ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ και ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ DEPARTMENT of INDUSTRIAL MANAGEMENT ΜΑΘΗΜΑ:ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ ΕΞΑΜΗΝΟ: 5o Ι ΑΣΚΟΝΤΕΣ: Λάϊος Λ., Γιανακούρου Μ. ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «ΙΑΣΤΑΣΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΘΙΣΜΑΤΩΝ-Ε ΡΑΝΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ (ΠΑ.ΠΕΙ) ΓΙΑ ΜΙΚΡΟΣΩΜΟΥΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΣΩΜΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ» ΟΝΟΜΑΤΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ: ΜΠΕΛΛΟΣ ΠΕΤΡΟΣ Τ/01069 ΜΥΛΩΝΑ ΕΛΛΗ Τ/01074 ΠΑΠΑ ΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Τ/01083 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004

2 Σελ. 1. Εισαγωγή Ερευνητικό Πλαίσιο Τι είναι Ανθρωποµετρία; Στάσεις και Μυοσκελετικά προβλήµατα που αυξάνουν την ανάγκη για την χρήση ανθρωποµετρικών στοιχείων στο σχεδιασµό προϊόντων Καθίσµατα 5 3. Βασικές αρχές καθισµάτων εδράνων Καθίσµατα Ύψος Βάθος Πλάτος Πλάτη Γωνίες κλίσης Γραµµή όρασης Αξιολόγηση αιθουσών Πανεπιστηµίου Πειραιώς Έδρανα Καθίσµατα του Πανεπιστηµίου Πειραιά Ανάλυση της θέσης εργασίας ιαστάσεις - σχήµατα των καθισµάτων Μεθοδολογία Ανάλυσης Πρόγραµµα Mannequin ιαστάσεις πληθυσµού Εφαρµογή του προγράµµατος Συµπεράσµατα Υποκειµενική Αξιολόγηση χρηστών Ανάλυση αποτελεσµάτων Συµπεράσµατα Γενικά συµπεράσµατα Βιβλιογραφία Παράρτηµα

3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το αντικείµενο της συγκεκριµένης εργασίας είναι η εργονοµική αξιολόγηση των καθισµάτων και των εδράνων του Πανεπιστηµίου Πειραιά. Αρχικά γίνεται µια αναφορά στις βασικές έννοιες της ανθρωποµετρίας, καθώς και στην σπουδαιότητά της στο σχεδιασµό ενός προϊόντος, κυρίως όσο αφορά την αντιµετώπιση µυοσκελετικών προβληµάτων. Στη συνέχεια παραθέτεται µια αναλυτική αναφορά στη λειτουργικότητα, στο βασικό σκοπό και στις βασικές αρχές (ύψος, βάθος, πλάτος, πλάτη και γραµµή όρασης) των καθισµάτων, καθώς και στα βασικά χαρακτηριστικά των εδράνων. Επιπλέον παρουσιάζονται τα συµπεράσµατα από έρευνα στο φοιτητικό πληθυσµό του Πανεπιστηµίου Πειραιώς αναφορικά µε την αξιολόγηση της άνεσης των καθισµάτων και των εδράνων του Πανεπιστηµίου. Η παρούσα εργασία στηρίζεται σε µετρήσεις, ερωτηµατολόγια και στην χρήση ειδικού λογισµικού (Mannequin). Τέλος, σηµαντικό είναι να σηµειώσουµε ότι, λόγω της έλλειψης εξειδικευµένων προτύπων, για την ανάπτυξη των συµπερασµάτων η εργασία στηρίχτηκε σε σύγχρονα πρότυπα διαστάσεων καθισµάτων και εδράνων γενικής χρήσεως. 2. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 2.1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ; Ανθρωποµετρία είναι η επιστήµη της µέτρησης και η τέχνη που προσδιορίζει τη γεωµετρία, της δυναµικές ιδιότητες και τις δυνατότητες της άσκησης δυνάµεων από το ανθρώπινο σώµα. υστυχώς όµως πολλές φορές δεν αποτυπώνονται στοιχεία ανθρωποµετρίας κατά το σχεδιασµό ενός προϊόντος. Αυτό οφείλεται στο ότι τα προϊόντα σύµφωνα µε την άποψη του σχεδιαστή απευθύνονται στο «µέσο άνθρωπο». Στην πραγµατικότητα όµως «µέσος άνθρωπος» δεν υφίστανται, καθώς δεν υπάρχει άτοµο που να διαθέτει διαστάσεις σώµατος ή έστω και µέρος αυτών, οι οποίες να συµπίπτουν µε τους µέσους όρους των διαστάσεων του δείγµατος του πληθυσµού, που έχει επιλεγεί. Κατά το σχεδιασµό ενός προϊόντος θα πρέπει να λάβουµε υπόψη τα ακόλουθα δεδοµένα: - Προσδιορισµός του πληθυσµού των χρηστών-πελατών. - Προσδιορισµός των διαστάσεων του προϊόντος που σχετίζονται µε ανθρωποµετρικά χαρακτηριστικά. - Άντληση ανθρωποµετρικών χαρακτηριστικών από υπάρχουσες σχετικές πηγές ή µέσω νέων µετρήσεων. - Ανάλυση των περιορισµών που επιβάλλουν τα ανθρωποµετρικά χαρακτηριστικά στον σχεδιασµό π.χ. από πλευράς ανοχών, προσπέλασης, οπτικών γωνιών, ανατοµίας, κινήσεων, κλπ. - Καθορισµός κριτηρίων που καθορίζουν την αποδεκτή 2

4 εναρµόνιση χρηστών και προϊόντος. Κατά το σχεδιασµό ενός προϊόντος πρέπει να λαµβάνονται υπόψη και ορισµένοι περιορισµοί (Λάϊος - Γιαννακούρου, 2003): 1. ΥΠΑΡΞΗ ΧΩΡΟΥ Είναι απαραίτητο κατά το σχεδιασµό να διατίθεται επαρκής χώρος για να κινείται ελεύθερα το σώµα και τα µέλη, π.χ. σε θέσεις εργασίας να υπάρχει επαρκής χώρος για την κίνηση των άκρων. Οι χειρολαβές και οι διακόπτες να περιβάλλονται από ελεύθερο χώρο, που επιτρέπει πρόσβαση και χειρισµούς από τα δάκτυλα και τα χέρια. Οι περιορισµοί χώρου, υπαγορεύουν τις ελάχιστες διαστάσεις του χώρου και καθορίζονται από τα σωµατοµετρικά χαρακτηριστικά του οριακά αποδεκτού χρήστη µε τις µεγαλύτερες διαστάσεις. 2. ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΗ Η δυνατότητα ανάγνωσης των ενδείξεων από δείκτες πληροφοριών και χειρισµού οργάνων ελέγχου σε θέσεις εργασίας περιορίζεται από τις διαστάσεις των ατόµων. Οι περιορισµοί προσπέλασης αναφέρονται στη µέγιστη αποδεκτή διάσταση χώρου και καθορίζονται από τον οριακά αποδεκτό χρήστη µε τις µικρότερες διαστάσεις. 3. ΣΤΑΣΗ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥ Είναι σαφές ότι η στάση που υιοθετεί ένας χρήστης επηρεάζει την απόδοση του αλλά και την υγεία του. Για παράδειγµα, η επιφάνεια εργασίας που χρησιµοποιείται από ένα πληθυσµό χρηστών δεν πρέπει να είναι ούτε πολύ ψηλή ούτε και πολύ χαµηλή, διότι και στις δύο περιπτώσεις προκαλεί διαταραχές στις αντίστοιχες κατηγορίες χρηστών. Η επίλυση του περιορισµού αυτού δεν είναι πάντα εύκολα καθώς η ικανοποίηση µεγαλύτερου ποσοστού των χρηστών µπορεί να σηµαίνει την ενσωµάτωση ρυθµιστικών µηχανισµών προσαρµογής στις θέσεις εργασίας. 4. ΥΝΑΜΗ Πολλές φορές η απαιτούµενη µυϊκή δύναµη για το χειρισµό οργάνων ελέγχου θέτει περιορισµούς όσον αφορά στους πλέον αδύναµους χρήστες. Η µέγιστη αποδεκτή ροπή χειρισµού προσδιορίζεται από τη δύναµη του οριακά αποδεκτού µέλους του πληθυσµού µε την ελάχιστη δύναµη. Η θέση ενός οργάνου στο χώρο (απόσταση, ύψος, προσανατολισµός) επίσης επηρεάζει το µέγεθος της δύναµης που δύναται να ασκηθεί από τους χρήστες. Βεβαίως, είναι πιθανόν ένας περιορισµός που τίθεται µε την λογική αυτή να προκαλέσει δυσκολίες στους πιο δυνατούς χρήστες. Επίσης είναι λογικό να υπάρχουν διακυµάνσεις µεταξύ των ανθρώπινων διαστάσεων, εξαιτίας των εξής παραγόντων: ΙΑΦΟΡΕΣ ΦΥΛΟΥ ΕΘΝΙΚΕΣ ΙΑΦΟΡΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟ Ο ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΗΛΙΚΙΑΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΓΗΡΑΝΣΗ 3

5 2.2 ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΥΞΑΝΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΤΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ. Πολλές ώρες εργασίας έχουν σαν αποτέλεσµα ο άνθρωπος να αφιερώνει το µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα της ηµέρας του στον εργασιακό του χώρο σε µια συγκεκριµένη θέση και εκτελώντας συνεχώς συγκεκριµένες κινήσεις. Όλα αυτά έχουν σαν αποτέλεσµα το σώµα να µην είναι ποτέ ακίνητο, αλλά να ασκούνται συνεχώς δυνάµεις στα διάφορα σηµεία του ανθρώπινου σώµατος. Οπότε λάθος θέση του ανθρώπινου σώµατος δηµιουργεί µυοσκελετικές διαταραχές και παθήσεις, όπως (Λάϊος Γιαννακούρου, 2003): 1/ Οσφυαλγία (πόνοι στην µέση). Η σπονδυλική στήλη, ο κύριος στηρικτικός σκελετικός άξονας του σώµατος, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στη κακή στάση. Αποτελείται από 33 έως 34 σπονδύλους, οι οποίοι ανάλογα µε τη µοίρα της σπονδυλικής στην οποία ανήκουν διακρίνονται σε επτά αυχενικούς, δώδεκα θωρακικούς, πέντε οσφυϊκούς, πέντε ιερούς και τέσσερις έως πέντε κοκκυγικούς. Ανάµεσα στους σπόνδυλους παρεµβάλλονται οι µεσοσπονδύλιοι δίσκοι. Κάθε µεσοσπονδύλιος δίσκος αποτελείται εξωτερικά από τον ινώδη δακτύλιο και εσωτερικά από τον πηκτοειδή πυρήνα. Η υπερβολική πίεση του µεσοσπονδυλίου δίσκου µπορεί να προκαλέσει ρήξη του ινώδους δακτυλίου και προβολή του πηκτοειδούς πυρήνα, που ονοµάζεται κήλη του µεσοσπονδύλιου δίσκου. Η κήλη αυτή συχνά προβάλλει µέσα στον σπονδυλικό σωλήνα και προκαλεί οσφυαλγία ή ισχιαλγία από την πίεση των νωτιαίων νεύρων. Τέτοιου είδους παθήσεις είναι δυνατόν να εκδηλωθούν λόγω µιας κακής καθιστικής στάσης, άρση φορτίων, αλλά και από απλή στρέψη, πτώση καθώς ακόµη και από φτάρνισµα. Η κήλη των µεσοσπονδύλιων δίσκων αποτελεί αιτία µικρού ποσοστού των οσφυαλγιών. Η οσφυαλγία είναι πόνος, συνήθως χαµηλά στη µέση, έντονος ή ήπιος, διάχυτος ή εντοπισµένος. Βέβαια αυτός ο πόνος µπορεί να επεκταθεί και πέρα από τη µέση, δηλ. µέσω των γλουτών στο πόδι. Σηµαντικό είναι να αναφέρουµε ότι οι κύριοι παράγοντες επαγγελµατικού κινδύνου εκδήλωσης οσφυαλγίας είναι: Βαριά εργασία- άρση και µετακίνηση φορτίων, απότοµη εξάσκηση δύναµης, σκυψίµατα, στρέψεις κτλ. Παρατεταµένη καθιστική εργασία Παρατεταµένη εργασία µε σκυµµένο σώµα Κραδασµοί Ψυχολογικό Στρες. 2/Πόνοι στον αυχένα, στους ώµους και πλάτη. Οι πόνοι στον αυχένα, στους ώµους και στην πλάτη απαντώνται σχεδόν µε την ίδια συχνότητα µε την οσφυαλγία. Έχουν πολλαπλή παθολογία αν και φαίνεται να υπερισχύουν οι µυϊκές δυσλειτουργίες. Όπως και µε τις οσφυαλγίες, οι πόνοι στον αυχένα και στους ώµους είναι επαναλαµβανόµενοι. Λόγω πόνου προκαλούνται µυϊκοί σπασµοί και περιορισµοί κινήσεων. Μερικά άτοµα µε προβλήµατα στον αυχένα υφίστανται επεισόδια ζάλης, λιποθυµίας, και απώλειες προσανατολισµού κάτω από ακραίες συνθήκες έκτασης. Όταν στην 4

6 εργασία µας διατηρούµε για µεγάλα χρονικά διαστήµατα µια µακρόν σταθερή στάση του αυχένα, της κεφαλής και των άνω άκρων, τότε παρουσιάζονται προβλήµατα που σχετίζονται µε τους αναφερόµενους πόνους. 3/ Πονοκέφαλοι Συχνά αποδίδονται σε µυϊκή τάση και σχετίζονται µε καταστάσεις στρες. Η ανάγκη για συγκέντρωση κάτω από συνθήκες θορύβων κτλ. µπορεί να οδηγήσει σε εκδήλωση πονοκεφάλων. Ανάλογα µε την περιοχή του κεφαλιού που πονά εµπλέκονται διαφορετικές οµάδες µυών. Για παράδειγµα, σύσπαση φρυδιών και άνοιγµα-κλείσιµο βλεφάρων σηµαίνει πόνος πάνω από τα µάτια, σφίξιµο της σιαγόνας σηµαίνει πόνος στα ζυγωµατικά και το µέτωπο. 4/Άλλες µυοσκελετικές παθήσεις. Εκτός των παθήσεων που αναφέρθηκαν υπάρχουν και άλλες µυοσκελετικές παθήσεις, όπως: Επικονδυλίτις (ασθένεια των τενιστών) Σύνδροµο καρπιαίου σωλήνα Τενοντοθηκίτιδα, Καθώς επίσης, γάγγλιο, επαγγελµατικές κράµπες, φλεβίτις κτλ. Με βάση τα παραπάνω ο σχεδιαστής ενός προϊόντος θα πρέπει να ακολουθεί τις εξής οδηγίες: Ενθάρρυνση αλλαγών στη στάση χειρισµού, είτε µέσω οργάνωσης του καθήκοντος είτε µέσω διαλειµµάτων και περιόδων ασκήσεων. Ο σκελετός δε πρέπει να παίρνει ασύµµετρες στάσεις. Τα άκρα του σώµατος δε πρέπει να εκτείνονται επί µακρόν σε οριζόντιες θέσεις. Όταν ασκείται δύναµη, πρέπει ο σκελετός και τα µέλη να ευρίσκονται στη κατάλληλη θέση άσκησης µέγιστης δύναµης. Κατά την εκτέλεση εργασιών που εµπεριέχουν άρση φορτίων, ενδείκνυται η υποστήριξη της µέσης και των άκρων. Στην περίπτωση κραδασµών προκειµένου να µειωθούν τα φορτία στην σπονδυλική στήλη προτείνουν κεκλιµένη πλάτη καθισµάτων. 2.3 ΚΑΘΙΣΜΑΤΑ Ο άνθρωπος από τη στιγµή της γέννησης του και µε την πάροδο του χρόνου, ανακτά δυνάµεις και αναπτύσσει διάφορες λειτουργίες, εξαιτίας της σωµατικής του και διανοητικής του ανάπτυξης. Οι λειτουργίες που αναπτύσσει περνάνε από διάφορα στάδια, οπότε το άτοµα πριν καταφέρει να σταθεί όρθιο και να περπατήσει, µαθαίνει να κάθεται. Αρχικά ο άνθρωπος καθόταν πάνω 5

7 σε βράχους και κούτσουρα, δεν αισθανόταν την ανάγκη να εφεύρει ειδικά µέσα στα οποία θα κάθεται. Η διανοητική του ανάπτυξη και κατά συνέπεια και η ανάπτυξη της τεχνολογίας τον οδηγεί να εφεύρει τέτοιου είδους µέσα που θα χρησιµοποιεί για αυτή τη λειτουργία, τα λεγόµενα «καθίσµατα» όπως π. χ. καρέκλα, σκαµπό κτλ. Η τεχνολογική ανάπτυξη έχει σαν συνέπεια πολλοί άνθρωποι να παραµένουν καθιστοί για ένα µεγάλο µέρος της ηµέρας, είτε επιβλέποντας την παραγωγή αγαθών είτε χειριζόµενοι υπολογιστές ή άλλα εργαλεία. Η καθιστή αυτή στάση παρουσιάζει µειονεκτήµατα και πλεονεκτήµατα έναντι της όρθιας στάσης, όπως φαίνονται παρακάτω: Πλεονεκτήµατα Σταθερότητα, σε καθήκοντα που απαιτούν υψηλό οπτικό και κινητικό έλεγχο Μικρότερη δαπάνη ενέργειας Μικρότερα φορτία στις αρθρώσεις των κάτω άκρων. Μειωµένη Υδροστατική πίεση κυκλοφορίας κάτω άκρων. Μειονεκτήµατα Αύξηση φορτίων στον αυχένα και µέση Κίνδυνος απώλειας ασβεστίου Μικρές απαιτήσεις κυκλοφορίας. ΒΑΣΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΚΑΘΙΣΜΑΤΟΣ Ο βασικός σκοπός ενός καθίσµατος δεν είναι µόνο να απαλλάξει τα πόδι από το βάρος του σώµατος, αλλά και να στηρίξει τον καθήµενο, ώστε να διατηρεί σταθερή στάση, η οποία επιτρέπει στους µύες εκείνους που δεν συνδέονται άµεσα µε το συγκεκριµένο εργασιακό καθήκον να χαλαρώνουν. Τα καθίσµατα πρέπει να είναι σχεδιασµένα, ώστε να ελαχιστοποιείται η ενόχληση που προκαλεί από συµπίεση της επιφάνειας των µηρών ή από την παρεµπόδιση της κυκλοφορίας του αίµατος στους γλουτούς, λόγω ακατάλληλης κατανοµής του βάρους καθήµενου. Πρέπει ακόµα να υποστηρίζει τη σπονδυλική στήλη, για να µειώνει την κόπωση των σπονδύλων και των µυών των ώµων, της πλάτης και της λεκάνης, οι οποίοι συγκρατούν την σπονδυλική στήλη στην κανονική της στάση. Επιπλέον θα πρέπει να επιτρέπει µια πληθώρα εναλλακτικών στάσεων, εφόσον η παρατεταµένη διατήρηση µιας συγκεκριµένης στάσης προκαλεί ενοχλήσεις. Ο καθήµενος µπορεί να µειώσει τα αρνητικά αποτελέσµατα ενός ακατάλληλου καθίσµατος, επιλέγοντας ορισµένες στάσεις και αποφεύγοντας άλλες, αν και αυτό έχει επιπτώσεις στη προσπάθεια που καταβάλλει για άνεση και αποδοτικότητα. 6

