Ο τρόπο µε τον οποίο η πολιτεία αντιµετωπίζει και «ρυθµίζει» την κουλτο ρα και τη βιοµηχανία του σεξ.

Transcript

1 Τα άρθρα του παρόντος αφιερώµατο προσανατολίζονται προ δ ο κατευθ νσει, οι οποίε αλληλοσυνδέονται και παράλληλα αποτελο ν συνιστώσε των σηµερινών προκλήσεων που συναντο ν οι πολίτε και οι καταναλωτέ, η πολιτεία και η νοµοθετική εξουσία, καθώ και οι άµεσα εµπλεκόµενοι «πρωταγωνιστέ» τη βιοµηχανία του σεξ. Αυτέ οι κατευθ νσει είναι οι ακόλουθε : ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ Εισαγωγή των επιµελητριών του τεύχους Η αντιµετώπιση τη πολ πλοκη και αντιφατική πραγµατικότητα τη πορνογραφία και του εµπορικο σεξ από τα µέσα επικοινωνία. Ο τρόπο µε τον οποίο η κοινή γνώµη αντιλαµβάνεται, ενηµερώνεται, καθώ και χειραγωγείται, σε ό,τι σχετίζεται µε τη βιοµηχανία του σεξ. Το κοινό ω καταναλωτή διαφορετικών µορφών εµπορικο σεξ και η σχέση του µε τα µέσα επικοινωνία. Ο τρόπο µε τον οποίο η πολιτεία αντιµετωπίζει και «ρυθµίζει» την κουλτο ρα και τη βιοµηχανία του σεξ. Τα άρθρα του παρόντο τε χου στοχε ουν στο να δηµιουργήσουν τι προϋποθέσει για αναστοχασµό, ανάλυση και επαναπροσδιορισµό των συµβολικών και θεωρητικών παραδοχών που διέπουν τον ακαδηµαϊκό και πολιτικό προβληµατισµό. Επιπρόσθετα, τα κείµενα του αφιερώµατο, διά µέσου τη παράθεση θέσεων και αντιθέσεων, διληµµάτων, αντιπαραθέσεων και κριτική, επιχειρο ν να προβάλουν στην Ελλάδα τι πολλαπλέ διαστάσει του θέµατο του εµπορικο συµπλέγµατο του σεξ, αναπόσπαστο µέρο του οποίου είναι η πορνογραφία. Προ αυτή την κατε θυνση, βεβαίω, έχουν συντελέσει οι εξελίξει τη τεχνολογία, οι διαδικασίε παγκοσµιοποίηση, η φιλελευθεροποίη - ση τη παγκόσµια οικονοµία, καθώ και η κινητικότητα και οι συναλλαγέ ανθρώπων, αγαθών και υπηρεσιών. Το τε χο αυτό ξεκινά µε τη χαρτογράφηση και την κριτική ανάλυση των βασικών επιχειρηµάτων και των θεωρητικών αντιπαραθέσεων που υπάρχουν γ ρω από την κουλτο ρα και τη βιοµηχανία τη πορνογραφία από τι επιµελήτριε του αφιερώµατο. Το κείµενό µα «Πορνογραφία, κουλτο ρα και µέσα επικοινωνία : Προβληµατισµοί γ ρω από παλαιά και νέα φαινόµενα» αποτελεί µια προσπάθεια υπέρβαση των επιµέρου θεωρητικών προσεγγίσεων και απόψεων. Στο κείµενο αυτό αναζητο µε και παραθέτουµε ένα κοινό πλαίσιο αναφορά µε στόχο να αρθρωθεί ένα γόνιµο διάλογο γ ρω από το φαινόµενο τη πορνογραφία. Το άρθρο αυτό έρχεται να καλ ψει ένα κενό στην ελληνική ακαδηµαϊκή συζήτηση και ανάλυση σχετικά µε τι σπουδέ πορνογραφία, έχοντα ω στόχο να παρουσιάσει µέσα από την κριτική ανάλυση τον τρόπο µε τον οποίο η πορνογραφία συνδέεται µε ένα νεότερο και για αρκετο εξίσου προβληµατικό φαινόµενο, αυτό τη «σεξουαλικοποίηση» τη καθηµερινή κουλτο ρα και των µέσων επικοινωνία. Θα πρέπει να επισηµανθεί εδώ ότι, επειδή η συζήτηση περί τη σεξουαλικοποίηση τη κουλτο ρα (ή του πολιτισµο ) (sexualisation of culture) εµπεριέχει, εκτό των άλλων, και µια σειρά από ζητήµατα τόσο σε ορολογικό όσο και σε εννοιολογικό επίπεδο, επιβάλλεται η παράθεση ορισµένων πλαισιωτικών σχολίων αναφορικά µε τη χρήση του συγκεκριµένου όρου. Πιο ειδικά, στο πλαίσιο των πολιτισµικών σπουδών, ω «σεξουαλικοποίηση τη κουλτο ρα» είθισται να αποδίδεται η ολοένα και αυξανόµενη παρουσία των διαµεσολαβηµένων σεξουαλικών αναπαραστά- Ζ Η Τ Η Μ Α Τ Α Ε Π Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α Σ. Τ Ε Υ Χ Ο Σ 1 1 ( ) : 5-9 5

2 Ζ Η Τ Η Μ Α Τ Α Ε Π Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α Σ σεων στη δηµόσια σφαίρα. Αυτό το φαινόµενο θεωρείται από την ακαδηµαϊκή ανάλυση ότι συντελεί στην επαναοριοθέτηση τη σεξουαλική κοινωνικοποίηση µέσω τη εγχάραξη στοιχείων από την κουλτο ρα τη κοινωνία του θεάµατο. Η σεξουαλικοποίηση συντελεί τόσο στην εξάπλωση και διε ρυνση του σεξουαλικο Λόγου και στον σεξουαλικό εκδηµοκρατισµό, µε την έννοια του «απελευθερω- µένου σεξ», όσο και στην ένταξη έλλογων πρακτικών και Λόγων, που σχετίζονται µε την πορνογραφία στην κυρίαρχη κουλτο ρα και τα Μέσα Μαζική Ενηµέρωση. Έτσι, κατά άλλου ο όρο επεκτείνεται µε την εισαγωγή τη έννοια τη «πορνογραφικοποίηση» (pornographication) τη κουλτο ρα. Υιοθετο µε και προτείνουµε τον όρο «σεξουαλικοποίηση τη κουλτο ρα», γιατί εκφράζει τη διαδικασία αλλαγή των κοινωνικών κι επικοινωνιακών δεδοµένων, και γιατί, ενώ εµπεριέχει τη σεξουαλική κοινωνικοποίηση, δεν περιορίζεται µόνο σε αυτήν. * Σχολιάζοντα την ανάλυση διεθνών τάσεων, οι συγγραφεί προσεγγίζουν τι νέε εξελίξει και υποστηρίζουν ότι τόσο το θέµα τη πορνογραφία όσο και το θέµα τη σεξουαλικοποίηση τη καθηµερινότητα αποτελο ν αµφιλεγόµενε έννοιε και όρου τόσο για τον ακαδηµαϊκό χώρο όσο και για την πολιτεία, του καταναλωτέ πορνογραφία και τον ακτιβισµό. Στο κείµενο υποδεικν ονται επίση οι δυσκολίε και η πολυπλοκότητα του φαινόµενου τη πορνογραφία όπω αυτό µεταβάλλεται µέσα από τι νέε τεχνολογίε και εµφανίζεται ω µέρο τη πα - γκόσµια βιοµηχανία του σεξ. Η Λιόπη Αµπατζή, στο κείµενό τη «Φ λο, σεξουαλικότητα και σ νορα σε κρίση: Μια κριτική προσέγγιση του trafficking», ερευνά τι διαστάσει τη εµπορία και διακίνηση γυναικών (trafficking) από χώρε τη ανατολική Ευρώπη προ τι χώρε τη Ε.