ΠΕΡΙΣΣΕΙΑ ΟΞΥΓΟΝΟΥ ΚΑΙ ΡΥΘΜΟΣ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗΣ ΓΑΛΑΚΤΙΚΟΥ ΟΞΕΟΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΥΠΕΡΕΝΤΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗ ΙΑΡΚΕΙΑ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Transcript

1 ΠΕΡΙΣΣΕΙΑ ΟΞΥΓΟΝΟΥ ΚΑΙ ΡΥΘΜΟΣ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗΣ ΓΑΛΑΚΤΙΚΟΥ ΟΞΕΟΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΥΠΕΡΕΝΤΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗ ΙΑΡΚΕΙΑ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ του Ψύχα Στυλιανού Νικολάου Μεταπτυχιακή διατριβή που υποβάλλεται στο καθηγητικό σώµα για τη µερική ολοκλήρωση των απαιτήσεων για την απόκτηση του µεταπτυχιακού τίτλου του ιατµηµατικού Μεταπτυχιακού Προγράµµατος Σπουδών στην Ανθρώπινη Απόδοση και Υγεία µε έδρα το Τµήµα Φυσικής Αγωγής και Αθλητισµού του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης. Εγκεκριµένο από το καθηγητικό σώµα: 1 ος Επιβλέπων : Αναπληρωτής Καθηγητής, Βράµπας Ιωάννης 2 ος Επιβλέπων : Καθηγητής, Καλογερόπουλος Ιωάννης 3 ος Επιβλέπων : Λέκτορας, Νούσιος Γεώργιος 2008 Θεσσαλονίκη

2 2008 Νικολάου Ψύχα ALL RIGHTS RESERVED 2

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ψύχας, Σ. Νικόλαος : Περίσσεια οξυγόνου και ρυθµός αποµάκρυνσης γαλακτικού οξέος µετά από υπερεντατική άσκηση κατά τη διάρκεια παθητικής και ενεργητικής αποκατάστασης. (Υπό την επίβλεψη του κ Βράµπα, Σ. Ιωάννη PhD) Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν η διερεύνηση της επίδρασης της παθητικής και ενεργητικής αποκατάστασης στη συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος και των φυσιολογικών απαιτήσεων, µετά το τέλος µέγιστης άσκησης, από νεαρούς αθλητές κωπηλάτες. Το δείγµα της έρευνας αποτέλεσαν 3 οµάδες αθλητών κωπηλασίας εθνικού επιπέδου (n=30), αποτελούµενες η κάθε µια από 10 άντρες ηλικίας 18 έως 24 ετών. Το πρωτόκολλο µέγιστης άσκησης πραγµατοποιήθηκε σε κωπηλατοεργόµετρο και περιελάµβανε αρχικά 2min άσκηση µε επιβάρυνση 150W και στη συνέχεια αύξηση της επιβάρυνσης κατά 50W κάθε 2min µέχρι την εξάντληση. Στη συνέχεια, οι αθλητές χωρίστηκαν σε 3 οµάδες και ακολούθησαν η πρώτη παθητική αποκατάσταση, η δεύτερη ενεργητική αποκατάσταση µε κωπηλασία στο 25% VO 2max και η τρίτη ενεργητική αποκατάσταση µε κωπηλασία στο 50% VO 2max. Κατά τη διάρκεια των 20 λεπτών αποκατάστασης µετρήθηκαν : η πρόσληψη οξυγόνου, το διοξείδιο του άνθρακα, ο πνευµονικός αερισµός, το αναπνευστικό πηλίκο, η καρδιακή συχνότητα, ο δείκτης δύσπνοιας και το γαλακτικό οξύ. Οι καρδιοαναπνευστικοί δείκτες µετρήθηκαν µε χρήση εργοσπιροµέτρου και η συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος στο αίµα µε φορητό µετρητή. Τα αποτελέσµατα δεν έδειξαν στατιστικά σηµαντικές διαφορές στη µέγιστη δοκιµασία κόπωσης στη µέγιστη καρδιακή συχνότητα, στη σχετική µέγιστη πρόσληψη οξυγόνου, στο πνευµονικό αερισµό, στο αναπνευστικό πηλίκο, στο δείκτη δύσπνοιας και στο γαλακτικό οξύ µεταξύ των 3 οµάδων. Κατά τη διάρκεια της ενεργητικής αποκατάστασης στο 50% VO 2max, η συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος µειώθηκε από 9,55 ± 1,32 mmol/l στο τέλος της άσκησης σε 5,46 ± 0,38 mmol/l στα 10 λεπτά και σε 4,20 ± 0,37 mmol/l στο τέλος της αποκατάστασης. Κατά τη διάρκεια της ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% VO 2max η συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος µειώθηκε από 9,82 ± 1,46 mmol/l στο τέλος της άσκησης σε 8,35 ± 1,05 mmol/l στα 10 λεπτά και σε 2,83 ± 0,40 mmol/l στο τέλος της αποκατάστασης, ενώ κατά τη διάρκεια της παθητικής αποκατάστασης από 9,03 ± 1,01 mmol/l στο τέλος της άσκησης σε ± 0.95 mmol/l στα 10 λεπτά και σε 7,32 ± 0,89 mmol/l στο τέλος της αποκατάστασης. Η συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος ήταν σηµαντικά υψηλότερη από το 6 ο -14 ο λεπτό στην ενεργητική αποκατάσταση στο 25% VO 2max σε σύγκριση µε την ενεργητική αποκατάσταση στο 50% VO 2max. Ζευγαρωτές συγκρίσεις έδειξαν στατιστικά σηµαντικά µικρότερες τιµές σε όλους τους καρδιαναπνευστικούς δείκτες στη παθητική αποκατάσταση σε σύγκριση µε τιµές της ενεργητικής αποκατάστασης στο 50% VO 2max. Αντίθετα, στατιστικά σηµαντικές διαφορές µεταξύ ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% VO 2max και παθητικής αποκατάστασης παρουσιάστηκαν µόνο στην καρδιακή συχνότητα. Τέλος, παρουσιάστηκαν στατιστικά σηµαντικές διαφορές στο πνευµονικό αερισµό, στην καρδιακή συχνότητα και στο δείκτη δύσπνοιας µεταξύ των δυο οµάδων της ενεργητικής αποκατάστασης. Συµπερασµατικά, το γαλακτικό οξύ και οι φυσιολογικές απαιτήσεις επηρεάζονται από το είδος της αποκατάστασης. Προτείνεται, οι αθλητές κωπηλάτες µετά το τέλος της άσκησης, να ακολουθούν ενεργητική αποκατάσταση στο 50% VO 2max διάρκειας περίπου 6-15 λεπτών για γρηγορότερη αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος. 3

4 ABSTRACT Psychas, S. Nikolaos: Excess postexercise oxygen consumption and lactic acid removal rates following endurance exercise during passive and active recovery. (Under the supervision of Mr. Ioannis S. Vrampas PhD) The aim of this study was to investigate the effects of passive and active recovery on blood lactate concentration and on physiological demands following maximal rowing exercise in young athletes. Thirty males members of the national rowing team (18-24 years old) performed maximal incremental rowing exercise. The initial workload was set at 150W and then increased by 50W every 2 min until volitional exhaustion. Following maximal rowing exercise the subjects were equally divided into three groups. The first group performed passive recovery, the second and the third groups performed active recovery at 25% and 50% of VO 2max, respectively. During the 20 min of recovery the following variables were measured: VO 2, VCO 2, V E, R.E.R, H.R, dyspnea index and blood lactate concentration. Gas analyzer and portable lactate device were used to measured the cardiopulmonary measures and lactate concentration. The results showed no significant differences in H.R max, VO 2max, V E, R.E.R, dyspnea index and lactate concentration between groups. During the active recovery at 50% VO2max lactate concentration significantly decreased from 9.55 ± 1.32 mmol/l at the end of exercise to 5.46 ± 0.38 mmol/l and to 4.20 ± 0.37 mmol/l at 10 min and the end of recovery, respectively (p<.05). During the active recovery at 25% VO 2max lactate concentration significantly decreased from 9.82 ± 1.46 mmol/l at the end of exercise to 8.35 ± 1.05 mmol/l and to 2.83 ± 0.40 mmol/l at 10 min and the end of recovery, respectively (p<.05). While during the passive recovery lactate concentration did not change significantly; from 9.03 ± 1.01 mmol/l at the end of exercise to ± 0.95 mmol/l and to 7.32 ± 0.89 mmol/l at 10 min and the end of recovery, respectively (p<0.05). Lactate concentrations were significantly higher (p<.05) from 6 th -14 th min of recovery in 25% vs. 50% VO 2max group. Pairwise comparisons showed that all cardiopulmonary measures were significantly lower (p<.05) during passive recovery and active recovery at 50% VO 2max. In contrast, comparisons between 25% VO 2max and passive recovery showed significant differences (p<.05) only for H.R. Finally, there were significant differences (p<.05) in V E, H.R, and dyspnea index between the two active recovery groups. In conclusion, lactate concentration and physiological demands are affected by the intensity of recovery. It s recommended that rowers should follow active recovery at 50% VO 2max for approximately 6-15 min to speed up lactate blood clearance. Key words: Rowing, Active and Passive Recovery, Lactic Acid, Excess Postexercise Oxygen Consumption. 4

5 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ABSTRACT ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΕΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γενικά Οι ενεργειακές φάσεις Μεταβατική Φάση : έλλειµµα οξυγόνου Φάση σταθεροποίησης : ισοστάθµιση οξυγόνου Φάση αποκατάστασης : περίσσεια οξυγόνου ΙΙ. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΙΙΙ. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ είγµα Έρευνας Όργανα µέτρησης ιαδικασία Μέτρησης IV. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ V. ΣΥΖΗΤΗΣΗ V0 2 απόλυτες, σχετικές τιµές Πνευµονικός αερισµός Αναπνευστικό πηλίκο Καρδιακή Συχνότητα Γαλακτικό οξύ είκτης δύσπνοιας VI. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ VII. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ VIII. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΙΝΑΚΩΝ ΙΧ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΙΚΟΝΩΝ 5

6 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1. Πρωτόκολλο άσκησης για τον προσδιορισµό της µέγιστης πρόσληψης οξυγόνου. Πίνακας 2. Ανθρωποµετρικά Χαρακτηριστικά του δείγµατος κατά την έναρξη της άσκησης. (µεταξύ των τριών οµάδων). Πίνακας 3. Τιµές Καρδιοαναπνευστικών δεικτών κατά τη δοκιµασία µέτρησης της µέγιστης πρόσληψης οξυγόνου στο κωπηλατοεργόµετρο. (µεταξύ των τριών οµάδων). 6

7 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήµα 1. Το είδος της αποκατάστασης και οι καρδιοαναπνευστικοί δείκτες κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης. Σχήµα 2. Οι απόλυτες τιµές της πρόσληψης οξυγόνου (VO 2 ) σε ml/min στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. Σχήµα 3. Οι σχετικές τιµές της πρόσληψης οξυγόνου (VO 2 ) σε ml/kg/min στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. Σχήµα 4. Σε απόλυτες τιµές το διοξείδιο του άνθρακα (VCO 2 ) σε ml/min στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. Σχήµα 5. Οι τιµές του πνευµονικού αερισµού (V E ) σε l/min στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. Σχήµα 6. Οι τιµές του αναπνευστικού πηλίκου (R.E.R.) στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. Σχήµα 7. Οι τιµές της καρδιακής συχνότητας (H.R.) σε b/min στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. Σχήµα 8. Οι τιµές του γαλακτικού οξέος (B.L) σε mmol/l στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. Σχήµα 9. Οι τιµές του δείκτη δύσπνοιας (D.I.) στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. Σχήµα 10. Οι τιµές της πνευµονικής εφεδρείας (B.R.) σε % στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. 7

8 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΕΩΝ B.S.A. B.F. Bf D.I. E.R.V. F.E.F 25 F.E.F 50 F.E.F 75 F.V.C. F.E.V 1 M.V.V. R.E.R. V.C IN V.C EX V E VO 2 είκτης Σωµατικής Επιφάνειας Συχνότητα Αναπνοών Συχνότητα Αναπνοών κατά τη διάρκεια της δοκιµασίας του M.V.V. είκτης ύσπνοιας Εφεδρικός Εκπνεόµενος Όγκος Αέρα υναµική Eκπνευστική Ροή στο 25 % της F.VC υναµική Εκπνευστική Ροή στο 50 % της F.V.C. υναµική Εκπνευστική Ροή στο 75 % της F.V.C. υναµική Ζωτική Χωρητικότητα Μέγιστος Εκπνεόµενος Όγκος 1 sec Μέγιστος Βουλητικός Αερισµός Αναπνευστικό Πηλίκο Ζωτική Εκπνευστική Χωρητικότητα Ζωτική Εισπνευστική Χωρητικότητα Πνευµονικός Αερισµός Πρόσληψη Οξυγόνου VO 2max Μέγιστη Πρόσληψη Οξυγόνου Γ.Ο. Κ.Σ. Γαλακτικό Οξύ Καρδιακή Συχνότητα 8

9 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1. Φωτογραφία αθλητών στη κατηγορία σκίφ. (διπλό σκίφ). Εικόνα 2. Φωτογραφία αθλητών στη κατηγορία όπου κρατούν ένα κουπί. (τετράκοπου χωρίς πηδαλιούχο). Εικόνα 3. Οι ενεργειακές φάσεις σε τρείς διαφορετικές εντάσεις. Εικόνα 4. Φωτογραφία αθλητή κατά τη διάρκεια της άσκησης στο κωπηλατοεργόµετρο. 9

10 Ευχαριστίες Η συµµετοχή µου στο ιατµηµατικό Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα Σπουδών στην Ανθρώπινη Απόδοση και Υγεία, αποτέλεσε µια ξεχωριστή εµπειρία και χαρά, την οποία είχα ως στόχο απ όταν ήµουν προπτυχιακός φοιτητής. Αισθάνοµαι την ανάγκη να ευχαριστήσω όλους όσους συνετέλεσαν στην επίτευξη αυτού του σκοπού, χωρίς την βοήθειά των οποίων δεν θα ήταν εύκολο να ολοκληρωθεί. Γι αυτό το λόγο θα ήθελα να ευχαριστήσω θερµά τον κύριο επιβλέποντα της µεταπτυχιακής µου διατριβής κ. Βράµπα Ιωάννη, διευθυντή του εργαστηρίου Φυσιολογίας, Αθλητιατρικής, Υγιεινής και Βιοχηµείας του Τ.Ε.Φ.Α.Α Σερρών, για τις επιστηµονικές υποδείξεις του, την υποµονή και εµπιστοσύνη προς το πρόσωπό µου, καθώς επίσης και για την απεριόριστη πρόσβαση που µου παρείχε στο τεχνολογικό εξοπλισµό του εργαστηρίου. Ευχαριστώ τον κ. Καλογερόπουλο Ιωάννη, Καθηγητή του Τ.Ε.Φ.Α.Α Σερρών και µέλος της τριµελούς επιτροπής, για τις γνώσεις που µου µετέδωσε απ όταν ήµουν προπτυχιακός φοιτητής και στη συνέχεια στο µεταπτυχιακό πρόγραµµα. Η επιρροή του ήταν σηµαντική για την συνέχιση αυτής της προσπάθειας. Επίσης, ευχαριστώ τον κ. Νούσιο Γεώργιο, Λέκτορα του Τ.Ε.Φ.Α.Α Σερρών και µέλος της τριµελούς επιτροπής, για τις επιστηµονικές υποδείξεις του και την ηθική συµπαράστασή µου. Ακόµα, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Ζαφειρίδη Αντρέα, Λέκτορα του Τ.Ε.Φ.Α.Α Σερρών για τις επιστηµονικές υποδείξεις του οι οποίες ήταν πολύ σηµαντικές για την εκπόνηση και όχι µόνο της µεταπτυχιακής µου διατριβής. Οφείλω ένα µεγάλο ευχαριστώ στον υποψήφιο διδάκτορα κ. Ριγανά Χρήστο για τις πολύτιµες επιστηµονικές υποδείξεις του. Κυρίως όµως οφείλω το µεγαλύτερο ευχαριστώ στους γονείς µου, Κατερίνα και Στέλιο, και στην αδερφή µου, έσποινα, για την υποµονή, την υλική και ηθική συµπαράσταση και ενθάρρυνση που µου παρείχαν κατά τη διάρκεια των µεταπτυχιακών µου σπουδών. 10

