Ανάπτυξη διαδικτυακού Συστήματος Υποστήριξης Αποφάσεων για την έκδοση Πράξεων Χαρακτηρισμού από τη Δασική Υπηρεσία

Transcript

1 Ανάπτυξη διαδικτυακού Συστήματος Υποστήριξης Αποφάσεων για την έκδοση Πράξεων Χαρακτηρισμού από τη Δασική Υπηρεσία Αθανασιάδης Αντώνιος & Ανδρεοπούλου Ζαχαρούλα Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Δασολογίας & φυσ. Περιβάλλοντος Εργαστήριο Δασικής Πληροφορικής, Σχολή Γεωπονίας και Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος Ταχ. Θυρ. 247, Θεσσαλονίκη Περίληψη Η παρούσα εργασία παρουσιάζει το «e-praxis», ένα υπολογιστικό-πληροφοριακό Σύστημα Υποστήριξης Αποφάσεων (ΣΥΑ) για την υποβοήθηση της διαδικασίας έκδοσης Πράξεων Χαρακτηρισμού εκτάσεων γης από τη Δασική Υπηρεσία. Το ζήτημα που ερευνάται, είναι ο χαρακτηρισμός εκτάσεων γης ως δασικές ή μη, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία και τις θεμελιώδεις αρχές της Δασικής Οικολογίας. Το «e-praxis» είναι μία διαδικτυακή εφαρμογή που βασίζει τη λειτουργεία της σε ένα μοντέλο δομημένο πάνω στην αποκωδικοποίηση της σχετικής Δασικής Νομοθεσίας και αξιοποιεί την «Βασισμένη σε κανόνες αξιολόγηση» (Rule- Based Reasoning) τεχνική. Για την ανάπτυξη της εφαρμογής χρησιμοποιήθηκαν οι γλώσσες προγραμματισμού PHP, HTML και JavaScript. Οι στόχοι του συστήματος είναι η απλούστευση -και στο βαθμό που αυτό είναι δυνατό-αυτοματοποίηση της διαδικασίας, η μείωση του απαιτούμενου χρόνου εξέτασης, η τεκμηριωμένη και βασισμένη σε αντικειμενικά κριτήρια λήψη αποφάσεων και η καταπολέμηση της γραφειοκρατίας. Η χρήση της εφαρμογής από τη Δασική Υπηρεσία, μπορεί να συμβάλλει στην εξοικονόμηση χρόνου για τέλεση άλλων εργασιών και στην ενίσχυση της αντικειμενικότητας στη λήψη απόφασης. Εκτός από τη Δασική Υπηρεσία, το προτεινόμενο ΣΥΑ θα μπορούσε να αποτελέσει συμβουλευτικό εργαλείο για ιδιώτες δασολόγους-μελετητές και να χρησιμοποιηθεί και ως μέσο εκπαίδευσης για νεοδιοριζόμενους δασολόγους και φοιτητές δασολογίας και νομικών επιστημών. Λέξεις Κλειδιά: JEL Κωδικοί: Χαρακτηρισμός έκτασης, ηλεκτρονική διοίκηση, χρήσεις γης, δασική νομοθεσία, Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων C88; D73; K32; Q15; Q58 1. Εισαγωγή Η απόδοση χαρακτήρα σε μια έκταση γης είναι μια διαδικασία απαραίτητη, όχι μόνο για την προστασία και διατήρηση των φυσικών πόρων, αλλά και για τον περαιτέρω προσδιορισμό και καθορισμό των επιτρεπτών επεμβάσεων και χρήσεων γης. Τα κριτήρια στα οποία βασίζεται και οι διαδικασίες που ακολουθεί, καθορίζονται από τη νομοθεσία κάθε χώρας σε συνάρτηση με τα ιδιαίτερα οικολογικά και περιβαλλοντικά της χαρακτηριστικά. Θεμελιώδους σημασίας είναι η νομική κατοχύρωση του ορισμού της έννοιας των δασικών οικοσυστημάτων και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες που καθορίζουν εν τέλει τι είναι δάσος και τι όχι (Helms, 2002; Lund, 2009). Στην Ελλάδα που οι διαδικασίες κτηματογράφησης είναι ακόμα εν εξελίξει, υφίσταται η ανάγκη εξέτασης μεμονωμένων περιπτώσεων χαρακτηρισμού εκτάσεων γης, σε εκτός σχεδίου πόλεως περιοχές της χώρας μας, όπου δεν έχει συνταχθεί Δασικός Χάρτης ή Δασολόγιο. Σε αυτές τις περιπτώσεις εφαρμόζεται μια κατά περίπτωση διαδικασία εξέτασης 1

2 του δασικού ή μη χαρακτήρα μιας έκτασης, από τη Δασική Υπηρεσία, όπως αυτή ορίζεται από την κείμενη Δασική Νομοθεσία (άρθρο 14 του Ν.998/79 όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 34 Ν.4280/2014) και διενεργείται είτε αυτεπάγγελτα, είτε κατόπιν αιτήματος. Το έγγραφο το οποίο αναφέρει το χαρακτηρισμό της έκτασης και συνοδεύεται από τοπογραφικό διάγραμμα των ορίων της και χάρτη προσανατολισμού, αποτελεί την Πράξη Χαρακτηρισμού (ΠΧ), που είναι απαραίτητη προϋπόθεση είτε για την αξιοποίηση και οικονομική εκμετάλλευση της έκτασης (έκδοση οικοδομικής άδειας, κατασκευή περίφραξης, εγκατάσταση αγροτικής καλλιέργειας κ.α.) σε περίπτωση που δεν έχει δασικό χαρακτήρα, είτε για την προστασία και αποκατάστασή της σε αντίθετη περίπτωση. Η διερεύνηση του χαρακτήρα μιας έκτασης και η έκδοση ΠΧ συχνά διέπονται από πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες (Στάμου, 2002). Τα βασικότερα προβλήματα είναι ο μεγάλος αριθμός αιτήσεων και οι σημαντικές ελλείψεις προσωπικού σε αρκετές Δασικές Υπηρεσίες, που έχουν ως αποτέλεσμα την επιβράδυνση της έκδοσης ΠΧ (Παπαδόπουλος κ.