Εφηβεία και εξάρτηση, από Η/Υ και τηλεόραση στην Ελλάδα - αίτια και συνέπειες.

Transcript

1 11 0 ΓΕΛ ΠΑΤΡΑΣ Σχ. Έτος Τμήμα: A 3 Εφηβεία και εξάρτηση, από Η/Υ και τηλεόραση στην Ελλάδα - αίτια και συνέπειες. Man is still the most extraordinary computer of all. John F. Kennedy As industrial technology advances and enlarges, and in the process assumes greater social, economic, and political force it carries people away from where they belong by history, culture, deeds, assotiation and affection. Wendell Berry I would trade all of my technology for an afternoon with Socrates. Steve Jobs

2 1. Κριτήρια επιλογής θέματος Επιλέχτηκε το θέμα αυτό γιατί: είναι επίκαιρο δίνει κίνητρα πληροφορεί δίνει την δυνατότητα να ευαισθητοποιήσουμε και να ευαισθητοποιηθούμε προβληματιζόμαστε και προβληματίζουμε αφορά την ηλικία των μελών της ομάδας μας αποτελεί σύνηθες κοινωνικό πρόβλημα 2. Παρουσίαση του θέματος Η ερευνητική ομάδα θα μελετήσει τα αίτια και τις αρνητικές συνέπειες της εξάρτησης των εφήβων από την τηλεόραση και από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές στην Ελλάδα. Θα γίνει μια αναφορά στα τελευταία χρόνια καθώς και στους τρόπους αντιμετώπισης. 3. Σκοπός της έρευνας Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να προβληματίσει τους συνανθρώπους μας για τις αρνητικές επιδράσεις της τηλεόρασης και των υπολογιστών τόσο στην πνευματική όσο και στην σωματική υγεία των εφήβων. Αποτελεί ένα σχετικά σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα το οποίο πρέπει ευρέως να γνωστοποιηθεί ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα προστασίας και πρόληψης. Επιπλέον, στοχεύει στην ανάπτυξη αρμονικών σχέσεων συνεργασίας μεταξύ των μελών της ομάδας που εκπόνησαν την εργασία αποσκοπώντας στη βελτίωση των προσωπικών χαρακτηριστικών κάθε μέλους. 4. Εισαγωγή στο θέμα Παρά το γεγονός ότι το Διαδίκτυο, καθίσταται ως το πλέον σημαντικό μέσο επικοινωνίας εν μέσω του 21ου αιώνα, η αλόγιστη χρήση του μόνο επιβλαβής έχει αποδειχθεί. Προβλήματα στην υγεία, λόγω της καθιστικής ζωής και της πολύωρης έκθεσης στην οθόνη, ο διαδικτυακός τζόγος, η διαδικτυακή πορνογραφία, η υπερβολική ενασχόληση με τα διαδικτυακά παιχνίδια και τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, είναι ορισμένοι μόνο από τους παράγοντες που οδηγούν στην υιοθέτηση μιας εθιστικής συμπεριφοράς. Εν συγκρίσει με τους ενήλικες χρήστες του διαδικτύου, τα παιδιά βρίσκονται σ ένα στάδιο που ξεκινούν να γνωρίσουν τον κόσμο και μη γνωρίζοντας τις συνθήκες και τον τρόπο ζωής του παρελθόντος, μπαίνουν και πορεύονται σε μία κοινωνία, όπου ο Η/Υ έχει καθιερωθεί ως καθημερινό πολυεργαλείο. Γι αυτό και η πλειοψηφία των ερευνών, οι οποίες διεξάγονται τα τελευταία έτη, εμφανίζουν ως κύρια κατηγορία εμφάνισης εθιστικής συμπεριφοράς αναφορικά με τη χρήση του διαδικτύου, την εφηβεία και συγκεκριμένα την ηλικιακή ομάδα ετών. α) Ιστορικά στοιχεία του εθισμού στον υπολογιστή και στην τηλεόραση στην Ελλάδα : Ο εθισμός στο Διαδίκτυο (internet addiction) μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης, προτάθηκε ως όρος πρώτη φορά από τον Goldberg (1995) και έγινε δημοφιλής με την καινοτόμο έρευνα της Young (1996), αναφέρεται στην «καταναγκαστική, υπερβολική χρήση του διαδικτύου και τον εκνευρισμό ή δυσθυμική συμπεριφορά που παρουσιάζεται κατά τη στέρησή της» (Mitchell, 2000).