Ε. Ενσωµατώνοντα το trafficking γυναικών στι συνθήκε άκρατη παγκοσµιοποίηση, προχωρά στην ανάλυση Λόγου (discourse) γ ρω από τη σεξουαλική διακίνηση γυναικών. Ιστορικά, οι γυναίκε επιφορτίστηκαν µε την ευθ νη τη διασφάλιση τη ιερότητα τη οικογένεια, ώστε οι άνδρε να µπορο ν να συµµετέχουν στη δηµόσια ζωή ω πολίτε. Με αυτό τον τρόπο, οι ευρωπαίε γυναίκε, ειδικότερα, συγκροτήθηκαν ω θεµατοφ λακε τη ευρωπαϊκή πολιτιστική ευγένεια, ταγµένε να προστατε ουν τα παιδιά και του άνδρε στον οίκο, και άρα να προστατε ουν την κοινότητά του και κατ επέκταση το έθνο. Παρά το γεγονό ότι αποτελο ν θ µατα απαγωγή, οι διακινο µενε γυναίκε, καθώ και εκείνε που µεταναστε ουν για σεξουαλική εργασία, καταλήγουν να θεωρο νται ότι διαπράττουν έγκληµα «ηθικο εκφυλισµο», εξαιτία τη συµβολική του θέση σε σχέση µε την κοινότητα και την ιστορικότητα τη γυναικεία σεξουαλικότητα. Κατ αυτό τον τρόπο, η γυναικεία σεξουαλικότητα γίνεται πεδίο κανονικοποίηση και ρ θµιση στην υπηρεσία του κράτου. Επιπρόσθετα, η Αµπατζή αναφέρεται στον ηθικό πανικό σχετικά µε την πορνεία και τη διακίνηση γυναικών, και επισηµαίνει ότι η παραδοσιακή αντιµετώπιση του trafficking έχει τι ρίζε τη στην ηθική καταδίκη τη πορνεία. Κλείνοντα, υποστηρίζει ότι τα πολιτικά εµπόδια στην ελε θερη µετακίνηση προκαλο ν «παράνοµη» µετανάστευση, διευκολ νοντα στην ουσία συνθήκε εκµετάλλευση και εγκλωβισµο σε σεξουαλική δουλεία. Στο άρθρο τη «Not a Love Story : Χαρτογραφώντα την κρίση γ ρω από το σεξ και το φ λο στον Καναδά», η Rebecca Sullivan εστιάζει σε µια ιδιαίτερα αµφιλεγόµενη ταινία το καναδικό ντοκιµαντέρ Not a Love Story: A Film About Pornography, παραγωγή Η ταινία, ουσιαστικά άγνωστη στο ευρ κοινό και στο φεµινιστικό κίνηµα στη χώρα µα, είχε προκαλέσει µεγάλη αίσθηση στο εξωτερικό και στη διεθνή φεµινιστική βιβλιογραφία, και ιδιαίτερα στη ση. Ο Καναδά, µάλιστα, κατέχει περίοπτη θέση παγκοσµίω στο επικοινωνιακό, πολιτισµικό και νοµοθετικό πλαίσιο προστασία * Βλ. µεταξ άλλων: McNair, B., 1996 και 2005, ιδιαίτερα το κεφάλαιο «Η σεξουαλικοποίηση του πολιτισµο : Από τη σφαίρα του πορνό στη δηµόσια σφαίρα» Attwood, F., 2006 και

3 Μ Ε Σ Α Ε Π Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α Σ, Π Ο Ρ Ν Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Κ Α Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Ο Π Ο Ι Η Σ Η τη ισότητα των φ λων, όπου αναπόσπαστο σηµείο αποτελο ν οι σεξουαλικέ δυναµικέ και η έκφραση αυτών. Το Not a Love Story συζητήθηκε ευνοϊκά για τη «δογµατική» και επιθετική στάση που υιοθέτησε απέναντι σε µια πατριαρχική αντίληψη, ενώ παράλληλα έχει δεχτεί έντονε κριτικέ για τι απόψει που προωθεί σχετικά µε τη θυµατοποίηση των γυναικών και τη διάκριση ανάµεσα στα δυο φ λα. Έχοντα ω αντικείµενο έρευνα γυναίκε που εργάζονται σε «στριπτιζάδικα» κι άλλου χώρου τη βιοµηχανία τη πορνογραφία, εστιάζει κυρίω στα υποβαθµισµένα κλαµπ τη Times Square στη Νέα Υόρκη και στο περιβόητο St. Catharines στο Μόντρεαλ. Το ντοκιµαντέρ επικεντρώνεται στι γυναίκε που εργάζονται στη βιοµηχανία του σεξ και στη σχέση του µε τι φεµινίστριε. Η Sullivan, παίρνοντα κριτική στάση απέναντι στο