ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Transcript

1 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1 ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ OΡΙΑ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΛΕΓΧΩΝ Ε. ΚΑΡΑΜΠΕΤΣΟΣ Διπλ. Ηλεκ/γος Μηχ/κός Ε.Μ.Π., Δρ Μηχ. Ε.Μ.Π. Ειδικός Λειτουργικός Επιστήμων Βαθμ. Γ Υπεύθυνος Γραφείου Μη-Ιοντιζουσών Ακτινοβολιών Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (Ε.Ε.Α.Ε.) Το γραφείο μη-ιοντιζουσών ακτινοβολιών της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας είναι υπεύθυνο για την προστασία του πληθυσμού και του περιβάλλοντος από τις τεχνητά παραγόμενες μη-ιοντίζουσες ακτινοβολίες και φροντίζει για την παροχή σχετικής πληροφόρησης σε κάθε ενδιαφερόμενο. Στο πλαίσιο αυτό και προκειμένου να υπάρξει μια εμπεριστατωμένη και υπεύθυνη ενημέρωση των πολιτών για θέματα κεραιών κινητής τηλεφωνίας, η Ε.Ε.Α.Ε. προχώρησε στην έκδοση ενός ειδικού ενημερωτικού φυλλαδίου στο οποίο εμπεριέχονται όλα τα απαραίτητα στοιχεία και απαντήσεις στα ερωτήματα του κοινού, το οποίο έχει διανεμηθεί ευρέως και βρίσκεται και στην ιστοσελίδα της στο διαδίκτυο ( Επίσης, η Ε.Ε.Α.Ε. έχει εκδόσει και ένα ενημερωτικό φυλλάδιο για τα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία που δημιουργούνται από τις διατάξεις ηλεκτρικής ενέργειας όλων των ειδών και τις επιπτώσεις αυτών ( Πρέπει ακόμα να αναφερθεί ότι στο πλαίσιο της υπεύθυνης ενημέρωσης του κοινού η Ε.Ε.Α.Ε. συνδιοργανώνει ή/και συμμετέχει σε εκπαιδευτικά προγράμματα και ημερίδες με θέμα τις βιολογικές επιδράσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων καθώς και ειδικότερα θέματα όπως π.χ. τα μέτρα προφύλαξης του κοινού από τη λειτουργία κεραιών κινητής τηλεφωνίας. Εισαγωγικά αναφέρεται εδώ ότι μη ιοντίζουσες είναι οι ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες που είναι ανίκανες να προκαλέσουν βιολογικές επιδράσεις λόγω ιοντισμού. Στις ακτι-

2 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 2 νοβολίες αυτές εντάσσονται τα στατικά ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία όπως είναι αυτά που δημιουργούνται στο φυσικό περιβάλλον, τα χαμηλόσυχνα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία που δημιουργούνται στο περιβάλλον διατάξεων ηλεκτρικής ενέργειας, τα ραδιοκύματα και τα μικροκύματα που εκπέμπονται από κεραίες επικοινωνιών (π.χ. σταθμούς βάσης κινητής τηλεφωνίας), κεραίες ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, συστημάτων ραντάρ κ.λ.π., καθώς και η υπεριώδης, η ορατή και η υπέρυθρη ακτινοβολία. Οι βιολογικές επιδράσεις όλων αυτών είναι διαφορετικές από αυτές της ιοντίζουσας ακτινοβολίας, αλλά και μεταξύ τους. Έτσι, τα χαμηλόσυχνα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία επιδρούν στο ανθρώπινο σώμα, επάγοντας πεδία και ρεύματα στο εσωτερικό του, ενώ τα ραδιοκύματα και τα μικροκύματα θερμαίνοντας τα κύτταρα και τους ιστούς. Οι βιολογικές επιδράσεις που είναι γνωστές για τις μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες είναι αυτές που προκύπτουν κατά τη διάρκεια ή σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά το πέρας της έκθεσης. Οι επιδράσεις αυτές είναι ντετερμινιστικές και υπάρχουν κατώφλια, που όταν υπερβαίνονται προκύπτουν οι βιολογικές επιδράσεις. Λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κάθε ανθρώπου και ότι ο χαρακτηρισμός «γενικός πληθυσμός» αφορά και σε άτομα όπως μικρά παιδιά, ασθενείς, ηλικιωμένους κ.λπ., που μπορεί να έχουν αυξημένες

3 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 3 ευαισθησίες, προκύπτουν «βασικοί περιορισμοί» που η τήρησή τους εξασφαλίζει και την απουσία των βλαβερών επιδράσεων στην υγεία. Οι βασικοί περιορισμοί προκύπτουν δηλαδή από τα κατώφλια των βιολογικών επιδράσεων, μέσω μεγάλων συντελεστών ασφαλείας (ή μείωσης) π.χ. για τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία 0-300GHz της τάξης του 50. Πολλές φορές στις μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες οι βασικοί περιορισμοί δεν αφορούν άμεσα σε μετρήσιμα μεγέθη στο περιβάλλον, αλλά σε μεγέθη στο εσωτερικό του σώματος των ανθρώπων που είναι δύσκολο να μετρηθούν. Για το λόγο αυτό και λαμβάνοντας υπόψη τις δυσμενέστερες συνθήκες σύζευξης της ακτινοβολίας με τον άνθρωπο, προκύπτουν «επίπεδα αναφοράς» που είναι εύκολα μετρήσιμες παράμετροι της ακτινοβολίας και η τήρησή τους εξασφαλίζει και την τήρηση του βασικού περιορισμού και κατά συνέπεια την απουσία των βλαβερών επιδράσεων στην υγεία. Η τήρηση των επιπέδων αναφοράς εισάγει στην πράξη έναν ακόμα συντελεστή ασφαλείας. Ελληνική Νομοθεσία Για τις εκπομπές ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας έχει εκδοθεί : α) η Κοινή Υπουργική Απόφαση με αριθμό 53571/3839 (Φ.Ε.Κ. Αρ. 1105, Τεύχος Δεύτερο, 6 Σεπτεμβρίου 2000) από τα Υπουργεία Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, Υγείας και Πρόνοιας, Μεταφορών και Επικοινωνιών, με θέμα τα μέτρα προφύλαξης του κοινού από τη λειτουργία κεραιών εγκατεστημένων στην ξηρά και β) η Κοινή Υπουργική Απόφαση με αριθμό 3060 (ΦΟΡ) 238 (Φ.Ε.Κ. Αρ. 512, Τεύχος Δεύτερο, 25 Απριλίου 2002) από τα Υπουργεία Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και Υγείας και Πρόνοιας, με θέμα τα μέτρα προφύλαξης του κοινού από τη λειτουργία διατάξεων εκπομπής ηλεκτρομαγνητικών πεδίων χαμηλών συχνοτήτων. γ) ο Νόμος 3431 (ΦΕΚ Αρ. 13, Τεύχος Πρώτο, 3 Φεβρουαρίου 2006) με θέμα Περί Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και άλλες διατάξεις Οι προαναφερθείσες Κ.Υ.Α. και ο Νόμος 3431 βασίστηκαν στη Σύσταση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Σχετικά με τον περιορισμό της έκθεσης του κοινού σε