8 3. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΘΙΣΜΑΤΩΝ-Ε ΡΑΝΩΝ 3.1 ΚΑΘΙΣΜΑΤΑ Ύψος Το ύψος του καθίσµατος θεωρείται ιδανικό όταν οι µηροί είναι παράλληλοι µε την επιφάνεια του καθίσµατος, το πόδι σχηµατίζει γωνία 90 µοιρών µε το πάτωµα και τα πέλµατα εφάπτονται στο πάτωµα Αν το ύψος είναι µεγαλύτερο του κανονικού τότε ασκείτε πίεση στο κάτω µέρος των µηρών µε αποτέλεσµα το άτοµο να έχει πρησµένα πόδια και έντονη ενόχληση. Αν το ύψος είναι µικρότερο του κανονικού τότε το άτοµο που κάθεται καµπουριάζει προς τα εµπρός, τα πόδια του καταλαµβάνουν περισσότερο χώρο και δεν µπορεί να σηκώνεται και να κάθεται εύκολα. Οι διαστάσεις ποικίλουν από 38 ως 48 εκατοστά στους ενήλικες. Σηµαντικό είναι σε αυτό το ύψος να προσθέσουµε το ύψος των υποδηµάτων και της ένδυσης του καθίσµατος (περίπου 2,5 εκατοστά). Εποµένως συνίσταται ένα ύψος στα 38 ως 56 εκατοστά µε δυνατότητα προσαρµογής 11,4 εκατοστά. Αν στο κάθισµα δεν µπορούµε να ρυθµίσουµε το ύψος του τότε είναι προτιµότερο να έχουµε ένα χαµηλό κάθισµα παρά ένα ψηλό.( Λάϊος-Γιανακούρου 2003) ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΣΤΑΣΗ ΚΑΘΙΣΜΑΤΟΣ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΣΤΑΣΗ ΚΑΘΙΣΜΑΤΟΣ (µεγάλο ύψος) Σχήµα 1 7

9 3.1.2 Βάθος Η επιλογή του κατάλληλου βάθους βοηθά στην σωστή υποστήριξη της οσφυϊκής χώρας αφού η πλάτη του καθισµένου εφάπτεται µε την πλάτη της καρέκλας. Αν το κάθισµα είναι βαθύ ο καθήµενος κυρτώνει την οσφυϊκή του χώρα προς τα εµπρός για να µην του ασκείτε πίεση και έτσι δεν στηρίζει την πλάτη του. Ακόµα δέχεται πίεση στο πίσω µέρος της κνήµης και είναι πιο δύσκολό να σηκωθεί. Αν το κάθισµα είναι ρηχό τότε θα προεξέχουν τα γόνατα προς τα εµπρός και ένα µέρος του µηρού θα µείνει αστήρικτο πράγµα που δεν είναι τόσο σοβαρό. Άρα το ιδανικό βάθος είναι αυτό που είναι λιγότερο από την απόσταση από το πίσω µέρος των γλουτών ως το εσωτερικό της κνήµης. Αν το βάθος δεν µπορεί να ρυθµιστεί από το κάθισµα τότε δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 43 εκατοστά.(λάϊος-γιανακούρου 2003) Πλάτος Το πλάτος του καθίσµατος προσδιορίζεται µε βάση τις γυναικείες διαστάσεις( 95% του γυναικείου πληθυσµού). Το πλάτος έχει ως σκοπό την στήριξη των ισχίων και του κατώτερου µέρους του κορµού. Ένα στενό κάθισµα περιορίζει τις κινήσεις και τις αλλαγές στις στάση του σώµατος. Το ελάχιστο πλάτος προτείνεται στα 46 εκατοστά συµπεριλαµβανοµένων και των ρούχων. Η δέσµευση για το µεγαλύτερο πλάτος προέρχεται από το πρόβληµα του χώρου ιδιαίτερα αν τα καθίσµατα είναι το ένα δίπλα στο άλλο. (Λάϊος-Γιανακούρου 2003) Πλάτη Η πλάτη παίζει σηµαντικό ρόλο στο κάθισµα αφού στηρίζει την οσφυϊκή χώρα και ξεκουράζει την σπονδυλική στήλη. Η τοποθέτηση της πλάτης σε ύψος θα πρέπει να είναι από 15 ως 25 εκατοστά από την συµπιεσµένη επιφάνεια του καθίσµατος µε δυνατότητα προσαρµογής. Το ελάχιστο ύψος της πλάτης του καθίσµατος θα πρέπει να είναι 45 εκατοστά πάνω από την συµπιεσµένη επιφάνεια του καθίσµατος και το πλάτος της θα πρέπει να είναι 36 εκατοστά το λιγότερο. Αν η πλάτη του καθίσµατος έχει µεγάλο ύψος τότε στηρίζει και του ώµους αλλά περιορίζει τις κινήσεις του σώµατος. Αν η πλάτη είναι κοίλη τότε µπορεί και παρέχει πλευρική υποστήριξη του σώµατος. ( Λάϊος-Γιανακούρου 2003) 8

10 3.1.5 Γωνίες κλίσης Η γωνία κλίσης της πλάτης που σχηµατίζεται µεταξύ της πλάτης του καθίσµατος και της επιφάνειας του καθίσµατος θα πρέπει να είναι πάντα µεγαλύτερη από 90 µοίρες. Συνήθως προτείνεται να µπορεί να ρυθµίζεται η γωνία αυτή µεταξύ µοιρών. Η γωνία κλίσης του καθίσµατος θα πρέπει να µπορεί να προσαρµόζεται είτε προς τα εµπρός είτε προς τα πίσω κατά 5-10 µοίρες. ( Λάϊος-Γιανακούρου 2003) Γραµµή όρασης Για τον σχεδιασµό εργονοµικών καθισµάτων, που θα χρησιµοποιούνται από άτοµα, τα οποία θα έχουν σαν βασική τους εργασία την παρακολούθηση ενός έργου µέσα από δείκτες οπτικών πληροφοριών(π.χ. οθόνες υπολογιστών, πίνακες) χρειάζεται να ληφθεί υπόψη κατά την φάση της σχεδίασης και ο παράγοντας της άνετης όρασης. Ο κύριος λόγος για τον οποίο θα πρέπει να µελετηθεί και αυτός ο παράγοντας κατά την φάση της σχεδίασης είναι ότι για να µπορέσει να συλλέξει οπτικές πληροφορίες ο ανθρώπινος οργανισµός χρησιµοποιεί το οπτικό του σύστηµα, γεγονός αυτό συσχετίζει αµέσως τις θέσεις που θα έχει το κεφάλι και η δυνατότητα που θα του δίνεται, από την θέση εργασίας, έτσι ώστε να επιτρέπεται η αλλαγή του οπτικού συστήµατος, µε τις λιγότερες καταπονήσεις στο µυϊκό και νευρολογικό σύστηµα. Ένα σηµαντικό πρόβληµα που σχετίζεται µε τα καθίσµατα και την γραµµή όρασης έχει να κάνει µε την σχέση µεταξύ της απόστασης της θέσης εργασίας από τον δείκτη πληροφοριών και το µέγεθος που πρέπει να έχουν τα αντικείµενα που παρουσιάζονται, έτσι ώστε να είναι αναγνωρίσιµα από την µεγαλύτερη απόσταση της θέσης εργασίας. Συγκεκριµένα µέσα σε µια διδακτική αίθουσα το πρόβληµα διατυπώνεται ως εξής: Τη µέγεθος θα πρέπει να έχουν τα γράµµατα του πίνακα έτσι ώστε να είναι εύκολα αναγνωρίσιµα από την τελευταία σειρά καθισµάτων. Και µέχρι ποια σειρά είναι ορατά µε το µέγεθος των γραµµάτων που συνηθίζεται να χρησιµοποιείται; Την απάντηση την εξάγουµε µε την βοήθεια του τύπου της οπτικής οξύτητας : a = τοξεφ ( S / D) α= ελάχιστη αποδεκτή γωνία S= µέγεθος αντικειµένου D=απόσταση από τον παρατηρητή. Κάτω από κανονικές συνθήκες φωτισµού στη πράξη χρησιµοποιείται ελάχιστη αποδεκτή γωνία(α), α= 15 λεπτά της µοίρας. Ο παραπάνω τύπος µπορεί να απλοποιηθεί στον εξής: α=s/d,(για µικρές γωνίες). ( Λάϊος-Γιανακούρου 2003) 9

11 Αξιολόγηση αιθουσών Πανεπιστήµιου Πειραιώς Στην αίθουσα 108 του Πανεπιστηµίου Πειραιά, που χρησιµοποιήθηκε για την εργονοµική µελέτη των καθισµάτων-εδράνων, η απόσταση(d) της τελευταίας σειράς καθισµάτων από τον πίνακα είναι D= 7,25 m. Εποµένως από των τύπο και µετατρέποντας την γωνία από λεπτά σε µοίρες και µετά σε ακτίνια, έχουµε: α= S/D S= a * D S= [(15/60) o * (π/180)rad]* 7,25m= = * 7.25=0.031 m = 3.1 cm = 31 mm Για να είναι εποµένως ορατά τα γράµµατα, χωρίς να είναι κουραστικά για το οπτικό σύστηµα των χρηστών από την τελευταία σειρά της αίθουσας 108 του Πανεπιστηµίου, θα πρέπει να έχουν µέγεθος τουλάχιστον 31 mm. Στην συγκεκριµένη αίθουσα το µέγεθος που παρατηρείται να χρησιµοποιείται για γράψιµο στον πίνακα είναι της τάξης του 2,5 µε 3 εκατοστά. Μέγεθος που έχει µικρή απόκλιση από την προτεινόµενη του τύπου. 10

12 3.2 Ε ΡΑΝΑ Πέρα από το κάθισµα θα πρέπει να είναι εργονοµικά σχεδιασµένο και το γραφείο που χρησιµοποιείται. Το γραφείο θα πρέπει να είναι έτσι σχεδιασµένο, ώστε, κατά πρώτον να καλύπτει τις ανάγκες για τις οποίες θα χρησιµοποιηθεί, και κατά δεύτερον να διευκολύνει τον χρήστη να δουλέψει σε αυτό χωρίς να του δηµιουργούνται µυοσκελετικά προβλήµατα. Για να επιτευχθεί, όµως ο σχεδιασµός ενός γραφείου όπως το περιγράφουµε πιο πάνω και να καλύπτει σχεδόν όλο τον πληθυσµό που θα το χρησιµοποιεί θα πρέπει να χρησιµοποιούσαµε γραφεία όπου µπορεί κάποιος να µεταβάλλει κάθε φορά τα γεωµετρικά χαρακτηριστικά του γραφείου. Ωστόσο συνηθίζεται να χρησιµοποιούνται γραφεία µε σταθερά χαρακτηριστικά και µε µεταβλητό κάθισµα. Εποµένως ο σχεδιασµός ενός γραφείου, όπου θα είναι σταθερό, θα πρέπει να αντιπροσωπεύει ένα µεγάλο µέρος του πληθυσµού. Γι αυτό και έπειτα από µελέτες και πειραµατικές έρευνες έχουν προσδιοριστεί όρια µέσα στα οποία πρέπει να έχει σχεδιαστεί ένα γραφείο, σύµφωνα κάθε φορά µε τον πληθυσµό που θα το χρησιµοποιεί κατά κύριο λόγο. Έτσι λοιπόν όταν σχεδιάζεται ένα εργονοµικό γραφείο, λαµβάνονται υπόψη παράγοντες που αφορούν, ανθρωποµετρικά δεδοµένα, την φύση, το σκοπό της εργασίας που θα εφαρµοστεί και την συµπεριφορά των χρηστών. Ο σκοπός, εποµένως ενός εργονοµικού γραφείου είναι : -να βελτιώνει την αποτελεσµατικότητα των εργαζοµένων -να επιτρέπει τη σωστή τοποθέτηση του σώµατος κατά τη διάρκεια της εργασίας -να ελαχιστοποιεί την κούραση -να ελαχιστοποιεί τους κινδύνους υγείας και ασφάλειας. 11