α., 1998). Άλλα σημαντικά προβλήματα είναι α) η πολυπλοκότητα και συνεχής αναθεώρηση της δασικής νομοθεσίας β) η υποκειμενικότητα και γ) η παράλειψη στοιχείων είτε από αμέλεια είτε από δόλο (Ρηγόπουλος και Καραχλέ, 2013). Επακόλουθα, προκύπτουν αντιρρήσεις επί των αποφάσεων και ενεργοποίηση δικαστικών διαδικασιών επανεξέτασης, με αποτέλεσμα την καλλιέργεια κλίματος καχυποψίας έναντι της Δασικής Υπηρεσίας. Γίνεται αντιληπτό πως είναι απαραίτητη η εφαρμογή νέων μεθόδων αντιμετώπισης του ζητήματος στη βάση των δυνατοτήτων που προσφέρει σήμερα η πληροφορική, ώστε πρωτίστως να επιτευχθεί α) σημαντική ελάττωση του απαιτούμενου χρόνου έκδοσης ΠΧ β) μείωση υποκειμενικότητας κατά τη διαδικασία και γ) οργάνωση και κωδικοποίηση της ισχύουσας νομοθεσίας έτσι ώστε να είναι εύκολα και άμεσα προσβάσιμη σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, μειώνοντας την πιθανότητα παράλειψης κρίσιμων παραμέτρων. Η παρούσα εργασία προτείνει μια νέα μεθοδολογία για την έκδοση ΠΧ από τη Δασική Υπηρεσία, βασισμένη στις δυνατότητες που παρέχει η πληροφορική και ειδικότερα ο προγραμματισμός σε επίπεδο διαδικτύου. Συγκεκριμένα παρουσιάζει ένα Διαδικτυακό Σύστημα Υποστήριξης Αποφάσεων (Web-based DSS) που επεξεργάζεται όλες τις σχετικές παραμέτρους (νομικές, περιβαλλοντικές, οικολογικές) που επηρεάζουν το ζήτημα, λειτουργώντας υποστηρικτικά στη λήψη απόφασης περί του χαρακτήρα μιας έκτασης. Η Λήψη Αποφάσεων είναι η διαδικασία επιλογής μιας δράσης μεταξύ εναλλακτικών δράσεων με αντικειμενικό σκοπό την επίτευξη ενός στόχου. Οι διαχειριστές αποφάσεων μελετώντας διάφορους αλληλοεπιδρώμενους βιολογικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες που αφορούν στο εξεταζόμενο ζήτημα και χρησιμοποιώντας νέα διαδραστικά εργαλεία και τεχνικές, προσπαθούν να ελαχιστοποιήσουν τα περιθώρια σφάλματος (Turban and Aronson, 1998). Τα εργαλεία αυτά είναι τα Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων (ΣΥΑ) -Decision Support Systems (DSS), που βασίζονται στην χρήση υπολογιστή και προορίζονται να βοηθήσουν το διαχειριστή να εντοπίσει και να επιλύσει προβλήματα και να προβεί στη λήψη αποφάσεων χρησιμοποιώντας τις τεχνολογίες επικοινωνίας, γνώσεις, δεδομένα και μοντέλα (Power, 2007; Turban and Aronson, 1998). Σκοπός της εργασίας είναι, μέσω της χρήσης του προτεινόμενου συστήματος, να συνεισφέρει στην α)αναβάθμιση της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών β)μείωση της γραφειοκρατίας γ)αύξηση της παραγωγικότητας των Δασικών Υπηρεσιών με ταυτόχρονη εξοικονόμηση πόρων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για άλλες εργασίες. 2. Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας Σήμερα η χρήση ΣΥΑ από οργανισμούς, υπηρεσίες και κυβερνήσεις για την επίλυση ζητημάτων δασικής πολιτικής και διαχείρισης, είναι μια πραγματικότητα (Borges et al., 2003; Stewart et al., 2013). Θεωρούνται τα πλέον σύγχρονα εργαλεία της πληροφορικής που χρησιμοποιούνται στη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων και συνήθως περιλαμβάνουν 2

3 αυτόνομες εφαρμογές που προσαρμόζονται στις ανάγκες και απαιτήσεις των διαχειριστών με βάση τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής μελέτης (Tasoulas, 2012; Segura et al., 2014). Ειδικότερα, προσφέρουν μεθοδολογία εργασίας για την επίλυση προβλημάτων διοίκησης και λειτουργίας της Δασικής Υπηρεσίας με μεγαλύτερη αντικειμενικότητα, εξοικονόμηση χρόνου και λαμβάνοντας υπόψη όλα τα κρίσιμα στοιχεία και παράγοντες που εμπλέκονται με το εκάστοτε εξεταζόμενο ζήτημα (Athanasiadis and Andreopoulou, 2015). Ο σχεδιασμός, η υλοποίηση και εφαρμογή αναλυτικών μοντέλων επιχειρησιακής έρευνας μέσα από τα ΣΥΑ μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στη διαχείριση των φυσικών πόρων και την χάραξη στρατηγικών για μια βιώσιμη ανάπτυξη (De Meo et al., 2013). Διαδεδομένα είναι τα ΣΥΑ που βασίζονται σε Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (ΓΣΠ) που συνδυάζουν