Γλωσσική αξιολόγηση Α.ΚΑΡΟΥΣΟΥ

Transcript

1 Γλωσσική αξιολόγηση Α.ΚΑΡΟΥΣΟΥ

2 Ανίχνευση γλωσσικής καθυστέρησης Αξιολόγηση vs. ανιχνευτικός έλεγχος Ανιχνευτικός έλεγχος (screening)διερευνά αν το παιδί αντιμετωπίζει προβλήματα λόγου ΑΝ ΝΑΙ παραπομπή σε ειδικό για αξιολόγηση (evaluation): καθορισμός της φύσης, του βαθμού των δυσκολιών και της αιτίας διάγνωση, σχεδιασμός παρέμβασης

3 Σημασία ανιχνευτικού ελέγχου Έγκαιρη παραπομπή έγκαιρη διάγνωση έγκαιρη παρέμβαση Σημασία έγκαιρης παρέμβασης: Καθυστέρηση στον λόγο: σοβαρό αντίκτυπο στην σχολική επίδοση των παιδιών (πρώτο γραμματισμό, ανάγνωση, γραφή, αριθμητική, κλπ.), αλλά και ευρύτερα στην ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και προσαρμογή στις απαιτήσεις του σχολικού περιβάλλοντος (Laing, Law, Levin, & Logan, 2002 Olswang, Rodriguez, & Timler, 1998 Paul, 2000 Snowling, Adams, Bishop, & Stothard, 2001 Snowling, Bishop, Stothard, Chipchase & Kaplan, 2006).

4 Σημασία έγκαιρης παρέμβασης (συνέχεια): Καθυστέρηση στον λόγο μπορεί να οφείλεται / να ανακλά: ειδική καθυστέρηση στον εκφραστικό λόγο (επικεντρωμένη στη γλώσσα και μη συνοδευόμενη από άλλες αναπτυξιακές, νευρολογικές ή γνωστικές διαταραχές) Πρώιμη συστηματική παρέμβαση: θεαματικά αποτελέσματα στην πρόληψη πιθανών δυσμενών εξελίξεων (π.χ. Girolametto, Pearce, & Weitzman, 1996, 1997 Whitehurst, Smith, Fischel, Arnold, & Lonigan, 1991). αναπτυξιακές διαταραχές ή/και ελλείμματα στη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών (π.χ. αυτισμός, νοητική στέρηση, παιδική αφασία, κλπ) Πρώιμη εντατική παρέμβαση: μείωση των συνεπειών, ακόμα και αναστολή της εδραίωσης των διαταραχών (π.χ. Guralnick, 1998 Lovaas, 1987 McGee, Morrier, & Daly, 1999 Rogers, 1998).

5 Τρόποι / εργαλεία ανίχνευσης γλωσσικών δυσκολιών ΣΤΑΘΜΙΣΜΕΝΑ ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ (έχουν χορηγηθεί σε ΜΕΓΑΛΟ & ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΟ ΔΕΙΓΜΑ) 0 Ευκολία χρήσης (διάρκεια χορήγησης λεπτά + εύκολη βαθμολόγηση). 0 Εγκυρότητα & αξιοπιστία μετρήσεων (προσοχή: δεν είναι δεδομένη!!): μετρούν αυτό που υπόσχονται, μετρούν σταθερά. 0 Συγκριτικά αποτελέσματα σε σχέση με τα αναπτυξιακά πρότυπα για κάθε ηλικία 0 Δεν απαιτούνται ιδιαίτερες εξειδικευμένες γνώσεις Μειωμένη οικολογική εγκυρότητα (αλληλεπίδραση με ξένο, σε πλαίσια που δεν είναι οικεία στο παιδί, πολιτισμικές επιδράσεις ) 0 Μικρά παιδιά (<3 ετών) δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε οδηγίες 0 Αυξημένο άγχος

