Οι προνομιούχες απαιτήσεις του άρθρου ΚΠολΔ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΑΣΤΙΚΟΥ, ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Επιβλέπων καθηγητής: Πάρις Αρβανιτάκης Οι προνομιούχες απαιτήσεις του άρθρου ΚΠολΔ Σπυριδούλα Παπαπάνου

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΚΑΙ ΠΛΕΙΣΤΗΡΙΑΣΜΟΣ Η έννοια της αναγκαστικής εκτέλεσης Ο πλειστηριασμός Ο πλειστηριασμός ως κύρια πράξη αναγκαστικής εκτέλεσης Έννοια και διάκριση αναγκαστικού και εκούσιου πλειστηριασμού Η ΔΙΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΠΛΕΙΣΤΗΡΙΑΣΜΑΤΟΣ Γενικά Διανομή χωρίς πίνακα- Επάρκεια πλειστηριάσματος Διανομή με πίνακα- Όταν το πλειστηρίασμα είναι ανεπαρκές Έννοια και φύση του πίνακα κατάταξης Δομή της διαδικασίας κατάταξης και προθεσμία σύνταξης του πίνακα Οι αρχές που διέπουν την κατάταξη Αρχή της πρόληψης Αρχή της σύμμετρης ικανοποίησης Αρχή της προτίμησης: Διάσπαση της αρχής της σύμμετρης ικανοποίησης μέσω των προνομίων Γενικά και ειδικά προνόμια Νομική φύση των προνομίων και το εφαρμοστέο δίκαιο Παραίτηση από προνόμιο Εφαρμογή των διατάξεων για τα προνόμια- Είδη κατάταξης ΤΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑ Τα γενικά προνόμια Γενικές παρατηρήσεις Η διαίρεση του πλειστηριάσματος κατά το άρθρο 977 ΚΠολΔ επί συρροής προνομίων Τα προνόμια του άρθρου 975 αρ Απαιτήσεις από την παροχή εργασίας Ποιες απαιτήσεις υπάγονται στο προνόμιο Απαιτήσεις που δεν υπάγονται στο προνόμιο...23 βλ. ΕφΛαρ 262/2007, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ όπου το δευτεροβάθμιο δικαστήριο κρίνει εσφαλμένη την κατάταξη της απαίτησης ως προνομιούχο βάσει του άρθρου ΚΠολΔ διότι όπως αναφέρεται στην απόφαση: «Από την κατάθεση της μάρτυρα προκύπτει ότι ο καθ` ου η ανακοπή ήταν πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της εταιρίας και διευθύνων σύμβουλος αυτής και ότι, σύμφωνα με το καταστατικό της εταιρίας, υπέγραφε ως νόμιμος εκπρόσωπος αυτής, κατά τις συναλλαγές της στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Στην πραγματικότητα, δηλαδή, ήταν το πρόσωπο, το οποίο διεύθυνε την επιχείρηση και ενσάρκωνε την ιδιότητα του εργοδότη σ` αυτήν. Το γεγονός ότι το ΙΚΑ αποδεχόταν την ασφάλιση του ως μισθωτού, δεν είναι αρκετό για να μεταβάλει την πραγματική εικόνα και να προσδώσει στον καθ` ου η ανακοπή την ιδιότητα του παρέχοντος εξαρτημένη εργασία, αφού στην επιχείρηση δεν υπήρχε κανένα άλλο πρόσωπο, προς το οποίο αυτός θα μπορούσε να τελεί σε σχέση νομικής ή πραγματικής εξαρτήσεως. Ως εκ τούτου, οι οικονομικές αξιώσεις αυτού έναντι του νομικού προσώπου της εταιρίας, ανεξάρτητα από την ουσιαστική βασιμότητα τους ως 2

3 λογιστικού μεγέθους (που είναι ζήτημα της αρχής της ελευθερίας των συμβάσεων και δεν μπορεί να ελεγχθεί εν προκειμένω), δεν αποτελούν αξιώσεις προερχόμενες από την παροχή εξαρτημένης εργασίας και δεν καλύπτονται από το προνόμιο του άρθρου 975 περ.3 ΚΠολΔ.» Απαιτήσεις από τους τόκους και δικαστικά έξοδα Αποζημίωση λόγω καταγγελίας της σύμβασης εργασίας Ο αιτιώδης σύνδεσμος Απαιτήσεις στον πλειστηριασμό πλοίου και αεροσκάφους, καθώς και οι απαιτήσεις από σύμβαση ναυτικής εργασίας Το χρονικό διάστημα γένεσης της απαίτησης Απαιτήσεις δικηγόρων Απαιτήσεις φορέων κοινωνικής ασφάλισης Απαιτήσεις αποζημίωσης σε περίπτωση θανάτου του υπόχρεου προς διατροφή και απαιτήσεις αποζημίωσης λόγω αναπηρίας ΤΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Γενικά για την πτώχευση Οι πτωχευτικοί πιστωτές και η κατάταξή τους Τα προνόμια του άρθρου 975 αρ.3, όπως προβλέπονται ειδικά στην πτώχευση...51 βλ. ΜΠρΘεσσαλ 14033/1999, Αρμ Σύγκρουση και συρροή προνομίων Παράλληλη λειτουργία αναγκαστικής εκτέλεσης και πτώχευσης και ο χρόνος υπολογισμού των γενικών προνομίων ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΝΟΜΙΩΝ Ο προβληματισμός Άρθρο 4 1 Σ Το άρθρο 17 Σ...60 ΕΠΙΛΟΓΟΣ...63 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...64 ΑΡΘΡΑ-ΜΕΛΕΤΕΣ...65 ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ...66 ΗΛΕΚΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το άρθρο 975 του ΚΠολΔ ορίζει τα γενικά προνόμια στην κατάταξη των δανειστών. Οι νομοθετικοί λόγοι που στηρίζουν τα γενικά προνόμια μπορούν να εντοπιστούν προς δύο κατευθύνσεις: την προστασία του ίδιου του οφειλέτη και την προστασία των δανειστών. Η επισκόπηση της νομολογίας οδηγεί στην διαπίστωση ότι οι εφαρμογές ορισμένων προνομίων είναι σχεδόν ανύπαρκτες (π.χ. νοσήλια, έξοδα κηδείας κτλ.). Τα προνόμια που λειτουργούν καθημερινά στην πράξη είναι εκείνα που στηρίζονται στο δεύτερο νομοθετικό λόγο και που επηρεάζουν περισσότερο το σύστημα της σύμμετρης ικανοποίησης του ΚΠολΔ, καθιστώντας την ικανοποίηση των απλών δανειστών ατελέσφορη στην πράξη. Πρόκειται, κατά κύριο λόγο, για τα προνόμια της τρίτης τάξης με τα οποία θα ασχοληθούμε στην παρούσα μελέτη. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια γενική αναφορά στον πλειστηριασμό ως μέσο αναγκαστικής εκτέλεσης, διακρίνοντάς τον από τον εκούσιο πλειστηριασμό. Το δεύτερο κεφάλαιο καταπιάνεται με τη διανομή του πλειστηριάσματος σε δύο περιπτώσεις: όταν αυτό είναι επαρκές και όταν δεν επαρκεί και πρέπει να γίνει πίνακας κατάταξης. Στο ίδιο κεφάλαιο παρατίθενται οι αρχές της κατάταξης καθώς και οι διαφορετικές απόψεις ως προς τη φύση των προνομίων. Η ανάλυση που προηγείται στα δύο πρώτα κεφάλαια γίνεται για την εναργέστερη κατανόηση των γενικών προνομίων και συγκεκριμένα αυτών της παραγράφου 3 του άρθρου 975 ΚΠολΔ. Αναλυτική περιγραφή αυτών των προνομίων γίνεται στο τέταρτο κεφάλαιο, με ιδιαίτερη έμφαση στους χρόνους που απαιτεί ο νομοθέτης να έχει γεννηθεί η εκάστοτε απαίτηση προκειμένου να εξοπλιστεί με το προνόμιο της τρίτης τάξης. Στο 4

5 τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας, αναπτύσσεται ο προβληματισμός περί της συνταγματικότητας των προνομίων, ο οποίος μετά τις πρόσφατες τροποποιήσεις του άρθρου 975 και τη διεύρυνση της τρίτης τάξης των προνομίων, είναι πιο επίκαιρος από ποτέ. 1. ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΚΑΙ ΠΛΕΙΣΤΗΡΙΑΣΜΟΣ 1.1. Η έννοια της αναγκαστικής εκτέλεσης Όταν ο οφειλέτης δεν εκπληρώνει για οποιοδήποτε λόγο εκούσια την υποχρέωση στην οποία καταδικάστηκε, επιτρέπεται να πειθαναγκαστεί στην εκπλήρωση με τη βοήθεια της πολιτείας. Μέτρα υλικού εξαναγκασμού του οφειλέτη δεν μπορούν βεβαίως να ληφθούν από τον ίδιο το δανειστή, αφού το δίκαιό μας απαγορεύει βασικά την αυτοδικία. Το μονοπώλιο του καταναγκασμού ανήκει αποκλειστικά στο 5