11 Στην µητέρα µου, Κατερίνα 11

12 Εισαγωγή 1.1 Γενικά Η κωπηλασία στις µέρες µας είναι Ολυµπιακό άθληµα και από τα πρώτα αγωνίσµατα των Ολυµπιακών αγώνων. Από την αρχαιότητα οι άνθρωποι κωπηλατούσαν, οι αρχαίοι Έλληνες, οι Ρωµαίοι, οι Φοίνικες, οι Βίκινγκς, οι Βυζαντινοί. Μέχρι το 19 ο αιώνα τα κουπιά έπαιζαν σηµαντικό ρόλο και η κωπηλασία ήταν µια έννοια συνυφασµένη µε την επιβίωση. Η αρχαία Ελληνική τριήρης είχε 170 κωπηλάτες και µε τη δύναµη των χεριών µπορούσε να κινηθεί µε 9 12 ναυτικά µίλια την ώρα, ταχύτητα τεράστια για την εποχή εκείνη. Γενικά, οι λεµβοδροµίες ήταν αρκετά αγαπητές στην αρχαία Ελλάδα, όπως δείχνουν όχι µόνο τα αρχαιολογικά ευρήµατα αλλά και οι λογοτεχνικές πηγές που έχουµε. Όπως σε όλα τα αθλήµατα έτσι και σ αυτές υπήρχε, κατά την άποψη µερικών αρχαίων συγγραφέων, προϊστορική καταγωγή. Αποτέλεσµα των διαφόρων λεµβοδροµιών και γενικά της ανάπτυξης του ναυτικού ήταν η συστηµατική καλλιέργεια της κωπηλασίας για την οποία οι Αθηναίοι φηµίζονταν περισσότερο από τους άλλους Έλληνες. Ένας µεγάλος αριθµός των νέων της Αθήνας αλλά και των άλλων παραλιακών πόλεων και των νησιών εύρισκαν σαν απασχόληση τους την κωπηλασία στις τριήρεις. Ήταν τιµή και ένδειξη πατριωτισµού για τους νέους της Αθήνας να έχουν επιδεξιότητα στην κωπηλασία και να έχουν ρόζους στις παλάµες τους εξ αιτίας της (Ιωάννης Μουρατίδης, 2000). Η κωπηλασία ως άθληµα την σύγχρονη εποχή ουσιαστικά ξεκίνησε το 1829 στον Τάµεση στο Λονδίνο µε τους αγώνες κωπηλασίας ανάµεσα στα πανεπιστήµια της Οξφόρδης και του Κέµπριτζ. Στην συνέχεια ακολούθησαν το 1852 τα πανεπιστήµια Γέηλ και Χάρβαρντ στις ΗΠΑ διοργανώνοντας τους πρώτους αγώνες στον Ποταµό Τσαρλς. Πριν τους Ολυµπιακούς του 1896 και συγκεκριµένα το 1893 διοργανώθηκε το πρώτο παγκόσµιο πρωτάθληµα από την FISA (Federation International des Sociates d Aviron). Στην κωπηλασία σήµερα έχουµε δυο είδη σκαφών : Τα σκάφη (σκιφ) στα οποία οι κωπηλάτες κρατούν δυο κουπιά και τα σκάφη στα οποία οι 12

13 κωπηλάτες κρατούν ένα κουπί. Στην κατηγορία σκίφ υπάρχει το αγώνισµα απλού, διπλού και τετραπλού σκιφ µε πλήρωµα που αποτελείται από έναν, δύο και τέσσερις αθλητές.(εικόνα 1.) Στη δεύτερη κατηγορία σκαφών όπου οι κωπηλάτες κρατούν ένα κουπί, διεξάγονται τα αγωνίσµατα δίκωπου χωρίς πηδαλιούχο και δίκωπου µε πηδαλιούχο µε πλήρωµα δυο κωπηλατών, της τετράκωπου χωρίς και µε πηδαλιούχο και πλήρωµα τεσσάρων κωπηλατών και της οκτάκωπου µε πηδαλιούχο και πλήρωµα οκτώ αθλητών. (εικόνα 2.) 13

14 1.2 Οι ενεργειακές φάσεις Οι ενεργειακές ανάγκες µιας άσκησης ικανοποιούνται µε διαφορετικούς µηχανισµούς στα διάφορα στάδια εξέλιξής της και ανάλογα µε την έντασή της. Γενικά διακρίνουµε τρεις φάσεις ενεργειακής δαπάνης της άσκησης, που οριοθετούνται από την πρόσληψη οξυγόνου (V0 2 ). Οι φάσεις αυτές είναι : i.) η µεταβατική φάση, ii.) η φάση σταθεροποίησης και iii.) η φάση της αποκατάστασης. Η πρόσληψη οξυγόνου έχει τη χαµηλότερη τιµή (περίπου ¼ του λίτρου) στην κατάσταση της σωµατικής ηρεµίας. Με το οξυγόνο αυτό ο οργανισµός παράγει όλη την ενέργεια που χρειάζεται για τη διατήρηση των ζωτικών του λειτουργιών. Με την έναρξη της άσκησης η πρόσληψη Ο 2 αυξάνεται µε γοργό ρυθµό (µεταβατική φάση), µέχρι να σταθεροποιηθεί σε ένα επίπεδο ανάλογο µε την ένταση της άσκησης (φάση σταθεροποίησης). Μετά το τέλος της άσκησης η πρόσληψη Ο 2 ελλατώνεται σιγά σιγά και επανέρχεται στο επίπεδο που αντιστοιχεί στην κατάσταση ηρεµίας ( φάση αποκατάστασης)(β.κλεισούρας,2004). Εικόνα 3. Οι ενεργειακές φάσεις σε τρεις διαφορετικές εντάσεις. 14

15 1.2.1 Μεταβατική φάση : Έλλειµµα οξυγόνου Η ενεργειακή δαπάνη µιας άσκησης εξαρτάται από την έντασή της. Αν η ένταση είναι χαµηλή, το σώµα παράγει ενέργεια καίγοντας θρεπτικές ουσίες µε τη συµβολή του οξυγόνου, που το προµηθεύεται συνέχεια µε την αναπνοή. Η πρόσληψη οξυγόνου όµως, δεν συµβαδίζει κατά τη µεταβατική περίοδο µε την ενεργειακή ανάγκη της άσκησης για δύο λόγους: α.) οι καρδιοαναπνευστικές προσαρµογές, που προκαλούνται από την ανάγκη για αυξηµένη µεταφορά οξυγόνου στους ιστούς αργοπορούν, β.) οι αερόβιες εξεργασίες που γίνονται στα µυικά κύτταρα, είναι πολυενζυµατικές και δρουν µε σχετική βραδύτητα. Έτσι λοιπόν, το προσλαµβανόµενο οξυγόνο στα πρώτα λεπτά της άσκησης είναι λιγότερο από το απαιτούµενο και ως αποτέλεσµα παρατηρείτε ένα έλλειµµα Ο 2 (Krogh et al, 1920). To έλλειµµα Ο 2 αναπληρώνεται από αναερόβιες διεργασίες όταν η απαιτούµενη ενέργεια δεν παράγεται µε την κατανάλωση Ο 2. Οι αναερόβιες διεργασίες περιλαµβάνουν τη διάσπαση της φωσφοκρεατίνης ( CP) προς παραγωγή ενέργειας καθώς επίσης και την αναερόβια γλυκόλυση µε παραγωγή γαλακτικού οξέος (Bangsho et al, 1990; Scott et al, 1991; Barstow, 1994). To έλλειµµα Ο 2 δηλαδή, αναφέρεται στη χρονική υστέρηση ικανοποίησης της ενεργειακής ανάγκης µε αερόβιες διεργασίες, κατά την έναρξη της άσκησης. Η µέτρηση του ελλείµµατος οξυγόνου αποτελεί την καταλληλότερη µέθοδο προσδιορισµού της συµµετοχής του αναερόβιου κατά τη διάρκεια της άσκησης ( Medbo et al, 1988; Scott et al, 1991; Gastin et al, 1995; Bangsbo, 1996; Bearden et al, 2000) Φάση σταθεροποίησης: Ισοστάθµιση οξυγόνου Μέσα σε λίγα λεπτά από την έναρξη της άσκησης, η πρόσληψη οξυγόνου σταθεροποιείται. Όσο πιο ήπια είναι η προσπάθεια, τόσο πιο γρήγορα η φάση της σταθεροποίησης διαδέχεται τη µεταβατική φάση. Κατά τη φάση της σταθεροποίησης, οι ενεργειακές απαιτήσεις της άσκησης ικανοποιούνται από την πρόσληψη οξυγόνου, όταν η έντασή της είναι χαµηλή έως µέτρια. Υπάρχει δηλαδή µία πραγµατική ισοστάθµιση µεταξύ 15

16 προσλαµβανόµενου Ο 2 και απαιτούµενου Ο 2. Αντίθετα, όταν η ένταση είναι µεγάλη, το προσλαµβανόµενο Ο 2 είναι λιγότερο από το απαιτούµενο και το έλλειµµα που άρχισε στη µεταβατική φάση συνεχίζεται και στη φάση της σταθεροποίησης. Όσο πιο µεγάλη είναι η ένταση δηλαδή, τόσο µεγαλύτερη είναι η διαφορά µεταξύ προσλαµβανόµενου και απαιτούµενου Ο 2. Τότε λέµε πως έχουµε µία φαινοµενική ισοστάθµιση ( Βangsbo et al, 1991) Φάση αποκατάστασης: Περίσσεια οξυγόνου Κατά τη φάση της αποκατάστασης, η πρόσληψη οξυγόνου παραµένει αυξηµένη για ένα χρονικό διάστηµα, ανάλογα µε την ένταση της προηγηθείσης άσκησης (Gore and Winters, 1990). Έτσι, αν η άσκηση είναι ήπια, η αποκατάσταση διαρκεί µόνο λίγα λεπτά, αν όµως είναι έντονη και εξαντλητική, µπορεί να διαρκέσει για πολλές ώρες. Ο Α.V. Hill, θεµελιωτής της Εργοφυσιολογίας, πρώτος περιέγραψε και προσπάθησε να ερµηνεύσει το φαινόµενο αυτό. Σύµφωνα µε τις έρευνές του, το παραπανήσιο αυτό µετασκησιακό οξυγόνο χρησιµοποιείται αποκλειστικά για να αντιστρέψει τις αναερόβιες διεργασίες της άσκησης και να αποµακρύνει το γαλακτικό οξύ, που συσσωρεύεται κατά τη µυική προσπάθεια. Εισήγαγε τον όρο <<χρέος οξυγόνου>> θεωρώντας ότι είναι ισόποσο µε το έλλειµµα οξυγόνου και ότι υπάρχει µεταξύ ελλείµµατος και περίσσειας οξυγόνου σχέση αιτίας και αιτιατού. Ακόµη, διατύπωσε την άποψη ότι το χρέος οξυγόνου χρησιµοποιείται για να συνθέσει γλυκογόνο στο ήπαρ από το 80% του παραχθέντος γαλακτικού οξέος και για να καταβολίσει το υπόλοιπο 20% γαλακτικού στο κύκλο του Krebs, παράγοντας την απαραίτητη ενέργεια που χρειάζεται για την µετατροπή του γαλακτικού σε γλυκογόνο (Hill A.V et al, 1924). Λίγο αργότερα οι Margaria, Edwards και Dill (1933) παρατήρησαν ότι κατά το αρχικό στάδιο της αποκατάστασης η περίσσεια οξυγόνου δεν συνδέεται µε την αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος, δεδοµένου ότι κατά το στάδιο αυτό η συγκέντρωση γαλακτικού οξέος στο αίµα παραµένει αµετάβλητη. Ειδικότερα κατά την ήπια άσκηση που δεν παράγεται καθόλου γαλακτικό οξύ, η περίσσεια οξυγόνου κυµαίνεται γύρω στα 3 λίτρα. Με βάση της παρατηρήσεις αυτές, οι ερευνητές κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι το 16

17 χρέος οξυγόνου αποτελείται από δύο συνιστώσες: την ταχεία, που αντιστοιχεί στο αγαλακτικό χρέος και την βραδεία, που αντιστοιχεί στο γαλακτικό χρέος. Το αγαλακτικό χρέος οξυγόνου αντιστοιχεί στην αρχική απότοµη µείωση της πρόσληψης οξυγόνου στη φάση της αποκατάστασης και διαρκεί 2 µε 3 λεπτά. Το οξυγόνο αυτό χρησιµοποιείται κατά κύριο λόγο για την επανασύνθεση της τριφωσφορικής αδενοσίνης και της φωσφοκρεατίνης, που καταναλώθηκαν κατά την άσκηση. Επίσης, χρησιµεύει για το ξαναγέµισµα των αποθηκών οξυγόνου της µυοσφαιρίνης που κενώθηκαν κατά την άσκηση (1 λίτρο περίπου). Ακόµα µια µικρή ποσότητα οξυγόνου, περίπου µισό λίτρο, χρησιµοποιείται για την προµήθεια ενέργειας στον καρδιακό και στους αναπνευστικούς µυς. Τέλος, λόγω του αυξηµένου βασικού µεταβολισµού που προκαλεί η αυξηµένη θερµοκρασία του σώµατος και η αδρεναλίνη απαιτείται άλλο ένα λίτρο οξυγόνου. Έτσι λοιπόν, ο ολικός όγκος οξυγόνου που αντιστοιχεί στο αγαλακτικό χρέος ανέρχεται στα 3,5 λίτρα (Roberts et al, 1978). Το αγαλακτικό χρέος οξυγόνου είναι µεγαλύτερο σε γυµνασµένους παρά σε αγύµναστους και αποτελεί σηµαντική πηγή ενέργειας κατά την έντονη διαλλειµµατική µυική προσπάθεια (Fox, 1973; Essen et al, 1977). Το γαλακτικό χρέος οξυγόνου διαρκεί ανάλογα µε την ένταση και την διάρκεια της άσκησης από λίγα λεπτά µέχρι 24 ώρες. Αποδιδόταν µέχρι πρόσφατα στην αποµάκρυνση και µετατροπή του γαλακτικού σε γλυκογόνο, µια διεργασία που λαµβάνει χώρα στο συκώτι (Margaria et al, 1964; Margaria, 1976). Νεότερες έρευνες όµως αµφισβήτησαν την αρχική αντίληψη και έδειξαν ότι το γαλακτικό χρέος οξυγόνου κατά την αποκατάσταση δεν σχετίζεται αποκλειστικά µε την επαναµετατροπή του γαλακτικού οξέος σε γλυκογόνο (Poole, 1994; Gaesser et al, 1984, 1996). Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι το γαλακτικό οξύ καταβολίζεται και παράγει ενέργεια για τους µύς και για άλλα όργανα όπως την καρδιά, το συκώτι και τους νεφρούς, τόσο κατά την άσκηση, όσο και κατά την αποκατάσταση (Bangsbo et al 1991; Bahr, 1992). 17