θεματική με χωρική πληροφορία σε βάσεις δεδομένων και επιλύουν προβλήματα υποθέσεων ρουτίνας (Athanasiadis and Andreopoulou, 2011). Παράλληλα χρησιμοποιούνται γλώσσες προγραμματισμού, διαδικτυακές εφαρμογές, βάσεις δεδομένων, μαθηματικά και οικονομικά μοντέλα (Lexer and Brooks, 2005; McIntosh et al., 2011). Σε διεθνές επίπεδο εντοπίζονται αρκετές προσπάθειες χειρισμού και αντιμετώπισης ζητημάτων διαχείρισης και προστασίας (Kirilenko et al., 2007; Zeng et al., 2007) και δασικής διοίκησης (Church et al., 2000). Στην Ελλάδα, υπήρξαν τα τελευταία χρόνια ορισμένες προσπάθειες αντιμετώπισης συναφών ζητημάτων, κυρίως όσον αφορά το ζήτημα της πρόληψης και αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών και διαφόρων άλλων καθαρά διαχειριστικών ζητημάτων (Andreopoulou, 2011), αλλά παρατηρείται ένα κενό σε ότι αφορά αντιμετώπιση ζητημάτων δασικής διοίκησης και οργάνωσης της δασικής νομοθεσίας με βάση την αξιοποίηση των ΣΥΑ (Αθανασιάδης, 2015). 3. Μέθοδοι και δεδομένα 3.1 Μεθοδολογία έκδοσης Πράξεων Χαρακτηρισμού από τη Δασική Υπηρεσία Το προτεινόμενο ΣΥΑ θα αποτελεσεί ουσιαστικά μια προσομοίωση της συμβατικής διαδικασίας. Κατόπιν έρευνας σε Δασαρχεία της χώρας (Αθανασιάδης, 2015), διαπιστώθηκε ότι σε γενικές γραμμές η ακολουθούμενη διαδικασία περιλαμβάνει τα παρακάτω βασικά στάδια, όπως αποτυπώνονται στο σχήμα 1: Σχήμα 1: Ροή εργασιών έκδοσης Πράξης Χαρακτηρισμού από τη Δασική Υπηρεσία Η εξέταση μιας υπόθεσης χαρακτηρισμού περιλαμβάνει συλλογή και επεξεργασία δεδομένων από δύο κύριες προκαταρτικές εργασίες: α) Επιτόπια αυτοψία και β) Έλεγχος παρελθούσης κατάστασης. Τα δεδομένα αυτά οδηγούν το διαχειριστή-δασολόγο στη σύνταξη της σχετικής Εισηγητικής Έκθεσης. Η ΠΧ σε διάστημα 2 μηνών από τη δημοσίευσή της 3

4 καθίσταται τελεσίδικη εφόσον δεν έχουν εγερθεί αντιρρήσεις από οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο. Θα πρέπει τέλος να σημειωθεί πως πριν την έναρξη εξέτασης της υπόθεσης, απαιτείται έλεγχος πληρότητας στοιχείων του φακέλου της αίτησης και έρευνα στο αρχείο της Υπηρεσίας για τυχόν ειδικές περιπτώσεις που δύνανται να επηρεάσουν σημαντικά τη λήψη απόφασης. Οι κυριότερες από αυτές παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα 1. Πίνακας 1: Ειδικές Περιπτώσεις Αρχείου Υπηρεσίας ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΝΟΜΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΔΑΣΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΖΩΝΗ ΑΝΑΔΑΣΩΤΕΑ ΑΛΛΗ ΠΡΑΞΗ ΕΠΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΝΟΜΙΜΗ ΑΛΛΑΓΗ ΧΡΗΣΗΣ Δεν εκδίδεται ΠΧ. Εκδίδεται ΠΧ Εκδίδεται ΠΧ (ΜΗ ΔΑΣΙΚΗ) Δεν εκδίδεται ΠΧ Ζητούνται στοιχεία τεκμηρίωσης Ζητούνται στοιχεία τεκμηρίωσης Ζητούνται στοιχεία τεκμηρίωσης ΦΕΚ 2159/ Παρ.2 άρθ. 29 & άρθ.46α Ν.4661/2012 Παρ.6 ζ άρθ. 3 Ν.4280/2014 Παρ.3 άρθ. 117 Συντάγματος Αρθ.14 Ν.998/1979 Ν.4061/2012 Νόμιμη άδεια Έχει αποδοθεί χαρακτήρας Δεν ισχύουν παραχωρητήρια, άδειες εκχέρσωσης & αλλαγής χρήσης για δασικές εκτάσεις, δάση και αναδασωτέες. Εντός σχεδίου Πόλεως Έχει χαρακτήρα ΔΑΣΙΚΟ της παρ.4 άρθ. 3 Ν.4280/2014 Έχει ήδη αποδοθεί χαρακτήρας με προγενέστερη ΠΧ Δυνατότητα αναγνώρισης Ιδιωτικού Δάσους Διατήρηση αγροτικής χρήσης, μη δυνάμενη να χρησιμοποιηθεί για άλλο σκοπό Η μελέτη και κατανόηση της σχετικής δασικής νομοθεσίας και των μεθόδων εργασίας που εφαρμόζονται από τη Δασική Υπηρεσία αποτελούν προϋπόθεση για το σχεδιασμό του προτεινόμενου ΣΥΑ. 3.2 Κριτήρια χαρακτηρισμού σύμφωνα με τη Δασική Νομοθεσία To δομικό πρόβλημα που καλείται να επιλύσει το προτεινόμενο σύστημα είναι αυτό της αναγνώρισης δασογενούς περιβάλλοντος (ΣτΕ 2257/2014). Ιδιαίτερης σημασίας είναι οι νομοθετικοί ορισμοί συγκεκριμένων βασικών εννοιών (δάσος, δασική έκταση, βοσκότοπος, χορτολιβαδική έκταση κλπ.) και το νομικό καθεστώς που διέπει τα ιδιοκτησιακά ζητήματα των δασών. Η δασική νομοθεσία, αποδίδει τους ορισμούς των θεμελιωδών εννοιών του δάσους, βασιζόμενη σαφώς στην επιστημονική τεκμηρίωση που παρέχει η επιστήμη της δασολογίας (ΣτΕ 5234/1996, ΣτΕ 32,33,34/2013). Η νομολογία των δικαστηρίων αποτελεί μια επίσης σημαντική παράμετρο που