3 Ο εθισμός στο Διαδίκτυο αν και δεν έχει επισήμως αναγνωρισθεί ως κλινική οντότητα παρά μόνο σε Κίνα, Ν. Κορέα και Ταιβάν, αποτελεί μια κατάσταση, που προκαλεί σημαντική έκπτωση στην κοινωνική και επαγγελματική ή ακαδημαϊκή λειτουργικότητα του ατόμου. Οι ειδικοί της ψυχικής υγείας όλο και συχνότερα καλούνται, να προσεγγίσουν θεραπευτικά άτομα με προβληματική χρήση του Διαδικτύου. Ήδη στην επόμενη έκδοση του διαγνωστικού εγχειριδίου της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, DSM-V, θα συμπεριληφθεί ως χρήζουσα περισσότερη έρευνα η οντότητα "Internet Use Gaming Disorder", ένας όρος που δεν έχει χρησιμοποιηθεί σε έρευνες ως σήμερα. Συνηθέστερη ορολογία πέρα από τον εθισμό στο Διαδίκτυο (Internet Addiction Disorder - IAD) είναι επίσης οι "Pathological Internet Use" (Παθολογική χρήση του διαδικτύου)», "Problematic Internet Use" (Προβληματική χρήση του διαδικτύου), "Excessive Internet Use" (Υπερβολική χρήση του διαδικτύου) και "Compulsive Internet Use" (Καταναγκαστική χρήση του διαδικτύου) (Widyanto & Griffiths, 2006). Από το 2006 έως το 2010 έχουν αυξηθεί σημαντικά τα ποσοστά των εφήβων που ασχολούνται με τον Η/Υ και το ίντερνετ τις καθημερινές (Γράφημα 1). Χαρακτηριστικό είναι δε ότι η συντριπτική πλειονότητα των μαθητών (61,5%) δεν χρησιμοποιούσαν καθόλου Η/Υ τις καθημερινές το 2006, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό το 2010 υποδιπλασιάστηκε (25,4%) Διεθνή ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι στην Ελλάδα το 1% των εφήβων έχει εθιστεί στη χρήση του Διαδικτύου, ενώ στη Νορβηγία το 1,98%, στην Κίνα το 2,4% και στην Κορέα το 14%. Στη χώρα μας ειδικά, η έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (M.E.Y.) της Β Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» το 2007 σε δείγμα 897 εφήβων, ηλικίας κατά μέσο όρο 15 ετών, που ζούσαν στην Αττική, έδειξε τα εξής: Το 12,8% παρουσίαζε περιοδικά ή συχνά προβλήματα σχετικά με την κατάχρηση του Διαδικτύου και το 1% ήταν «εθισμένο» στο Διαδίκτυο. Ο πιο συχνός λόγος χρήσης του Διαδικτύου ήταν τα διάφορα παιχνίδια. Το 4,2% του δείγματος είχε δεχθεί απειλές μέσω του Διαδικτύου. Το 53,4% χρησιμοποιούσε ήδη το Διαδίκτυο για διάστημα μεγαλύτερο του έτους. Το 26% το χρησιμοποιούσε καθημερινά και το 8% για περισσότερες από 20 ώρες εβδομαδιαίως. Τα αγόρια χρησιμοποιούσαν το Διαδίκτυο σημαντικά περισσότερο από τα κορίτσια. Το πρώτο κέντρο απεξάρτησης από το Διαδίκτυο λειτούργησε το 1995 στην Πενσυλβάνια των Η.Π.Α. και την ίδια χρονιά ο νεοϋορκέζος ψυχίατρος Ivan Goldberg υιοθέτησε πρώτος τον όρο «εθισμός στο Διαδίκτυο» (Internet addiction). Παρ όλα αυτά, οι όροι «εξάρτηση» και «εθισμός» χρησιμοποιούνται σε εισαγωγικά, επειδή η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία δεν έχει ακόμη αποδεχτεί την ύπαρξη αληθούς τέτοιου εθισμού. β) Η εξάρτηση των εφήβων στην τηλεοραση και στο διαδίκτυο σήμερα: Ένας στους 4 εφήβους (24,3%) ασχολείται για τουλάχιστον 3 ώρες την ημέρα τις καθημερινές με τον Η/Υ και το ίντερνετ, ενώ το ποσοστό αυτό σχεδόν διπλασιάζεται τα Σαββατοκύριακα (41%) Οι έφηβοι που ασχολούνται τουλάχιστον 3 ώρες κάθε μέρα με τον Η/Υ και το ίντερνετ παρουσιάζουν σε υψηλότερα ποσοστά συμπτώματα διαταραχής συναισθήματος, διαγωγής ή υπερκινητικότητας-ελλειμματικής προσοχής, ενώ συνολικά φαίνεται να έχουν σε διπλάσιο ποσοστό ψυχοκοινωνικές δυσκολίες συγκριτικά με εκείνους που ασχολούνται με τον Η/Υ λιγότερο συχνά. Σχεδόν 3 στους 5 μαθητές που κάνουν υπερβολική χρήση του Η/Υ έχουν συχνά τουλάχιστον 2 ψυχολογικά ή σωματικά συμπτώματα συγκριτικά με εκείνους που χρησιμοποιούν τον Η/Υ λιγότερο. Συγκριτικά με όσους μαθητές έχουν 1 ή 2 στενούς φίλους, υπερβολική χρήση του Η/Υ και του ίντερνετ κάνουν περισσότεροι έφηβοι που έχουν τουλάχιστον 3 στενούς φίλους.