18 Βιβλιογραφική Ανασκόπηση Η παραγωγή κ συσσώρευση γαλακτικού οξέος (γ.ο) είναι η κύρια αιτία κόπωσης στους εργαζόµενους µύες µε επακόλουθο τη µείωση της µυικής συστολής κατά τη διάρκεια της άσκησης (Fitts et al, 1976, ; Karlsson et al, 1975, ; Klausen et al, 1972, ; Stamford et al, 1981, ; Yates et al, 1983). Σε άσκηση µε υψηλές εντάσεις (αναερόβια άσκηση) και µικρής σχετικά διάρκειας η παραγωγή γαλακτικού οξέος είναι πολύ µεγάλη. Η µεγάλη παραγωγή γ.ο είναι αποτέλεσµα µειωµένης πρόσληψης οξυγόνου από τον οργανισµό. Ο χρόνος αποµάκρυνσης και µεταβολισµού του γ.ο που απαιτείται από τον οργανισµό αγγίζει τα 90 λεπτά (Κλεισούρας, 2004). Αρκετές έρευνες έχουν αναφέρει ότι έπειτα από έντονη άσκηση η αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος είναι γρηγορότερη όταν πραγµατοποιείται αερόβια άσκηση (ενεργητική αποκατάσταση) σε αντίθεση µε την παθητική αποκατάσταση (Belcastro et al, 1975.; Gisolfi et al, 1966.; Hermansen et al, 1972.; Stamford et al, 1981). Σύµφωνα µε την υπόθεση, αυτό συµβαίνει γιατί µε την ενεργητική αποκατάσταση διατηρείται η ήδη αυξηµένη αιµατική ροή λόγω άσκησης στους εργαζόµενους µύες µε αποτέλεσµα τη γρηγορότερη µετακίνηση του γαλακτικού οξέος από τους µύες στο αίµα. Ο ρυθµός αποµάκρυνσης και µεταβολισµού του γαλακτικού οξέος σχετίζεται µε την αιµατική ροή στους εργαζόµενους µύες (Bonen et al, 1979.; Freund et al, 1981). Οι Dodd et al, 1984 εξέτασαν 7 αθλητές σε εργοποδήλατο εκτελώντας 4 διαφορετικά είδη αποκατάστασης έπειτα από τεστ κόπωσης. Η ενεργητική αποκατάσταση αποτελούνταν από εντάσεις στο 35% VO 2max, στο 65% VO2max, από το συνδυασµό 35% και 65% VO 2max και από την παθητική αποκατάσταση. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι η µεγαλύτερη αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος συνέβη όταν οι αθλητές κατά την αποκατάσταση έτρεχαν µε εντάσεις στο 35% VO 2max καθώς επίσης και µε τον συνδυασµό 35% και 65% VO 2max. Αντίθετα όταν οι αθλητές έτρεχαν µε ένταση στο 65% VO 2max, ο ρυθµός αποµάκρυνσης του γαλακτικού οξέος ήταν µικρότερος ακόµα και από την παθητική αποκατάσταση. 18

19 Ο Belcastro et al, (1975) υποστήριξαν ότι ο προτιµότερος τρόπος αποµάκρυνσης του γαλακτικού οξέος κατά την αποκατάσταση είναι να αφήσεις τον αθλητή να επιλέξει µόνος την ένταση στην οποία θα τρέξει. Εξέτασαν 7 αθλητές σε 6 είδη αποκατάστασης τα οποία περιλάµβαναν: παθητική αποκατάσταση, 30%VO 2max, 45%VO 2max, 60%VO 2max, 80%VO 2max και την ένταση που θα επέλεγε µόνος του ο αθλητής. Τα αποτελέσµατα έδειξαν πως οι πιο αποτελεσµατικές εντάσεις είναι κοντά στο 30%VO 2max και 45%VO 2max καθώς επίσης και σε αυτές που επέλεξαν οι αθλητές. Αν και οι αθλητές, κατά τη διάρκεια που θα επέλεγαν οι ίδιοι το ρυθµό που θα τρέξουν, έτρεξαν µε εντάσεις που αντιστοιχούσαν στο 56.2%VO 2max και 51.6% VO 2max, εντούτοις ήταν το ίδιο αποτελεσµατικές µε αυτές των 30%VO 2max και 45%VO 2max αντίστοιχα. Παρόµοια αποτελέσµατα έδειξε και άλλη έρευνα όταν σύγκρινε 3 είδη αποκατάστασης µε σκοπό την γρηγορότερη αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος. Στην έρευνα αυτή έλαβαν µέρος 6 άτοµα πραγµατοποιώντας ένα τεστ κόπωσης στο εργοποδήλατο. Μετά το τέλος του τεστ ακολούθησε αποκατάσταση 40 λεπτών στο εργοποδήλατο. Η αποκατάσταση αποτελούνταν από την παθητική αποκατάσταση και από δύο είδη ενεργητικής αποκατάστασης στο 40% και 70% VO 2max αντίστοιχα. Τα αποτελέσµατα έδειξαν πως στα πρώτα 10 λεπτά της αποκατάστασης δεν υπήρχε καµία διαφορά στα επίπεδα του γαλακτικού οξέος µεταξύ των τριών ειδών αποκατάστασης. Από το 10 έως το 20 λεπτό όµως, η συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος ήταν πολύ µικρότερη κατά την ενεργητική αποκατάσταση στο 40%VO 2max και 70%VO 2max σε σύγκριση µε την παθητική αποκατάσταση. Τέλος, από το 30o έως το 40o λεπτό παρατηρήθηκαν περαιτέρω διαφοροποιήσεις µε την ενεργητική αποκατάσταση στο 40%VO 2max να έχει τη χαµηλότερη συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος (Bryant A. Stamford. et al., 1981) Μία πρόσφατη έρευνα κατέληξε στο συµπέρασµα πως τα επίπεδα του γαλακτικού οξέος δεν επηρεάζονται από το είδος της αποκατάστασης σε αγύµναστα άτοµα, ενώ αντίθετα σε προπονηµένους παίκτες του Χόκεϊ, τα επίπεδα του γαλακτικού οξέος είναι πολύ χαµηλότερα όταν µετά από άσκηση στο εργοποδήλατο ακολουθήσει ενεργητική αποκατάσταση διάρκειας 30 19

20 λεπτών στο 28% VO 2max σε σύγκριση µε την παθητική αποκατάσταση (Spierer DK et al., 2004). Σε αντίθετα αποτελέσµατα κατέληξε άλλη έρευνα όταν σύγκρινε την επίδραση της ενεργητικής και παθητικής αποκατάστασης στη συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος. Κατέδειξε ότι δεν υπάρχει καµία διαφορά µεταξύ ενεργητικής και παθητικής αποκατάστασης όσον αφορά τη καρδιακή συχνότητα και το γαλακτικό οξύ. Στην έρευνα αυτή πήραν µέρος 18 επαγγελµατίες αθλητές Χόκεϊ ενώ ο χρόνος της αποκατάστασης ήταν 15 λεπτά είτε ήπιας ποδηλάτησης είτε ξεκούρασης. Το πρωτόκολλο άσκησης όµως δεν περιλάµβανε άσκηση σε εργοποδήλατο ή εργόµετρο αλλά αποτελούνταν από 7 µετατοπίσεις των αθλητών πάνω στο πάγο διάρκειας 40 δευτερολέπτων η κάθε µετατόπιση και διάλειµµα µεταξύ των µετατοπίσεων διάρκειας 90 δευτερολέπτων (Lau S. et al., 2001). Το είδος της αποκατάστασης, και κυρίως έπειτα από εξαντλητική άσκηση, επηρεάζει σε µεγάλο βαθµό τη καρδιακή συχνότητα (HR) και την πρόσληψη οξυγόνου (VO 2 ). Συγκεκριµένα, η ενεργητική αποκατάσταση επιδρά αρνητικά στην καρδιακή συχνότητα και στη πρόσληψη οξυγόνου. Πρόσφατη έρευνα διεξήχθει για να εντοπίσει τις τυχόν διαφορές µεταξύ ενεργητικής και παθητικής αποκατάστασης στη καρδιακή συχνότητα και στην πρόσληψη οξυγόνου. Στην έρευνα αυτή πήραν µέρος 8 ερασιτέχνες ποδοσφαιριστές. Εκτέλεσαν ένα τεστ κόπωσης µέχρι την εξάντληση και κατόπιν ακολούθησε η φάση της αποκατάστασης (ενεργητική ή παθητική) διάρκειας 5 λεπτών. Το τεστ κόπωσης περιλάµβανε άσκηση σε εργοποδήλατο µε ένταση στο 150% της µέγιστης ποδηλάτησης. Ως κριτήριο κόπωσης ορίστηκε η µη διατήρηση του ρυθµού ποδηλάτησης µε ελάχιστο όριο της 50 ποδηλατήσεις το λεπτό. Η ενεργητική αποκατάσταση περιελάµβανε 50 ποδηλατήσεις το λεπτό µε επιβάρυνση 40 W. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι η παθητική αποκατάσταση επαναφέρει γρηγορότερα τη καρδιακή συχνότητα και την πρόσληψη οξυγόνου στα επίπεδα ηρεµίας (Crisafulli A. et al., 2003). Η επιλογή του είδους της αποκατάστασης µετά από έντονη άσκηση είναι ιδιαίτερης σηµασίας για τη επανασύνθεση του µυικού γλυκογόνου. Σε έρευνα που πήραν µέρος 6 αγύµναστα άτοµα εκτέλεσαν 3 φορές άσκηση στο εργοποδήλατο διάρκειας 1 λεπτού στο 130% VO 2max την κάθε φορά µε 4 20

21 λεπτά διάλλειµα µεταξύ των περιόδων. Στο τέλος των περιόδων εκτέλεσαν είτε ενεργητική αποκατάσταση διάρκειας 60 λεπτών και περιλάµβανε 30 λεπτά ποδηλάτηση στο 40-50% VO 2max και 30 λεπτά ξεκούραση, είτε 60 λεπτά παθητική αποκατάσταση που περιλάµβανε µόνο ξεκούραση. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι µε την παθητική αποκατάσταση επιτυγχάνεται γρηγορότερα η επανασύνθεση του µυικού γλυκογόνου σε σύγκριση µε την ενεργητική. Αντίθετα, η αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος ήταν µεγαλύτερη στα άτοµα που ακολούθησαν ενεργητική αποκατάσταση σε σύγκριση µε την παθητική και η διαφορά αυτή ήταν πολύ µεγαλύτερη από το 10-30o λεπτό (Choi D, et al.,1994). Στα ίδια αποτελέσµατα κατέληξαν και άλλες έρευνες µε τις µόνες διαφορές ότι η ενεργητική αποκατάσταση αντιστοιχούσε στο 32% VO 2max (Axmaidi S. Et al., 1996) και 40% VO 2max διάρκειας 35 λεπτών και άλλων 30 λεπτών αποκατάστασης (75 λεπτά συνολικός χρόνος αποκατάστασης) (Timothy J. Fairchild. et al., 2003). Σύµφωνα µε τον Fairchild T.J. et al., 2003, το µυικό γλυκογόνο κατά τη διάρκεια της ενεργητικής αποκατάστασης βρίσκεται σε µικρότερα επίπεδα σε σύγκριση µε την παθητική διότι: 1.) τα επίπεδα της γλυκόζης και της ινσουλίνης στο πλάσµα είναι χαµηλά, και 2.) οι κατεχολαµίνες βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα. Η φάση της αποκατάστασης έχει πρωτεύοντα ρόλο στους αθλητές για την µετέπειτα αθλητική τους απόδοση. Ο συνδυασµός ενεργητικής αποκατάστασης και µασάζ φαίνεται να έχει τα καλύτερα αποτελέσµατα για την διατήρηση της αθλητικής απόδοσης των αθλητών σε υψηλά επίπεδα ενώ για την αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος ο αποτελεσµατικότερος τρόπος είναι µόνο η ενεργητική αποκατάσταση. Σε αυτά τα αποτελέσµατα κατέληξε έρευνα στην οποία έλαβαν µέρος 18 ποδηλάτες και οποίοι αφού εκτέλεσαν 5 χιλιόµετρα µέγιστης ποδηλάτησης ακολουθήθηκε 1 από τα 4 είδη αποκατάσταση διάρκειας 20 λεπτών. Η αποκατάσταση περιλάµβανε 4 είδη : παθητική αποκατάσταση, ενεργητική αποκατάσταση στο 50% VO 2max, µασάζ, και συνδυασµός ενεργητiκής αποκατάστασης και µασάζ (Monedero J. and Donne B., 2000). Έχει υποστηριχθεί, ότι η εφαρµογή της ενεργητικής αποκατάστασης σε επαναλαµβανόµενες περιόδους άσκησης βοηθάει την απόδοση περισσότερο από την παθητική αποκατάσταση (Maglischo, 2003). Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν πως όταν η ενεργητική αποκατάσταση εφαρµόζεται κατά τη 21

22 διάρκεια των διαλλειµάτων µεταξύ µικρής διάρκειας σπρίντ στο ποδήλατο (6-30 δευτερόλεπτα), η απόδοση διατηρείται περισσότερο σε σύγκριση µε την παθητική αποκατάσταση (Singorile et al. 1993; Ahmaidi et al. 1996; Bogdanis et al. 1996b). Αυτό συµβαίνει πιθανόν διότι επιτυγχάνεται αυξηµένη αιµατική ροή στους εργαζόµενους µυς µε αποτέλεσµα να διευκολύνεται η παροχή οξυγόνου (Ο 2 ) στα κύτταρα και η γρηγορότερη επανασύνθεση της Φωσφοκρεατίνης (PCr) (Bangsbo et al. 1994). Υποστηρίζεται δηλαδή ότι µε την εφαρµογή της ενεργητικής αποκατάστασης διατηρείται περισσότερο η απόδοση του αθλητή όταν η ένταση της άσκησης είναι µέγιστη και µικρής διάρκειας (Weltman et al. 1977; Signorile et al. 1993; Bogdanis et al. 1996b) ενώ αντίθετα αυτό δεν φαίνεται να ισχύει όταν η άσκηση είναι µεγάλης διάρκειας (>5 λεπτών) (Weltman et al. 1979). Μία πρόσφατη έρευνα διεξήχθη για να επιβεβαιώσει αυτούς τους ισχυρισµούς, να ερευνήσει δηλαδή τις επιδράσεις της ενεργητικής και παθητικής αποκατάστασης έπειτα από δυο διαφορετικές περιόδους ξεκούρασης (45 και 120 δευτερόλεπτα) κατά τη διάρκεια επαναλαµβανόµενων µέγιστων εντάσεων κολύµβησης. Έλαβαν µέρος 16 κολυµβητές (8 άντρες και 8 γυναίκες) µε προπονητική εµπειρία αλλά µε αποχή από τον αθλητισµό τουλάχιστον τα τελευταία 2 χρόνια. Το τεστ κόπωσης περιλάµβανε 8 σετ των 25 µέτρων (8Χ25m) και 1 σετ των 50 µέτρων (1X50m) κολύµβηση µε τη µέγιστη δυνατή ταχύτητα. Οι δύο περίοδοι ξεκούρασης µεταξύ των 8X25m ήταν 45 και 120 δευτερόλεπτα µε ενεργητική ή παθητική αποκατάσταση (Α45 και Α120, P45 και P120). Ο χρόνος διαλλείµατος µεταξύ των σετ 8Χ25m και 1Χ50m ήταν 6 λεπτά και τα άτοµα απλώς ξεκουράζονταν. Το τεστ επαναλήφθηκε 4 φορές έτσι ώστε όλοι οι αθλητές να ακολουθήσουν όλα τα είδη της αποκατάστασης. Τα αποτελέσµατα όµως, σε αντίθεση µε τους προηγούµενους ερευνητές, έδειξαν ότι η ταχύτητα κολύµβησης και µε τα δύο είδη ενεργητικής αποκατάστασης µειώθηκε ενώ αντίθετα µε την παθητική αποκατάσταση η ταχύτητα διατηρήθηκε σταθερή σε όλα τα σπρίντ. Το γαλακτικό οξύ αυξήθηκε σε όλους τους αθλητές αλλά ήταν σαφώς µικρότερο όταν οι αθλητές ακολούθησαν την ενεργητική αποκατάσταση. Συγκεκριµένα, όταν οι αθλητές ακολούθησαν την ενεργητική αποκατάσταση διάρκειας 120 δευτερολέπτων, είχαν τα χαµηλότερα επίπεδα γαλακτικού οξέος από όλα τα άτοµα και σε όλες τις φάσεις του τεστ (Toubekis G. A., 2005). Έτσι λοιπόν, ενισχύεται η άποψη ότι το γαλακτικό οξύ δεν 22