επηρεάζει το ζήτημα (Ρόζος, 2006). Συμπερασματικά, οι βασικοί παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη για την απόδοση χαρακτήρα σε μια έκταση, σύμφωνα με τη δασική επιστήμη (Ντάφης, 1986) και την ισχύουσα δασική νομοθεσία (άρθρο 3 του Ν.998/1979 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 32 του Ν. 428/2014), είναι οι παρακάτω: Βαθμός συγκόμωσης βλάστησης ή ποσοστό εδαφοκάλυψης 1 Βλάστηση και χαρακτήρας συνορευουσών εκτάσεων Βλάστηση και χαρακτήρας ευρύτερης περιοχής μελέτης Εμβαδό της υπό μελέτη έκτασης (αναγκαία επιφάνεια εδάφους) 2 Είδος βλάστησης και φυτικά είδη 1 Αποτελεί το βασικό κριτήριο για τη διαμόρφωση δασογενούς περιβάλλοντος (Ντάφης, 1986). 2 Αφορά στην ελάχιστη εδαφική επιφάνεια που μπορεί να συστήσει δασοβιοκοινότητα (Ντάφης, 1986). 4

5 Αλληλεπίδραση με γειτονικά δασικά οικοσυστήματα - ανθρωπογενείς παρεμβάσεις Κατάσταση έκτασης κατά το παρελθόν (1945, 1960, 1998 κ.α.) Τα δεδομένα αυτά αποτελούν τις βασικές παραμέτρους του προτεινόμενου ΣΥΑ. 3.3 Σχεδιασμός του συστήματος Για το φυσικό σχεδιασμό του συστήματος επιλέχθηκε η τεχνική της «Βασισμένης σε Κανόνες Αιτιολόγησης» (Rule-Based Reasoning) που εμπίπτει στην επιστημονική περιοχή της τεχνητής νοημοσύνης (Frye et al, 1995). Με τον τρόπο αυτό η γνώση δεν αναπαρίσταται στατικά, αλλά μέσω ενός συνόλου κανόνων της μορφής «εάν τότε» ( if-then rules) που υποδεικνύουν τι πρέπει να γίνει ή να αποφασιστεί σε ένα συγκεκριμένο στιγμιότυπο του προβλήματος υπό θεώρηση (Deng and Wibowo, 2008). Σχεδιάστηκαν δύο μοντέλα λήψης απόφασης ανάλογα με την ύπαρξη ή μη δασικής βλάστησης στην προς μελέτη έκταση. Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της κάθε περίπτωσης και τα διαθέσιμα δεδομένα από τις προκαταρτικές εργασίες, ο διαχειριστής απαντώντας σε επιμέρους ερωτήματα, οδηγείται σταδιακά στη λήψη απόφασης κατατάσσοντας την υπό μελέτη έκταση σε μία από τις παραγράφους του άρθρου 3 όπως καταδεικνύεται στο σχήμα 2. Σχήμα 2: Διάγραμμα ροής λήψης απόφασης για εκτάσεις που εντοπίζεται δασική βλάστηση Αντίστοιχο μοντέλο εφαρμόζεται και στην περίπτωση μη ύπαρξης δασικής βλάστησης, ενώ η εξέταση αφορά τόσο την παρούσα όσο και την παρελθούσα κατάσταση 3 της υπό μελέτη έκτασης. Η συγκριτική ανάλυση των δύο καταστάσεων οδηγεί στον τελικό χαρακτηρισμό της έκτασης που διέπεται από τις παρακάτω παραδοχές με βάση τη νομοθεσία: Έκταση δασικής μορφής σήμερα, ανεξαρτήτως μορφής στο παρελθόν, διατηρεί το χαρακτήρα της και υπάγεται στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας. 3 Το 1945 είναι το έτος αεροφωτογράφισης του συνόλου της χώρας. Συνήθως εξετάζονται και αεροφωτογραφίες ενδιάμεσων ετών, για τη διαπίστωση του διαχρονικού χαρακτήρα της έκτασης. 5

6 Έκταση δασικής μορφής κατά το παρελθόν, ανεξάρτητα αν σήμερα έχει άλλη μορφή, διατηρεί το χαρακτήρα της και υπάγεται στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας (κηρύσσεται αναδασωτέα ή δασωτέα) Οι δασωμένοι αγροί μπορούν υπό προϋποθέσεις να ανακτήσουν την πρότερη χρήση. Οι εποικιστικές εκτάσεις διατηρούν το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς. 3.4 Ανάπτυξη του Συστήματος Για τη δημιουργία του προτεινόμενου διαδικτυακού ΣΥΑ χρησιμοποιήθηκαν τα παρακάτω βασικά εργαλεία πληροφορικής (Πίνακας 2): Πίνακας 2: Συνοπτική αναφορά γλωσσών Προγραμματισμού και λογισμικών ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΛΟΓΙΣΜΙΚΑ HTML (Hypertext Markup Language) Ανάπτυξη διαδικτυακής εφαρμογής Dreamweaver Προγραμματισμός σε γραφικό περιβάλλον JavaScript Επίτευξη διαδραστικότητας Notepad++ Ειδικός κειμενογράφος για συγγραφή κώδικα PHP (Hypertext Pre Processor) Για ανάπτυξη δυναμικού περιεχομένου XAMP Δημιουργία τοπικού δίκτυο (local server) Ο σχεδιασμός και ανάπτυξη του περιβάλλοντος διεπαφής χρήστη πραγματοποιήθηκε σε περιβάλλον προγραμματισμού HTML ενώ για την ομοιομορφία των σελίδων της εφαρμογής αξιοποιήθηκε η τεχνολογία CSS (Cascading Style Sheets). Η τεχνική εισαγωγής δεδομένων στο σύστημα πραγματοποιήθηκε με χρήση φορμών της HTML (web forms): <form id="aitisi" method="post" action="arxeio.php" onsubmit="return checkform();"> Στον