβαίλνπλ ζε κέηξα δηαηήξεζεο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, θπηεχνπλ δηαθνξεηηθά είδε θαιιηεξγεηψλ θαη δέληξσλ θαη κεηαηξέπνπλ πεξηνρέο γηα ζθη ηεο θνηίαο, ζε θέληξα πεξηπάησλ (West and Gawith, 2005). Έλα μεθάζαξν ζπκπέξαζκα ζε δεηήκαηα ηξσηφηεηαο θαη ηθαλφηεηαο πξνζαξκνγήο είλαη πσο θάπνηεο δηαζηάζεηο ηεο ηθαλφηεηαο πξνζαξκνγήο είλαη γεληθέο (κφξθσζε, εηζφδεκα θαη επίπεδν ππεξεζηψλ πγείαο) ελψ άιιεο απεπζχλνληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο επηπηψζεηο, φπσο παξαδείγκαηνο ράξηλ, γηα ηε πξνζαξκνγή ζε πιεκκπξηθά θαηλφκελα θαη ζηε μεξαζία ρξεηάδνληαη γλψζεηο, ηερλνινγηθά κέζα, ζεζκνί (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007³). Τπάξρνπλ, βεβαίσο, θαη φξηα ζηηο δπλαηφηεηεο πξνζαξκνγήο ζηε θιηκαηηθή αιιαγή. Απηά ηα φξηα κπνξεί λα είλαη θπζηθά θαη νηθνινγηθά, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη κέξνο ησλ ζπλεπεηψλ είλαη αλαπφθεπθην λα ζπκβνχλ. Αθφκε, ππάξρνπλ ηερλνινγηθά, νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα πνπ θαζηζηνχλ αδχλαηεο επηινγέο πνπ ίζσο ππάξρνπλ ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν. Σέινο, ππάξρνπλ θνηλσληθνί θαη πνιηηηζηηθνί θξαγκνί πνπ πάιη θάλνπλ δχζθνιεο ηηο πξνζπάζεηεο πξνζαξκνγήο. Σα κέηξα πξνζαξκνγήο ζηηο θιηκαηηθέο αιιαγέο κπνξνχλ λα ρσξίδνληαη ζε δηάθνξεο θαηεγνξίεο: βάζεη ηεο ρσξηθήο δηάζηαζεο (ηνπηθά, πεξηθεξεηαθά, εζληθά, δηεζλή), βάζεη ηνκέα (απνζέκαηα λεξνχ, γεσξγία, δεκφζηα πγεία, ηνπξηζκφο θιπ), βάζεη ηνπ ηχπνπ ηεο δξάζεο (ηερλνινγηθά, λνκνζεηηθά κέηξα, επελδχζεηο, παξεκβάζεηο ζηελ αγνξά), βάζεη ηνπ δξψληνο (θπβεξλήζεηο θαη ηνπηθέο απηνδηνηθήζεηο, ηδησηηθφο ηνκέαο, Μ.Κ.Ο, δηεζλείο νξγαληζκνί, ηνπηθέο θνηλσλίεο θαη ηδηψηεο), ή κε ζπλδπαζκφ ησλ παξαπάλσ. Σα θαηάιιεια κέηξα πξνζαξκνγήο ηεο θνηλσλίαο ζηηο λέεο αιιαγέο, πξνυπνζέηνπλ αλάιπζε ηεο παξνχζαο θαηάζηαζεο θαη νινθιεξσκέλν ζρεδηαζκφ γηα ηηο παξεκβάζεηο πνπ πξέπεη λα γίλνπλ ζην κέιινλ. Έηζη ινηπφλ, ζην δεχηεξν κέξνο ηεο εξγαζίαο, ζα αλαδεηεζνχλ νη 32

33 αλαγθαίεο εθείλεο παξεκβάζεηο πνπ ρξεηάδεηαη λα γίλνπλ, πξνθεηκέλνπ ε Διιάδα λα είλαη θαιχηεξα πξνεηνηκαζκέλε γηα λα αληηκεησπίζεη ηηο απεηιέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε θιηκαηηθή αιιαγή. Ζ κεζνδνινγία πνπ ζα αθνινπζεζεί είλαη ε εμήο. Γηα θάζε κηα απφ ηηο θπξηφηεξεο θπζηθέο θαηαζηξνθέο (ππξθαγηά, πιεκκχξα θαη θαχζσλα) πνπ φπσο παξνπζηάζηεθε ζην πξψην κέξνο ππάξρεη αχμεζε ηνπ θηλδχλνπ εκθάληζεο ηνπο, παξνπζηάδεηαη ζπλνπηηθά ην ζχζηεκα δηαρείξηζεο ηνπ θάζε θηλδχλνπ θαη αμηνινγείηαη κε ηειηθφ ζθνπφ λα εμαρζνχλ ηα βαζηθφηεξα ζεκεία ζηα νπνία πξέπεη νη δνκέο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ηεο ρψξαο λα βειηησζνχλ θαη λα πξνζαξκνζηνχλ. ηελ πξνζπάζεηα θαιχηεξεο θαηαλφεζεο ηεο ζεκαζίαο πνπ έρεη ε ιήςε θαηάιιεισλ κέηξσλ γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ ζπλεπεηψλ απφ θπζηθέο θαηαζηξνθέο, πνπ πξνβιέπεηαη πσο ζα εληαζνχλ ζην κέιινλ θαη γηα ηελ πξνζαξκνγή ηεο θνηλσλίαο ζε έλα πεξηβάιινλ πεξηζζφηεξν αθηιφμελν, ρξεζηκνπνηνχληαη κειέηεο πεξίπησζεο. Με ηηο κειέηεο απηέο, απνδεηθλχνληαη εχθνια νη ζνβαξέο επηπηψζεηο πνπ κπνξεί λα έρνπλ νη θαηαζηξνθέο θαη νη αλεπάξθεηεο ηεο έσο ηψξα νξγάλσζεο ησλ δνκψλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο. 33

34 Κεθάλαιο 3 ο : Πςπκαγιέρ 3.1 Μελέηη Πεπίπηυζηρ Πςπκαγιέρ Καλοκαιπιού 2007 Σν θαινθαίξη ηνπ 2007 ήηαλ έλα απφ ηα ρεηξφηεξα γηα ηελ λφηηα Δπξψπε, φζνλ αθνξά ηηο δαζηθέο ππξθαγηέο. Δδηθά γηα ηελ Διιάδα, ήηαλ ε ρεηξφηεξε θαηαγεγξακκέλε θαηαζηξνθή πνπ νθείιεηαη ζε ππξθαγηέο (JRC, 2008). Δικόνα 13: Αξηζκφο ππξθαγηψλ πνπ μέζπαζαλ ζε δηάθνξεο ρψξεο ηε πεξίνδν Πηγή: European Space Agency, (ηειεπηαία επίζθεςε ) Δάλ ζέινπκε λα θάλνπκε κηα νινθιεξσκέλε παξνπζίαζε ησλ ζπλζεθψλ θαη ησλ ζπλεπεηψλ ηεο θαηαζηξνθήο ηνπ θαινθαηξηνχ 2007, ζα πξέπεη λα αμηνπνηήζνπκε θαη παξνπζηάζνπκε δηαθφξσλ εηδψλ δεδνκέλα, φπσο γεσγξαθηθά, κεηεσξνινγηθά, δεδνκέλα βιάζηεζεο, παξνπζίαζε ησλ κέζσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα λα αληηκεησπηζηεί ε ππξθαγηά 34

35 θαη ηέινο πιεξνθνξίεο γηα ηηο ζπλέπεηεο ζηελ αλζξψπηλε πγεία, ηηο θαηαζηξνθέο πνπ πξνθιήζεθαλ ζε θαηνηθίεο, ππνδνκέο θαη ην πεξηβάιινλ. Σν ζχλνιν ησλ ζηνηρείσλ απηψλ, ζα κπνξνχζαλ λα αμηνπνηεζνχλ πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγεζεί ε αληίδξαζε ηνπ κεραληζκνχ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη λα βειηησζεί ε κειινληηθή δξάζε ηνπ ζηα ζηάδηα ηεο πξφιεςεο, εηνηκφηεηαο, αληηκεηψπηζεο θαη απνθαηάζηαζεο (Balatsos et al. 2007). Παξά ην ελδηαθέξνλ πνπ παξνπζηάδεη κηα ηέηνηα ιεπηνκεξήο αλάιπζε, ζα μέθεπγε απφ ηνλ ζθνπφ ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Γηα ηνλ ιφγν απηφ, ζα επηθεληξσζνχκε θπξίσο ζηε παξνπζίαζε ησλ κεηεσξνινγηθψλ ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχζαλ θαη ζπλέβαιαλ ψζηε ε θαηαζηξνθή λα παξνπζηάδεη αζπλήζηζηα ραξαθηεξηζηηθά θαη λα έρεη ηφζν κεγάιεο επηπηψζεηο. Με ηελ αλάδεημε, άιισζηε, ηεο ζεκαζίαο ησλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ γηα ηε πνξεία κηαο ππξθαγηάο, ζα γίλεη θαηαλνεηή ε βαξχηεηα πνπ έρεη ε κεηαβνιή ηνπ θιίκαηνο ηφζν ζην παξφλ, φζν θαη ζην κέιινλ. Οη ιφγνη πνπ θάλνπλ ηελ αληηππξηθή πεξίνδν ηνπ 2007 ηφζν αζπλήζηζηε θαη αθξαία, παξνπζηάδνληαη παξαθάησ. Όζνλ αθνξά ηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο, ην θαινθαίξη ηνπ 2007 είρε (JRC, 2008): ηξία ζπλερή θχκαηα θαχζσλα κεγάιεο δηάξθεηαο μεξαζία ηνπο ηειεπηαίνπο κήλεο χπαξμε δπλαηψλ αλέκσλ ηελ ζηηγκή έλαξμεο ησλ ππξθαγηψλ. Αλαθνξηθά κε ηα θχκαηα θαχζσλα, είραλ ηα εμήο ραξαθηεξηζηηθά: πνιχ πςειέο κέγηζηεο ζεξκνθξαζίεο (έσο θαη πάλσ απφ 46 C) πνιχ πςειέο ειάρηζηεο ζεξκνθξαζίεο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο λχρηαο πνιχ ρακειά επίπεδα πγξαζίαο. Παξαθάησ, παξνπζηάδνληαη ελδεηθηηθά ηα δεδνκέλα απφ δχν κεηεσξνινγηθνχο ζηαζκνχο ηεο Πεινπνλλήζνπ, φπνπ ζπληειέζηεθε θαη ε κεγαιχηεξε θαηαζηξνθή. Σα δεδνκέλα απηά αθνξνχλ ζην πξψην γξάθεκα ηελ ζρεηηθή πγξαζία απφ ηνλ ζηαζκφ ηεο Αλδξαβίδαο θαη ζην δεχηεξν γξάθεκα ηηο κέγηζηεο θαη ειάρηζηεο ζεξκνθξαζίεο απφ ηνλ κεηεσξνινγηθφ ζηαζκφ ηνπ Πχξγνπ. 35

36 Δικόνα 14: Ζκεξήζηα ζρεηηθή πγξαζία, Αχγνπζηνο 2007 (Μεηεσξνινγηθφο ηαζκφο Αλδξαβίδαο) Πηγή: Balatsos et al., 2007 ζει. 18. Δικόνα 15: Ζκεξήζηα ειάρηζηε θαη κέγηζηε ζεξκνθξαζία, Αχγνπζηνο 2007 (Μεηεσξνινγηθφο ηαζκφο Πχξγνπ) Πηγή: Balatsos et al., 2007 ζει

37 Οη κεγαιχηεξεο ππξθαγηέο μέζπαζαλ χζηεξα απφ ηα ηξία ζπλερή θχκαηα θαχζσλα, κε ηελ κεγαιχηεξε δξηκχηεηα ην ηειεπηαίν δεθαήκεξν ηνπ Απγνχζηνπ ζηελ Πεινπφλλεζν, φπσο απνδεηθλχεηαη απφ ηα κεηεσξνινγηθά ζηνηρεία ησλ παξαπάλσ γξαθεκάησλ, φπνπ πέληε ππξθαγηέο έθαςαλ ζπλνιηθή έθηαζε ha. ηελ Δχβνηα ηελ ίδηα πεξίνδν, δχν ππξθαγηέο έθαςαλ εθηάζεηο ha. Ζ ζπλνιηθή έθηαζε πνπ θάεθε ην θαινθαίξη ηνπ 2007 ήηαλ ha., 11.2% εθ ηεο νπνίαο αλήθε ζηηο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο NATURA 2000 (JRC, 2008). Πέξα απφ ηε πεξηβαιινληηθή θαηαζηξνθή, νη ζπλέπεηεο πεξηιακβάλνπλ αθφκε (JRC, 2008): 69 πνιίηεο, 9 επνρηθνί ππξνζβέζηεο θαη 2 πηιφηνη λεθξνί θηίξηα θαηαζηξάθεθαλ πνιιά ρσξηά εθθελψζεθαλ ηφπνη αξραηνινγηθήο αμίαο, φπσο γηα παξάδεηγκα ηεο Αξραίαο Οιπκπίαο απεηιήζεθαλ ζνβαξά νη νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο ζπλέπεηεο γηα ηηο πεξηνρέο ήηαλ ηεξάζηηεο. 3.2 Παποςζίαζη ζςζηήμαηορ πςποπποζηαζίαρ, αξιολόγηζη και πποηάζειρ για πποζαπμογή ζηιρ νέερ πποκλήζειρ Σν θαινθαίξη ηνπ 2007 ε ρψξα καο βίσζε δαζηθέο ππξθαγηέο πξσηνθαλνχο κεγέζνπο θαη έληαζεο πνπ εμαηηίαο ησλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ, φπσο παξνπζηάζηεθε λσξίηεξα, ήηαλ νπζηαζηηθά κε αληηκεησπίζηκεο. Υαξαθηεξηζηηθέο είλαη νη αλαθνξέο ππξνζβεζηψλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηε θαηάζβεζε ηεο ππξθαγηάο ζηελ Εαράξσ Ζιείαο θαη αλέθεξαλ φηη ε ππξθαγηά θαηέζηξεςε ha ζε ιηγφηεξν απφ 8 ψξεο (3-4 γήπεδα πνδνζθαίξνπ ην ιεπηφ). Οη ιεγφκελεο «κέγαππξθαγηέο», φπσο απηή ηεο Πεινπνλλήζνπ ην θαινθαίξη ηνπ 2007, εθδειψλνληαη θαη αλαπηχζζνληαη ζε πνιιά παξάιιεια κέησπα. Οη κέγα-ππξθαγηέο ζίγνπλ ηαπηφρξνλα θπζηθέο θαη θαηνηθεκέλεο πεξηνρέο, ζέηνληαο κεγάια δηιήκκαηα ηεξάξρεζεο ηεο δξάζεο θαηαζηνιήο, δεκηνπξγνχλ δηθέο ηνπο κηθξνθιηκαηηθέο ζπλζήθεο θαη ηειηθά θαζηζηνχλ ην έξγν ηεο θαηάζβεζεο ζρεδφλ αδχλαην (WWF 2008¹). Δθηφο απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή θαη ηηο ζπλέπεηεο πνπ ζα έρεη ζηελ έμαξζε ησλ δαζηθψλ ππξθαγηψλ, ππάξρνπλ θαη άιινη παξάγνληεο πνπ εληείλνπλ ην πξφβιεκα. Σέηνηνη είλαη ε αλζξσπηλή δξαζηεξηφηεηα θαη ε ρσξηθή εμάπισζε ηεο νπνίαο αζθεί πηέζεηο ζηα δαζηθά 37

38 νηθνζπζηήκαηα. Δπίζεο, νη θαθέο πξαθηηθέο ρξήζεηο ηεο γεο εληείλνπλ ην πξφβιεκα. Ζ ξαγδαία αζηηθνπνίεζε ηνπ πιεζπζκνχ θαη ε κείσζε ηεο κφληκεο παξνπζίαο ζηελ χπαηζξν, ε ππνρψξεζε ηνπ θιάδνπ ηεο δαζνπνλίαο ζεκαίλνπλ ηελ ζεκαληηθή αχμεζε ηεο βηνκάδαο θαη ηελ απψιεηα ησλ ηνπηθψλ πξαθηηθψλ δαζηθήο δηαρείξηζεο, κε απνηέιεζκα νη πξαθηηθέο πξφιεςεο λα κεηψλνληαη, ε ζθνδξφηεηα ησλ ππξθαγηψλ λα απμάλεη θαη ε έγθαηξε πξνζβνιή ησλ ππξθαγηψλ λα θαζίζηαηαη εμαηξεηηθά δχζθνιε (WWF 2008¹). Όπσο παξνπζηάζηεθε ζην πξψην θεθάιαην, παξφκνηεο ζπλζήθεο ζα είλαη πην ζπρλέο ζην κέιινλ. πλεπψο, πξέπεη λα γίλεη αμηνιφγεζε ηνπ ζπζηήκαηνο ππξνπξνζηαζίαο πνπ εθαξκφδεηαη ζηελ Διιάδα ψζηε λα εμαρζνχλ ζπκπεξάζκαηα γηα ηηο παξεκβάζεηο πνπ πξέπεη λα γίλνπλ. Δπηπιένλ, απφ ηε πξνεγνχκελε παξάγξαθν, εχθνια εμάγεηαη ην ζπκπέξαζκα πσο ππάξρεη αλάγθε κηαο ζπλνιηθήο θαη νινθιεξσκέλεο πνιηηηθήο ππξνπξνζηαζίαο γηα ηελ ρψξα, πνπ ζα ιακβάλεη ππφςε ηεο φιεο ηηο παξακέηξνπο ηνπ δεηήκαηνο. Μηα απφ ηηο παξακέηξνπο απηέο, πξέπεη νπσζδήπνηε λα είλαη θαη ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο Παποςζίαζη ζςζηήμαηορ πςποπποζηαζίαρ Γηα ηελ παξνπζίαζε ηνπ ζπζηήκαηνο ππξνπξνζηαζίαο ηεο Διιάδαο ζα αθνινπζεζεί ε δνκή ησλ δηαθφξσλ θάζεσλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο. Έηζη, φζνλ αθνξά κέηξα ππόλητηρ και εηοιμόηηηαρ, ζχκθσλα κε ηελ εγθχθιην 2706/ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο γηα ηνλ ζρεδηαζκφ θαη ηηο δξάζεηο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε δαζηθψλ ππξθαγηψλ, ε Γεληθή Γηεχζπλζε Γαζψλ θαη Φπζηθνχ Πεξηβάιινληνο ηνπ Τ.Α.Α.Σ είλαη ππεχζπλε γηα ηνλ ζρεδηαζκφ πξφιεςεο ησλ δαζηθψλ ππξθαγηψλ. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ εθδίδεη ζρεηηθέο νδεγίεο πξνο ηηο Γαζηθέο Τπεξεζίεο. Οη Γ/λζεηο Γαζψλ ησλ Πεξηθεξεηψλ έρνπλ ηελ επζχλε ζπληνληζκνχ θαη επνπηείαο ζχληαμεο ησλ πξνγξακκάησλ έξγσλ θαη εξγαζηψλ αληηππξηθήο πξνζηαζίαο ζε δάζε θαη δαζηθέο εθηάζεηο πνπ ππάγνληαη ζε απηέο. Οη Γαζηθέο Τπεξεζίεο είλαη ππεχζπλεο γηα ηελ δηαρείξηζε ηεο θαχζηκεο χιεο (θαζαξηζκνί, αξαηψζεηο), γηα ηελ εθηέιεζε έξγσλ αληηππξηθήο πξνζηαζίαο (αληηππξηθέο δψλεο) θαη ηελ δηάλνημε θαη ζπληήξεζε ηνπ δαζηθνχ νδηθνχ δηθηχνπ. Οη Ο.Σ.Α έρνπλ ηελ επζχλε θαζαξηζκνχ ηεο βιάζηεζεο ησλ αζηηθψλ πεξηνρψλ θαη ηελ ιήςε ησλ απαξαίηεησλ κέηξσλ γηα ηελ απνθπγή πξφθιεζεο ππξθαγηάο απφ ρψξνπο αλεμέιεγθηεο ελαπφζεζεο αζηηθψλ απνξξηκκάησλ. Δηδηθά γηα ηνπο ρψξνπο απηνχο, ε επζχλε ησλ 38

39 Ο.Σ.Α είλαη ηδηαηηέξσο ζεκαληηθή, αθνχ πνιιέο ππξθαγηέο μεζπνχλ απφ ηέηνηα ζεκεία, νη νπζίεο θαη ηα αέξηα πνπ απειεπζεξψλνληαη απφ ηε θαχζε ησλ απνξξηκκάησλ είλαη ηνμηθέο θαη επηθίλδπλεο γηα ηελ δεκφζηα πγεία θαη ε αχμεζε ησλ ζεξκνθξαζηψλ εμαηηίαο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο απμάλεη ην θίλδπλν γηα πξφθιεζε ππξθαγηψλ ζηνπο ρψξνπο απηνχο. Σέινο, νη Ο.Σ.Α έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα ζχγθιεζεο ησλ.σ.ο θαη.ν.ο κε ζθνπφ νη εκπιεθφκελνη θνξείο λα ζπληνλίζνπλ ηηο δξάζεηο πξφιεςεο. Ζ Γ.Γ.Π.Π φπσο αλαθέξζεθε θαη λσξίηεξα, εθδίδεη εγθχθιηεο νδεγίεο γηα ηελ δηαρείξηζε ηνπ θηλδχλνπ ππξθαγηψλ. Δίλαη ππεχζπλε γηα ηελ ζχληαμε θαη έθδνζε ζε εκεξήζηα βάζε ηνπ ράξηε πξφβιεςεο θηλδχλνπ ππξθαγηάο θαη νθείιεη λα ελεκεξψλεη ην θνηλφ κε ηελ έθδνζε δειηίσλ ηχπνπ. Σν Ππξνζβεζηηθφ ψκα εθηφο απφ θχξηνο θνξέαο δαζνππξφζβεζεο, έρεη ξφιν θαη ζηελ θάζε ηεο πξφιεςεο κε ηελ νξγάλσζε πξνγξακκάησλ ελεκέξσζεο θαη επαηζζεηνπνίεζεο ηνπ θνηλνχ. ηελ θάζε ηεο πξνεηνηκαζίαο γηα ηελ έλαξμε ηεο αληηππξηθήο πεξηφδνπ, ην Π. νξγαλψλεη ηηο δπλάκεηο ηνπ, κε ηε πξφζιεςε θαη θαηαλνκή ηνπ επνρηθνχ πξνζσπηθνχ θαη ηε πξνκήζεηα θαη δηαζπνξά ησλ κέζσλ πνπ έρεη ζηελ δηάζεζή ηνπ. Δθπαηδεχεη ην πξνζσπηθφ θαη ηνπο εζεινληέο ππξνζβέζηεο θαη νξγαλψλεη ηελ ιεηηνπξγία ησλ ππξνθπιαθίσλ. Σέινο, πξνγξακκαηίδεη ηηο πεξηπνιίεο δαζνπξνζηαζίαο, ζηηο νπνίεο ζπκκεηέρνπλ αθφκε ε ΔΛ.Α θαη εζεινληηθέο νκάδεο. ηελ ανηιμεηώπιζη δαζηθψλ ππξθαγηψλ, ε επζχλε ηεο δαζνππξφζβεζεο αλαηέζεθε ζην Π. ην 1998 κε ην Νφκν 2612/1998 (ΦΔΚ 112/ ). Σν Π. είλαη ππεχζπλν γηα ηνλ επηρεηξεζηαθφ ζρεδηαζκφ θαη ζπληνληζκφ ηεο θαηαζηνιήο δαζηθψλ ππξθαγηψλ. ηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ έθηνο απφ ηε θαηαζηνιή ησλ ππξθαγηψλ, πεξηιακβάλνληαη ε δηάζσζε πνιηηψλ πνπ βξίζθνληαη ζε θίλδπλν θαη ε εηζήγεζε απφ ηνλ επηθεθαιήο Αμησκαηηθφ γηα ηελ νξγαλσκέλε απνκάθξπλζε πνιηηψλ. χκθσλα κε ηε παξ. 2 ηνπ αξζξ. 18 ηνπ Ν. 3613/2007 (ΦΔΚ 263/Α /2007), ε απφθαζε γηα ηελ νξγαλσκέλε απνκάθξπλζε πνιηηψλ είλαη αξκνδηφηεηα ηνπ Γεκάξρνπ ή ηνπ Ννκάξρε, αλάινγα κε ηελ έθηαζε ηεο θαηαζηξνθήο. Πέξα απφ απηφ, νη Ο.Σ.Α θηλεηνπνηνχλ ηα κέζα πνπ έρνπλ ζηελ δηάζεζε ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα ζπλδξάκνπλ ηηο πξνζπάζεηεο ηνπ Π.. Γηα ηελ ζπληνληζκέλε δξάζε ησλ θνξέσλ πνπ είλαη δπλαηφλ λα εκπιαθνχλ, δχλαηαη λα ζπγθιεζεί ην.σ.ο ή.ν.ο απφ ηνλ Γήκαξρν ή Ννκάξρε αληίζηνηρα. Ζ Γ.Γ.Π.Π, κέζσ ηνπ Κ.Δ.Π.Π, έρεη ηνλ ξφιν ηνπ ζπληνληζκνχ ησλ δξάζεσλ ησλ θνξέσλ γηα ηε δηάζεζε δπλακηθνχ θαη κέζσλ πξνο ελίζρπζε ηνπ έξγνπ θαηαζηνιήο ηνπ Π.. ην 39