23 σχετίζεται απαραίτητα µε τη διατήρηση της αθλητικής απόδοσης (Weltman et al., 1977, 1979). Αντίθετα, µια πρόσφατη έρευνα έδειξε πως η αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος σχετίζεται µε τη βελτίωση της απόδοσης. Συγκεκριµένα, 14 αθλητές κολύµβησης εκτέλεσαν 2 φορές ένα εξαντλητικό τεστ που περιλάµβανε 200 m κολύµβηση µε την µέγιστη ατοµική τους ταχύτητα. Μεταξύ των δυο τεστ, υπήρχε 10 λεπτά αποκατάσταση όπου περιλάµβανε : παθητική αποκατάσταση, ενεργητική αποκατάσταση µε ταχύτητα στο γαλακτικό κατώφλι, ενεργητική αποκατάσταση µε ταχύτητα στο 50% του γαλακτικού κατωφλιού, και ενεργητική αποκατάσταση µε ταχύτητα στο 150% του γαλακτικού κατωφλιού. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι οι αθλητές που ακολούθησαν την ενεργητική αποκατάσταση µε ταχύτητα στο γαλακτικό κατώφλι πέτυχαν γρηγορότερη αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος και µεγαλύτερη διάρκεια στη διατήρηση της αθλητικής τους απόδοσης (James D. Greenwood. et al., 2007). Τέλος, είναι γνωστό πως το επίπεδο της φυσικής κατάστασης των αθλητών επηρεάζει την αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος και η αποµάκρυνση αυτή είναι ταχύτερη σε προπονηµένα άτοµα όταν αυτά πραγµατοποιούν ενεργητική αποκατάσταση σε σύγκριση µε απροπόνητα άτοµα (Gmada N. et al., 2005). Τα συµπεράσµατα που προκύπτουν από την βιβλιογραφική ανασκόπηση είναι ότι η αποκατάσταση εξαρτάται καταρχήν από τη φυσική κατάσταση του ατόµου. Επίσης το είδος της αποκατάστασης και κυρίως η ενεργητική αποκατάσταση κατά µέσο όρο από 25-50% VO 2max επιτυγχάνει την ταχύτερη αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος ενώ η παθητική αποκατάσταση και η ενεργητική αποκατάσταση µε µέσο όρο πάνω από το 60% VO 2max θεωρούνται αναποτελεσµατικά για την αποµάκρυνση του. Η αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος όµως δεν είναι το µοναδικό κριτήριο διατήρησης της απόδοσης και επαναφοράς του οργανισµού στα επίπεδα ηρεµίας αφού τόσο η καρδιακή συχνότητα όσο και η VO 2 φαίνεται πως επανέρχονται γρηγορότερα µε την παθητική αποκατάσταση. Η επανασύνθεση του µυϊκού γλυκογόνου γίνεται γρηγορότερα µε την παθητική αποκατάσταση ενώ διφορούµενες είναι οι απόψεις σχετικά µε τη διατήρηση της αθλητικής απόδοσης. Σε κάθε περίπτωση, η ένταση της άσκησης και ο χρόνος της 23

24 αποκατάστασης παίζουν σπουδαίο ρόλο για τη διατήρηση της απόδοσης του αθλητή. Σκοπός της εργασίας Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εξετάσει την Περίσσεια οξυγόνου και το ρυθµό αποµάκρυνσης του γαλακτικού οξέος µετά από εξαντλητική άσκηση κατά τη διάρκεια ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% και 50% της µέγιστης πρόσληψης οξυγόνου και κατά τη διάρκεια της παθητικής αποκατάστασης. Σηµασία της εργασίας Οι έρευνες στο παρελθόν έχουν ασχοληθεί µε τις επιδράσεις της ενεργητικής και παθητικής αποκατάστασης στο ρυθµό αποµάκρυνσης του γαλακτικού οξέος. Είναι πιθανόν η παρούσα εργασία να παραθέσει νέα στοιχεία σχετικά µε τις αποδεκτές εντάσεις της ενεργητικής αποκατάστασης για την αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος στην υπάρχουσα βιβλιογραφία που πιθανόν να βοηθήσουν στη καλύτερη κατανόηση των επιδράσεων. Επίσης θα µελετηθούν η πρόσληψη οξυγόνου, το αναπνευστικό πηλίκο και η καρδιακή συχνότητα. Υποθέσεις της εργασίας Η γενική ερευνητική υπόθεση είναι οτι η ενεργητική αποκατάσταση επηρεάζει το γαλακτικό οξύ. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της ενεργητικής αποκατάστασης καταγράφονται υψηλότερες τιµές στην καρδιακή συχνότητα και στην πρόσληψη οξυγόνου και χαµηλότερες στο αναπνευστικό πηλίκο σε σύγκριση µε την παθητική αποκατάσταση. Το ερώτηµα που προκύπτει βάσει των τελευταίων ερευνών των Lau S. et al., (2001); Crisafulli A. et al., (2003); Greenwood. et al., (2007) είναι αν πραγµατικά ισχύει ότι κατά την ενεργητική αποκατάσταση αποµακρύνεται γρηγορότερα το γαλακτικό οξύ και σε ποια 24

25 ένταση πετυχαίνεται αυτό, καθώς επίσης και το κατά πόσο επηρεάζονται οι καρδιοαναπνευστικοί δείκτες ανάλογα µε το είδος της αποκατάστασης. Στατιστικές υποθέσεις Μηδενική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση δεν επηρεάζει το Γ.Ο. Εναλλακτική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση επηρεάζει το Γ.Ο. Μηδενική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση δεν επηρεάζει την VO 2 σε απόλυτες τιµές. Εναλλακτική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση επηρεάζει την VO 2 σε απόλυτες τιµές. Μηδενική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση δεν επηρεάζει την VO 2 σε σχετικές τιµές. Εναλλακτική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση επηρεάζει την VO 2 σε σχετικές τιµές. Μηδενική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση δεν επηρεάζει τo VCO 2 σε σχετικές τιµές. Εναλλακτική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση επηρεάζει τo VCO 2 σε σχετικές τιµές. Μηδενική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση δεν επηρεάζει την Κ.Σ. Εναλλακτική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση επηρεάζει την Κ.Σ. Μηδενική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση δεν επηρεάζει τoν V E. Εναλλακτική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση επηρεάζει τoν V E. Μηδενική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση δεν επηρεάζει το αναπνευστικό πηλίκο. Εναλλακτική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση επηρεάζει το αναπνευστικό πηλίκο. 25

26 Μηδενική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση δεν επηρεάζει τον D.I. Εναλλακτική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση επηρεάζει τον D.I. Μηδενική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση δεν επηρεάζει την B.R. Εναλλακτική υπόθεση : Το είδος της αποκατάστασης έπειτα από εξαντλητική άσκηση επηρεάζει την B.R. Μεθοδολογία 3.1 Σχεδιασµός της έρευνας Η έρευνα σχεδιάστηκε κατά τέτοιο τρόπο ώστε να προσδιοριστούν οι φυσιολογικές απαιτήσεις µετά την άσκηση και στα τρία είδη της αποκατάστασης κατά τη διάρκεια των µετρήσεων στο εργαστήριο. εν πραγµατοποιήθηκε καµία παρέµβαση, ούτε επαναληπτικές µετρήσεις. 3.2 είγµα Η επιλογή του υλικού της µελέτης έγινε µετά από ενηµέρωση σε προπονηµένους κωπηλάτες συλλογικού επιπέδου της κατηγορίας εφήβων, νέων ανδρών και ανδρών. Στους αθλητές διανεµήθηκε πληροφοριακό έντυπο υλικό που αφορούσε τη διαδικασία των µετρήσεων. Στην παρούσα έρευνα θα συµµετάσχουν οικιοθελώς 30 προπονηµένοι αθλητές κωπηλασίας (30 άνδρες) ηλικίας ετών χωρισµένοι σε 3 οµάδες. Η πρώτη οµάδα µετά τη διαδικασία εξάντλησης ακολούθησε παθητική αποκατάσταση (τους ζητήθηκε να καθίσουν), η δεύτερη οµάδα ακολούθησε ενεργητική αποκατάσταση στο 25% VΟ 2max., ενώ η τρίτη οµάδα ακολούθησε ενεργητική αποκατάσταση στο 50%VO 2max,. Κριτήριο για τη συµµετοχή τους αποτέλεσε η προπονητική τους ηλικία, η οποία έπρεπε να 26

27 είναι µεγαλύτερη των τριών (3) ετών, η συµµετοχή τους στα δυο (2) προηγούµενα πανελλήνια πρωταθλήµατα της κατηγορίας τους, η ελάχιστη συχνότητα προπονήσεων (5 προπονητικές µονάδες / εβδοµάδα), η απουσία οποιουδήποτε τραυµατισµού και η αποχή από κάθε είδους χορήγησης φαρµακευτικής αγωγή. Επιπλέον, αποκλείστηκαν κωπηλάτες που έπασχαν από οποιαδήποτε πνευµονοπάθεια ή τύπο άσθµατος καθώς και όσοι έκαναν ή είχαν κάνει στο παρελθόν χρήση ισχυρών αποφρακτικών φαρµάκων. Από τους συµµετέχοντες ζητήθηκε να αποφύγουν τη πρόσληψη οποιουδήποτε εργογόνου βοηθήµατος που τυχόν να επηρέαζε την απόδοσή τους, καθώς επίσης και να διατηρούσαν τη συνήθη δίαιτά τους, κατά τη διάρκεια των µετρήσεων. Όλοι οι συµµετέχοντες ακολούθησαν κοινό πρόγραµµα προπόνησης σύµφωνα µε τη καθοδήγηση της Ελληνικής Κωπηλατικής Οµοσπονδίας Φιλάθλων Ναυτικών Σωµατείων που περιλάµβανε κωπηλασία, τρέξιµο και ασκήσεις ενδυνάµωσης. Οι µετρήσεις πραγµατοποιήθηκαν στην αρχή της περιόδου προετοιµασίας, αφού πρώτα κατατέθηκε η έγγραφη αποδοχή συµµετοχής στην έρευνα. 3.3 Περιγραφή οργάνων µέτρησης Η θερµοκρασία κατά τη διάρκεια των µετρήσεων ήταν C ο και η σχετική υγρασία στο χώρο του εργαστηρίου 50 55%. Όλες οι µετρήσεις πραγµατοποιήθηκαν στο Εργαστήριο Εργοφυσιολογίας Εργοµετρίας του Τµήµατος Επιστήµης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισµού (Τ.Ε.Φ.Α.Α) του Αριστοτέλειου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ). Η µέτρηση του ύψους των συµµετεχόντων έγινε µε σταθερό αναστηµόµετρο τύπου SECA (Seca 220e, Germany), ενώ το σωµατικό βάρος µετρήθηκε µε ηλεκτρονική ζυγαριά, µέγιστου µετρούµενου σωµατικού βάρους 130Kgr και ελάχιστου 2Kgr (Seca 220e, Germany). Για το σύνολο των δοκιµασιών απόδοσης όπως για τη δοκιµασία προσδιορισµού της µέγιστης πρόσληψης οξυγόνου (VO 2max ), καθώς και για την εικοσάλεπτη (20min) δοκιµασία αποκατάστασης, χωρίς να προηγηθεί ζέσταµα χρησιµοποιήθηκε κωπηλατοεργόµετρο (Concept IId, Nottingham, UK). Κατά τη διάρκεια προσδιορισµού της VO 2max συνδέθηκαν µε σπιρόµετρο ανοικτού τύπου, για τη συλλογή των αναπνευστικών αερίων (Oxycon-Pro, 27

28 Jaeger, Wurzburg, Germany), µε µη τηλεµετρικό ηλεκτροκαρδιογράφο 12 καναλιών πλήρως προσαρµοσµένου στο εργοσπιροµετρικό σύστηµα (Medilog AR12, Digital ECG Recorder, Germany) καθώς και µε παλµικό οξύµετρο προσαρµοσµένο σε αισθητήρα αυτιού (Nanox2-Medlab, Karsruhe,Germany). Φορητός αναλυτής γαλακτικού οξέος χρησιµοποιήθηκε για την ανάλυση της συγκέντρωσή στο ολικό αίµα, µε τη µέθοδο της ξηράς χηµείας σε φωτόµετρο-ανακλασίµετρο (Accusport, Boehringer Mannheim, Germany). Η µέτρηση της δύναµης των αναπνευστικών µυών πραγµατοποιήθηκε µε τη χρήση µετρητή στοµατικής πίεσης (MicroMedical, Mouth Pressure Meter, MPO 2, UK). Η έµµεση αξιολόγηση της αντοχής των ΑΜ πραγµατοποιήθηκε µε τη δοκιµασία του µέγιστου βουλητικού αερισµού των 12 sec (MVV 12 ), σε ανοιχτό σύστηµα σπιροµέτρησης όπως και η µέτρηση της αναπνευστικής απόδοσης και λειτουργίας εν ηρεµία (Oxycon-Pro, Jaeger, Wurzburg, Germany). 3.4 Περιγραφή οκιµασιών Η κάθε οµάδα πραγµατοποίησε στο εργαστήριο µία (1) επίσκεψη όπου πραγµατοποίησαν αντίστοιχα: µια δοκιµασία σταδιακά αυξανόµενης επιβάρυνσης για τον προσδιορισµό της VO 2max στο κωπηλατοεργόµετρο και µια 20-λεπτη περίοδος αποκατάστασης επίσης στο κωπηλατοεργόµετρο. Όλες οι δοκιµασίες πραγµατοποιήθηκαν την ίδια ώρα της ηµέρας και στις ίδιες συνθήκες θερµοκρασίας και υγρασίας. 3.4.α οκιµασία Προσδιορισµού της VO 2max Κατά την επίσκεψη, οι δοκιµαζόµενοι ενηµερώθηκαν για τη διαδικασία της µέτρησης συµπληρώνοντας το έντυπο συναίνεσης του δοκιµαζοµένου και απάντησαν σε ερωτήσεις εξειδικευµένου προσωπικού του εργαστηρίου που αφορούσε το ιατρικό τους ιστορικό. Για το προσδιορισµό του ύψους χρησιµοποιήθηκε σταθερό αναστηµόµετρο όπου ο εξεταζόµενος µετρήθηκε σε όρθια στάση χωρίς υποδήµατα, ενδεδυµένος µε όσο το δυνατόν λιγότερα ρούχα, ώστε να είναι 28