6 κράτος. Η αρωγή της πολιτείας παρέχεται μέσω του θεσμού της αναγκαστικής εκτέλεσης. Αναγκαστική εκτέλεση είναι η ικανοποίηση αξιώσεων με την κρατική επιβολή 1. Η κρατική αυτή συνδρομή δεν αποτελεί αυθαιρεσία κατά του οφειλέτη, αλλά ούτε και χάρη υπέρ του δανειστή. Αποτελεί την κορύφωση της σύγκρουσης δανειστή και οφειλέτη και σκοπός της είναι η ικανοποίηση της ουσιαστικής αξίωσης συγκεκριμένου δανειστή, η οποία είναι εξοπλισμένη με εκτελεστό τίτλο, από συγκεκριμένο πράγμα ή δικαίωμα του οφειλέτη του. Συνεπώς, η αναγκαστική εκτέλεση στο σύστημα του ελληνικού Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας είναι στη βάση της ατομική 2, σε αντίθεση με την πτώχευση η οποία κατατείνει στη συλλογική ικανοποίηση όλων των πιστωτών του κοινού οφειλέτη από το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων, και εκδηλώνεται με πολλαπλούς τρόπους: άλλοτε τα όργανα της εκτέλεσης παίρνουν στην εξουσία τους πράγματα του οφειλέτη και τα παραδίδουν ή αποδίδουν στον δανειστή άλλοτε πάλι τα εκτελεστικά όργανα δεσμεύουν πράγματα του οφειλέτη προκειμένου να εκποιηθούν αυτά με πλειστηριασμό και να ικανοποιηθούν οι δανειστές από το προϊόν του Ο πλειστηριασμός Ο πλειστηριασμός ως κύρια πράξη αναγκαστικής εκτέλεσης Η ανάγκη ικανοποίησης των χρηματικών απαιτήσεων του επισπεύδοντος επιβάλλει τη ρευστοποίηση των περιουσιακών στοιχείων που κατασχέθηκαν, μέσα από μια διαδικασία δημόσια, η οποία θα φέρει το κύρος και τη διεύθυνση δημόσιας αρχής, ώστε αφενός να μην υφίσταται κίνδυνος συμπαιγνίας, αφετέρου να πετυχαίνονται τα καλύτερα δυνατά οικονομικά αποτελέσματα. Ο ΚΠολΔ προβλέπει την αναγκαστική εκποίηση των κατασχεθέντων πραγμάτων με τη διαδικασία του δημόσιου 1 Βλ. Νίκα, Δίκαιο Αναγκαστικής Εκτέλεσης I- Γενικό μέρος, σελ Τόσο, όμως, η θεωρία και η νομολογία όσο και ο έλληνας νομοθέτης έθεσαν σημαντικότατους φραγμούς στην παντοδυναμία του επισπεύδοντος δανειστή, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι οι περιορισμοί αυτοί μεταλλάσσουν την αναγκαστική εκτέλεση από ατομικό μέτρο δίωξης σε συλλογικό. Για παράδειγμα η αναγγελία άλλων δανειστών του καθ ου δυνάμει τίτλου εκτελεστού, καθιστά την παραίτηση του επισπεύδοντος ανενεργή ως προς αυτούς, καθώς η αναγγελία τους ισοδυναμεί με κατάσχεση (972 2 ΚΠολΔ) και υποκαθιστώντας τον αρχικό επισπεύδοντα δύνανται να συνεχίσουν την εκτελεστική διαδικασία (973 3). Για περισσότερα βλ. Νικολόπουλο, Αναγκαστική Εκτέλεση, σελ Γέσιου- Φαλτσή, Αναγκαστική Εκτέλεση- Γενικό Μέρος, σελ.5. 6

7 αναγκαστικού πλειστηριασμού, η οποία περατώνεται με την κατακύρωση του πράγματος στον υπερθεματιστή. Ο υπάλληλος του πλειστηριασμού συντάσσει έκθεση πλειστηριασμού και κατακύρωσης, με την οποία επέρχεται η τυπική περάτωση της επισπευδόμενης κατά του καθ ου αναγκαστικής εκτέλεσης. Μέχρι, όμως, την πραγμάτωση του σκοπού της, ο οποίος συνίσταται στην ικανοποίηση των πιστωτών με τη διανομή του πλειστηριάσματος, η αναγκαστική εκτέλεση τελεί ακόμη ουσιαστικώς σε εκκρεμότητα Έννοια και διάκριση αναγκαστικού και εκούσιου πλειστηριασμού Ο ΚΠολΔ διακρίνει τον πλειστηριασμό σε εκούσιο και αναγκαστικό. Εκούσιος είναι, καταρχήν, ο πλειστηριασμός που γίνεται με τη βούληση αυτού που έχει την εξουσία διάθεσης του πράγματος και προβλέπεται από το άρθρο 1021 ΚΠολΔ. Όπως ορίζει η παραπάνω διάταξη, ο πλειστηριασμός πραγματοποιείται, είτε διότι διατάσσεται από το δικαστήριο, είτε διότι προβλέπεται από διάταξη του νόμου, είτε διότι υπάρχει συμφωνία των μερών. Ο εκούσιος πλειστηριασμός χαρακτηρίζεται από την έλλειψη αντιδικίας μεταξύ των μερών, αφού δεν υπάρχουν δανειστές και καθ ου η εκτέλεση οφειλέτης 5. Αυτό που προσπαθεί να πετύχει κάποιος με τον εκούσιο πλειστηριασμό είναι, λόγω πλειοδοσιών να επιτευχθεί μεγαλύτερο τίμημα, όχι για να ικανοποιηθούν οι δανειστές του κυρίου του πράγματος, αλλά προς το συμφέρον του κυρίου ή των κυρίων του πράγματος 6. Αναγκαστικός είναι ο πλειστηριασμός που διενεργείται παρά τη θέληση του κυρίου του πράγματος, με εκποίηση των περιουσιακών του στοιχείων, αφού έχει προηγηθεί κατάσχεση σε αυτά, και γίνεται με σκοπό την ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων των δανειστών του, με το κύρος πάντα και τις εγγυήσεις της διεξαγωγής της 4 Βλ. Νικολόπουλο, όπ.π., σελ ΑΠ 1714/2006, Τ.Ν.Π. ΝΟΜΟΣ «Ο εκούσιος πλειστηριασμός, όπως προκύπτει και από τις προπαρασκευαστικές εργασίες του Κ.Πολ.Δ., συνιστά πώληση του ιδιωτικού δικαίου, η οποία ενεργείται με τις εγγυήσεις και τη δημοσιότητα της δημοσίας αρχής, προς επίτευξη μεγαλυτέρου τιμήματος και δεν αποτελεί μέσο αναγκαστικής εκτελέσεως προς ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων, ούτε υφίσταται, στην περίπτωσή του, το στοιχείο της αντιδικίας μεταξύ των ενδιαφερομένων, αλλά με αυτόν (εκούσιο πλειστηριασμό) επιδιώκεται η διασφάλιση ορισμένων συμφερόντων και κατά κανόνα του συμφέροντος του κυρίου του πράγματος και όχι η ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων των δανειστών.» 6 Γέσιου-Φαλτσή, Αναγκαστική Εκτέλεση, Ειδικό Μέρος, σελ

8 διαδικασίας από τη δημόσια αρχή. Με τον αναγκαστικό πλειστηριασμό καταπιάνεται η παρούσα μελέτη. 2. Η ΔΙΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΠΛΕΙΣΤΗΡΙΑΣΜΑΤΟΣ 2.1. Γενικά Η διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης τίθεται σε κίνηση από τον επισπεύδοντα δανειστή και σκοπός της είναι η παροχή δυνατότητας ικανοποίησης από το πλειστηρίασμα όχι μόνο του επισπεύδοντος αλλά και των υπολοίπων δανειστών του καθ ου. Ξεκινά, λοιπόν, η διαδικασία με την ατομική πρωτοβουλία του επισπεύδοντος και καταλήγει στο ομαδικό αποτέλεσμα της διανομής του πλειστηριάσματος που θα προκύψει. Η δυνατότητα συμμετοχής των άλλων δανειστών στη διανομή εξασφαλίζεται στο ελληνικό δίκαιο με το θεσμό της αναγγελίας και όχι με το σύστημα των πολλαπλών κατασχέσεων. Η αναγγελία τους καθιστά υποκείμενα της διαδικασίας κατάταξης, γεγονός που έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς μόνο αυτοί αντλούν δικαίωμα κατάταξης και ικανοποίησης από το συγκεκριμένο πλειστηρίασμα και μόνο αυτοί δικαιούνται να αμφισβητήσουν τη νομιμότητα της διανομής με ανακοπή κατά του πίνακα κατάταξης που θα συνταχθεί 7. Σημειώνεται ότι η ρύθμιση του ΚΠολΔ για την κατάταξη των δανειστών, είναι ίδια τόσο για τον πλειστηριασμό των κινητών, όσο και για τον πλειστηριασμό ακινήτων, και για το λόγο αυτό η ανάπτυξη θα είναι καταρχήν ενιαία. (βλ. άρθρα και , 1007 του ΚΠολΔ) Διανομή χωρίς πίνακα- Επάρκεια πλειστηριάσματος Βασική προϋπόθεση της διανομής του πλειστηριάσματος χωρίς να γίνει κατάταξη δανειστών είναι είτε η επάρκεια του πλειστηριάσματος τόσο για την πλήρη ικανοποίηση των απαιτήσεων του επισπεύδοντος και των δανειστών που αναγγέλθηκαν, όσο και για την κάλυψη των εξόδων της εκτέλεσης, είτε η ανυπαρξία αναγγελθέντων δανειστών, έστω κι αν το πλειστηρίασμα δεν επαρκεί για την πλήρη ικανοποίηση του επισπεύδοντος. Τις κατευθυντήριες γραμμές περιέχουν τα άρθρα 971 για τον πλειστηριασμό των κινητών και ,2 του ΚΠολΔ για τον πλειστηριασμό των ακινήτων. Όταν καταβληθεί από τον υπερθεματιστή ολόκληρο το 7 Βλ. Νικολόπουλο, όπ.π., σελ 214 8