13 Για να σχεδιάσουµε ένα εργονοµικό γραφείο άλλα και για να µελετήσουµε αν κάποιο είναι εργονοµικά σχεδιασµένο, λαµβάνουµε υπόψη τις παρακάτω διαστάσεις.(σχήµα.2.) 1. Το ύψος του γραφείου 2. Το πλάτος του γραφείου 3. Το µήκος του γραφείου 4. Το ύψος του χώρου για τα πόδια 5. Το µήκος του χώρου για τα πόδια 6. Το πλάτος του χώρου για τα πόδια 7. Χώρος για τις άκρες των ποδιών. Σχήµα 2 (Κοδοσάκης,1998) Όσον αφορά το ύψος του γραφείου, έχει άµεση σχέση µε τα χαρακτηριστικά του χρήστη, καθώς εξαρτάται από το ανάστηµα και το µήκος των κάτω ακρών. Γενικά θα πρέπει το ύψος του γραφείου να είναι στο ίδιο ύψος µε τους αγκώνες. Ωστόσο υπάρχουν διαφορές στο καθορισµό του ύψους που αφορούν το είδος της εργασίας, παρακάτω παραθέτουµε σε πίνακα τις διαφορές αυτές, όπως τις συναντάµε και στην βιβλιογραφία. Ύψος γραφείου για "καθιστική εργασία" σε cm Είδος εργασίας Άνδρες Γυναίκες Εργασία που απαιτεί ακρίβεια ιάβασµα, γράψιµο Γραφοµηχανή (Κοδοσάκης,1998) 12

14 Για γραφή σε γραφοµηχανή Ύψος γραφείου για γραφή 68cm Άνδρες 65 cm Γυναίκες 74:78cm Άνδρες 70:74cm Γυναίκες Σχήµα 3 Το πλάτος και το µήκος του γραφείου καθορίζεται από το είδος της εργασίας και τα µέσα που χρειάζονται για την υλοποίηση της. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να ικανοποιούν τον χρήστη και τα µέσα που χρησιµοποιεί. Όσο αφορά το πλάτος της επιφάνειας του γραφείου θα πρέπει να βρίσκεται στα επίπεδα του ανοίγµατος των χεριών και το µήκος να είναι ικανοποιητικό ώστε να µπορεί να τοποθετηθούν αντικείµενα πάνω σε αυτό καθώς και να αφήνει περιθώρια αλλαγής της θέσης τους. Η περιοχή όπου µπορεί ένας άνθρωπος να εργαστεί φαίνεται στην παρακάτω εικόνα(σχήµα 4). (Κοδοσάκης 1998) Σχήµα 4 13

15 Στην παραπάνω εικόνα(σχήµα 4) παρατηρούµαι ότι ο χρηστής έχει µια περιοχή γύρω από την οποία µπορεί να δουλέψει µε άνεση και χωρίς προβλήµατα στην θέση του. Επίσης όπως έχει παρατηρηθεί και από πειράµατα, η τοποθέτηση αντικειµένων προς χρήση πέρα από την περιοχή που ορίζεται από το άνοιγµα των χεριών, δυσκολεύει την χρησιµοποίηση τους και αναγκάζει τον χρηστή να µετακινηθεί είτε να τεντώσει το σώµα τού. Ακόµα θα πρέπει να τονίσουµε ότι τόσο το µήκος όσο και το πλάτος της επιφάνειας θα πρέπει να σχεδιαστούν λαµβάνοντας υπόψη τη χρήση του τόσο από µικρόσωµα άτοµα όσο και από µεγαλόσωµους. Ένας ακόµα παράγοντας που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι και το χρώµα της επιφάνειας του γραφείου, καθώς ένας χρωµατισµός που αντανακλά έντονα στο φως µπορεί να είναι κουραστικός. Κάποιοι ουδέτεροι χρωµατισµοί, όπως το γκρι ή το καστανό, µε συντελεστή ανάκλασης της τάξης του 20-50% θεωρούνται ικανοποιητικοί για επιφάνειες που χρησιµοποιούνται είτε για γραφή είτε για ανάγνωση. Όσο αφορά τον χώρο κάτω από την επιφάνεια εργασίας θα πρέπει να είναι έτσι σχεδιασµένος ώστε να δίνει την δυνατότητα στον χρηστή να µπορεί να κινήσει τα κάτω άκρα µε άνεση και να αλλάζει θέση, γεγονός που τον ανακουφίζει ιδιαίτερα όταν πρέπει να καθίσει για αρκετή ώρα. Χαρακτηριστικά θα πρέπει να δίνεται η δυνατότητα, ο χρήστης να µπορεί να σταυρώσει τα πόδια του µε σχετική άνεση. Επίσης ο χώρος που θα υπάρχει κάτω από την επιφάνεια εργασίας θα πρέπει να αφήνει τον χρηστή να µετακινείται και να πλησιάζει την άκρη της επιφάνειας εργασίας, χωρίς να πιέζονται τα κάτω άκρα στο τέλος του όλου χώρου. Στο σηµείο αυτό να τονίσουµε ότι σηµαντικό ρόλο έχει και το κάθισµα, το οποίο θα πρέπει να επιτρέπει την κίνηση προς τα εµπρός, αλλιώς ο χρήστης στην προσπάθεια του να πλησιάσει πιο κοντά στο γραφείο, τον αναγκάζει να στηρίζεται στην άκρη του καθίσµατος, γεγονός που υποδεικνύει περαιτέρω πίεση και καταπόνηση στην µέση και στην πλάτη. 14

16 Λαµβάνοντας υπόψη µας όλα τα παραπάνω, αλλά και το γεγονός ότι το γραφείο σαν σύνολο περιλαµβάνει ένα συγκεκριµένο χώρο στο δωµάτιο, ο οποίος συνήθως είναι περιορισµένος και υποδηλώνει κάποια όρια στον όγκο του γραφείου, προσδιορίζονται οι διαστάσεις που καλύπτουν τις ανάγκες των χρηστών και εξυπηρετούν καλύτερα το σκοπό του χώρου για τα πόδια. Έτσι καθορίζεται το ύψος του χώρου αυτού στα 60 cm από το πάτωµα µέχρι τα γόνατα και γύρω στα 70 cm µέχρι την θέση των µηρών. Το πλάτος του χώρου των ποδιών θα πρέπει να κυµαίνεται στα 60 µε 68 cm, ενώ το βάθος θα πρέπει να είναι για το επίπεδο των γονάτων από ελάχιστο 40 cm, µε ιδανικό τα 60 cm καθώς αντίστοιχα και το επίπεδο των δακτύλων θα πρέπει να κυµαίνεται γύρω στα 80 µε 100 cm για να µπορεί ο χρήστης να τεντώνει προς τα εµπρός τα κάτω άκρα. Ο χώρος που παρουσιάζεται στο πιο πάνω σχήµα και αφορά τις άκρες των ποδιών, (βλέπε σχήµα.2. διάσταση 7) χρησιµεύει κυρίως για εργασία σε γραφείο µε όρθια στάση και προσδιορίζεται σαν ένα βέλτιστο σηµείο τα 15 cm. (Dul, Jan, Weerdmeester, 1993) Στο σχήµα 5 παρουσιάζεται ένα παράδειγµα χώρου για τα για τα πόδια, εργονοµικά σχεδιασµένο και σύµφωνα µε τα µεγέθη που αναπτύξαµε παραπάνω. Σχήµα 5 15

17 4. Καθίσµατα του Πανεπιστηµίου Πειραιά 4.1 Ανάλυση της θέσης εργασίας Προτού αναλύσουµε διαστασιολογικά τα καθίσµατα και τα έδρανα του Πανεπιστηµίου, θα αναλύσουµε τις παραµέτρους που λαµβάνονται υπόψη κατά τον εργονοµικό σχεδιασµό των θέσεων εργασίας. Οι παράµετροι αυτοί είναι: Ο Χρήστης. Το Εργασιακό Καθήκον Στάσεις Εργασίας ραστηριότητες. Στο Βιβλίο "Σύγχρονη Εργονοµία" (βλέπε βιβλιογραφία) συναντάµε ένα σχεδιάγραµµα που µας δείχνει την σχέση των παραπάνω παραµέτρων και πως οδηγούν στην εκπλήρωση του βασικού στόχου των θέσεων εργασίας. Κατά αυτό τον τρόπο ο χρηστής και το εργασιακό καθήκον οδηγούν στον προσδιορισµό του εξοπλισµού της θέσης εργασίας. Έπειτα η θέση εργασίας µελετάται ως προς την στάση εργασίας που οριοθετεί ο χρήστης και ως προς τις δραστηριότητες που πραγµατοποιεί κατά την διάρκεια της παραµονής του σε αυτήν. Η όλη µελέτη και ο σχεδιασµός της θέσης πρέπει όπως προείπαµε να ικανοποιεί τον χρηστή και να οδηγεί σε αποδοτικότερη εργασία. (σχήµα 6. ) Σχήµα 6 Αν αναλύσουµε τις παραµέτρους για τα καθίσµατα και τα έδρανα που συναντάµε στο πανεπιστήµιο, έχουµε: Οι χρηστές των θέσεων είναι άντρες και γυναίκες ηλικίας από 19 έως 23 περίπου, µε τόπο καταγωγής κυρίως τον Ελλαδικό χώρο. Εποµένως οι σωµατικές τους διαστάσεις αντιπροσωπεύονται από τα κύρια χαρακτηριστικά του Ελληνικού πληθυσµού. 16