ντοκιµαντέρ, προτείνει έναν επαναπροσδιορισµό του προβλήµατο και τη συζήτηση που ξεκίνησε µε την ταινία. Η Παναγιώτα Τσάτσου θίγει µια άλλη πτυχή τη βιοµηχανία τη πορνογραφία στο κείµενό τη µε τίτλο «Παιδική πορνογραφία στο διαδίκτυο και οι αλλαγέ πολιτική : Η περίπτωση τη Ελλάδα». Η Τσάτσου αναλ ει του κινδ νου που συνδέονται µε την παιδική πορνογραφία στο διαδίκτυο και εξετάζει ερωτήµατα και προκλήσει που προκ πτουν από τι αντίστοιχε πολιτικέ και του ρυθµιστικο κανονισµο στην Ελλάδα. Ξεκινώντα από µια ταξινόµηση των κινδ νων που «κυκλοφορο ν» στο διαδίκτυο, το κείµενο επισηµαίνει ότι οι συγκεκριµένοι κίνδυνοι αυξάνουν την ανησυχία των παιδιών, των γονιών, των δασκάλων, τη αγορά, καθώ και των πολιτικών φορέων. Κατόπιν, εστιάζοντα στην ελληνική περίπτωση, η Τσάτσου στρέφεται στη συζήτηση τη παιδική πορνογραφία στο διαδίκτυο, η οποία αποκτά ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω των χαρακτηριστικών τη ελληνική Κοινωνία τη Πληροφορία, σηµειώνοντα πω η αργή ανάπτυξη τη τελευταία φαίνεται και στην έλλειψη παρξη µια εθνική έρευνα σχετική µε τη χρήση του διαδικτ ου από τα παιδιά και του κινδ νου που αυτά αντιµετωπίζουν. Η Τσάτσου διερωτάται για το ρόλο των γονέων όσον αφορά την προστασία των παιδιών και συνδέει αυτό το ερώτηµα µε το ζήτηµα του κατά πόσον οι σχετικέ πολιτικέ στη χώρα συµβάλλουν στην καλ τερη ενηµέρωση και εξοικείωση των γονέων µε το διαδίκτυο, και µάλιστα σε σχέση µε του πιθανο κινδ νου που διατρέχουν τα παιδιά στο διαδίκτυο. Καταλήγει ότι η έλλειψη διαχωρισµο µεταξ παράνοµου και επιβλαβο περιεχοµένου στο διαδίκτυο σχετικά µε του ανηλίκου, σε συνδυασµό µε την απουσία συγκεκριµένη εθνική νοµοθεσία για τον έλεγχο του διαδικτυακο περιεχοµένου όσον αφορά ιδίω την προστασία των παιδιών, καθώ και ο αποσπασµατικό χαρακτήρα τη ελληνική νοµοθεσία, µπορεί να οδηγήσουν σε ανεξέλεγκτε καταστάσει. Στο κείµενο «Μοιχεία του µατιο : Καταναλώνοντα πορνογραφία στη Μέση Ανατολή», η Sarah Michelle Leonard µελετά µέσα από µια εθνογραφική µελέτη την κατανάλωση πορνογραφία στη Μέση Ανατολή και εξερευνά έννοιε σχετικέ µε το σεξ, τι έµφυλε σχέσει και τον ισλαµικό νόµο αγνότητα στο Κάιρο. Ένα από του βασικο άξονε τη κριτική τη αναφέρεται στον τρόπο µε τον οποίο η τεχνολογία, που από τη µια πλευρά επιτρέπει την ανάπτυξη θρησκευτικών κινηµάτων, µπορεί να φιλοξενήσει, από την άλλη, τι πλέον «βέβηλε» πράξει, όπω η πορνογραφία, αποδεικν οντα µε αυτό τον τρόπο ότι οι έννοιε που περιβάλλουν την πορνογραφία και το Ισλάµ δεν είναι αµοιβαία αποκλειόµενε. Χρησιµοποιώντα τι µαρτυρίε νεαρών Αράβων, καταναλωτών πορνογραφία, η Leonard εστιάζει το ενδιαφέρον τη στη διαπραγµάτευση τη ηθική στο Ισλάµ, αναλ οντα την έννοια τη «µοιχεία του µατιο» και την περίοπτη θέση που κατέχουν τα κινητά τηλέφωνα στην αποδέσµευση από κοινωνικά ταµπο, ενώ παράλληλα προβληµατίζεται για τι κοινωνικέ επιπτώσει των πορνογραφικών πρακτικών των δ ο φ λων. Το άρθρο αφιερώνει µεγάλο µέρο στην ανάλυση τη «µαντιλοφορο σα 7