9 πλειστηρίασμα 8, ο συμβολαιογράφος, αφού αφαιρέσει τα έξοδα εκτέλεσης 9, και εφόσον διαπιστώσει την επάρκεια του πλειστηριάσματος και αξιολογήσει τις αναγγελίες, προβαίνει σε ικανοποίηση των δανειστών εντός της τασσόμενης από το παραπάνω άρθρο προθεσμίας 10 ή και νωρίτερα αν συμφωνήσει ο καθ ου η εκτέλεση 11. Ως προς τις απαιτήσεις των δανειστών που αναγγέλλονται, το άρθρο δεν διακρίνει ανάμεσα σε βέβαιες και μη βέβαιες (ή αμφίβολες ή ανεκκαθάριστες). Αν 8 Η καταβολή ολόκληρου του πλειστηριάσματος αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου να εφαρμοστεί το άρθρο 971 και τούτο συνάγεται από το άρθρο ΚΠολΔ σύμφωνα με το οποίο: «Αν δόθηκε προθεσμία για την καταβολή μέρους του πλειστηριάσματος και αυτή έγινε αφού πέρασε η προθεσμία του άρθρου 971 1, η ικανοποίηση των δανειστών πρέπει να γίνει μέσα σε δύο μέρες από την καταβολή του υπολοίπου». Αν δεν καταβληθεί το πλειστηρίασμα είναι αδύνατη η άμεση πληρωμή των δανειστών. 9 Στα έξοδα εκτελέσεως περιλαμβάνονται όλες οι αναγκαίες δαπάνες που έγιναν από τον επισπεύδοντα προς το γενικό συμφέρον (όλων) των δανειστών που αναγγέλθηκαν στη διαδικασία του πλειστηριασμού και ανάγονται στην προδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης, την κατάσχεση, τη συντήρηση του κατασχεθέντος πράγματος, τον πλειστηριασμό και την κατάταξη των δανειστών, όχι όμως και τα γενόμενα έξοδα προς το αποκλειστικό συμφέρον είτε του επισπεύδοντος είτε των αναγγελθέντων δανειστών, ούτε επίσης όσα έγιναν από υπαιτιότητα του επισπεύδοντος, λόγω ματαίωσης του πλειστηριασμού ή αναβολής του κατόπιν ιδιαίτερης συμφωνίας του επισπεύδοντος και του οφειλέτη, χωρίς να εκδοθεί περί τούτου δικαστική απόφαση.(βλ. ΕφΛαρ 52/2011, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ) Τα έξοδα εκτέλεσης δεν περιλαμβάνονται μεταξύ των προνομίων ούτε κατατάσσονται στον πίνακα, αλλά προαφαιρούνται προκειμένου να γίνει η κατάταξη των δανειστών και προσδιορίζονται με τον πίνακα κατατάξεως, ή με ιδιαίτερη πράξη, με την οποία ο επί του πλειστηριασμού υπάλληλος θα δικαιολογήσει τα σχετικά κονδύλια προκειμένου να αφαιρέσει αυτά από το πλειστηριασμό. Εξάλλου, ως δικαιούχος των εξόδων εκτελέσεως νοείται όχι μόνον ο καταβάλλων αυτά επισπεύδων, αλλά και τα όργανα εκτελέσεως και ειδικότερα ο δικαστικός επιμελητής και ο υπάλληλος του πλειστηριασμού (συμβολαιογράφος), καίτοι οι τελευταίοι δεν νομιμοποιούνται να αναζητήσουν τα έξοδα αυτά από τον καθ ου η εκτέλεση και για τούτο δεν έχουν την ιδιότητα του δανειστή αυτού. Για το λόγο αυτό δικαιούνται, όπως συνάγεται από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 932, 975, 971 και 1007 ΚΠολΔ, να λάβουν τα έξοδα εκτελέσεως δια του επί του πλειστηριασμού υπαλλήλου, ο οποίος με αιτιολογημένη πράξη του τα αφαιρεί από το πλειστηρίασμα και ακολούθως διανέμει τούτο ή προβαίνει στην κατάταξη των δανειστών του καθ ου η εκτέλεση, σε περίπτωση ανεπαρκείας του, για την εξόφληση όλων. Τα ως άνω προαφαιρούμενα ποσά των εξόδων εκτελέσεως δεν κατατάσσονται στον πίνακα, η σχετική όμως εκκαθαριστική πράξη του υπαλλήλου του πλειστηριασμού αποτελεί διανομή πλειστηριάσματος και προσβάλλεται με την ανακοπή του άρθρου 979 ΚΠολΔ. (βλ. ΕφΠατρ 82/2005, ΑΧΑΝΟΜ ). Σε περίπτωση που μετά την αφαίρεση των εξόδων εκτέλεσης δεν απομείνει πλειστηρίασμα, δεν συντάσσεται πίνακας κατάταξης αλλά μόνο πράξη εκκαθάρισης εξόδων. 10 Η έλλειψη υποχρέωσης για σύνταξη πίνακα δεν σημαίνει ότι ο συμβολαιογράφος θα δώσει εντολή στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων προς πληρωμή των δανειστών χωρίς καμιά προηγούμενη διατύπωση. Θα πρέπει να συντάξει πράξη που υπόκειται σε ανακοπή του ΚΠολ 979. Δεν αποκλείεται η σύγχρονη σύνταξη ή συνένωση της πράξης διανομής με την πράξη εξόφλησης των απαιτήσεων των δανειστών. (βλ. Μπρίνια, Αναγκαστική Εκτέλεσις-Τόμος Δεύτερος (άρθρα ΚΠολΔ), σελ και 1165) 11 Επισημαίνεται ότι η ορθή ανάγνωση του νόμου επιτρέπει τη συναινετική διανομή του πλειστηριάσματος μόνο μετά τη λήξη της προθεσμίας προς υποβολή αναγγελιών (βλ. Νίκα, οπ.π., σελ. 490). Η συναίνεση αυτή του καθ ου η εκτέλεση δεν απαιτεί ορισμένο τύπο. Πρέπει πάντως να προκύπτει από έγγραφο είτε με την υπογραφή του στην πράξη διανομής, είτε με ιδιαίτερη πράξη που συντάσσεται από τον υπάλληλο του πλειστηριασμού και υπογράφεται από τον καθ ου η εκτέλεση, είτε με έγγραφη δήλωση του τελευταίου προς τον υπάλληλο του πλειστηριασμού. (βλ. Μπρίνια,,όπ.π. 9

10 συντασσόταν πίνακας οι δεύτερες θα κατατάσσονταν τυχαία, όπως ορίζει το άρθρο 978 ΚΠολΔ, μέχρι και εφόσον η κατάταξή τους να γίνει οριστική. Στην περίπτωση, όμως, της διανομής χωρίς πίνακα η πληρωμή των αναγγελθέντων δανειστών εξαρτάται από μόνη την ανακοπή του καθ ου η εκτέλεση, όπως αυτή προβλέπεται στην παρ. 2 του άρθρου 971 ΚΠολΔ. Συνεπώς, οι ανεκκαθάριστες απαιτήσεις ικανοποιούνται πλήρως, εφόσον βέβαια συμμετέχουν νόμιμα στην κατάταξη ενώ οι υπό αίρεση ή προθεσμία απαιτήσεις ρυθμίζονται με ανάλογη εφαρμογή του άρθρου Τα παραπάνω ισχύουν και ως προς τις αναγγελθείσες απαιτήσεις για τις οποίες τα αποδεικτικά έγγραφα κατατέθηκαν εκπρόθεσμα. Επομένως, αν δεν ασκηθεί ανακοπή από τον καθ ου η εκτέλεση, ο υπάλληλος του πλειστηριασμού είναι υποχρεωμένος να ικανοποιήσει όλες τις απαιτήσεις, ακόμη και αυτές που δεν είναι πλήρως αποδεδειγμένες 12. Κατά αντίθετη γνώμη 13, η λύση αυτή είναι ανεπιεικής για τον καθ ου η εκτέλεση, ο οποίος είτε λόγω της παράλειψής του να ασκήσει την ανακοπή του άρθρου ΚΠολΔ είτε λόγω αδυναμίας του να αποδείξει την ανυπαρξία της θα επιβαρυνθεί με χρέη ανύπαρκτα. Γι αυτό θα πρέπει να εφαρμοστεί αναλογικά το άρθρο ΚΠολΔ, ώστε η αμφίβολη απαίτηση να ικανοποιείται από τον υπάλληλο του πλειστηριασμού μόνο όταν αυτή αποδειχθεί από τον αναγγελλόμενο, π.χ. με την έκδοση της δικαστικής απόφασης σε δίκη που ενδεχομένως εκκρεμεί. Αν παρά τη επάρκεια του πλειστηριάσματος συνταχθεί πίνακας κατάταξης κατά παράβαση του άρθρου 971 ΚΠολΔ, επιτρέπεται η προσβολή με ανακοπή εφόσον ο ανακόπτων επικαλείται ανεπανόρθωτη βλάβη και βρίσκει έρεισμα στο άρθρο 933 ΚΠολΔ γιατί θίγει διαδικαστική πράξη της διαδικασίας εκτέλεσης. Επομένως δεν επηρεάζεται από τη ρύθμιση του άρθρου ΚΠολΔ που αναγνωρίζει δικαίωμα ανακοπής μόνο στον καθ ου η εκτέλεση 14. σελ. 960). 12 Πιο αναλυτικά βλ. Μπρίνια, όπ.π., σελ βλ. Γέσιου-Φαλτσή, οπ.π., σελ Βλ. και Νίκα, όπ.π., σελ. 489 για ενδιάμεση νομολογιακή εκδοχή σύμφωνα με την οποία για την ικανοποίηση των απαιτήσεων αυτών χρειάζεται ρητή συναίνεση του καθ ου, διαφορετικά το ποσό που αναλογεί σε αυτές θα παραμείνει στο ΤΠΔ μέχρι να αρθεί δικαστικώς η αμφισβήτηση ή η αβεβαιότητα. 14 βλ. Χαμηλοθώρη/Κλουκίνα Χ./ Κλουκίνα Θ., Δίκαιο Αναγκαστικής Εκτέλεσης- Πλειστηριασμός, σελ

