dh/dt 4 ev H 1 0 Hz ~0.0 ev dh/dt

Transcript

1 Απεικόνιση Μαγνητικού γη Συντονισμού και εγκυμοσύνη O ρόλος του Φυσικού Ιατρικής στη διαχείριση ασθενούς ή επαγγελματικά εκτιθέμενης εγκύου Θωμάς Γ. Μαρής Φυσικός Νοσοκομείου Ακτινοφυσικός (MS (M.Sc M.Sc, Ph.D) Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρικής Φυσικής

2 Ο ρόλος του Φυσικού Ιατρικής στην ΑΜΣ Ασφάλεια συστημάτων ΑΜΣ Τήρηση όλων των κανόνων ασφαλείας Ποιοτικοί έλεγχοι συστημάτων ΑΜΣ Βασικοί και εξειδικευμένοι ποιοτικοί έλεγχοι για την διασφάλιση της ποιότητας των παραγόμενων εικόνων ΑΜΣ Ερευνητικές δραστηριότητες Ερευνητικές δραστηριότητες με κύριο στόχο τη βελτίωση της ασφάλειας και της διαγνωστικής αξίας των παραγομένων εικόνων ΑΜΣ Εκπαίδευση Συνεχής εκπαίδευση όλου του εμπλεκόμενου προσωπικού

3 ΑΜΣ και εγκυμοσύνη Ο ρόλος του Φυσικού Ιατρικής Ασφάλεια συστημάτων ΑΜΣ

4 ΑΜΣ, Ενεργά υποσυστήματα, Συχνότητες χρήσης Η/Μ Ιοντίζο ουσα Μη ιον ντίζουσα ST 0 Hz ~0.0 ev 4 ev Στατικά Μαγνητικά Πεδία 0 Ηz (0.2T 12T) Βαθμιδωτά Μαγνητικά Πεδία (Gradients) 1 KHz 10 KHz H 0 dh/dt Πεδία Ραδιοσυχνοτήτων H Τ :8 ΜΗz 0.5 T : MHz 1.0T :42.5 MHz 1.5T :63.7 MHz Συχνότητες 3.0 T : MHz Παλμικής 7.0T : MHz Επανάληψης 8.0T : MHz 200 Hz -2 KHz 9.4 T : MHz 12.0T: MHz Ακουστικές Συχνότητες 20Hz -20 KHz (< 4 KHz) dh/dt

5 ΑΜΣ : Ασφάλεια στην εγκυμοσύνη H 1 dh/dt H 0 Βιολογικά αποτελέσματα στην ΑΜΣ Άμεσα Έμμεσα Στατικά Μαγνητικά Πεδία (Η 0 ) 1. Οπτικές διαταραχές 2. Ίλιγγος, Ναυτία 1. Βλητική αντικειμένων 2. Στρέψη αντικειμένων Βαθμιδωτά Πεδία Νευρωνική dh/dt Ενεργοποίηση η Ακουστικοί θόρυβοι Πεδία Ραδιοσυχνοτήτων (RF) Θέρμανση ιστών Θέρμανση αντικειμένων

6 ΑΜΣ : Ασφάλεια στην εγκυμοσύνη Παράγοντες κινδύνου σε εξεταζόμενες από το περιβάλλον της ΑΜΣ Παράγοντες κινδύνου στην ΑΜΣ : (Έγκυος Κύημα Έμβρυο) Βιολογικές επιδράσεις στατικών μαγνητικών πεδίων (Η 0 ) Βιολογικές επιδράσεις βαθμιδωτών μαγνητικών πεδίων (dh/dt) Βιολογικές επιδράσεις πεδίων ραδιοσυχνοτήτων Η 1 ) Σκιαγραφικές ουσίες Εξέταση ΑΜΣ Σύστημα ΑΜΣ

7 ΑΜΣ : Ασφάλεια στην εγκυμοσύνη Η έγκυος σαν εξεταζόμενη στα συστήματα ΑΜΣ Η εξεταζόμενη δεν είναι ενήμερη για την κύηση (1 ο τρίμηνο) Η εξεταζόμενη χρήζει εξέτασης ΑΜΣ (2 ο και 3 ο τρίμηνο) Παραπομπή από μετά από εξετάσεις Υ/Χ για πιστοποίηση πιθανής βλάβης Η έγκυος σαν εργαζόμενη στα συστήματα ΑΜΣ Μόνιμη απασχόληση σαν (Ιατρός, Ακτινοφυσικός,, Τεχνολόγος, Τεχνικός) Εθελοντική συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα

8 Ασφάλεια στην ΑΜΣ (Διεθνείς επιτροπές) IEC (ΕΕ, Παγκόσμια αποδοχή, 2002) IEC (Αρχικό έγγραφο πρότυπο) Ευρώπη ( CENELEC ) ΗΠΑ ( FDA ) ICNIRP Αγγλία (NRPB) WHO IEC : International Electrotechnical Commission CENELEC : European Committee for Electrotechnical Standardization FDA : Food and Drug Administration ICNIRP : International Commission of Non Ionising Radiation Protection NRPB : National Radiological Protection Board WHO : World Health Organisation

9 Όρια έκθεσης στατικών πεδίων (IEC ) H 0 Patient Population Neonates, Infants, Children, Adults Operating Mode NORMAL Main static magnetic field 2 T FIRST LEVEL CONTROLLED [ 2T 4T ] SECOND LEVEL CONTROLLED > 4T Ομάδες ασθενών : Νεογνά, βρέφη, παιδιά, ενήλικες Ενήλικες : Τα όρια ισχύουν για εργαζόμενους & εξεταζόμενους στην ΑΜΣ Particular Requirements for the Safety of MR Equipment for Medical Diagnosis, IEC , Edition 2.2, 04/2008,

10 Όρια έκθεσης βαθμιδωτών πεδίων (IEC ) dh/dt Patient Population Neonates, Infants, Children, Adults Operating Mode NORMAL FIRST LEVEL CONTROLLED Time varying magnetic fields (Gradients) Gradients shall operate at a level that does not exceed the 80% of the PNS median perception threshold Gradients shall operate at a level that does not exceed the 100% of the PNS median perception threshold PNS median perception threshold = dh dt T s τ : effective stimulus duration (ms) Ενήλικες : Τα όρια ισχύουν για εργαζόμενους & εξεταζόμενους στην ΑΜΣ IEC , Ed2.2, 04/2008, ICNIRP statement 2004

11 Όρια έκθεσης πεδίων Ρ/Σ (SAR) (IEC ) H 1 (averaged over 10g of tissue) Ομάδες ασθενών : Νεογνά, βρέφη, παιδιά, ενήλικες Οι τιμές (Whole body SAR ) ισχύουν για : θερμοκρασία < 24 o C, Υγρασία < 60%

12 Όρια αύξησης θερμοκρασίας (IEC ) H 1 Σε μια τυπική εξέταση ΑΜΣ : Τα όρια αύξησης της θερμοκρασίας τηρούνται, αν τηρηθούν τα όρια του SAR Particular Requirements for the Safety of MR Equipment for Medical Diagnosis, IEC , Edition 2.2, 04/2008,

13 Άμεση επίδραση (Η 1 ) : αύξηση θερμότητας H 1 Το μεγαλύτερο μέρος της εκπεμπόμενης RF ενέργειας μετατρέπεται σε θερμότητα μέσα στους ιστούς λόγω των ωμικών απωλειών. Οι θερμοφυσικοχημικές αντιδράσεις στην έκλυση θερμότητας εξαρτώνται από πολλούς φυσικούς, λειτουργικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως : Δά Διάρκεια έκθεσης, Ρυθμός εναπόθεσης ενέργειας, Τύπος παλμού Aνατομική περιοχή Θερμορυθμιστικ ερμορυθμιστικό σύστ στημα του εξεταζομένου Παρουσία λανθάνουσας νόσου (Πυρετός, Υπέρταση, Διαβήτης) Περιβαλλοντικές συνθήκες στο σύστημαστημα ΑΜΣ Φαρμακευτικές αγωγές Κλειστοί δερματικοί βρόγχοι που οδηγούν ηλεκτρικά ρεύματα

14 Άμεση επίδραση (Η 1 ) : αύξηση θερμότητας Θερμορυθμιστικό σύστημα εμβρύων Ο εμβρυικός μεταβολικός ρυθμός ανά βάρος ιστού είναι σχετικά υψηλότερος σε σύγκριση με έναν ενήλικα Θερμότητα μεταφέρεται στο έμβρυο μέσω του πλακούντα και της μήτρας έτσι ώστε τελικά η θερμοκρασία στο έμβρυο να είναι :0.3 ο C 0.5 ο C μγ μεγαλύτερη από την θερμοκρασία ρ της εγκύου. Η θερμοκρασία ρ του εμβρύου εξαρτάται άμεσα από την θερμοκρασία της μητέρας μέχρι την γέννηση Η απαγωγή της θερμοκρασίας στα έμβρυα των θηλαστικών γίνεται πολύ αργά σε σχέση με τους υπόλοιπους ιστούς (NRPB 1991, 2004). Αύξηση θερμοκρασίας της μητέρας κατά 2.5 ο C είναι ικανή να οδηγήσει σε εμβρυική υποξία η οξέωση Hirobumi A, J.Nippon.Med.Sch H 1 Nippon.Med.Sch, 71(6),, 2004