29 ευδιάκριτη η θέση του σώµατος του. Το βάρος του µοιράστηκε εξίσου στα δυο πόδια έτσι ώστε να σχηµατίζουν γωνία περίπου 15º, µε τις πτέρνες να βρίσκονται σε επαφή µεταξύ τους. Το κατακόρυφο στέλεχος της ράβδου µέτρησης βρισκόταν στη ράχη του εξεταζόµενου, ενώ το οριζόντιο µετακινήθηκε µέχρι να έρθει σε επαφή µε τη κεφαλή τους. Η µέτρηση καταγράφηκε στο πλησιέστερο εκατοστό. Για το προσδιορισµό του βάρους πριν από την µέτρηση έγινε έλεγχος της ακρίβειας ζύγισης της ζυγαριάς. Οι εξεταζόµενοι ήταν ενδεδυµένοι µε την ελάχιστη δυνατή περιβολή, χωρίς τα υποδήµατά τους στα πλησιέστερα 150gr. (Seca 220e, Germany). Εν συνεχεία τους ζητήθηκε να ξαπλώσουν σε ιατρικό κρεβάτι στη θέση της ύπτιας κατάκλισης για δέκα (10) λεπτά προκειµένου να καταγραφεί η καρδιακή συχνότητα ηρεµίας (Κ.Σ ηρεµίας ) και η αρτηριακή πίεση (συστολική και διαστολική) (Medilog AR12, Digital ECG Recorder, Germany). Μετά το πέρας 5min απόλυτης ηρεµίας, ο εξεταστής τοποθετούσε το πιεσόµετρο στο βραχίονα του δείγµατος θέτοντας σε λειτουργία το µανόµετρο και λαµβάνοντας, τέλος, τις αναγραφόµενες τιµές. Το επόµενο στάδιο δοκιµασίας ήταν ο σπιροµετρικός έλεγχος ηρεµίας. Πριν ακόµα ξεκινούσαν οι δοκιµασίες αναπνευστικών παραµέτρων προηγήθηκε µια εικονική επίδειξη για τη κατανόηση της διαδικασίας της σπιροµετρίας ηρεµίας. Αρχικά, πραγµατοποιήθηκαν 3 µέγιστες και όσο το δυνατόν ταχείς εισπνευστικές προσπάθειες, στον µετρητή στοµατικών πιέσεων, για να προσδιοριστεί η εισπνευστική δύναµη των αναπνευστικών µυών (PI max ). Το διάλειµµα µεταξύ των τριών προσπαθειών ήταν 1-2min. Κατά τη δοκιµασία αυτή ζητήθηκε από τους εξεταζόµενους αφού εκπνεύσουν όλο τον αέρα µέσα στο µετρητή πραγµατοποιώντας ταυτόχρονα κάµψη του κορµού τους, να εισπνεύσουν όσο το δυνατόν πιο απότοµα και βαθιά. Από τις τρεις αυτές προσπάθειες θα καταγραφεί ο µέσος όρος των δυο µεγαλύτερων τιµών. Στη συνέχεια οι συµµετέχοντες συνδέθηκαν µε το σπιρόµετρο προκειµένου να προσδιοριστούν οι πνευµονικοί όγκοι και οι χωρητικότητες. Για τη µέτρηση της ολικής ζωτικής χωρητικότητας (VC), της εισπνευστικής (VC in ) και εκπνευστικής ικανότητας (VC ex ) ζητήθηκε από τους εξεταζόµενους µετά την εκτέλεση δυο κανονικών αναπνοών να εκτελέσουν µια βαθιά αργή εισπνοή 29

30 και να εκπνεύσουν όλο τον αέρα των πνευµόνων τους διαµέσου ενός αεραγωγού έχοντας κλειστή τη µύτη µε ειδικό ρινοπίεστρο. Η ίδια διαδικασία αλλά µε µέγιστη ταχύτητα εισπνοής και εκπνοής επαναλήφθηκε προκειµένου να µετρηθεί η δυναµική ζωτική χωρητικότητα (FVC), ο δυναµικός εκπνεόµενος όγκος σε ένα (1) sec (FEV 1 ) και οι όγκοι ροής στο 25, 50 και 75% της FVC (FEF 25, FEF 50, FEF 75 ). Η τελευταία σπιροµετρική δοκιµασία ηρεµίας, πριν τη διαδικασία της εργοσπιροµέτρησης, ήταν η δοκιµασία του Μέγιστου Βουλητικού Αερισµού διάρκειας δώδεκα (12) sec (MVV 12 ). Στη δοκιµασία αυτή, ζητήθηκε από τους δοκιµαζόµενους να εκτελέσουν για 12sec, γρήγορες, βαθιές και βίαιες αναπνοές. Όλες οι παραπάνω µετρήσεις έγιναν σε ανοιχτό κύκλωµα σπιροµέτρησης (Oxycon-Pro, Jaeger, Wurzburg, Germany). Μετά το πέρας της σπιροµέτρησης ηρεµίας πραγµατοποιήθηκε η δοκιµασία για το προσδιορισµό της µέγιστης πρόσληψης οξυγόνου (VO 2max ) σε κωπηλατοεργόµετρο (Concept IId, Nottingham, UK) µε σταδιακά αυξανόµενο πρωτόκολλο επιβάρυνσης (Oxycon-Pro, Jaeger, Wurzburg, Germany). Η µέτρηση και η καταγραφή της καρδιακής συχνότητας έγινε σε όλη τη διάρκεια της δοκιµασίας µε µη τηλεµετρικό ηλεκτροκαρδιογράφο, πλήρως προσαρµοσµένο στο σπιρόµετρο (Medilog AR12, Digital ECG Recorder, Germany). Για το σκοπό αυτό χρησιµοποιήθηκαν τέσσερα (4) ηλεκτρόδια, ένα στο άνω αριστερό και το δεύτερο στο άνω δεξί τµήµα του στέρνου, περίπου πέντε (5)cm πάνω από τις θηλές. Τα άλλα δυο τοποθετήθηκαν, ένα κάτω δεξιά και ένα κάτω αριστερά στο ύψος της ξιφοειδούς απόφυσης. Το ηλεκτροκαρδιογράφηµα την ίδια στιγµή εµφανιζόταν στην οθόνη του σπιροµέτρου, ενώ η καρδιακή συχνότητα καταγραφόταν σε πραγµατικό χρόνο. Κατά τη διάρκεια της δοκιµασίας πραγµατοποιήθηκε ανάλυση των εκπνεόµενων όγκων αερίων σε κάθε αναπνοή µε τη βοήθεια ανοικτού κυκλώµατος σπιροµέτρησης τύπου breath by breath. Ο εκπνεόµενος όγκος του αέρα διοχετευόταν από µια βαλβίδα υψηλής ταχύτητας (Hans Rudolph) και διαµέσου ενός πλαστικού λεπτού σωλήνα χαµηλής αντίστασης στον αναλυτή αερίων. Πριν από κάθε µέτρηση πραγµατοποιήθηκε ποιοτική και ποσοτική βαθµονόµηση αερίων του σπιροµέτρου ενώ λήφθηκαν υπόψη οι 30

31 ατµοσφαιρικές συνθήκες θερµοκρασίας, υγρασίας και υψοµέτρου. Η µετατροπή των αναπνευστικών παραµέτρων στο παράγοντα STPD έγινε αυτόµατα από το σύστηµα ενώ οι αναλώσιµοι περιφερικοί αισθητήρες του σπιροµέτρου ελέγχονταν καθηµερινά. Άµεση ήταν η αντικατάστασή τους όπου κρινόταν αναγκαίο για τη µείωση της πιθανότητας λάθους. Το πρωτόκολλο αυξανόµενης έντασης, µέχρι οριστικής εξάντλησης, πραγµατοποιήθηκε σε κωπηλατοεργόµετρο, µε το παράγοντα αντίστασης ρυθµισµένο στις 135 µονάδες (Concept IId, Nottingham, UK). (εικόνα 4.) Το πρωτόκολλο µετά τη συνήθη προθέρµανση περιλάµβανε κωπηλασία 2min µε επιβάρυνση 150W, στην συνέχεια 2min µε επιβάρυνση 200W, η σταδιακή αύξηση θα είναι 50W, κάθε 2min µέχρι την οριστική εξάντληση (Yoshiga and Higuchi, 2002). (πίνακας 1.) 31

32 Πρωτόκολλο VO 2max ιάρκεια Watt 2 min min min min min min min min 500 Ως κριτήρια επίτευξης της VO 2max λήφθηκαν: α) το πλατώ της καµπύλης της VO 2max παρά τη συνεχιζόµενη αύξηση της επιβάρυνσης, β) το αναπνευστικό πηλίκο µεγαλύτερο του 1.10, γ) η µέγιστη καρδιακή συχνότητα ± 10 παλµοί της προβλεπόµενης σύµφωνα µε τον τύπο 220-ηλικία και δ) η µέγιστη συγκέντρωση γαλακτικού οξέος > 8.0 mmol/lt µετά τη λήξη της δοκιµασίας (Bassett & Howley, 2000). Μετά το πέρας της δοκιµασίας, προσδιορίστηκε η µέγιστη συγκέντρωση γαλακτικού οξέος στο τριχοειδικό αίµα µε τη µέθοδο της ξηράς χηµείας σε φωτόµετρο-ανακλασίµετρο. Η λήψη του αίµατος έγινε αµέσως µετά το τέλος της δοκιµασίας της εξάντλησης και για κάθε 2 λεπτά µέχρι το 20 λεπτό της αποκατάστασης(κλεισούρας 2004) από τη ράγα του δεξιού δείκτη, µετά από προθέρµανση του δακτύλου µέσα σε χλιαρό νερό (Accusport, Boehringer Mannheim, Germany). 3.4.β 20-λεπτη περίοδος αποκατάστασης Οι αθλητές χωρίστηκαν σε τρεις (3) οµάδες των 10 ατόµων η κάθε µία µετά το τέλος της δοκιµασίας εξάντλησης. Στην πρώτη (1) οµάδα οι αθλητές δεν ακολούθησαν καµία δοκιµασία και απλά τους ζητήθηκε να καθίσουν για 20 λεπτά. Στην δεύτερη (2) οµάδα οι αθλητές ακολούθησαν µία 20-λεπτη περίοδο ενεργητικής αποκατάστασης στο 25%VΟ 2max. Τέλος, η τρίτη οµάδα ακολούθησε µια 20-λεπτη περίοδο ενεργητικής αποκατάστασης στο 50%VΟ 2max. Η καρδιακή συχνότητα (H.R.), η πρόσληψη οξυγόνου (VO 2max ), ο 32

33 όγκος του διοξειδίου του άνθρακα (VCO2), το αναπνευστικό πηλίκο (RER), το γαλακτικό οξύ (BL), ο πνευµονικός αερισµός (VE), ο δείκτης δύσποιας (D.I.) και η πνευµονική εφεδρεία (B.F.%) καταγράφονταν από την έναρξη της άσκησης, την έναρξη της αποκατάστασης και για κάθε 2 λεπτά µέχρι το 20ο λεπτό της αποκατάστασης. (σχήµα 1.) Συνολικός χρόνος αποκατάστασης 20 min Γ.Ο 0 o Γ.Ο 2 ο Από το τέλος της άσκησης έως το τέλος της αποκατάστασης καταγράφονται οι τιµές: Γ.Ο 6 ο 4 ο Γ.Ο VO 2 VCO 2 Κ.Σ. R.E.R. V E B.R. D.I Γ.Ο 10 o 8 ο Γ.Ο 12 o Γ.Ο Γ.Ο 14 ο 16 ο Γ.Ο Γ.Ο 18 ο 20 ο Γ.Ο Τέλος της αποκατάστασης 33

34 Σχήµα 1. Το είδος της αποκατάστασης και οι καρδιοαναπνευστικοί δείκτες κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης. 3.5 ιαδικασία Μέτρησης Στην έρευνα συµµετείχαν τριάντα (30) συµµετέχοντες κωπηλάτες. Ο χωρισµός του δείγµατος σε οµάδες πραγµατοποιήθηκε µε τυχαία κατανοµή. Κατά την επίσκεψη πραγµατοποιήθηκαν µετρήσεις σωµατοµετρικών χαρακτηριστικών, καταγράφηκε η αρτηριακή πίεση (συστολική & διαστολική), η καρδιακή συχνότητα ηρεµίας, σπιροµέτρηση ηρεµίας, και η δοκιµασία προσδιορισµού της VO 2max. Κατόπιν εκτελέστηκε η δοκιµασία κόπωσης µέχρι την εξάντληση και αµέσως µετά ένα 20-λεπτο ενεργητικής ή παθητικής αποκατάστασης. 3.6 Στατιστική Ανάλυση Για τη στατιστική επεξεργασία των αποτελεσµάτων χρησιµοποιήθηκε το στατιστικό πρόγραµµα S.P.S.S (Statistical Package for Social Sciences, Chicago, Illinois, USA) σε Η/Υ. Όλες οι τιµές των µεταβλητών καταγράφηκαν σε µέσες τιµές µε τυπικό σφάλµα (mean + S.E.). Για την ανάλυση των διαφορών των µέσων όρων στα σηµεία που παρουσιάστηκε στατιστικά σηµαντική διαφορά πραγµατοποιήθηκε µονόπλευρη ανάλυση διακύµανσης (One Way) µε δοκιµασία Tykey post-hoc. Ως επίπεδο σηµαντικότητας ορίστηκε το p <

35 Αποτελέσµατα 4.1. Ανθρωποµετρικά Χαρακτηριστικά Στο τελικό σχεδιασµό της έρευνας συµµετείχαν 30 εθελοντές κωπηλάτες. Απαραίτητη προϋπόθεση, όπως προαναφέρθηκε, αποτέλεσε η συγκατάθεσή τους, καθώς επίσης και η τήρηση των κριτηρίων επιλογής όπως προαναφέρθηκαν προηγουµένως. Το σύνολο του δείγµατος αποτελούνταν από αγόρια. Τα ανθρωποµετρικά χαρακτηριστικά των δυο οµάδων που συµµετείχαν µέχρι τέλους στη µελέτη παρουσιάζονται στο πίνακα 2. Καµία στατιστικά σηµαντική διαφορά δεν υπήρξε µεταξύ των τριών οµάδων στην ηλικία, την προπονητική ηλικία, το ύψος, το βάρος και τέλος στη σωµατική επιφάνεια (B.S.A) Προσδιορισµός της Μέγιστης Πρόσληψης Οξυγόνου Μετά την σπιροµέτρηση ηρεµίας πραγµατοποιήθηκε η δοκιµασία για το προσδιορισµό της VO 2max σε κωπηλατοεργόµετρο. Τα κριτήρια επίτευξης της VO 2max, επετεύχθησαν από το σύνολο των συµµετεχόντων κωπηλατών που ολοκλήρωσαν όλες τις δοκιµασίες του ερευνητικού σχεδιασµού. Η γνώση των αποτελεσµάτων των καρδιοαναπνευστικών δεικτών απέδωσαν τις µέγιστες τιµές (πίνακας 3). Η στατιστική ανάλυση δεν φανέρωσε σηµαντικά στατιστικές διαφορές (p<.05) µεταξύ των τριών οµάδων στις τιµές VO 2max, VCO 2maχ Καρδιοναπνευστικές µεταβλητές κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης VO 2 απόλυτες τιµές Τα αποτελέσµατα που αφορούν τους µέσους όρους των απόλυτων τιµών της πρόσληψης οξυγόνου είναι ανάλογα του είδους της αποκατάστασης που ακολούθησαν. Η οµάδα που ακολούθησε παθητική αποκατάσταση είχε µια απότοµη πτώση στα πρώτα δύο λεπτά ενώ η πτώση αυτή συνεχίστηκε, µε 35