40 Παξάξηεκα ππάξρνπλ νη νδεγίεο πξνο ηνπο Αμησκαηηθνχο ηνπ Κ.Δ.Π.Π γηα ηηο ελέξγεηεο ζηηο νπνίεο πξνβαίλνπλ ζε πεξίπησζε δαζηθψλ ππξθαγηψλ θαη ηνπο θνξείο κε ηνπο νπνίνπο αξρηθά έξρνληαη ζε επαθή. Αθφκε, ν Γεληθφο Γξακκαηέαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο εθδίδεη ηελ απφθαζε ραξαθηεξηζκνχ κηαο θαηαζηξνθήο θαη θεξχηηεη κηα πεξηνρή ζε θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο. Σέινο, είλαη ν κφλνο αξκφδηνο γηα λα απνζηείιεη αίηεκα δηεζλνχο ζπλδξνκήο ζε πεξίπησζε πνπ θξίλεηαη φηη κηα δαζηθή ππξθαγηά, ζηελ ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε, δελ κπνξεί λα αληηκεησπηζηεί απφ ηα εζληθά κέζα. Δθηφο απφ ηνπο θχξηνπο απηνχο θνξείο ππάξρνπλ θαη άιινη πνπ εκπιέθνληαη ή δχλαηαη λα εκπιαθνχλ ζηε θαηαζηνιή κηαο δαζηθήο ππξθαγηάο. Σν Δ.Κ.Α.Β παξέρεη ηηο πξψηεο βνήζεηεο ζηνπο πνιίηεο πνπ έρνπλ αλάγθε θαη θξνληίδνπλ γηα ηελ δηαθνκηδή αζζελψλ ζηα λνζνθνκεία. Ζ ΔΛ.Α ιακβάλεη ηα απαξαίηεηα κέηξα ηξνραίαο, γηα ηελ δηεπθφιπλζε ηεο θίλεζεο ησλ ππξνζβεζηηθψλ νρεκάησλ θαη ηελ απνθπγή νδηθψλ αηπρεκάησλ. Αθφκε, ιακβάλεη κέηξα αζθάιεηαο θαη ζπκκεηέρεη ζηελ εθθέλσζε πεξηνρψλ κε ζηφρν ηελ αζθαιή απνκάθξπλζε ησλ πνιηηψλ. Σν Τ.ΔΘ.Α ζπλδξάκεη ην Π. κε πξνζσπηθφ θαη κέζα εθφζνλ απηφ δεηεζεί θαη κπνξεί, επίζεο, λα δηαζέζεη ελαέξηα κέζα. Σέινο, νη εζεινληηθέο νξγαλψζεηο ηνπ Π. θαη απηέο πνπ είλαη θαηαγεγξακκέλεο ζην κεηξψν ηεο Γ.Γ.Π.Π ππνζηεξίδνπλ ην έξγν ηνπ Π. θαη ησλ Ο.Σ.Α. ηελ θάζε ηεο αποκαηάζηαζηρ, ζχκθσλα κε ηελ εγθχθιην 2706/ ε Γ.Γ.Π.Π ζπληνλίδεη ηνπο θνξείο πνπ εκπιέθνληαη ζε δξάζεηο βξαρείαο δηαρείξηζεο ησλ ζπλεπεηψλ. Οη Ο.Σ.Α θξνληίδνπλ γηα ηε θάιπςε ησλ πξψησλ αλαγθψλ ησλ πιεγέλησλ, ελψ ζηε ζπλέρεηα ην Τπνπξγείν Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο, δηα ησλ αξκφδησλ Γ/λζεσλ Πξφλνηαο ησλ Ννκαξρηαθψλ Απηνδηνηθήζεσλ, είλαη ππεχζπλν γηα ηηο θνηλσληθέο παξνρέο θαη ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ησλ πιεγέλησλ ζε ζπλεξγαζία κε ην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ. Θέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ απνθαηάζηαζε δεκηψλ ζε θηίξηα, είλαη αξκνδηφηεηα ηεο Τπεξεζίαο Απνθαηάζηαζεο εηζκνπιήθησλ. Σέινο, νη Γαζηθέο Τπεξεζίεο έρνπλ ηελ αξκνδηφηεηα ηεο θαηαγξαθήο, πξνζηαζίαο θαη απνθαηάζηαζεο θακέλσλ εθηάζεσλ θαη ηελ έθδνζε πξάμεσλ αλαδάζσζεο Αξιολόγηζη ζςζηήμαηορ πςποπποζηαζίαρ Σν θαινθαίξη ηνπ 2007 έγηλε θαλεξφ φηη ην ζχζηεκα ππξνπξνζηαζίαο δελ ιεηηνπξγεί ζσζηά ζηε πξάμε θαη ρξεηάδεηαη λα πξνζαξκνζηεί θαιχηεξα ζηηο λέεο πξνθιήζεηο ησλ θαηξψλ. Γηα λα γίλεη θάηη ηέηνην πξέπεη πξνεγνπκέλσο λα επηζεκαλζνχλ ηα βαζηθά θελά πνπ ππάξρνπλ. 40

41 Οη αηέιεηεο ηνπ ζπζηήκαηνο ζα αθνινπζήζνπλ ηελ πξνεγνχκελε δνκή, δειαδή ζα παξνπζηαζηνχλ ζε επίπεδν πξφιεςεο, θαηαζηνιήο θαη απνθαηάζηαζεο. Όζν αθνξά ηελ ππόλητη ησλ δαζηθψλ ππξθαγηψλ, παξαηεξνχληαη ηα εμήο πξνβιήκαηα (WWF 2008¹): ειιείςεηο θαη θαζπζηεξήζεηο ζηε ρξεκαηνδφηεζε έξγσλ πξφιεςεο ειιείςεηο πξνζσπηθνχ θαη εμνπιηζκνχ ζηηο Γαζηθέο Τπεξεζίεο ν ζπληνληζκφο ησλ ππεξεζηψλ δελ θαίλεηαη λα δνπιεχεη γηα πξαθηηθά δεηήκαηα ε δηαρείξηζε ησλ δαζψλ ππνρσξεί ζπλερψο θαη δελ γίλεηαη ζσζηά, κε ζπλέπεηα ηελ αχμεζε θαη ζπζζψξεπζε ηεο θαχζηκεο χιεο δελ αμηνπνηνχληαη νη λέεο ηερλνινγίεο θαη ε επηζηεκνληθή γλψζε, π.ρ. κε ηελ αμηνπνίεζε επηζηεκφλσλ πνπ εξγάδνληαη ζε εξεπλεηηθά ηδξχκαηα θαη παλεπηζηήκηα ειιηπήο ελεκέξσζε ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ γηα ηα κέηξα πξφιεςεο θαη πξνθχιαμεο πνπ πξέπεη λα ιακβάλνληαη. Γηα ηελ πποεηοιμαζία ηηρ καηαζηολήρ επηζεκαίλνληαη ζπκπεξαζκαηηθά ηα εμήο θελά (WWF 2008¹): ην πξνζσπηθφ ηνπ Π δελ είλαη αξθεηφ ε εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ ησλ αξκνδίσλ ππεξεζηψλ θαη εηδηθφηεξα ηνπ Π ζε ζέκαηα δαζηθψλ ππξθαγηψλ είλαη ειιηπήο ε πξφζιεςε ησλ επνρηθψλ γίλεηαη πνιχ αξγά θαη απηνί δελ πξνιαβαίλνπλ λα εγθιηκαηηζηνχλ, λα εμνπιηζηνχλ θαη λα εθπαηδεπηνχλ ε επηθνηλσλία κεηαμχ Π θαη Γαζηθήο Τπεξεζίαο γηα ηελ εθαηέξσζελ ελεκέξσζε είλαη πεξηνξηζκέλε. Γηα ηε καηαζηολή απφ ηελ αλαγγειία ηεο ππξθαγηάο κέρξη θαη ηε θχιαμε ησλ αλαδσππξψζεσλ, ηα θπξηφηεξα θελά πνπ επηζεκαίλνληαη είλαη (WWF 2008¹): ν ζπληνληζκφο ησλ ζσκάησλ αζθαιείαο, ησλ δπλάκεσλ ησλ ΟΣΑ θαη ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ δελ θαίλεηαη λα ιεηηνπξγεί, θαζψο ε παξέκβαζή ηνπο είλαη ζπρλά θαζπζηεξεκέλε ή άζηνρε ε ειιηπήο ζπγθέληξσζε απαξαίηεησλ ζηνηρείσλ (ζπλεξγαζία Π κε Γαζηθή Τπεξεζία θαη ΟΣΑ) θαηά ηνλ ζπληνληζκφ ηεο θαηάζβεζεο, έρεη σο απνηέιεζκα ηελ απψιεηα πνιχηηκνπ ρξφλνπ 41

42 δίλεηαη ππεξβνιηθή έκθαζε ζηα ελαέξηα κέζα ε θαηαλνκή ησλ κέζσλ (θπξίσο ελαέξησλ) ζε θάζε πεξηθέξεηα εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ΜΜΔ, πνιηηηθνχο θαη θνηλή γλψκε ην Π ζπάληα ρξεζηκνπνηεί κεραληζκνχο ρεηξηζκνχ βιάζηεζεο (πεξηνξηζκφο θαχζηκεο χιεο) γηα ηε θαηαζηνιή θαη ζπάληα επεκβαίλεη ζε κέξνο πνπ δελ έρεη δξφκν, κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ πεδνπφξσλ ηκεκάησλ. Απηφ θαζπζηεξεί ηε πξψηε πξνζβνιή δελ δίλεηαη ε απαξαίηεηε ζεκαζία ζηε πξνζηαζία απφ αλαδσππξψζεηο. Ζ αποκαηάζηαζη ησλ θακέλσλ εθηάζεσλ δελ ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηηο δαζηθέο ππξθαγηέο σο απνηέιεζκα θπξίσο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, αθνχ ελδηαθέξνπλ θπξίσο ηα κέηξα πξνζαξκνγήο ζηηο αιιαγέο, πξνεηνηκαζίαο θαη αληηκεηψπηζεο αθξαίσλ πεξηζηαηηθψλ. Παξ φια απηά πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη: ε εμεχξεζε ζσζηνχ θπηεπηηθνχ πιηθνχ θαη ε επηινγή αλζεθηηθψλ εηδψλ έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηελ πξνζαξκνγή ησλ δαζψλ ζε έλα πην δχζθνιν πεξηβάιινλ νη απζαίξεηεο παξεκβάζεηο αλαδάζσζεο ρσξίο επηζηεκνληθφ ζρεδηαζκφ, πνπ λα ιακβάλεη ππφςε κεηαμχ άιισλ θαη ηελ παξάκεηξν ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, πνιιέο θνξέο ιεηηνπξγνχλ θαηαζηξεπηηθά γηα ην δάζνο (WWF, 2008¹) Πποηάζειρ πποζαπμογήρ ζηιρ νέερ πποκλήζειρ πλνπηηθά, νη θχξηεο πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ βειηίσζε ηνπ ζπζηήκαηνο ππόλητηρ ησλ ππξθαγηψλ απνηππψλνληαη παξαθάησ (ΓΔΩΣ.Δ.Δ, 2008): ελίζρπζε ηεο έξεπλαο θαη ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο γηα ηελ αλάπηπμε δηαρεηξηζηηθψλ πξαθηηθψλ κε έκθαζε ζηε ππξνπξνζηαζία ζχληαμε δαζηθψλ απνγξαθψλ αλά πεληαεηία ζε παλειιήλην επίπεδν, φπνπ ζα εκπεξηέρνληαη θαη πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ην ηχπν θαχζηκεο χιεο θαη ηηο παξακέηξνπο πνπ επεξεάδνπλ ηελ εμάπισζε ησλ ππξθαγηψλ (π.ρ. κεηαβνιέο ηνπ θιίκαηνο). Γηαδηθηπαθή αλάξηεζε ησλ απνγξαθψλ, ψζηε ε πιεξνθνξία λα είλαη πξνζβάζηκε απφ θάζε ελδηαθεξφκελν πνιίηε αλάπηπμε νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ πξσηνγελή ηνκέα ζηα δαζηθά νηθνζπζηήκαηα, ψζηε λα κεηψλεηαη ε βηνκάδα θαη λα απνκαθξχλεηαη ν θίλδπλνο θαηαζηξνθηθψλ ππξθαγηψλ 42

43 αλαζπγθξφηεζε ηεο Γαζηθήο Τπεξεζίαο κε δηεπηζηεκνληθφ πξνζσπηθφ, αλαβάζκηζε ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο, νηθνλνκηθή ελίζρπζε θαη πξνκήζεηα θαηάιιεινπ εμνπιηζκνχ αχμεζε ησλ δαπαλψλ πνπ δίλνληαη γηα ηε πξφιεςε ησλ δαζηθψλ ππξθαγηψλ ζε ππεξεζίεο θαη ΟΣΑ θαη έιεγρνο ηεο πινπνίεζεο ησλ θαηάιιεισλ κέηξσλ ελεκέξσζε ηνπ θνηλνχ γηα ηνπο ηξφπνπο απνθπγήο ησλ δαζηθψλ ππξθαγηψλ θαη θαιιηέξγεηα πεξηβαιινληηθήο ζπλείδεζεο πξνψζεζε ηνπ εζεινληηζκνχ θαη εθπαίδεπζε γηα ζπκκεηνρή ζε δξαζηεξηφηεηεο θχιαμεο θαη πξφιεςεο ησλ ππξθαγηψλ (θχιαμε, θαζαξηζκνί, ελεκέξσζε) ζχληαμε ζρεδίσλ έθηαθηεο αλάγθεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε δαζηθψλ ππξθαγηψλ ζε ΟΣΑ φισλ ησλ βαζκίδσλ, ζε ζπλεξγαζία κε ηε ΓΓΠΠ. Σα αλαγθαία κέηξα ζην επίπεδν ηεο πποεηοιμαζίαρ ηηρ καηαζηολήρ και ηηρ καηαζηολήρ είλαη (WWF, 2008¹): μεθάζαξνο θαζνξηζκφο ξφισλ θαη αξκνδηνηήησλ φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ νπζηαζηηθφο απφ θνηλνχ ζηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο ηεο αληηππξηθήο πεξηφδνπ θαηά ηε πεξίνδν ηνπ ρεηκψλα, κε νπζηαζηηθή ζπκκεηνρή ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ αλαδηάηαμε ηεο δνκήο ηνπ Π.., έηζη ψζηε λα πξνθχςεη έλαο λένο θιάδνο κε θχξην αληηθείκελν ελαζρφιεζεο ηηο δαζηθέο ππξθαγηέο θάιπςε ησλ αλαγθψλ ζε ζηειερηθφ πξνζσπηθφ ηνπ Π.. αλαζεψξεζε ηνπ ζπζηήκαηνο πξφζιεςεο επνρηθψλ ππξνζβεζηψλ, φζνλ αθνξά ηα πξνζφληα θαη ηελ δηάξθεηα εκπινθήο ηνπο, ψζηε λα επηηεπρζεί νπζηαζηηθή βειηίσζε ηεο επηρεηξεζηαθήο ηνπο ηθαλφηεηαο αλαβάζκηζε ηνπ ζπζηήκαηνο εθπαίδεπζεο ησλ ζηειερψλ ηνπ Π.. ζηα δεηήκαηα ηεο νηθνινγίαο θαη ηεο θαηαζηνιήο δαζηθψλ ππξθαγηψλ αλαθαηαλνκή ησλ κέζσλ θαη ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ Π.. (ή ηνπ λένπ θιάδνπ πνπ ζα δεκηνπξγεζεί) κε ζηφρν ηε θαιχηεξε ηθαλφηεηα επέκβαζεο ππεξεζηαθή «ζσξάθηζε» ηνπ ζπληνληζηή ηεο ππξθαγηάο απφ εμσηεξηθέο θαη άζρεηεο παξεκβάζεηο. πξνηεξαηφηεηα ζηε ρξήζε πεδνπφξσλ ηκεκάησλ κε εθπαίδεπζε γηα άκεζε πξνζβνιή θαη ρεηξηζκφ βιάζηεζεο ζην Π.. κεηαηφπηζε ηεο ζεκαζίαο ησλ ελαέξησλ κέζσλ απφ θπξίαξρε ζε ππνζηεξηθηηθή πξνο ηελ επηρείξεζε ησλ πεδνπφξσλ ηκεκάησλ 43

44 ελίζρπζε ησλ δπλάκεσλ ηνπ Π απφ ηνλ ζηξαηφ, απφ εζεινληηθέο νκάδεο θαη ηνπο ΟΣΑ γηα ηε θχιαμε ησλ θακέλσλ εθηάζεσλ απφ ηηο αλαδσππξψζεηο αλακφξθσζε ζπζηήκαηνο εζεινληηθψλ πξνζθνξάο νξγάλσζε ηνπ ζπζηήκαηνο εθπαίδεπζεο ησλ εζεινληψλ απφ ην Π θαη έληαμή ηνπο ζε θνηλέο αζθήζεηο κε ηνπο ππφινηπνπο θνξείο νξγάλσζε ζπζηήκαηνο παξνρήο πιηθνηερληθνχ εμνπιηζκνχ θαη εθνδίσλ ζηελ βάζε ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ έξγνπ θαη ησλ αλαγθψλ ησλ εζεινληηθψλ νκάδσλ Σα αλαγθαία κέηξα ζην επίπεδν ηεο αποκαηάζηαζηρ πεξηιακβάλνπλ: ζπλερή παξαθνινχζεζε ησλ ρξήζεσλ γεο θαη ηεο νηθνινγηθήο εμέιημεο ησλ θακέλσλ εθηάζεσλ κε ηελ ρξήζε ζχγρξνλσλ ηερλνινγηψλ ηειεπηζθφπηζεο, ηδηαίηεξα ζε πεξηφδνπο αθξαίσλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ (π.ρ. μεξαζίεο) αλάπηπμε ηερλνγλσζίαο θαη ππνδνκψλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθή θαη επηζηεκνληθά νξζή απνθαηάζηαζε κε έκθαζε ζηελ: αλάπηπμε θαηάιιεινπ θαη αλζεθηηθφηεξνπ αλαπαξαγσγηθνχ πιηθνχ θαη θαηάιιεισλ κεζνδνινγηψλ απνθαηάζηαζεο γηα θάζε ηχπν δαζψλ ζπλερή επηζηεκνληθή παξαθνινχζεζε ησλ πεξηνρψλ ππφ απνθαηάζηαζε (WWF, 2008¹). 3.3 ςμπεπάζμαηα Ζ θιηκαηηθή αιιαγή ζε ζπλδπαζκφ κε άιινπο παξάγνληεο δεκηνπξγνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηεξάζηηεο δαζηθέο ππξθαγηέο (κέγα- ππξθαγηέο) Σίζεηαη ππφ ακθηζβήηεζε ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ κεραληζκνχ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο Βαζηθά πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη είλαη: 1. ε πεξηπινθφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο δαζηθήο πξνζηαζίαο 2. ν κεγάινο αξηζκφο θνξέσλ κε ειιηπή δηαζχλδεζε θαη ζπληνληζκφ 3. ε απαμίσζε ηεο δαζηθήο δηαρείξηζεο 4. ε ππνρξεκαηνδφηεζε δηαρείξηζεο θαη ε αληζνκέξεηα ζηε θαηαλνκή ησλ πφξσλ πξνο φθεινο ηεο θαηαζηνιήο έλαληη ηεο πξφιεςεο 5. ε ειάρηζηε αμηνπνίεζε ησλ κεζφδσλ δηαρείξηζεο ηεο βιάζηεζεο 6. ε πξνζήισζε ζηελ απφ αέξνο θαηάζβεζε 44

45 7. ε ειιηπήο αμηνπνίεζε ηεο εζεινληηθήο πξνζθνξάο 8. ην ρακειφ επίπεδν εθπαίδεπζεο 9. ε κεδακηλή επέλδπζε ζηε δαζηθή έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε ηερλνγλσζίαο 10. ε ρακειή εηζδνρή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ. πλεπψο, ππάξρεη αλάγθε γηα: 1. κεηαθνξά ηεο έκθαζεο απφ ηελ θαηαζηνιή ζηελ πξφιεςε 2. επηζηεκνληθή, ζπλνιηθή θαη νξγαλσκέλε δηαρείξηζε θαη πξνζηαζία ησλ δαζψλ 3. αλαδηάξζξσζε ηεο Γαζηθήο Τπεξεζίαο θαη ηνπ Π.., ζε επίπεδν αξκνδηνηήησλ, πφξσλ θαη δπλακηθνχ 4. θνηλφ ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ ηεο αληηππξηθήο πεξηφδνπ θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ ρεηκψλα απφ φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο θνξείο 5. ζχληαμε ζρεδίσλ έθηαθηεο αλάγθεο θαη ηαθηηθή εμάζθεζε εκπιεθφκελσλ ππεξεζηψλ θαη ησλ θαηνίθσλ ζηελ βάζε απηψλ ησλ ζρεδίσλ 6. απνηειεζκαηηθφο ζπληνληζκφο γηα ηαρεία αληίδξαζε ησλ επηρεηξεζηαθψλ δπλάκεσλ 7. αμηνπνίεζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ (δνξπθνξηθά ζπζηήκαηα θιπ) 8. ελεκέξσζε, επαηζζεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ θαη ηφλσζε ηνπ εζεινληηζκνχ 9. αλάπηπμε θπηεπηηθνχ πιηθνχ θαηάιιεινπ λα πξνζαξκνζηεί ζηηο αιιαγέο ηνπ θιίκαηνο θαη λα θαιχςεη πηζαλέο κειινληηθέο αλάγθεο απνθαηάζηαζεο. 45

46 Κεθάλαιο 4 ο : Πλημμύπερ Οη πιεκκχξεο είλαη θαηαζηξνθέο, πνπ κπνξνχλ λα ζαξψζνπλ ηηο ππνδνκέο, ηελ αλζξψπηλε αληίζηαζε θαη ηηο θνηλσληθέο δνκέο. Ωζηφζν, ελδέρεηαη λα έρνπλ ζεκαληηθή ζεηηθή επίδξαζε ζηα πνηάκηα νηθνζπζηήκαηα, ζηελ αλαηξνθνδφηεζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ θαη ζηελ γνληκφηεηα ηνπ εδάθνπο. Ωο εθ ηνχηνπ, είλαη δπλαηφλ λα γίλεη δηάθξηζε κεηαμχ ησλ θπζηνινγηθψλ (εηήζησλ) πιεκκπξψλ, πνπ ζπλήζσο πξνθαινχλ ειάρηζηεο ή θαζφινπ δεκηέο θαη ελίνηε έρνπλ ζεηηθή επίδξαζε, θαη ησλ εμαηξεηηθά αθξαίσλ θαηλνκέλσλ πνπ κπνξεί λα έρνπλ ζνβαξφ αξλεηηθφ αληίθηππν. Οη πιεκκχξεο είλαη ε πην ζπρλή θπζηθή θαηαζηξνθή ζηελ ππφινηπε Δπξψπε (EM- DAT, 2006). Δίλαη απνηέιεζκα ηνπ ζπλδπαζκνχ ηεο βξνρφπησζεο, ηεο ξνήο ηνπ λεξνχ ζην έδαθνο, ηνπ αλέκνπ, ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο, ηεο ηνπηθήο γεσκνξθνινγίαο. Οη αηηίεο κπνξεί λα είλαη ε έληαζε, ε δηάξθεηα θαη ν φγθνο βξνρήο, ην ιηψζηκν ηνπ ρηνληνχ θαη ησλ πάγσλ, ε θαηάξξεπζε θξαγκάησλ. Δθηφο απφ ηηο κεηαβνιέο ηνπ θιίκαηνο, πνπ κπνξεί λα εληείλνπλ ηα παξαπάλσ θαηλφκελα ζην κέιινλ, ε αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα δηαδξακαηίδεη, επίζεο, ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αχμεζε ησλ πιεκκπξψλ. Ζ απνδάζσζε ζηηο νξεηλέο πεξηνρέο επηηαρχλεη ηελ απνξξνή, απμάλνληαο θαη απηφ ην ηξφπν ηε πηζαλφηεηα πιεκκπξψλ. Ζ αζηηθή αλάπηπμε ζε παιηέο πεξηνρέο ππεξρείιηζεο πνηακψλ ελδέρεηαη λα απμήζεη ην εχξνο ησλ αξλεηηθψλ επηπηψζεσλ απφ ηα θαηλφκελα ππεξρείιηζεο ζηε πεξηνρή θαζαπηή, θαζψο θαη λα εληζρχζεη ηε πηζαλφηεηα πιεκκπξψλ θαηάληε απηήο, ιφγσ ηεο επζπγξακκηζκέλεο δηεπζέηεζεο ησλ πνηακψλ. Δπίζεο, ε αλεπαξθήο απνζηξάγγηζε ηνπ λεξνχ ιφγσ ηεο φιν θαη κεγαιχηεξεο θάιπςεο ηεο επηθάλεηαο ηνπ εδάθνπο (δίθηπα κεηαθνξάο θαη άιιεο αλζξψπηλεο θαηαζθεπέο) θαη ε κείσζε ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ επηδεηλψλνπλ ην πξφβιεκα. Πέξα απφ απηά, ε ζθνδξφηεηα ησλ πιεκκπξψλ εμαξηάηαη απφ ηε θαηάζηαζε ησλ πνηακψλ θαη ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο (πιηθά πνπ θξάζζνπλ ηηο θνίηεο ησλ πνηακψλ, αλζξψπηλεο παξεκβάζεηο θιπ) θαη ηελ ηθαλφηεηα ηνπ πιεζπζκνχ λα αληηκεησπίζεη κία πηζαλή πιεκκχξα (ζχληαμε ζρεδίσλ έθηαθηεο αλάγθεο θιπ). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ηα βειηησκέλα δνκηθά θαη κε κέηξα, ηα λέα ζπζηήκαηα έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο, έρνπλ πεξηνξίζεη ηελ ζλεζηκφηεηα απφ πιεκκχξεο ηα ηειεπηαία 30 ρξφληα (EEA, 2005²). Οη πιεκκχξεο θαηεγνξηνπνηνχληαη ζε πιεκκχξεο πνηακψλ, ζηηγκηαίεο πιεκκχξεο (flash floods), αζηηθέο πιεκκχξεο θαη πιεκκχξεο απνρεηεπηηθψλ δηθηχσλ. Οη πιεκκχξεο απφ ηελ ππεξρείιηζε πνηακνχ πνηθίιινπλ ζεκαληηθά σο πξνο ην κέγεζνο θαη ηε δηάξθεηά ηνπο. ηελ 46