15 Εγκυμοσύνη στην ΑΜΣ (Συστάσεις ICNIRP) Οχρόνος εξέτασης σε μια εμβρυική εξέταση ΑΜΣ πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο. Tα συστήματα ΑΜΣ πρέπει να λειτουργούν στο επίπεδο :(Normal IEC60601) ICNIRP 2004 Σε μια εμβρυική εξέταση ΑΜΣ, φαίνεται λογικό να υποτεθεί ότι πιθανές βλάβες στο έμβρυο μπορούν να αποφευχθούν εάν η θερμοκρασία σώματος της εγκύου δεν αυξάνεται περισσότερο από 0.5 o C και η θερμοκρασία του εμβρύου παραμένει μικρότερη ρη από 38 o C. Αυτό ισχύει για όλα τα επίπεδα λειτουργίας του IEC ICNIRP 2004

16 Όρια ακουστικών θορύβων (IEC ) dh/dt Ομάδες ασθενών : Νεογνά, βρέφη, παιδιά, ενήλικες IEC , Ed2.2, 04/2008

17 Κανόνες ασφάλειας για το στατικό μαγνητικό πεδίο H 0 Έμμεσα αποτελέσματα Ο Ο μαγνήτης είναι πάντα ON Ειδική επισήμανση των ισομαγνητικών γραμμών 0.1, 0.5 και 15 mt στις τρείς διαστάσεις του χώρου 6 m Τα υλικά της κατηγορίας MRI Unsafe και ασθενείς με καρδιακούς 8 m βηματοδότες δεν θα πρέπει να βρίσκονται πλησιέστερα από την γραμμή των 15 mt προς το σύστημα ΑΜΣ Πρέπει να γίνεται χρήση μόνο συμβατών με το σύστημα ΑΜΣ συσκευών (Monitors, καθετήρες, αναπνευστήρες κλπ) Πρέπει να διασφαλίζεται η σωστή λειτουργία των συστημάτων 0.1 mt : (Γήινο μαγνητικό πεδίο) ελέγχου φυσιολογίας των ασθενών μέσα στον χώρο του συστήματος 0.5 mt : (Ελεγχόμενη περιοχή) ΑΜΣ. (φιλτραρισμένα ρεύματα, φορτισμένες μπαταρίες) 15 mt : (Γραμμή βηματοδότη)

18 Κανόνες ασφάλειας για τα βαθμιδωτά πεδία dh/dt Έμμεσα αποτελέσματα (πρωτόκολλα εμβρυικής ΑΜΣ) Λειτουργούμε το σύστημα στο Normal Operating mode (IEC). Τραγουδάμε σιγά Χρησιμοποιούμε ακολουθίες τεχνικής whisper για την ελαχιστοποίηση της ισχύος εξόδου των βαθμίδων (rise time and/or amplitude) Χρησιμοποιούμε μέγιστα πάχη τομής και μεγάλα εξεταστικά πεδία Χρησιμοποιούμε τα μέγιστα δυνατά TR και TE Χρησιμοποιούμε ωτασπίδες η/και ακουστικά Χρησιμοποιούμε μαξιλάρια κενού η άμμου για σταθεροποίηση και προστασία από τους θορύβους

19 Κανόνες ασφάλειας για τα πεδία ραδιοσυχνοτήτων H 1 Άμεσα αποτελέσματα (πρωτόκολλα εμβρυικής ΑΜΣ) Χαμηλό SAR Λειτουργούμε το σύστημα στο Normal Operating mode (IEC). Είναι σημαντικό να δίνουμε πάντα τα πραγματικά κιλά του ασθενούς Αποφεύγουμε τις επαφές του δέρματος που μπορεί να δημιουργήσουν αγώγιμους βρόγχους στο σώμα. (μηρός-με-μηρό, μηρό, χέρι-με-χέρι, χέρι-με - σώμα, κνήμη-με-κνήμη) Χρησιμοποιούμε ακολουθίες χαμηλού SAR για την ελαχιστοποίηση του ύψους παλμού και μεγιστοποίησης της διάρκειας του παλμού RF Χρησιμοποιούμε μικρές γωνίες νεύσης, μέγιστα TR και τα ελάχιστα δυνατά ETL (turbo factor) με την ελάχιστη τελική επίδραση στο CNR