11 2.3. Διανομή με πίνακα- Όταν το πλειστηρίασμα είναι ανεπαρκές Έννοια και φύση του πίνακα κατάταξης Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων το πλειστηρίασμα δεν επαρκεί προκειμένου να ικανοποιηθούν επισπεύδων και λοιποί δανειστές, οπότε ακολουθείται η πολύπλοκη διαδικασία της κατάταξης, όπως ακριβώς ορίζουν τα άρθρα 974 και του ΚΠολΔ, μέσα από την οποία επιχειρείται η δικαιότερη και ταχύτερη ικανοποίηση των συγκρουόμενων συμφερόντων. Ο πίνακας κατάταξης είναι διαδικαστική πράξη η οποία ανταποκρίνεται στην ανάγκη για τυπικότητα και έγγραφη διεξαγωγή της διαδικασίας της κατάταξης καθορίζοντας τη σειρά, το ποσοστό και τους όρους ικανοποίησης των δανειστών. Παράλληλα, αποτελεί και το τελευταίο στάδιο της εκτελεστικής διαδικασίας προς ικανοποίηση των χρηματικών απαιτήσεων. Παράγει τις συνέπειές του από την έκδοση και καταχώρησή του στο οικείο βιβλίο του συμβολαιογράφου 15. Ο υπάλληλος του πλειστηριασμού δεν μπορεί να διορθώσει ή να τροποποιήσει τον πρώτο πίνακα που συνέταξε 16. Ως διαδικαστική πράξη προσβάλλεται με την ανακοπή του άρθρου 933 για ελαττώματα ή ελλείψεις που αφορούν δικονομικές ακυρότητες (ΚΠολΔ 159) 17. Η ανακοπή για την ακύρωση του πίνακα μπορεί να ασκηθεί και σωρευτικώς με την ανακοπή κατά του πλειστηριασμού. Για το ορισμένο του πίνακα κατάταξης αρκεί να αναφέρεται συνοπτικά και με σαφήνεια η δικαιογόνος αιτία, το μέγεθος και η σειρά κατάταξης των απαιτήσεων 15 βλ. Χαμηλοθώρη/Κλουκίνα Χ./ Κλουκίνα Θ., όπ.π., σελ Δύναται να διορθώσει μόνο γραφικά ή λογιστικά σφάλματα, κατ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 315 ΚΠολΔ. Οποιαδήποτε μεταβολή του περιεχομένου του πίνακα υπό το πρόσχημα της διόρθωσης λαθών είναι ανεπίτρεπτη. (βλ. Μπρίνια, όπ.π., σελ.1051). Είναι, βέβαια, δυνατή η σύνταξη συμπληρωματικού πίνακα, ο οποίος δεν τροποποιεί τον αρχικό, αλλά συντάσσεται είτε όταν επιτεύχθηκε αναπλειστηρίασμα μεγαλύτερο του πλειστηριάσματος, είτε όταν κάποιος από τους καταταγέντες δανειστές ικανοποιήθηκε από τον καθ ου η εκτέλεση ή από τρίτον ενεχόμενο εις ολόκληρο με αυτόν, οπότε και ελευθερώνεται το ποσό της κατάταξής του. Ο συμπληρωματικός αυτός πίνακας θα είναι στην προκειμένη περίπτωση συνέχεια του αρχικού πίνακα προς τον οποίο θα τελεί σε σχέση κυρίου προς παρεπόμενο. Θα συνταχθεί δε με βάση τις αρχικές και σύμφωνα με τους όρους της διάταξης του άρθρου 972 του ΚΠολΔ αναγγελίες, αφού δεν είναι δυνατόν να επαναληφθούν, αλλ` ούτε να χωρήσουν νέες αναγγελίες δανειστών για τις ίδιες ή άλλες απαιτήσεις τους των αυτών ή άλλων νέων δανειστών, βλ. ΕφΛαρ 184/1995, Δ/νη Διακρίνεται από την ανακοπή του άρθρου 979 ΚΠολΔ η οποία επιτελεί διαφορετική λειτουργία καθώς αποβλέπει στον έλεγχο του περιεχομένου του πίνακα. 11

12 των δανειστών 18. Δεν είναι απαραίτητη η πλήρης ανάλυση του μεγέθους των απαιτήσεων, αφού τα στοιχεία αυτά μπορούν να αναζητηθούν σε αντίστοιχες αναγγελίες, ώστε να προσβληθεί η κατάταξή τους στον πίνακα Δομή της διαδικασίας κατάταξης και προθεσμία σύνταξης του πίνακα Η διαδικασία της κατάταξης εκτυλίσσεται σε δύο στάδια 20 : Στο πρώτο στάδιο ο συμβολαιογράφος, ασκώντας οιονεί δικαστικά καθήκοντα 21, με βάση τα κατατεθέντα έγγραφα και τις τυχόν παρατηρήσεις των μετεχόντων της σχετικής διαδικασίας, προβαίνει στην αξιολόγηση όλων των απαιτήσεων που αναγγέλθηκαν και συντάσσει τον πίνακα κατάταξης 22. Αυτονόητη προϋπόθεση είναι, όπως και στη διανομή όπου το πλειστηρίασμα είναι επαρκές, η καταβολή του πλειστηριάσματος από τον υπερθεματιστή. Ο πίνακας κατάταξης πρέπει να συνταχθεί μέσα σε προθεσμία δέκα (10) ημερών από τη λήξη της προθεσμίας υποβολής των παρατηρήσεων (ΚΠολΔ 974 εδ.β, 1006 παρ.3), η πάροδος της οποίας δε δημιουργεί δικονομική ακυρότητα, εκτός αν συντρέξει βλάβη που δεν μπορεί να αποτραπεί με άλλο τρόπο 23. Η πέρα του διμήνου από τη λήξη της προθεσμίας αυτής καθυστέρηση της σύνταξης του πίνακα αποτελεί για τον υπάλληλο του πλειστηριασμού πειθαρχικό παράπτωμα (974 εδ.γ ), χωρίς να αποκλείεται η προσωπική αστική ευθύνη του συμβολαιογράφου, ως βοηθητικού προσώπου της δικαιοσύνης, έναντι του ζημιωθέντος (άρθρο 73 ΕισΝΚΠολΔ) και η αστική ευθύνη της Πολιτείας (άρθρο 105 ΕισΝΑΚ) 24. Συνεπώς, 18 βλ. Γέσιου-Φαλτσή, όπ.π., σελ. 574, Νίκα, όπ.π., σελ 502, ΕφΑθ 2877/96 ΝοΒ ΑΠ 1153/94 ΔΕΕ βλ. Μπρίνια, όπ.π., σελ Ο υπάλληλος του πλειστηριασμού, δεν δικαιοδοτεί πάντως κρίνει. Η κατάταξη δεν έχει την ανάγκη περαιτέρω διάγνωσης ή έγκρισης αλλά καθίσταται απρόσβλητη και υπόκειται στη ρύθμιση του άρθρου Βλ. Μπρίνια, όπ.π., σελ.1048 ο οποίος χαρακτηρίζει τον συμβολαιογράφο judex hartularius. Βλ. επίσης Φαλτσή, όπ.π., σελ.573, Νίκα, Δίκαιο Αναγκαστικής Εκτελέσεως ΙΙ- Ειδικό Μέρος, σελ.501) 22 Ο υπάλληλος του πλειστηριασμού διαμορφώνει την κρίση του με βάση: τον εκτελεστό τίτλο του επισπεύδοντος και τις αναγγελίες, τα αποδεικτικά έγγραφα που κατατέθηκαν εμπρόθεσμα και αποδεικνύουν τις αναγγελθείσες απαιτήσεις, τη νομιμότητα του επικαλούμενου προνομίου και τις ενδεχόμενες παρατηρήσεις των δανειστών ή του καθ ου η εκτέλεση. Βλ. Νίκα, όπ.π., σελ ΕφΘεσσαλ 1750/1993, ΕλλΔνη βλ. Κατηφόρη σε Εφαρμογές Πολιτικής Δικονομίας, τ. 2Β, σελ