18 Ως «Εργασιακό Καθήκον» ενός φοιτητή, κατά τη διάρκεια της παραµονής του στις αίθουσες του Πανεπιστήµιου, θεωρείται η υποχρέωση του να παρακολουθεί τις διαλέξεις και εν µέρη να τηρεί γραπτές σηµειώσεις. Ο χρόνος που ένας φοιτητής χρησιµοποιεί την θέση εργασίας είναι ο χρόνος όπου διαρκεί µια παράδοση, δηλαδή 45 λεπτά. Αυτός είναι και ο χρόνο, που ο φοιτητής παραµένει στο κάθισµα χωρίς να σηκωθεί. Να τονίσουµε ότι ο χρόνος που κάθεται ο φοιτητής κατά την διάρκεια των γραπτών εξετάσεων είναι 2 µε 3 ώρες. Αυτό, όµως δεν συµβαίνει σε καθηµερινή βάση αλλά µόνο περιοδικά. Τα καθίσµατα και τα έδρανα αλλά και όλος ο χώρος πρέπει να καλύπτουν τις ανάγκες των φοιτητών. Θα πρέπει να είναι σχεδιασµένα σύµφωνα µε τα χαρακτηριστικά των χρηστών και να ικανοποιούν τους περιορισµούς του χώρου, καθώς µέσα σε µια διδακτική αίθουσα θα πρέπει να τοποθετηθεί ένας ικανοποιητικός αριθµός καθισµάτων. Έτσι, λοιπόν στις αίθουσες του Πανεπιστηµίου συναντάµε ξύλινα αναδιπλούµενα καθίσµατα, των οποίων τα χαρακτηριστικά παραθέτονται αργότερα στη παράγραφο ( 4,2). εν υπάρχουν κάποιοι βραχίονες ούτε υποπόδια. Επίσης το κάτω µέρος του καθίσµατος έχει στην άκρη του µια µικρή καµπυλότητα προς τα κάτω, έτσι ώστε να µη δηµιουργεί ενοχλήσεις στους µηρούς, καθώς και η πλάτη του καθίσµατος έχει µια µικρή κοιλότητα προς τα µέσα που βοηθάει να στηρίζεται πλευρικά το σώµα. Για έδρανα συναντάµε µακριούς συνεχόµενους πάγκους, µε ξύλινη επιφάνεια και ειδικό µεταλλικό υποδοχέα στο κάτω µέρος της επιφάνειας. Ακόµα, η διάταξη των καθισµάτων µέσα στο χώρο της αίθουσας είναι αµφιθεατρική για να µην δηµιουργούνται προβλήµατα όρασης από τους καθήµενους στην δεύτερη και παραπέρα σειρά καθισµάτων. Οι δραστηριότητες ενός φοιτητή κατά την διάρκεια µιας διάλεξης είναι κατά κύριο λόγο οπτικές, ακουστικές, και κινητικές (µικρής εντάσεως), άρα οι στάσεις που υιοθετεί είναι ανάλογες. Μερικές θέσεις που παρατηρούνται κατά την διάρκεια που ένας φοιτητής κάθεται στα έδρανα του πανεπιστήµιου είναι: η ίσια στάση και έπειτα από κάποιο χρονικό διάστηµα χαλάρωση αυτής είτε προς τα πίσω, είτε προς τα εµπρός. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα την ανακούφιση του σώµατος από την κόπωση. Ωστόσο ασκείται µεγάλη πίεση στους µυς της πλάτης και των ποδιών, στην προσπάθεια του να στηριχθεί σε αυτήν την στάση. Ανάλογες είναι και οι κινήσεις των ποδιών, όπως σταύρωµα, τέντωµα προς τα εµπρός ή προς τα πίσω, κ.τ.λ, και των χεριών, αλλά και του κεφαλιού- αυχένα. 17

19 4.2 ιαστάσεις-σχήµατα των καθισµάτων Τα καθίσµατα που συναντάµε στις αίθουσες του Πανεπιστηµίου έχουν τις παρακάτω βασικές διαστάσεις. Ύψος καθίσµατος : 45 cm Βάθος καθίσµατος : 40 cm Πλάτος Καθίσµατος : 48,5 cm Ύψος Πλάτης : 37 cm Πλάτος Πλάτης : 43,5 cm Γωνία κλίσης της πλάτης του καθίσµατος : 90 ο (αµετάβλητο) Τα έδρανα(επιφάνεια εργασίας) έχουν τις παρακάτω βασικές διαστάσεις. Ύψος γραφείου : 78 cm Πλάτος γραφείου : 50 cm (το πλάτος που αντιστοιχεί σε κάθε κάθισµα της σειράς.) Μήκος γραφείου : 30 cm Ύψος του χώρου για τα πόδια : 64,5 cm Μήκος του χώρου για τα πόδια : 36 cm Πλάτος του χώρου για τα πόδια: 50 cm Βάθος του χώρου για τα πόδια : 42 cm Επίσης έχουµε: Απόσταση από την πλάτη του καθίσµατος µέχρι το τέλος της επιφάνειας του εδράνου : 81 cm Απόσταση από την άκρη της έδρας του καθίσµατος µέχρι το τέλος του εδράνου : 42 cm εδράνων Παρακάτω απεικονίζονται σχηµατικά οι διαστάσεις των καθισµάτων και των 18

20 Κάθισµα 43.5 cm 81 cm 37 cm 36 cm cm 45 cm Πρόσοψη Πλάγια όψη 40 cm 48.5 cm Πάνω όψη Επιφάνεια εργασίας 64.5 cm 78 cm Πρόσοψη 50 cm Πάνω όψη 30 cm 19

21 5. Μεθοδολογία Ανάλυσης. Έπειτα από τον προσδιορισµό της θέσης εργασίας, καθώς και τον προσδιορισµό τον βασικών εννοιών, προχωράµε στην ανάλυση των καθισµάτων- εδράνων. Για τον σκοπό αυτό, µελετήσαµε τα καθίσµατα-έδρανα µε την βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή και την χρήση συγκεκριµένου ηλεκτρονικού προγράµµατος (Mannequin). Με την βοήθεια του προγράµµατος προσοµοιώσαµε τα ανθρωποµετρικά στοιχεία του ελληνικού πληθυσµού στις διαστάσεις των καθισµάτων-εδράνων του πανεπιστηµίου Πειραιά. Επίσης συλλέξαµε πληροφορίες από τους φοιτητές του πανεπιστηµίου, µέσω ερωτηµατολογίου (βλέπε παράρτηµα Α). Στην παράγραφο 5.1 παρουσιάζουµε τα αποτελέσµατα από την χρήση του προγράµµατος Μannequin, επίσης προσδιορίζουµε τις διαστάσεις των µοντέλων που χρησιµοποιήσαµε. Στην παράγραφο 5.2 παραθέτουµε τα αποτέλεσµα από την διαδικασία του ερωτηµατολογίου. 20

22 5.1. Πρόγραµµα Mannequin ιαστάσεις Πληθυσµού. Για την χρησιµοποίηση, προγράµµατος προσοµοίωσης ανθρωποµετρικών µοντέλων, χρειάζεται να χρησιµοποιήσουµε ανθρωποµετρικά δεδοµένα που να καλύπτουν τον πληθυσµό που χρησιµοποιούν τα καθίσµατα - έδρανα του Πανεπιστηµίου. ηλαδή χρειάζεται να χρησιµοποιήσουµε δεδοµένα που να καλύπτουν τον πληθυσµό του πανεπιστηµίου τόσο από πλευράς ηλικίας όσο και από σωµατικά χαρακτηριστικά. Γι αυτό το λόγο απευθυνθήκαµε στην βάση ανθρωποµετρικών δεδοµένων που διαθέτει το εργαστήριο εργονοµίας του τµήµατος Βιοµηχανικής ιοίκησης και Τεχνολογίας του Πανεπιστηµίου Πειραιά. Από εκεί προσκοµίσαµε δεδοµένα προηγουµένων µετρήσεων που κάλυπταν τις απαιτήσεις του πληθυσµού µας. Μέσω αυτών δηµιουργήσαµε τα πρότυπα των µοντέλων που χρησιµοποιήσαµε στο λογισµικό. Κατά το σχεδιασµό προϊόντων, πρωτεύων στόχος είναι η ικανοποίηση όσο το δυνατών µεγαλύτερου ποσοστού χρηστών, χωρίς να αυξάνεται δυσµενώς το κόστος παραγωγής. Γι αυτό συνήθης τακτική είναι η κάλυψη του 90% των χρηστών αποκλείοντας το 5 % των ακραίων περιοχών της κατανοµής (σχήµα 9). Κατά συνέπεια θα εξετάσουµε τη λειτουργικότητα των καθισµάτων-εδράνων για το 5% (µικρόσωµη γυναίκα) και 95% (µεγαλόσωµος άντρας) του πληθυσµού. Καθώς, αν ο σχεδιασµός ανταποκρίνεται στις ανάγκες αυτών, καλύπτει και τις απαιτήσεις του ενδιάµεσου ποσοστού. Σχήµα 9 21

23 Οι διαστάσεις τον δυο αυτόν µοντέλων είναι: Μεγαλόσωµος άντρας ( 95%) LEFT RIGHT X Y Z X Y Z Upper Arm 10,70 30,70 10,50 10,70 30,70 10,50 Lower Arm 10,10 27,60 10,40 10,10 27,60 10,40 Hand 8,10 20,70 6,60 8,10 20,70 6,60 Thigh 20,80 46,10 19,40 20,80 46,10 19,40 Lower Leg 12,90 44,70 12,60 12,90 44,70 12,60 Foot 10,70 10,10 28,80 10,70 10,10 28,80 Head 16,70 21,40 21,80 Neck 12,60 7,60 12,60 Chest 37,90 39,80 23,90 Adbomen 35,70 20,10 21,70 Weight 98,7 Kg Height 189,8 cm Μικρόσωµη γυναίκα (5%) LEFT RIGHT X Y Z X Y Z Upper Arm 7,10 24,56 5,90 7,10 24,56 5,90 Lower Arm 6,50 22,86 7,50 6,50 22,86 7,50 Hand 5,10 15,74 4,40 5,10 15,74 4,40 Thigh 16,36 33,20 16,36 16,36 33,20 16,36 Lower Leg 10,48 31,44 10,48 10,48 31,44 10,48 Foot 8,00 6,92 21,40 8,00 6,92 21,40 Head 13,50 16,80 16,50 Neck 9,60 8,30 9,60 Chest 25,10 34,71 19,76 Adbomen 25,64 15,69 11,44 Weight 45,65 Kg Height 150,01 cm 22