παραπάνω κώδικα HTML δηλώνεται η ταυτότητα της φόρμας (id="aitisi_form") και η υποβολή των δεδομένων στην επόμενη σελίδα με όνομα «arxeio.php». Η τιμή "return checkform();" αντιπροσωπεύει μια function της Javascript που εκτελείται κατά την υποβολή των στοιχείων (on submit) και ελέγχει αν δόθηκαν τιμές σε όλα τα πεδία. Εντός των φορμών, τόσο τα εισαγόμενα δεδομένα, όσο και αυτά που προκύπτουν από υπολογισμού παρασκηνίου, αποθηκεύονται σε: α)πλαίσια κειμένου (input type text), β)περιοχές εισαγωγής κειμένου (text area), γ)πλαίσια επιλογής (check box), δ)πλαίσια μοναδικής επιλογής (radio buttons) ε)αναδυόμενα μενού επιλογής (drop down menu). Με τον τρόπο αυτό καθίσταται εύκολη η αποθήκευση και ανάκτησή τους μέσω της δυνατότητας-εντολής «Session» (Σύνοδος) της PHP. Έτσι καθίσταται δυνατή η πρόσβαση και επεξεργασία των δεδομένων σε όλα τα στάδια λειτουργίας του συστήματος. Η επίτευξη διαδραστικότητας επιτυγχάνεται με τις «functions» (λειτουργίες) της Javascript που ορίζουν «τι θα συμβεί και πότε» ανάλογα με τις απαντήσεις που δίδονται στα ερωτήματα και τις συνθήκες που έχουμε ορίσει: function futies_(i) {document.getelementbyid('das_vlastisi_no_'+i).style.display = 'none'; document.getelementbyid('futies_'+i).style.display = 'block'; document.getelementbyid('das_eidi_perigrafi_'+i).style.display = 'none';} Ένα απλό παράδειγμα αποτελεί η παραπάνω function που εκτελείται σε περίπτωση δήλωσης από το χρήστη ότι υφίσταται δασική βλάστηση στην υπό μελέτη έκταση και καθορίζει την απόκρυψη και εμφάνιση αντίστοιχων αντικειμένων HTML. Για την υλοποίηση της βάσης κανόνων του συστήματος που προσδιορίστηκε κατά το φυσικό σχεδιασμό χρησιμοποιήθηκε κυρίως η Javascript με πολύπλοκες functions του τύπου if.elseif.else που ορίζουν το αποτέλεσμα που θα έχει κάθε επιλογή. If((document.querySelector('input[name=das_vlastisi_'+i+']:checked').value == 'nai') && (document.getelementbyid('vath_sugk_'+i).value == 'dasos')) {message = '1'; document.getelementbyid('katigories_daswn_'+i).style.display = 'block';} 6

7 else if((document.queryselector('input[name=das_vlastisi_'+i+']:checked').value == 'nai') && (document.getelementbyid('vath_sugk_'+i).value == 'das_ektasi')) {message = '2';document.getElementById('katigories_daswn_'+i).style.display = 'block';} Το παραπάνω τμήμα κώδικα ορίζει τιμές για τη μεταβλητή «message» ανάλογα με τον εκτιμώμενο βαθμό συγκόμωσης βλάστησης της έκτασης. Οι τιμές 1 και 2 αφορούν στις αντίστοιχες παραγράφους του άρθρου 3 και εμφανίζουν τα σχετικά μηνύματα στην οθόνη. Για τον έλεγχο των ειδικών περιπτώσεων προτιμήθηκε η δημιουργία λογικών συναρτήσεων με χρήση PHP. Στο παρακάτω απόσπασμα κώδικα PHP παρουσιάζεται η περίπτωση που η εξεταζόμενη έκταση βρίσκεται εντός κυρωμένου Δασικού Χάρτη. echo (($_SESSION['arxeio']['rows'][$i]['dmap']=='nai')?' βρίσκεται εντός κυρωμένου Δασικού χάρτη και έχει χαρακτηριστεί ως: '.$_SESSION['arxeio']['rows'][$i]['XP'].'. Ως εκ τούτου <b>δεν εκδίδεται Πράξη χαρακτηρισμού για το τμήμα αυτό</b>':''); 4. Αποτελέσματα Στην εφαρμογή-λογισμικό που παρουσιάζεται, δόθηκε η ονομασία «e-praxis» (ηλεκτρονική Πράξη). Πρόκειται για ένα Διαδικτυακό ΣΥΑ που παρέχει δυνατότητες υποστήριξης απόφασης χρησιμοποιώντας το περιβάλλον διεπαφής ενός φυλλομετρητή, (web browser interface) που ενσωματώνει τεχνολογίες υπολογισμού από την πλευρά του χρήστη (Javascript) (Jain and Tyagi, 2014). Ανήκει στην κατηγορία των «ΣΥΑ προσανατολισμένο στους κανόνες» (Rule-Oriented DSS) (Bonczek et al., 1980) και έχει τη δομή ενός ιστότοπου με επιμέρους ιστοσελίδες όπως αποτυπώνεται στο σχήμα 3. Σχήμα 3: Διάγραμμα ροής Συστήματος Υποστήριξης Αποφάσεων «e-praxis» Ο χρήστης, αφού πιστοποιηθεί από το διαχειριστική αρχή του συστήματος, εισάγει κωδικό πρόσβασης και όνομα χρήστη που του επιτρέπουν να εισέλθει στην εφαρμογή και να μεταφερθεί στην αρχική σελίδα της εφαρμογής (homepage.php) η οποία αποτελεί μια ενημερωτική ενότητα για τις δυνατότητες και τη χρηστικότητα της εφαρμογής. Εν συνεχεία, 7