4 Επίσης, υπερβολική χρήση κάνουν σε υψηλότερο ποσοστό οι μαθητές που συναντούν τους φίλους τους πολύ συχνά είτε αμέσως μετά το σχολείο είτε τα βράδια σε σύγκριση με εκείνους που τους συναντούν λιγότερο συχνά. Το 5,5% του συνόλου των εφήβων αναφέρουν συμπτώματα εξάρτησης από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, κυρίως τα αγόρια. Ως συμπεριφορά εξάρτησης από το διαδίκτυο ορίζεται η συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από απώλεια ελέγχου σχετικά με τη χρήση του διαδικτύου, με αποτέλεσμα την (σχολικές υποχρεώσεις, δραστηριότητες-χόμπι, φιλικές σχέσεις, φλερτ, σωματική φροντίδα και υγιεινή). Υπερβολική χρήση του Η/Υ και του ίντερνετ καθημερινά (για τουλάχιστον 3 ώρες την ημέρα) κάνει 1 στους 3 εφήβους (38,4%), μεταξύ εκείνων που οι γονείς δεν γνωρίζουν επαρκώς τις δραστηριότητές τους, 1 στους 5 εφήβους (26,2%) μεταξύ εκείνων που έχουν περιορισμένη συναισθηματική στήριξη από τους γονείς τους και 1 στους 3 (35,5%) μεταξύ εκείνων που δεν είναι αρκετά ικανοποιημένοι από τις σχέσεις στην οικογένεια. Αίτια Το Διαδίκτυο έχει την ικανότητα να καλύψει συγκεκριμένες ψυχολογικές ανάγκες ενός ατόμου. Ένα από τα χαρακτηριστικά του μέσου που προκύπτει από τη φύση του είναι ότι μπορεί να δημιουργήσει μια «ιδανική κατάσταση εαυτού», όπου το άτομο μπορεί να εξερευνήσει διάφορες πτυχές της προσωπικότητας του χωρίς να έχει περιορισμούς και συνέπειες. Στο Διαδίκτυο δεν υπάρχουν άμεσες συνέπειες των πράξεων, ο χρήστης μπορεί να μπει και να βγει όποτε θέλει, ενώ μπορεί να καλύψει την όποια εξωτερική εμφάνιση, αφού δεν υπάρχει οπτική επαφή. Ταυτόχρονα, ο έφηβος μπορεί να ενσαρκώσει διαφορετικούς ρόλους, ή να υιοθετήσει διαφορετικές ταυτότητες ανάλογα με την εκάστοτε διαδικτυακή εμπειρία, εξαιτίας της ανωνυμίας, που συνιστά κατεξοχήν χαρακτηριστικό του Διαδικτύου. Συνήθως, τα παιδιά που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του εθισμού στο διαδίκτυο είναι αγόρια και μεγαλώνουν σε δύσκολες καταστάσεις (δυσλειτουργικές οικογένειες). Πρόσφατες έρευνες στην Ελλάδα κατέδειξαν τη σημασία της γονικής μέριμνας και φροντίδας στην ανάπτυξη του εθισμού στο Διαδίκτυο (Siomos, 2012). Η βέλτιστη παροχή γονικής μέριμνας χαρακτηρίζεται από φροντίδα και υγιή προστατευτικότητα, ούτως ώστε το παιδί να κατευθύνεται και να καθοδηγείται με επάρκεια σε ένα ασφαλές περιβάλλον, χωρίς να παρεμποδίζονται οι προσπάθειες του για την ανάδειξη προσωπικής ταυτότητας και αυτονόμησης. Αντίθετα, υπερπροστατευτικότα των γονέων και χαμηλά επίπεδα φροντίδας συνιστούν το πρότυπο μέριμνας 'affectionless control' (έλεγχος χωρίς στοργή) το οποίο συνδέθηκε με υψηλότερες βαθμολογίες εθισμού στο Διαδίκτυο. Συμπτώματα Συμπτώματα συνδρόμου απόσυρσης, όπως ψυχοκινητική διέγερση, εκούσια ή ακούσια κίνηση δακτυλογράφησης των δακτύλων του χεριού, άγχος, έμμονη σκέψη για το διαδίκτυο και όνειρα για το διαδίκτυο. Κατανάλωση υπερβολικού χρόνου ή και χρήματος σε δραστηριότητες σχετικές με το διαδίκτυο (λογισμικοί, σκληροί δίσκοι κ.λπ.) Έκπτωση λειτουργικότητας του ατόμου σε κοινωνικό, οικογενειακό αλλά και προσωπικό επίπεδο.