6 Κάποια σταθμισμένα εργαλεία (Ελλάδα): Εργαλείο Ανίχνευσης Διαταραχών Λόγου και Ομιλίας σε παιδιά Προσχολικής Ηλικίας (Οικονόμου, Μπεζεβέγκης, Μυλωνάς, & Βαρλόκωστα 2007). Δοκιμασία εκφραστικού λεξιλογίου (Βογινδρούκας, Πρωτόπαππας, Σιδερίδης 2009) Δοκιμασία προσληπτικού λεξιλογίου The Peabody Picture Vocabulary Test Revised (Μουζάκη, Σίμος, Σιδερίδης &Πρωτόπαπας, 2006). ΑνΟμιΛο 4 - ΤΕΣΤ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΟΜΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΑΠΟ 4 ΧΡΟΝΩΝ (Πανελλήνιος Σύλλογος Λογοπεδικών) PACS (Φωνολογική αξιολόγηση του παιδικού λόγου) (Πανελλήνιος Σύλλογος Λογοπεδικών, 1995). Receptive One-Word Picture Vocabulary Test-II (ROWPVT-II) 2-6 ετών

7 ΜΗ ΣΤΑΘΜΙΣΜΕΝΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ: Δεν έχουν χορηγηθεί σε αντιπροσωπευτικά δείγματα, δεν υπάρχουν νόρμες (αναπτυξιακά πρότυπα σύγκρισης) Δεν είναι απαραίτητα αξιόπιστα και έγκυρα Χρησιμοποιούνται ευκαιριακά και χωρίς δυνατότητα γενίκευσης των αποτελεσμάτων (π.χ. αξιολόγηση μαθητών, φοιτητών) Π.χ. Δοκιμασία Επανάληψης Ψευδολέξεων

8 ΑΝΑΛΥΣΗ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ + 0 Μεγαλύτερη οικολογική εγκυρότητα (εφόσον πληρούνται κάποια κριτήρια αυθεντικός λόγος, αντιπροσωπευτικό/επαρκές δείγμα, καθημερινά πλαίσια ) 0 Πλούτος δεδομένων - 0 Απαιτητική και χρονοβόρα διαδικασία για τον ερευνητή (συλλογή δεδομένων, ανάλυση, αξιολόγηση). 0 Απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις στην κωδικοποίηση και ανάλυση γλωσσικών δεδομένων(π.χ. συντακτική ανάλυση, φωνολογική, κλπ).

9 ΣΥΛΛΟΓΗ/ΕΚΜΑΙΕΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΟΜΙΛΙΑΣ: Παρατήρηση φυσικής αλληλεπίδρασης του παιδιού με οικεία πρόσωπα (π.χ. γονείς, αδέρφια) (Ημι)δομημένη παρατήρηση αλληλεπίδραση με τον ερευνητή (βλ. π.χ. Σχολιασμός εικόνων Αφήγηση ιστορίας: π.χ. Frog story Εξηγηματικό αφήγημα (π.χ. δίνω οδηγίες, περιγράφω )

10 ΣΤΑΘΜΙΣΜΕΝΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΓΟΝΕΩΝ ή ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ 0 Εύχρηστος, γρήγορος τρόπος πρώτης ανίχνευσης 0 Δεν απαιτούν συμμετοχή παιδιού. 0 Δεδομένα πιο αντιπροσωπευτικά από αυτά της άμεσης παρατήρησης. 0 Η ερμηνεία τους δεν απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις 0 Συγκέντρωση πληροφοριών για μεγαλύτερο πληθυσμό κίνδυνος μεροληψίας εκ μέρους των γονέων, οι οποίοι μπορεί είτε να υπερεκτιμήσουν, είτε να υποτιμήσουν τις ικανότητες των παιδιών τους. Πρέπει να έχει ελεγχθεί η εγκυρότητά τους!!!!

11 ΚΑΠΟΙΑ ΣΤΑΘΜΙΣΜΕΝΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΓΟΝΕΩΝ Τεστ Επικοινωνιακής Ανάπτυξης (Καρούσου & Πετρογιάννης, 2014) 7-30μ. Language Development Survey (Rescorla, 1989) μέρος του ASEBA (The Achenbach System of Empirically Based Assessment, βλ. Achenbach, 2009). Στάθμιση στα ελληνικά Ερωτηματολόγιο Γλωσσικής Ανάπτυξης στο: Σύστημα Achenbach Εμπειρικά Βασισμένης Αξιολόγησης, Τσαούσης, μ The MacArthur Bates Communicative Development Inventories (MCDIs) 8-36μ. Communication and Symbolic Behavior Scales Developmental Profile (CSBS DP) 6-24μ.