47 πεξίπησζε κεγάισλ πνηακψλ νη πιεκκχξεο κπνξεί λα εκθαληζηνχλ αξθεηφ ρξφλν κεηά ηε βξνρφπησζε θαη λα δηαξθέζνπλ εκέξεο εβδνκάδεο ή αθφκε θαη κήλεο. ε κηθξφηεξα πνηάκηα είλαη δπλαηφλ λα εκθαληζηνχλ ζηηγκηαίεο πιεκκχξεο πνπ ζπλήζσο νθείινληαη ζε πνιχ έληνλε ηνπηθή βξνρφπησζε. Απηέο είλαη ιηγφηεξν πξνβιέςηκεο θαη κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ εθηεηακέλεο θαηαζηξνθέο, ηδίσο φηαλ ε έληνλε βξνρφπησζε πξνθαιεί θαηνιηζζήζεηο εδάθνπο ή ηιχνο. Γεδνκέλνπ φηη ζπκβαίλνπλ μαθληθά θαη κε ειάρηζηε πξνεηδνπνίεζε είλαη ηδηαίηεξα επηθίλδπλεο γηα ηνπο αλζξψπνπο. Οη ζηηγκηαίεο πιεκκχξεο κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ επίζεο κεγάιεο πεξηβαιινληηθέο θαηαζηξνθέο, φπσο δηάβξσζε ηνπ εδάθνπο, εηδηθά ζε ζπλδπαζκφ κε άιιεο θπζηθέο δηαδηθαζίεο, φπσο νη θαηνιηζζήζεηο (EEA, 2005²). Με ηελ έλλνηα πιεκκπξηθφο θίλδπλνο, νξίδεηαη ε ζπλάξηεζε ηεο πηζαλφηεηαο εκθάληζεο ηνπ θπζηθνχ θαηλφκελνπ θαη ηεο επίδξαζεο πνπ ζα έρεη ζηελ αλζξψπηλε θνηλσλία. Γχν ζεκεία ππνδεηθλχνπλ αχμεζε ηνπ θηλδχλνπ πιεκκπξψλ ζηελ Δπξψπε: (α) ην κέγεζνο θαη ε ζπρλφηεηα ησλ πιεκκπξψλ πνπ πηζαλφηαηα ζα απμεζνχλ ζην κέιινλ ιφγσ θιηκαηηθψλ δηαθπκάλζεσλ, νη νπνίεο ζα πξνθαιέζνπλ εληνλφηεξε βξνρφπησζε θαη αλχςσζε ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο, φπσο αλαιχεηαη ζην πξψην θεθάιαην θαη (β) ε αηζζεηή αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ αηφκσλ θαη νηθνλνκηθψλ αγαζψλ πνπ είλαη εγθαηεζηεκέλα ζε δψλεο πνπ θηλδπλεχνπλ απφ πιεκκχξεο. Απηά ππνδεηθλχνπλ ηελ αλάγθε πξνζαξκνγήο ησλ θνηλσληψλ ζηηο αιιαγέο, φπσο παξνπζηάδεηαη παξαθάησ. 4.1 Μελέηη Πεπίπηυζηρ: Πλημμύπερ ζηη κενηπική Δςπώπη ηο καλοκαίπι ηος 2002 Ο ιφγνο πνπ επηιέρζεθαλ νη κεγάιεο πιεκκχξεο ηνπ 2002 λα παξνπζηαζηνχλ ζην ζπγθεθξηκέλν θεθάιαην σο κειέηε πεξίπησζεο, είλαη γηαηί ε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε έρεη ηξία ραξαθηεξηζηηθά πνπ ηθαλνπνηνχλ ηνπο ζηφρνπο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, ηεο αλάδεημεο δειαδή ησλ λέσλ πξνθιήζεσλ γηα ηηο δνκέο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο πνπ παξνπζηάδνληαη σο απνηέιεζκα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Πξψηνλ, πξφθεηηαη γηα ηεξάζηηεο πιεκκχξεο πνπ πξνθιήζεθαλ απφ βξνρνπηψζεηο πξσηνθαλνχο έληαζεο, θαηάζηαζε πνπ κπνξεί λα επαλαιεθζεί ζην κέιινλ εμαηηίαο ηεο κεηαβνιήο ηνπ θιίκαηνο, φπσο ππνζηεξίδνπλ νη επηζηήκνλεο θαη αλαιχζεθε ζην πξψην θεθάιαην. Γεχηεξνλ, νη πιεκκχξεο απηέο πξνθάιεζαλ θαηαζηξνθέο ζε πεξηζζφηεξεο απφ κηα επξσπατθέο ρψξεο, απνδεηθλχνληαο φηη ηα αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα δελ γλσξίδνπλ ζχλνξα. 47

48 Σν γεγνλφο απηφ αλέδεημε ηελ αλάγθε δηαθξαηηθήο ζπλεξγαζίαο ζηελ πξνζπάζεηα νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ πιεκκχξαο θαη ηελ ιήςε κέηξσλ ζε επξσπατθφ επίπεδν, κε ηειεπηαία ηελ ςήθηζε απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην ηεο Οδεγίαο 2007/60/ΔΚ γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη ηε δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ πιεκκχξαο. Σέινο, ζε ζπλάθεηα κε ηα πξνεγνχκελα, ε θαηαζηξνθή απηή απέδεημε ζηνπο εγέηεο ηεο Δ.Δ. φηη κφλεο ηνπο νη ρψξεο είλαη αδχλαηνλ λα δηαρεηξηζηνχλ παξφκνηεο θαηαζηξνθέο θαη φηη πξέπεη λα πηνζεηεζνχλ δνκέο ηέηνηεο πνπ ζα επηηξέπνπλ ζηα ππφινηπα θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ λα δείρλνπλ έκπξαθηα ηελ αιιειεγγχε ηνπο θαη ηελ ζηήξημε ηνπο. Απνηέιεζκα απηψλ ησλ απνθάζεσλ ήηαλ ε δεκηνπξγία δνκψλ, φπσο ην Σακείν Αιιειεγγχεο πνπ ζπλεηζθέξεη ζηηο πξνζπάζεηεο νηθνλνκηθήο δηαρείξηζεο κεγάισλ θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ (Καλνληζκφο 2002/2012/ΔΚ). Σνλ Αχγνπζην ηνπ 2002 ζθνδξέο πιεκκχξεο έπιεμαλ ηε θεληξηθή Δπξψπε, κε θπξηφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηελ δηάξθεηά ηνπο (πάλσ απφ ηξεηο εβδνκάδεο) θαη ην κέγεζνο ησλ θαηαζηξνθψλ πνπ πξνθάιεζαλ. Οη εμαηξεηηθά έληνλεο θαηαηγίδεο ηνπ Απγνχζηνπ έπεζαλ ζε έδαθνο ήδε θνξεζκέλν εμαηηίαο πξνεγνχκελσλ βξνρψλ, κε απνηέιεζκα ηελ δεκηνπξγία κεγάισλ πιεκκπξψλ. ε πνιιά κεγάια πνηάκηα ηεο θεληξηθήο Δπξψπεο ν φγθνο ηνπ λεξνχ μεπέξαζε θαηά πνιχ ηα αλψηαηα φξηα ππεξρείιηζεο ησλ ηειεπηαίσλ εθαηφ εηψλ (ΔΔΑ, 2004³). Οη πιεκκχξεο θπξίσο έπιεμαλ ηκήκαηα ηεο Απζηξίαο, ηεο Σζερίαο θαη ηεο Γεξκαλίαο. Μηθξφηεξεο ζε έθηαζε πιεκκχξεο πξνθιήζεθαλ ζε Οπγγαξία θαη ινβαθία. ηε Σζερία θεξχρηεθαλ ζε θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο νη πέληε απφ ηηο ελλέα πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο. Πην ζπγθεθξηκέλα ζηελ Πξάγα, ε ηζηνξηθή πφιε έπαζε ζνβαξέο δεκηέο θαη πιεκκχξηζαλ ην κεηξφ, κνπζεία θαη βηβιηνζήθεο ηεο πφιεο. Δπίζεο, ζηελ Γξέζδε ηεο Γεξκαλίαο ππήξμαλ κεγάιεο πιηθέο δεκηέο θαη θαηαζηξνθέο ζην κεηαθνξηθφ δίθηπν ηεο πφιεο. Δπηπρψο, κεγάιεο αμίαο έξγα ηέρλεο δηαζψζεθαλ ράξε ζηα ζπζηήκαηα έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο πνπ δηέζεηε ε πφιε (ΔΔΑ, 2004³). Οη πιεκκχξεο κε ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθάιεζαλ ζηα κεηαθνξηθά δίθηπα θαη αιινχ, απνδηνξγάλσζαλ ηελ ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο θαη ηεο πφιεο. Δπίζεο, πξνθιήζεθαλ εθηεηακέλεο θαηαζηξνθέο ζηελ αγξνηηθή παξάγσγε. ηηο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο ησλ πιεκκπξψλ πνπ ζεκεηψζεθαλ, ζπγθαηαιέγνληαη ε θαηάθιηζε εγθαηαζηάζεσλ επεμεξγαζίαο ιπκάησλ (επηθέξνληαο ηελ απνδέζκεπζε πνζνηήησλ ξππαληψλ), ε θαηαζηξνθή ηεο βιάζηεζεο θαη ε θηλεηνπνίεζε ξππαληψλ πνπ βξίζθνληαλ ζην έδαθνο. Μεγάιεο εξγνζηαζηαθέο κνλάδεο είραλ κηθξέο δεκίεο, εμαηηίαο ηεο θαηάιιειεο πξνζηαζίαο ηνπο θαη ηεο ηαρείαο βνήζεηαο πνπ ηνπο 48

49 δφζεθε, πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζνχλ κεγάιεο πεξηβαιινληηθέο θαηαζηξνθέο. Απηφ, βέβαηα, δελ ζεκαίλεη πσο δελ ππήξμαλ πξνβιήκαηα. Υαξαθηεξηζηηθέο είλαη νη πεξηπηψζεηο κνλάδσλ πνπ πιεκκχξηζαλ κε απνηέιεζκα λα δηαθχγνπλ ρεκηθέο νπζίεο θαη αέξηα ζηε Σζερία θαη ηελ Γεξκαλία (ΔΔΑ, 2004³). πλνιηθά, απφ ηηο πιεκκχξεο επεξεάζηεθαλ πεξηζζφηεξα απφ ηέζζεξα εθαηνκκχξηα άλζξσπνη. Σα ζχκαηα απφ ηηο πιεκκχξεο μεπέξαζαλ ηα 110 θαη 400 ρηιηάδεο άλζξσπνη ρξεηάζηεθε λα απνκαθξπλζνχλ απφ ηηο εζηίεο ηνπο. Οη νηθνλνκηθέο δεκηέο μεπέξαζαλ ηα 15 δηο. Μφλν ζηελ Γεξκαλία, ε πιεκκχξα επεξέαζε πεξηζζφηεξεο απφ κηθξέο επηρεηξήζεηο (ΔΔΑ, 2004³). 4.2 Παποςζίαζη και αξιολόγηζη ζςζηήμαηορ διασείπιζηρ κινδύνος πλημμςπών και πποηάζειρ πποζαπμογήρ ζηιρ νέερ πποκλήζειρ Με ηε παξαπάλσ κειέηε πεξίπησζεο θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο πξνβιέςεηο ησλ επηζηεκφλσλ γηα ην θιίκα, αλαδείρζεθαλ νη ζπλέπεηεο πνπ ζα έρνπλ ζην θπζηθφ θαη αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ πιεκκχξεο πνπ ζα εκθαλίδνληαη πην ζπρλά θαη κε κεγαιχηεξε ζθνδξφηεηα ζην κέιινλ. Απηφ ππνδεηθλχεη ηελ αλάγθε πξνζαξκνγήο ησλ θνηλσληψλ ζην λέν πεξηβάιινλ πνπ δηακνξθψλεηαη. Αθνχ παξνπζηαζηεί θαη αμηνινγεζεί ε πθηζηάκελε δνκή ζηελ δηαρείξηζε ηνπ θηλδχλνπ πιεκκπξψλ, ζα πξνηαζνχλ θάπνηεο ιχζεο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε αληηκεηψπηζε ησλ πιεκκπξψλ Παποςζίαζη ζςζηήμαηορ διασείπιζηρ κινδύνος πλημμςπικών θαινομένυν Οη αξκνδηφηεηεο ησλ θνξέσλ ζηε δηαρείξηζε θηλδχλνπ πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ ζα παξνπζηαζηνχλ θαη ζε απηφ ην θεθάιαην κε βάζε ηηο δηάθνξεο θάζεηο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο. Ξεθηλψληαο κε ηηο θάζεηο ππόλητηρ και εηοιμόηηηαρ, ζχκθσλα κε ηελ εγθχθιην 7910/ ηεο Γ.Γ.Π.Π γηα ηνλ ζρεδηαζκφ θαη ηηο δξάζεηο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε θηλδχλσλ απφ ηελ εθδήισζε πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ, νη Πεξηθεξεηαθέο Γαζηθέο Τπεξεζίεο είλαη ππεχζπλεο γηα ηελ εθπφλεζε κειεηψλ θαη εθηέιεζε έξγσλ ζπγθξάηεζεο ησλ εδαθψλ, ζε δαζηθέο εθηάζεηο πνπ ε θπζηθή ηνπο βιάζηεζε πξφζθαηα θαηαζηξάθεθε απφ 49

50 ππξθαγηέο (θνξκνδέκαηα, θιαδνπιέγκαηα, θνξκνθξάγκαηα, απιαθψζεηο θιπ). Γηαπηζηψλεηαη πσο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο, κεγάιεο θαηαζηξνθέο (π.ρ. ππξθαγηέο) έρνπλ σο απνηέιεζκα λα απμάλνπλ ηελ επηθηλδπλφηεηα γηα ηελ εκθάληζε άιισλ θαηαζηξνθψλ (π.ρ. πιεκκχξεο). πλεπψο, ε αλάγθε θαηάιιεινπ θαη ζπλνιηθνχ ζρεδηαζκνχ θξίλεηαη απαξαίηεηε, ηδηαίηεξα ζήκεξα πνπ ε θιηκαηηθή αιιαγή δεκηνπξγεί ηηο πξνυπνζέζεηο γηα έμαξζε πην αθξαίσλ θαηξηθψλ θαηλνκέλσλ. Με ηελ Τ.Α Γ17α/06/52/ΦΝ 443/ ηνπ Τπνπξγνχ ΠΔ.ΥΩ.Γ.Δ., θαζνξίδνληαη νη νδνί πνπ αλήθνπλ ζηελ αξκνδηφηεηα ζπληήξεζεο ησλ ππεξεζηψλ ηεο νηθείαο Πεξηθέξεηαο θαη Ννκαξρηαθψλ Απηνδηνηθήζεσλ. Αξκφδηνη πξνο ζπληήξεζε θαη θαζαξηζκφ φισλ ησλ ππνινίπσλ δεκνζίσλ νδψλ (απνκάθξπλζε αζηηθψλ απνξξηκκάησλ, θεξηψλ πιηθψλ θιπ απφ θξεάηηα) είλαη νη Γήκνη θαη νη Κνηλφηεηεο ζηα φξηα ηεο δηνηθεηηθήο ηνπο πεξηθέξεηαο. Ζ Γεληθή Γξακκαηεία Γεκνζίσλ Έξγσλ ηνπ Τ.ΠΔ.ΥΩ.Γ.Δ είλαη αξκφδηα γηα ην θαζαξηζκφ θαη ηελ ζπληήξεζε ησλ αγσγψλ ηνπ δηθηχνπ φκβξησλ πδάησλ ησλ νδψλ ηνπ Ν. Αηηηθήο θαη ησλ νινθιεξσκέλσλ ηκεκάησλ ησλ απηνθηλεηνδξφκσλ, πνπ ε ζπληήξεζή ηνπο αλήθεη ζηελ αξκνδηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ ηεο. Οη Πεξηθέξεηεο θαη νη Ο.Σ.Α έρνπλ ηελ ππνρξέσζε λα ειέγρνπλ θαη ζπληεξνχλ φια ηα αληηπιεκκπξηθά έξγα αξκνδηφηεηάο ηνπο θαη λα πξνβαίλνπλ ζην πξνιεπηηθφ θαζαξηζκφ ησλ θνηηψλ ησλ ξεκάησλ. Οη Γεληθνί Γξακκαηείο ησλ Πεξηθεξεηψλ έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα ζπγθαινχλ ζπληνληζηηθή ζχζθεςε ππεξεζηαθψλ παξαγφλησλ, κε ζηφρν ηνλ ζπληνληζκφ ησλ ελεξγεηψλ ηνπο ζε πεξηπηψζεηο εθηάθησλ αλαγθψλ πνπ ηπρφλ πξνθχςνπλ απφ έληνλεο βξνρνπηψζεηο θαη πιεκκπξηθά θαηλφκελα. Απφ ηελ άιιε, νη Γήκαξρνη θαη Ννκάξρεο κπνξνχλ λα ζπγθαιέζνπλ.σ.ο θαη.ν.ο, πξνθεηκέλνπ λα ιάβνπλ κέηξα γηα ηελ αληηκεηψπηζε θηλδχλσλ πιεκκπξψλ. Ζ Δ.Μ.Τ εθδίδεη Έθηαθην Γειηίν Πξφγλσζεο Δπηθίλδπλσλ Καηξηθψλ Φαηλνκέλσλ θαη ην απνζηέιιεη ζην Κ.Δ.Π.Π. Με βάζε απηφ ην δειηίν, ην Κ.Δ.Π.Π ελεκεξψλεη φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο θνξείο (Τ.ΠΔ.ΥΩ.Γ.Δ, Δ.ΤΓ.ΑΠ, Π., ΔΛ.Α, Ο.Σ.Α θιπ) ψζηε λα ηεζνχλ ζε θαηάζηαζε εηνηκφηεηαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηπρφλ επηπηψζεσλ. Ζ Γ.Γ.Π.Π ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο πνπ θξίλεηαη ζθφπηκν εθδίδεη θαη Γειηία Σχπνπ γηα ηελ ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ ζρεηηθά κε ηα κέηξα απηνπξνζηαζίαο πνπ κπνξνχλ λα ιάβνπλ γηα λα πξνζηαηεπζνχλ απφ ην θίλδπλν. Απφ ηηο βαζηθέο απαηηήζεηο ζρεδίαζεο ηνπ Γεληθνχ ρεδίνπ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ» (ΤΑ 1299/2003, ΦΔΚ 423/Β7 2003) πξνθχπηεη ε αλάγθε θαηαγξαθήο θαη 50

51 αμηνπνίεζεο ησλ θαηαγεγξακκέλσλ ζηνηρείσλ, εκπεηξηψλ θαη πιεξνθνξηψλ πνπ πεξηέρνληαη ζε ηζηνξηθά θαη ζηαηηζηηθά αξρεία γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ θηλδχλσλ, ηε ραξηνγξάθεζε εππαζψλ πεξηνρψλ κε ζθνπφ ηε πιεξέζηεξε ζρεδίαζε θαη απνηειεζκαηηθφηεξε δξάζε ησλ αξκνδίσλ ππεξεζηψλ. Γηα ηελ θάζε ηεο ανηιμεηώπιζηρ, ν γεληθφο ζπληνληζκφο ησλ δξάζεσλ φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ ζηελ αληηκεηψπηζε πιεκκπξψλ αλήθεη ζηελ Γ.Γ.Π.Π (Κ.Δ.Π.Π). ην Παξάξηεκα ππάξρνπλ νη νδεγίεο πξνο ηνπο Αμησκαηηθνχο ηνπ Κ.Δ.Π.Π γηα ηηο ελέξγεηεο ζηηο νπνίεο πξνβαίλνπλ ζε πεξίπησζε πιεκκπξψλ θαη ηνπο θνξείο κε ηνπο νπνίνπο αξρηθά έξρνληαη ζε επαθή. Αθφκε, ν Γεληθφο Γξακκαηέαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο εθδίδεη ηελ απφθαζε ραξαθηεξηζκνχ κηαο θαηαζηξνθήο θαη θεξχηηεη κηα πεξηνρή ζε θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο. Οη Γεληθνί Γξακκαηείο ησλ Πεξηθεξεηψλ, νη Ννκάξρεο θαη νη Γήκαξρνη έρνπλ ηελ επζχλε ζπληνληζκνχ εληφο ησλ δηνηθεηηθψλ ηνπο νξίσλ, γηα ηελ δηάζεζε ησλ απαξαίηεησλ κέζσλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε εθηάθησλ αλαγθψλ πνπ κπνξεί λα πξνθχςνπλ απφ πιεκκπξηθά θαηλφκελα θαη ελεκεξψλνπλ δηαξθψο ην Κ.Δ.Π.Π γηα ηε πνξεία ηεο θαηάζηαζεο. Καη ζηελ θάζε ηεο αληηκεηψπηζεο δχλαηαη λα ζπγθαινχληαη ην.ν.ο ή ην.σ.ο γηα ηελ ππνβνήζεζε ηνπ έξγνπ πνπ εκπίπηεη ζηελ αξκνδηφηεηα ηνπ Ννκάξρε ή ηνπ Γεκάξρνπ. ε πεξίπησζε πνπ θξηζεί ζθφπηκν, ν Γήκαξρνο ή Ννκάξρεο είλαη ν αξκφδηνο γηα λα ιάβεη ηελ απφθαζε νξγαλσκέλεο απνκάθξπλζεο πνιηηψλ. Οη Ο.Σ.Α νθείινπλ λα ιακβάλνπλ φια ηα απαξαίηεηα κέηξα γηα ηε θάιπςε ησλ πξψησλ αλαγθψλ ησλ πιεγέλησλ (δηακνλή, δηαηξνθή). Σέινο, είλαη αξκνδηφηεηα ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο λα νξγαλψλεη αζθήζεηο εηνηκφηεηαο θαη λα πξνβαίλεη ζε έιεγρν ηνπ κεραληζκνχ αληηκεηψπηζεο. Οη εζεινληηθέο νκάδεο αλαιακβάλνπλ δξάζεηο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο πξνο ππνβνήζεζε ηνπ έξγνπ ησλ ΟΣΑ. Όζνλ αθνξά ηνπ ππφινηπνπο θνξείο, ην Π. αλαιακβάλεη δξάζεηο δηάζσζεο πνιηηψλ θαη άληιεζεο πδάησλ. Ζ ΔΛ.Α, φπσο θαη ζηε πεξίπησζε ησλ ππξθαγηψλ, ιακβάλεη κέηξα αζθάιεηαο θαη ξχζκηζεο ηεο θπθινθνξίαο. Σν Δ.Κ.Α.Β, παξέρεη ηηο πξψηεο βνήζεηεο θαη κεηαθέξεη ηνπο δηαζσζέληεο ζηα Τγεηνλνκηθά Κέληξα. Σέινο, ην Τ.Τ.Κ.Α δηα ησλ Γηεπζχλζεσλ Πξφλνηαο ησλ Ν.Α είλαη αξκφδην γηα ηα κέηξα θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Οδηγία 2007/60/ΔΚ για ηην αξιολόγηζη και ηη διασείπιζη ηυν κινδύνυν πλημμύπαρ Πέξα απφ ην εζληθφ λνκνζεηηθφ πιαίζην πνπ ξπζκίδεη δεηήκαηα δηαρείξηζεο ηνπ θηλδχλνπ πιεκκχξαο θαη ζε επξσπατθφ επίπεδν έρνπλ αλαιεθζεί πξσηνβνπιίεο. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή 51

52 εμέδσζε πξφζθαηα ηελ Οδεγία 2007/60/ΔΚ γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ πιεκκχξαο. θνπφο ηεο νδεγίαο (άξζξν 1) είλαη ε ζέζπηζε πιαηζίνπ γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ πιεκκχξαο, κε ζηφρν ηελ κείσζε ησλ αξλεηηθψλ ζπλεπεηψλ ζηελ αλζξψπηλε πγεία, ην πεξηβάιινλ, ηε πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά θαη ηηο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζπλδένληαη κε ηηο πιεκκχξεο ζηε Κνηλφηεηα. Αξρηθά, δηεπθξηλίδεηαη πσο ηα κέηξα γηα ηελ κείσζε ησλ θηλδχλσλ πιεκκχξαο ζα πξέπεη, θαηά ην κέηξν ηνπ δπλαηνχ, λα ζπληνλίδνληαη ζε επίπεδν ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθά, δεδνκέλνπ φηη ηα ηνπηθά κέηξα πξνζηαζίαο πνπ ιακβάλνληαη ζε έλα κέξνο κπνξεί λα έρνπλ έκκεζν αληίθηππν ζηηο αλάληε θαη θαηάληε πεξηνρέο. Δπνκέλσο, ν ζρεδηαζκφο θαη ε ιήςε κέηξσλ θαιχηεξν είλαη λα αλαιακβάλνληαη ζε ηνπηθφ θπξίσο επίπεδν θαη φρη θεληξηθά. Ζ Οδεγία πξνβιέπεη επίζεο: ηελ αμηνιφγεζε θηλδχλσλ πιεκκχξαο κε ηελ ζχληαμε ραξηψλ επηθηλδπλφηεηαο θαη θηλδχλνπ (θεθάιαηα II, III). βάζεη ηεο παξαπάλσ αμηνιφγεζεο θηλδχλσλ, πξνζδηνξίδνληαη νη πεξηνρέο γηα ηηο νπνίεο ππάξρνπλ δπλεηηθνί ζνβαξνί θίλδπλνη πιεκκχξαο θαη ζπληάζζνληαη ηα αληίζηνηρα ζρέδηα δηαρείξηζεο ηνπ θηλδχλνπ (θεθάιαην IV). ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ θαη εκπεηξηψλ κεηαμχ θξαηψλ ζε πεξίπησζε δηεζλψλ πεξηνρψλ ιεθάλεο απνξξνήο πνηακψλ, ηελ αλάιεςε ζπληνληζκέλεο δξάζεο θαη ηε πξνψζεζε βέιηηζησλ πξαθηηθψλ. ηελ ελεκέξσζε ηνπ θνηλνχ θαη ηελ δεκφζηα δηαβνχιεπζε (θεθάιαην V). Σα ζρέδηα δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ πιεκκχξαο θαιχπηνπλ φιεο ηηο πηπρέο ηεο δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ πιεκκχξαο εζηηαδφκελα ζηε πξφιεςε, ηε πξνζηαζία θαη ηελ εηνηκφηεηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ζπζηεκάησλ πξφβιεςεο πιεκκπξψλ θαη έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο θαη ιακβαλνκέλσλ ππφςε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ζπγθεθξηκέλεο ιεθάλεο ή ππνιεθάλεο απνξξνήο ηνπ πνηακνχ. Σα ζρέδηα δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ πιεκκχξαο κπνξνχλ επίζεο λα πεξηιακβάλνπλ ηε πξνψζεζε βηψζηκσλ πξαθηηθψλ ρξήζεο γεο, βειηίσζε ηεο ζπγθξάηεζεο πδάησλ θαζψο θαη ηελ ειεγρφκελε θαηάθιηζε νξηζκέλσλ πεξηνρψλ ζε πεξίπησζε πιεκκχξαο (άξζξν 7, Οδεγία 2007/60/ΔΚ). 52