5 Μειωμένη επίδοση στο σχολείο λόγω των πολλών ωρών που περνάει ο έφηβος στο διαδίκτυο. Σε προχωρημένες περιπτώσεις ο έφηβος δεν κοιμάται, παραμελεί την προσωπική του υγιεινή, μπορεί να σταματήσει ακόμα και το σχολείο. Ακόμη, απομονώνονται από την οικογένεια και τους φίλους τους, γίνονται επιθετικοί, μπορεί να κλέβουν χρήματα από τους γονείς για να παίζουν. Τέλος, φτάνουν σε σημείο να μην τρώνε ή και το αντίθετο( να παχύνουν πολύ). Ποιες ηλικιακές ομάδες εμφανίζουν συχνότερα εξάρτηση Το φαινόμενο συνήθως εμφανίζεται αρχικά σε εφήβους κατά την πρώιμη εφηβεία (10-14 ετών) ή και σε μικρότερη ακόμη ηλικία. Είναι πιο έντονο κατά την μέση εφηβεία (15-17 ετών), κατά την οποία οι έφηβοι πειραματίζονται και σταδιακά αυτονομούνται, καθώς και κατά την όψιμη εφηβεία (> 17 ετών). Οι περισσότεροι εξαρτημένοι έφηβοι ασχολούνται με ηλεκτρονικά διαδικτυακά παιχνίδια στο σπίτι ή τα internet cafe. Ένας ακόμα πληθυσμός υψηλού κινδύνου είναι αυτός των φοιτητών, οι οποίοι καλούνται πολλές φορές για πρώτη φορά να οριοθετήσουν οι ίδιοι τη χρήση Διαδικτύου στην οποία προβαίνουν, μακριά από οικογενειακό έλεγχο αλλά και χωρίς το ξεκάθαρα δομημένο πλαίσιο υποχρεώσεων του σχολείου μέσης εκπαίδευσης. Σποραδικά εμφανίζεται το πρόβλημα και σε μεγαλύτερες ηλικίες όπου κυρίως αφορά περιπτώσεις υπέρμετρης ενασχόλησης με κοινωνική δικτύωση αλλά και διαδικτυακό τζόγο, όπως και διαδικτυακή πορνογραφία. Ρόλος γονέων Ο ρόλος των γονέων είναι ιδιαίτερα σημαντικός τόσο για την πρόληψη, όσο και για την αντιμετώπιση του εθισμού των παιδιών τους από το Διαδίκτυο. Όσο αναφορά την πρόληψη το σημαντικότερο πράγμα που χρειάζεται να κάνουν οι γονείς προκειμένου να μπορούν να ελέγχουν αποτελεσματικά τη χρήση του Διαδικτύου από τα παιδιά τους, είναι να γνωρίσουν οι ίδιοι το μέσο. Προς το παρόν, οι γονείς δε γνωρίζουν το μέσο και επιπλέον δε φαίνονται διατεθειμένοι να έλθουν σε επαφή με το Διαδίκτυο, ενώ ταυτόχρονα δεν ενδιαφέρονται για τις δραστηριότητες των παιδιών τους στο Ίντερνετ. Ταυτόχρονα, οι γονείς θα πρέπει κάποιες φορές να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο μαζί με το παιδί, ώστε να του δίνουν τις απαραίτητες κατευθύνσεις, ενώ η εγκατάσταση κάποιων φίλτρων στον υπολογιστή μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση ακατάλληλων για το παιδί ιστοσελίδων. Επιπλέον, είναι απαραίτητο να έχουν τεθεί κάποιες βάσεις όταν το παιδί φτάνει στην εφηβεία, να υπάρχουν δηλαδή όρια. Για να υπάρξουν ωστόσο όρια θα πρέπει οι γονείς να μπορούν να διαθέσουν τον απαραίτητο χρόνο, αφού είναι δύσκολο για ενοχικούς γονείς να θέσουν όρια. Σε πιο πρακτικό επίπεδο, ο υπολογιστής είναι καλό να βρίσκεται σε κοινόχρηστο χώρο και όχι στο δωμάτιο του παιδιού, ώστε να ελέγχεται διακριτικά η δραστηριότητα του παιδιού στο Διαδίκτυο. Ενώ, τέλος, οι γονείς θα πρέπει να συζητούν για τις διαδικτυακές διαδρομές του παιδιού τους, ώστε να έχουν πάντοτε ενημέρωση για τις ιστοσελίδες που επισκέπτεται, τα άτομα με τα οποία συνομιλεί και τις πληροφορίες που ανταλλάσσει με άλλα άτομα. Αντιμετώπιση εθισμού Για την αντιμετώπιση του φαινομένου έχει προταθεί η κινητοποιητική συνέντευξη, το γνωστικό- συμπεριφορικό μοντέλο θεραπείας, η συμβουλευτική παρέμβαση στην οικογένεια, οι