24 Εφαρµογή του Προγράµµατος Το πρόγραµµα mannequin είναι ένα από τα πολλά προγράµµατα που χρησιµοποιούνται για τον εργονοµικό σχεδιασµό χώρων µέσα από υπολογιστή. Για την παρούσα εργασία χρησιµοποιήσαµε την 9 η έκδοση του προγράµµατος, συγκεκριµένα το Mannequin PR. v.9.0. Για να µπορέσουµε να διαπιστώσουµε τον εργονοµικό σχεδιασµό των καθισµάτων-εδράνων τα σχεδιάσαµε αφού πρώτα είχαµε τις απαραίτητες µετρήσεις. Έπειτα κάνοντας χρήση των ανθρωποµετρικών µοντέλων που διαθέτει το πρόγραµµα και αφού πρώτα προσδιορίσαµε τα χαρακτηριστικά τους σύµφωνα µε αυτά που αναφέραµε πιο πάνω, βάλαµε τα µοντέλα να καθίσουν στα καθίσµατα. Έτσι µπορούµε να διαπιστώσουµε πόσο εργονοµικά σχεδιασµένα είναι τα καθίσµαταέδρανα του πανεπιστηµίου. Όπως προαναφέραµε, οι διαστάσεις και κατά προέκταση τα ανθρωποµετρικά µοντέλα που χρησιµοποιήσαµε στο πρόγραµµα αφορούν το 5% των γυναικών, το 95% των αντρών. Επίσης, βάλλαµε να καθίσουν δίπλα- δίπλα δυο µεγαλόσωµα µοντέλα. Στις εικόνες που ακολουθούν παρουσιάζονται όσα αναφέραµε προηγουµένως. 23

25 Εικόνα 1 Πλάγια όψη καθίσµατος- εδράνου ΠΑ.ΠΕΙ Πρόσοψη καθίσµατος- εδράνου ΠΑ.ΠΕΙ Εικόνα 2 Πλάγια όψη µεγαλόσωµου άντρα στα καθίσµατα του ΠΑ.ΠΕΙ. Πρόσοψη µεγαλόσωµου άντρα στα καθίσµατα του ΠΑ.ΠΕΙ. 24

26 Εικόνα 3 Πλάγια όψη µικρόσωµης γυναίκας Πρόσοψη µικρόσωµης γυναίκας στα καθίσµατα του ΠΑ.ΠΕΙ στα καθίσµατα του ΠΑ.ΠΕΙ Εικόνα 4 Μεγαλόσωµοι άντρες καθήµενοι σε διαδοχικές θέσεις Προβληµατική στάση ιορθωµένη στάση 25

27 Συµπεράσµατα Εύκολα µπορεί κάποιος να παρατηρήσει από τις προηγούµενες εικόνες (1-4), για τις ακραίες περιπτώσεις πληθυσµού ότι τα καθίσµαταέδρανα του πανεπιστηµίου δεν είναι εργονοµικά σχεδιασµένα για αυτές τις κατηγορίες ανθρώπων. Χαρακτηρίστηκα είναι τα προβλήµατα που συναντάει ο µεγαλόσωµος άντρας αλλά και οι µεγάλες αποκλίσεις που παρουσιάζει ο σχεδιασµός τους για την µικρόσωµη γυναίκα. Επίσης παρατηρείται ότι σε περίπτωση που καθίσουν δίπλα- δίπλα δυο µεγαλόσωµοι άντρες, στα υπάρχοντα καθίσµατα, αντιµετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες. Μεγαλόσωµος άντρας (95%) στα καθίσµατα-έδρανα του Πα.Πει. Ένας µεγαλόσωµος άντρας όταν καθίσει στα καθίσµατα του Πανεπιστηµίου αντιµετωπίζει πρόβληµα πρώτα από όλα µε το ύψος του καθίσµατος, καθώς το κανονικό ύψος καθίσµατος που αντιστοιχεί στον µεγαλόσωµο είναι 47 cm ενώ το ύψος των καθισµάτων του ΠαΠει είναι στα 45 cm. Αυτή η διαφορά όπως θα δούµε και στην συνέχεια επηρεάζει την θέση των ποδιών. Έπειτα ο µεγαλόσωµος άντρας αντιµετωπίζει δυσκολίες στο να χωρέσει τα πόδια του στον χώρο για τα ποδιά που διαθέτουν τα έδρανα, καθώς το ύψος του χώρου αυτού είναι 64,5cm ενώ η απόσταση από το πάνω µέρος του γόνατος µέχρι το έδαφος σε κανονική θέση είναι στα 61 cm. Από τα παραπάνω συµπεραίνουµε ότι τα περιθώρια µέσα στο οποία µπορεί αλλάξει την θέση του είναι πολύ µικρά. Για αυτό και για να µπορέσει να χωρέσει στο κάθισµα και στο έδρανο όσον αφορά το ύψος αυτών, µεταβάλει την θέση των ποδιών του, λυγίζοντας το κάτω µέρος των ποδιών του προς τα πίσω, µε συνέπεια να µεταβάλει την γωνία των γονάτων και των αστραγάλων από ορθή σε οξεία γωνία (εσωτερική γωνία). Το γεγονός αυτό µπορεί να δηµιουργήσει πρόβληµα κυκλοφορίας του αίµατος και πιέσεις των µυών του κάτω µέρους των ποδιών. Επίσης να αναφέρουµε ότι όταν ο µεγαλόσωµος άντρας ακουµπάει την λεκάνη του στο κάθισµα η απόσταση που µετρήθηκε από την άκρη του µηρού (σε καθιστή θέση) και από το τέλος του βάθους του χώρου για τα ποδιά είναι στα 14,5 cm,. Ωστόσο αυτή η απόσταση δεν φαίνεται να είναι αρκετή για να χωρέσει το κάτω µέρος των ποδιών, χωρίς να ξεπεράσει προς τα εµπρός το χορό που αντιστοιχεί στο έδρανο. Ακόµα πρέπει να τονίσουµε ότι η απόσταση από την λεκάνη µέχρι την εσωτερική άκρη του µηρού(µηρός- γόνατο) είναι 65 cm ενώ το βάθος του καθίσµατος είναι 40 cm, γεγονός που αποδεικνύει ότι τα κάθισµα είναι µικρά για να µπορέσει να χωρέσει άνετα ένας µεγαλόσωµος άντρας. Όσον αφορά το πλάτος του καθίσµατος δεν φαίνεται να δηµιουργείται ιδιαίτερο πρόβληµα καθώς το πλάτος της λεκάνης του άντρα είναι στα 35,4 cm ενώ το πλάτος του καθίσµατος είναι 48,5cm. 26

28 Αναφορικά µε την πλάτη του καθίσµατος όπως φαίνεται και από τις εικόνες, η απόσταση που µετρήθηκε για τον άντρα από την λεκάνη µέχρι το ύψος των ώµων είναι 60 cm ενώ η πλάτη του καθίσµατος έχει ύψος 37 cm. Εποµένως η πλάτη δεν έχει το κατάλληλο ύψος για να µπορέσει ο άνθρωπος να ακουµπήσει την πλάτη του άνετα µε αποτέλεσµα να καταβάλει προσπάθεια για να κρατήσει την πλάτη του σε κάθετη θέση ή να γέρνει προς τα εµπρός. Με αυτόν τον τρόπο, όµως καταπονεί τους µυς της πλάτης και της µέσης. Το µήκος και το πλάτος του εδράνου δεν είναι ικανοποιητικά για έναν µεγαλόσωµο άντρα όπως µπορούµε να διακρίνουµε και από τις προηγούµενες εικόνες (2), καθώς φαίνεται να είναι µικρά, και στενά για να µπορέσει να εργαστεί σε αυτά ο χρήστης µε άνεση. Μικρόσωµη γυναίκα (5%) στα καθίσµατα-έδρανα του Πα.Πει Όταν καθίσει µια µικρόσωµη γυναίκα στα καθίσµατα του πανεπιστηµίου κανονικά, δηλαδή ακουµπήσει την πλάτη της στην πλάτη του καθίσµατος και την λεκάνη της στο τέρµα, τότε είναι σχεδόν αδύνατο να ακουµπήσει τα πέλµατα της στο έδαφος, για να µπορέσει να ακουµπήσει στο πάτωµα θα πρέπει να µετακινηθεί αρκετά µπροστά στο κάθισµα, υιοθετώντας έτσι µια στάση που δηµιουργεί αρκετά µυοσκελετικά προβλήµατα. Εποµένως το κάθισµα είναι ψηλό και αρκετά βαθύ για µια µικρόσωµη γυναίκα. Αναφορικά µε το βάθος του καθίσµατος, η απόσταση από την λεκάνη της γυναίκας µέχρι την άκρη του µηρού(µηρός-γόνατο) είναι 39 cm ενώ το βάθος του καθίσµατος είναι 40 cm, ώµος για να µπορέσει να ακουµπήσει την λεκάνη της στο πίσω µέρος του καθίσµατος, όπως προείπαµε, θα πρέπει να έχει τα πόδια της σε σχεδόν οριζόντια θέση, έτσι λοιπόν για να καθίσει καλύτερα θα πρέπει να µετακινηθεί προς τα εµπρός, γεγονός που συνεπάγεται ότι δεν θα στηρίζει πουθενά την πλάτη της. Το µήκος του καθίσµατος (48,5cm) είναι αρκετό µιας και το µήκος της λεκάνης της µικρόσωµης γυναίκας είναι 26 cm. Το ύψος της πλάτης του καθίσµατος είναι ικανοποιητικό µιας και το ύψος της γυναίκας από την κάτω µεριά της λεκάνης µέχρι τους ώµους είναι 48,5 cm, ενώ του καθίσµατος είναι 37 cm. Επίσης να αναφέρουµε ότι η απόσταση του καθίσµατος µε το έδρανο είναι αρκετά µεγάλη για την µικρόσωµη γυναίκα, καθώς θα πρέπει να τεντώνει τα χέρια της για να µπορεί να διατηρεί την στάση της και να εργάζεται πάνω στο έδρανο. Ακόµα το µήκος του εδράνου είναι αρκετά ικανοποιητικό, όπως φαίνεται και στην εικόνα 3. 27