4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 4 ηλεκτρομαγνητικά πεδία 0 Hz GHz (L199, 1999/519/EC). και στις κατευθυντήριες γραμμές (guidelines) που εξεδόθησαν από την ICNIRP (International Commission on Non Ionizing Radiation Protection) το Με τις αποφάσεις αυτές θεσπίζονται όρια για την ασφαλή έκθεση του κοινού στο περιβάλλον σταθμών κεραιών όλων των ειδών και διατάξεων εκπομπής χαμηλών συχνοτήτων, όπως γραμμές και υποσταθμοί υψηλής τάσης για την μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας. Επίσης, ορίζονται οι αρμοδιότητες της ΕΕΑΕ για την προφύλαξη του κοινού και του περιβάλλοντος από τα πεδία αυτά. Πρέπει εδώ να αναφερθεί ότι ως όρια ασφαλούς έκθεσης του κοινού στη χώρα μας για τις εγκαταστάσεις σταθμών κεραιών όλων των ειδών, θεωρούνται το 70% των τιμών των πινάκων που δίνονται στην προαναφερθείσα Σύσταση της Ε.Ε. για τη ζώνη συχνοτήτων στην οποία λειτουργούν οι εκάστοτε εγκατεστημένες διατάξεις κεραιών (παραγρ. 9 του άρθρου 31 του Νόμου 3431). Επίσης, ειδικά σε περίπτωση εγκατάστασης κατασκευής κεραίας σε απόσταση μέχρι 300 μέτρων από την περίμετρο κτιριακών εγκαταστάσεων βρεφονηπιακών σταθμών, σχολείων, γηροκομείων και νοσοκομείων, προβλέπεται περαιτέρω μείωση των ορίων ασφαλούς έκθεσης του κοινού, καθώς αυτά απαγορεύεται να υπερβαίνουν το 60% των τιμών των πινάκων που καθορίζονται στην προαναφερθείσα Σύσταση της Ε.Ε. (παραγρ. 10 του άρθρου 31 του Νόμου 3431). Στην περίπτωση όμως των διατάξεων εκπομπής χαμηλών συχνοτήτων, ως όρια ισχύουν το 100% των τιμών αυτών. Οσον αφορά στους επαγγελματικά εκτιθεμένους έχει εκδοθεί η οδηγία της Ε.Ε. 2004/ 40/EC της 29ης Απριλίου 2004 περί των ελάχιστων προδιαγραφών υγείας και ασφάλειας όσον αφορά στην έκθεση των εργαζομένων σε κινδύνους προερχόμενους από φυσικούς παράγοντες (ηλεκτρομαγνητικά πεδία). Σε όλους τους παραπάνω κανονισμούς, για την εφαρμογή περιορισμών που βασίζονται στην εκτίμηση πιθανών επιδράσεων στην υγεία από ηλεκτρομαγνητικά πεδία, γίνεται διαφοροποίηση μεταξύ βασικών περιορισμών και επιπέδων αναφοράς: Βασικοί περιορισμοί: οι περιορισμοί έκθεσης σε Η/Μ πεδία που βασίζονται άμεσα σε αποδεδειγμένες επιδράσεις στην υγεία και σε βιολογικές μελέτες. Τα φυσικά μεγέθη που χρησιμοποιούνται για να προσδιορίσουν αυτούς τους περιορισμούς, είναι η μαγνητική επαγωγή (Β), η πυκνότητα ρεύματος (J), ο ρυθμός ειδικής απορρόφησης

5 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 5 ενέργειας (SAR) και η πυκνότητα ισχύος (S). Επίπεδα αναφοράς: τα επίπεδα αυτά χρησιμοποιούνται για την πρακτική εκτίμηση της έκθεσης, προκειμένου να ελεγχθεί το ενδεχόμενο υπέρβασης των βασικών περιορισμών. Τα φυσικά μεγέθη που προέρχονται από αντίστοιχους βασικούς περιορισμούς με τη χρήση μετρήσεων ή/και υπολογισμών είναι η ένταση ηλεκτρικού πεδίου (Ε), η ένταση μαγνητικού πεδίου (Η), η μαγνητική επαγωγή (Β), η πυκνότητα ισχύος (S) και το ρεύμα των άκρων (ΙL). Tο μεγεθος που σχετίζεται με την αντίληψή του από τον εκτιθέμενο και άλλες έμμεσες επιδράσεις είναι το ρεύμα επαφής (ΙC) και για παλμικά πεδία η ειδική απορρόφηση ενέργειας (SA). Ανάλογα με τη συχνότητα των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, χρησιμοποιούνται τα ακόλουθα φυσικά μεγέθη, για τον προσδιορισμό των βασικών περιορισμών: - (α) Για συχνότητες από 0 έως 1 Hz προβλέπονται βασικοί περιορισμοί για τη μαγνητική επαγωγή στατικών μαγνητικών πεδίων (0 Ηz) και για την πυκνότητα ρεύματος χρονικά μεταβαλλόμενων πεδίων έως 1 Ηz, για την πρόληψη επιπτώσεων στο καρδιαγγειακό και στο κεντρικό νευρικό σύστημα. - (β) Για συχνότητες από 1Ηz έως 10 MHz προβλέπονται βασικοί περιορισμοί για την πυκνότητα ρεύματος, για την πρόληψη επιπτώσεων σε λειτουργίες του νευρικού συστήματος. - (γ) Για συχνότητες από 100 kηz έως 10 GHz προβλέπονται βασικοί περιορισμοί για τoν SAR, για την πρόληψη θερμοπληξίας ολόκληρου του σώματος και της υπερβολικής τοπικής θέρμανσης των ιστών. - (δ) Για συχνότητες από 10 GΗz έως 300 GHz προβλέπονται βασικοί περιορισμοί για την πυκνότητα ισχύος, για την πρόληψη της θέρμανσης των ιστών στην επιφάνεια του σώματος ή κοντά της. Πρέπει να αναφερθεί πως στην κείμενη νομοθεσία, οι βασικοί περιορισμοί για την ασφαλή έκθεση του κοινού στα εκπεμπόμενα ηλεκτρομαγνητικά πεδία: βασίστηκαν σε όλες τις μέχρι σήμερα αποδεδειγμένες βιολογικές επιδράσεις και έχουν οριστεί με μεγάλους συντελεστές ασφαλείας (μεγέθους περίπου 50) έτσι ώστε να καλύπτονται οι ενδεχόμενες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις και να