6 ομάδες απεξάρτησης, ενώ υπάρχουν κάποια δεδομένα και για το ρόλο της φαρμακοθεραπείας στη θεραπεία. Ιδιαίτερα σημαντική για την αντιμετώπιση του εθισμού στα παιδιά και στους εφήβους είναι η ύπαρξη κοινής στάσης των γονέων, η παροχή υποστήριξης αλλά όχι κάλυψης και η τοποθέτηση του υπολογιστή σε ένα ορατό σημείο στο σπίτι και όχι στο δωμάτιο του παιδιού. Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση του εθισμού στο Διαδίκτυο έχει και η συμβουλευτική στην οικογένεια, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα υποστηρικτικό πλαίσιο, που θα δράσει αποδοτικά στη θεραπεία. Η κινητοποιητική συνέντευξη μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στον χειρισμό της άρνησης του προβλήματος, ένα συχνό εμπόδιο που παρατηρείται σε όλες τις ηλικίες. Στα πλαίσια της γνωστικό - συμπεριφορικής θεραπείας, εντοπίζονται οι γνωστικές διαστρεβλώσεις που εκλύουν και διατηρούν την προβληματική χρήση του Διαδικτύου, προωθείται η γνωσιακή αναδόμηση και ένας πιο ισορροπημένος και προσαρμοστικός τρόπος σκέψης. Παράλληλα χρησιμοποιούνται μια σειρά από συμπεριφορικές στρατηγικές, όπως η αναγνώριση του πρότυπου χρήσης του Διαδικτύου και η εφαρμογή ενός διαμετρικά αντίθετου προγράμματος χρήσης, η οριοθέτηση των περιόδων χρήσης με διάφορα εξωτερικά μέσα, παρακίνηση για ενασχόληση με ευχάριστες εναλλακτικές δραστηριότητες, η χρήση καρτών υπενθύμισης, η πλήρης αποχή από ιδιαίτερα προβληματικές διαδικτυακές εφαρμογές, η ενσωμάτωση καθορισμένων διαστημάτων χρήσης στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα του χρήστη. Οι ομάδες απεξάρτησης χρησιμοποιούν τις πρακτικές των ομάδων απεξάρτησης από άλλους εθισμούς, όπως το πρόγραμμα των 12 βημάτων ή βασίζονται στις αρχές της ομαδικής ψυχοθεραπείας. Σε ότι αφορά τη φαρμακοθεραπεία, η χρήση της εσιταλοπράμης φάνηκε αποτελεσματική σε μικρή ανοικτή μελέτη, έχει προταθεί η ναλτρεξόνη. Συμπτώματα συνδρόμου απόσυρσης, όπως ψυχοκινητική διέγερση, εκούσια ή ακούσια κίνηση δακτυλογράφησης των δακτύλων του χεριού, άγχος, έμμονη σκέψη για το διαδίκτυο και όνειρα για το διαδίκτυο. Κατανάλωση υπερβολικού χρόνου ή και χρήματος σε δραστηριότητες σχετικές με το διαδίκτυο (λογισμικοί, σκληροί δίσκοι κ.λπ.) Έκπτωση λειτουργικότητας του ατόμου σε κοινωνικό, οικογενειακό αλλά και προσωπικό επίπεδο. Μειωμένη επίδοση στο σχολείο λόγω των πολλών ωρών που περνάει ο έφηβος στο διαδίκτυο. Σε προχωρημένες περιπτώσεις ο έφηβος δεν κοιμάται, παραμελεί την προσωπική του υγιεινή, μπορεί να σταματήσει ακόμα και το σχολείο. Ακόμη, απομονώνονται από την οικογένεια και τους φίλους τους, γίνονται επιθετικοί, μπορεί να κλέβουν χρήματα από τους γονείς για να παίζουν. Τέλος, φτάνουν σε σημείο να μην τρώνε ή και το αντίθετο (να παχύνουν πολύ). Ένας μηχανισμός δράσης στα κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου, είναι η μεθυλφενιδάτη που αποδείχθηκε αποτελεσματική σε μια ανοικτή μελέτη σε παιδιά με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) και εθισμό σε διαδικτυακά παιχνίδια. Σε κάθε περίπτωση, ο εθισμός στο Διαδίκτυο, ως ψυχική διαταραχή, χρήζει αντιμετώπισης από επαγγελματίες ψυχικής υγείας εξειδικευμένους στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Εθισμός στην Τηλεόραση Πριν από 60 περίπου χρόνια, ένα δημιούργημα, μια εφεύρεση έκανε την εμφάνισή της στο παγκόσμιο προσκήνιο, το οποίο θα έφερνε κοσμοϊστορικές αλλαγές στον τρόπο σκέψης και ζωής