36 µικρότερο ρυθµό, µέχρι το τέλος της αποκατάστασης. Η οµάδα που ακολούθησε ενεργητική αποκατάσταση στο 25% της VO 2max είχε εµφανώς υψηλότερες απόλυτες τιµές καθ όλη τη διάρκεια της αποκατάστασης από την οµάδα που ακολούθησε παθητική αποκατάσταση. Ακόµα, παρατηρήθηκε µια απότοµη πτώση στα πρώτα δύο λεπτά της αποκατάστασης, ενώ η πτώση αυτή συνεχίστηκε, µε µικρότερο ρυθµό, µέχρι το τέλος της αποκατάστασης. Η οµάδα που ακολούθησε ενεργητική αποκατάσταση στο 50% της VO 2max είχε τις υψηλότερες απόλυτες τιµές από τις άλλες δύο οµάδες. Στα πρώτα δυο λεπτά παρατηρήθηκε µία πτώση, η οποία ήταν µικρότερη από τις άλλες δυο οµάδες, ενώ από το δεύτερο λεπτό µέχρι και το τέλος της αποκατάστασης διατηρήθηκε στα ίδια επίπεδα µε σχεδόν µηδενικό ρυθµό πτώσης. Στατιστικά σηµαντικές διαφορές παρατηρήθηκαν κυρίως µεταξύ των οµάδων της παθητικής αποκατάστασης και της ενεργητικής αποκατάστασης στο 50% VO 2max από το 2 ο λεπτό µέχρι και το τέλος της αποκατάστασης. (p<.01, p<.001). Παρατηρήθηκαν στατιστικά σηµαντικές διαφορές µόνο στο 20 ο λεπτό µεταξύ των οµάδων παθητικής αποκατάστασης και ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% της VO 2max (p<.001), και µεταξύ των οµάδων ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% και 50% της VO 2max (p<.01). (σχήµα 2) VO 2 σχετικές τιµές Οι σχετικές µε το βάρος τιµές της πρόσληψης οξυγόνου µειώθηκαν µε τον ρυθµό, όπως ακριβώς και µε τις απόλυτες τιµές και για τις τρείς οµάδες. Στατιστικά σηµαντικές διαφορές παρατηρήθηκαν κυρίως µεταξύ των οµάδων της παθητικής αποκατάστασης και της ενεργητικής αποκατάστασης στο 50% VO 2max από το 2 ο λεπτό µέχρι και το τέλος της αποκατάστασης. (p<.01, p<.001). Παρατηρήθηκαν στατιστικά σηµαντικές διαφορές µόνο στο 20 ο λεπτό µεταξύ των οµάδων παθητικής αποκατάστασης και ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% της VO 2max (p<.001), και µεταξύ των οµάδων ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% και 50% της VO 2max (p<.01). (σχήµα 3). 36

37 VCO 2 Τα αποτελέσµατα που αφορούν τους µέσους όρους των απόλυτων τιµών του όγκου του διοξειδίου του άνθρακα είναι ανάλογα του είδους της αποκατάστασης που ακολούθησαν. Η οµάδα που ακολούθησε παθητική αποκατάσταση είχε µια απότοµη πτώση στα πρώτα δύο λεπτά ενώ η πτώση αυτή συνεχίστηκε, µε µικρότερο ρυθµό, µέχρι το τέλος της αποκατάστασης. Η οµάδα που ακολούθησε ενεργητική αποκατάσταση στο 25% της VO 2max είχε εµφανώς υψηλότερες απόλυτες τιµές καθ όλη τη διάρκεια από την παθητική αποκατάσταση. Ακόµα, παρατηρήθηκε µια απότοµη πτώση στα πρώτα δύο λεπτά της αποκατάστασης, ενώ η πτώση αυτή συνεχίστηκε, µε µικρότερο ρυθµό, µέχρι το τέλος της αποκατάστασης. Η οµάδα που ακολούθησε ενεργητική αποκατάσταση στο 50% της VO 2max είχε τις υψηλότερες απόλυτες τιµές από τις άλλες δύο οµάδες. Στα πρώτα δυο λεπτά παρατηρήθηκε µία πτώση, η οποία ήταν µικρότερη από τις άλλες δυο οµάδες, ενώ από το δεύτερο λεπτό µέχρι και το τέλος της αποκατάστασης διατηρήθηκε στα ίδια επίπεδα µε σχεδόν µηδενικό ρυθµό πτώσης. Στατιστικά σηµαντικές διαφορές παρατηρήθηκαν κυρίως µεταξύ των οµάδων της παθητικής αποκατάστασης και της ενεργητικής αποκατάστασης στο 50% VO 2max από το 4 ο λεπτό µέχρι και το τέλος της αποκατάστασης. (p<.05, p<.01 p<.001). Παρατηρήθηκαν στατιστικά σηµαντικές διαφορές µόνο στο 20 ο λεπτό µεταξύ των οµάδων παθητικής αποκατάστασης και ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% της VO 2max (p<.001), και µεταξύ των οµάδων ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% και 50% της VO 2max (p<.001). (σχήµα 4) Πνευµονικός Αερισµός V E Στατιστικά σηµαντικές διαφορές παρουσιάστηκαν από το 2 ο λεπτό της αποκατάστασης µέχρι και το τέλος της µεταξύ των οµάδων της παθητικής αποκατάστασης και της ενεργητικής αποκατάστασης στο 50% VO 2max (p<.01, p<.001), καθώς επίσης µεταξύ των οµάδων της ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% και 50% VO 2max (p<.05, p<.01). Στατιστική διαφορά µεταξύ των οµάδων της παθητικής αποκατάστασης και της ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% VO 2max παρατηρήθηκε µόνο στο 20 ο λεπτό (p<.001). (σχήµα 5). 37

38 Αναπνευστικό πηλίκο R.E.R. Στο σχήµα 6 παρατηρούµε τις µέσες τιµές του αναπνευστικού πηλίκου από τη µέγιστη τιµή του µέχρι και το 20 ο λεπτό της αποκατάστασης. Οι τιµές κυµάνθηκαν από 1.18 στο τέλος της άσκησης έως 0.71 στο τέλος της αποκατάστασης. Στατιστικά σηµαντικές διαφορές παρουσιάστηκαν µόνο µεταξύ των οµάδων της παθητικής αποκατάστασης και της ενεργητικής αποκατάστασης στο 50% VO 2max κατά το 2 ο, 4 ο και 20 ο λεπτό της αποκατάστασης (p<.05) Καρδιακή συχνότητα Η καρδιακή συχνότητα αµέσως µετά το τέλος της άσκησης για το προσδιορισµό της VO 2max είχε τις ανώτερες τιµές του. Η οµάδα που ακολούθησε παθητική αποκατάσταση παρουσίασε το µεγαλύτερο ρυθµό πτώσης της καρδιακής συχνότητας και τελικά στο τέλος της αποκατάστασης παρουσίασε τη χαµηλότερη τιµή από τις άλλες δυο οµάδες. Η οµάδα που ακολούθησε ενεργητική αποκατάσταση στο 25% VO 2max παρουσίασε ένα σχετικά µεγάλο ρυθµό πτώσης στα πρώτα δυο λεπτά της αποκατάστασης ενώ στη συνέχεια ο ρυθµός πτώσης ήταν σχετικά αργός και τελικά παρουσίασε τη χαµηλότερη τιµή της, 20 παλµούς υψηλότερα από αυτήν της παθητικής αποκατάστασης. Η οµάδα που ακολούθησε ενεργητική αποκατάσταση στο 50% VO 2max παρουσίασε ένα αργό ρυθµό πτώσης της καρδιακής συχνότητας στα πρώτα δύο λεπτά της αποκατάστασης και παρέµεινε σε αυτά τα επίπεδα µέχρι το τέλος της αποκατάστασης. Στατιστικά σηµαντικές διαφορές παρουσιάστηκαν από το 2 ο µέχρι το 10 ο και από το 14 ο µέχρι το 20 ο λεπτό µεταξύ των οµάδων της παθητικής αποκατάστασης και της ενεργητικής στο 50% VO 2max (p<.05, p<.01). Ακόµα, στατιστικές διαφορές παρουσιάστηκαν από το 10 ο λεπτό µέχρι το 20 ο µεταξύ των οµάδων της παθητικής αποκατάστασης και της ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% VO 2max (p<.05), και µεταξύ των οµάδων της ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% και στο 50% της VO 2max (p<.05). Οι µέσοι όροι των τιµών της Κ.Σ. κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης παρουσιάζονται στο σχήµα 7. 38

39 Γαλακτικό οξύ B.L. Η συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος παρουσιάζεται στο σχήµα 8. Τα επίπεδα του γαλακτικού οξέος στην οµάδα που ακολούθησε παθητική αποκατάσταση ήταν ιδιαίτερα υψηλά ενώ παρατηρήθηκε µια µικρή πτώση µόνο στα τελευταία τέσσερα λεπτά της αποκατάστασης. Η οµάδα που ακολούθησε ενεργητική αποκατάσταση στο 25% VO 2max είχε ένα µεγαλύτερο ρυθµό αποµάκρυνσης του γαλακτικού οξέος, ιδιαίτερα από το 10 ο µέχρι το 20 ο λεπτό, σε σχέση µε αυτό της παθητικής. Η οµάδα που ακολούθησε ενεργητική αποκατάσταση στο 50% VO 2max είχε το µεγαλύτερο ρυθµό αποµάκρυνσης του γαλακτικού οξέος και η µείωση αυτή παρουσιάστηκε από το 2 ο λεπτό και συνεχίστηκε µέχρι και το 20 ο λεπτό. Στατιστικά σηµαντικά διαφορές παρουσιάστηκαν από το 2 ο λεπτό µέχρι και το 20 ο λεπτό µεταξύ των οµάδων της παθητικής αποκατάστασης και της ενεργητικής αποκατάστασης στο 50% VO 2max (p<.05). Ακόµα, στατιστικά σηµαντικές διαφορές παρουσιάστηκαν µεταξύ των οµάδων της ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% και 50% VO 2max από το 6 ο λεπτό µέχρι το 14 ο λεπτό (p<.05). Μεταξύ των οµάδων της παθητικής αποκατάστασης και της ενεργητικής στο 25% VO 2max παρουσιάστηκε στατιστικά σηµαντική διαφορά µόνο στο 20 ο λεπτό (p<.05) είκτης ύσπνοιας D.I. Στο σχήµα 9 παρουσιάζονται οι µέσοι όροι των τιµών του δείκτη δύσποιας. Στατιστικά σηµαντικές διαφορές, παρουσιάστηκαν µεταξύ των οµάδων της παθητικής αποκατάστασης και της ενεργητικής αποκατάστασης στο 50% VO 2max από το 2 ο λεπτό µέχρι το 20 ο λεπτό της αποκατάστασης (p<.01, p<.001). Μεταξύ των οµάδων της ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% και 50% VO 2max παρουσιάστηκαν στατιστικά σηµαντικές διαφορές από το 2 ο λεπτό µέχρι µέχρι το 20 ο (p<.05, p<.01). Τέλος, στατιστικά σηµαντική διαφορά παρουσιάστηκε, µεταξύ των οµάδων της παθητικής αποκατάστασης και ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% VO 2max,µόνο στο 20 ο λεπτό της αποκατάστασης (p<.05). 39

40 Πνευµονική εφεδρεία B.R. Ολοκληρώνοντας, παρουσιάζονται στο σχήµα 10 οι τιµές % της πνευµονικής εφεδρείας κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης. Η στατιστική ανάλυση φανέρωσε σηµαντικές διαφορές µεταξύ των οµάδων της παθητικής αποκατάστασης και της ενεργητικής αποκατάστασης στο 50% VO 2max από το 2 ο λεπτό µέχρι το 20 ο λεπτό της αποκατάστασης (p<.01, p<.001). Μεταξύ των οµάδων της ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% και 50% VO 2max παρουσιάστηκαν σηµαντικές διαφορές από το 2 ο λεπτό µέχρι το 6 ο, και από το 10 ο µέχρι το 20 ο (p<.05, p<.01). Τέλος, µεταξύ των οµάδων της παθητικής αποκατάστασης και της ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% VO 2max παρουσιάστηκε σηµαντική διαφορά στο 20 ο λεπτό της αποκατάστασης (p<.01). 40

41 Variables 0% (Παθητική Αποκατάσταση) (n=10) Group 25% (VO 2max ) (n=10) 50% (VO 2max ) (n=10) Age (years) 22,38 (± 2,86) 19,00 (± 0,81) 19,20 (± 1,16) Training age (years) 5,88 (± 0,58) 6,03 (± 0,73) 6,14 (± 1,02) Height (cm) 181,95 (± 2,02) 178,60 (± 3,59) 184,54 (± 1,82) Weight (kg) 78,41 (± 4,53) 78,56 (± 2,96) 81,00 (± 3,25) B.S.A. (m 2 ) 1,99 (± 0,62) 1,97 (± 0,03) 2,04 (± 0,04) Πίνακας 2. Ανθρωποµετρικά Χαρακτηριστικά του δείγµατος κατά την έναρξη της άσκησης. (µεταξύ των τριών οµάδων). 41

42 Variables 0% (Παθητική Αποκατάσταση) (n=10) 25% (VO 2max ) (n=10) 50% (VO 2max ) (n=10) HR max (b/min) 189,00 (± 12,08) 191,40 (± 13,87) 192,80 (± 8,23) VO 2 max (ml/min) 4804,00 (± 137,80) 4869,40(± 245,43) 4796,00 (± 293,58) VO 2 max (ml/kg/min) 60,90 (± 2,46) 62,16 (± 3,23) 59,32 (±3,54) V E (L/min) 161,55 (± 7,08) 155,80 (± 3,97) 154,40 (± 9,28) RER 1,18 (± 0,02) 1,17 (± 0,04) 1,18 (± 0,03) DI 1,02 (± 0,03) 1,05 (± 0,05) 0,98 (± 0,04) BR (%) 6,20 (± 1,56) 5,00 (± 2,00) 12,00 (± 0,00) BL max (mol/min) 9,03 (± 1,00) 9,82 (± 1,46) 9,55 (± 1,32) Πίνακας 3. Αποτελέσµατα καρδιοαναπνευστικών δεικτών κατά τη δοκιµασία µέτρησης της µέγιστης πρόσληψης οξυγόνου στο κωπηλατοεργόµετρο. (µεταξύ των τριών οµάδων). 42

43 % 25% 50% VO 2 (ml/min) *** Time (min) Σχήµα 2. Οι απόλυτες τιµές της πρόσληψης οξυγόνου (VO 2 ) σε ml/min στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. ( p<,01, 0% vs 50%; ++ p<,01, 25% vs 50%; *** p<,001, 0% vs 25%). p<,001, 0% vs 50%; 43