6 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 6 λαμβάνονται υπόψη οι αβεβαιότητες που υπάρχουν όσον αφορά στην ατομική ευαισθησία, τις περιβαλλοντικές συνθήκες, καθώς και τις διαφορές όσον αφορά στην ηλικία και την κατάσταση της υγείας του κοινού και επίσης τα επίπεδα αναφοράς προϋποθέτουν συνθήκες μέγιστης σύζευξης του πεδίου με το εκτιθέμενο σε αυτό άτομο, παρέχοντας έτσι το μέγιστο βαθμό προστασίας. Οι βασικοί περιορισμοί και τα επίπεδα αναφοράς δίνονται στo παράρτημα. Έλεγχοι σταθμών κεραιών Δεδομένου του γεγονότος πως η κάθε εγκατάσταση κεραιών διαθέτει τα δικά της τεχνικά χαρακτηριστικά και γειτνιάζει με διαφορετικό τρόπο, με σημεία στα οποία παρουσιάζεται ανθρώπινη δραστηριότητα, οι ηλεκτρομαγνητικές εκπομπές των σταθμών κεραιών σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία (άρθρο 31 του Νόμου 3431, ΦΕΚ 13/Α/ ), εξετάζονται κατά περίπτωση μέσω: - α) του ελέγχου της τεχνικής μελέτης ραδιοεκπομπών τους (υποβάλλεται υποχρεωτικά για κάθε νέα ή τροποποιούμενη εγκατάσταση κεραιών, βάσει ενός πολύ αυστηρού υποδείγματος που έχει εκδώσει το αρμόδιο γραφείο μας) και την έκδοση σχετικής γνωμάτευσης από την υπηρεσία μας, - β) του ελέγχου της περιβαλλοντικής μελέτης τους που διαβιβάζεται στην Ε.Ε.Α.Ε. από την οικεία Γενική Γραμματεία Περιφέρειας και την παροχή γνωμοδότησης από την υπηρεσία μας ή/και - γ) τη διεξαγωγή επί τόπου μετρήσεων αυτεπαγγέλτως και κατά τρόπο δειγματοληπτικό, ετησίως σε ποσοστό 20% τουλάχιστον των αδειοδοτημένων από την Ε.Ε.Τ.Τ. κεραιών που λειτουργούν εντός σχεδίου πόλεως, ή κατόπιν αιτήσεως οποιουδήποτε φυσικού ή νομικού προσώπου που έχει έννομο συμφέρον, από συνεργεία της Ε.Ε.Α.Ε. ή από άλλα εξουσιοδοτημένα από την Ε.Ε.Α.Ε. συνεργεία. Είναι σαφές ότι η αξιολόγηση της έκθεσης των ανθρώπων στο περιβάλλον σταθμών κεραιών εκπομπής πρέπει να γίνεται μέσω της εκτίμησης της ηλεκτρομαγνητικής επιβάρυνσης σε όλες τις θέσεις, στις οποίες είναι ελεύθερη και δυνατή η πρόσβαση του κοινού και της εξακρίβωσης της συμμόρφωσης ή όχι με τα θεσμοθετημένα όρια ασφαλούς

7 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 7 έκθεσης. Ο αυθαίρετος καθορισμός οριζόντιων αποστάσεων από τους σταθμούς κεραιών όλων των ειδών ως μέτρο προφύλαξης του κοινού αφενός δεν έχει καμία επιστημονική βάση, αφετέρου γίνεται αντικείμενο παρερμηνείας και παρεξήγησης από το κοινό που σπεύδει να ερμηνεύσει την απόσταση αυτή ως την ελάχιστη απόσταση ασφαλείας από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που οι κεραίες εκπέμπουν. Είναι μάλιστα φανερό πως πέρα από το αν με τον ορισμό αποστάσεων απαγόρευσης εγκατάστασης σταθμών βάσης θα είναι πλέον τεχνικά εφικτή η ύπαρξη της κινητής τηλεφωνίας, μια τέτοια απαγόρευση καθιστά ανεφάρμοστη και υποβαθμίζει το περιεχόμενο της κείμενης νομοθεσίας που βασίστηκε όπως προαναφέρθηκε σε σύσταση της Ε.E. και όλων των αρμόδιων διεθνών οργανισμών για θέματα προστασίας της υγείας από την έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία. Μελέτες ραδιοεκπομπών Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία η τήρηση των ορίων ασφαλούς έκθεσης του γενικού πληθυσμού σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία προερχόμενη από συγκεκριμένη κεραία εγκατεστημένη στην ξηρά, διαπιστώνεται με την εκπόνηση μελέτης ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών της κεραίας, η οποία υποβάλλεται από τον κάτοχο της κεραίας στην υπηρεσία μας. Με τους υπολογισμούς αυτούς πρέπει να αποδεικνύεται ότι η ένταση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, σε οποιαδήποτε θέση είναι ελεύθερη και δυνατή η πρόσβαση του κοινού στο περιβάλλον του σταθμού, είναι κάτω από τα θεσμοθετημένα όρια, όπως αυτά αναφέρονται στην ελληνική νομοθεσία. Η Ε.Ε.Α.Ε. ύστερα από εξέταση της μελέτης, αποστέλλει τη σύμφωνη γνώμη της (εφόσον η μελέτη δεν είναι πλημμελής ή ανεπαρκής ή λανθασμένη) στην αρμόδια υπηρεσία (Ε.Ε.Τ.Τ.), προκειμένου να χορηγηθεί η άδεια εγκατάστασης της κεραίας. Η Ε.Ε.Α.Ε. εφ όσον κατά περίπτωση διαπιστώνει ότι οι μελέτες αυτές είναι ελλιπείς ή δεν προκύπτει από αυτές η τήρηση των ορίων ασφαλούς έκθεσης, ζητά διευκρινίσεις από τους μελετητές και κάνει υποδείξεις στον κάτοχο της κεραίας για τη σωστή εφαρμογή των προτύπων. Η μελέτη αυτή, συνοδεύεται απ όλα τα απαραίτητα σχεδιαγράμματαδηλαδή τοπογραφικά σχέδια και αρχιτεκτονικές μελέτες -όπου απεικονίζονται τα όρια

