Σε αυτή την θεµατική ενότητα οι φοιτητές πληροφορούνται για:

Transcript

1 ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ & ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΙ ΙΚΟΤΗΤΑΣ Ε Εξαµήνου σπουδών: «Αναψυχή Ανοικτών Χώρων, ραστηριότητες Βουνού» 12η η ιάλεξη: «Πρόβλεψη & ιαχείριση Επικίνδυνων Καταστάσεων σε προγράµµατα Αθλητισµού Αναψυχής» Risk Management in Recreational Sport Programs Ι ΑΣΚΩΝ: ρ. Κουθούρης Χαρίλαος, Λέκτορας στην ιοίκηση ραστηριοτήτων Αναψυχής Σε αυτή την θεµατική ενότητα οι φοιτητές πληροφορούνται για: Για τις βασικές αρχές του µάνατζµεντ διαχείρισης έκτακτων καταστάσεων Για τις σταθερές (προϋποθέσεις) προστασίας Για την έννοια της αδιαφορίας Για τις διαστάσεις των ατοµικών και οµαδικών ευθυνών Την σηµαντικότητα της δηµόσιας ασφάλειας Την έννοια της αστικής ευθύνης Την έννοια της ποινικής ευθύνης Την απαιτούµενη διαδικασία που χρειάζεται για ένα επιτυχηµένο πρόγραµµα διαχείρισης επικίνδυνου γεγονότος Όλες οι επιχειρήσεις, ειδικά αυτές που λειτουργούν στον χώρο της άσκησης, έχουν δυνητικά την πιθανότητα δηµιουργίας πλήθους ατυχηµάτων, τραυµατισµών, συµβάντων, κατά την διάρκεια της λειτουργίας τους Οι µάνατζερς αυτών των οργανισµών πρέπει να επαγρυπνούν στην νοµική τους υποχρέωση και ρόλο, να περιορίζουν στο ελάχιστο τους πιθανά δυνητικούς κινδύνους για τους πελάτες, τους εργαζόµενους, τους επισκέπτες και συναλλασσόµενους µε την εταιρία. Η ευθύνη του «risk management» δεν είναι αποκλειστική ευθύνη του µάνατζερ, αλλά κάθε εργαζόµενου µέλους του οργανισµού. Ηκαθηµερινή εφαρµογή ευλαβικά µιας συγκεκριµένης διαδικασίας κατά την παροχή υπηρεσιών, από όλο το προσωπικό, κτίζει ευσυνειδησία και ευθύνη απέναντι στην ασφάλεια Ο περιορισµός ή έλεγχος των ατυχηµάτων περιλαµβάνει συνεχείς ελέγχους, επιθεωρήσεις, αναφορές ατυχηµάτων, επισκευές εξοπλισµού, εκπαίδευση του προσωπικού και δραστηριοποίηση της προσοχής των πελατών.. Ησχολαστική στρατηγική πρόβλεψης, για την αντίληψη και αποφυγή δυνητικών, - κατά την διάρκεια µιας δραστηριότητας αναψυχής - ή τελικά της αντιµετώπισης έκτακτων καταστάσεων που µπορεί να δηµιουργηθούν, ονοµάζεται «risk management» Βήµα 1ο Αντίληψη των Βήµα 2ο Εκτίµηση των Βήµα 3ο κατηγοριοποίηση των Βήµα 4ο Στρατηγικές περιορισµού Βήµα 6ο Αναθεώρηση επανεκτίµηση Βήµα 5ο Ανάπτυξη σχεδίου Αντιµετώπισης Μοντέλο χειρισµού Καταστάσεων κινδύνου Σαφώς και ένας µάνατζερ οφείλει να περιορίσει τον κίνδυνο, προφυλάξει τους συµµετέχοντες από κακοτοπιές, περιορίσει τις αιτίες του κακού, αλλά ΠΟΤΕ δεν µπορεί και δεν ΠΡΕΠΕΙ να Υποθέσει ότι πρόβλεψε όλες οι πιθανότητες!! Εάν ο µάνατζερ εξαλείψει ΕΝΤΕΛΩΣ κάθε πιθανό κίνδυνο, οι αθλητικές παροχές αναψυχής µπορεί και να έκλειναν. ιότι οι δραστηριότητες «Αθλητισµού Αναψυχής» χωρίς την ύπαρξη κάποιου ρίσκου είναι ΜΟΝΟΤΟΝΕΣ!! ΟΙ περισσότεροι άνθρωποι που εµπλέκονται σε δράσεις αναψυχής, είναι κατά ένα µέρος ριψοκίνδυνου ή απλά αναζητούν, σε κάποιο βαθµό, το τυχαίο, το απρόσµενο, το άξαφνο Η εξάλειψη του κινδύνου, µηδενίζει την διασκέδαση 1