44 VO 2 (ml/kg/min) Time (min) 0% 25% 50% ++ *** Σχήµα 3. Οι σχετικές τιµές της πρόσληψης οξυγόνου (VO 2 ) σε ml/kg/min στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. ( p<.01, 0% vs 50%; *** p<.001, 0% vs 25%; ++ p<.01, 25% vs 50%). p<.001, 0% vs 50%; 44

45 % 25% 50% 4000 VCO 2 (ml/min) *** Time (min) Σχήµα 4. Σε απόλυτες τιµές το διοξείδιο του άνθρακα (VCO 2 ) σε ml/min στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων.( p<.05, 0% vs 50%; p<.01, 0% vs 50%; p<.001, 0% vs 50%; *** p<.001, 0% vs 25%; +++ p<.001, 25% vs 50%). 45

46 V E (L/min) % 25% 50% *** Time (min) Σχήµα 5. Οι τιµές του πνευµονικού αερισµού (V E ) σε l/min στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. ( p<.01, 0% vs 50%; p<.001, 0% vs 50%; *** p<.001, 0% vs 25%; + ++ p<.05, 25% vs 50%; p<.01, 25% vs 50%). 46

47 1,2 1,1 0% 25% 50% 1,0 RER 0,9 0,8 0, Time (min) Σχήµα 6. Οι τιµές του αναπνευστικού πηλίκου (R.E.R.) στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. ( p<,05, 0% vs 50%). 47

48 % 25% 50% Heart Rate (b/min) * * * + * * + * Time (min) Σχήµα 7. Οι τιµές της καρδιακής συχνότητας (H.R.) σε b/min στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. ( p<.05, 0% vs 50%; p<.01, 0% vs 50%; * p<.05, 0% vs 25%; + p<.05, 25% vs 50%). 48

49 % 25% 50% * Lactate (mmol/l) Time (min) Σχήµα 8. Οι τιµές του γαλακτικού οξέος (BL) σε mmol/l στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. ( p<.05, 0% vs 50%, * p<.05, 0% vs 25%, + p<.05, 25% vs 50%). 49

50 1,2 Dyspnea Index 1,0 0,8 0,6 0, % 25% 50% ** + 0,2 0, Time (min) Σχήµα 9. Οι τιµές του δείκτη δύσπνοιας (D.I.) στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. ( p<,01, 0% vs. 50%; p<,001, 0% vs 50%; + p<,05, 25% vs 50%; ++ p<,01, 25% vs 50%; ** p<,01, 0% vs 25%). 50

51 Breathing Reserve (%) ** + 0% 25% 50% Time (min) Σχήµα 10. Οι τιµές της πνευµονικής εφεδρείας (B.R.) σε % στο τέλος της άσκησης και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των τριών οµάδων. ( p<.01, 0% vs 50%; p<.001, 0% vs 50%; ** p<.01, 0% vs 25%; + ++ p<.05, 25% vs 50%; p<.01, 25% vs 50%). 51

52 Συζήτηση Στην παρούσα έρευνα καταγράφηκαν οι κυριότερες φυσιολογικές µεταβλητές και τα επίπεδα του γαλακτικού οξέος κατά τη διάρκεια ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% και 50% της VO 2max και κατά τη διάρκεια παθητικής αποκατάστασης έπειτα από υπερεντατική άσκηση. 5.2 VO 2 απόλυτες, σχετικές τιµές Οι τιµές που αφορούν την VO 2 σε απόλυτες και σχετικές τιµές παρουσίασαν πτώση ανάλογη µε το είδος της αποκατάστασης που ακολούθησαν. Η πρόσληψη ήταν εµφανώς µειωµένη από το δεύτερο λεπτό της αποκατάστασης για την οµάδα που ακολούθησε παθητική αποκατάσταση. Αντίθετα, στις άλλες δυο οµάδες που ακολούθησαν ενεργητική αποκατάσταση στο 25% και 50% VO 2max ο ρυθµός µείωσης ήταν µικρότερος. Παρόµοια αποτελέσµατα βρέθηκαν και σε άλλη έρευνα που πραγµατοποιήθηκε σε ποδηλάτες τονίζοντας πως η παθητική αποκατάσταση επαναφέρει γρηγορότερα τη VO 2 στα επίπεδα ηρεµίας σε σύγκριση µε την ενεργητική αποκατάσταση (Crisafulli A. et al., 2003). υστυχώς στη διεθνή βιβλιογραφία, δεν υπάρχουν εργασίες ανάλογες για αθλητές κωπηλασίας. Οι απόλυτες τιµές της VO 2 παρουσίασαν τον ίδιο ρυθµό πτώσης καθ όλη τη διάρκεια της αποκατάστασης µε τις σχετικές τιµές της VO Πνευµονικός αερισµός V E Ο πνευµονικός αερισµός ήταν ιδιαίτερα υψηλός και στις τρεις οµάδες αµέσως µετά την εξαντλητική άσκηση, που σηµαίνει ότι όλοι οι αθλητές έφτασαν στην εξάντληση. Από τα πρώτα λεπτά της αποκατάστασης όµως γίνονται άµεσα αντιληπτές οι διαφορές και ειδικότερα µεταξύ ενεργητικής αποκατάστασης στο 50% της VO 2 και της παθητικής αποκατάστασης. Από τα πρώτα λεπτά της αποκατάστασης και µέχρι το τέλος της, ο πνευµονικός 52

53 αερισµός της οµάδας µε την ενεργητική αποκατάσταση στο 50% VO 2max είναι σηµαντικά υψηλότερος από τις άλλες δυο οµάδες. Μεταξύ των οµάδων της ενεργητικής αποκατάστασης, η οµάδα µε το 50% της VO 2 είχε υψηλότερο πνευµονικό αερισµό από το 2 ο λεπτό µέχρι και το τέλος της αποκατάστασης. Ακόµα, διαφορές παρατηρήθηκαν µόνο στο τελευταίο 2-λεπτο της αποκατάστασης, µεταξύ της οµάδας της ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% της VO 2max (είχε υψηλότερες τιµές) και της οµάδας µε την παθητική αποκατάσταση. Η οµάδα της παθητικής αποκατάστασης είχε τις χαµηλότερες τιµές στο πνευµονικό αερισµό καθ όλη τη διάρκεια της αποκατάστασης. 5.4 Αναπνευστικό πηλίκο R.E.R. Το αναπνευστικό πηλίκο, όπως διακρίνεται από τα αποτελέσµατα, έφτασε στην ανώτερη τιµή και στις τρεις οµάδες. Επίσης, και στις τρείς οµάδες, το αναπνευστικό πηλίκο κατά τη διάρκεια της εξαντλητικής άσκησης ξεπέρασε το 1,10 (R.E.R. > 1,10) που σηµαίνει ότι όλοι οι αθλητές έφτασαν στην εξάντληση. Κατά την αποκατάσταση όµως, το αναπνευστικό πηλίκο επανήλθε γρηγορότερα στα επίπεδα ηρεµίας µε την ενεργητική αποκατάσταση και ειδικότερα µε ένταση στο 50% VO 2. Το ίδιο συνέβη και µε την ενεργητική αποκατάσταση στο 25% της VO 2 σε σύγκριση µε τις τιµές της οµάδας που ακολούθησε παθητική αποκατάσταση. Η πιθανή εξήγηση που µπορεί να δοθεί είναι ότι όταν οι αθλητές έχουν φτάσει στην εξάντληση και συνεχίζουν για ακόµα λίγο την άσκηση τότε η κύρια πηγή ενέργειας είναι τα λίπη. Αυτός, είναι πιθανόν και ο λόγος για τον οποίο από το 2 ο λεπτό της αποκατάστασης, το αναπνευστικό πηλίκο στην οµάδα µε ενεργητική αποκατάσταση στο 50% VO 2, είχε φτάσει κάτω της µονάδας, R.E.R= 0,86 που σηµαίνει ότι από το 2 ο λεπτό της αποκατάστασης η οµάδα έπαιρνε την ενέργειά της, 50% από τους υδατάνθρακες και 50% από τα λίπη (Κλεισούρας, 2004). Αντίθετα, η οµάδα µε την παθητική αποκατάσταση χρειάστηκε 10 λεπτά αποκατάσταση για να πάρει την ενέργειά της, 50% από τους υδατάνθρακες και 50% από τα λίπη. 53

54 5.5 Καρδιακή Συχνότητα H.R. Η καρδιακή συχνότητα κατά τη διάρκεια της άσκησης παρουσίασε µια ανάλογη πτώση σε σχέση µε την πρόσληψη οξυγόνου. Παρατηρήθηκε ότι η οµάδα που ακολούθησε παθητική αποκατάσταση παρουσίασε το µεγαλύτερο ρυθµό πτώσης σε σχέση µε τις άλλες δυο οµάδες ενεργητικής αποκατάστασης. Η οµάδα που ακολούθησε ενεργητική αποκατάσταση στο 50% VO 2max παρουσίασε τις υψηλότερες τιµές καθ όλη τη διάρκεια της αποκατάστασης. Παρόµοια αποτελέσµατα βρέθηκαν και σε άλλη έρευνα που πραγµατοποιήθηκε σε ποδηλάτες τονίζοντας πως η παθητική αποκατάσταση επαναφέρει γρηγορότερα τη H.R. στα επίπεδα ηρεµίας σε σύγκριση µε την ενεργητική αποκατάσταση (Crisafulli A. et al., 2003). Όπως γνωρίζουµε, η καρδιακή συχνότητα επηρεάζεται άµεσα από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, η θερµοκρασία του περιβάλλοντος, η αφυδάτωση, η µυϊκή µάζα και από τα διάφορα ψυχολογικά αίτια. (Montoye, Kemper, Saris, Washburn & 1996). Έτσι λοιπόν, είναι πιθανόν οι αθλητές που ακολούθησαν ενεργητική αποκατάσταση να επηρεάστηκαν από έναν ή περισσότερους παράγοντες και έτσι να αυξήθηκε η επιβάρυνσή τους. Είναι πολύ σηµαντικό ολοκληρώνοντας να τονισθεί ότι θα πρέπει να πραγµατοποιούνται συχνοί προληπτικοί ιατρικοί έλεγχοι και αξιολογήσεις του καρδιαγγειακού συστήµατος των νεαρών αθλητών για την αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων (Committee on Sports Medicine and Fitness 2000; Felici et all, 1999). 5.6 Γαλακτικό Οξύ Η συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος εµφάνισε τιµές της τάξης των 9,5 mmol/l, αµέσως µετά το τέλος της άσκησης και για τις τρείς οµάδες. Κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης όµως, είχαµε απότοµη πτώση των επιπέδων του γαλακτικού οξέος στις οµάδες που ακολούθησαν ενεργητική αποκατάσταση και ειδικότερα στην οµάδα που ακολούθησε ενεργητική στο 50% VO 2max. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι από τα πρώτα 2 λεπτά της αποκατάστασης, η οµάδα µε την ενεργητική στο 50% VO 2max είχε 54

55 αποµακρύνει το 30% της µέγιστης τιµής του γαλακτικού οξέος ενώ ο µεγάλος ρυθµός πτώσης συνεχίστηκε µέχρι και το 14 ο λεπτό. Η οµάδα που ακολούθησε ενεργητική αποκατάσταση στο 25% VO 2max παρουσίασε πτώση των επιπέδων του γαλακτικού οξέος η οποία όµως άρχισε να γίνετε πιο εµφανής από το 12 ο λεπτό µέχρι και το τέλος της αποκατάστασης. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στατιστικά σηµαντικές διαφορές βρέθηκαν σε όλη τη διάρκεια της αποκατάστασης µεταξύ των οµάδων της παθητικής αποκατάστασης και της ενεργητικής στο 50% VO 2max ενώ στατιστικά σηµαντικές διαφορές µεταξύ των δυο οµάδων της ενεργητικής αποκατάστασης παρουσιάστηκαν µέχρι το 14 ο λεπτό της αποκατάστασης µε σηµαντικά υψηλότερες τιµές της οµάδας που ακολούθησε ενεργητική στο 25% VO 2max. Τα ευρήµατα της παρούσας εργασίας συµφωνούν µε αυτά της πλειονότητας των εργασιών (Belcastro et al, 1975.; Gisolfi et al, 1966.; Hermansen et al, 1972.; Stamford et al, 1981.; Greenwood. et al., 2007.; Choi D, et al.,1994). Το συµπέρασµα που προκύπτει πιστοποιεί ότι οι αθλητές κωπηλάτες που συνεχίζουν την άσκηση µετά την εξάντληση αποµακρύνουν και µεταβολίζουν το γαλακτικό οξύ γρηγορότερα απ όταν δεν συνεχίζεται η άσκηση. Βέβαια, το γαλακτικό οξύ, δεν είναι ο µοναδικός περιοριστικός παράγοντας της αθλητικής απόδοσης, αφού σπουδαίο ρόλο έχουν και τα επίπεδα του µυϊκού γλυκογόνου (Choi D, et al.,1994.; Axmaidi S. Et al., 1996.; Fairchild T.J. et al., 2003.). Εντούτοις, όταν οι αθλητές τελειώνουν την άσκηση, είναι πιο επωφελές να συνεχίσουν την άσκηση για γρηγορότερη αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος µε ένταση στο 50% VO 2max. 5.7 είκτης ύσπνοιας Κατά τη διάρκεια αποκατάστασης των αθλητών κωπηλασίας εµφανίστηκε µια απότοµη πτώση της αίσθησης της δύσπνοιας στην οµάδα που ακολούθησε παθητική αποκατάσταση και σε αυτήν που ακολούθησε ενεργητική αποκατάσταση στο 25% VO2max. Αντίθετα, ο ρυθµός πτώσης της αίσθησης της δύσπνοιας ήταν πολύ µικρότερος στην οµάδα που ακολούθησε 55

56 ενεργητική αποκατάσταση στο 50% VO2max. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι τόσο η οµάδα που ακολούθησε παθητική αποκατάσταση, όσο και η οµάδα µε ενεργητική αποκατάσταση στο 25% VO2max παρουσίασαν πτώση του δείκτη δύσπνοιας τα πρώτα 2 λεπτά της τάξης του 40% της µέγιστης τιµής. Αυτό που µπορούµε να διακρίνουµε είναι η διαφορά µεταξύ της οµάδας που ακολούθησε ενεργητική αποκατάσταση στο 50% VO2max και των οµάδων που ακολούθησαν ενεργητική στο 25% VO2max και παθητική αποκατάσταση. Σε κάθε περίπτωση, η αυξηµένη αίσθηση της δύσπνοιας στην οµάδα µε την ενεργητική αποκατάσταση στο 50% VO2max είναι αποτέλεσµα της έντασης της άσκησης. Στο παρελθόν δεν πραγµατοποιήθηκαν έρευνες σε αθλητές κωπηλάτες, οι οποίες να εµπεριείχαν τη µεταβλητή αυτή στα ερευνητικά δεδοµένα. 56