8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 8 του μη ελεύθερα επισκέψιμου χώρου γύρω από την κεραία, τους χώρους δηλαδή στους οποίους υπάρχει υπέρβαση ορίων και λαμβάνει υπόψη την επιβάρυνση από όλους τους γειτονικούς σταθμούς κεραιών εντός 50 μέτρων. Πρέπει να τονιστεί ότι μέσω των αυστηρών παραδοχών που επιβάλλoυν τα τεχνικά πρότυπα μελετών ραδιοεκπομπών που εξέδωσε η Ε.Ε.Α.Ε. για διάφορα είδη σταθμών κεραιών ( γίνεται υπερεκτίμηση των αναμενόμενων τιμών των ΗΜ-πεδίων στους χώρους γύρω από τις κεραίες και αυτό οδηγεί σε υπερεκτίμηση των περιοχών γύρω από τις κεραίες που χρήζουν προστασίας. Έχει γίνει μάλιστα επιβεβαίωση της αυστηρότητας των ανωτέρω παραδοχών μέσω της σύγκρισης των υπολογιζόμενων στις μελέτες τιμών με τα αποτελέσματα από μετρήσεις της Ε.Ε.Α.Ε. στους χώρους γύρω από τους σταθμούς κεραιών. Μετρήσεις ηλεκτρομαγνητικών πεδίων Σε περίπτωση που η Ε.Ε.Α.Ε. διαπιστώσει από τις μετρήσεις, υπέρβαση των ορίων ασφαλούς έκθεσης, ενημερώνει την Υπηρεσία που χορήγησε την άδεια εγκατάστασης, η οποία στη συνέχεια ειδοποιεί εγγράφως τον κάτοχο του εξοπλισμού να προβεί στις εξής ενέργειες: άμεση διακοπή λειτουργίας του υπαίτιου εξοπλισμού και γνωστοποίησή της στην Υπηρεσία που χορήγησε την άδεια εγκατάστασης, μη επανάληψη της λειτουργίας του πριν αρθεί η αιτία της δυσλειτουργίας, γνωστοποίηση της επανάληψης λειτουργίας στην Υπηρεσία που χορήγησε την άδεια εγκατάστασης, με παροχή εξηγήσεων για την αιτία δυσλειτουργίας. Εάν οποτεδήποτε μετά την αρχική ειδοποίηση διαπιστωθεί ξανά αντικανονική λειτουργία του ίδιου εξοπλισμού, τότε ανακαλείται οριστικά η άδεια εγκατάστασης στη θέση αυτή. Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της λοιπόν, η Ε.Ε.Α.Ε. διεξάγει ελέγχους και μετρήσεις των επιπέδων της εκπεμπόμενης ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας από διατάξεις εκπομπής μη ιοντιζουσών ακτινοβολιών, όπως π.χ.: Γραμμές μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, υποσταθμοί συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας και ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, μηχανήματα και συσκευές και άλλες

9 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 9 διατάξεις εκπομπής ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων χαμηλών συχνοτήτων Κεραίες τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σταθμών. Σταθμοί βάσης κινητής τηλεφωνίας και σταθερής ασύρματης πρόσβασης και άλλα είδη σταθμών που παρέχουν πάσης φύσεως τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες. Διατάξεις ραντάρ και επίγειοι δορυφορικοί σταθμοί. Στα παρακάτω σχήματα δίνονται τα % ποσοστά των ελέγχων που έχει πραγματοποιήσει το αρμόδιο γραφείο της Ε.Ε.Α.Ε µ µ 24% 76% µ & µ 25% & E µ 6% µ 69%

10 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 10 Πρέπει ακόμα να αναφερθεί εδώ, πως το Γραφείο Μη Ιοντιζουσών Ακτινοβολιών της Ε.Ε.Α.Ε. αποτελεί το μοναδικό εργαστήριο στη χώρα που έχει διαπιστευτεί από το Εθνικό Συμβούλιο Διαπίστευσης (Ε.ΣΥ.Δ.) ως ικανό, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του προτύπου ΕΛΟΤ ΕΝ ISO/IEC 17025, να διενεργεί μετρήσεις ηλεκτρομαγνητικών πεδίων υψηλών και χαμηλών συχνοτήτων (όπως καθορίζεται στο πιστοποιητικό διαπίστευσης για δοκιμές με αρ. 117,22/1/2003). Από το 1999 λοιπόν μέχρι σήμερα, έχουν πραγματοποιηθεί σε όλη την χώρα επί τόπου έλεγχοι και μετρήσεις των επιπέδων της εκπεμπόμενης ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας σε 2550 συνολικά διατάξεις εκπομπής μη ιοντιζουσών ακτινοβολίων από κλιμάκια της Ε.Ε.Α.Ε. Υπερβάσεις των ορίων ασφαλούς έκθεσης διαπιστώθηκαν σε 25 περιπτώσεις, από μετρήσεις που διεξήχθησαν σε χώρους που πρακτικά συνιστούν πάρκα κεραιών δηλαδή σε χώρους με μεγάλο αριθμό και πυκνότητα εγκατεστημένων κεραιοδιατάξεων όλων των ειδών (όπως διατάξεις ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών, διατάξεις ραντάρ, κ.ά.). Στις περιπτώσεις αυτές η Ε.Ε.Α.Ε. ενημέρωσε την Ε.Ε.Τ.Τ. στο πλαίσιο της κείμενης νομοθεσίας, προκειμένου να ληφθούν άμεσα μέτρα για να αρθεί η αιτία της δυσλειτουργίας των εγκατεστημένων σταθμών κεραιών και πρότεινε μέτρα προφύλαξης του γενικού πληθυσμού. Σταθμοί βάσης κινητής τηλεφωνίας Ειδικότερα όσον αφορά στους σταθμούς βάσης κινητής τηλεφωνίας αναφέρεται ότι από το 1999 μέχρι σήμερα, έχουν πραγματοποιηθεί σε όλη την χώρα επί τόπου έλεγχοι και μετρήσεις των επιπέδων της εκπεμπόμενης ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας σε 1350 συνολικά σταθμούς βάσης κινητής τηλεφωνίας από κλιμάκια της Ε.Ε.Α.Ε. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων αυτών έδειξαν πως οι τιμές της εκπεμπόμενης ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας ήταν κάτω από τα όρια ασφαλούς έκθεσης του γενικού πληθυσμού, όπως αυτά ορίζονται στην κείμενη νομοθεσία, σε όλα τα ελεύθερα προσπελάσιμα από το κοινό σημεία πλησίον των σταθμών βάσης κινητής τηλεφωνίας, όπου πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις, πλην μίας περίπτωσης, όπου διαπιστώθηκε υπέρβαση των ορίων ασφαλούς