13 σε ένα πρώτο στάδιο η κατάταξη των δανειστών γίνεται από τον υπάλληλο του πλειστηριασμού. Αν, όμως, υπάρξουν αντιρρήσεις ως προς την ορθότητα της κατάταξης συγκεκριμένου δανειστή, επακολουθεί και δεύτερο στάδιο ενώπιον του δικαστηρίου, ύστερα από αίτημα ανακοπής (ΚΠολΔ 979 2), όπου δεν ελέγχεται μόνο η ορθότητα της κατάταξής του, αλλά και η ουσιαστική κρίση τόσο της απαίτησής του όσο και της απαίτησης του ανακόπτοντος. Μάλιστα το δικαστήριο της ανακοπής δεν περιορίζεται στον έλεγχο νομιμότητας του πίνακα, αλλά συμμετέχει άμεσα και ενεργά στην κατάταξη. Πιο συγκεκριμένα, αν γίνει δεκτή η ανακοπή, το δικαστήριο δεν αναπέμπει την υπόθεση στον υπάλληλο του πλειστηριασμού, αλλά μεταρρυθμίζει τον πίνακα, κατατάσσοντας τον ανακόπτοντα στην οικεία θέση και σειρά 25. Όπως και να χει, μετά την πάροδο των προθεσμιών του άρθρου ΚπολΔ ή την επικύρωσή του από το δικαστήριο, ο πίνακας αποκτά τελεσιδικία, και δη εκτελεστότητα Οι αρχές που διέπουν την κατάταξη Αρχή της πρόληψης Ο θεσμός της αναγκαστικής εκτέλεσης και της διαδικασίας της κατάταξης έχει ως αφετηρία την αρχή της πρόληψης, η οποία στην περίπτωση σύγκρουσης των συμφερόντων των δανειστών του ίδιου οφειλέτη επί ανεπάρκειας του πλειστηριάσματος, επιτρέπει την ικανοποίηση των απαιτήσεων, όχι όλων των δανειστών αλλά μόνο εκείνων που αναγγέλθηκαν νομίμως και εμπροθέσμως. Η ευνοϊκή μεταχείριση των επιμελών δανειστών εξαντλείται στην παροχή δυνατότητας συμμετοχής στη διαδικασία της διανομής. Η κατάταξή τους ακολουθεί άλλες αρχές Αρχή της σύμμετρης ικανοποίησης Με αφετηρία το ισοδύναμο των ενοχικών δικαιωμάτων και βάση την αρχή της ισότητας 26, η διανομή του πλειστηριάσματος θα πρέπει να γίνεται συμμέτρως δηλαδή ανάλογα με το μέγεθος της απαίτησης του καθενός (βλ. άρθρο 977 2,3 ΚΠολΔ). Αυτό σημαίνει πως όλοι οι δανειστές είναι κατ αρχήν ίσοι, χωρίς να έχει αξία ούτε ο χρόνος γέννησης των απαιτήσεων ούτε και ο χρόνος συμμετοχής του δανειστή στη 25 Νίκας, όπ.π., σελ βλ. Μπρίνια, όπ.π., σελ

14 διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης. Έτσι, ο επισπεύδων δανειστής και ο δανειστής που αναγγέλλει την απαίτησή του την τελευταία στιγμή έχουν ίσα δικαιώματα στο πλειστηρίασμα Αρχή της προτίμησης: Διάσπαση της αρχής της σύμμετρης ικανοποίησης μέσω των προνομίων. Η αρχή της ισότητας υποχωρεί κατά τη διαδικασία της κατάταξης λόγω της ύπαρξης προνομίων, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα ώστε συνήθως να εξοβελίζεται. Λόγοι επιείκειας, προστασίας ορισμένων δανειστών, ενίσχυσης της πίστης στις συναλλαγές, αλλά και λόγοι που αφορούν δημοσιονομικές ανάγκες οδήγησαν στην υπεροχή κάποιων απαιτήσεων οι οποίες εξοπλίζονται με προνόμια, που απωθούν και παραγκωνίζουν τις απλές εγχειρόγραφες απαιτήσεις. Η δημιουργία προνομίων ενδιαφέρει τη δημόσια τάξη και ως εκ τούτου μόνο ο νόμος είναι δυνατό να προσδώσει προνομιακή ιδιότητα σε οποιαδήποτε απαίτηση αποκλείοντας την ιδιωτική βούληση, με την έννοια της αδυναμίας δημιουργίας προνομίου που δεν αναγνωρίζεται από το νόμο. Τα προνόμια αυτά συνοδεύουν ορισμένες απαιτήσεις αποκλειστικά στη σύγκρουσή τους με άλλες απαιτήσεις κατά τη διαδικασία της κατάταξης και κατά κανόνα καθιστούν ανέφικτη την ικανοποίηση των μη προνομιούχων. Η αναπόφευκτη νόθευση της αρχής της σύμμετρης ικανοποίησης των πιστωτών επιβάλλει συσταλτική ερμηνεία των προνομίων, αφού με αυτά εισάγεται εξαιρετικό δίκαιο Γενικά και ειδικά προνόμια Τόσο στον πλειστηριασμό κινητών, όσο και ακινήτων, καταγράφονται πολλές προνομιούχες απαιτήσεις οι οποίες και ικανοποιούνται πριν από τους λοιπούς δανειστές. Ειδικότερα και σε γενική θεώρηση, οι προνομιούχες απαιτήσεις είναι δύο ειδών: εκείνες που ικανοποιούνται προνομιακά από οποιοδήποτε περιουσιακό στοιχείο και χαρακτηρίζονται ως γενικά προνόμια (άρθρο 975 ΚΠολΔ) και εκείνες που ικανοποιούνται προνομιακά από ορισμένα πράγματα, που βρίσκονται σε ορισμένη σχέση με την απαίτηση και χαρακτηρίζονται ως ειδικά προνόμια (άρθρο 976 ΚΠολΔ). Τόσο τα γενικά όσο και τα ειδικά προνόμια υποδιαιρούνται σε 27 βλ. Μακρίδου, Δικονομία των εργατικών διαφορών, σελ Βλ., επίσης, Μπρακατσούλα, Η αναγκαστική εκτέλεση, σελ. 775 κατά τον οποίο τα ίδια ισχύουν και για την αναλογική εφαρμογή, εκτός αν συνάδει με την κεντρική σκέψη που επέβαλε την καθιέρωσή τους. 14

15 περισσότερες υποκατηγορίες (τάξεις ή σειρές) των οποίων η κλιμάκωση γίνεται με φθίνουσα σειρά αξιολόγησης 28. Η διάκριση έχει σημασία ως προς τη σειρά της προτίμησης, την αναστολή των καταδιωκτικών μέτρων των δανειστών του πτωχεύσαντος κτλ. Το προβάδισμα μεταξύ γενικών και ειδικών προνομίων κανονίζεται νομοθετικά Νομική φύση των προνομίων και το εφαρμοστέο δίκαιο Παρατηρείται διάσταση απόψεων ως προς τη φύση των προνομίων η οποία είναι αυτή που θα καθορίσει αν υπάγονται στην ύλη του ουσιαστικού ή του δικονομικού δικαίου. Η κρίση υπέρ της μιας ή της άλλης θέσης παρουσιάζει σημαντικές έννομες συνέπειες που εκδηλώνονται κυρίως στα ζητήματα του εφαρμοστέου δικαίου και του διαχρονικού δικαίου, όπως θα εξετάσουμε αμέσως παρακάτω. Έχει επικρατήσει τόσο στη θεωρία 29 όσο και στη νομολογία 30 η άποψη που κατατάσσει τα προνόμια στη σφαίρα του δικονομικού δικαίου. Δικαιολογητικός λόγος είναι ότι τα προνόμια δεν αποτελούν συστατικό στοιχείο της οπλισμένης με αυτά απαίτησης και ούτε προέρχονται από τον ίδιο γενεσιουργό λόγο με αυτήν. Πρόκειται για ρύθμιση του δικονομικού δικαίου, άσχετη και ανεξάρτητη από εκείνη που αφορά την ουσία της απαίτησης, που προσφέρει μια πρόσθετη δικονομική «εγγύηση» για την κατά προτεραιότητα ικανοποίηση της απαίτησης όταν αυτή συγκρούεται με άλλες 31. Η υπαγωγή των προνομίων στην ύλη του δικονομικού δικαίου έχει σαν αποτέλεσμα, σε επίπεδο ιδιωτικού διεθνούς δικαίου, αυτά να κρίνονται ενιαία με βάση το ελληνικό δίκαιο, δηλαδή το δίκαιο της χώρας όπου συντάσσεται ο πίνακας κατάταξης (lex fori) 28 βλ. Νίκα, όπ.π., σελ βλ. Γέσιου-Φαλτσή, όπ.π., σελ. 577, Νίκας, όπ.π., σελ.497. Αντίθ. βλ., Μπρίνια, όπ.π., σελ.1084 : Εφόσον το προνόμιο αποτελεί ιδιότητα της απαίτησης, ο προσδιορισμός της ιδιότητας αυτής ανήκει στην ύλη του ουσιαστικού δικαίου, το οποίο οπλίζει την απαίτηση με ορισμένη δύναμη, με την οποία απωθεί τις άλλες απαιτήσεις, προκειμένου αυτή να πετύχει την ικανοποίησή της. Η εμβέλεια, όμως, του προνομίου, δηλαδή, η δύναμη απώθησης των άλλων-ενδεχομένως και προνομιούχων- απαιτήσεων και προτίμησης ορισμένης προνομιούχου ανήκει στο δικονομικό δίκαιο. 30 ΟλΑΠ 21/1994, ΝοΒ Η προνομιακή κατάταξη δεν είναι σταθερό παρακολούθημα της αναγγελλόμενης απαίτησης, αλλά εκφράζει απλώς την ισορροπία που πρέπει να επιτευχθεί μεταξύ των περισσότερων αναγγελλόμενων δανειστών, όταν το πλειστηρίασμα δεν επαρκεί. 15