53 Αλακέλεηαη φηη ε λέα επξσπατθή νδεγία δίλεη ηελ επθαηξία λα μεθαζαξίζεη θαη απινπνηεζεί ην λνκνζεηηθφ πιαίζην πνπ ξπζκίδεη δεηήκαηα δηαρείξηζεο πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ θαη λα γίλεη ζπλνιηθφηεξε θαη απνηειεζκαηηθφηεξε ε αληηκεηψπηζε ησλ θηλδχλσλ πιεκκπξψλ Αξιολόγηζη ζςζηήμαηορ διασείπιζηρ πλημμςπικών θαινομένυν Οη εγθχθιηνη εθδίδνληαη απφ ηηο δηνηθεηηθέο ππεξεζίεο πξνθεηκέλνπ λα παξνπζηάζνπλ ζπγθεληξσκέλε ηελ λνκνζεζία γηα θάπνην δήηεκα θαη λα δηεπθνιχλνπλ κε απηφ ηνλ ηξφπν ηελ απνηειεζκαηηθή άζθεζε ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ ππεξεζηψλ. Παξ φια απηά, ζηελ εγθχθιην ηεο ΓΓΠΠ (2008) γηα ηνλ ζρεδηαζκφ θαη ηηο δξάζεηο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε θηλδχλσλ απφ ηελ εθδήισζε πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ, είλαη αξθεηά δχζθνιν λα μεθαζαξίζεη θαλείο ηελ εκπινθή ηνπ θάζε αξκφδηνπ θνξέα ζηηο θάζεηο ηεο πξφιεςεο, αληηκεηψπηζεο θαη απνθαηάζηαζεο πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ, αλαδεηθλχνληαο ην ζνιφ ζεζκηθφ πιαίζην. Ζ πνιπλνκία πξνθαιεί ζχγρπζε αξκνδηνηήησλ, κε απνηέιεζκα ν ζπληνληζκφο ησλ ππεξεζηψλ λα κελ είλαη απνηειεζκαηηθφο ζηελ πξάμε. Ζ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο είλαη επηζηεκνληθά εμαθξηβσκέλν πσο ζα απμήζεη ηελ ζθνδξφηεηα θαη έληαζε ησλ βξνρνπηψζεσλ κε απνηέιεζκα πνιιέο πεξηνρέο λα απεηινχληαη φιν θαη ζπρλφηεξα απφ πιεκκχξεο. Οη πξνβιέςεηο απηέο επηβάιινπλ ηνλ θαηάιιειν ζρεδηαζκφ γηα ηε πξνζαξκνγή ζηηο λέεο ζπλζήθεο. Μάιηζηα, ν ζρεδηαζκφο απηφο πξέπεη λα μεθχγεη απφ ηελ ζπλεζηζκέλε έσο ηψξα πξνζέγγηζε, πνπ δίλεη έκθαζε θπξίσο ζηα θαηαζθεπαζηηθά έξγα θαη λα πηνζεηεζνχλ πξαθηηθέο φπσο, ε δηαηήξεζε ησλ πεξηαζηηθψλ δαζψλ, ησλ ξεκάησλ, ησλ πγξνηφπσλ θιπ, ζε κηα πεξηζζφηεξν αεηθνξηθή ζηξαηεγηθή. Όκσο, ζηελ Διιάδα ν ζρεδηαζκφο είλαη άλαξρνο, ππάξρνπλ πξνβιήκαηα ζηελ εληαία αληηκεηψπηζε ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο θαη ε βαξχηεηα δίλεηαη θπξίσο ζηα θαηαζθεπαζηηθά αληηπιεκκπξηθά έξγα. Πξνιεπηηθά έξγα φπσο, θαζαξηζκνί ξεκάησλ θαη απνρεηεπηηθψλ δηθηχσλ δελ είλαη πξνηεξαηφηεηα ησλ αξκφδησλ ππεξεζηψλ (θεληξηθψλ θαη ηνπηθψλ), ηα θνλδχιηα είλαη πεξηνξηζκέλα. θαη ππάξρνπλ ζεκαληηθέο θαζπζηεξήζεηο. Μάιηζηα, αξθεηέο θνξέο ε ρξεκαηνδφηεζε θαη ηα έξγα θαζπζηεξνχλ ηφζν, αθνχ πιένλ κηα πεξηνρή έρεη πιεκκπξίζεη. Όζνλ αθνξά ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πιεκκπξψλ, θαη εθεί παξνπζηάδνληαη πξνβιήκαηα ζηνλ ζπληνληζκφ ησλ ππεξεζηψλ θαη ζηε ηαρεία αληίδξαζή ηνπο. πλνιηθφο ζρεδηαζκφο νχηε ζην 53

54 επίπεδν απηφ ππάξρεη αθνχ δελ έρεη αθφκε νινθιεξσζεί ν ζρεδηαζκφο θαηά «Ξελνθξάηε». Δλψ ππάξρνπλ λέεο ηερλνινγίεο (π.ρ. κνληέια πξφγλσζεο θαη ζπζηήκαηα έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο) πνπ ζα κπνξνχζαλ λα βειηηψζνπλ ηελ αληίδξαζε ηνπ κεραληζκνχ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, δελ αμηνπνηνχληαη ζηνλ βαζκφ πνπ ζα έπξεπε. Αθφκε, είλαη πεξηνξηζκέλε ε ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ γηα ηα θαηάιιεια κέηξα απηνπξνζηαζίαο πνπ κπνξνχλ λα ιάβνπλ (WWF, 2008²) Πποηάζειρ πποζαπμογήρ ζηιρ νέερ πποκλήζειρ Σα πξνζηαηεπηηθά κέηξα ζρεδηάδνληαη γηα λα παξέρνπλ πξνζηαζία ζε έλα επίπεδν πιεκκχξαο. Σν επίπεδν πξνζηαζίαο πνπ επηιέγεηαη εμαξηάηαη απφ ην θφζηνο, ηελ επηζπκία ηεο θνηλσλίαο, ηελ ελ δπλάκεη δεκηά, ηελ επίδξαζε ζην πεξηβάιινλ θαη απφ άιινπο παξάγνληεο. Ζ πξνζηαζία απφ ηηο πιεκκχξεο δελ είλαη πνηέ απφιπηε. Σα εξσηήκαηα πνπ ηίζεληαη είλαη (α) πφζν αζθαιείο ζέινπκε λα είκαζηε, (β) κε ηη θφζηνο, θαη (γ) ηη απνδνρή έρεη ε θνηλσλία γηα ηε πηζαλφηεηα πνπ απνκέλεη (εκθάληζε εμαηξεηηθά αθξαίσλ γεγνλφησλ) (Kundzewicz et al., 2002). Οη ζπλέπεηεο ησλ πιεκκπξψλ κπνξνχλ λα κεηξηαζηνχλ κε επελδχζεηο ζε ππνδνκέο, αιιά φια ηα κέηξα πξνυπνζέηνπλ θφζηε. Έλα ζεκαληηθφ, αθφκα, ζηνηρείν είλαη πσο γηα ηηο ππνδνκέο απηέο ρξεζηκνπνηείηαη ε ηερληθή γλψζε θαη ηα κνληέια πνπ εθαξκφδνληαλ ζηηο ζπλζήθεο φπσο ηηο γλσξίδακε έσο ηψξα. Κάζε νπζηαζηηθή κεηαβνιή ζηελ ζπρλφηεηα ησλ πιεκκπξψλ πξνυπνζέηεη λέεο πξνζαξκνγέο πνπ ζα έρνπλ φρη κφλν νηθνλνκηθφ θφζηνο, αιιά θαη θνηλσληθή επηβάξπλζε. Σα κέηξα αληηκεηψπηζεο ησλ πιεκκπξψλ κεηαθηλνχληαη απφ ηελ ιήςε θαζαξά ακπληηθψλ κέηξσλ πξνζηαζίαο ζε κηα ινγηθή νιηθήο δηαρείξηζεο, φπνπ ηα ακπληηθά κέηξα απνηεινχλ ηκήκα ελφο ζπλφινπ δξάζεσλ πνπ πεξηιακβάλνπλ (Colombo et al. 2002): Καηαζθεπαζηηθά κέηξα αληηπιεκκπξηθνί ηακηεπηήξεο ζηα αλάληε ηεο ιεθάλεο αλαρψκαηα θαη πξνζηαηεπηηθνί ηνίρνη ιεθάλεο θαηάθιηζεο δίπια ζην πνηάκη θαη ζηηο ρακειέο πεξηνρέο δίθηπα φκβξησλ πδάησλ εθηξνπέο πνηακψλ παξάθηηα πξνζηαζία 54

55 αχμεζε ηεο παξνρεηεπηηθφηεηαο ησλ πνηακψλ κε θαζαξηζκφ, εθβάζπλζε θαη δηάλνημε ησλ δηαηνκψλ εηζαγσγή πξφζζεησλ δηαδξνκψλ παξάιιεια κε ην πνηάκη ππεξρεηιηζηέο ζε ηακηεπηήξεο. Με θαηαζθεπαζηηθά κέηξα δηαηήξεζε θαη επέθηαζε ησλ δαζψλ ζηηο νξεηλέο πεξηνρέο ηεο ιεθάλεο δηαηήξεζε ησλ πγξνηφπσλ θαη ησλ πιεκκπξηθψλ πεδίσλ απφ αλζξψπηλεο επεκβάζεηο θαη ρξήζεηο, ψζηε νη θπζηθέο δψλεο πιεκκπξψλ λα θαζπζηεξνχλ ηε ξνή πξνζαξκνγή ησλ ρξήζεσλ ησλ πιεκκπξηθψλ πεδίσλ ζηε πηζαλφηεηα θαηαζηξνθήο θαη ρσξνζέηεζε ησλ ζεκαληηθψλ εγθαηαζηάζεσλ ζε αθίλδπλεο πεξηνρέο δηαηήξεζε ησλ καηάλδξσλ ησλ πνηακψλ θαη ησλ θπζηθψλ ζπλδέζεσλ ηνπο κε ηηο πιεκκπξηθέο πεξηνρέο έιεγρνο θαη ζπληήξεζε ησλ απνρεηεπηηθψλ ζπζηεκάησλ ζηηο αζηηθέο πεξηνρέο ρξήζε ηζηνξηθψλ πιεξνθνξηψλ, αλάπηπμε ζπζηεκάησλ πξφγλσζεο θαηαηγίδσλ θαη κνληέισλ βξνρήο-απνξξνήο ζπζηήκαηα έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο κεραληζκφο δηαξθνχο ελεκέξσζεο ηνπ θνηλνχ θαη αλαίξεζε ηεο εζθαικέλεο αληίιεςεο γηα απφιπηε πξνζηαζία νξγάλσζε θνξέσλ γηα πξφιεςε θαη αληηκεηψπηζε θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ. Αηνκηθά κέηξα γηα ηελ κείσζε ηνπ θηλδχλνπ ησλ θαηνηθηψλ αλχςσζε θαηαζθεπήο ζηεγαλνπνίεζε θαηαζθεπψλ θαηαζθεπή ηνίρνπ ή αλαρψκαηνο γχξσ απφ ηελ θαηνηθία δηεπθφιπλζε κειινληηθψλ εθθελψζεσλ αζθάιεηα γηα πιεκκχξα. Βέβαηα, ζηελ Διιάδα γηα λα γίλνπλ πξαγκαηηθφηεηα φια ηα παξαπάλσ ρξεηάδεηαη επίζεο: νηθνλνκηθή ελίζρπζε μεθάζαξνο θαζνξηζκφο ξφισλ θαη αξκνδηνηήησλ ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ ζε επίπεδν πξφιεςεο, αληηκεηψπηζεο θαη απνθαηάζηαζεο ζπλνιηθφο ζηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο 55

56 δηεπηζηεκνληθή πξνζέγγηζε θαη πηνζέηεζε ηεο ζε φια ηα επίπεδα εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ ελίζρπζε ηεο έξεπλαο θαη ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο. 4.3 ςμπεπάζμαηα Ζ θιηκαηηθή αιιαγή ζε ζπλδπαζκφ κε άιινπο παξάγνληεο απμάλνπλ ην θίλδπλν πιεκκπξψλ. Κπξηφηεξα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη είλαη: 1. ε πεξηπινθφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο πιεκκπξψλ (πνιπλνκία θιπ.) 2. ν κεγάινο αξηζκφο θνξέσλ κε ειιηπή δηαζχλδεζε θαη ζπληνληζκφ 3. ε αλεπαξθήο θαη θαζπζηεξεκέλε ρξεκαηνδφηεζε γηα έξγα πξφιεςεο 4. ε ειιηπήο έξεπλα θαη αλεπαξθήο ζχλδεζε ηεο κε ηα εθαξκνδφκελα κέηξα 5. ε ρακειή εηζδνρή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ. πλεπψο, ππάξρεη αλάγθε γηα: 1. ζπλνιηθή ζηξαηεγηθή δηαρείξηζε (πηζαλφηαηα κεηξνπνιηηηθή δνκή γηα ηελ δηαρείξηζε θηλδχλνπ πιεκκπξψλ ζε Αηηηθή θαη Θεζζαινλίθε) 2. ζπλδπαζκφο κέηξσλ κε πεξηζζφηεξε έκθαζε ζηα κε θαηαζθεπαζηηθά κέηξα 3. απνηειεζκαηηθφ ζπληνληζκφ γηα ηαρεία αληίδξαζε ησλ επηρεηξεζηαθψλ δπλάκεσλ 4. ζχληαμε ζρεδίσλ έθηαθηεο αλάγθεο θαη ηαθηηθή εμάζθεζε εκπιεθφκελσλ ππεξεζηψλ θαη ησλ θαηνίθσλ ζηελ βάζε απηψλ ησλ ζρεδίσλ 5. αμηνπνίεζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ (κνληέια πξφγλσζεο, ζπζηήκαηα έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο θιπ.) 6. ελεκέξσζε, επαηζζεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ γηα κέηξα απηνπξνζηαζίαο θαη ηφλσζε ηνπ εζεινληηζκνχ 7. ελαξκφληζε κε ζρεηηθέο επξσπατθέο νδεγίεο θαη αμηνπνίεζε ησλ επθαηξηψλ πνπ παξέρνληαη φπσο: θαιχηεξνο ζπληνληζκφο ησλ δξάζεσλ ζε νιφθιεξε ηελ ΔΔ θαη ζπλεπψο πην απνδνηηθά θαη αεηθφξα κέηξα δηαρείξηζεο ηνπ θηλδχλνπ πιεκκπξψλ βειηίσζε ησλ επηπέδσλ πξνζηαζίαο κέζσ ηεο αληαιιαγήο εκπεηξηψλ θαη πιεξνθνξηψλ θαη ηεο απφ θνηλνχ αλάπηπμεο βέιηηζησλ πξαθηηθψλ. 56

57 Κεθάλαιο 5 ο : Καύζυναρ Έλαο νξηζκφο ηνπ θαχζσλα πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε ηξηψλ ζπλζεθψλ ( 1. νη ζεξκνθξαζίεο λα θζάλνπλ ηνπο 39 C 2. νη ζεξκνθξαζίεο απηέο λα δηαηεξνχληαη ζηα ίδηα πςειά επίπεδα γηα ηνπιάρηζηνλ ζαξάληα νρηψ ψξεο 3. ε ρακειφηεξε ζεξκνθξαζία θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο λχρηαο λα κε πέθηεη θάησ απφ ηνπο 28 C Οη πνιχ δεζηέο κέξεο θαη λχρηεο θαη ηα θχκαηα θαχζσλα έρνπλ γίλεη πην ζπρλφ θαηλφκελν θαη κε κεγαιχηεξε ζθνδξφηεηα, ελψ νη πξνβιέςεηο γηα ην κέιινλ είλαη αθφκε ρεηξφηεξεο, φπσο αλαιχζεθε ζην πξψην θεθάιαην. Βαζηθέο επηπηψζεηο ηνπ θαχζσλα κπνξεί λα είλαη ε ζεξκνπιεμία, ε ζεξκηθή εμάληιεζε θαη ε έμαξζε ινηκσδψλ λνζεκάησλ. Ο θίλδπλνο γηα ηελ πγεία ησλ αλζξψπσλ είλαη ζεκαληηθφο θαη πνιιέο θνξέο κπνξεί λα νδεγήζεη ζηνλ ζάλαην. Οη έξεπλεο δείρλνπλ πσο ην πνζνζηφ αχμεζεο ηεο ζλεζηκφηεηαο θαηά ηελ δηάξθεηα ελφο ηέηνηνπ θχκαηνο, εμαξηάηαη απφ ηελ ζθνδξφηεηα ηνπ θαηλνκέλνπ θαη απφ ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ πιεζπζκνχ πνπ πξνζβάιιεηαη. εκαληηθφ είλαη λα ζεκεησζεί πσο ηα επίπεδα ζλεζηκφηεηαο αλαθέξνληαη ζε θαηαγξαθέο ζαλάησλ πνπ νθείινληαη ζε ζεξκνπιεμία. πλεπψο, ηα κεγέζε είλαη ππνηηκεκέλα ζε ζχγθξηζε κε ηα πξαγκαηηθά (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007³). Οη κέζνδνη κέηξεζεο ησλ ζπλεπεηψλ ελφο θχκαηνο θαχζσλα έρνπλ βειηησζεί ζε κεγάιν βαζκφ, πεξηιακβάλνληαο ηελ αλαγλψξηζε ησλ ηαηξηθψλ, θνηλσληθψλ, πεξηβαιινληηθψλ θαη άιισλ παξαγφλησλ πνπ επηθέξνπλ αιιαγέο ζηελ ζρέζε ζεξκνθξαζίαο θαη ζλεζηκφηεηαο. Σνπηθνί παξάγνληεο φπσο ην θιίκα, ε ηνπνγξαθία, ην εηζφδεκα θαη ε αλαινγία ειηθησκέλσλ ζην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ παίδνπλ βαζηθφ ξφιν ζην θαζνξηζκφ ηεο ζρέζεο ζεξκνθξαζίαοζλεζηκφηεηαο ζε έλαλ πιεζπζκφ. ηηο πςειέο ζεξκνθξαζίεο νθείιεηαη πεξίπνπ ην 0.5-2% ηεο εηήζηαο ζλεζηκφηεηαο ησλ ειηθησκέλσλ ζηελ Δπξψπε (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007³). Οη ειηθησκέλνη είλαη ε πην επαίζζεηε νκάδα ηνπ πιεζπζκνχ εμαηηίαο ηεο αδπλακίαο ηνπ νξγαληζκνχ ηνπο λα ξπζκίζεη ηελ ζεξκνθξαζία ηνπ ζψκαηφο ηνπο. Δπίζεο, ηα παηδηά θαη νη άλζξσπνη κε ρξφληεο παζήζεηο ρξεηάδνληαη ηδηαίηεξε πξνζνρή. Οη πξνβιέςεηο θάλνπλ ιφγν γηα 57

58 επηπιένλ ζαλάηνπο ηνλ ρξφλν ζηελ Δπξψπε, ζηε πεξίπησζε ηεο αλφδνπ ηεο ζεξκνθξαζίαο θαηά 3 C ην δηάζηεκα ζε ζρέζε κε ην δηάζηεκα (WHO, 2008). Ο θαχζσλαο εθηφο απφ ηηο επηπηψζεηο πνπ κπνξεί λα έρεη ζηελ πγεία ησλ αλζξψπσλ, έρεη ζπλέπεηεο ζην θπζηθφ θαη δσηθφ πεξηβάιινλ, θαζψο επίζεο ζηελ νηθνλνκία θαη ηε θνηλσλία. Δηδηθφηεξα, κπνξεί λα αθνινπζήζνπλ θαηλφκελα μεξαζίαο, παξαηεηακέλεο ιεηςπδξίαο θαη κείσζεο ησλ απνζεκάησλ πφζηκνπ λεξνχ, εξεκνπνίεζεο, εμαθάληζεο εηδψλ ρισξίδαο θαη παλίδαο θαη ε αγξνηηθή παξαγσγή θαηαζηξέθεηαη. Ζ ππεξβνιηθή θαηαλάισζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πηζαλφλ λα νδεγήζεη ζε δηαθνπέο ξεχκαηνο, δεκηνπξγψληαο πξνβιήκαηα ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαχζσλα θαη επεξεάδνληαο ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο. Ζ παξαγσγηθφηεηα θαη απνδνηηθφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ πέθηεη (WHO, 2008). Δπίζεο, άιιεο θπζηθέο θαηαζηξνθέο κπνξεί λα αθνινπζήζνπλ ην θαχζσλα φπσο νη ππξθαγηέο, κεηαηξέπνληαο κηα θξίζε ζε θαηάζηαζε γεληθεπκέλεο έθηαθηεο αλάγθεο. Ζ καθξνρξφληα ζπλέρηζε ηεο εκθάληζεο ηέηνησλ θαηλνκέλσλ πξνβιέπεηαη πσο ζα απμήζεη ηελ ζακλψδε βιάζηεζε. Ο ηχπνο απηήο ηεο βιάζηεζεο ζα είλαη αθφκε πην επαίζζεηνο ζηηο ππξθαγηέο θαη ζα κεησζεί ν ρξφλνο επαλάιεςεο ησλ ππξθαγηψλ, φπσο αλαιχζεθε ζην πξψην θεθάιαην. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θηλδχλσλ πνπ πξνέξρνληαη απφ αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα, ρξεηάδεηαη κεγάινο βαζκφο εηνηκφηεηαο ησλ θνηλσληψλ. Πξσηαξρηθά κέηξα πξνζαξκνγήο ζηνλ θαχζσλα πεξηιακβάλεη ηελ αλάπηπμε θαη βειηίσζε ζπζηεκάησλ έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο, παξαθνινχζεζεο ησλ επηπέδσλ ζλεζηκφηεηαο θαη ηελ χπαξμε ζρεδηαζκνχ έθηαθηεο αλάγθεο. εκαληηθφ, αθφκα, είλαη λα ππάξρεη μεθάζαξε ηεξαξρηθή δνκή θαη θαζνξηζκφο ξφισλ κεηαμχ ησλ λνζνθνκείσλ θαη ησλ άιισλ δηνηθεηηθψλ αξρψλ. Πνιιέο επξσπατθέο ρψξεο έιαβαλ παξφκνηα κέηξα θπξίσο χζηεξα απφ ην θαινθαίξη ηνπ 2003 (EEA 2004² & WHO 2004, 2005). 5.1 Μελέηη Πεπίπηυζηρ - Καύζυνερ ηος 2003 ζηην Δςπώπη Ο θαχζσλαο ηνπ 2003 θαη νη επηπηψζεηο πνπ είρε, αλαιχζεθαλ απφ πνιινχο επηζηήκνλεο ζην πιαίζην εξεπλψλ πνπ έθαλαλ γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Ζ πηζαλφηεηα επαλάιεςεο παξφκνησλ πεξηζηαηηθψλ ζην κέιινλ επηβάιιεη ηελ πξνζαξκνγή ησλ θνηλσληψλ ζε έλα πην αληίμνν πεξηβάιινλ κε πηνζέηεζε καθξνπξφζεζκσλ ζηξαηεγηθψλ θαη ηελ πξνεηνηκαζία ησλ 58

59 δνκψλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ ζπκβάλησλ. Απηφο είλαη ν ιφγνο πνπ επηιέρζεθε ε ζπγθεθξηκέλε κειέηε πεξίπησζεο. Σν 2003 έλα ζθνδξφ θχκα θαχζσλα έπιεμε έλα κεγάιν κέξνο ηεο Δπξψπεο. Δίρε δηάξθεηα απφ ηνλ Ηνχλην έσο ηα κέζα Απγνχζηνπ, απμάλνληαο ηηο ζεξκνθξαζίεο ηνπ θαινθαηξηνχ απφ 3-5 C ζηα πεξηζζφηεξα ηκήκαηα ηεο λφηηαο θαη θεληξηθήο Δπξψπεο. Οη ζεξκνθξαζηαθέο αλσκαιίεο δηήξθεζαλ νιφθιεξν ηνλ Ηνχλην, κε απμήζεηο ζηε κέζε κεληαία ζεξκνθξαζία απφ 6-7 C. Σνλ Ηνχιην νη ζεξκνθξαζίεο εμνκαιχλζεθαλ νξηαθά πάλσ απφ ηνλ κέζν φξν (+ 1-3 C), ελψ ηνλ Αχγνπζην παξνπζίαζαλ ηελ κέγηζηε αχμεζε ζε ζρέζε κε ηελ κέζε κεληαία ζεξκνθξαζία (+ 7 C). Μέγηζηεο ζεξκνθξαζίεο (35-40 C) επαλεηιεκκέλα θαηαγξάθνληαλ κε θνξχθσζε αξθεηά πάλσ απφ ηνπο 40 C. Ο κέζνο φξνο ζεξκνθξαζηψλ γηα ην θαινθαίξη ηνπ 2003 ήηαλ πάλσ απφ πέληε κνλάδεο, ζε ζχγθξηζε κε ηνλ καθξνρξφλην κέζν φξν ηεο επνρήο, επηηξέπνληαο ζηνπο επηζηήκνλεο λα θάλνπλ ιφγν γηα αθξαίν θαη αζπλήζηζην θαηξηθφ θαηλφκελν (Fink et al., 2004). Σν θχκα θαχζσλα ζπλνδεχηεθε απφ κείσζε ηεο βξνρφπησζεο κεγαιχηεξε ησλ 300 mm. Απηφ είρε σο απνηέιεζκα ηελ κείσζε ηεο αγξνηηθήο παξαγσγήο θαη ηελ αχμεζε ζηα θφζηε παξαγσγήο, πξνθαιψληαο δεκηέο πνπ ππνινγίζηεθαλ πάλσ απφ 13 δηο. Οη ζπλζήθεο δέζηεο θαη μεξφηεηαο νδήγεζαλ ζε πνιχ κεγάιεο δαζηθέο ππξθαγηέο, ηδηαίηεξα ζηελ Πνξηνγαιία, φπνπ ε θακέλε έθηαζε ( ha) ήηαλ δηπιάζηα ζε ζχγθξηζε κε ηελ δεχηεξε ρεηξφηεξε ρξνληά (1998) ζε ππξθαγηέο θαη ηέζζεξεηο θνξέο κεγαιχηεξε ζε ζρέζε κε ηνλ κέζν φξν ηεο πεξηφδνπ Πεξηζζφηεξν απφ ην 5% ηεο δαζηθήο έθηαζεο ηεο Πνξηνγαιίαο θαηαζηξάθεθε, κε ηηο ζπλνιηθέο δεκηέο λα μεπεξλνχλ ηα 1 δηο (Intergovernmental Panel on Climate Change 2007³). Πνιιά κεγάια πνηάκηα (π.ρ. Γνχλαβεο, Ρήλνο) παξνπζίαζαλ ηα ρακειφηεξα επίπεδα ζηάζκεο, πξνθαιψληαο πξνβιήκαηα ζηε πνηάκηα δηέιεπζε, ζηελ άξδεπζε θαη ζηελ ιεηηνπξγία ησλ πδξνειεθηξηθψλ εξγνζηαζίσλ. Οη ζάλαηνη πνπ νθείινληαλ ζην θχκα θαχζσλα θαη άιινπο ιφγνπο πνπ ζπλδένληαλ κε απηφ, φπσο ε ξχπαλζε ηεο αηκφζθαηξαο απφ ηηο δαζηθέο ππξθαγηέο, αλήιζαλ ζηηο , κε ηνπο ειηθησκέλνπο λα βξίζθνληαη ζηε θνηλσληθή νκάδα πνπ πξνζβιήζεθε πεξηζζφηεξν (WHO, 2003). Μειέηεο απέδεημαλ φηη νη επηπηψζεηο ζηελ πγεία απφ ην θαχζσλα ηνπ 2003 ήηαλ πξσηφγλσξεο θαη ηα κέηξα πνπ ειήθζεζαλ ήηαλ αλεπαξθή εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο γλψζεο, ησλ 59