7 του σύγχρονου ανθρώπου. Η συσκευή αυτή, που 20 χρόνια αργότερα θα γινόταν παγκοσμίως γνωστή, έμελλε να κυριεύσει, να εξουσιάσει και να διακανονίσει το χρόνο και τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, κυρίως. Μέσω αυτής της συσκευής «μεταφερόμαστε» σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, ζούμε από κοντά ανεπανάληπτες σκηνές, μορφωνόμαστε, μαθαίνουμε νέα πράγματα, ψυχαγωγούμαστε, περνάμε ευχάριστα τις ελεύθερες μας ώρες. Το όνομά της: ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Σήμερα, το κάθε σπίτι έχει τουλάχιστο μια τηλεόραση, συνήθως όμως δυο ή τρεις. Την προηγούμενη δεκαετία έγινε δημοφιλής η φορητή τηλεόραση τσέπης και πριν από λίγα χρόνια η τηλεόραση-ρολόι. Αρκετοί από μας περνούν ένα μεγάλο μέρος της ημέρας παρακολουθώντας τηλεόραση, video ή τηλεόραση από το Web. Η κάθε χώρα έχει, εκτός από την κρατική της ραδιοτηλεόραση, και πολλούς άλλους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς ή/και καλωδιακά κανάλια (cable TV). Ενώ στην Κύπρο έχουμε 2 κρατικά, 3 ιδιωτικά και 2 καλωδιακά τηλεοπτικά κανάλια, στην Αμερική υπάρχουν εκατοντάδες κανάλια, τα οποία προσφέρουν κάθε είδους θεάματα. Όσο πιο πολλά κανάλια υπάρχουν, τόσο πιο πολλές ώρες παρακολουθεί τηλεόραση ο λαός κάθε χώρας, λόγω πολλαπλών επιλογών. Αν και η τηλεόραση έχει κατηγορηθεί από πολλούς, υπάρχει όπως πάντοτε και το δίκαιο και το άδικο: είναι όπως το μαχαίρι, με το οποίο μπορείς να κόψεις το ψωμί, αλλά και να κόψεις τις φλέβες σου η τηλεόραση έχει δύο όψεις, τις οποίες, όμως, όπως πάντα ελέγχει ο άνθρωπος. Δυστυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι δε χρησιμοποιούν τη λογική τους στην κρίση που αποφαίνονται, με αποτέλεσμα να διακατέχονται από μια TVμανία. Δηλαδή, καθισμένοι στον καναπέ τους, περνούν αρκετές ώρες μπροστά στην τηλεόρασή τους και όποτε βλέπουν αναμμένη την τηλεόραση ερεθίζονται και αποβλακώνονται, είναι δηλαδή εθισμένοι στη θέαση της τηλεόρασης. Επίσης, τα προγράμματα που επιλέγουν, τα παρακολουθούν αγαλλιαζόμενοι, ζώντας σε μια Νιρβάνα, αρκετές φορές είτε σαχλά είναι, είτε δεν προσφέρουν γνώσεις ή εμπειρίες, αλλά είναι χάσιμο χρόνου (λαμπρό παράδειγμα οι Ροζαλίντες, οι Εσμεράλδες και οι Μαρίες της γειτονιάς). Αυτά τα άτομα είναι άβουλα και χαζά, χωρίς να έχουν αίσθηση του χώρου και του χρόνου, της επιλογής και τους κιτς (η κακογουστιά που αγγίζει τα όρια της χυδαιότητας). Δεν τους νοιάζει για τους γύρω τους, παρά μόνο για το σήριαλ που θα παίξει η τηλεόραση και τι θα γίνει σ αυτό. Λυπούνται σφοδρά αν πεθάνει ή αν πάθε κάτι ο πρωταγωνιστής, ενώ αγωνιούν και καίγονται για

8 το τι θα πει ο Χ στον Ψ ή τι θα γίνει με τον Ω. Με άλλα λόγια, ζουν σε ένα φανταστικό κόσμο, που το μόνο «αληθινό» είναι η τηλεόραση. Η Τηλεμανία είναι μέρος της ζωής μας και λίγο-πολύ όλοι μας την έχουμε μέσα μας. Ας προσπαθήσουμε να επιλέγουμε τα ορθά προγράμματα (ντοκιμαντέρ, επιστημονικά, φαντασία), να παρακολουθούμε όσο το λιγότερο άχρηστα/ σαχλά προγράμματα και να γυρίσουμε λίγο στη φύση και την απλή ζωή. Αν κάνουμε όλα αυτά, η ΤVμανία θα εκλείψει, θα βελτιωθούμε ως άνθρωποι και η τηλεόραση θα πάψει να κατηγορείται αδίκως. γ) Ερευνητικά ερωτήματα: Πώς πραγματοποιούσαν τις εργασίες πριν 30 χρόνια οι έφηβοι που δεν υπήρχε το διαδίκτυο; Πόσο χρόνο αποταμιεύουμε χρησιμοποιώντας τα; Πώς ψυχαγωγούνταν οι άνθρωποι παλιά όταν δεν υπήρχε η τηλεόραση ; Πόσο αναγκαία είναι η χρήση του διαδικτύου στον εργασιακό τομέα; Η εξάρτηση σε αυτές τις συσκευές οφείλεται στην απόλαυση που μας προσφέρουν; Πώς η τηλεόραση και το διαδίκτυο διευκολύνουν την ζωή μας; 5. Παράγοντες που επηρεάζουν την έρευνά μας Θετικοί παράγοντες Η πληθώρα πηγών σχετικά με το θέμα Η εξαιρετική χημεία μεταξύ μας Η καλή συνεργασία Η πρόσβαση στο διαδίκτυο Η ποικιλία εξαρτημάτων που μας παρέχεται Το γεγονός ότι αυτό το πρόβλημα προκαλεί παγκόσμιο προβληματισμό Αρνητικοί παράγοντες Σπαταλάμε ώρες και από τον ελεύθερό μας χρόνο για την διεκπεραίωση της εργασίας Περιορισμένος χρόνος εκπόνησης Οι πηγές μας δεν είναι πάντα αξιόπιστες Η απειρία μας να ασχοληθούμε με παρόμοιο θέμα σε μεγάλο εύρος 6. Περιορισμοί-Περιγραφή ορίων Η έρευνα αναφέρεται στην εξάρτηση στο διαδίκτυο και στην τηλεόραση και όχι σε άλλα