16 και όχι αυτό που διέπει την ουσία της απαίτησης (25 ΑΚ), άποψη που αν γινόταν δεκτή θα δημιουργούσε πολλά δυσεπίλυτα νομικά προβλήματα και καθυστέρηση τόσο στη σύνταξη του πίνακα κατάταξης όσο και στην εξέταση από τα δικαστήρια της νομιμότητας της σύνταξής του 32, ενώ σε τελευταία ανάλυση θα στερούσε το δικονομικό νομοθέτη από την εξουσία να σταθμίσει τις παραλλάσσουσες κοινωνικές συνθήκες και να μεταβάλει την έκταση, την τάξη και τη σειρά του προνομίου σε επίπεδο δε διαχρονικού δικαίου, η ύπαρξή τους και η έκτασή τους να κρίνεται με βάση το δίκαιο που ισχύει όταν συντάσσεται ο πίνακας κατάταξης 33 και όχι σύμφωνα με το δίκαιο που ίσχυε όταν γεννήθηκε η απαίτηση 34. Παρά την υπαγωγή από το άρθρο 50 1 ΕισΝΚΠολΔ ολόκληρης της διαδικασίας της αναγκαστικής εκτέλεσης στο δίκαιο που ίσχυε όταν επιδόθηκε η επιταγή προς εκτέλεση, τα προνόμια ορθό είναι να εξαιρεθούν και να ισχύσει ο νόμος του χρόνου κατάταξης 35. Εξάλλου η έναρξη της εκτέλεσης ενδιαφέρει τον επισπεύδοντα, όχι όμως και τους αναγγελλόμενους δανειστές για τους οποίους μόνο η αναγγελία αποτελεί το εισιτήριο εισόδου τους στη διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης 36. Ο χρόνος σύνταξης του πίνακα είναι κρίσιμος ακόμη και όταν ο υπάλληλος του πλειστηριασμού καθυστερεί να τον συντάξει και στο διάστημα αυτό επέρχεται νομοθετική μεταβολή, εξ αιτίας της οποίας μεταβάλλεται η σειρά ικανοποίησης των δανειστών 37. Ωστόσο, ακόμη και υπό 32 βλ. Βαθρακοκοίλη, Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας- Ερμηνευτική- Νομολογιακή Ανάλυση-άρθρο 975, σελ Επί πτωχεύσεως και με δεδομένη τη δικονομική φύση των προνομίων, γίνεται δεκτό ότι κρίνονται ως προς την ύπαρξη, την έκταση και τη σχέση τους προς τα άλλα προνόμια με βάση το νόμο που ισχύει κατά το χρόνο σύνταξης του πίνακα διανομής (άρθρο 153 ν. 3588/2007) 34 Βασική αρχή του δικονομικού δικαίου, κατά την οποία εφαρμόζεται όποια ρύθμιση ισχύει κατά το χρόνο διεξαγωγής της δίκης, επισπεύσεως της εκτέλεσης και της διενέργειας εν γένει συγκεκριμένης διαδικαστικής πράξης. 35 βλ. Γέσιου- Φαλτσή, όπ.π., σελ 580, Νίκα, όπ.π., σελ.498, ΟλΑΠ 21/1994 ΝοΒ Επομένως, ο κρίσιμος χρόνος για την αναζήτηση του δικαίου που θα εφαρμοστεί θα πρέπει να εντοπιστεί και να περιοριστεί ανάμεσα στις δύο αποφασιστικές για τους δανειστές διαδικαστικές πράξεις, την αναγγελία και τη σύνταξη του πίνακα. Βάσει των άρθρων 971 και 972 ΚΠολΔ η αναγγελία είναι δυνατή αμέσως μετά την επιβολή της κατάσχεσης και το αργότερο μέσα σε 15 ημέρες από τον πλειστηριασμό. Κατά το χρόνο που μεσολαβεί ανάμεσα στην αναγγελία και τη σύνταξη του πίνακα είναι πιθανό να υπάρξουν δυσμενείς νομοθετικές μεταβολές για τους ήδη αναγγελθέντες δανειστές. Μια λύση για να ανατραπούν τέτοια ανεπιθύμητα αποτελέσματα θα ήταν να θεωρηθεί κρίσιμο το δίκαιο που ισχύει κατά το χρόνο αναγγελίας. Έτσι, όμως, θα καταλήγαμε να κρίνεται η τύχη των δανειστών με βάση καθαρά χρονικά κριτήρια και θα ευνοούνταν όσοι αναγγέλθηκαν πριν τον πλειστηριασμό. Καταλήγουμε, επομένως, στο συμπέρασμα ότι η εφαρμογή του δικαίου που ισχύει κατά το χρόνο σύνταξης του πίνακα κατάταξης είναι αντικειμενικά δικαιότερη. (βλ. Απαλαγάκη, Ζητήματα διαχρονικού και διατοπικού δικαίου των προνομίων, Δ ) 37 ΑΠ 411/1999, ΕλλΔνη

17 την θεωρητική εκδοχή που εντάσσει τα προνόμια στο ουσιαστικό δίκαιο, γίνεται δεκτό ότι θα κριθούν με βάση το νόμο που ισχύει κατά το χρόνο της κατάταξης, διότι ως προϋπόθεση εφαρμογής τους έχουν τη σύγκρουση περισσότερων αξιώσεων και τη μη επάρκεια του πλειστηριάσματος, πράγμα που συμβαίνει κατά το χρόνο κατάταξης και όχι νωρίτερα 38. Κατ εξαίρεση η εμπράγματη ασφάλεια ανήκει κατά τη φύση της στην ύλη του ουσιαστικού δικαίου, αφού διαμορφώνεται κατ ουσία και κατά το περιεχόμενό της από αυτό. Κρίσιμος, συνεπώς για το προνόμιο των ενυπόθηκων δανειστών είναι ο χρόνος σύστασης της Παραίτηση από προνόμιο Επισημάνθηκε ήδη παραπάνω πως απαγορεύεται η ιδιωτική βούληση να δημιουργεί προνόμια τα οποία δεν αναγνωρίζονται από το νόμο. Επειδή, όμως, τη δημόσια τάξη ενδιαφέρει η δημιουργία και όχι η κατάργηση προνομίων, είναι δυνατή και έγκυρη η παραίτηση από προνόμιο, η οποία μπορεί να γίνει ρητά ή σιωπηρά 39. Κατ εξαίρεση είναι άκυρη η παραίτηση από το προνόμιο των απαιτήσεων που προέκυψαν από παροχή εξαρτημένης εργασίας Εφαρμογή των διατάξεων για τα προνόμια- Είδη κατάταξης Τα προνόμια συγκρούονται πολύ συχνά μεταξύ τους, γι αυτό και ο ΚΠολΔ ομαδοποιεί τις απαιτήσεις που θα λάβουν μέρος στην τελική διανομή του πλειστηριάσματος, σε τρεις τάξεις: 1) στις απαιτήσεις που ασφαλίζονται με γενικό προνόμιο, και οι οποίες ρυθμίζονται από το άρθρο 975, 2) στις απαιτήσεις που ασφαλίζονται με ειδικό προνόμιο, και που ρυθμίζονται από το άρθρο 976 και 3) στις 38 Μπέης, Μαθήματα Πολιτικής δικονομίας - Αναγκαστική Εκτέλεση, σελ. 207 επ. 39 Κατά την κρατούσα άποψη η προνομιακή κατάταξη δε γίνεται αυτεπαγγέλτως και ο αναγγελλόμενος δανειστής θα πρέπει να την ζητήσει ειδικά, ακόμη κι αν η ύπαρξη του προνομίου προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου. Ισχύει, δηλαδή, η αρχή της διαθέσεως. Βλ. Μπρίνια, όπ.π., σελ 1082 υποσημ. 46, Νίκα, όπ.π., σελ 501, ΑΠ 645/1979, ΝοΒ Βλ. επίσης, Πίψου, Η αναγγελία δανειστή στην αναγκαστική εκτέλεση κατά τον ΚΠολΔ, σελ.199, η οποία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι θέση της νομολογίας είναι πως το περιεχόμενο του αναγγελτηρίου συγκλίνει κατ αρχήν της αγωγής εφόσον ως αίτηση για παροχή έννομης προστασίας με τη μορφή της συμμετοχής στη διαδικασία της κατάταξης πρέπει να περιλαμβάνει τόσο περιγραφή της αναγγελλόμενης απαίτησης όσο και αίτημα για προνομιακή κατάταξη του δανειστή, όταν η αναγγελλόμενη απαίτηση συνοδεύεται από προνόμιο, με παραπομπή σε αποφάσεις (βλ. ενδεικτικά ΑΠ 645/1979 ΝοΒ ) Αντίθ. βλ. Φαλτσή, όπ.π. σελ. 585, Φρέρη, Προβληματική των προνομίων στην αναγκαστική εκτέλεση, Δ 24, 799, Μπρακατσούλα, όπ.π., σελ. 774, οι οποίοι θεωρούν πως η απαίτηση να περιλαμβάνει πανηγυρικά το δικόγραφο της αναγγελίας και αίτημα προνομιακής κατάταξης συνιστά στείρο φορμαλισμό που ανοίγει το δρόμο για την άσκηση ανακοπών εξαιτίας της παράβασης των διατάξεων περί προνομίων, και δημιουργεί προσθετή καθυστέρηση. Επιπλέον, δεν βρίσκει έρεισμα στο νόμο (τα άρθρα 118 και 972 ΚΠολΔ δεν περιλαμβάνουν πραγματικά περιστατικά που θεμελιώνουν το προνόμιο). 17