12 Πώς διαβάζουμε έναν πίνακα ποσοστιαίας κατάταξης 450 λέξεις

13 Πώς διαβάζουμε έναν πίνακα ποσοστιαίας κατάταξης

14 ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΟΜΙΛΙΑΣ Καταγραφή ομιλίας: ηχογράφηση ή βιντεοσκόπηση Ιδανικά συλλογή δείγματος 100 εκφωνημάτων. (ή, αν όχι, όσο το δυνατόν περισσότερων) Μεταγραφή / κατάτμηση σε εκφωνήματα Αναλύσεις γλωσσικών δεικτών

15 Μεταγραφή Μεταγράφονται τόσο οι γλωσσικές παραγωγές του παιδιού, όσο και των ενηλίκων. Π: (παιδί) Μ: (μαμά) Ε: (ερευνήτρια) κλπ

16 θέματα μεταγραφής Οι επαναλήψεις των λέξεων (μερικές ή ολικές) μεταγράφονται σε παρένθεση Παράδειγμα: Π: Θέλω (θέλω) να μου δώσεις το κλειδί. Π: Θέλω (να μου) να μου δώσεις το κλειδί. Π: Στο σπίτι του (πα) παππού μου. Π: Στο σπίτι (του πα) του παππού μου. Επαναδιατυπώσεις: Παράδειγμα: Π: Στο σπίτι (του πα) της γιαγιάς μου. Π: Το σκυλάκι (μπήκε) βγήκε στον κήπο. Κομπιάσματα και γεμίσματα αμηχανίας / σκέψης (μμμμ. Εεεε.) Σε παρένθεση Π: Θέλω να (εεεε) (να) πάω στο σχολείο.

17 Κατάτμηση σε εκφωνήματα Κριτήρια κατάτμησης: 1) Επιτονισμός (μελωδικό σχήμα) Π.χ. ανοδική μελωδία για ερωτήσεις, καθοδική για δηλώσεις Δύο μελωδικά σχήματα = δύο εκφωνήματα π.χ. Ο σκύλος. Τρέχει. Πάει πολύ γρήγορα. (=3 εκφωνήματα) 2) Παύσεις Παύση > 2 secs αλλαγή εκφωνήματος Σημ.: Δύο μελωδικά σχήματα μπορεί να μην έχουν παύσεις μεταξύ τους. 3) Λήξη σκέψης / κατάστασης 4) Αλλαγή ομιλητή

18 Κατάτμηση σε εκφωνήματα Ειδικές περιπτώσεις: Μεγάλα εκφωνήματα με πολλές κύριες προτάσεις και ενιαίο μελωδικό σχήμα (π.χ. με χρήση πολλών και ή ή. (παρατακτική σύνδεση). Χωρίζουμε μετά τη δεύτερη πρόταση Παράδειγμα: Π: Οι γονείς μου πήγαν εκδρομή και ο αδερφός μου έμεινε στο σπίτι του φίλου του του Γιάννη και εγώ πήγα στο σπίτι της θείας μου και πήρα μαζί μου το σκυλάκι μας. Π: Οι γονείς μου πήγαν εκδρομή και ο αδερφός μου έμεινε στο σπίτι του φίλου του του Γιάννη. Π: και εγώ πήγα στο σπίτι της θείας μου και πήρα μαζί μου το σκυλάκι μας.

19 Κατάτμηση σε εκφωνήματα Ειδικές περιπτώσεις: Προτάσεις που αρχίζουν με Ναι και όχι ή κλιτική / επιφωνήματα: Αν ακολουθεί πρόταση του ιδίου ομιλητή ( Ναι, κατάλαβα τι μου λες ) μεταγράφονται ως μέρος της πρότασης που ακολουθεί. Εκτός, αν μεσολαβεί παύση ή έχουν διαφορετικό μελωδικό σχήμα κλπ. Παράδειγμα: Μ: Πρέπει να φύγουμε. Π: Όχι, θέλω να παίξω κι άλλο. Π: Ωχ, δεν θέλω να φύγουμε. Π: Μαμά, μπορούμε να μείνουμε λίγο ακόμα;