4 Ζ Η Τ Η Μ Α Τ Α Ε Π Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α Σ πορνογραφία» (veiled pornography) και στου ποικίλου τρόπου µε του οποίου µπορεί να ερµηνευτεί η χρήση τη µαντίλα, για να καταλήξει στην ανάγκη περαιτέρω έρευνα του βαθµο στον οποίο η καθηµερινή πρακτική τη πορνογραφία αποτελεί απελευθέρωση ή ψευδαίσθηση απελευθέρωση. Τέλο, ο Ευάγγελο Λιότζη, στο άρθρο του «Από την κοινωνία πολιτών στην κοινωνία πορνό : Η περίπτωση του bourdela.com», εξετάζει πώ η έννοια τη κοινωνία πολιτών µπορεί να συσχετιστεί µε τη βιοµηχανία του σεξ και του πορνό, αλλά και µε µεµονωµένου χρήστε του διαδικτ ου, που κινο νται µε στόχο την ανταλλαγή πορνογραφικο υλικο και πληροφοριών γ ρω από τον αγοραίο έρωτα. Το άρθρο ξεκινά σκιαγραφώντα τη βιοµηχανία του σεξ και του πορνό στο διαδίκτυο, για να περιγράψει κατόπιν το «bourdela.com» ω ηλεκτρονική π λη πορνό και ω διαδικτυακή κοινότητα. Ο Λιότζη προχωρά σε µια εννοιολόγηση τη «κοινωνία πορνό» µε βάση τη θεωρητική προσέγγιση του Alexander για την κοινωνία πολιτών, προτο περάσει στη συζήτηση των αποτελεσµάτων τη εµπειρική έρευνα που πραγµατοποιήθηκε µέσα από κριτική ανάλυση Λόγου, και καταλήγει σε µια κριτική αποτίµηση τη «κοινωνία πορνό». Αυτή η καθηµερινή αντιπαράθεση του υποκειµένου-καταναλωτή µε τον εαυτό του και µε του κοινωνικο θεσµο προκειµένου να θέσει όρια ή να τα καταπατήσει, όπω και ο διάλογο µε µια ω επί το πλείστον πατριαρχική κουλτο ρα, αποτελο ν το υλικό των άρθρων αυτή τη έκδοση. Το παρόν τε χο -αφιέρωµα στα µέσα επικοινωνία, τη βιοµηχανία του σεξ και την πορνογραφία στηρίζεται στο υλικό που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο δ ο διεθνών συνεδρίων: το ένα στην Αθήνα, µε τίτλο «Globalization, Media and Adult/Sexual Content: Challenges to Regulation and Research» (29-30 Σεπτεµβρίου 2008), και το άλλο στο Leeds, µε τίτλο «Porn Cultures: Regulation, Political Economy, and Technology» (15-16 Ιουνίου 2009). Τα συνέδρια αυτά σχεδιάστηκαν µέσα από το διεθνέ ερευνητικό δίκτυο Porn Cultures and Policy Network, που ιδρ θηκε και χρηµατοδοτείται από τη Βρετανική Ακαδηµία (British Academy) για τη σπουδή και την ανάλυση τη εντατικοποίηση του φαινοµένου τη πορνογραφία στην εποχή τη ψηφιακή παγκοσµιοποίηση. Το ερευνητικό πρόγραµµα µε την ονοµασία «Socialisation of the Global Sexually Explicit Imagery: Challenges to Regulation and Research» έχει την έδρα του στο Ινστιτο το Επικοινωνιακών Σπουδών του Πανεπιστηµίου του Leeds, µε κ ρια ερευνήτρια την Κατερίνα