11 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 11 έκθεσης σε χώρο στον οποίο ήταν ελεύθερη και δυνατή η πρόσβαση του γενικού πληθυσμού. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται πως στην συντριπτική πλειοψηφία των σημείων πλησίον των ελεγχθέντων σταθμών βάσης, οι μετρηθείσες τιμές των επιπέδων των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων βρέθηκαν από μερικές δεκάδες έως και αρκετές χιλιάδες φορές κάτω από τα όρια ασφαλούς έκθεσης του κοινού. Οι μετρήσεις αυτές διεξάγονται αυτεπάγγελτα στο πλαίσιο περιοδικών ελέγχων ή κατόπιν αιτήματος οποιουδήποτε φυσικού ή νομικού προσώπου και αφορούν στα εξής μεγέθη: την ένταση του ηλεκτρικού πεδίου, την ένταση του μαγνητικού πεδίου και την πυκνότητα ισχύος. Ο σκοπός των μετρήσεων είναι να διαπιστωθεί η συμμόρφωση ή όχι με τα όρια ασφαλούς έκθεσης του κοινού, όπως αυτά καθορίζονται στην ελληνική νομοθεσία. Όρια Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, δεν πρέπει να υπάρχουν χώροι γύρω από τις κεραίες ελεύθερα προσπελάσιμοι από το γενικό πληθυσμό, στους οποίους τα όρια έκθεσης να υπερβαίνουν το 70% ή το 60% κατά περίπτωση (όπως αυτό έχει οριστεί για κάθε μέγεθος με σχετική εγκύκλιο της Ε.Ε.Α.Ε.) των κάτωθι τιμών όσον αφορά και στις τρεις ζώνες συχνοτήτων κινητής τηλεφωνίας που χρησιμοποιούνται στη χώρα μας: Ένταση ηλεκτρικού πεδίου (Ε) 41,25 V/m για τη ζώνη συχνοτήτων των 900 MHz 58,34 V/m για τη ζώνη συχνοτήτων των 1800 MHz 61 V/m για τη ζώνη συχνοτήτων των 2000 MHz Ένταση μαγνητικού πεδίου (Η) 0,111 A/m για τη ζώνη συχνοτήτων των 900 MHz 0,156 A/m για τη ζώνη συχνοτήτων των 1800 MHz 0,16 Α/m για τη ζώνη συχνοτήτων των 2000 MHz

12 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 12 Πυκνότητα ισχύος ισοδύναμου επίπεδου ηλεκτρομαγνητικού κύματος (Seq) 4,5 W/m2 για τη ζώνη συχνοτήτων των 900 MHz 9 W/m2 για τη ζώνη συχνοτήτων των 1800 MHz 10 W/m2 για τη ζώνη συχνοτήτων των 2000 MHz Σχήμα 1. Σε ύψος 1 μέτρου από την ταράτσα του κτιρίου Α βρίσκεται τοποθετημένη μία κεραία κινητής τηλεφωνίας. Εδώ απεικονίζεται στο κατακόρυφο επίπεδο η ένταση του ηλεκτρικού πεδίου στη κατεύθυνση μεγίστης ακτινοβολίας της κεραίας. Το επίπεδο αναφοράς της σχετικής Σύστασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 41,25 V/m για τη συχνότητα στην οποία εκπέμπει η κεραία αυτή (900MHz). Όπως φαίνεται από τους υπολογισμούς, η ένταση του ηλεκτρικού πεδίου είναι κάτω από το όριο αυτό σε απόσταση λίγων μέτρων ακόμα και στη κατεύθυνση που ακτινοβολεί η κεραία Στις άλλες κατευθύνσεις, πίσω, πάνω και κάτω από την κεραία η ένταση του ηλεκτρικού πεδίου είναι πολύ μικρότερη του ορίου σε απόσταση μόλις ενός μέτρου από την κεραία. Εντός του κτιρίου Α η ακτινοβολία είναι πολύ μικρότερη, λόγω και της εξασθένησης που προκαλείται στη διάδοση της ακτινοβολίας από την ταράτσα. Στο σχήμα φαίνεται και

13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 13 ένα δεύτερο κτίριο, το κτίριο Β, που βρίσκεται σε οριζόντια απόσταση 15 μέτρων από το κτίριο Α, στην κατεύθυνση που ακτινοβολεί η κεραία. Το κτίριο Β είναι μόλις ένας όροφος χαμηλότερος από το κτίριο Α, ωστόσο η κύρια δέσμη της ακτινοβολίας διέρχεται πάνω από αυτό, χωρίς να εμποδίζεται από την παρουσία του κτιρίου. Η ένταση του ηλεκτρικού πεδίου σε ύψος 2 μέτρων πάνω από το επίπεδο της ταράτσας του κτιρίου Β (θέση του κεφαλιού ενός ιδιαίτερα ψηλού ανθρώπου) είναι 3V/m έως 5V/m. Στα μπαλκόνια του κτιρίου Β προς την πλευρά της κεραίας, η ένταση του ηλεκτρικού πεδίου είναι μικρότερη από 1V/m και στο εσωτερικό του κτιρίου είναι πολλές φορές μικρότερη, λόγω της εξασθένησης από τα δομικά υλικά. Τεχνικά στοιχεία κεραίας: συνολική ισχύς στην είσοδό της 20W, κέρδος κύριου λοβού 15,5dBi και άνοιγμα στο οριζόντιο επίπεδο 90 ο Πρέπει εδώ να αναφερθεί συνοπτικά ότι στους σταθμούς βάσης κινητής τηλεφωνίας, οι ακόλουθοι παράγοντες καθορίζουν τη στάθμη της προσπίπτουσας ακτινοβολίας σε κάποιο μέρος που διαμένουν άνθρωποι: Η ισχύς εκπομπής: Η ακτινοβολία στην οποία εκτίθεται το κάθε άτομο αυξάνεται με την ισχύ εκπομπής. Η απόσταση από την κεραία εκπομπής: Σε διπλάσια απόσταση οι τιμές της ακτινοβολίας μειώνονται στο ένα τέταρτο. Το διάγραμμα ακτινοβολίας (η τρισδιάστατη μορφή εκπομπής της κεραίας): Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι κεραίες του σταθμού Βάσης δεν ακτινοβολούν με την ίδια ένταση προς όλες τις κατευθύνσεις. Μπορούν να παρομοιαστούν με ένα φακό που ακτινοβολεί μια δέσμη φωτός οριζόντια και κατακόρυφα σε τομέα 120 έως 180 μοιρών. Η ένταση έξω από αυτή τη δέσμη ακτινοβολίας δεν εξαφανίζεται μεν εντελώς, αλλά είναι εξαιρετικά μειωμένη. Τοίχοι και στέγες: εξασθενούν την ακτινοβολία που προσπίπτει σε κάποιο κτίριοαπ έξω. Αμέσως παρακάτω απεικονίζονται συνοπτικά τα αποτελέσματα των μετρήσεων της Ε.Ε.Α.Ε. σε χώρους όπου είναι ελεύθερη και δυνατή η πρόσβαση του γενικού πληθυσμού στο περιβάλλον σταθμών βάσης κινητής τηλεφωνίας σε όλη τη χώρα.