9 ηλεκτρονικά μέσα στην εφηβική ηλικία. Αυτό το μείζον πρόβλημα μαστίζει την ελληνική σύγχρονη κοινωνία και γι αυτό σκοπεύουμε στο να αποκτήσουμε περαιτέρω γνώση για αυτό 7. Αξιοπιστία της έρευνας Η εργασία περιλαμβάνει μια ποικιλία έγκυρων πηγών και γενικά αποδεκτών λόγω της μεταξύ τους σύγκλισης Επίσης οι εξωσχολικές πηγές ενημέρωσης ήταν αξιόπιστες και φερέγγυες, καθιστώντας την έρευνά μας αξιόπιστη. 8. Διαδικασίες και δραστηριότητες που χρησιμοποιήθηκαν Για την υλοποίηση της εργασίας χρησιμοποιήσαμε: ενημερωτικές εκπομπές διαδίκτυο εγκυκλοπαίδειες συνεντεύξεις εφημερίδες-επιστημονικά περιοδικά

10 9. Δημιουργία ερωτηματολογίου, σχόλια, στατιστική ανάλυση (γραφήματα), συμπεράσματα ΕΡΩΤΗΣΗ 1η: Πόσο πιστεύετε ότι είναι εξαρτημένοι οι έλληνες έφηβοι σήμερα από την τηλεόραση σε σχέση με τους εφήβους στο εξωτερικό; πολύ 6 αρκετά 20 μέτρια 30 λίγο 14 καθόλου 2 ερώτηση 1η αποτελέσματα πολύ αρκετά μέτρια λίγο καθόλου επιλογές Σχόλια: Από τα αποτελέσματα της έρευνας παρατηρούμε ότι οι απαντήσεις δεν είναι ακραίες (περίπου 10%). Οι απαντήσεις τείνουν προς το μέτρια και αρκετά και οφείλονται στο ότι έχουμε περισσότερο ελεύθερο χρόνο σε σχέση με τους εφήβους του εξωτερικού. Συμπέρασμα: Από τις απαντήσεις φαίνεται ότι οι έλληνες είναι λίγο περισσότερο εξαρτημένοι από την τηλεόραση απ ότι οι συνομήλικοι τους στο εξωτερικό.

11 ΕΡΩΤΗΣΗ 2η: Πόσο πιστεύετε ότι είναι εξαρτημένοι οι έλληνες έφηβοι σήμερα από το διαδίκτυο σε σχέση με τους εφήβους του εξωτερικού; πολύ 13 αρκετά 30 μέτρια 22 λίγο 7 καθόλου 2 ερώτηση 2η αποτελέσματα πολύ αρκετά μέτρια λίγο καθόλου επιλογές Σχόλια: Οι απαντήσεις που προκύπτουν από την ερώτηση αυτή τείνουν επίσης προς το μέτρια και το αρκετά. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι οι έφηβοι στην Ελλάδα αφιερώνουν τον περισσότερο από τον ελεύθερο χρόνο τους στο διαδίκτυο. Συμπέρασμα: Από τις απαντήσεις φαίνεται ότι οι έλληνες είναι λίγο περισσότερο εξαρτημένοι από το διαδίκτυο απ ότι οι συνομήλικοι τους στο εξωτερικό.