29 Μεγαλόσωµοι άντρες(95%) καθήµενοι δίπλα-δίπλα Όπως φαίνεται και από την εικόνα 4 που παραθέσαµε πιο πάνω δυο µεγαλόσωµοι άντρες έχουν σοβαρό πρόβληµα, όταν καθίσουν σε διαδοχικές θέσεις. Ιδιαίτερο πρόβληµα αντιµετωπίζουν µε τους ώµους και τα χέρια. Λόγω του ότι το έδρανο είναι συνεχόµενα για όλες τις θέσεις, και το γεγονός ότι η απόσταση των καθισµάτων µεταξύ τους είναι αρκετά µικρή, εµφανίζεται το πρόβληµα δυο µεγαλόσωµοι άντρες να µην χωράνε να καθίσουν διαδοχικά. Στις πιο πάνω εικόνες (4) δείχνουµε και έναν πιο σωστό τρόπο διάταξης που θα έπρεπε να είχαν τα καθίσµατα-έδρανα ώστε να µπορούν να καθίσουν διαδοχικά δυο µεγαλόσωµοι άντρες µε σχετική άνεση. 28

30 5.2 ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΧΡΗΣΤΩΝ Ανάλυση αποτελεσµάτων Για το σκοπό της έρευνας συµπληρώθηκε ένα ερωτηµατολόγιο (βλέπε παράρτηµα Α), το οποίο µοιράστηκε σε 50 φοιτητές /φοιτήτριες του Πανεπιστηµίου Πειραιά του τµήµατος Βιοµηχανικής ιοίκησης και Τεχνολογίας για την αίθουσα 108. Από αυτό προέκυψαν χρήσιµα συµπεράσµατα σχετικά µε τα καθίσµατα του πανεπιστηµίου. Το 72% των φοιτητών νοιώθει ενοχλήσεις στο σώµα τους κατά τη διάρκεια που κάθεται ενώ µόνο το 28% απάντησε ότι δεν νοιώθει καθόλου ενοχλήσεις (πίνακας 1). Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες οι οποίοι αναλύονται στη συνέχεια. Πινακας 1 Νοιώθετε ενοχλήσεις στο σώµα ; ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΟΣΟΣΤΟ % Α. ΝΑΙ Β. ΌΧΙ ΌΧΙ 28% ΝΑΙ ΌΧΙ ΝΑΙ 72% Οι περισσότεροι φοιτητές νιώθουν πόνους κυρίως στη πλάτη και στη µέση. Από τις απαντήσεις που λάβαµε από τους φοιτητές εξάγεται ο παρακάτω πίνακας (πίνακας 2) : Πινακας 2 Εικόνα 1 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΘΟΛΟΥ ΛΙΓΟ ΜΕΤΡΙΑ ΠΟΛΥ ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ 64,52% 22,58% 6,45% 6,45% ΠΟΝΟΣ ΣΤΟ ΛΑΙΜΟ 57,14% 35,71% 7,14% 0,00% ΠΌΝΟΣ ΣΤΟΥΣ ΩΜΟΥΣ 58,06% 22,58% 12,90% 6,45% ΠΟΝΟΣ ΣΤΗ ΠΛΑΤΗ 9,68% 22,58% 38,71% 29,03% ΠΟΝΟΣ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ 81,48% 18,52% 0,00% 0,00% ΠΟΝΟΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗ 6,25% 21,88% 28,13% 43,75% ΠΟΝΟΣ ΣΤΟΥΣ ΓΛΟΥΤΟΥΣ 24,14% 37,93% 20,69% 17,24% ΠΟΝΟΣ ΣΤΑ ΠΟ ΙΑ 50,00% 34,38% 15,63% 0,00% 29

31 Το µεγαλύτερο µέρος των προβληµάτων σχετίζονται µε δύο σηµεία του σώµατος, στη πλάτη και στη µέση και τα ποσοστά τους είναι τα ακόλουθα : 1. Σχετικά µε τους πόνους της πλάτης: Το 29% νοιώθει πόνο στην πλάτη ενώ µόνο το 9,68% δεν αισθάνεται ενοχλήσεις. Οι πόνοι αυτοί οφείλονται στο γεγονός ότι η πλάτη του καθίσµατος είναι µικρή και σκληρή µε αποτέλεσµα να δηµιουργείτε πρόβληµα κάθε φορά που ο φοιτητής κάθεται για κάποιο χρονικό διάστηµα (εικόνα 2). 2. Όσον αφορά τους πόνους της µέσης, το 43,75 νοιώθει πόνο στη µέση ενώ µόνο το 6,25% δεν αισθάνεται ενοχλήσεις (εικόνα 3). ΠΟΝΟΣ ΣΤΗ ΠΛΑΤΗ ΠΟΛΥ 29% ΚΑΘΟΛΟΥ 10% ΛΙΓΟ 23% ΚΑΘΟΛΟΥ ΛΙΓΟ ΜΕΤΡΙΑ ΠΟΛΥ Εικόνα 2 ΜΕΤΡΙΑ 38% 30

32 ΠΟΝΟΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΠΟΛΥ 44% ΚΑΘΟΛΟΥ 6% ΛΙΓΟ 22% ΜΕΤΡΙΑ 28% ΚΑΘΟΛΟΥ ΛΙΓΟ ΜΕΤΡΙΑ ΠΟΛΥ Εικόνα 3 Οι παραπάνω ενοχλήσεις αρχίζουν να εµφανίζονται όταν οι φοιτητές κάθονται πάνω από δύο ώρες στα καθίσµατα (πίνακας 3). Πίνακας 3 Ποτέ νοιώθετε ενοχλήσεις; ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΟΣΟΣΤΟ % Α. 1 ΩΡΑ Β. 2 ΩΡΕΣ Γ. 3 ΩΡΕΣ ΩΡΕΣ 0 0 Ε. ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΑΠΌ

33 1 ΩΡΑ 2 ΩΡΕΣ 3 ΩΡΕΣ 4 ΩΡΕΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΑΠΌ 5 ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΑΠΌ 5 8% 4 ΩΡΕΣ 0% 3 ΩΡΕΣ 10% 1 ΩΡΑ 32% 2 ΩΡΕΣ 50% Εικόνα 4 Από τα παραπάνω συµπεραίνουµε ότι οι τα καθίσµατα του ΠΑΠΕΙ δεν είναι αρκετά άνετα για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των φοιτητών. Για αυτό και σε αντίστοιχη ερώτηση µόλις το 42% (προκύπτει αθροίζοντας το 38% και το 4%) των φοιτητών θεωρεί τα καθίσµατα αρκετά ή πολύ άνετα, ενώ το 58% (προκύπτει από το άθροισµα των 44% και 14%) πιστεύει ότι είναι λίγο ή καθόλου άνετα (πίνακας 4). Πίνακας 4 Πόσο άνετα είναι τα καθίσµατα ; ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΟΣΟΣΤΟ % Α. ΠΟΛY 2 4 Β. ΑΡΚΕΤΑ Γ. ΛΙΓΟ ΚΑΘΟΛΟΥ

34 ΠΟΛY ΑΡΚΕΤΑ ΛΙΓΟ ΚΑΘΟΛΟΥ ΚΑΘΟΛΟΥ 14% ΛΙΓΟ 44% ΠΟΛY 4% ΑΡΚΕΤΑ 38% Εικόνα 5 Στην ερώτηση «Βαθµολογείστε τα καθίσµατα του ΠΑ.ΠΕΙ (1-5 ακατάλληλα-κατάλληλα)» περίπου οι µισοί φοιτητές πιστεύουν ότι τα καθίσµατα είναι κατάλληλα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι απαιτήσεις των φοιτητών για το πώς θα πρέπει να είναι τα καθίσµατα είναι πολύ µικρές. (πίνακας 5). Πίνακας 5 Καταλληλότητα καθισµάτων (1-5 ακατάλληλα-κατάλληλα ) ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΟΣΟΣΤΟ % Α Β Γ Ε Όσοι θεωρούν τα καθίσµατα ότι είναι ακατάλληλα το αποδίδουν κυρίως στην σκληρή τους επιφάνεια που έχει ως αποτέλεσµα να µην χαλαρώνει το σώµα τους και να δηµιουργούνται προβλήµατα στη µέση, στους γλουτούς και στην πλάτη. Επίσης τα προβλήµατα αυτά γίνονται εντονότερα όσο µεγαλώνει το χρονικό διάστηµα χρήσης των καθισµάτων (πίνακας 6). 33

35 Πίνακας 6 Γιατί τα καθίσµατα δεν είναι αναπαυτικά; ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΟΣΟΣΤΟ % Α. ΜΙΚΡΟ ΜΕΓΕΘΟΣ 3 6 Β. ΕΝ ΑΚΟΥΜΠΟΥΝ ΤΑ ΠΕΛΜΑΤΑ 0 0 Γ. ΧΑΜΗΛΟ ΥΨΟΣ 2 4. ΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΠΑΥΤΙΚΑ Ε. ΑΠΕΧΟΥΝ ΑΠΌ ΤΑ Ε ΡΑΝΑ 6 12 ΜΙΚΡΟ ΜΕΓΕΘΟΣ 6% ΕΝ ΑΚΟΥΜΠΟΥΝ ΤΑ ΠΕΛΜΑΤΑ 0% 12% ΜΙΚΡΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΑΠΕΧΟΥΝ ΑΠΌ ΤΑ Ε ΡΑΝΑ ΧΑΜΗΛΟ ΥΨΟΣ 4% ΕΝ ΑΚΟΥΜΠΟΥΝ ΤΑ ΠΕΛΜΑΤΑ ΧΑΜΗΛΟ ΥΨΟΣ ΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΠΑΥΤΙΚΑ ΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΠΑΥΤΙΚΑ 78% ΑΠΕΧΟΥΝ ΑΠΌ ΤΑ Ε ΡΑΝΑ Εικόνα 6 Εκτός όµως από τις ερωτήσεις για τα καθίσµατα οι φοιτητές τέθηκαν να απαντήσουν και σε ερωτήσεις σχετικά µε τα έδρανα του πανεπιστηµίου. 34