20 Κανόνες ασφάλειας για τα εμφυτεύματα/συσκευές Όλα τα εμφυτεύματα μφ μ και οι συσκευέςς πρέπει ρ να συνοδεύονται από κατάλληλα έγραφα η σήματα που να καταδεικνύουν την συμβατότητά τους με το σύστημα ΑΜΣ. ΑΜΣ. Οι εξεταζόμενοι και οι συνοδοί που πρόκειται να εισέλθουν στον θάλ θάλαμο της ΑΜΣ πρέπει έ να υπογράφουν ά τα έγγραφα έ με τις οδηγίες δ ί και τα ερωτηματολόγια πριν από την εξέταση. εξέταση. Υπάρχει σήμερα μια αρκετά μεγάλη βάση δεδομένων σχετικά με την MR Safe MR και Conditional MR Unsafe συμβατότητα εμφυτευμάτων αι συσκευών συσ ευών με τα συστήματα ΑΜΣ.. ΑΜΣ

21 Ασφάλεια στην ΑΜΣ (Σκιαγραφικές ουσίες) Κίνδυνοι σκιαγραφικών στην ΑΜΣ Έχουν αναφερθεί κάποιες αντενέργειες των εγκεκριμένων ενώσεων του γαδολινίου δλ (εξανθημάτ μάτα, αναφυλαξίες), ) με μικρή πιθανότητα να συμβούν (2-10 / ) Το ελεύθερο ιόν του γαδολινίου είναι ιδιαίτερα τοξικό. Όμως, οι εγκεκριμένες βιοσυμβατές βατές χηλικές ενώσεις είναι ανεκτές ακόμα και από ασθενείς που πάσχουν από νεφρική ανεπάρκεια. Οι ενώσεις αυτές, μέσω του πλακούντα, διοχετεύονταιονται και συσσωρεύονται στην κύστη του εμβρύου και στο αμνιακό υγρό. Η επίδραση στον έμβρυο δεν είναι γνωστή και γι αυτό δεν συνιστάται η χρήση τους στην εγκυμοσύνη Εκκρίνονται επίσης στο γάλα, οπότε πρέπει να αποφεύγεται ο θηλασμόςγια ώρες μετά την χρήση τους

22 ΑΜΣ και εγκυμοσύνη Ο ρόλος του Φυσικού Ιατρικής Ειδικοί ποιοτικοί έλεγχοι συστημάτων ΑΜΣ

23 Ποιοτικοί Έλεγχοι στην ΑΜΣ

24 Ποιοτικοί έλεγχοι συστημάτων ΑΜΣ Ποιές παράμετροι μετρώνται σε έναν ειδικό ποιοτικό έλεγχο Έλεγχος Laser τοποθέτησης Ομοιογένεια στατικού μαγνητικού πεδίου (H 0 ) Σηματοθορυβικός λόγος SNR, ομοιομορφία SNR, Αντίθεση CNR Ομοιομορφία εικόνας Εκτίμηση ψευδενδείξεων Γεωμετρική παραμόρφωση / Χωρική γραμμικότητα Πάχος τομής Χωρική διακριτική ικανότητα υψηλής αντίθεσης Χωρική διακριτική ικανότητα χαμηλής αντίθεσης

25 Ποιοτικοί Έλεγχοι ΑΜΣ (Υλικά) American College of Radiology (ACR) multi purpose phantom Εγκάρσια όψη Διαλύματα πλήρωσης : NiCl 2, NaCl Οβελιαία όψη

26 Ειδικοί Ποιοτικοί Έλεγχοι ΑΜΣ (Υλικά) Ομοιώματα EUROSPIN (Test Objects) TO1 TO5 (Test Objects) TO1 TO4 (Test Object) TO5