12 ΕΡΩΤΗΣΗ 3η: Πόσο πιστεύετε ότι η εξάρτηση από τον υπολογιστή θα επιδεινωθεί στους εφήβους στο εξωτερικό στο άμεσο μέλλον; πολύ 17 αρκετά 32 μέτρια 16 λίγο 6 καθόλου 3 ερώτηση 3η αποτελέσματα πολύ αρκετά μέτρια λίγο καθόλου επιλογές Σχόλιο: Στην ερώτηση αυτή οι περισσότεροι ερωτηθέντες απάντησαν αρκετά καθώς με την τεχνολογική εξέλιξη οποιαδήποτε εργασία, ενημέρωση για διάφορα θέματα, ή οικονομική συναλλαγή και κάθε επιστημονική έρευνα θα γίνεται μέσω του υπολογιστή. Συμπέρασμα: Από τις απαντήσεις φαίνεται ότι οι έφηβοι στο εξωτερικό, θα έχουν μεγαλύτερο βαθμό εξάρτισης από τον υπολογιστή, από τον σημερινό βαθμό

13 ΕΡΩΤΗΣΗ 4η: Ποια πιστεύετε ότι είναι τα αίτια εξάρτησης από το διαδίκτυο στο εξωτερικό; μοναξιά 32 εργασιομανία 14 εργασιακές απαιτήσεις 12 ελλιπής ενημέρωση 1 άλλο 15 ερώτηση 4η αποτελέσματα πολύ αρκετά μέτρια λίγο καθόλου επιλογές Σχόλια: Στην ερώτηση αυτή οι περισσότεροι ερωτηθέντες απάντησαν πως η μοναξιά αποτελεί το βασικό αίτιο εξάρτησης από το διαδίκτυο στο εξωτερικό καθώς πολλοί έφηβοι και όχι μόνο νοιώθουν απομονωμένοι και αποκλεισμένοι από το κοινωνικό σύνολο, ο θεσμός της οικογένειας δεν έχει τους ισχυρούς ελληνικούς δεσμούς και δεν επιτυγχάνεται ουσιαστική επικοινωνία και επαφή μεταξύ των ανθρώπων. Συμπέρασμα: Όπως προκύπτει από τις απαντήσεις το βασικό αίτιο εξάρτησης από το διαδίκτυο στο εξωτερικό είναι η μοναξιά λόγω έλλειψης ανθρώπινης επικοινωνίας.

14 10. Επίλογος Ολοκληρώνοντας πρέπει να επισημανθεί ότι ο υπολογιστής και το διαδίκτυο είναι απαραίτητα για τους εφήβους και χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό σε πολλούς τους τομείς της καθημερινότητάς μας. Πρέπει όμως να χρησιμοποιείται ο υπολογιστής με μέτρο ώστε να μην υπερβαίνονται τα λογικά όρια της χρήσης του. Επίσης η τηλεόραση που ανήκει στα σημαντικότερα τεχνολογικά επιτεύγματα, έχει αντίστοιχη αλλά σε μικρότερο βαθμό επίδραση στους νέους, ειδικά στον αιώνα µας. Από τα θετικά της τηλεόρασης είναι η εφαρμογή αυτής στο χώρο της εκπαίδευσης καθώς άνοιξε καινούριους δρόµους και πλατιούς ορίζοντες. Τέλος, διαπιστώνεται ότι η σωστή χρήση της τηλεόρασης καθορίζεται από το συστηµατικό ποσοτικό και ποιοτικό έλεγχο των τηλεοπτικών εκποµπών και προγραµµάτων από τους γονείς και τους παιδαγωγούς. Αυτοί σχολιάζοντας µε τα παιδιά τα προγράµµατα της τηλεόρασης, µπορούν να αυξήσουν τα οφέλη και να µειώσουν τις αρνητικές επιδράσεις της. Με τον ίδιο µπορούν να συµβάλουν στην καλύτερη εµπέδωση των γνώσεων που προσφέρουν τα εκπαιδευτικά προγράµµατα. Κλείνοντας παρατηρείται ότι η αντικοινωνικότητα των εφήβων, η αποξένωση, οι χαλαροί δεσμοί της οικογένειας κ.λπ. ωθούν τους εφήβους στο να περνούν πολλές ώρες μπροστά από την οθόνη της τηλεόρασης και του υπολογιστή, οδηγώντας τους πολλές φορές σε ακραίες συνθήκες εθισμού. Επίσης συµπεραίνουµε ότι βρισκόµαστε σε µια εποχή όπου η τηλεόραση και το διαδίκτυο έχει εισβάλλει στη ζωή µας και ασφαλώς και στην εκπαιδευτική διαδικασία. 11.Προτάσεις για συμπληρωματικές εργασίες για την εξάρτηση από το διαδίκτυο και από την τηλεόραση σε άλλες χώρες για την εξάρτηση των εφήβων από άλλα τεχνολογικά επιτεύγματα για την εξάρτηση από το διαδίκτυο και από την τηλεόραση όσον αφορά άλλες ηλικιακές ομάδες 12. Πηγές Διαδίκτυο-Ίντερνετ Εγκυκλοπαίδειες Εφημερίδες Επιστημονικά περιοδικά Ντοκιμαντέρ Συνεντεύξεις 13. Βιβλιογραφία (γράφημα 1) Beard KW, Wolf EM. Modification in the proposed diagnostic criteria for Internet addiction. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking. 2001;4(3):

15 Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ τόμος 3 σελ Την εργασία εκπόνησαν οι: Βέργου Αγγελική, Κατσαΐτη Κατερίνα και Κούτου Ιωάννα