Σαρικάκη και συν-ερευνήτρια τη Λίζα Τσαλίκη από το Τµήµα Επικοινωνία και ΜΜΕ του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Τα συνέδρια πραγµατοποιηθήκαν µε τη χορηγία του Κέντρου Έρευνα ιεθνών Επικοινωνιών (Centre for International Communication Research) και του Κέντρου Καναδικών Σπουδών (Centre for Canadian Studies) του Πανεπιστηµίου του Leeds, του Ιδρ µατο Καναδικών Σπουδών τη κυβέρνηση του Καναδά και του Τµήµατο Επικοινωνία και ΜΜΕ του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Το συνέδριο τη Αθήνα συνδιοργανώθηκε µε το Ινστιτο το Οπτικοαουστικών Μέσων (ΙΟΜ). Τα µέλη τη ερευνητική οµάδα επιθυµο ν να ευχαριστήσουν του παραπάνω φορεί για τη συνεισφορά του στη διε ρυνση του δηµόσιου αυτο διαλόγου. Η πρόσφατη ανάκαµψη τη ελληνική πορνογραφική βιοµηχανία, όπω υποδηλώνει η κυκλοφορία πορνογραφικών ταινιών τη εταιρεία SIRINA-Entertainment (Sex in the City of Athens, Ο Ταξιτζή, Next Porn Model: Η Επιστροφή του ασκάλου, το «ερασιτεχνικό» βίντεο τη Τζο λια Αλεξανδράτου), και η δη- µοσιότητα που δηµιουργήθηκε γ ρω από του πρωταγωνιστέ αυτών (Τζο λια Αλεξανδράτου, Ίαν Σκοτ, Μαριάννα Ντο βλη), όπω αυτή αποτυπώθηκε στην ταχ τητα διάδοση και κυκλοφορία των ταινιών είτε µέσω DVD στα περίπτερα, είτε µέσω διαδικτ ου, είτε στα τηλεοπτικά «παράθυρα» και τα παντό είδου προγράµµατα ενηµεροδιασκέδαση τη ελληνική τηλεόραση, επιβεβαιώνει απλώ το πόσο επίκαιρη και επιτακτική είναι η συγκεκριµένη συζήτηση στη χώρα µα, µια συζήτηση την οποία εισάγουµε για πρώτη φορά µε αυτό το τε χο -αφιέρωµα. 8

5 Μ Ε Σ Α Ε Π Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α Σ, Π Ο Ρ Ν Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Κ Α Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Ο Π Ο Ι Η Σ Η Επίση, στο ένθετο ΕΜΜΕ (Έρευνε και Μελέτε στα Μέσα Επικοινωνία ), η Αλεξάνδρα Αδάµη και η Ανδρονίκη Κάβουρα παρουσιάζουν του κυριότερου φορεί που νοµιµοποιο νται από τη νο- µοθεσία, ή µε τη διαδικασία τη αυτοδέσµευση, να ασκήσουν έλεγχο στο διαφηµιστικό µήνυµα, και ο Αθανάσιο Κατσώχη αναφέρεται στο «παράδοξο» των διαφηµιστικών σλόγκαν, αλλά και στην επικοινωνιακή διάσταση αυτών. ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΑΡΙΚΑΚΗ ΛΙΖΑ ΤΣΑΛΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ Attwood, F. (2009). «Introduction: The sexualization of culture». Στο F. Attwood (ed.), Mainstreaming Sex: The Sexualization of Western Culture. London: I. B. Tauris. Attwood, F. (2006). «Sexed Up: Theorizing the Sexualization of Culture». Sexualities, τόµ. 9, τχ. 1: McNair, B. (2002 [2005]). Η κουλτο ρα του στριπτίζ: Σεξ, µέσα ενηµέρωση και ο εκδηµοκρατισµό τη επιθυµία. Αθήνα: Σαββάλα. McNair, B. (1996). Mediated Sex: Pornography & Postmodern Culture. London: Arnold.