20 Επιλογή εκφωνημάτων για ανάλυση Αναλύονται μόνο τα ολοκληρωμένα εκφωνήματα. Αν σε κάποιο εκφώνημα έστω και μία λέξη δεν ακούγεται καθαρά, τότε μεταγράφεται με xxx και παραλείπεται η ανάλυσή του. Π: Θέλω να μου xxx ένα δώρο. Π: Θένω να xxx Π: xxx

21 ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΟΜΙΛΙΑΣ Βασικοί δείκτες (Ι) Αριθμός εκφωνημάτων (Number of utterances) Καταμέτρηση του συνολικού αριθμού εκφωνημάτων που μεταγράψαμε για κάθε παιδί

22 ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΟΜΙΛΙΑΣ Βασικοί δείκτες (ΙΙ) Συνολικός αριθμός λέξεων / λεξικά δείγματα ( Total number of words / word tokens ) Καταμέτρηση του συνολικού αριθμού λέξεων (μετράμε τις ίδιες λέξεις όσες φορές και να εμφανίζονται) Αριθμός διαφορετικών λέξεων / λεξικοί τύποι (Number of different words NDW / word types) Καταμέτρηση των διαφορετικών λεξικών ριζών! Αναλογία τύπων/δειγμάτων (Type/token ratio) Π.χ. το βατραχάκι (3 φορές), τα βατραχάκια (5 φορές), του βατράχου (2 φορές) Αριθμός διαφ.λέξεων / types = 1 Συνολικός αριθ. Λέξεων / tokens = 10

23 ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΟΜΙΛΙΑΣ Βασικοί δείκτες (ΙΙΙ) Μέσο Μήκος Εκφωνήματος σε μορφήματα (ΜΜΕ-μ) (Mean Length of Utterance - MLUm) Υπολογίζεται ο μέσος αριθμός μορφημάτων* που περιέχουν τα (100) εκφωνήματα του παιδιού. Δηλαδή: Συνολικός αριθμός μορφημάτων όλων των εκφωνημάτων / αριθμό εκφωνημάτων

24 *Μόρφημα: ελάχιστο συστατικό της λέξης που διαθέτει σημασία (ή γραμματική λειτουργία) Π.χ. παραθυράκι πα- : δεν φέρει σημασία. Ούτε το ρα-. - άκι: σημασία μικρό (γραμματικό μόρφημα) Παραθυρ-: λεξική ρίζα/θέμα (λεξικό μόρφημα) Παραθυράκι: 2 μορφήματα: παραθυρ-άκι Παραθυράκια: 3 μορφήματα: παραθυρ-άκι-α

25 Άσκηση (μήκος εκφωνήματος σε μορφήματα) 1. Οι άνθρωποι τρέχουν στις δουλειές τους 2. Ο δάσκαλος με μάλωσε και έβαλα τα κλάματα 3. Στου κουφού την πόρτα όσο θέλεις βρόντα 4. Η όμορφη παραλία που πήγαμε προχθές είχε πολλά σκουπίδια

26 ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΟΜΙΛΙΑΣ Βασικοί δείκτες (ΙΙΙ) Μέσο Μήκος Εκφωνήματος σε λέξεις (ΜΜΕ-λ) (Mean Length of Utterance - MLUw) Υπολογίζεται ο μέσος αριθμός λέξεων που περιέχουν τα (100) εκφωνήματα του παιδιού. Δηλαδή: Συνολικός αριθμός λέξεων / αριθμό εκφωνημάτων (100) Η όμορφη παραλία που πήγαμε προχθές είχε πολλά σκουπίδια ΜΕ-λ: 9 λέξεις

27 ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΟΜΙΛΙΑΣ Βασικοί δείκτες (ΙΙΙ) ΆΛΛΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ. Φωνολογική ανάλυση μορφολογικές διαφοροποιήσεις αριθμός ουσιαστικών / ρημάτων / επιθέτων. αριθμός λαθών (φωνολογικών, συντακτικών, μορφολογικών, σημασιολογικών ) αριθμός ημιτελών προτάσεων, αριθμός κομπιασμάτων, επαναλήψεων, κ.ά. και ό,τι άλλο ενδιαφέρει τον ερευνητή ntactic_complexity.htm

28 SALT software

29 CLAN software