14 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 14 Αποτελέσματα μετρήσεων σε σταθμούς βάσης κινητής τηλεφωνίας Συνήθεις τιμές Μέγιστη GSM 900 DCS 1800 UMTS Ε : V/m 20 V/m (32* 45.2* 47.2*) H : A/m 0.05 A/m (0.086* * 0,124*) P: W/m2 1 W/m2 (2.7* 5.4* 6* ) (*60% των τιμών των πινάκων της Σύστασης της Ε.Ε.) Διατάξεις ηλεκτρικής ενέργειας Με τον όρο διατάξεις ηλεκτρικής ενέργειας εννοούμε το δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, όπως οι γραμμές και οι υποσταθμοί υψηλής τάσης, το δίκτυο μέσης και χαμηλής τάσης που χρησιμοποιείται για τη διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και τις ηλεκτρικές καλωδιώσεις και συσκευές που υπάρχουν στα σπίτια και στους χώρους εργασίας μας. Τα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία που δημιουργούνται από τις διατάξεις ηλεκτρικής ενέργειας ονομάζονται και πεδία εξαιρετικά χαμηλής συχνότητας ή πεδία ELF (Extremely Low Frequency). Τα πεδία ELF είναι διαφορετικά από τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία και κύματα, όπως τα ραδιοκύματα που εκπέμπουν οι κεραίες ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκπομπών, καθώς και οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας. Διευκρινίζεται ότι σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, τα όρια ασφαλούς έκθεσης του κοινού για τη συχνότητα των 50Hz (συχνότητα συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας), ορίζονται για τα κάτωθι μετρήσιμα μεγέθη και οι τιμές τους είναι οι εξής : Μαγνητική Επαγωγή (Β) 100 µt Ένταση Ηλεκτρικού πεδίου (Ε) 5 kv/m Γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας Με τον όρο γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας εννοούμε τις εναέριες γραμμές υψηλής τάσης (συνήθως 150 kv, αν και υπάρχουν και γραμμές 66 kv) και υπερυψηλής τάσης (400 kv) καθώς και τις υπόγειες γραμμές υψηλής τάσης. Οι γραμμές αυτές χαρακτηρίζονται ως γραμμές απλού ή διπλού κυκλώματος ανάλογα με το αν φέρουν ένα ή

15 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 15 δύο τριφασικά κυκλώματα. Στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου km εναέριων γραμμών υψηλής και υπερυψηλής τάσης σε όλη την επικράτεια καθώς και 160 km υπόγειων γραμμών υψηλής τάσης που χρησιμοποιούνται κυρίως για τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας εντός των κατοικημένων περιοχών. Γραμμές υψηλής τάσης (150 kv) Γραμμές υπερυψηλής τάσης ()400kV

16 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 16 Ποιες είναι οι στάθμες πεδίων στο περιβάλλον μιας γραμμής μεταφοράς; Το μέγεθος του δημιουργούμενου μαγνητικού πεδίου στο περιβάλλον μιας γραμμής εξαρτάται από το ρεύμα στη γραμμή. Το μέγεθος του ρεύματος σε μία γραμμή δεν είναι σταθερό, αλλά ποικίλει πολύ στη διάρκεια μιας μέρας, εμφανίζοντας ημερήσιους, εβδομαδιαίους, και ετήσιους κύκλους, προκαλώντας αντίστοιχη διακύμανση στο δημιουργούμενο μαγνητικό πεδίο. Οι μέγιστες τιμές του ρεύματος στη διάρκεια μιας μέρας και συνεπώς και οι μέγιστες τιμές του δημιουργούμενου μαγνητικού πεδίου από τη γραμμή εξαρτώνται από το είδος των καταναλωτών που εξυπηρετεί η γραμμή (κατοικίες, εμπορικά καταστήματα, βιοτεχνίες, εργοστάσια, αγροτικές αρδεύσεις κ.λπ.). Ως γενικός κανόνας, εμφανίζονται συνήθως τις μεσημβρινές ώρες κατά τους θερινούς μήνες και τις μεσημβρινές ή τις πρώτες βραδινές ώρες κατά τους χειμερινούς μήνες. Τα μεγέθη των παραγόμενων ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων στο περιβάλλον μιας γραμμής, πέρα από το μέγεθος των ρευμάτων και των τάσεων, εξαρτώνται και από τα ιδιαίτερα τεχνικά χαρακτηριστικά της κατασκευής της γραμμής όπως είναι: η απόσταση των αγωγών από τη γη. Όσο μικρότερη είναι η απόσταση αυτή, τόσο μεγαλύτερα είναι τα δημιουργούμενα πεδία. Καθώς οι αγωγοί μιας γραμμής αναρτώνται στους πυλώνες στήριξης, κάμπτονται από το βάρος τους και έτσι η ελάχιστη απόσταση των αγωγών από την γη εμφανίζεται συνήθως στο ενδιάμεσο μεταξύ δύο γειτονικών πυλώνων. Αντίθετα κοντά στους πυλώνες η απόσταση των αγωγών από τη γη είναι η μέγιστη δυνατή. Λόγω της τάσης των γραμμών, υπάρχει μια ελάχιστη τηρούμενη απόσταση