27 ΠΕ ΑΜΣ (Ολικός συντελεστής αντίθεσης, CNR) Ανάλυση : Χρήση κατάλληλου ομοιώματος (TO5, Ιδιοκατασκευή) που περιέχει υλικά με γνωστές τιμές μς παραμέτρων ρ Τ1 και Τ2. Χρήση ROI η παραμετρικών εικόνων για την μέτρηση 12 τιμών των ομοιωμάτων. Contrast Factor = Μέγιστη διαφορά τιμών /(Μέγιστη + Ελάχιστη) CNR = Μέγιστη διαφορά τιμών / Θόρυβο Κριτήριο Αποδοχής : τιμή πλησιέστερη στην μονάδα CF =[ ] EUROSPIN (TO5) Διαλύματα Αγαρόζης + Corn oil T1w MPAGE + FS T2w TSE

28 ΑΜΣ και εγκυμοσύνη Ο ρόλος του Φυσικού Ιατρικής Εκπαιδευτικές / Ερευνητικές δραστηριότητες (Βελτιστοποίηση διαγνωστικών τεχνικών)

29 Βελτιστοποίηση διαγνωστικών πρωτοκόλλων Θέσεις φιαλιδίων T1w (SE) Pos 1 : WFI με προσμίξεις Gd (ΧΔΙ ΧΔΙ) Pos 2 : Corn Oil Pos 3 : EUROSPIN TO5 (Nb. 07) Pos 4 : EUROSPIN TO5 (Nb. 11) Adult brain (1.5T) Neonatal brain (1.5T) Pos 5 : EUROSPIN TO5 (Nb. 12) T1(ms) T2(ms) T1(ms) T2(ms) Pos 6 : EUROSPIN TO5 (Nb. 15) WM Pos 7 : Acetone Pos 8 : Double Distilled Water GM Jones RA et al, AJR:182, p (2004)

30 Βελτιστοποίηση διαγνωστικών πρωτοκόλλων Ανθρωπομορφικά ομοιώματα. Μετρήσεις RF και ακουστικών θορύβων Συνθήκες : Θερμοκρασία περιβάλλοντος : 21 o C, Υγρασία : 10 % Θέση : 3 m έξω από την είσοδο του τούνελ (1.5 T) [ Μηχανολογικός εξοπλισμός ] Ραδιοσυχνότητες : Smart Fieldmeter, Isotropic E probe sensor (3MHz-10GHz), Peak value Ακουστικοί Θόρυβοι : MASTECH digital sound level MS6701, A-frequency weighting type Peak sound measurement, Scale : db(a)

31 Βελτιστοποίηση διαγνωστικών πρωτοκόλλων (T1w, MPRAGE) Συμβατική 6 mn, 5Kg Time : 4.25 Βελτιστοποιημένη 6 mn, 5Kg Time : 4.25 TR/TE/FA : 1570/2.73/15 73/15 o TR/TE/FA : 1570/4.88/20 o CNR : 5.95 CNR : SAR : W/kg SAR : W/kg RF : 0.47 V/m RF : 0.38 V/m Acoustic Noise : 98.0 db(a) Acoustic Noise : 84.6 db(a) (whisper)

32 Άμεση επίδραση Η 0 : Εγκυμοσύνη H 0 Παράδειγμα έρευνας αξιολόγησης (Survey) Kanal et al (Radiology 187, ) Έρευνα σε 1421 έγκυες γυναίκες τεχνολόγους συστημάτων ΑΜΣ στις ΗΠΑ Μελετήθηκαν : (γονιμότητα, χρόνος κύησης, βάρος, φύλλο και κατάσταση) Έγιναν κανονικοποιήσεις για ηλικιακές ομάδες, ομάδες καπνιστών κτλ Δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στις συσχετίσεις σε σύγκριση με τις αντίστοιχες ομάδες ελέγχου

33 Ασφάλεια στην ΑΜΣ (Εγκυμοσύνη έρευνα αξιολόγησης) Έρευνα σε 352 συστήματα ΑΜΣ στην Αγγλία, διάρκειας 1 έτους (Α) Απεικόνιση της εγκύου [ποσοστό απόκρισης : (59 %) ] De Wilde J.P, Progress in Biophysics. and Molecular Biology, 87,, , 353, 2005

34 Ασφάλεια στην ΑΜΣ (Εγκυμοσύνη, έρευνα αξιολόγησης) Έρευνα σε 352 συστήματα ΑΜΣ στην Αγγλία, διάρκειας 1 έτους (C) Εργαζόμενη έγκυος [ποσοστό απόκρισης : (59 %) ] De Wilde J.P, Progress in Biophysics. and Molecular Biology, 87,, , 353, 2005

35 ΑΜΣ και Εγκυμοσύνη, Ο ρόλος του Φυσικού Ιατρικής Ευχαριστώ για την προσοχή σας