57 Συµπεράσµατα - Προτάσεις Συµπερασµατικά, από την παρούσα έρευνα προκύπτει ότι ο προτιµότερος τρόπος αποκατάστασης είναι η ενεργητική στο 50% VO 2max. Με την ενεργητική αποκατάσταση στο 50% VO 2max επιτυγχάνεται γρηγορότερη αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος όταν άσκηση είναι διάρκειας 15 λεπτών περίπου. Αντίθετα, µε την ενεργητική αποκατάσταση στο 25% VO 2max τα επίπεδα του γαλακτικού οξέος επηρεάζονται ελάχιστα ενώ µε την παθητική αποκατάσταση παραµένουν στα ίδια επίπεδα για αρκετά λεπτά. Όσον αφορά τους καρδιοαναπνευστικούς δείκτες, αυτοί παραµένουν σε υψηλότερα επίπεδα όταν οι αθλητές ακολουθούν ενεργητική αποκατάσταση στο 50% VO 2max εκτός από το αναπνευστικό πηλίκο το οποίο παρουσιάζει σηµαντική µείωση λόγο της συνέχισης της άσκησης σε σύγκριση µε τις τιµές της ενεργητικής αποκατάστασης στο 25% VO 2max και της παθητικής αποκατάστασης. Αυτό το στοιχείο έρχεται να προστεθεί στην υπάρχουσα βιβλιογραφία υποστηρίζοντας ότι για να ενεργοποιηθεί ο λιπώδης ιστός θα πρέπει πρώτα να εξαντληθεί µερικώς το µυϊκό γλυκογόνο. Σηµαντικό είναι το γεγονός ότι στατιστικά σηµαντικές διαφορές µεταξύ παθητικής αποκατάστασης και ενεργητικής στο 25% VO 2max βρέθηκαν µόνο στη καρδιακή συχνότητα κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης και σε όλους τους καρδιοαναπνευστικούς δείκτες στο τέλος της αποκατάστασης(20ο λεπτό). Σπουδαίο ρόλο όσον αφορά την αποκατάσταση έχουν και τα επίπεδα του µυϊκού γλυκογόνου. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι όταν µειωθούν τα επίπεδα του µυϊκού γλυκογόνου τότε επέρχεται και η κόπωση. Από έρευνες που έχουν γίνει µέχρι τώρα έχουν δείξει ότι µε την ενεργητική αποκατάσταση τα επίπεδα του µυϊκού γλυκογόνου µειώνονται µε αποτέλεσµα την πτώση της απόδοσης του αθλητή. Αντίθετα, µε την παθητική αποκατάσταση η απόδοση του αθλητή παραµένει σε ίδια επίπεδα ή ελαφρώς µειωµένη µε αυτή πριν την εξάντληση. Αυτό που µπορούµε να προτείνουµε είναι ότι όταν ο αθλητής τελειώνει την άσκηση του, το περισσότερο επωφελές είδος αποκατάστασης είναι η 57

58 ενεργητική αποκατάσταση για γρηγορότερη αποµάκρυνση του γαλακτικού οξέος µε ένταση στο 50% της VO 2max και διάρκειας 15 λεπτών περίπου αφού ο ρυθµός αποµάκρυνσης σε αυτή την ένταση είναι αρκετά µεγάλος. Στο µέλλον θα ήταν καλό να γίνουν µελέτες που να συγκρίνουν στις ίδιες έρευνες το γαλακτικό οξύ και το µυϊκό γλυκογόνο για να υπάρξει µια πιο ξεκάθαρη εικόνα σχετικά µε τις επιδράσεις και τον επηρεασµό τους στην αθλητική απόδοση των αθλητών. 58

59 Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία Ahmaidi S., Granier P., Taoutaou Z., Mercier J., Dubouchaud H., Prefaut C. Effects of active recovery on plasma lactate and anaerobic power following repeated intensive exercise. Medicine Science of Sports Exercise April;28(4): Antonio Crisafulli, Valentina Orru, Franco Melis, Filippo Tocco, and Alberto Concu. Hemodynamics during active and passive recovery from a single bout of supramaximal exercise. Journal of Applied Physiology. 89: , Argyris G. Toubekis., Helen T. Douda., Savvas P. Tokmakidis. Influence of different rest intervals during active or passive recovery on repeated sprint swimming performance. Eur. J. Appl. Physiol. 93: , Bahr R. Effects of supramaximal exercise on excess postexercise oxygen consumption. Medicine and Science in Sports and Exercise. 24:66, Bangsbo J, Graham T, Johansen L, Saltin B. Muscle lactate metabolism in recovery from intense exhaustive exercise: impact of light exercise. Journal Applied Physiology. 77(4): , Bangsbo J. Oxygen deficit: a measure of the anaerobic energy production during intense exercise. Canadian Journal of Applied Physiology. 21:350, 1996 Bangsbo JP., Gollnick PD., Graham TE., and Saltin B. Substrates for muscle glycogen synthesis in recovery from intense exercise in man. Journal of Physiology. 434:423, BangsboJ, Gollnick PD, Graham TE, Juel C, Kiens B, Mizuno M, and Saltin B. Anaerobic energy production and O2 deficit dept relationship during exhaustive exercise in humans. Journal of Physiology. 442:539, Barstow TJ. Characterization of VO2 kinetics during heavy exercise. Medicine and Science in Sports and Exercise. 26:1327,

60 Bassett D.R, JR and E.T. Howley. Limiting factors for maximum oxygen uptake and determinants of endurance performance. Medicine and Science in Sports and Exercise , Bearden S, and Morffatt R. VO2 kinetics and the oxygen deficit in heavy exercise. Journal of Applied Physiology. 88:1407, Belcastro, A. N., and A. Bonen. Lactate acid removal rates during controlled and uncontrolled recovery exercise. Journal of Applied Physiology. 39: , Bogdanis GC, Nevil ME, Lakomy H, Graham C, Louis G. Effects of active recovery on power output during repeated maximal sprint cycling. Eur. J. Appl. Physiol. 74: , 1996b. Bonen, A., C.J. Campbell, R.L. Kirby, and A.N. Belcastro. A multiple regression model for blood lactate removal in man. Pfluegers Arch. 380: , Choi D., Cole KJ., Goodpaster BH., Fink WJ., Costill DL. Effect of passive and active recovery on the resynthesis of muscle glycogen. Medicine Science of Sports Exercise August; 26(8): Committee on Sports Medicine and Fitness. (2000). Intensive Training and Sports Specialization in Young Athletes. Pediatrics, 106: Essen B., Hagenfeld I., and Kaijser L. Substrate utilization in intermittent exercise in man. Journal of Physiology. 265:489, Fitts, R.H., and J.O. Holloszy. Lactate and contractile force in frog muscle during development of fatigue and recovery. American Journal Physiology. 231: , Felici, F., Rodio, A., Madaffari, A., Ercolani, L. & Marchetti, M. (1999). The cardiovascular work of competitive dinghy sailing. Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, 39(4): Fox EL. Measurement of the maximal alactic (phosphagen) capacity in man. Medicine and Science in Sports and Exercise. 5:66, Freund, H., and P. Zouloumian. Lactate after exercise in man: evolution kinetics in arterial blood. Eur. J. Appl. Physiol. Occup. Physiol. 46: ,

61 Gaesser G., and Brooks G. Metabolic bases of excess postexercise oxygen consumption: A review. Medicine and Science in Sports and Exercise. 16:29, Gaesser G., and Poole DC. The slow component of oxygen uptake kinetics in humans. Exercise and Sport Sciences Reviews. 24:35, Gastin P, Costill D, Lawson D, Krzeminski K. and McConnell G. Accumulated oxygen deficit during supramaximal all out and constant intensity exercise. Medicine and Science in Sports and Ecercise. 27:255, Gisolfi. C., S. Robinson, and E.S. Turrell. Effects of aerobic work performed during recovery from exhaustive work. Journal of Applied Physiology. 21: , Gmada N., Bouhlel E., Mrizak I., Debabi H., Ben Jabrallah M., Tabka Z., Feki Y., Amri M. Effect of compined active recovery from supramaximal exercise on blood lactate disappearance in trained and untrained man. International Journal of Sports Medicine December; 26(10): Gore C., and Withers R. Effect of exercise intensity and duration on post - exercise metabolism. Journal of Applied Physiology. 68:2362, Hermansen, L., and I. Stensvold. Production and removal of lactate during exercise in man. Acta Physiology of Scand. 86: , Hill AV., Long CNH., and Lupton H. Muscular exercise, lactic acid and the supply and utilization of oxygen. Proceedings in Royal Society (London). 96:438, James D. Greenwood, G. Edward Moses, F. Mark Bernardino, Glenn A. Gaesser, & Arthur Weltman. Intensity of exercise recovery, blood lactate disappearance, and subsequent swimming performance. Journal of Sports Sciences. 1-6, Karlsson, J., F. Bonde Peterson, J. Henriksson, and H.G. Knuttgen. Effects of previous exercise with arms and legs on metabolism and performance in exhaustive exercise. Journal of Applied Physiology. 38: , Klausen, K., H. G. Knuttgen, and H. Forster. Effect of preexisting high blood lactate concentration on maximal exercise performance. Scand. J. Clin. Lab. Invest. 30: ,

62 Krogh A. and Lindhard J. The changes in respiration at the transition from work to rest. Journal of Physiology (London) 55:432, Lau S., Berg K., Latin RW., Noble J. Comparison of active and passive recovery of blood lactate and subsequent performance of repeated work bouts in ice hockey players. J Strength Cond Res August; 15(3): Maglischo E. Swimming Fastest. Human Kinetics, Champaign, I11, Margaria R. Biomechanics and Energetics of Muscular Exercise. Oxford: Oxford University Press, Margaria R., Cerretelli P., and Mangile F. Balance and kinetics of anaerobic energy release during strenuous exercise in man. Journal of Applied Physiology. 19:623, Margaria R., Edwards HT., and Dill DB. The possible mechanism of contracting and paying the oxygen debt and the role of lactic acid in muscular contraction. American Journal of Physiology. 19:623, Medbo JI, Mohn AC, Tabata I, Bahr R, Vaage O, and Sejersted OM. Anaerobic capacity determined by maximal accumulated O2 deficit. Journal of Applied Physiology. 64:50, Monedero J. and Donne B. Effect of recovery interventions on lactate removal and subsequent performance. International Journal of Sports Medicine November; 21(8): Montoye, H.J., Kemper, H.G., Saris, W.M., Washburn, R.A., (1996). Measuring physical activity, and Energy expenditure. Champaign, Illinois: Human Kinetics Publishers. Poole DC. VO2 slow component: physiological and functional significance. Medicine and Science in Sports and Exercise. 26:1354, Roberts AD, and Morton AR. Total and alactic oxygen debts after supramaximal work. European Journal of Applied Physiology. 38:281, Scott CB, Roby FB, Lohman TB, and Bunt JC. The maximally accumulated oxygen deficit as an indicator of anaerobic capacity. Medicine and Science in Sports and Exercise. 23:618, Signorile J. F., Ingalls C., Tremblay L. The effect of active and passive recovery on short term high intensity power output. Can. J. Appl. Physiol. 18(1): 31-42,

63 Spierer DK., Goldsmith R., Baran DA., Hryniewicz K., Katz SD. Effects of active vs. passive recovery on work performed during serial supramaximal exercise tests. International Journal of Sports Medicine February; 25(2): Stamford, B. A., A. Weltman, R. Moffatt, and S. Sady. Exercise recovery above and below the anaerobic threshold following maximal work. Journal of Applied Physiology. 51: , Stephen Dodd, Scott K. Powers, Thomas Callender, and Ellen Brooks. Blood lactate disappearance at various intensities of recovery exercise. The American Physiology Society Weltman A., Stamford BA, Fulco C. Recovery from maximal exercise: lactate disappearance and subsequent performance. Journal of Applied Physiology. 47(4): Weltman A., Stamford BA, Moffatt RJ, Katch LV. Exercise recovery, lactate removal, and subsequent high intensity exercise performance. Research Quarterly of the American Association of Health, Physical Education and Recreation. 48(4): Yates, J. W., L. B. Gladden, and M.K. Cresanta. Effects of prior dynamic leg exercise on static effort of the elbow flexors. Journal of Applied Physiology: Respiration Enviroment. Exercise Physiology. 55: ,`1983. Timothy J. Fairchild., Alex A. Armstrong., Arjun Rao, Hawk Liu, Steve Laurence, and Paul A. Fournier. Glycogen synthesis in muscle fibers during active recovery from intense exercise. Medicine and Science in Sports and Exercise. Vol. 35, No. 4: ,

64 Ελληνική Βιβλιογραφία Βασίλης Κλεισούρας. Εργοφυσιολογία. 1 ος τόµος. Ιατρικές εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης. 10ή έκδοση, Ιωάννης Μουρατίδης. Ιστορία Φυσικής Αγωγής (µε στοιχεία φιλοσοφίας). Εκδόσεις Χριστοδουλίδη. 3ή Βελτιωµένη Έκδοση,

65 Παράρτηµα Πινάκων Πίνακας 1. Πρωτόκολλο άσκησης για τον προσδιορισµό της µέγιστης πρόσληψης οξυγόνου. Πρωτόκολλο VO 2max ιάρκεια Watt 2 min min min min min min min min 500 Πίνακας 2. Ανθρωποµετρικά Χαρακτηριστικά του δείγµατος κατά την έναρξη της άσκησης. (µεταξύ των τριών οµάδων). Variables 0% (Παθητική Αποκατάσταση) (n=10) Group 25% (VO 2max ) (n=10) 50% (VO 2max ) (n=10) Age (years) 22,38 (± 2,86) 19,00 (± 0,81) 19,20 (± 1,16) Training age (years) 5,88 (± 0,58) 6,03 (± 0,73) 6,14 (± 1,02) Height (cm) 181,95 (± 2,02) 178,60 (± 3,59) 184,54 (± 1,82) Weight (kg) 78,41 (± 4,53) 78,56 (± 2,96) 81,00 (± 3,25) B.S.A. (m 2 ) 1,99 (± 0,62) 1,97 (± 0,03) 2,04 (± 0,04) 65

66 Πίνακας 3. Αποτελέσµατα καρδιοαναπνευστικών δεικτών κατά τη δοκιµασία µέτρησης της µέγιστης πρόσληψης οξυγόνου στο κωπηλατοεργόµετρο. (µεταξύ των τριών οµάδων). Variables 0% (Παθητική Αποκατάσταση) (n=10) Group 25% (VO 2max ) (n=10) 50% (VO 2max ) (n=10) HR max (b/min) 189,00 (± 12,08) 191,40 (± 13,87) 192,80 (± 8,23) VO 2 max (ml/min) 4804,00 (± 137,80) 4869,40 (± 245,43) 4796,00 (± 293,58) VO 2 max (ml/kg/min) 60,90 (± 2,46) 62,16 (± 3,23) 59,32 (±3,54) V E (L/min) 161,55 (± 7,08) 155,80 (± 3,97) 154,40 (± 9,28) RER 1,18 (± 0,02) 1,17 (± 0,04) 1,18 (± 0,03) DI 1,02 (± 0,03) 1,05 (± 0,05) 0,98 (± 0,04) BR (%) 6,20 (± 1,56) 5,00 (± 2,00) 12,00 (± 0,00) BL max (mol/min) 9,03 (± 1,00) 9,82 (± 1,46) 9,55 (± 1,32) 66

67 Παράρτηµα Εικόνων Εικόνα 1. Φωτογραφία αθλητών στη κατηγορία σκίφ. (διπλό σκίφ). Εικόνα 2. Φωτογραφία αθλητών στη κατηγορία όπου κρατούν ένα κουπί. (τετράκοπου χωρίς πηδαλιούχο). 67

68 Εικόνα 3. Οι ενεργειακές φάσεις σε τρείς διαφορετικές εντάσεις. 68

69 Εικόνα 4. Φωτογραφία αθλητή κατά τη διάρκεια της άσκησης στο κωπηλατοεργόµετρο. 69