60 πεξηνξηζκέλσλ δπλαηνηήησλ ησλ ππεξεζηψλ δεκφζηαο πγείαο λα αληαπνθξηζνχλ απνηειεζκαηηθά θαη ηεο πεξηνξηζκέλεο αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ κεηαμχ ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ (WHO, 2008). Απηφ νδήγεζε ζηελ ζχληαμε εζληθψλ θαη ηνπηθψλ ζρεδίσλ έθηαθηεο αλάγθεο πνπ πεξηιακβάλνπλ ζπζηήκαηα επηηήξεζεο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο πγείαο, ζπζηήκαηα έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο, επαλαμηνιφγεζε ηεο θξνληίδαο ειηθησκέλσλ, ζε δηάθνξεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηεο Γαιιίαο, Ηζπαλίαο, Πνξηνγαιίαο, Ηηαιίαο θαη Αγγιίαο (βιέπε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία: Pascal et al.,2006; NHS, 2006; Simón et al, 2005; Nogueira, 2005; Michelozzi et al., 2005). Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα κέηξα απηά πξνβιέπνπλ ζρέδηα έθηαθηεο αλάγθεο πνπ πεξηιακβάλνπλ: ηελ ιεηηνπξγία θαηάιιεια δηακνξθσκέλσλ θιηκαηηδφκελσλ ρψξσλ, ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ κέζσ ησλ ηνπηθψλ θαη εζληθψλ Μ.Μ.Δ, δηαλνκή απφ ηνλ Δξπζξφ ηαπξφ ζηηο πην επαίζζεηεο θαηεγνξίεο πιεζπζκνχ λεξνχ θαη πγξψλ, ιεηηνπξγία ελφο έθηαθηνπ αξηζκνχ θιήζεο φπνπ νη πνιίηεο ζα αλαδεηνχλ ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο, χπαξμε δηαζέζηκσλ εηδηθψλ νρεκάησλ κε εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ θαη κέζα γηα ηε παξνρή θάζε είδνπο βνήζεηα. 5.2 Παποςζίαζη ζςζηήμαηορ διασείπιζηρ καύζυνα, αξιολόγηζη και πποηάζειρ πποζαπμογήρ ζηιρ νέερ πποκλήζειρ ύζηημα διασείπιζηρ καύζυνα χκθσλα κε ην Γεληθφ ρέδην «Ξελνθξάηεο» (Τ.Α. 1299/2003), θχξηνη θνξείο πνπ νθείινπλ λα ζπληάμνπλ ζρέδηα θαη κλεκφληα ελεξγεηψλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαχζσλα είλαη ην Τ.Τ.Κ.Α, ην Τ.Α.Α.Σ θαη νη Πεξηθέξεηεο θαη νη Ο.Σ.Α. ην Τ.Τ.Κ.Α ππάξρεη θαη ιεηηνπξγεί ην Δζληθφ Κέληξν Δπηρεηξήζεσλ Τγείαο (Δ.Κ.ΔΠ.Τ). θνπφο ηνπ Κέληξνπ είλαη ν ζπληνληζκφο ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ ππνζπζηεκάησλ ηνπ Σνκέα Τγείαο γηα ηελ πινπνίεζε δξάζεσλ ζρεηηθψλ κε ηελ δεκφζηα πγεία θαη ηελ αληηκεηψπηζε εθηάθησλ ζπλζεθψλ. Παξάιιεια εληζρχεηαη ην Δζληθφ Κέληξν Δπηρεηξήζεσλ Τγείαο κε έδξα ηελ Αζήλα, κε ηε δεκηνπξγία 4 Πεξηθεξεηαθψλ Κέληξσλ ζηα αζηηθά θέληξα φπσο ζηε Θεζζαινλίθε, ζηε Λάξηζα, ζηε Πάηξα θαη ζην Ζξάθιεην. 60

61 Σν ΔΚΔΠΤ έρεη θαηαξηίζεη εηδηθά ζρέδηα δξάζεο. Σν ζρέδην «Πεξζέαο» έρεη λα θάλεη κε ηελ εηνηκφηεηα ησλ λνζνθνκεηαθψλ κνλάδσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην.δ.α «Πεξζέαο» πξνζδηνξίδεη θαη αλαιχεη ηηο ελέξγεηεο αληηκεηψπηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ ζε πνιιαπιά ζελάξηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ θπκάησλ θαχζσλα. Παξέρεη έλα ζχλνιν απφ θξίζηκεο ππεξεζίεο ζε ζπλζήθεο έθηαθηεο αλάγθεο. Δπίζεο, θαζνξίδεη ηνλ ηξφπν επαλαθνξάο ησλ λνζνθνκείσλ ζε θαηάζηαζε νκαιήο ιεηηνπξγίαο φηαλ νη ζπλζήθεο αλάγθεο εθιείςνπλ. Πεξηιακβάλεη εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ κε αζθήζεηο εηνηκφηεηαο επί ράξηνπ ηνπιάρηζηνλ κία θνξά ην ρξφλν. Σν ζρέδην απνηειείηαη απφ ηξία κέξε: α) πεξηγξαθή ηεο παξνχζαο θαηάζηαζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ Ννζνθνκείνπ, β) ζρεδηαζκφο θαη πεξηγξαθή ησλ δξάζεσλ ζηα επηά πηζαλά ζελάξηα εθηάθησλ αλαγθψλ, γ) αλαθνξά ζηα θαζήθνληα ησλ ππεπζχλσλ ( Σν Δ.Κ.Α.Β θαηά ην θαχζσλα θξνληίδεη γηα ηε παξνρή πξνλνζνθνκεηαθήο θξνληίδαο ζηνπο πνιίηεο πνπ βξίζθνληαη ζε αλάγθε θαη ηελ κεηαθνξά αζζελψλ ζηα λνζνθνκεία. Ζ Γ.Γ.Π.Π είλαη αξκφδηα λα εγθξίλεη ηα εηδηθά ζρέδηα γηα ηελ αληηκεηψπηζε θπκάησλ θαχζσλα απφ θεληξηθέο θαη πεξηθεξεηαθέο ππεξεζίεο. Αθφκε, έρεη ηελ επζχλε ηνπ ζρεδηαζκνχ, νξγάλσζεο θαη ζπληνληζκνχ ησλ δξάζεσλ γηα πξφιεςε, εηνηκφηεηα θαη αληηκεηψπηζε ηνπ θαχζσλα. ηα πιαίζηα απηψλ ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο ε Γ.Γ.Π.Π εκπιέθεη θαη άιινπο θνξείο εθηφο απηψλ πνπ αλαθέξνληαη ζηελ αξρή. Γηα παξάδεηγκα, ην Τπνπξγείν Μεηαθνξψλ θαη Δπηθνηλσληψλ θαη ηνπο επνπηεπφκελνπο θνξείο, ψζηε λα δψζνπλ νδεγίεο γηα ηε ιήςε κέηξσλ ζηνπο επηβαηηθνχο ζηαζκνχο θαη ζηα κέζα καδηθήο κεηαθνξάο πξνο αλαθνχθηζε ηνπ θνηλνχ πνπ κεηαθηλείηαη κε απηά (έγγξαθν Γ.Γ.Π.Π. Αξηζ. Πξση. 4759/ κε ζέκα: Ππόγνυζη ςτηλών θεπμοκπαζιών). Ζ Γ.Γ.Π.Π πξνβαίλεη ζηελ ελεκέξσζε ηνπ θνηλνχ γηα ηελ ιήςε κέηξσλ απηνπξνζηαζίαο είλαη αξκφδηα γηα ηε θήξπμε θαηάζηαζεο έθηαθηεο αλάγθεο δηα ηνπ Γ.Γ.Π.Π. Οη Πεξηθέξεηεο θαη νη Ο.Σ.Α ζπληάζζνπλ ζρέδηα θαη κλεκφληα ελεξγεηψλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαχζσλα ζηε πεξηνρή επζχλεο ηνπο. Δίλαη αξκφδηνη λα ζπληνλίδνπλ ηηο δξάζεηο δηαρείξηζεο ηνπ θαχζσλα θαη θξνληίδνπλ λα βξίζθνληαη ζε δηαξθή επηθνηλσλία κε ην Κ.Δ.Π.Π. Οη Πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο έρνπλ ηελ αξκνδηφηεηα ηεο θηλεηνπνίεζεο ησλ θξαηηθψλ ππεξεζηψλ ζηνπο λνκνχο ηεο πεξηθέξεηαο ηνπο. Οη Ο.Σ.Α έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα ζπγθξφηεζεο.σ.ο θαη.ν.ο γηα ηελ ιήςε θαηάιιεισλ κέηξσλ. Δίλαη αθφκε αξκφδηνη γηα ηνλ θαζνξηζκφ ρψξσλ ππνδνρήο πιεγέλησλ. Σν Τπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ θηλεηνπνηεί θαη ζπληνλίδεη ηηο ππεξεζίεο ηνπ θαη ηνπο επνπηεπφκελνπο απφ απηφ νξγαληζκνχο. Δπίζεο, ζηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ 61

62 εληάζζεηαη θαη ε εθηίκεζε θαη θαηαγξαθή δεκηψλ ζηελ γεσξγνθηελνηξνθηθή παξαγσγή απφ ην θαχζσλα. Δθηφο απφ ην ζρέδην «Ξελνθξάηεο» θαη ηνπο θνξείο πνπ αλαθέξεη σο ππφρξενπο ζχληαμεο ζρεδίσλ έθηαθηεο αλάγθεο, ην Τπνπξγείν Απαζρφιεζεο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο ζπληάζζεη ζρέδηα αληηκεηψπηζεο ηεο ζεξκηθήο θαηαπφλεζεο ησλ εξγαδνκέλσλ ζε επίπεδν επηρείξεζεο (Ν. 1568/85 θαη εγθπθιίνπο / θαη / ) Αξιολόγηζη ζςζηήμαηορ διασείπιζηρ καύζυνα Σα κέηξα αληηκεηψπηζεο ηνπ θαχζσλα πνπ έρνπλ ιεθζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα, έρνπλ βειηηψζεη ηε θαηάζηαζε. Παξ φια απηά, ζπλήζσο έρνπλ βξαρππξφζεζκν ραξαθηήξα. Τπάξρεη επνκέλσο αλάγθε γηα κηα ζηξαηεγηθή πνπ ζα έρεη καθξνπξφζεζκε πξννπηηθή, κε κέηξα φπσο δεκηνπξγία ρψξσλ πξαζίλνπ, κείσζε ηνπ ζπληειεζηή δφκεζεο, ρξήζε Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο θαη κείσζε ηεο αηκνζθαηξηθήο ξχπαλζεο. Σα ζρέδηα έθηαθηεο αλάγθεο αθνξνχλ απνθιεηζηηθά ηηο δξάζεηο ζπγθεθξηκέλσλ ππεξεζηψλ (π.ρ. ην ζρέδην «ΠΔΡΔΑ» γηα ηα έθηαθηα κέηξα πνπ πξέπεη λα πάξνπλ ηα λνζνθνκεία), ρσξίο λα ππάξρεη έλαο νινθιεξσκέλνο θαη εληαίνο ζρεδηαζκφο ηνπ θξάηνπο, αθνχ ν ζρεδηαζκφο θαηά «Ξελνθξάηε» δελ έρεη αθφκε νινθιεξσζεί. Απηφ, ινγηθφ είλαη λα έρεη σο απνηέιεζκα ηελ απνζπαζκαηηθφηεηα ζηε δξάζε ησλ θνξέσλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη ηελ έιιεηςε ζπληνληζκέλεο δξάζεο. Αθφκε, ε αμηνπνίεζε ηνπ εζεινληηζκνχ είλαη πεξηνξηζκέλε εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο θηλήηξσλ θαη ζχγρξνλνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ λα δηέπεη ηελ εζεινληηθή δξάζε θαη λα εθκεηαιιεχεηαη απνηειεζκαηηθά ηελ αλάγθε πνιηηψλ γηα πξνζθνξά πξνο ηνλ ζπλάλζξσπν. Σέινο, ε γλψζε ησλ πνιηηψλ γηα κέηξα απηνπξνζηαζίαο είλαη πεξηνξηζκέλε. ηελ εκεξίδα πνπ νξγάλσζε ε Διιεληθή Δηαηξεία Πεξηβάιινληνο θαη Πνιηηηζκνχ (Αζήλα, 27 Μαξηίνπ 2008) κε ζέκα: «Καχζσλεο: Ζ λέα κεγάιε απεηιή γηα ηελ Διιάδα», νη εηδηθνί πξνεηδνπνίεζαλ πσο, κηα νιηγνήκεξε επηκήθπλζε ησλ θαπζψλσλ ηνπ 2007 ζα είρε εθαηνληάδεο ζαλάηνπο κέζα ζηηο ππθλνδνκεκέλεο ζπλνηθίεο θαη θαηαζηξεπηηθή εξεκνπνίεζε ζε φιε ηελ ρψξα. πλεπψο, ε αλάιπζε ηνπ δεηήκαηνο ζε φιεο ηνπ ηηο δηαζηάζεηο θαη ν ζρεδηαζκφο θαη πινπνίεζε κέηξσλ αληηκεηψπηζεο, θξίλεηαη απαξαίηεηνο. 62

63 5.2.3 Πποηάζειρ πποζαπμογήρ ζηιρ νέερ πποκλήζειρ Οη επηζηήκνλεο ππνζηεξίδνπλ φηη νη ζάλαηνη θαη νη αζζέλεηεο πνπ ζπλδένληαη κε θχκαηα θαχζσλα, κπνξνχλ ζε κεγάιν βαζκφ λα πξνιεθζνχλ (WHO, 2008). Καηαξρήλ, ρξεηάδνληαη καθξνπξφζεζκεο ζηξαηεγηθέο γηα ην πεξηνξηζκφ ησλ λεζίδσλ δέζηεο (heat islands), πνπ πεξηιακβάλνπλ κέηξα φπσο ε βειηίσζε ηνπ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ, ε πξνζαξκνγή ηεο αξρηηεθηνληθήο ζρεδίαζεο ζηηο ηνπηθέο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο θαη ε δηαηήξεζε ζπλζεθψλ θπζηθνχ θιηκαηηζκνχ ζηηο αζηηθέο πεξηνρέο θαη αλάπηπμε πνιηηηθψλ ζε δεηήκαηα ελέξγεηαο θαη κεηαθνξψλ, φπσο ε ρξήζε Α.Π.Δ θαη ε αμηνπνίεζε ησλ κέζσλ καδηθήο κεηαθνξάο γηα ηηο κεηαθηλήζεηο ηνπ θνηλνχ (Intergovernmental Panel on Climate Change 2007³). Μηα καθξνπξφζεζκε ζηξαηεγηθή θχηεπζεο δέληξσλ, ρξήζεο λέσλ αλνηρηφρξσκσλ πιηθψλ ζε νξνθέο θαη πεδνδξφκηα πνπ δελ ζπγθξαηνχλ ηελ ζπλήζε ζεξκφηεηα, έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα πεξηνξίζνπλ ην θαηλφκελν ησλ λεζίδσλ δέζηεο θαη λα κεηψζνπλ ηηο νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο θαη πεξηβαιινληηθέο ζπλέπεηεο ηεο απμαλφκελεο εκθάληζεο θπκάησλ θαχζσλα Έξεπλεο πνπ δηεμήρζεζαλ ζηε Καιηθφξληα θαη ηελ Φιφξηληα ππνζηεξίδνπλ πσο θηίξηα κε πιηθά πςειήο αλαθιαζηηθφηεηαο, έρνπλ αλάγθε γηα ελέξγεηα ςχμεο έσο θαη 40% ρακειφηεξε. Οη ζθνχξεο επηθάλεηεο ησλ απηνθηλεηνδξφκσλ θαη πεδνδξνκίσλ ζπκβάινπλ ζηελ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ησλ πφιεσλ. Έηζη, ε βειηίσζε ηεο αλαθιαζηηθφηεηαο θαη απηψλ ησλ πιηθψλ ζα κείσλε αξθεηά ηελ ζεξκνθξαζία ηνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο ( Καηά δεχηεξνλ, νη αξκφδηνη θνξείο πξέπεη λα ζπληάμνπλ θαη εθαξκφζνπλ ζρέδηα δξάζεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαχζσλα. Σα ζρέδηα απηά πξέπεη λα: απνηεινχλ ηκήκα ελφο επξχηεξνπ ζρεδηαζκνχ, ν νπνίνο αληηκεησπίδεη ζπλνιηθά ην πξφβιεκα θαη πεξηιακβάλεη κέηξα πεξηνξηζκνχ ησλ ζπλεπεηψλ ηνπ θαχζσλα, φζν θαη δξάζεηο πξνζαξκνγήο ζην λέν πεξηβάιινλ πνπ ε θιηκαηηθή αιιαγή δεκηνπξγεί πξνβιέπνπλ ηελ δεκηνπξγία θαη αμηνπνίεζε θαηάιιεισλ ππνδνκψλ θαη θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ (π.ρ. αμηνπνίεζε δνκψλ φπσο ηεο «Βνήζεηαο ζην ζπίηη») πξνβιέπνπλ δηα-ππεξεζηαθφ ζπληνληζκφ θαη απνηειεζκαηηθή επηθνηλσλία ησλ θνξέσλ θαζνξίδνπλ ζηξαηεγηθέο θαη κέηξα γηα λα κεηψζνπλ ηελ έθζεζε ζηελ δέζηε, θπξίσο ησλ πην επαίζζεησλ νκάδσλ πιεζπζκνχ πξνβιέπνπλ ζρέδηα γηα ηε παξνρή θαηάιιειεο ηαηξηθήο θξνληίδαο 63

64 πξνβιέπνπλ αθξηβή θαη έγθαηξα ζπζηήκαηα πξνεηδνπνίεζεο (δηαξθήο βειηίσζε ησλ κεηεσξνινγηθψλ πξνβιέςεσλ) επηηήξεζε ηεο θαηάζηαζεο ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν πξνβιέπνπλ κέηξα πνπ ζπλεηζθέξνπλ ζηελ αεηθνξηθή αληηκεηψπηζε ηνπ πεξηβάιινληνο (ηα θιηκαηηζηηθά είλαη εχθνιε αιιά φρη ε βέιηηζηε ιχζε) νξίδνπλ κεζφδνπο ζπλερνχο αμηνιφγεζεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ κέηξσλ. Ζ νινθιεξσκέλε εηνηκφηεηα ησλ ππεξεζηψλ πγείαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε θπκάησλ θαχζσλα πεξηιακβάλεη (WHO, 2008): κνλάδεο πγείαο θαηάιιεια εμνπιηζκέλεο θαη θαιά νξγαλσκέλεο ηθαλφηεηα παξνρήο ηδηαίηεξεο θξνληίδαο πξνζσπηθφ εθπαηδεπκέλν λα αλαγλσξίδεη ζπκπηψκαηα θαη λα πξνβαίλεη ζηα ζσζηά ζεξαπεπηηθά κέηξα νξγάλσζε θαηνίθσλ θξνληίδαο Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαχζσλα θαη ηελ ιήςε κέηξσλ απηνπξνζηαζίαο ππάξρνπλ, φπσο πξναλαθέξζεθε, αλαθνηλψζεηο πξνο ην θνηλφ απφ ηελ Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο θαη άιινπο θξαηηθνχο θνξείο, φπσο ην Δ.Κ.Α.Β., θαη θαινχλ ηνπο πνιίηεο ( ; λα δηαηεξνχλ ζηνπο εζσηεξηθνχο ρψξνπο δξνζεξή ηελ ζεξκνθξαζία λα απνθεχγνπλ ηε παξαηεηακέλε έθζεζε ζηνλ ήιην θπξίσο θαηά ηηο κεζεκεξηαλέο ψξεο 12 κε 4 λα απνθεχγνπλ ηε πνιχσξε θαη θνπηαζηηθή ζσκαηηθή εξγαζία λα ζπγθεληξψλνληαη ζε θαηάιιεια θιηκαηηδφκελεο αίζνπζεο λα θαηαλαιψλνπλ ειαθξά γεχκαηα θαη πνιιά πγξά λα θάλνπλ πνιιά ριηαξά ληνπο λα ρξεζηκνπνηνχλ θαπέια θαη αλνηρηφρξσκα ξνχρα νη νκάδεο πνπ αλήθνπλ ζε εππαζείο θαηεγνξίεο πνιηηψλ λα ζπκβνπιεχνληαη ηνλ γηαηξφ ηνπο 64

65 5.3 ςμπεπάζμαηα Οη πξνβιέςεηο ησλ επηζηεκφλσλ θάλνπλ ιφγν γηα αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηα επφκελα ρξφληα θαη έμαξζε ησλ θπκάησλ θαχζσλα. Λακβάλνληαη κέηξα γηα ηελ αληηκεηψπηζε θπκάησλ θαχζσλα, αιιά ππάξρνπλ αθφκε δπλαηφηεηεο βειηίσζεο Σα κέηξα πνπ πξνθξίλνληαη γηα ηε θαιχηεξε πξνεηνηκαζία γηα ην θαχζσλα πεξηιακβάλνπλ: καθξνπξφζεζκεο ζηξαηεγηθέο γηα ηε πξνζαξκνγή ζηηο απμεκέλεο ζεξκνθξαζίεο θαη ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ ησλ λεζίδσλ δέζηεο άκεζε εθαξκνγή ηνπ Δζληθνχ ρεδίνπ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο «Ξελνθξάηεο» κε ηελ ζχληαμε ησλ εηδηθψλ ζρεδίσλ αληηκεηψπηζεο ηνπ θαχζσλα θαη ηνλ ζαθή θαζνξηζκφ αξκνδηνηήησλ θαη ξφισλ δηα- ππεξεζηαθή ζπλεξγαζία ζπληνληζκέλε δξάζε αθξηβή θαη έγθαηξα ζπζηήκαηα πξνεηδνπνίεζεο δεκηνπξγία θαη αμηνπνίεζε θαηάιιεισλ ππνδνκψλ θαη θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ κέηξα γηα λα κεηψζνπλ ηελ έθζεζε ζηελ δέζηε, θπξίσο ησλ πην επαίζζεησλ νκάδσλ πιεζπζκνχ ζρέδηα γηα ηε παξνρή θαηάιιειεο ηαηξηθήο θξνληίδαο ελεκέξσζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ αζθήζεηο εηνηκφηεηαο αμηνπνίεζε θαη αλάπηπμε ηεο εζεινληηθήο δξάζεο. 65