8 ξεκινάει η λειτουργία του ΣΥΑ με διαδοχικές οθόνες στις οποίες ο χρήστης καλείται να κάνει τις εκτιμήσεις του και να εισάγει όλες τις ζητούμενες πληροφορίες. Γενικά, η δομή του συστήματος είναι βασισμένη σε ερωτηματολόγια που δημιουργούν μια αίσθηση διαδραστικότητας μεταξύ του συστήματος και του χρήστη. Η εικόνα 1 παρουσιάζει την οθόνη «Στοιχεία αίτησης» όπου γίνεται απλή εισαγωγή στοιχείων στο σύστημα. Εικόνα 1:Εισαγωγή στοιχείων αίτησης στο σύστημα (aitisi.php) Ένα παράδειγμα εισαγωγής δεδομένων-εκτιμήσεων του χρήστη πάντα με βάση τη συλλογή στοιχείων από τις κύριες προκαταρτικές εργασίες είναι η δήλωση των συνορευουσών εκτάσεων (Εικόνα 2), όπου ο χρήστης καλείται να δώσει και μια σύντομη περιγραφή. Η εργασία αυτή διενεργείται στις σελίδες «Αυτοψία» και «Φωτοερμηνεία». Εικόνα 2: Προσδιορισμός όμορων εκτάσεων-συνόρων της υπό μελέτη έκτασης 8

9 Εάν από την έρευνα αρχείου προκύψει αδυναμία έκδοσης ΠΧ για την υπό μελέτη έκταση, το σύστημα αντί Εισηγητικής Έκθεσης, παράγει Απαντητικό Έγγραφο (apantisi.php) προς τον ενδιαφερόμενο που αναφέρει τους λόγους για τους οποίους είναι αδύνατη η συνέχιση της διαδικασίας. Αξίζει να αναφερθεί πως ο χρήστης έχει τη δυνατότητα θέασης της έκτασης σε υπόβαθρα πρόσφατων δορυφορικών εικόνων μέσω της διαδικτυακής εφαρμογής «Google maps» είτε πληκτρολογώντας τις συντεταγμένες των κορυφών του πολυγώνου της έκτασης, είτε ανεβάζοντας (upload) ένα αρχείο.txt με τα ζεύγη συντεταγμένων (apeikonisi.php). Με τον τρόπο αυτό μπορεί να προβεί σε μια πρόχειρη εκτίμηση για του χαρακτήρα και τη βλάστηση της ευρύτερης περιοχής και να δώσει μια περιγραφή που θα χρησιμοποιηθεί στην εισηγητική του έκθεση. Αφού συμπληρωθούν τα απαιτούμενα πεδία στην τελευταία οθόνη εισαγωγής (photo.php) και υποβληθούν στο σύστημα, παράγεται αυτόματα η εισηγητική έκθεση που περιέχει όλα τα συμπεράσματα που δικαιολογούν τη λήψη απόφασης και μπορεί να εκτυπωθεί ή να αποθηκευτεί σε μορφή pdf αρχείου. Η μορφή και το περιεχόμενο των εγγράφων που εκδίδει το σύστημα (Εισηγητική Έκθεση, Απαντητικό Έγγραφο) συνάδει με τη μορφή των εγγράφων που εκδίδουν οι κατά τόπους Δασικές Υπηρεσίες και έχει προσαρμοστεί σύμφωνα με την Υ.Α /7487/ (ΦΕΚ Β 3632). 5. Συμπεράσματα Η παρούσα εργασία προτείνει μια προσέγγιση αντιμετώπισης του ζητήματος των χαρακτηρισμών, βασισμένη στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων των Διαδικτυακών ΣΥΑ. Το «e-praxis» αποτελεί μια προσομοίωση της διαδικασίας έκδοσης ΠΧ, σε συμφωνία με τα οριζόμενα από τη δασική νομοθεσία και ακολουθώντας τα βασικά στάδια εργασίας που εφαρμόζει η Δασική Υπηρεσία. Το σύστημα λαμβάνει υπόψη το σύνολο των παραμέτρων που εμπλέκονται στην επικείμενη λήψη απόφασης και στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό, τις ποσοτικοποιεί και διερευνά τις αναμενόμενες αλληλεξαρτήσεις και αλληλεπιδράσεις. Το «e-praxis» απευθύνεται κατά κύριο λόγο προς τη Δασική Υπηρεσία και συγκεκριμένα προς τους διαχειριστές υποθέσεων χαρακτηρισμού (δασολόγους). Σε δεύτερο βαθμό η χρήση του θα μπορούσε να επεκταθεί και στον ιδιωτικό τομέα από δασολόγουςμελετητές που τελούν ως σύμβουλοι σε υποθέσεις χαρακτηρισμού. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένας εξομοιωτής της πραγματικής διαδικασίας, για εκπαιδευτικούς σκοπούς, στο πλαίσιο επιμόρφωσης και εκπαίδευσης νέων υπαλλήλων της υπηρεσίας, φοιτητών δασολογίας κ.α. Τέλος θα μπορούσε να αποτελέσει ένα συμβουλευτικό εργαλείο για τις αρμόδιες επιτροπές δασικών αμφισβητήσεων σε νομικό και δικαστικό επίπεδο. Το περιβάλλον εργασίας της εφαρμογής είναι σχετικά απλό, χωρίς πρόσθετες λειτουργίες και ιδιαίτερα σχεδιαστικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά, με σκοπό τη διεύρυνση της ομάδας χρηστών, αφού δεν απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις χειρισμού ηλεκτρονικού υπολογιστή για τη χρήση του. Η ευθύνη του χρήστη έγκειται στην ορθή συμπλήρωση των ερωτηματολογίων της εφαρμογής, καθώς οδηγείται στοχευμένα στην περάτωση της διαδικασίας χωρίς να του δημιουργείται η αίσθηση απώλειας ελέγχου. Βασικό πλεονέκτημα της εφαρμογής είναι εύκολη προσαρμογή και επικαιροποίηση της βάσης κανόνων του μοντέλου λήψης απόφασης σε ενδεχόμενες αλλαγές της νομοθεσίας που