36 Σχεδόν 1 στους 2 φοιτητές απάντησαν ότι τα έδρανα δεν είναι τόσο άνετα όσο θα έπρεπε. Αυτό οφείλεται στο µικρό µήκος και πλάτος των εδράνων που έχει ως αποτέλεσµα να µην χωράνε τα ντοσιέ ή οι σηµειώσεις που χρησιµοποιούν οι φοιτητές. Επίσης δηµιουργείται πρόβληµα κατά τη διάρκεια τη χρήσης στων εδράνων σε περιπτώσεις που οι φοιτητές χρειάζεται να γράφουν όταν κρατάνε σηµειώσεις. Τα προβλήµατα αυτά είναι πιο έντονα σε περιπτώσεις που κάθονται δίπλα ένας δεξιόχειρας και ένας αριστερόχειρας (πίνακας 7). Πίνακας 7 Πόσο άνετα είναι τα έδρανα; ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΟΣΟΣΤΟ % Α. ΠΟΛΥ 2 4 Β. ΑΡΚΕΤΑ Γ. ΛΙΓΟ ΚΑΘΟΛΟΥ ΚΑΘΟΛΟΥ 20% ΛΙΓΟ 54% ΠΟΛY 4% ΑΡΚΕΤΑ 22% ΠΟΛY ΑΡΚΕΤΑ ΛΙΓΟ ΚΑΘΟΛΟΥ Εικόνα 7 Ικανοποιητικά αποτελέσµατα εξάγονται από την ορατότητα που πρέπει να έχει κάθε φοιτητής στον πίνακα. Το 48% βλέπει αρκετά καλά στον πίνακα, ενώ µόνο το 8% δεν βλέπει καθόλου καλά στον πίνακα (πίνακας 8). 35

37 Πίνακας 8 Πόσο καλά βλέπετε στον πίνακα ; ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΟΣΟΣΤΟ % Α. ΠΟΛΥ 5 10 Β. ΑΡΚΕΤΑ Γ. ΛΙΓΟ ΚΑΘΟΛΟΥ 4 8 ΚΑΘΟΛΟΥ 8% ΛΙΓΟ 34% ΠΟΛY 10% ΑΡΚΕΤΑ 48% ΠΟΛY ΑΡΚΕΤΑ ΛΙΓΟ ΚΑΘΟΛΟΥ Εικόνα 8 Η καλύτερη σειρά της αίθουσας για την καλύτερη απόδοση στο µάθηµα σύµφωνα µε τους φοιτητές είναι η 3 η σειρά και µετά η 2 η σειρά. Αυτές οι σειρές βρίσκονται κοντά στο πίνακα και κοντά στον καθηγητή. Έτσι ο φοιτητής βλέπει καλύτερα και επικοινωνεί καλύτερα µε τον διδάσκον στην διάρκεια της διάλεξης (πίνακας 9). Πίνακας 9 Ποια είναι η σειρά για την καλύτερη απόδοση σας ; ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΟΣΟΣΤΟ % 1 ΣΕΙΡΑ ΣΕΙΡΑ ΣΕΙΡΑ ΣΕΙΡΑ ΣΕΙΡΑ ΣΕΙΡΑ

38 4 ΣΕΙΡΑ 23% 5 ΣΕΙΡΑ 6% 1 ΣΕΙΡΑ 2% 2 ΣΕΙΡΑ 21% 1 ΣΕΙΡΑ 2 ΣΕΙΡΑ 3 ΣΕΙΡΑ 4 ΣΕΙΡΑ 5 ΣΕΙΡΑ 3 ΣΕΙΡΑ 48% Εικόνα 9 Τέλος διατυπώθηκαν διάφορες παρατηρήσεις από τους φοιτητές για τα προβλήµατα και για το πώς θα έπρεπε να ήταν τα καθίσµατα. Αυτές οι παρατηρήσεις είναι οι εξής: Η επιφάνεια των καθισµάτων θα έπρεπε να ήταν πιο µαλακή Τα καθίσµατα θα πρέπει να βρίσκονται πιο κοντά στα έδρανα Όταν τα έδρανα είναι οµοεπίπεδα δεν βλέπουν οι πίσω Τα έδρανα θα πρέπει να έχουν πιο µεγάλο πλάτος εν ακουµπάει η πλάτη µου όταν γράφω Η επιφάνεια των εδράνων είναι µικρή εν χωράνε τα πόδια µου Τα έδρανα είναι στενά Σκύβουµε όταν γράφουµε Το πλάτος των εδράνων είναι µικρό Τα καθίσµατα κάνουν θόρυβο όταν σηκωνόµαστε Συµπεράσµατα Συνοψίζοντας τα παραπάνω, παρατηρούµε ότι ένα µεγάλο ποσοστό φοιτητών αισθάνεται ενοχλήσεις στο σώµα του, κυρίως στην µέση και στην πλάτη, κατά την διάρκεια που κάθονται. Βασικός παράγοντας των ενοχλήσεων είναι ότι τα καθίσµατα δεν θεωρούνται αναπαυτικά λόγο της σκληρής επιφάνειας τους. Όσον αφορά τα έδρανα οι φοιτητές τα θεωρούν µη λειτουργικά, λόγω των διαστάσεων τους. 37

39 6. ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα συµπεράσµατα αυτά προέκυψαν από τα στοιχεία του ερωτηµατολογίου που συµπληρώθηκε από στους φοιτητές και τις µετρήσεις που έγιναν στα ήδη υπάρχοντα καθίσµατα. Σχετικά µε τα χαρακτηριστικά των καθισµάτων παρατηρούµε τα εξής: Το ύψος των καθισµάτων του Πανεπιστηµίου, το οποίο είναι 45cm, είναι µέσα στα επιτρεπτά όρια των Βασικών Αρχών, όπου κυµαίνονται από 38-56cm, Γι αυτό το λόγο δε παρατηρείται µεγάλο ποσοστό φοιτητών να αντιµετωπίζουν προβλήµατα που σχετίζονται µε το ύψος του καθίσµατος (πόνοι σε µηρούς, γλουτούς, γόνατα κτλ.) Όσο αφορά το βάθος και το πλάτος του καθίσµατος κρίνονται κατάλληλα, αφού το µεν πρώτο δε ξεπερνάει 43 cm και το δεύτερο είναι µεγαλύτερο από τα 46 cm. Στη συνέχεια παρατηρήσαµε ότι για τη πλάτη, το µεν ύψος της παρουσιάζει µια απόκλιση 8cm από το ελάχιστο επιτρεπτό όριο του προτύπου, που είναι 45cm, το δε πλάτος της είναι ικανοποιητικό, καθώς ξεπερνάει το ελάχιστο επιτρεπτό όριο των 36cm. Τέλος, η γωνία κλίσης της πλάτης είναι σταθερή 90 µοίρες, µε αποτέλεσµα να µη δίνει τη δυνατότητα υιοθέτησης στάσεων παρακολούθησης. Σχετικά µε το συνολικό ύψος του εδράνου, δηλαδή το ύψος που ξεκινάει από το έδαφος µέχρι την επιφάνεια του, οπού ο φοιτητής εκτελεί µια εργασία (π.χ. διάβασµα) διαπιστώσαµε τα εξής: Σύµφωνα µε το πρότυπο το ύψος πρέπει να για τους άντρες cm και για τις γυναίκες cm. Ενώ στην πραγµατικότητα στα έδρανα του πανεπιστηµίου είναι 78 cm. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα να υπάρχει µια απόκλιση από τα πρότυπα των γυναικών µε συνέπεια µειωµένη λειτουργικότητα για το γυναικείο πληθυσµό. Παρατηρήθηκε ότι το πλάτος του εδράνου δεν είναι επαρκές, όπως διαπιστώθηκε από το ερωτηµατολόγιο και το πρόγραµµα Mannequin. Τo µεγαλύτερο ποσοστό των φοιτητών δεν είναι ικανοποιηµένο από το υπάρχον πλάτος και επίσης εµφανίζονται προβλήµατα όταν κάθονται δύο µεγαλόσωµοι άντρες διαδοχικά. Το µήκος του εδράνου δεν ικανοποιεί τις ανάγκες των χρηστών, καθώς τα 30 cm δε καλύπτουν τον χώρο που απαιτείται για τη χρήση του κατάλληλου εξοπλισµού (π.χ. ντοσιέ, τετράδια). 38

40 Όσον αναφορά τον χώρο για τα πόδια, το ύψος των 64,5 cm κρίνεται κατάλληλο για τα άτοµα µέσου ύψος, του ενήλικου πληθυσµού αλλά δηµιουργεί προβλήµατα σε µεγαλόσωµους ανθρώπους. Επίσης ένας µέσος χρήστης έχει τη δυνατότητα να µετακινήσει τα πόδια του ακόµα και να τα σταυρώσει σε αντίθεση µε τα µεγαλόσωµα άτοµα του πληθυσµού. Το πλάτος του χώρου για τα πόδια των 50 cm που αντιστοιχούν σε κάθε χρήστη διαδοχικών θέσεων δεν είναι ικανοποιητικό καθώς τα πρότυπα µας ορίζουν πλάτος cm. Τέλος το βάθος γα τα πόδια είναι 42 cm ενώ το πρότυπο κυµαίνεται από 40 cm µε ιδανικό τα 60 cm στο επίπεδο των γονάτων. Συµπερασµατικά, τα καθίσµατα του πανεπιστηµίου δεν εξυπηρετούν το σύνολο των φοιτητών. Θα πρέπει να υποστούν ορισµένες τροποποιήσεις ως προς τα µεγέθη τους και την ευελιξία τους. Αν είχαν τα έδρανα µεγαλύτερο µήκος και πλάτος για την επιφάνεια εργασίας και µεγαλύτερο χώρο για τα πόδια θα ικανοποιούσαν τις ανάγκες των χρηστών. Το ίδιο θα συνέβαινε αν τα καθίσµατα ήταν πιο µαλακά και το ύψος της πλάτης ήταν µεγαλύτερο. Εποµένως καλό είναι να ληφθούν υπόψη οι προτάσεις της παρούσας έρευνας για τη βελτίωση της άνεσης και της λειτουργικότητας των καθισµάτωνεδράνων του πανεπιστηµίου ώστε να ικανοποιήσουν την πλειοψηφία των φοιτητών. 39