17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 17 των αγωγών τους από οροφές κτιρίων. Αυτή είναι 7 m για τις γραμμές 400 kv και 5 m για τις γραμμές 150 kv, η διάταξη των φάσεων στις γραμμές διπλού κυκλώματος. Ανάλογα με τη διάταξη των φάσεων στις γραμμές, αυτές υπάρχει η δυνατότητα να μειωθούν τα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία στο περιβάλλον τους. Πλέον, οι γραμμές υπερυψηλής τάσης στη χώρα μας, κατασκευάζονται με τη βέλτιστη διάταξη φάσεων για την ελαχιστοποίηση των δημιουργούμενων πεδίων, ενώ δεν ισχύει το ίδιο για τις γραμμές υψηλής τάσης, η απόσταση μεταξύ των ρευματοφόρων αγωγών της γραμμής. Για παράδειγμα, στη χώρα μας τμήματα γραμμών υψηλής τάσης κατασκευάζονται με συμπαγείς μονωτήρες, όπου οι αποστάσεις μεταξύ των ρευματοφόρων αγωγών είναι αρκετά μικρότερες από αυτές των συνήθων γραμμών. Τα τμήματα αυτά ξεχωρίζουν εύκολα από τα υπόλοιπα, λόγω της στήριξης των αγωγών σε μεταλλικούς ιστούς, έναντι των γνωστών μεταλλικών πυλώνων που χρησιμοποιούνται συνήθως. Οι γραμμές μειωμένων διαστάσεων με ιστούς (βλ. φωτογραφίες) δημιουργούν πολύ μικρότερα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία από αυτές των κανονικών διαστάσεων, στην περίπτωση των γραμμών απλού κυκλώματος και στην περίπτωση των γραμμών διπλού κυκλώματος με την βέλτιστη διάταξη των φάσεων. Με δεδομένους όλους αυτούς τους παράγοντες, στον ακόλουθο πίνακα δίνονται οι μέγιστες τιμές των ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων που είναι δυνατόν να εμφανιστούν ακριβώς κάτω από μια γραμμή λαμβάνοντας υπόψη τις δυσμενέστερες συνθήκες

18 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 18 ρευμάτων, διάταξης φάσεων και αποστάσεων (οι οποίες προκύπτουν από θεωρητικές εκτιμήσεις), καθώς και τυπικές τιμές ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων που προέκυψαν από μετρήσεις του Γραφείου Μη Ιοντιζουσών Ακτινοβολιών της ΕΕΑΕ ακριβώς κάτω και 25 μέτρα παραπλεύρως από κάθε τύπο γραμμών. Τιμές ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων σε ύψος 1,5 μέτρου από το έδαφος στο περιβάλλον εναέριων γραμμών ηλεκτρικής ενέργειας Μαγνητικό πεδίο (μτ) Ηλεκτρικό πεδίο (V/m) Γραμμές 400 kv (μεταλλικοί πυλώνες) Μέγιστη τιμή (κάτω από αγωγούς) Τυπική τιμή (κάτω από αγωγούς) Τυπική τιμή (25m παραπλεύρως) , Γραμμές 150 kv (μεταλλικοί πυλώνες) Μέγιστη τιμή (κάτω από αγωγούς) Τυπική τιμή (κάτω από αγωγούς) Τυπική τιμή (25m παραπλεύρως) 15 0,5 2 0,1 0, Γραμμές 150 kv (μεταλλικοί ιστοί) Μέγιστη τιμή (κάτω από αγωγούς) Τυπική τιμή (κάτω από αγωγούς) Τυπική τιμή (25m παραπλεύρως) 10 0,3 1,5 0,05 0, Γραμμές 20 kv (ξύλινες κολώνες) Μέγιστη τιμή (κάτω από αγωγούς) Τυπική τιμή (κάτω από αγωγούς) Τυπική τιμή (25m παραπλεύρως) 5 0,2 0,5 0,01 0, Υποσταθμοί υψηλής τάσης Υποσταθμοί ονομάζονται οι εγκαταστάσεις, στις οποίες συρρέουν γραμμές διαφορετικών επιπέδων τάσεων, προκειμένου να μεταφέρεται η ηλεκτρική ενέργεια από το ένα επίπεδο τάσεως στο άλλο. Έτσι, υπάρχουν τα ΚΥΤ (Κέντρα Υπερυψηλής Τάσης) που συνδέονται γραμμές υπερυψηλής και υψηλής τάσης, καθώς και υποσταθμοί υψηλής τάσης, στους οποίους συνδέονται μόνο γραμμές υψηλής τάσης. Στους εξωτερικούς χώρους των υποσταθμών υψηλής τάσης και των ΚΥΤ, τα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία δημιουργούνται αποκλειστικά από τις γραμμές που συνδέονται σε αυτούς και όχι από τον εξοπλισμό τους. Από μετρήσεις που έχει διεξάγει το Γραφείο Μη Ιοντιζουσών Ακτινοβολιών της ΕΕΑΕ προέκυψε ότι στις πλευρές των υποσταθμών που δεν διέρχονται γραμμές, τα επίπεδα των ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων είναι πρακτικά τα ίδια με αυτά που θα υπήρχαν και χωρίς την παρουσία του υποσταθμού (ακόμα και πολύ κοντά στην περίφραξή του),

19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 19 ενώ στις άλλες πλευρές των υποσταθμών που διέρχονται γραμμές, υπάρχουν οι τυπικές τιμές των ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων στο περιβάλλον των γραμμών αυτών. Ηλεκτρικές Συσκευές Όταν οι ηλεκτρικές συσκευές λειτουργούν, παράγουν μαγνητικά πεδία στο περιβάλλον τους. Τα πεδία αυτά εξασθενούν τάχιστα, καθώς αυξάνεται η απόσταση από την συσκευή και έτσι είναι άξια λόγου μόνο σε αποστάσεις αρκετά μικρότερες από ένα μέτρο. Το πεδίο σε επαφή με την συσκευή μπορεί να είναι πολύ μεγάλο, ανερχόμενο μέχρι εκατοντάδες μτ. Κατά κανόνα όμως, η έκθεση των ανθρώπων λαμβάνει χώρα σε αποστάσεις πολύ μεγαλύτερες, πλην μερικών συσκευών που κατά τη χρήση τους βρισκόμαστε αναπόφευκτα κοντά τους, π.χ. οι ηλεκτρικές ξυριστικές μηχανές και τα σεσουάρ για τα μαλλιά. Οι άνθρωποι όμως, δεν χρησιμοποιούν τέτοιες συσκευές για πολύ ώρα καθημερινά και έτσι η χρονική διάρκεια της έκθεσης είναι περιορισμένη. Επίσης, αφενός η έκθεση από τις