66 Κεθάλαιο 6 ο : Λοιπέρ απειλέρ από ηη κλιμαηική αλλαγή 6.1 Μια ολοκληπυμένη εικόνα ηυν κινδύνυν Πέξα απφ ηηο θπζηθέο θαηαζηξνθέο πνπ ελδηαθέξνπλ πξσηαξρηθά ηηο δνκέο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη παξνπζηάζηεθαλ ζηα πξνεγνχκελα θεθάιαηα, ε θιηκαηηθή αιιαγή ζα επηθέξεη θαη άιιεο κεηαβνιέο ζηελ Δπξψπε θαη εηδηθφηεξα ζηελ Μεζφγεην θαη ηελ Διιάδα. Μηα απφ ηηο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο πνπ ελδηαθέξεη ηηο δνκέο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη πξνβιέπεηαη ε ζχληαμε ζρεδίσλ θαηά «Ξελνθξάηε», είλαη ε έμαξζε ηεο εκθάληζεο επηδεκηψλ. Οη μεξαζίεο, ε κείσζε ησλ απνζεκάησλ λεξνχ, νη πιεκκχξεο, νη αιιαγέο ζηε ρξήζε γεο ζα απμήζνπλ ηηο πηζαλφηεηεο εκθάληζεο επηδεκηψλ, απνδεηθλχνληαο πάιη πσο πνιιέο θνξέο απηά ηα θαηλφκελα ζπλδένληαη θαη ππάξρεη αλάγθε ζπλνιηθνχ ζρεδηαζκνχ. Δθηφο απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή, ε παγθνζκηνπνίεζε, νη δπλαηφηεηεο κεηαθνξάο ηξνθίκσλ θαη νη αιιαγέο ζηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ζα απμήζνπλ, επίζεο, ην θίλδπλν εκθάληζεο εηζαγφκελσλ αζζελεηψλ θαη ηελ έλαξμε επηδεκηψλ παγθφζκηαο θιίκαθαο. Αζζέλεηεο πνπ πξνθαινχληαη απφ ηελ επαθή κε θάπνηνλ μεληζηή είλαη απφ ηηο πην νινθιεξσκέλα κειεηεκέλεο, αθνχ παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξε επαηζζεζία ζηηο αιιαγέο ηνπ θιίκαηνο. Δπίζεο, νθείινληαη ζηηο παξεκβάζεηο ηνπ αλζξψπνπ ζηε θχζε θαη ζηηο αιιαγέο ησλ ζπλεζεηψλ ηνπ αλζξψπνπ πνπ κπνξνχλ λα απμάλνπλ ηε δπλαηφηεηα επαθήο κε μεληζηέο. Ζ κεηαθνξά απηψλ ησλ αζζελεηψλ γίλεηαη θαη κε ηηο κεηαλαζηεχζεηο ησλ απνδεκεηηθψλ πνπιηψλ. Ζ θιηκαηηθή αιιαγή άιισζηε έρεη απνδερηεί φηη επεξεάδεη ηνπο πιεζπζκνχο ηνπο θαη ηελ γεσγξαθηθή δηαζπνξά ηνπο. ηελ Δπξψπε παξαηεξείηαη κηα βφξεηα κεηαθίλεζε ηνπο (Intergovernmental Panel on Climate Change 2007³). Ζ βειηίσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ πγεηνλνκηθψλ αξρψλ, ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ζπζηεκάησλ επηηήξεζεο θαη αληηκεηψπηζεο, ν δηεζλήο ζπληνληζκφο θαη ζπλεξγαζία ζα δηαζθαιίζνπλ ηελ πξνζηαζία ησλ πνιηηψλ. Πέξα απφ απηά, ρξεηάδεηαη ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ γηα πηζαλνχο θηλδχλνπο θαη κέηξα απηνπξνζηαζίαο, ε απνηειεζκαηηθή ρξήζε ησλ ηνπηθψλ πφξσλ θαη πιενλεθηεκάησλ θαη ε ζπλεηζθνξά θαη εκπινθή θνηλσληθψλ εηαίξσλ θαη κε θπβεξλεηηθψλ νξγαλψζεσλ (Intergovernmental Panel on Climate Change 2007³). 66

67 Δπίζεο, ε κείσζε ησλ βξνρνπηψζεσλ θαηά ηε θαινθαηξηλή πεξίνδν ζηε λφηηα Δπξψπε, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο πνπ εληζρχεη ηελ εμάηκηζε ηνπ λεξνχ, αλαπφθεπθηα νδεγεί ζε κείσζε ηεο πγξαζίαο ηνπ εδάθνπο θαη πην ζπρλέο θαη έληνλέο μεξαζίεο. Σα έληνλα θαηλφκελα μεξαζίαο, σο απνηέιεζκα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, ζα έρνπλ επηπηψζεηο ζηελ γεσξγία θαη θηελνηξνθία, ζηελ δηαηάξαμε ηεο νηθνινγηθήο ηζνξξνπίαο θαη ηελ εκθάληζε θαηλνκέλσλ εξεκνπνίεζεο. Ζ μεξαζία, σο θιηκαηηθφ θιηκαηηθφ θαηλφκελν πξέπεη λα είλαη ζνβαξή παξάκεηξνο θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ θαη ηελ ιήςε κέηξσλ απφ ηηο δνκέο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, αθνχ ζρεηίδεηαη άκεζα κε θπζηθέο θαηαζηξνθέο, φπσο νη δαζηθέο ππξθαγηέο, αιιά κπνξεί λα ζέζεη ζε ζνβαξφ θίλδπλν ηελ πγεία ηνπ αλζξψπνπ θαη λα δεκηνπξγήζεη ηηο πξνυπνζέζεηο γηα θαηαζηάζεηο έθηαθηεο αλάγθεο. Γηα ηελ Μεζφγεην, νη πξνβιέςεηο θάλνπλ ιφγν γηα κείσζε ησλ απνζεκάησλ λεξνχ, γηα αξλεηηθέο επηδξάζεηο ζηα δαζηθά νηθνζπζηήκαηα, ηνπο πγξνβηφηνπνπο θαη ηελ βηνπνηθηιφηεηα. Όζνλ αθνξά δηάθνξνπο νηθνλνκηθνχο ηνκείο θαη θιάδνπο, ε θηελνηξνθία θαη ε αιηεία ζα βηψζνπλ ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Αθφκε, νη θιάδνη ηεο ελέξγεηαο, ηνπ ηνπξηζκνχ, ησλ κεηαθνξψλ θαη ηεο αζθάιηζεο ζα είλαη απηνί πνπ θπξίσο ζα επεξεαζηνχλ απφ ηηο κεηαβνιέο ηνπ θιίκαηνο. Όια απηά, ζα επεξεάζνπλ ηελ δσή ησλ πνιηηψλ θαη πηζαλφλ λα ζέζνπλ ζε θίλδπλν ηελ δσή θαη πγεία ηνπο, φπσο παξνπζηάδεηαη ελδεηθηηθά ζηνλ Πίλαθα 1. Δπηβεβιεκέλε είλαη, επνκέλσο, ε αλάγθε γηα ηελ ιήςε θαηάιιεισλ κέηξσλ πεξηνξηζκνχ ησλ αηηίσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, φπσο γίλεηαη κε ηηο πξνζπάζεηεο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ (δεκηνπξγία αγνξάο ξχπσλ θιπ). Πέξα απφ απηά φκσο, ρξεηάδνληαη θαη κέηξα πεξηνξηζκνχ ησλ ζπλεπεηψλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη πξνζαξκνγήο ζε έλα θαηλνχξγην πεξηβάιινλ. Παξαδείγκαηα ηέηνησλ κέηξσλ θαη δξάζεσλ, παξνπζηάδνληαη ζηνπο Πίλαθεο 4 θαη 5 ηνπ Παξαξηήκαηνο. 67

68 Πίνακαρ 1: χλνςε ησλ αλακελφκελσλ ζπλεπεηψλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ Δπξψπε θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ 21 νπ αηψλα. Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 Impacts, Adaptation and Vulnerability, p

69 6.2 Ανάγκη ολικήρ διασείπιζηρ ηηρ κλιμαηικήρ αλλαγήρ Απφ ηα παξαπάλσ γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη ππάξρεη επηβεβιεκέλε αλάγθε λα θαηαλνεζνχλ ζε βάζνο θαη έγθαηξα νη δηαζηάζεηο ησλ πξνβιεκάησλ πνπ ε θιηκαηηθή αιιαγή κπνξεί λα επηθέξεη, πξνθεηκέλνπ φζν ην δπλαηφλ ηαρχηεξα νη πνιηηηθέο εγεζίεο λα ζρεδηάζνπλ θαη ιάβνπλ ηα κέηξα πνπ ρξεηάδνληαη. Υξεηάδεηαη κηα ζηξαηεγηθή αληηκεηψπηζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο πνπ ζα είλαη πνιπεπίπεδε θαη ζα εθηείλεηαη ζε δηεζλέο, εζληθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν θαη πνιηηηθέο πνπ ζα είλαη αιιεινζπκπιεξψκελεο. Ο ζρεδηαζκφο πηζαλφηαηα ζα πξέπεη λα έρεη κηα πξνζέγγηζε δχν ηαρπηήησλ. Καηά πξψηνλ, ηα κέηξα θαη νη δξάζεηο γηα ηελ αλαζηξνθή ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη θαηά δεχηεξνλ, ηα κέηξα πνπ ζα πξνζαξκφζνπλ ηηο θνηλσλίεο ζην θαηλνχξγην πεξηβάιινλ. ην πιαίζην ελφο ηέηνηνπ νιηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη αληηκεηψπηζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, πεξηιακβάλνληαη θαη νη δξάζεηο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, φπσο αλαιχζεθε θαη ζηα πξνεγνχκελα θεθάιαηα. Σφζν ε επηζηεκνληθή θνηλφηεηα, φζν θαη ηα θέληξα ιήςεο ησλ απνθάζεσλ θαηαλννχλ φιν θαη πεξηζζφηεξν ηελ αλάγθε ηαρείαο αληηκεηψπηζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. ε δηεζλέο επίπεδν, φζν θαη ζε εζληθφ θαη ηνπηθφ ππάξρνπλ πνιιά ηέηνηα παξαδείγκαηα. Γηα παξάδεηγκα, ζε δηεζλέο επίπεδν, κε ην πξσηφθνιιν ηνπ Κπφην θαη άιια κέηξα, ε δηεζλήο θνηλφηεηα πξνζπαζεί λα πεξηνξίζεη ηηο παγθφζκηεο εθπνκπέο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Δπίζεο, ε Γηαθπβεξλεηηθή Δπηηξνπή γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή πξνζπαζεί επηζηεκνληθά λα θαηαλνήζεη ηηο κεηαβνιέο ηνπ θιίκαηνο θαη λα πξνηείλεη ηα θαηάιιεια κέηξα. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη ζε επξσπατθφ επίπεδν κε θπξηφηεξν φρεκα ηελ Δ. Δ θαη ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή γηα ην Πεξηβάιινλ. ε εζληθφ επίπεδν, πνιιέο ρψξεο θαίλεηαη λα θαηαλννχλ ηελ αλάγθε εζληθνχ ζρεδηαζκνχ αληηκεηψπηζεο ησλ αιιαγψλ πνπ απεηινχλ ηελ ρψξα. Παξαδείγκαηα ηέηνηα είλαη ηεο Φηλιαλδίαο ( θαη ηεο Αγγιίαο ( ε ηνπηθφ επίπεδν ην παξάδεηγκα ηνπ Λνλδίλνπ ( θαη άιισλ πφιεσλ, απνδεηθλχνπλ πσο νη ηνπηθέο θνηλσλίεο εθφζνλ ππάξρεη ε βνχιεζε έρνπλ πνιιέο δπλαηφηεηεο λα βειηηψζνπλ ηηο ζπλζήθεο δσήο ησλ θαηνίθσλ θαη λα ηνπο παξέρνπλ έλα πεξηβάιινλ πην αλζξψπηλν θαη αζθαιέο. ηελ Διιάδα παξά ηηο θαζπζηεξήζεηο, αθνχ αθφκε δελ ππάξρεη θάπνην ζπλνιηθφ ζρέδην αληηκεηψπηζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, θνξείο θαη ππεξεζίεο θαίλεηαη ζηγά-ζηγά λα θαηαλννχλ 69

70 ηε ζεκαζία ηνπ λα απνηειεί ε θιηκαηηθή αιιαγή ζνβαξή παξάκεηξν ησλ πνιηηηθψλ πνπ πηνζεηνχληαη. Ζ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα ηεο ρψξαο πξνζπαζεί λα αλαδείμεη ηελ ζεκαζία ελφο ζπλνιηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη θαηά θαηξνχο νξγαλψλεη εκεξίδεο θαη ζπλέδξηα. Παξάδεηγκα ηέηνηνπ ήηαλ ην ζπλέδξην πνπ νξγάλσζε ην Δζληθφ Αζηεξνζθνπείν Αζελψλ ζην πιαίζην ησλ πξνγξακκάησλ ENSEMBLES θαη CIRCE ( & ζηηο 17 επηεκβξίνπ ηνπ Παξφκνηα ζπλέδξηα κε αληηθείκελν ηε θιηκαηηθή αιιαγή θαη πξνζαλαηνιηζκφ πεξηζζφηεξν ζε δξάζεηο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, έρνπλ νξγαλσζεί θαη απφ ην Ηλζηηηνχην Δπηκφξθσζεο ηνπ Δ.Κ.Γ.Γ.Α ζε ζπλεξγαζία κε ην Δζληθφ Αζηεξνζθνπείν Αζελψλ ζηηο Ννεκβξίνπ ηνπ 2007 κε ζέκα ηελ «Δθηίκεζε θαη Αληηκεηψπηζε Φπζηθψλ Κηλδχλσλ». Αθφκε, ην Π., θαηεμνρήλ θνξέαο αληηκεηψπηζεο θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ, ζηηο 15 Μάηνπ ηνπ 2007 νξγάλσζε εκεξίδα κε ζέκα «Κιηκαηνινγηθέο Αιιαγέο θαη Γαζηθέο Ππξθαγηέο». Βεβαίσο, εδψ πξέπεη λα γίλεη ε παξαηήξεζε πσο ιίγνπο κήλεο κεηά ηελ εκεξίδα, ε Διιάδα βίσζε κηα απφ ηηο ρεηξφηεξεο θαηαζηξνθέο, απηή ησλ ππξθαγηψλ ηνπ θαινθαηξηνχ ηνπ Απηφ αλαθέξεηαη γηαηί απνδεηθλχεηαη έηζη πσο ε επηζηεκνληθή θαη εμεηδηθεπκέλε γλψζε είλαη αλαγθαίν λα πεξάζεη θαη ζην δηνηθεηηθφ επίπεδν θαη λα κεηαθξαζηεί ζε δεκφζηεο πνιηηηθέο. 70

71 Κεθάλαιο 7 ο : Ο.Σ.Α και διασείπιζη κλιμαηικήρ αλλαγήρ 7.1 Γιασείπιζη καηαζηποθών και Σοπική Αςηοδιοίκηζη Τπάξρνπλ δχν πξνζεγγίζεηο φζνλ αθνξά ηελ κείσζε ηνπ θηλδχλνπ θαηαζηξνθψλ θαη ηεο πξνζαξκνγήο ζηε θιηκαηηθή αιιαγή. Ζ πξψηε είλαη ε πξνζέγγηζε απφ πάλσ πξνο ηα θάησ (topdown approach) θαη βαζίδεηαη ζε ζεζκηθέο κεηαβνιέο, αλαθαηαλνκή ηεο ρξεκαηνδφηεζεο θαη ζπκπεθσλεκέλεο δηαδηθαζίεο θαη πξαθηηθέο. Απηή ε πξνζέγγηζε αθνινπζείηαη απφ ηηο αλεπηπγκέλεο θπξίσο ρψξεο θαη ε πξνζαξκνγή ζηε θιηκαηηθή αιιαγή πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ αιιαγψλ ζε θαηεπζχλζεηο θαη δηαδηθαζίεο. Όκσο, ππάξρεη ην κεηνλέθηεκα ηεο κεγάιεο θαζπζηέξεζεο έσο φηνπ γίλνπλ πξάμε νη αιιαγέο απηέο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, είλαη ε πξνζέγγηζε απφ θάησ πξνο ηα πάλσ (bottom-up approach) θαη βαζίδεηαη ζηελ ελίζρπζε ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ κε ζηφρν λα πξνζαξκνζηνχλ θαη πξνεηνηκαζηνχλ γηα ηηο αιιαγέο. ε απηή ηε πεξίπησζε, νη δξάζεηο πεξηιακβάλνπλ δηάδνζε ηερλνγλσζίαο, εθπαίδεπζε, επαηζζεηνπνίεζε, πξφζβαζε ζηε ηνπηθή γλψζε θαη ζηνπο ηνπηθνχο πφξνπο θαη θηλεηνπνίεζε ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο (O Brien et al., 2006). ε απηή ηε πξνζέγγηζε, ε πξνζαξκνγή ζηε θιηκαηηθή αιιαγή γίλεηαη κέζσ ηεο ελεκέξσζεο θαη αχμεζεο ζε ηνπηθφ επίπεδν ηεο ηερλνγλσζίαο. Ζ γεθχξσζε ηνπ θελνχ αλάκεζα ζηελ επηζηεκνληθή γλψζε θαη ζηελ εθαξκνγή ζε ηνπηθφ επίπεδν είλαη ην κεγάιν ζηνίρεκα γηα ηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο θαη ηελ επηηπρή πξνζαξκνγή θαη πξνζηαζία ηεο θνηλσλίαο απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007³). Οη απεηιέο πνπ παξνπζηάδνληαη απφ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή είλαη ηνπηθήο θπξίσο θιίκαθαο. Γηα ην ιφγν απηφ, νη ηνπηθέο αξρέο πξέπεη λα αλαδεηήζνπλ ηα κέηξα πνπ ρξεηάδνληαη πξνθεηκέλνπ λα πξνζαξκνζηνχλ ζε απηέο. Ζ θιηκαηηθή αιιαγή απεηιεί δσέο, πεξηνπζίεο, ηε πνηφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηελ κειινληηθή επεκεξία ησλ πνιηηψλ, απμάλνληαο ην θίλδπλν γηα πιεκκχξεο, ππξθαγηέο, θαχζσλεο θιπ. Οη ηνπηθέο θπβεξλήζεηο ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν ήδε παίδνπλ έλα ζεκαληηθφ ξφιν ζηηο πνιηηηθέο πεξηνξηζκνχ ησλ ζπλεπεηψλ απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή. Πξέπεη, αληίζηνηρα, λα παίμνπλ πξσηαγσληζηηθφ ξφιν θαη ζηα κέηξα πξνζαξκνγήο ησλ θνηλσληψλ ζηηο αιιαγέο απηέο, σο εγγπεηέο ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ, θηλεηνπνηψληαο θνηλσληθνχο εηαίξνπο (ηνπηθέο επηρεηξήζεηο, κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο, ηνπηθά εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα θιπ) λα 71

72 ζπλεηζθέξνπλ ηερληθέο γλψζεηο, νηθνλνκηθνχο θαη αλζξψπηλνπο πφξνπο ζε κηα ζπιινγηθή πξνζπάζεηα. Οη ηνπηθέο θπβεξλήζεηο ζε νιφθιεξν ην θφζκν ήδε παίδνπλ έλα ζεκαληηθφ ξφιν ζηηο πνιηηηθέο πεξηνξηζκνχ ησλ ζπλεπεηψλ απφ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Παξαδείγκαηα φπνπ νη ηνπηθέο θπβεξλήζεηο πξνζπαζνχλ λα πξνζαξκφζνπλ ηηο πφιεηο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπο ζηε θιηκαηηθή αιιαγή θαη ηηο επηπηψζεηο ηεο ππάξρνπλ πνιιά. Μηα ζεκαληηθή πξσηνβνπιία είλαη ηνπ Λνλδίλνπ (London Climate Change Partnership). Ζ κεηξνπνιηηηθή δηνίθεζε ηνπ Λνλδίλνπ πξνζπαζεί λα πξνεηνηκάζεη ηε πφιε φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξα, ψζηε λα κπνξεί λα δηαρεηξηζηεί απνηειεζκαηηθά ηνπο θηλδχλνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε θιηκαηηθή αιιαγή θαη έρνπλ λα θάλνπλ θπξίσο κε πιεκκχξεο θαη θχκαηα θαχζσλα. Κχξηα ραξαθηεξηζηηθά ζηνηρεία ηεο πξνζπάζεηαο απηήο είλαη: 1. δηεπηζηεκνληθή πξνζέγγηζε ηνπ δεηήκαηνο 2. νιηθή δηαρείξηζε κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζε κέηξα πξφιεςεο 3. νξηδφληηα δξάζε ηεο κεηξνπνιηηηθήο δηνίθεζεο, φπνπ εκπιέθνληαη φιεο νη αξκφδηεο ππεξεζίεο, αιιά θαη ν ηδησηηθφο ηνκέαο, νη Μ.Κ.Ο θιπ 4. αμηνιφγεζε θαη πηνζέηεζε βέιηηζησλ πξαθηηθψλ πνπ ήδε εθαξκφδνληαη ζε πφιεηο ηνπ εμσηεξηθνχ. Οη απεηιέο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή γηα ην Λνλδίλν είλαη ε έμαξζε ησλ πιεκκπξψλ, ησλ θπκάησλ θαχζσλα θπξίσο ιφγσ ηεο δεκηνπξγίαο λεζίδσλ δέζηεο (heat islands) θαη ε κείσζε ησλ απνζεκάησλ λεξνχ. Σν Λνλδίλν ζηε πξνζπάζεηα λα δηαρεηξηζηεί ην θίλδπλν πιεκκπξψλ αμηνινγεί κέηξα πνπ έρνπλ πάξεη άιιεο πφιεηο φπσο ε Νέα Τφξθε, ην Σνξφλην, ην Σφθπν θαη πφιεηο ηεο Οιιαλδίαο (London Climate Change Partnership, 2006). Βαζηθή ζηξαηεγηθή θαηεχζπλζε είλαη ε πηνζέηεζε πξνιεπηηθψλ θπξίσο κέηξσλ θαη ν ζπλδπαζκφο απηψλ ζε κηα εληαία θαη ζπλνιηθή πνιηηηθή ζηελ δηαρείξηζε πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ ζηε πφιε. Σα κέηξα απηά πεξηιακβάλνπλ ηα ζπλήζε θαηαζθεπαζηηθά κέηξα φπσο θξάγκαηα, ηακηεπηήξεο ζπγθέληξσζεο λεξψλ απφ πιεκκχξεο, θαλάιηα, θαζψο επίζεο θαη κε θαηαζθεπαζηηθέο ιχζεηο φπσο ζπληήξεζε θαη βειηίσζε απνρεηεπηηθψλ ζπζηεκάησλ, αλάπηπμε ζπζηεκάησλ έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο θαη πξνρσξεκέλεο θαη πξσηφηππεο ηδέεο φπσο πνιπιεηηνπξγηθέο ρξήζεηο ησλ πεξηνρψλ πνπ ζπλήζσο πιεκκπξίδνπλ, φπσο ηελ δεκηνπξγία πισηψλ ζεξκνθεπίσλ. 72

73 ηελ δηαρείξηζε ηνπ θαχζσλα ηα κέηξα πνπ ην Λνλδίλν θαη άιιεο πφιεηο πηνζεηνχλ, κπνξνχλ λα ρσξηζηνχλ ζε δχν θαηεγνξίεο. Απηά πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηηο παξεκβάζεηο ζηνλ αζηηθφ ηζηφ ηεο πφιεο, πξνθεηκέλνπ ε πφιε λα είλαη θαιχηεξα πξνζαξκνζκέλε ζε πην πςειέο ζεξκνθξαζίεο φπσο δεκηνπξγία επηπιένλ ρψξσλ πξαζίλνπ, ρξήζε πξαζίλνπ ζηηο ηαξάηζεο ησλ θηηξίσλ, αλνηρηά ρξψκαηα ζε θηίξηα, πεδνδξφκηα, δξφκνπο θιπ. Ζ δεχηεξε θαηεγνξία παξεκβάζεσλ πεξηιακβάλεη ηα κέηξα αληηκεηψπηζεο ελφο θαχζσλα θαη ηε θαηάιιειε εηνηκφηεηα ησλ δνκψλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. Παξαδείγκαηα απηψλ ησλ κέηξσλ είλαη ε ζχληαμε εηδηθψλ ζρεδίσλ αληηκεηψπηζεο ηνπ θαχζσλα απφ ηνπο Γήκνπο, ρξήζε ζπζηεκάησλ έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο κε αμηνπνίεζε ησλ κεηεσξνινγηθψλ δεδνκέλσλ, ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ κε κελχκαηα πνπ δεκνζηεχνληαη απφ ηα ηνπηθά κέζα ελεκέξσζεο θαη εηδηθή ηειεθσληθή γξακκή γηα ηε παξνρή ρξήζηκσλ πιεξνθνξηψλ ζηνπο πνιίηεο, εμαζθάιηζε δεκφζησλ θιηκαηηδφκελσλ ρψξσλ θιπ. (London Climate Change Partnership, 2006) ηελ Διιάδα ζε θεληξηθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν δελ ππάξρεη έλαο ζπλνιηθφο ζρεδηαζκφο, πξνθεηκέλνπ λα ιεθζνχλ κέηξα ηφζν γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ ζπλεπεηψλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, φζν θαη γηα ηε πξνζαξκνγή ζην λέν πεξηβάιινλ. Ηδηαίηεξα νη Ο.Σ.Α ζα έπξεπε λα πξσηνζηαηνχλ ζηηο δξάζεηο πνπ αλαιακβάλνληαη, εμαηηίαο ηεο ζεκαζίαο πνπ έρεη ην ηνπηθφ επίπεδν ηφζν ζηελ εθδήισζε ησλ επηπηψζεσλ απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή, φζν θαη ζηελ αληηκεηψπηζε απηψλ. Γίλεηαη, ζπλεπψο, θαηαλνεηφ φηη ζηα πιαίζηα ησλ πξσηνβνπιηψλ πνπ πξέπεη λα αλαιάβνπλ νη Ο.Σ.Α, ψζηε λα εθζπγρξνλίζνπλ ηηο δνκέο ηνπο γηα λα κπνξέζνπλ λα δηαρεηξηζηνχλ ηνπο θηλδχλνπο ελφο πεξηζζφηεξν αθηιφμελνπ πεξηβάιινληνο, πεξηιακβάλνληαη θαη νη δνκέο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο πνπ ιεηηνπξγνχλ ζε απηφ ην επίπεδν. Παξαθάησ, αθνχ γίλεη κηα ζχληνκε αλαθνξά ζηηο αξκνδηφηεηεο πνπ έρνπλ νη Ο.Σ.Α ζε ζέκαηα πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, ζα αμηνινγεζνχλ θαη ζα πξνηαζνχλ βειηηψζεηο ψζηε λα είλαη θαιχηεξα πξνεηνηκαζκέλνη ζην κέιινλ γηα λα δηαρεηξηζηνχλ ηνπο θηλδχλνπο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή. 73