διέπει το καθεστώς των χαρακτηρισμών. Αυτό καθίσταται εφικτό με μικρές ή μεγαλύτερες επεμβάσεις και τροποποιήσεις στον κώδικα προγραμματισμού (PHP, Javascript) διασφαλίζοντας τη λειτουργικότητα και αξιοπιστία του συστήματος. Το ενδεχόμενο όφελος από τη χρήση του «e-praxis» από τη Δασική Υπηρεσία είναι η ενίσχυση της αντικειμενικότητας στη λήψη απόφασης. Γενικά, με τη υιοθέτηση των ΣΥΑ, ο βασικός ρόλος του διαχειριστή περιορίζεται στη σωστή συλλογή και αξιοποίηση των δεδομένων και την αξιολόγηση των ευρημάτων και αποτελεσμάτων (Papathanassiou et al., 2005). Το «e-praxis» δεν καταργεί την εμπειρική θεώρηση του δασολόγου απέναντι στο 9

10 ζήτημα, αλλά ενισχύει τη λήψη απόφασης με τεκμηριωμένα επιχειρήματα, διασφαλίζοντας την αποφυγή παράλειψης κρίσιμων δεδομένων και την ορθή ερμηνεία και εφαρμογή της νομοθεσίας χάρη στο σύστημα των ερωταπαντήσεων, που «αναγκάζει» το χρήστη να διερευνήσει και να συνυπολογίσει όλες τις παραμέτρους που αφορούν στο ζήτημα, μη μπορώντας ούτε να αγνοήσει αλλά ούτε να υπερεκτιμήσει κάποιες από αυτές. Η οργανωτική δομή του προτεινόμενου ΣΥΑ επιτρέπει την ταχύτερη αποπεράτωση της διαδικασίας σε σχέση με την εμπειρική διαδικασία, εξοικονομώντας εργατοώρες για τη διενέργεια άλλων σημαντικών εργασιών (διαχείριση, πρόληψη, προστασία) από τη Δασική Υπηρεσία. Με την οργάνωση της εξέτασης των υποθέσεων χαρακτηρισμού σε επιμέρους στάδια εργασίας και την τμηματική εισαγωγή δεδομένων, ο χρήστης γνωρίζει διαρκώς τι θα πρέπει να κάνει και πότε. Παράλληλα, η σχετική νομοθεσία είναι ενσωματωμένη στο σύστημα επεξεργασίας προβλήματος και δεν απαιτείται επιπρόσθετος χρόνος αναζήτησης των σχετικών άρθρων των νόμων. Η αξιοποίηση του προτεινόμενου ΣΥΑ δύναται ενδεχομένως να συμβάλλει στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, διότι στοχεύει στην εξάλειψη των λανθασμένων ή εκ του πονηρού αποχαρακτηρισμών δασικών εκτάσεων και τον εντοπισμό παράνομων αλλαγών χρήσεων γης. Ακόμα, ένα κοινά αποδεκτό, αμερόληπτο και αυτοματοποιημένο σε σημαντικό βαθμό σύστημα έκδοσης ΠΧ, μπορεί να ελαχιστοποιήσει τις διενέξεις μεταξύ πολιτών και Δημόσιας διοίκησης και να συμβάλλει στην καλλιέργεια σχέσεων εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας. Με τις κατάλληλες προσθήκες και επεκτάσεις και κυρίως ενσωμάτωσης δυναμικών Βάσεων Δεδομένων, το «e-praxis» μπορεί να μετατραπεί σε ένα ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Εργαλείο Ηλεκτρονικής Διοίκησης που θα διαχειρίζεται πλήρως την ενδοϋπηρεσιακή διαδικασία της έκδοσης Πράξης Χαρακτηρισμού και δε θα χρησιμοποιείται μόνο ως ΣΥΑ εκδίδοντας εισηγητικές εκθέσεις. Ακόμα, η διασύνδεση της εφαρμογής με ένα λογισμικό ΓΣΠ μπορεί να συσχετίσει το σύνολο των πληροφοριών που αφορούν σε μια έκταση γης με την γεωγραφική της αποτύπωση στο χάρτη. Τέλος Θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί απευθείας σύνδεση του προτεινόμενου Συστήματος «e-praxis» με τη «Διαύγεια», έτσι ώστε η δημοσίευση των ΠΧ να διενεργείται σε πραγματικό χρόνο. Αντίστοιχα εφικτή είναι και η σύνδεση με την ειδική εφαρμογή του ΥΠΕΚΑ όπου αναρτώνται οι ΠΧ και η ταυτόχρονη ενημέρωση της σελίδας του υπουργείου παράλληλα με τη χρήση του ΣΥΑ. Βιβλιογραφία Αθανασιάδης Α.Δ. (2015). Ανάπτυξη συστήματος λήψης αποφάσεων για το χαρακτηρισμό δασικών εκτάσεων στη δασική υπηρεσία. Διδακτορική διατριβή, Α.Π.Θ, Θεσσαλονίκη Andreopoulou Z.S. (2011). Introducing Computer and Network Services and Tools in Forest Service and the Human Resources factor, Journal of Environmental Protection and Ecology, 12 (2), Athanasiadis A.D. and Andreopoulou Z.S. (2015). A DSS for the identification of forest land types by the Greek Forest Service, Int. Journal of Sustainable Agricultural Management and Informatics, 1(1), Athanasiadis A.D. and Andreopoulou Z.S. (2011) DSS applications in forest policy and management: Analysis of current trends. In: Salampasis M., Matopoulos A., (Eds.), Proc. of the 5th International Conference on Information and Communication Technologies for Agriculture, Food and Environment (HAICTA2011). Greece: Skiathos; p Bonczek R.H., Holsapple C.W. and Whinston A.B. (1980). Future Directions for Developing Decision Support Systems. Decision Sciences, 11,