20 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 20 συσκευές αυτές εστιάζεται τοπικά σε μια πολύ μικρή περιοχή του σώματος, αφετέρου η σύζευξη του πεδίου με το σώμα είναι εξαιρετικά ασθενής. Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψη τις ειδικές αυτές συνθήκες έκθεσης, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, δεν είναι δυνατόν να ξεπεραστούν οι βασικοί περιορισμοί αν και μπορεί να υπάρχει υπέρβαση των επιπέδων αναφοράς που αναφέρθηκαν. Τυπικά επίπεδα μαγνητικού πεδίου από κοινές ηλεκτρικές συσκευές που συνδέονται στο ηλεκτρικό δίκτυο* Συσκευή σε απόσταση 3cm (μτ) σε απόσταση 30 cm (μτ) σε απόσταση 1 m (μτ) Ξυριστική μηχανή ,05 9 0,01 0,2 Σεσουάρ Μαλλιών ,01 7 0,01 0,03 Λαμπτήρας φθορισμού ,5 2 0,02 0,25 Ηλεκτρική κουζίνα ,15 0,5 0,01 0,04 Φούρνος μικροκυμάτων ,4 8 0,15 0,5 Ψυγείο 0,5 1,7 0,01 0,3 0,01 0,05 Πλυντήριο ρούχων 0,8 40 0,15 3 0,01 0,15 Πλυντήριο πιάτων ,2 2 0,07 0,3 Ηλεκτρικό σίδερο ,14 0,3 0,01 0,03 Ηλεκτρική σκούπα ,8 12 0,08 0,8 Φορητό ραδιόφωνο ,4 1,5 0,01 0,1 Τηλεόραση ,04 8 0,01 0,9 Βιντεοκάμερα 0,6 20 0,7 2,5 0,01 0,03 Φωτοτυπικό 0,6 40 0,1 2,7 0,01 0,3 Συσκευή FAX 0,4 1,5 0,01 0,2 0,01 0,02 Οθόνη Υπολογιστή ,02 5 0,01 0,6 Ηλεκτρικό τρυπάνι ,2 3,3 0,01 0,8 * οι αναφερόμενες τιμές αναγράφονται στη διεθνή βιβλιογραφία και έχουν επιβεβαιωθεί από μετρήσεις του Γραφείου Μη Ιοντιζουσών Ακτινοβολιών της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας.

21 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 21 Παρατηρώντας τις τιμές του ανωτέρω πίνακα, βλέπουμε ότι σε όλες τις περιπτώσεις το μαγνητικό πεδίο ήδη σε απόσταση 30 cm είναι πολύ μικρότερο από το επίπεδο αναφοράς των 100 μτ που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελληνική νομοθεσία για τη συχνότητα των 50 Hz (συχνότητα λειτουργίας του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας). Οι ηλεκτρικές συσκευές παράγουν επίσης και κάποιες τιμές ηλεκτρικού πεδίου στο περιβάλλον τους, εφόσον βρίσκονται υπό τάση. Οι τιμές αυτές (της τάξης των 10 V/m) είναι εξαιρετικά χαμηλές σε σχέση με τα όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελληνικής νομοθεσίας (5.000 V/m). Αναφορές [1] International Commission on Non Ionizing Radiation Protection (ICNIRP), Guidelines for limiting exposure to time varying electric, magnetic and electromagnetic fields (up to 300 GHz), Health Physics, Vol. 74, No 4, April 1998, pp [2] European Union Council Recommendation of 12 July 1999 on the limitation of exposure of the general public to electromagnetic fields (0 Hz to 300 GHz) (1999/ 519/EC), OJEC, L 199 / 59, [3] Directive of the European Parliament and the Council of 29 April 2004 on the minimum health and safety requirements regarding exposure of workers to the risks arising from physical agents (electromagnetic fields) (2004/40/EC), OJEC L 184 / 1, [4] Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ αριθ /3839 (Φ.Ε.Κ. Αρ. 1105, Τεύχος Δεύτερο, 6 Σεπτεμβρίου 2000) με θέμα «Μέτρα προφύλαξης του κοινού από τη λειτουργία κεραιών εγκατεστημένων στην ξηρά» [5] Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ αριθ (ΦΟΡ) 238 (Φ.Ε.Κ. Αρ. 512, Τεύχος Δεύτερο, 25 Απριλίου 2002) με θέμα «Μέτρα προφύλαξης του κοινού από τη λειτουργία διατάξεων εκπομπής ηλεκτρομαγνητικών πεδίων χαμηλών συχνοτήτων» [6] Νόμος 3431 (ΦΕΚ Αρ. 13, Τεύχος Πρώτο, 3 Φεβρουαρίου 2006), Άρθρο 31 [7] Κινητή τηλεφωνία και υγεία, Ε.Ε.Α.Ε., 2006 ( [8] Χαμηλόσυχνα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία, Ε.Ε.Α.Ε., 2005 (

22 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 22 Παράρτημα Πίνακας 1: Bασικοί περιορισμοί για ηλεκτρικά, μαγνητικά & ηλεκτρομαγνητικά πεδία (0 Hz GHz) Περιοχή συχνοτήτων Μαγνητική Επαγωγή (mt) Πυκνότητα ρεύματος (ma/m 2 ) (rms) Ολόσωμο SAR (W/kg) Τοπικό SAR (εφάλι & κορμός) (W/kg) Τοπικό SAR (άκρα) (W/kg) Πυκνότητα ισχύος, S (W/m 2 ) 0 Hz >0-1 Hz Hz - 8/f Hz Hz 100 khz - f/ khz 10 MHz - f/500 0, MHz 10 GHz - - 0, GHz Πίνακας 2: Επίπεδα αναφοράς για ηλεκτρικά, μαγνητικά & ηλεκτρομαγνητικά πεδία (0 Hz GHz) Περιοχή συχνοτήτων Ένταση Ηλεκτρικού Πεδίου (V/m) Ένταση Μαγνητικού Πεδίου (A/m) Μαγνητική Επαγωγή (µτ) Ισοδύναµη Πυκνότητα ισχύος επίπεδου κύµατος S eq (W/m 2 ) 0-1 Hz 3,2x10 4 4x Hz ,2x10 4 /f 2 4x10 4 /f Hz /f 5000/f Hz 250/f 4/f 5/f khz 250/f 5 6, khz , MHz 87 0,73/f 0,92/f 1-10 MHz 87/f 1/2 0,73/f 0,92/f MHz 28 0,073 0, MHz 1,375 f 1/2 0,0037 f 1/2 0,0046 f 1/2 F/ GHz 61 0,16 0,20 10

23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 23 Πίνακας 3: Επίπεδα αναφοράς για ρεύματα επαφής από αγώγιμα σώματα (f σε khz) Περιοχή Συχνοτήτων Μέγιστο ρεύμα επαφής (ma) kηz kηz 100 kηz 0.2 f 100 kηz 110 MΗz 20