74 7.2 Γομέρ Π.Π ηυν Ο.Σ.Α ηελ Διιάδα, κε ηελ Τ.Α. 1299/2003 εγθξίζεθε ην Γεληθφ ρέδην Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο κε ηελ ζπλζεκαηηθή ιέμε «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ». χκθσλα κε ηνλ «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ» νη Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαινχληαη λα: 1. κεξηκλνχλ γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο αλαγθαίαο νξγάλσζεο θαη ππνδνκήο ησλ ππεξεζηψλ ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα είλαη ηθαλέο γηα ηε ιήςε απνηειεζκαηηθψλ κέηξσλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη ζπληάζζνπλ πξνο ηνχην ζρεηηθά ζρέδηα θαη κλεκφληα ελεξγεηψλ 2. ζπληνλίδνπλ θαη επηβιέπνπλ ηα κέηξα γηα ηε πξφιεςε, εηνηκφηεηα, αληηκεηψπηζε θαη απνθαηάζηαζε ησλ θαηαζηξνθψλ 3. δηαζέηνπλ ην απαξαίηεην δπλακηθφ θαη κέζα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θαηαζηξνθηθψλ θαηλνκέλσλ θαη ζπληνλίδνπλ ηε δξάζε απηψλ 4. ζπληζηνχλ.σ.ο θαη.ν.ο ζηελ έδξα ηνπο 5. θαζνξίδνπλ ρψξνπο ππνδνρήο πιεγέλησλ θαη κεξηκλνχλ γηα ηελ αλάπηπμε ππνδνκψλ ζηνπο ρψξνπο απηνχο ηθαλψλ γηα ηε δηαβίσζε ησλ εθεί δηακελφλησλ 6. ελεξγνχλ ζηα πιαίζηα ηεο δηθαηνδνζίαο ηνπο νηηδήπνηε ζπκβάιιεη ζην έξγν ηεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη πξνθχπηεη απφ φιν ην πιέγκα ηεο απνζηνιήο ηνπο. 7. Αθφκε, κε ηνλ Ν3013/2002, νη Γήκαξρνη θαη ησλ Πξφεδξνη ησλ Κνηλνηήησλ είλαη ππεχζπλνη γηα ηνλ ζπληνληζκφ θαη ηελ επίβιεςε ηνπ έξγνπ ηεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο γηα ηελ πξφιεςε, εηνηκφηεηα, αληηκεηψπηζε θαη απνθαηάζηαζε ηεο θαηαζηξνθήο, εθφζνλ ζπκβαίλεη εληφο ησλ δηνηθεηηθψλ νξίσλ ησλ αληίζηνηρσλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. 7.3 Αξιολόγηζη ηυν δομών Π.Π ηυν Ο.Σ.Α Ο λφκνο 3013/2002 θαη ε Τπνπξγηθή Απφθαζε 1299/2003 απνηεινχλ ην βαζηθφ λνκνζεηηθφ πιαίζην Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ηεο ρψξαο. ην λνκνζεηηθφ απηφ πιαίζην, φπσο θάλεθε παξαπάλσ ππάξρνπλ αλαθνξέο ζηε δξάζε πνπ πξέπεη λα αλαιάβνπλ νη Ο.Σ.Α. Παξ φια απηά, ππάξρνπλ ζεκεία πνπ ρξήδνπλ αλαζεψξεζεο ζην ζεζκηθφ πιαίζην. Γηα παξάδεηγκα, ε 74

75 έλλνηα ηνπ «ζπληνληζκνχ» δεκηνπξγεί αξθεηά πξνβιήκαηα, αθνχ ζηε πξάμε εξκελεχεηαη δηαθνξεηηθά απφ θάζε ππεξεζία. Δπίζεο, δελ ππάξρεη δηαθνξνπνίεζε κεηαμχ Γήκσλ νη νπνίνη πξνθαλψο δηαθέξνπλ ζεκαληηθά φζνλ αθνξά ην κέγεζνο θαη ηηο δπλαηφηεηεο. Ωο πξνο απηφ, ζα κπνξνχζε λα ππάξρεη πξφβιεςε ζην λνκνζεηηθφ πιαίζην πνπ λα δηεπθνιχλεη-λνκηκνπνηεί ηελ ζπλεξγαζία Γήκσλ γηα ηε θαιχηεξε νξγάλσζε ησλ δνκψλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη ηελ απφ θνηλνχ αληηκεηψπηζε ζπλζέησλ θαη αθξαίσλ πεξηζηαηηθψλ. Πέξα απφ ηηο δπλαηφηεηεο βειηίσζεο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ, ππάξρεη ην δήηεκα ηεο πεξηνξηζκέλεο εθαξκνγήο απηψλ πνπ ήδε πξνβιέπνληαη ζηε λνκνζεζία. Έηζη, ελψ πξνβιέπεηαη ε δεκηνπξγία γξαθείσλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ζηνπο Ο.Σ.Α, απηά ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ιεηηνπξγνχλ κε ππαιιήινπο πνπ έρνπλ παξάιιεια θαζήθνληα, κε επηπηψζεηο ζηελ απνηειεζκαηηθή άζθεζε ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπο. Σα ζρέδηα θαη ηα κλεκφληα ελεξγεηψλ πνπ πξέπεη λα ζπληάζζνληαη απφ ηνπο Ο.Σ.Α, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο είλαη κηα απιή αληηγξαθή παιαηφηεξσλ ζρεδίσλ θαη κλεκνλίσλ θαη θακία ζρέζε δελ έρνπλ κε ζρέδηα πνπ ζα βνεζήζνπλ ηνλ κεραληζκφ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο λα ιεηηνπξγήζεη απνηειεζκαηηθά θαη έγθαηξα ζηα δηάθνξα αθξαία πεξηζηαηηθά. Δπίζεο, αζθήζεηο εηνηκφηεηαο πνπ ζα ζπκβάινπλ ζηε θαηαλφεζε ησλ ξφισλ πνπ έρεη ν θάζε θνξέαο βάζεη ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ζα αλαδείμνπλ ηα ζεκεία ζηα νπνία ν ζπληνληζκφο ησλ δξάζεσλ είλαη αλαπνηειεζκαηηθφο, δελ νξγαλψλνληαη απφ ηνπο Ο.Σ.Α. Όπσο δηαπηζηψζεθε θαη παξαπάλσ, γηα ηε πξνζαξκνγή ζηε θιηκαηηθή αιιαγή θαη ηελ απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε ησλ επηπηψζεψλ ηεο, ππάξρεη αλάγθε λα κεηαθεξζεί ην βάξνο ζε κέηξα πξφιεςεο. Γηα δηάθνξνπο ιφγνπο (νξγαλσηηθνχο, νηθνλνκηθνχο, ζηειερηαθνχο, πνιηηηθνχο θιπ.) ε βαξχηεηα ησλ Ο.Σ.Α δίλεηαη ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ εθηάθησλ αλαγθψλ. Αθφκε, ελψ ην ηνπηθφ επίπεδν απνηειεί ηνλ ηδαληθφ ρψξν γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο εζεινληηθήο δξάζεο, ηελ επαηζζεηνπνίεζε θαη ελεκέξσζε ηνπ θνηλνχ θαη ηελ απνηειεζκαηηθή ελζσκάησζε ηνπο ζε κία ζπκκεηνρηθή θαη νιηθή δηαρείξηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, νη Ο.Σ.Α παξνπζηάδνπλ πνιχ θησρά απνηειέζκαηα. 75

76 7.4 Πποηάζειρ αναβάθμιζηρ ηυν δομών Π.Π ηυν Ο.Σ.Α Γηα ηελ επίηεπμε απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ Ο.Σ.Α ζηελ δηαρείξηζε θηλδχλσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε θιηκαηηθή αιιαγή, απαηηείηαη λα (Ηλζηηηνχην Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, 2007): δίλεηαη έκθαζε ζην ζρεδηαζκφ εμίζνπ κε ηελ επηρεηξεζηαθή δηαρείξηζε δίλεηαη έκθαζε ζε κέηξα πξφιεςεο αμηνπνηείηαη ε επηζηεκνληθή γλψζε λα εκπιέθνληαη ζε φιεο ηηο θάζεηο δηαρείξηζεο ηνπ θηλδχλνπ νη Μ.Κ.Ο, ν ηδησηηθφο ηνκέαο θιπ. ηα γξαθεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζε φινπο ηνπο Ο.Σ.Α λα είλαη θαηάιιεια ζηειερσκέλα θαη λα ππνζηεξίδνπλ φια ηα ζηάδηα αληηκεηψπηζεο θπζηθψλ θηλδχλσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ ζρεδηαζκνχ, ηεο πξφιεςεο θαη αληηκεηψπηζεο θαη λα απνηειεί θπζηθή ζπλέρεηα ηεο δνκήο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ζε θεληξηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν δεκηνπξγεζνχλ Κέληξα Δπηρεηξήζεσλ γηα ηελ επηρεηξεζηαθή δηαρείξηζε θπζηθψλ θηλδχλσλ είηε ζε επίπεδν Ο.Σ.Α (κεγάινη δήκνη, πξσηεχνπζεο λνκψλ) είηε κε ζπκκεηνρή νκάδσλ Ο.Σ.Α ζπκκεηνρή ησλ δεκνηηθψλ δηακεξηζκάησλ ζηελ επηρεηξεζηαθή δηαρείξηζε ζε επίπεδν Ο.Σ.Α. Σα γξαθεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζα παξαθνινπζνχλ θαη ζα ειέγρνπλ ηελ πινπνίεζε ησλ πξνβιεπφκελσλ δξάζεσλ βάζεη ησλ ζρεηηθψλ ζρεδίσλ θαη νδεγηψλ, ζα απνηεινχλ θεληξηθφ ζεκείν ζχλδεζεο θαη επηθνηλσλίαο ζε φ, ηη αθνξά δξάζεηο Ο.Σ.Α θαη ζα έρνπλ ηελ επζχλε γηα ηε θαηάξηηζε ζρεηηθψλ κειεηψλ, νδεγηψλ θαη ην πξνζδηνξηζκφ ησλ αλαγθψλ ζε εθπαίδεπζε θαη νξγάλσζε θαη εθηέιεζε αζθήζεσλ εηνηκφηεηαο. Οη εζεινληηθέο νξγαλψζεηο πξνζειθχνπλ ηα κέιε ηνπο απφ ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο θαη είλαη πνιχ πην θνληά ζηε δεκνηηθή παξά ζηε λνκαξρηαθή δηάζηαζε. Δίλαη σο εθ ηνχηνπ θξίζηκε ε εκπινθή ησλ δεκνηηθψλ αξρψλ, ζπγθεθξηκέλα, ζηε πιήξε ελεξγνπνίεζε θαη αμηνπνίεζε ησλ εζεινληηθψλ νκάδσλ πξνζθέξνληαο ηνπο ρψξνπο, εηδηθή εθπαίδεπζε θαη εμνπιηζκφ. Βέβαηα, φζνλ αθνξά ηελ εθπαίδεπζε ζα πξέπεη λα αλαηεζεί ζε θεληξηθφ φξγαλν ψζηε λα δηαζθαιηζηεί ε νκνηνκνξθία, ε παξαθνινχζεζε ηεο εθπαηδεπηηθήο εηνηκφηεηαο ησλ εκπιεθνκέλσλ αιιά θαη ε εμνηθνλφκεζε πφξσλ. 76

77 ςμπεπάζμαηα ηελ παξνχζα εξγαζία, έγηλε πξνζπάζεηα λα θαηαγξαθνχλ νη απεηιέο πνπ ζπλνδεχνπλ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Σν θαηλφκελν απηφ πξνβιεκαηίδεη ηελ παγθφζκηα θνηλφηεηα θαη γίλεηαη νινέλα θαη πην θαλεξφ πσο ηα πεξηζψξηα ζηελεχνπλ θαη ε ιήςε κέηξσλ αληηκεηψπηζεο, ζε φια ηα επίπεδα, είλαη θάηη παξαπάλσ απφ επηβεβιεκέλε. ην πιαίζην απηφ, ν ζηφρνο ηεο εξγαζίαο ήηαλ θπξίσο ε ζχλδεζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο κε ηε δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο δνκέο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ηεο ρψξαο, πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζεί εάλ ρξεηάδνληαη θαη πξνο πνηά θαηεχζπλζε πξνζαξκνγέο ηνπ ζπζηήκαηνο. ην πξψην κέξνο ηεο εξγαζίαο, παξνπζηάζηεθαλ ηα δεδνκέλα πνπ ππάξρνπλ θαη ε έσο ηψξα επηζηεκνληθή γλψζε γηα ηε θιηκαηηθή αιιαγή. Δχθνια θαηαιαβαίλεη θαλείο πσο θάηη δελ πάεη θαιά. Οη παγθφζκηεο εθπνκπέο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, πνπ νθείινληαη ζε αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο, έρνπλ απμεζεί ζε ζρέζε κε ηε πξνβηνκεραληθή πεξίνδν, κε κηα αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 70% κεηαμχ ηνπ 1970 θαη Τπάξρνπλ πιένλ αδηακθηζβήηεηα ζηνηρεία πνπ απνδεηθλχνπλ ηε παγθφζκηα αχμεζε ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ αέξα θαη ησλ σθεαλψλ, ην ιηψζηκν ησλ πάγσλ θαη ηνπ ρηνληνχ ζε επξεία θιίκαθα θαη ηελ αχμεζε ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη πσο έληεθα απφ ηα δψδεθα ηειεπηαία ρξφληα ( ) βξίζθνληαη αλάκεζα ζηα δψδεθα πην δεζηά ρξφληα απφ ην Οη πξνβιέςεηο γηα ην κέιινλ είλαη αθφκα πην αλεζπρεηηθέο. Ζ ζπλέρηζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ζε επίπεδα ίδηα ή πςειφηεξα ησλ ζεκεξηλψλ, ζα πξνθαιέζνπλ παξαπέξα αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ πιαλήηε θαη ζα επηθέξνπλ αιιαγέο ζην παγθφζκην θιίκα θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ 21 νπ αηψλα πνιχ κεγαιχηεξεο απφ απηέο πνπ παξαηεξήζεθαλ θαηά ηνλ 20 ν αηψλα Ζ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, φπσο δηαπηζηψζεθε, έρεη πνιιέο ζπλέπεηεο. Ο θίλδπλνο δαζηθψλ ππξθαγηψλ απμάλεηαη, ε πεξίνδνο πςεινχ θηλδχλνπ επεθηείλεηαη θαη ε ζπρλφηεηα θαη ζθνδξφηεηα απηψλ ζα απμεζνχλ, ηδηαίηεξα ζηε πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ. Δπίζεο, νη πξνβιέςεηο γηα κεηαβνιέο ζηηο βξνρνπηψζεηο ζα επηδεηλψζνπλ ηηο μεξαζίεο, κε επηπηψζεηο ζηελ επηβίσζε ησλ δαζηθψλ ζπζηεκάησλ. Ο ζπλδπαζκφο ησλ πςειφηεξσλ ζεξκνθξαζηψλ θαη ηεο κείσζεο ηεο κέζεο βξνρφπησζεο, απμάλεη ην θίλδπλν εκθάληζεο μεξαζίαο θαη θπκάησλ θαχζσλα. Σα θαηλφκελα απηά ζα γίλνπλ ζπρλφηεξα, πην έληνλα θαη κε κεγαιχηεξε δηάξθεηα. Δηδηθφηεξα, γηα ηελ πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ, ε μεξαζία ζα μεθηλάεη λσξίηεξα θαη ζα έρεη κεγαιχηεξε δηάξθεηα. Σα θχκαηα θαχζσλα ζα ραξαθηεξίδνληαη απφ κεγαιχηεξε ζθνδξφηεηα, ζα ζπκβάιινπλ ζηελ αχμεζε ηνπ θσηνρεκηθνχ 77

78 λέθνπο θαη ζηελ αχμεζε ηνπ θηλδχλνπ γηα θαξθίλνπο ηνπ δέξκαηνο εμαηηίαο ηεο κεγαιχηεξεο έθζεζεο ζηελ ππεξηψδε αθηηλνβνιία. Έηζη, νη ζάλαηνη πνπ ζπλδένληαη κε απηά αλακέλεηαη λα απμεζνχλ, ηδηαίηεξα ζηηο πην επαίζζεηεο νκάδεο πιεζπζκνχ. Σαπηφρξνλα κε ηελ ιεηςπδξία θαη ην θαηλφκελν ηεο εξεκνπνίεζεο, απμάλεηαη ν θίλδπλνο θαη γηα πιεκκχξεο. Αλακέλεηαη κεγαιχηεξε έληαζε ησλ βξνρνπηψζεσλ θαη πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ, αθφκε θαη γηα πεξηνρέο ζηηο νπνίεο ζα ππάξμεη κείσζε ηεο κέζεο βξνρφπησζεο, φπσο ζηε πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ. Βέβαηα, ν απμαλφκελνο θίλδπλνο πιεκκπξψλ εμαηηίαο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο κεγηζηνπνηείηαη ιφγσ ηεο ζπλχπαξμεο θαη άιισλ παξαγφλησλ, φπσο ε αζηηθνπνίεζε θαη νη αιιαγέο ζηελ θάιπςε απφ βιάζηεζε. ίγνπξα ε θιηκαηηθή αιιαγή δελ ζα έρεη σο επηπηψζεηο κφλν ηηο πξναλαθεξζείζεο θπζηθέο θαηαζηξνθέο. Απηέο, φκσο, ελδηαθέξνπλ πξσηαξρηθά ηηο δνκέο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο. Τπάξρνπλ θαη άιιεο ελ δπλάκεη απεηιέο γηα ηελ πγεία ησλ αλζξψπσλ θαη ηελ πεξηνπζία ησλ πνιηηψλ, ζηηο νπνίεο έγηλε απιή αλαθνξά ζηελ εξγαζία απηή. Ζ έμαξζε ηεο εκθάληζεο επηδεκηψλ, ε κείσζε ησλ απνζεκάησλ λεξνχ, ζα επεξεάζνπλ ηελ Διιάδα κε αξλεηηθέο επηδξάζεηο ζηα δαζηθά νηθνζπζηήκαηα, ηνπο πγξνβηφηνπνπο θαη ηελ βηνπνηθηιφηεηα. Όζνλ αθνξά ζηνπο δηάθνξνπο νηθνλνκηθνχο ηνκείο θαη θιάδνπο, ε θηελνηξνθία θαη ε αιηεία ζα βηψζνπλ ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, θαζψο επίζεο θαη νη θιάδνη ηεο ελέξγεηαο, ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ησλ κεηαθνξψλ. Έλα πξψην ζπκπέξαζκα απφ ηελ εξγαζία είλαη ε ζπλζεηφηεηα ησλ επηπηψζεσλ θαη ησλ πξνβιεκάησλ πνπ είλαη απνηέιεζκα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο, κάιηζηα, ην έλα πξφβιεκα απνηειεί αηηία γηα ηελ εκθάληζε ηνπ άιινπ. Γηα παξάδεηγκα ζηε πεξίπησζε ελφο θχκαηνο θαχζσλα, άιινη θίλδπλνη θαη θαηαζηξνθέο κπνξεί λα ηνλ αθνινπζήζνπλ φπσο νη ππξθαγηέο θαη ε εξεκνπνίεζε, κεηαηξέπνληαο κηα θξίζε ζε θαηάζηαζε γεληθεπκέλεο έθηαθηεο αλάγθεο. Απφ φια απηά, γίλεηαη ζαθέο φηη ππάξρεη επηβεβιεκέλε αλάγθε λα θαηαλνεζνχλ έγθαηξα θαη ζε βάζνο νη δηαζηάζεηο ησλ επηπηψζεσλ πνπ ε θιηκαηηθή αιιαγή κπνξεί λα επηθέξεη, πξνθεηκέλνπ φζν ην δπλαηφλ ηαρχηεξα νη πνιηηηθέο εγεζίεο λα ιάβνπλ ηα κέηξα πνπ ρξεηάδνληαη. Οη επηζηήκνλεο ζπκθσλνχλ πσο πξέπεη λα ιεθζνχλ άκεζα δξαζηηθά κέηξα πξνο δχν θαηεπζχλζεηο. Πξνο ηε θαηεχζπλζε ηνπ πεξηνξηζκνχ ησλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ θαη δεχηεξνλ, ηεο πξνζαξκνγήο ζε έλα λέν θαη πην αθηιφμελν πεξηβάιινλ, αθνχ παξά ηα κέηξα πεξηνξηζκνχ ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ θαη ηηο ζρεηηδφκελεο πνιηηηθέο βηψζηκεο αλάπηπμεο πνπ 78

79 έρνπλ πηνζεηεζεί έσο ηψξα, νη ζπλέπεηεο απφ ηηο εθπνκπέο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζα ζπλερίζνπλ λα απμάλνπλ ηηο επφκελεο δεθαεηίεο. Σν ελδηαθέξνλ ηεο παξνχζαο εξγαζίαο γηα ηε θιηκαηηθή αιιαγή θαη ηηο πξνθιήζεηο γηα ηηο δνκέο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, νδήγεζε ζηε αλάιπζε θπξίσο ησλ κέηξσλ πξνζαξκνγήο ζηε θιηκαηηθή αιιαγή, ηα νπνία άπηνληαη ηεο δεχηεξεο θαηεχζπλζεο. Βέβαηα, παξά ηνλ αλαγθαίν δηαρσξηζκφ, έγηλε θαηαλνεηφ πσο ηα κέηξα πεξηνξηζκνχ (mitigation) θαη πξνζαξκνγήο (adaptation) δελ κπνξνχλ λα αληηκεησπίδνληαη κεκνλσκέλα. Υξεηάδεηαη ζπλδπαζκφο απηψλ ζε κηα ζπλνιηθφηεξε ζηξαηεγηθή, ψζηε λα κπνξνχλ λα πεξηνξίζνπλ ηνπο θηλδχλνπο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή. Όπσο θάλεθε απφ ηελ εξγαζία, ππάξρνπλ πνιιέο πξνθιήζεηο ζρεηηθά κε ηε πξνζαξκνγή ζηηο αιιαγέο ηνπ θιίκαηνο. Οη πξνθιήζεηο απηέο πεξηιακβάλνπλ: ηε βειηίσζε ησλ θιηκαηηθψλ κνληέισλ θαη ζελαξίσλ ζε ιεπηνκεξέο πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, θπξίσο φζνλ αθνξά αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα, πξνθεηκέλνπ λα κεησζνχλ ηα πςειά επίπεδα αβεβαηφηεηαο ηε πξνψζεζε ηεο θαηαλφεζεο ηεο «νξζήο πξαθηηθήο» ζηα κέηξα πξνζαξκνγήο, κέζσ ηεο αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ ζε ζέκαηα ζθνπηκφηεηαο, θφζηνπο θαη νθέινπο ηε ζπκκεηνρή ηνπ δεκφζηνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, θαζψο θαη ηνπ επξχηεξνπ θνηλνχ, ηφζν ζε ηνπηθφ φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν ηε βειηίσζε ηνπ ζπληνληζκνχ θαη ηεο ζπλεξγαζίαο ηφζν ζην εζσηεξηθφ θάζε ρψξαο φζν θαη κεηαμχ ρσξψλ, πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί ε ζπλνρή κεηαμχ ησλ κέηξσλ πξνζαξκνγήο θαη ησλ ζηφρσλ άιισλ πνιηηηθψλ, θαζψο θαη ε δηάζεζε ησλ θαηάιιεισλ πφξσλ. Μέζα απφ ηελ αλάιπζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, εχθνια ζπκπεξαίλεη θαλείο πσο ππάξρνπλ θάπνηεο βαζηθέο θαηεπζχλζεηο πνπ ζα έπξεπε λα δηαηξέρνπλ φιε ηελ θηινζνθία νξγάλσζεο ηνπ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Αξρηθά, δεηήκαηα κεγάια θαη ζχλζεηα ζαλ απηφ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο δελ αληηκεησπίδνληαη κε κεκνλσκέλεο δξάζεηο. Τπάξρεη αλάγθε γηα κηα εθνική ζηπαηηγική γηα ηε θιηκαηηθή αιιαγή. Έλα θεθάιαην απηήο ηεο ζηξαηεγηθήο ζα πξέπεη λα είλαη νη πνιηηηθέο πξνζαξκνγήο ζην λέν θιηκαηηθφ πεξηβάιινλ θαη πεξηνξηζκνχ ησλ ζπλεπεηψλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, ελψ νη πνιηηηθέο απηέο ζα πξέπεη λα είλαη αιιεινζπκπιεξψκελεο. Γίλεηαη, επνκέλσο, ζαθέο πσο γηα ηνλ ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζε κηαο ηέηνηαο ζηξαηεγηθήο, ρξεηάδεηαη ζςλλογική δπάζη και 79

80 ζςνηονιζμόρ ησλ δξάζεσλ ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ θαη ππεξεζηψλ, φρη κφλν ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα, αιιά θαη ηνπ ηδησηηθνχ θαη ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ. Δηδηθά γηα ηε θνηλσλία ησλ πνιηηψλ, ην πεδίν ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο απνηειεί κηα κεγάιε επθαηξία, ψζηε νη Μ.Κ.Ο λα γίλνπλ βαζηθφο ππιψλαο ζην ζχζηεκα δηαρείξηζεο ησλ ζχγρξνλσλ πξνβιεκάησλ. Γηα ηνλ ιφγν απηφ, ε εθελονηική δπάζη πξέπεη λα ζηεξηρζεί κε θαηάιιειεο πνιηηηθέο. Σν ζεζκηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηνλ εζεινληηζκφ πξέπεη λα εθζπγρξνληζηεί θαη λα ππάξρνπλ θίλεηξα πξνο ηνπο πνιίηεο πνπ έρνπλ ηελ ζέιεζε λα ζπλεηζθέξνπλ. Πξνυπφζεζε, βεβαίσο, γηα κηα δξαζηήξηα θνηλσλία πνιηηψλ είλαη ε εςαιζθηηοποίηζη ηυν πολιηών θαη ε ελεκέξσζε ηνπο γηα ηε θιηκαηηθή αιιαγή θαη ηελ αλάγθε ιήςεο κέηξσλ ζε ζπιινγηθφ θαη αηνκηθφ επίπεδν. Καηεπζπληήξηα αξρή ηνπ ζρεδηαζκνχ πξέπεη λα είλαη ε πποληπηική δπάζη. Δμαηηίαο ηεο πνιππινθφηεηαο ηνπ δεηήκαηνο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, ηα θέληξα ιήςεο ησλ απνθάζεσλ πξέπεη λα έρνπλ έλαλ δηαξθή δίαπιν επηθνηλσλίαο κε ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα πνπ αλαιχεη ην θαηλφκελν θαη πξνηείλεη ιχζεηο θαη ε επιζηημονική γνώζη λα γίλεη ε βαζηθφηεξε παξάκεηξνο ζηε δηαδηθαζία ιήςεο ησλ απνθάζεσλ. ην πιαίζην απηφ, νη νέερ ηεσνολογίερ πξνζθέξνπλ ηεξάζηηεο δπλαηφηεηεο θαη πξέπεη λα αμηνπνηεζνχλ θαηάιιεια ζε φια ηηο θάζεηο δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή. Πέξα απφ απηά, ηα εηδηθά ζσέδια θαηά «Ξελνθξάηε» γηα θάζε θαηαζηξνθή ζα βνεζήζνπλ ηηο δνκέο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο λα δξάζνπλ πην ζπληνληζκέλα, ηαρχηεξα θαη απνηειεζκαηηθφηεξα. Ζ νινθιήξσζε ηνπο, ζε φια ηα επίπεδα (εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ, ηνπηθφ), πξέπεη λα είλαη κηα απφ ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο δηνίθεζεο. Όπσο αλαθέξζεθε θαη λσξίηεξα, νη κεηαβνιέο ζην θιίκα πξέπεη λα ιακβάλνληαη σο ηδηαίηεξνη παξάκεηξνη ηνπ ζρεδηαζκνχ. Ζ θαηαιιειφηεηα ηνπ ζρεδηαζκνχ απηνχ θαη ε θαηαλφεζε ηνπ απφ ηνπο εκπιεθφκελνπο θνξείο πξέπεη λα ειέγρεηαη δηαξθψο κε ηελ νξγάλσζε αζκήζευν εηοιμόηηηαρ. πκπιεξψλνληαο ηα πξνεγνχκελα γεληθά ζρφιηα θαη εμεηδηθεχνληαο ζε θάζε κεγάιν θίλδπλν, ηα βαζηθφηεξα ζεκεία πνπ εμήρζεζαλ απφ ηελ εξγαζία απηή γηα ηε πεξίπησζε ησλ δαζηθψλ ππξθαγηψλ είλαη, αξρηθά, ε επηβεβιεκέλε αλάγθε γηα ηελ κεηαθνξά ηεο έκθαζεο απφ ηε θαηαζηνιή ζηε πξφιεςε. Απηφ ζεκαίλεη πσο ε νξγαλσκέλε δηαρείξηζε θαη πξνζηαζία ησλ δαζψλ, πξέπεη λα είλαη πξνηεξαηφηεηα γηα ηε Πνιηηεία. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ, ε Γαζηθή Τπεξεζία θαη ην Π.. πξέπεη λα αλαδηαξζξσζνχλ ζε επίπεδν αξκνδηνηήησλ, πφξσλ θαη δπλακηθνχ. Ζ επηθνηλσλία αλάκεζα ζηηο δχν ππεξεζίεο, αιιά θαη κε ηνπο άιινπο θνξείο πξέπεη λα είλαη ζπλερήο γηα ηελ δεκηνπξγία κηαο απνηειεζκαηηθήο αληηππξηθήο πξνζηαζίαο. Σα ζρέδηα έθηαθηεο 80