18 απαιτήσεις των εγχειρόγραφων δανειστών, των απλών δηλαδή, μη προνομιούχων δανειστών του άρθρου ΚΠολΔ. Κάθε τάξη αποκλείει, κατ αρχήν, την επόμενη. Οι δύο πρώτες τάξεις διαρθρώνονται σε σειρές, ενώ στην τρίτη τάξη δεν υφίστανται σειρές, αφού όλοι οι εγχειρόγραφοι συμπορεύονται 40. Οι αρχές που διέπουν τη σειρά ικανοποίησης των παραπάνω ομαδοποιήσεων είναι αφενός η αρχή της προτίμησης (άρθρο 977 1,2 ΚΠολΔ) και αφετέρου η αρχή της σύμμετρης ικανοποίησης (άρθρο ΚΠολΔ). Αν από τα στοιχεία που προσκομίζονται στον υπάλληλο του πλειστηριασμού προκύπτει ότι η απαίτηση του δανειστή αποδεικνύεται πλήρως, αυτός κατατάσσεται οριστικά και ικανοποιείται, αν δεν προσβληθεί η κατάταξή του εμπρόθεσμα με ανακοπή. Απαιτήσεις που εξαρτώνται από αίρεση (αναβλητική ή διαλυτική) ή θεωρούνται αμφίβολες και κατατάσσονται τυχαία (978 1 ΚΠολΔ). Η ικανοποίηση της απαίτησης αυτής γίνεται αν αποδειχθεί μεταγενέστερα πλήρως. Τέλος, η κατάταξη μπορεί να είναι επικουρική για την περίπτωση που ματαιωθεί η αναβλητική αίρεση, πληρωθεί η διαλυτική αίρεση ή δεν καταστεί δυνατή η απόδειξη της αμφίβολης απαίτησης, οπότε καθορίζεται στον πίνακα ο τρόπος διανομής του ποσού που αναλογεί στην απαίτηση αυτή (978 2 ΚΠολΔ). 3. ΤΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑ 3.1.Τα γενικά προνόμια Γενικές παρατηρήσεις Παλαιότερα και όσο ίσχυε η ΠολΔικ οι απαιτήσεις που προστατεύονταν με γενικό προνόμιο ήταν πολυάριθμες. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα της ισχύος της, ο αριθμός τους είχε αυξηθεί τόσο, ώστε η ικανοποίηση των μη προνομιούχων δανειστών είχε καταστεί προβληματική με περαιτέρω αποτέλεσμα τον κλονισμό της ασφάλειας των συναλλαγών και της εν γένει οικονομικής πίστης 41. Την κατάσταση αυτή θέλησε να θεραπεύσει ο ΚΠολΔ με το άρθρο 51 αρ. 2 ΕισΝΚΠολΔ, ορίζοντας ότι καταργούνται οι διατάξεις νόμων που καθιερώνουν προνόμια, τα οποία υπερισχύουν του προνομίου των εξόδων της εκτέλεσης. Πέραν τούτου, όσα προνόμια δεν καταργήθηκαν με την παραπάνω ρύθμιση, καταλήφθηκαν από τη γενική καταργητική διάταξη του άρθρου 1 40 βλ. Νίκα, όπ.π., σελ, 533 υποσ Τον προβληματισμό εξέφρασε με σαφήνεια ο Μιχελάκης στην εισήγησή του προς τη Συντακτική Επιτροπή στο ΣχΠολΔ VIII, σελ

19 αρ. ε και στ ΕισΝΚΠολΔ, κυρίως γιατί αφορούσαν θέματα που ρυθμίζει το 975 ΚΠολΔ. Αυτά που εν τέλει παρέμειναν σε ισχύ, ήταν τα προνόμια που διατήρησε ρητά το 52. Τα γενικά προνόμια ρυθμίζονται σήμερα με το άρθρα 975 ΚΠολΔ και 52 ΕισΝΚΠολΔ, καθώς επίσης και με όσους νόμους καθιέρωσαν μεταγενέστερα τέτοια προνόμια. Η παραπάνω νομοθετική στάση, κυρίως, όμως, η επισήμανση ότι με την καθιέρωση των προνομίων διασπάται η ίση μεταχείριση των πιστωτών, επηρεάζουν την ερμηνευτική προσέγγιση των διατάξεων που τα καθιερώνουν. Οι κατά το άρθρο 975 προνομιούχες απαιτήσεις είναι σε γενικές γραμμές: 1) οι απαιτήσεις για την κηδεία και τα νοσήλεια του καθ ου η εκτέλεση, 2) οι απαιτήσεις για την παροχή των αναγκαίων τροφίμων συντήρησης του καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη, 3) οι απαιτήσεις εργαζομένων, δασκάλων, δικηγόρων, οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης και οι απαιτήσεις αποζημίωσης σε περίπτωση θανάτου του υπόχρεου προς διατροφή και λόγω αναπηρίας, 4) οι απαιτήσεις των αγροτών και αγροτικών συνεταιρισμών, 5) οι απαιτήσεις του δημοσίου και των δήμων ή κοινοτήτων και τέλος 7) οι απαιτήσεις του Συνεγγυητικού. Στην παρούσα μελέτη θα ασχοληθούμε με τα προνόμια της τρίτης τάξης Η διαίρεση του πλειστηριάσματος κατά το άρθρο 977 ΚΠολΔ επί συρροής προνομίων Σε περίπτωση συρροής των απαιτήσεων του άρθρου 975 και του άρθρου 976, τη σειρά κατάταξης καθορίζει το άρθρο 977 για τα κινητά και το άρθρο 1007 παρ.1 εδ.α ΚΠολΔ για τα ακίνητα, που παραπέμπει στις διατάξεις για τα κινητά. Πιο συγκεκριμένα, όταν τα γενικά προνόμια συντρέχουν με το ειδικό προνόμιο του άρθρου 976 3, δηλαδή με απαιτήσεις που προέκυψαν από δαπάνες για την παραγωγή και συγκομιδή καρπών, προηγούνται οι απαιτήσεις που έχουν γενικό προνόμιο, ενώ όταν συρρέουν απαιτήσεις που εξοπλίζονται με γενικό προνόμιο του άρθρου 975 με τα ειδικά προνόμια των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 976, δηλαδή απαιτήσεις που προέκυψαν από δαπάνες για τη διατήρηση του πράγματος και απαιτήσεις για τις οποίες υπάρχει ενέχυρο ή υποθήκη, τότε οι πρώτες ικανοποιούνται ως το 1/3 του ποσού του πλειστηριάσματος που πρέπει να διανεμηθεί και τα 2/3 διατίθενται για να ικανοποιηθούν οι δεύτερες. 19

20 Οι απαιτήσεις του άρθρου θεωρούνται «υπερπρονομιακές» 42 και ικανοποιούνται κατ απόλυτη προτεραιότητα, κάτι που προκύπτει σαφώς από τη διατύπωση του ίδιου του άρθρου. Αυτό σημαίνει πως η παραπάνω διαίρεση του πλειστηριάσματος σε ποσοστά, γίνεται μετά την εξολοκλήρου ικανοποίηση της τρίτης τάξης των γενικών προνομίων. Τα ίδια εφαρμόζονται και όταν αυτές οι απαιτήσεις συντρέχουν, με άλλες απαιτήσεις που φέρουν επίσης γενικό προνόμιο, όπως π.χ. αυτές του Δημοσίου Τα προνόμια του άρθρου 975 αρ.3 Άρθρο 975 παρ.3: «Οι απαιτήσεις που έχουν ως βάση τους την παροχή εξαρτημένης εργασίας, οι απαιτήσεις των δασκάλων, καθώς και οι απαιτήσεις από αμοιβές, έξοδα και αποζημιώσεις των δικηγόρων είτε αμείβονται κατά υπόθεση είτε με πάγια περιοδική αμοιβή, εφόσον προέκυψαν μέσα στην τελευταία διετία πριν από την ημερομηνία ορισμού του πρώτου πλειστηριασμού. Οι αποζημιώσεις λόγω καταγγελίας της σχέσης εργασίας, καθώς και οι απαιτήσεις των δικηγόρων για αποζημίωση λόγω λύσης της σύμβασης έμμισθης εντολής κατατάσσονται στην τάξη αυτή ανεξαρτήτως του χρόνου στον οποίο προέκυψαν. Στην ίδια τάξη υπάγονται και οι απαιτήσεις των φορέων κοινωνικής ασφάλισης αρμοδιότητας γενικής γραμματείας κοινωνικών ασφαλίσεων, οι απαιτήσεις αποζημίωσης σε περίπτωση θανάτου του υπόχρεου προς διατροφή, καθώς και οι απαιτήσεις αποζημίωσης λόγω αναπηρίας ποσοστού εξήντα επτά τοις εκατό (67%) και άνω, εφόσον προέκυψαν έως την ημέρα του πλειστηριασμού ή την κήρυξη της πτώχευσης. 42 Μακρίδου, όπ.π., σελ ΕφΑθ 8470/2000, ΕλλΔνη : «Από το συνδυασμό, επίσης, των διατάξεων των άρθρων 975, 976 και 977 ΚΠολΔ, οι οποίες εφαρμόζονται εκτός της διάταξης του άρθρου 976 αριθ. 3 για την κατάταξη των δανειστών επί πλειστηριασμού ακινήτου, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1007 του ίδιου κώδικα, και, σε συνδυασμό, επίσης, με τη διάταξη του άρθρου 31 του ν. 1545/1985, που προπαρατέθηκε, σαφώς προκύπτει ότι, επί πλειστηριασμού ακινήτου, αν κατά την κατάταξη συντρέχουν απαιτήσεις από παροχή εξαρτημένης εργασίας και απαιτήσεις του Δημοσίου ή των ενυπόθηκων δανειστών, ικανοποιούνται κατά προτεραιότητα οι απαιτήσεις από παροχή εξαρτημένης εργασίας, εφόσον προέκυψαν μέσα στην τελευταία διετία πριν από την ημερομηνία ορισμού του πρώτου πλειστηριασμό η ή της κήρυξης της πτώχευσης και ανεξάρτητα από το χρόνο γένεσης της αποζημίωσης για καταγγελία της εργασιακής σύμβασης και, ακολούθως, ικανοποιούνται οι απαιτήσεις του Δημοσίου ή των ενυπόθηκων δανειστών, εφόσον βέβαια υπάρχει υπόλοιπο για διανομή.» 20