11 Borges J.G., Falcão A., Miragaia C., Marques P., Marques, M. (2003). A decision support system for forest resources management in Portugal. In: Arthaud, G.J., Barrett, T.M. (Eds.), System Analysis in Forest Resources: Managing Forest Ecosystems, vol. 7. Springer: Netherlands; p Church R., Murray A., Figueroa A. and Barber K. (2000). Support system development for forest ecosystem management, European Journal of Operational Research, 121 (2), De Meo I., Ferretti F., Hujala T., and Kangas A. (2013). The usefulness of Decision Support Systems in participatory forest planning: a comparison between Finland and Italy. Forest Systems, 22(2), Deng H. and Wibowo. S. (2008). A Rule-Based Decision Support System for Evaluating and Selecting IS Projects. In: Proceedings of the International Multi-Conference of Engineers and Computer Scientists, vol.2. Hong Kong; p Frye D., Zelazo P.D. and Palfai, T. (1995). Theory of mind and rule-based reasoning, Cognitive Development, 10 (4), Helms. A. (2002). Forest, forestry, forester: what do these terms mean, Journal of Forestry, 100(8), Jain P. and Tyagi J.K. (2014). An Evaluation Framework of web-based Decision Support Systems. International Journal of Engineering Research & Management Technology, 1 (1), Kirilenko A., et al. (2007) An Internet-based decision support tool for non-industrial private forest landowners, Environmental Modelling & Software, 22(10), Lexer M. J. and Brooks R. T. (2005). Decision support for multiple purpose forestry, Forest Ecology and Management, 207(1 2), 1-3. Lund G. (2009) Definitions of forest, deforestation, afforestation, and reforestation. Forest Information Services, Gainesville, VA. Available from: McIntosh. B.S., et al. (2011). Environmental decision support systems (EDSS) development- Challenges and best practices, Environmental Modelling & Software, 26 (12), Ντάφης Σ. (1986). Δασική Οικολογία. Εκδόσεις Γιαχούδη-Γιαπούλη, Θεσσαλονίκη. Παπαδόπουλος Ι., Χριστοδούλου Α., Μπλιούμης Β., Στάθης Κ., Στάμου, Ν. (1998) Προβλήματα της δασικής πράξης και του δασολογικού κλάδου: Καταγραφή και ανάλυση απόψεων. 8ο Πανελλήνιο Δασολογικό Συνέδριο Ελληνικής Δασολογικής Εταιρίας, Θεσσαλονίκη; σ Papathanasiou J., Manos B., Vlachopoulou M., Vassiliadou I., (2005). A decision support system for farm regional planning, Yugoslav Journal of Operations Research, 15 (1), Power D.J. (2007). Brief History of Decision Support Systems, DSSResources.COM, Available from: Ρηγόπουλος Δ., Καραχλέ Β. (2013). Έκθεση Επιθεώρησης Έρευνας: 383/Α/2013 στα Δασαρχεία και Διευθύνσεις Δασών χωρίς Δασαρχεία της χώρας, Σώμα Επιθεωρητών- Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης, Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης; Αθήνα. Ρόζος Ν. (2006). Η αντιμετώπιση από τη νομοθεσία και τη νομολογία ορισμένων ζητημάτων που αφορούν εκτάσεις με δασική βλάστηση. Δικτυακό άρθρο. Διαθέσιμο στο διαδίκτυο: 11

12 Segura M., Ray D. and Maroto C. (2014). Decision support systems for forest management: A comparative analysis and assessment, Computers and Electronics in Agriculture, 101, Στάμου Ν. (2002). Ελληνική Δασοπονία: Επίκαιρα προβλήματα και προοπτικές. 10ο Πανελλήνιο Δασολογικό Συνέδριο της Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας, Τρίπολη; σ Stewart A., Edwards D and Lawrence A. (2013). Improving the science policy practice interface: decision support system uptake and use in the forestry sector in Great Britain, Scandinavian Journal of Forest Research, 29(1), Tasoulas E.A. Andreopoulou Z.S. (2012). Integrated Administration ΙCT System in Forest Environments Supporting Proper Management, International Journal of Environmental protection and ecology, 13(1), Turban E. and Aronson J. (1998). Decision Support Systems and Intelligent Systems, Prentice Hall Inc, New Jersey Zeng H., et al. (2007). A GIS-based decision support system for risk assessment of wind damage in forest management. Environmental Modelling & Software, 22(9),