81 αλάγθεο πξέπεη λα είλαη απνηειεζκαηηθά, λα ζπληάζζνληαη εγθαίξσο θαη λα νξγαλψλνληαη ζπρλά αζθήζεηο εηνηκφηεηαο, πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζηψλεηαη ν βαζκφο εηνηκφηεηαο θαη νη ειιείςεηο ηνπ κεραληζκνχ πνπ ρξήδνπλ πεξαηηέξσ βειηίσζεο. ηε πεξίπησζε ησλ πιεκκπξψλ, ηα κέηξα αληηκεηψπηζεο θάλεθε πσο ρξεηάδεηαη λα κεηαθηλεζνχλ απφ ηελ ιήςε θαζαξά ακπληηθψλ κέηξσλ πξνζηαζίαο ζε κηα ινγηθή νιηθήο δηαρείξηζεο, φπνπ ηα ακπληηθά κέηξα απνηεινχλ ηκήκα ελφο ζπλφινπ δξάζεσλ, πνπ πεξηιακβάλνπλ, εθηφο ησλ άιισλ, ηελ αεηθνξηθή δηαρείξηζε ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο θαη ηελ δηαηήξεζε ησλ πγξνηφπσλ, ηελ αλάπηπμε κνληέισλ βξνρήο-απνξξνήο θαη ηελ βειηίσζε ησλ ζπζηεκάησλ πξφβιεςεο, ηνλ θαηάιιειν ζρεδηαζκφ αληηκεηψπηζεο ησλ θαηλνκέλσλ θαη ηελ δηαξθή ελεκέξσζε ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζηηο πην επηθίλδπλεο πεξηνρέο. Απφ ηε παξαπάλσ αλάιπζε, ζπκπεξαίλεηαη επίζεο, πσο ην ζχζηεκα δηαρείξηζεο ηνπ θηλδχλνπ πιεκκπξψλ ρξήδεη απινπνίεζεο θαη ρξεηάδνληαη νινθιεξσκέλα κέηξα, κε ηα νπνία ε θάζε ιεθάλε απνξξνήο ζα αληηκεησπίδεηαη εληαία, ζηα πιαίζηα πνπ ε λέα επξσπατθή Οδεγία (2007/60/ΔΚ) θαζνξίδεη. Σέινο, ε ρξεκαηνδφηεζε γηα ιήςε κέηξσλ, θαηαζθεπαζηηθψλ θαη κε, ζε πξνιεπηηθφ θαη θαηαζηαιηηθφ επίπεδν, πξέπεη λα είλαη επαξθήο θαη ηελ ζηηγκή πνπ ππάξρεη αλάγθε. Γηα ην θαχζσλα, φπσο δηαπηζηψζεθε, πξνθξίλνληαη κέηξα πξνο δχν θαηεπζχλζεηο. Καηά πξψηνλ, ρξεηάδνληαη παξεκβάζεηο ζηνλ αζηηθφ ηζηφ ησλ ζχγρξνλσλ πφιεσλ, ψζηε λα απμεζνχλ νη ρψξνη πξαζίλνπ, λα κεησζεί ην ηζηκέλην ηεο πφιεο θαη λα πεξηνξηζηεί έηζη ην θαηλφκελν ηεο δηαηήξεζεο πνιχ πςειψλ ζεξκνθξαζηψλ θαζ φιε ηελ δηάξθεηα ηνπ 24ψξνπ. Καηά δεχηεξνλ, ρξεηάδεηαη θαηάιιεινο ζρεδηαζκφο θαη ζπληνληζκφο γηα ηελ αληηκεηψπηζε εθηάθησλ αλαγθψλ, δεκηνπξγία είηε αμηνπνίεζε ήδε ππαξρφλησλ θαηάιιεισλ θνηλσληθψλ δνκψλ, φπσο γηα παξάδεηγκα ε ππεξεζία «Βνήζεηα ζην πίηη» θ.α. Υξεηάδνληαη επίζεο, αθξηβή θαη έγθαηξα ζπζηήκαηα πξνεηδνπνίεζεο, ζρέδηα γηα ηε παξνρή θαηάιιειεο ηαηξηθήο θξνληίδαο θαη θαηάιιειε ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ γηα απιά κέηξα απηνπξνζηαζίαο πνπ κπνξνχλ λα ιάβνπλ γηα λα αληηκεησπίζνπλ έλαλ θαχζσλα. Έλα απφ ηα κεγαιχηεξα ζηνηρήκαηα γηα ηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο γηα ηελ επηηπρή πξνζαξκνγή ζηε θιηκαηηθή αιιαγή, είλαη ε γεθχξσζε ηνπ θελνχ αλάκεζα ζηελ επηζηεκνληθή γλψζε θαη ζηελ εθαξκνγή ηεο ζε ηνπηθφ επίπεδν. Γηα ηνλ ιφγν απηφ θαη επεηδή νη απεηιέο πνπ παξνπζηάδνληαη απφ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή θαη ηα κέηξα αληηκεηψπηζεο είλαη ηνπηθήο θπξίσο θιίκαθαο, ην ηνπηθφ επίπεδν έρεη έλα θπξίαξρν ξφιν. Έγηλε, ζπλεπψο, θαηαλνεηφ φηη ζηα 81

82 πιαίζηα ησλ πξσηνβνπιηψλ πνπ πξέπεη λα αλαιάβνπλ νη Ο.Σ.Α, ψζηε λα εθζπγρξνλίζνπλ θαη πξνεηνηκάζνπλ ηηο δνκέο ηνπο γηα ηηο πξνθιήζεηο ηνπ κέιινληνο, πεξηιακβάλνληαη θαη νη δνκέο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο πνπ ιεηηνπξγνχλ ζε απηφ ην επίπεδν. Γηα ηελ επίηεπμε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ Ο.Σ.Α ζηελ δηαρείξηζε θηλδχλσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε θιηκαηηθή αιιαγή, ζπκπεξαίλεηαη ζηελ εξγαζία πσο νη Ο.Σ.Α απαηηείηαη λα αληηκεησπίδνπλ ηα δεηήκαηα απηά κε ιηγφηεξε πξνρεηξφηεηα. Όπσο πξναλαθέξζεθε, ε επηζηεκνληθή γλψζε πξέπεη λα αμηνπνηείηαη θαη λα δίλεηαη έκθαζε ζηνλ ζρεδηαζκφ εμίζνπ κε ηελ επηρεηξεζηαθή δηαρείξηζε. Οη δηνηθήζεηο ησλ Ο.Σ.Α θαιφ είλαη λα εκπιέθνπλ ζε φιεο ηηο θάζεηο δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ ηηο Μ.Κ.Ο θαη ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ζε κηα πεξηζζφηεξν ζπκκεηνρηθή δηαρείξηζε ησλ πξνβιεκάησλ. ε φινπο ηνπο Ο.Σ.Α πξέπεη ηα γξαθεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο λα ζηειερσζνχλ θαηάιιεια θαη λα ππνζηεξίδνπλ φια ηα ζηάδηα αληηκεηψπηζεο θπζηθψλ θηλδχλσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ ζρεδηαζκνχ, ηεο πξφιεςεο θαη αληηκεηψπηζεο θαη λα απνηεινχλ θπζηθή ζπλέρεηα ηεο δνκήο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ζε θεληξηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Σα γξαθεία απηά, ζα παξαθνινπζνχλ θαη ζα ειέγρνπλ ηελ πινπνίεζε ησλ πξνβιεπφκελσλ δξάζεσλ βάζεη ησλ ζρεηηθψλ ζρεδίσλ θαη νδεγηψλ θαη ζα απνηεινχλ θεληξηθφ ζεκείν ζχλδεζεο θαη επηθνηλσλίαο ζε φ, ηη αθνξά δξάζεηο Ο.Σ.Α θαη ζα έρεη ηελ επζχλε γηα ηε θαηάξηηζε ζρεηηθψλ κειεηψλ, νδεγηψλ θαη ην πξνζδηνξηζκφ ησλ αλαγθψλ ζε εθπαίδεπζε, νξγάλσζε θαη εθηέιεζε αζθήζεσλ εηνηκφηεηαο. Δπίζεο, θαιφ είλαη λα δεκηνπξγεζνχλ Κέληξα Δπηρεηξήζεσλ γηα ηελ επηρεηξεζηαθή δηαρείξηζε θπζηθψλ θηλδχλσλ είηε ζε επίπεδν Ο.Σ.Α (κεγάινη δήκνη, πξσηεχνπζεο λνκψλ), είηε κε ζπκκεηνρή νκάδσλ Ο.Σ.Α. Αλαθεθαιαηψλνληαο, ζα ιέγακε πσο ε θιηκαηηθή αιιαγή δεκηνπξγεί κηα ζχλζεηε θαηάζηαζε πνπ ρξήδεη ζρεδηαζκέλεο αληηκεηψπηζεο. Ζ δηαρείξηζε ηνπ θαηλνκέλνπ θαη ησλ επηπηψζεσλ ηνπ ρξεηάδεηαη βνχιεζε, ζπλεξγαζία θαη ζπληνληζκφ ζε δηεζλέο, εζληθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. Ζ πνιηηηθή πξνζηαζία σο δεκφζηα πνιηηηθή ηνπ θξάηνπο ζα πξέπεη λα απνθηήζεη πεξηζζφηεξν νξηδφληην ραξαθηήξα, λα ζπλδηακνξθψλεηαη απφ επηκέξνπο πνιηηηθέο, φπσο πεξηβαιινληηθέο θαη αλαπηπμηαθέο, κε ζηφρν ηελ ζπλνιηθή δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ. Ζ θχξηα θαηεχζπλζε ησλ πξσηνβνπιηψλ πξέπεη λα είλαη ε πξνιεπηηθή δξάζε θαη θχξην ζχλζεκα λα γίλεη ζπιινγηθή δνπιεηά κε ηελ θηλεηνπνίεζε φισλ ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ (ηδησηηθφ ηνκέα, Μ.Κ.Ο, εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα θιπ), ζηνρεχνληαο πάληα ζε έλα πεξηβάιινλ βηψζηκν θαη πεξηζζφηεξν αζθαιέο ζην κέιινλ. 82

83 Ζ παξνχζα εξγαζία απνηέιεζε κηα πξψηε, εηζαγσγηθή, πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο. Ο ιίγνο ζρεηηθά ρξφλνο πνπ ππήξρε ζηελ δηάζεζε ησλ ζπνπδαζηψλ γηα ηελ αλαδήηεζε πιηθνχ θαη ηελ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο θαη ε ζπγθεθξηκέλε έθηαζε πνπ απηή έπξεπε λα έρεη, θαζφξηδαλ πεξηνξηζηηθά ηα πιαίζηα κέζα ζηα νπνία ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα έπξεπε λα αλαπηπρζεί. Σα ζπκπεξάζκαηα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζα κπνξνχζαλ λα απνηειέζνπλ ην έλαπζκα γηα ηελ παξαπέξα, ιεπηνκεξέζηεξε δηεξεχλεζε ηνπ ζέκαηνο, κε πηζαλνχο άμνλεο: 1. ηελ ζπγθεθξηκελνπνίεζε θαη πνζνηηθνπνίεζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζε πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν, κε ηελ αλάπηπμε κνληέισλ απφ ην Δζληθφ Αζηεξνζθνπείν Αζελψλ 2. ηελ απνθιεηζηηθή δηεξεχλεζε ηεο θάζεο πξφιεςεο, δεδνκέλνπ φηη ε θάζε απηή έρεη απμεκέλε ζεκαζία γηα ηελ δηαρείξηζε ησλ ζπλεπεηψλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ηα πεξηζψξηα εθαξκνγήο κηαο απνηειεζκαηηθφηεξεο πξνιεπηηθήο δξάζεο είλαη πάξα πνιιά 3. ηηο δπλαηφηεηεο πνπ ππάξρνπλ γηα ηελ ζχληαμε ελφο ζπλνιηθνχ εζληθνχ ζρεδίνπ δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο 4. δηεξεχλεζε ησλ πηζαλψλ ζεζκηθψλ θαη λνκνζεηηθψλ αιιαγψλ πνπ είλαη απαξαίηεηεο, ζε ζρέζε κε ηελ θαιχηεξε πξνεηνηκαζία γηα ηελ δηαρείξηζε ησλ ζπλεπεηψλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. 83

84 Βιβλιογπαθία Ππυηογενείρ Πηγέρ Ν. 3013/2002 (ΦΔΚ 102, ηεχρνο Α ): Αναβάθμιζη ηηρ Πολιηικήρ Πποζηαζίαρ και λοιπέρ διαηάξειρ. Τ.Α 1299/ (ΦΔΚ 423, ηεχρνο Β ): Έγκπιζη ηος από Γενικού σεδίος Πολιηικήρ Πποζηαζίαρ με ηην ζςνθημαηική λέξη «ΞΔΝΟΚΡΑΣΗ». Τ.Α. 3384/2006 (ΦΔΚ 776/ ): ςμπλήπυζη ηος Γενικού σεδίος Πολιηικήρ Πποζηαζίαρ με ηη ζςνθημαηική λέξη «ΞΔΝΟΚΡΑΣΗ» με ηο Διδικό σέδιο «Γιασείπιζηρ Ανθπώπινυν Απυλειών». Π.Γ 151/ (ΦΔΚ 107/ηεχρνο Α ): Οπγανιζμόρ Γενικήρ Γπαμμαηείαρ Πολιηικήρ Πποζηαζίαρ. Ν. 3613/2007 (ΦΔΚ 263, ηεχρνο Α ): Ρςθμίζειρ θεμάηυν κλπ, ΤΠ.Δ. Ν. 2612/1998 (ΦΔΚ 112, ηεχρνο Α ): Ανάθεζη ηηρ δαζοπςπόζβεζηρ ζηο Πςποζβεζηικό ώμα και άλλερ διαηάξειρ. Δγκύκλιορ ΓΓΠΠ, Απ. Ππυη. 7910/ : σεδιαζμόρ και δπάζειρ Πολιηικήρ Πποζηαζίαρ για ηην ανηιμεηώπιζη κινδύνυν από ηην εκδήλυζη πλημμςπικών θαινομένυν. Δγκύκλιορ ΓΓΠΠ, Απ. Ππυη. 2706/ : σεδιαζμόρ και δπάζειρ Πολιηικήρ Πποζηαζίαρ για ηην ανηιμεηώπιζη δαζικών πςπκαγιών. Έγγπαθο Γ.Γ.Π.Π. Απιθ. Ππυη. 4759/ : Ππόγνυζη ςτηλών θεπμοκπαζιών. Directive 2007/60/EC of the European Parliament and the Council of 23 October 2007 on the assessment and management of flood risks 84

85 Βιβλία Ινζηιηούηο Σοπικήρ Αςηοδιοίκηζηρ, 2007: Δςθύνερ και Ρόλοι ηυν ΟΣΑ ζηην Πολιηική Πποζηαζία για ηην Ανηιμεηώπιζη Φςζικών Κινδύνυν,( συπίρ βιβλιογπαθική αναθοπά ζηο ew=0, ηελεςηαία επίζκετη ) Colombo Alessandro, Javier Hervás and Ana Lisa Vetere Arellano, 2002: Guidelines on Flash Flood Prevention and Mitigation. Luxembourg: JRC European Commission. EEA, 2004¹: Environmental signals A European Environment Agency Update on Selected Issues. Copenhagen: European Environmental Agency EEA, 2004²: Impacts of Europe s Changing Climate: An Indicator-Based Assessment. Copenhagen: European Environmental Agency Report No 2/ Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007¹: Climate Change The Physical Science Basis. Cambridge: CAMBRIDGE UNIVERCITY PRESS. Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007²: Climate Change Synthesis Report. Cambridge: CAMBRIDGE UNIVERCITY PRESS. Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007³: Climate Change Impacts, Adaptation and Vulnerability. Cambridge: CAMBRIDGE UNIVERCITY PRESS. London Climate Change Partnership, 2006: Adapting to Climate Change. Lessons for London. London: GREATER LONDON AYTHORITY West, C.C. and M.J. Gawith, 2005: Measuring Progress: Preparing for Climate Change through UK Climate Impacts Programme. Oxford: UKCIP. WHO, 2003: The Health Impacts of 2003 Summer Heat-Waves. Briefing Note for the Delegations of the fifty-third session of the WHO Regional Committee for Europe. Geneva: WORLD HEALTH ORGANISATION. WHO, 2004: Extreme Weather and Climate Events and Public Health Responses. Report on a WHO meeting, Bratislava, Slovakia, Feb Copenhagen: WORLD HEALTH ORGANISATION Regional Office for Europe. WHO, 2005: Health and Climate Change: The Now and How A Policy Action Guide. Copenhagen: WORLD HEALTH ORGANISATION Regional Office for Europe. 85

86 WHO, 2008: Protecting Health in Europe from Climate Change. Copenhagen: WORLD HEALTH ORGANISATION Regional Office for Europe. WWF, 2008¹: Ένα βιώζιμο μέλλον για ηα δάζη ηηρ Δλλάδαρ. Ππόηαζη για ηην οςζιαζηική βεληίυζη ηος ζςζηήμαηορ πποζηαζίαρ ηυν δαζών από ηιρ πςπκαγιέρ. Αζήλα: WWF ΔΛΛΑ. Άπθπα Γευηεσνικό Δπιμεληηήπιο Δλλάδορ 2008: «Γηαρείξηζε θαη Καηαζηνιή Γαζηθψλ ππξθαγηψλ ζηελ Διιάδα: Έλα δεηνχκελν κε ηξαγηθέο ζπλέπεηεο». Θεζζαινλίθε: ΓΔΩΣ.Δ.Δ. ( ηειεπηαία επίζθεςε ) WWF 2008²: «Νεξφ θαη Πεξηβαιινληηθνί Γείθηεο». WWF Δλλάρ ( ηειεπηαία επίζθεςε ) Balatsos P., Chalaris M., Karma S., Pappa A., Spiliopoulou C., Statheropoulos M., Theodorou P., 2007: Forest fires in Greece during summer 2007: The data file of a case study. Forest Fire Net, 5. pp Christensen, J.H. and O.B. Christensen, 2003: Severe summertime flooding in Europe. Nature, 421, pp Christensen, J.H. and O.B. Christensen, 2007: A summary of the PRUDENCE model projections of changes in European climate during this century. Climatic Change, 81. S7-S30. Cowling, R.M., F. Ojeda, B. Lamont, P.W. Rundel and R. Lechmere-Oertel, 2005: Rainfall reliability, a neglected factor in explaining convergence and divergence of plant traits in fireprone Mediterranean-climate ecosystems. Global Ecology and Biogeography, 14. pp EEA, 2004³: Mapping the impacts of recent natural disasters and technological accidents in Europe, Environmental issue report European Environmental Agency Report, No 35, pp EEA, 2005¹: «Σξσηφηεηα θαη πξνζαξκνγή ζηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο ζηελ Δπξψπε». European Environmental Agency, Briefing 03. pp

87 EEA, 2005²: Climate change and river flooding in Europe. European Environmental Agency Briefing, 1. pp Fink, A.H., T. Brücher, A. Krüger, G.C. Leckebusch, J.G. Pinto and U. Ulbrich, 2004: The 2003 European summer heat waves and drought: synoptic diagnosis and impact. Weather, 59. pp JRC European Commission, 2008: Forest Fires in Europe Scientific and Technical Reports, No 8. pp Kundzewicz Z.W., S. Budhakooncharoen, A. Bronstert, H. Hoff, D. Lettenmaier, L. Menzel and R. Schulze, 2002: Coping with variability and change: floods and droughts. Natural Resources Forum, 26. pp Meehl, G.A. and C. Tebaldi, 2004: More intense, more frequent, and longer lasting heat waves in the 21st Century. Science, 305. pp Moriondo, M., P. Good, R. Durao, M. Bindi, C. Gianakopoulos and J. Corte-Real, 2006: Potential impact of climate change on fire risk in the Mediterranean area. Climate Research, 31. pp Mouillot, F., S. Rambal and R. Joffre, 2002: Simulating climate change impacts on fire frequency and vegetation dynamics in a Mediterranean-type ecosystem. Global Change Biology, 8. pp O Brien, G., P. O Keefe, J. Rose and B.Wisner, 2006: Climate change and disaster management. Disasters, 30. pp Γιαδικηςακέρ Πηγέρ (Γ.Γ.Π.Π, ηειεπηαία επίζθεςε ) (Δ.Κ.Α.Β, ηειεπηαία επίζθεςε ) (Τποςπγείο Τγείαρ και Κοινυνικήρ Αλληλεγγύηρ, ηειεπηαία επίζθεςε ) (Δθνικό Αζηεποζκοπείο Αθηνών, ηειεπηαία επίζθεςε ) 87

88 (European Environmental Agency, ηειεπηαία επίζθεςε ) (Civil Protection (E.U), ηειεπηαία επίζθεςε ) (Joint Research Center, ηειεπηαία επίζθεςε ) (European Forest Fires Information System, ηειεπηαία επίζθεςε ) (European Forest Institute, ηειεπηαία επίζθεςε ) (Emergency Database, ηειεπηαία επίζθεςε ) (Intergovernmental Panel on Climate Change, ηειεπηαία επίζθεςε ) (CIRCE project, ηειεπηαία επίζθεςε ) (Ensembles Project, ηειεπηαία επίζθεςε ) (London Climate Change Partnership, ηειεπηαία επίζθεςε ) (United Kingdom Climate Impacts Partnership, ηειεπηαία επίζθεςε ) (ηειεπηαία επίζθεςε ) (European Space Agency, ηειεπηαία επίζθεςε ) (Arizona State University, ηειεπηαία επίζθεςε ) 88

89 σεηική Βιβλιογπαθία Άπθπα Michelozzi, P., F. de Donato, L. Bisanti, A. Russo, E. Cadum, M. DeMaria, M. D Ovidio, G. Costa and C.A. Perucci, 2005: The impact of the summer 2003 heat waves on mortality in four Italian cities. Euro Surveillance, 10. NHS, 2006: Heat wave Plan for England. Protecting Health and Reducing Harm from Extreme Heat and Heat waves. Department of Health, UK. Nogueira, P.J., 2005: Examples of heat warning systems: Lisbon s ICARO s surveillance system, summer Extreme Weather Events and Public Health Responses, W. Kirch, B. Menne and R. Bertollini, Eds., Springer, Heidelberg. Pascal, M., K. Laaidi, M. Ledrans, E. Baffert, C. Caseiro-Schönemann, A.L. Tertre, J. Manach, S. Medina, J. Rudant and P. Empereur-Bissonnet, 2006: France s heat health watch warning system. Int. J. Biometeorology, 50. Simón, F., G. López-Abente, E. Ballester and F. Martínez, 2005: Mortality in Spain during the heat waves of summer Euro Surveillance, 10. Γιαδικηςακέρ Πηγέρ U.N. Global Climate Observing System: World Meteorological Organization: MICE Project:

90 Παπάπηημα Πίνακαρ 1: 4 δηαθνξεηηθά ζελάξηα πνπ πεξηγξάθνπλ ηε ζρέζε αλάκεζα ζηηο αηηίεο ησλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη ζηελ εμέιημε ησλ εθπνκπψλ ζην κέιινλ. Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 Impacts, Adaptation and Vulnerability, p

91 Πίνακαρ 2: Παξαδείγκαηα πξνβιεπφκελσλ επηπηψζεσλ ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηνπ πιαλήηε απφ ηε θιηκαηηθή αιιαγή Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 Synthesis Report, p

92 Πίνακαρ 3: Παξαδείγκαηα πηζαλψλ επηπηψζεσλ (έσο ην ηέινο ηνπ 21 νπ αηψλα) αλά ηνκέα εμαηηίαο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 Synthesis Report, p

93 Πίνακαρ 4: Παξαδείγκαηα κέηξσλ πξνζαξκνγήο ζηε θιηκαηηθή αιιαγή αλά ηνκέα Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 Synthesis Report, p

94 Πίνακαρ 5: Μέηξα θαη ηερλνινγίεο πεξηνξηζκνχ ησλ αηηίσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Πηγή: Intergovernmental Panel on Climate Change 2007: Climate Change 2007 Synthesis Report, p