21 Η διαίρεση του πλειστηριάσματος σε ποσοστά, κατά το άρθρο 977, γίνεται μετά την ικανοποίηση των απαιτήσεων της τάξεως αυτής.» Απαιτήσεις από την παροχή εργασίας Όλες οι απαιτήσεις του ιδιωτικού δικαίου βρίσκουν τη συνταγματική τους θεμελίωση σε κάποιο ατομικό δικαίωμα. Ο δικαιούχος της απαίτησης από την παροχή εξαρτημένης εργασίας απολαμβάνει την προστασία του άρθρου 22 1 Σ που ορίζει ότι: «Η εργασία αποτελεί δικαίωμα και προστατεύεται από το Κράτος, που μεριμνά για τη δημιουργία συνθηκών απασχόλησης των πολιτών και για την ηθική και υλική εξύψωση του εργαζόμενου αγροτικού και αστικού πληθυσμού». Αυτή η συνταγματική διάταξη σε συνδυασμό με την κατοχύρωση του δικαιώματος της επαγγελματικής ελευθερίας, όπως αυτή προκύπτει από το άρθρο 5 Σ, δεν έχει μόνο αμυντικό χαρακτήρα στις σχέσεις του ιδιώτη έναντι του κράτους. Πρωτίστως έχει το χαρακτήρα αξίωσης του ιδιώτη έναντι του κράτους, εκείνο να δημιουργεί και να διατηρεί συνθήκες απασχόλησης των πολιτών, να ακολουθεί δηλαδή μια πολιτική πλήρους απασχόλησης και να επιδιώκει τη βελτίωση των βιοτικών συνθηκών των εργαζομένων 44. Επομένως, το δικαίωμα της εργασίας αποτελεί «επιταγή» προς το νομοθέτη, ο οποίος όχι μόνο δικαιούται αλλά και υποχρεούται να προβεί στις αναγκαίες για την υλοποίηση του δικαιώματος ρυθμίσεις. Η συνταγματική υποχρέωση του κράτους για προστασία της εργασίας βρίσκει τη δικονομική της έκφραση στο χώρο της αναγκαστικής εκτέλεσης στη ρύθμιση του άρθρου ΚΠολΔ 45. Με την τροποποίηση της διάταξης του άρθρου 975 ΚΠολΔ από αυτήν του άρθρου 31 του ν.1545/1985, οι εργατικές απαιτήσεις κατατάχθηκαν στο σύνολό τους, μαζί με τις απαιτήσεις των δασκάλων, στην τρίτη τάξη των γενικών προνομίων. Το εν λόγω προνόμιο απολαμβάνουν οι απαιτήσεις από την παροχή εξαρτημένης εργασίας είτε πηγάζουν απευθείας από σύμβαση εργασίας είτε εξ αφορμής αυτής. Κρίσιμο στοιχείο δεν είναι η ύπαρξη έγκυρης σύμβασης εργασίας 46, 44 Βλ. Ζερδελή, Εργατικό Δίκαιο- Ατομικές Εργασιακές Σχέσεις, σελ Βλ. γνμδ Μπέη Κ-Μπέη Ε.-Μπαλογιάννη, Χρονικά όρια της κατά το άρθρο ΚΠολΔ προνομιακής κατάταξης στον πίνακα διανομής του πλειστηριάσματος, Δ 33, Βλ. Κουκιάδη, Εργατικό Δίκαιο-Ατομικές εργασιακές σχέσεις και το δίκαιο της ευελιξίας της εργασίας, σελ

22 αλλά ο αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της απαίτησης και της παροχής εξαρτημένης εργασίας. Κριτήριο υπαγωγής της εργατικής απαίτησης στο προνόμιο είναι η φύση της και όχι ο σύνδεσμος του φορέα και δικαιούχου της απαίτησης προς αυτή. Επομένως προνομιακή είναι η εργατική απαίτηση και όχι η απαίτηση του εργαζομένου. Σκοπός του προνομίου είναι η προστασία και η στήριξη των εργαζομένων ως οικονομικά ασθενέστερα πρόσωπα, τα οποία με την προσωπική τους εργασία συμβάλλουν σημαντικά στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων Ποιες απαιτήσεις υπάγονται στο προνόμιο Επειδή ο νόμος κάνει λόγο για «απαιτήσεις από την παροχή εξαρτημένης εργασίας» η προνομιακή κατάταξη δεν καλύπτει μόνο τις μισθολογικές αξιώσεις αλλά και κάθε αξίωση του εργαζομένου από την παροχή εξαρτημένης εργασίας, ανεξάρτητα από το κύρος της σύμβασης και των νομικών διατάξεων στις οποίες στηρίζεται αυτή αρκεί να υφίσταται αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της απαίτησης και της παροχής εξαρτημένης εργασίας 48. Η συγκεκριμένη έκφραση επιλέχτηκε για να διευρυνθεί το πλάτος των προνομιακώς ικανοποιούμενων απαιτήσεων, ενόψει και του κοινωνικού σκοπού τον οποίο υπηρετεί η καθιέρωση του προνομίου 49. Στερεότυπα σχεδόν διαπιστώνει η νομολογία ότι στην έννοια των εργατικών απαιτήσεων δεν υπάγονται μόνο οι απαιτήσεις για δεδουλευμένες αποδοχές 50, αλλά και οι πρόσθετες αποδοχές και προσαυξήσεις με τα πάσης φύσεως επιδόματα, όπως απαιτήσεις από νόμιμη ή παράνομη υπερωριακή απασχόληση, από υπερεργασία ή πρόσθετη εργασία, από νυκτερινή εργασία ή εργασία κατά τις Κυριακές, επιδόματα (δώρα) Χριστουγέννων ή Πάσχα, επίδομα αδείας, μισθοί υπερημερίας 51, απαιτήσεις 47 Βλ ΟλΑΠ 22/2000, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ 48 Βλ. Μπρίνια, όπ.π., σελ ΟλΑΠ 22/2000, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ 50 Η διάταξις δεν αναφέρεται μόνο εις τας απαιτήσεις «δια» την παροχήν εργασίας αλλά περιλαμβάνει οιανδήποτε απαίτησιν «εκ» της παροχής εξαρτημένης εργσίας. (Μπρίνιας, όπ.π.,σελ. 1089) 51 ΑΠ 127/2006, Δ (871) 22

23 από αδικαιολόγητο πλουτισμό 52, οι αποζημιώσεις από τα αδικήματα (από αδικοπραξία δηλαδή του εργοδότη ή των οργάνων του εφόσον η παροχή της εξαρτημένης εργασίας συνδέεται αιτιωδώς με τη ζημία), οι απαιτήσεις για αποζημίωση λόγω καταγγελίας της σχέσης εργασίας, η χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη (που υπέστη ο εργαζόμενος από την καταχρηστική άσκηση διευθυντικού δικαιώματος του εργοδότη), η αποζημίωση για μη έκδοση του πιστοποιητικού εργασίας (λόγω δηλαδή παράλειψης χορήγησης του αιτηθέντος πιστοποιητικού), η αποζημίωση από την παράνομη παράλειψη προαγωγής, η αποζημίωση για στέρηση άδειας, η αποζημίωση για μη χορήγηση άδειας προς ανεύρεση άλλης εργασίας, η απαίτηση από παροχή παράνομης υπερωριακής εργασίας αλλά και εργασίας κατά τις εξαιρέσιμες ημέρες (Κυριακή-εορτές), η αποζημίωση λόγω διανυκτερεύσεων εκτός έδρας, η αποζημίωση από τυχόν εργατικό ατύχημα, τα έξοδα μετακίνησης ως και οδοιπορικά, και γενικά κάθε απαίτηση που προκύπτει από την παροχή εξαρτημένης εργασίας Απαιτήσεις που δεν υπάγονται στο προνόμιο Το προνόμιο απονέμεται στις απαιτήσεις που πηγάζουν από την παροχή εξαρτημένης εργασίας, δηλαδή ο εργαζόμενος πρέπει να τελεί σε σχέση νομικής εξάρτησης από τον εργοδότη του και να περιορίζεται από τις εντολές και οδηγίες που αυτός του δίνει ασκώντας το διευθυντικό του δικαίωμα 54. Έτσι, οι οικονομικές αξιώσεις του διευθυντικού στελέχους κατά της εταιρίας του δεν έχουν ως βάση την παροχή εξαρτημένης εργασίας και δεν καλύπτονται από το εν λόγω προνόμιο, αφού ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος δεν βρίσκεται σε σχέση εξάρτησης με την εργοδότρια εταιρία, αλλά ταυτίζεται με το πρόσωπό της, ιδίως όταν την εκπροσωπεί στις συναλλαγές της (ακόμα και με το εργατικό προσωπικό της) 55. Στις παραπάνω 52 ΑΠ 1348/1995, ΕλλΔνη (1078) 53 Για περισσότερα βλ. Ντάσιο, Εργατικό Δικονομικό Δίκαιο- Τόμος Α/ II, σελ Περισσότερα για την έννοια της εξαρτημένης εργασίας, βλ. Ζερδελή, όπ.π., Κεφάλαιο 1 ο - 1 Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, σελ. 1 επ. 55 βλ. ΕφΛαρ 262/2007, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ όπου το δευτεροβάθμιο δικαστήριο κρίνει εσφαλμένη την κατάταξη της απαίτησης ως προνομιούχο βάσει του άρθρου ΚΠολΔ διότι όπως αναφέρεται στην απόφαση: «Από την κατάθεση της μάρτυρα προκύπτει ότι ο καθ` ου η ανακοπή ήταν πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της εταιρίας και διευθύνων σύμβουλος αυτής και ότι, σύμφωνα με το καταστατικό της εταιρίας, υπέγραφε ως νόμιμος εκπρόσωπος αυτής, κατά τις συναλλαγές της στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Στην πραγματικότητα, δηλαδή, ήταν το πρόσωπο, το οποίο διεύθυνε την επιχείρηση και ενσάρκωνε την ιδιότητα του 23