2 Εφαρµογή του Risk management στην αγορά των Υπαίθριων ραστηριοτήτων Αναψυχής Στόχος του RISK MANAGEMENT σε µία εµπορική εταιρία ή φορέα παροχής προγραµµάτων υπαίθριας αναψυχής είναι: α) πριν την έναρξη της δράσης, να έχει εξασφαλίσει τις προϋποθέσεις ασφαλούς συµµετοχής πελατών και συνοδών σε υπαίθριες δραστηριότητες αναψυχής, β) κατά την διάρκεια της δράσης, να έχει προεξοφλήσει πλάνο αντιµετώπισης τυχαίων έκτακτων καταστάσεων, γ) µετά το τέλος της δράσης, να εκτιµήσει και να επαναπροσδιορίσει τους κανόνες ασφάλειας και διαδικασίας συµπεριφοράς µεταξύ των συµµετεχόντων για τον ασφαλέστερο σχεδιασµό της επόµενης δραστηριότητας, δ) να παρέχει δυνατότητα συνεχούς επανεκπαίδευσης στους συνοδούς, συντήρησης και ανανέωσης του εξοπλισµού, ενηµέρωσης των πελατών, ώστε να είναι έτοιµη να αντιµετωπίσει οποιαδήποτε απρόβλεπτη κατάσταση κατά την διάρκεια ενός προγράµµατος υπαίθριας αναψυχής. Α. Υπαίθριες ραστηριότητες Αναψυχής και Επικινδυνότητα. Που µπορεί να αποδοθεί ένα ατύχηµα; Συνέβη κατά τύχη; Συνέβη όταν υπήρξε πληµµελής παρακολούθηση της δραστηριότητας; Συνέβη διότι δεν είχε προβλεφθεί το συµβάν; Συνέβη διότι ήταν ένα γεγονός εντελώς απρόσµενο; Συνέβη σαν ένα δυστύχηµα; Συνέβη λόγω αναποδιάς; Ποίες από τις υπαίθριες δραστηριότητες θεωρούνται επικίνδυνες; ραστηριότητες βουνού: Ορεινή πεζοπορία, Χειµερινό βουνό, Αναρρίχηση, Canyoning, Χιονοδροµία, Snowboarding, Oρειβατικό σκι κλπ ραστηριότητες νερού: Κανό στην λίµνη, Καγιάκ στο ποτάµι,, Rafting, Καγιάκ θαλάσσης Υποβρύχιες δραστηριότητες, Ιστιοπλοία κλπ ραστηριότητες αέρα: Παραπέντ, έλτα πλαν,. Μηχανοκίνητος αθλητισµός: Αέρας, Θάλασσα (φουσκωτά), Ξηρά (4*4) ιάφορα σπορ: Ιππασία, Σπηλαιολογία κλπ Ποίος θεωρείται ο µεγαλύτερος υπαρκτός κίνδυνος; Οι κίνδυνοι κατηγοριοποιούνται σε ανθρώπινους οι οποίοι οφείλονται στον παράγοντα άνθρωπο & σε περιβάλλοντος χώρου οι οποίοι οφείλονται σε τρίτους παράγοντες εκτός των ενεργειών των συµµετεχόντων και των συνοδών Κίνδυνοι από το Περιβάλλον Εκτιµώντας τους πιθανούς περιβαλλοντικούς κινδύνους τους αναλύουµε σε τρεις κατηγορίες, α) σε κινδύνους λόγω της δραστηριότητας (σταθερές συνθήκες π.χ.- κανό στην λίµνη ή µεταβαλλόµενες π.χ. rafting στο ποτάµι) β) σε κινδύνους λόγω της περιοχής που εκτελούνται και γ) σε κινδύνους λόγω της εποχής του έτους και των ιδιαίτερων κλιµατολογικών συνθηκών. 2

3 Αναλυτικότερα οι πιθανοί κίνδυνοι χωρίζονται : Α) Πεδίο δράσης Υπέδαφος βραχώδες και άγριο, χαµηλές θερµοκρασίες,βροχή ή χιόνι, σκοτάδι, υπερβολική έκθεση στο ήλιο, τσιµπήµατα από έντοµα, ερπετά. Β) Εξοπλισµός Έλλειψη προδιαγραφών στον εξοπλισµό, ακατάλληλος ατοµικός εξοπλισµός ακατάλληλα εξαρτήµατα, κακώς συντηρηµένος εξοπλισµός Γ) Μεταφορά - ιατροφή Επικίνδυνο οδικό δίκτυο, ανύπαρκτη οδική βοήθεια, έλλειψη προετοιµασίας, κακώς διατηρηµένα τρόφιµα, και νερό, ελλιπής υποδοµή της περιοχής για παρόµοιες εκδηλώσεις. Κίνδυνοι από τον Ανθρώπινο παράγοντα Α) ) Συµµετέχοντες παντελής απουσία της αίσθησης των πιθανών, καµία ικανότητα αποφυγής, διαπληκτισµοί µεταξύ συµµετεχόντων, αντίδραση ως προς τις οδηγίες, γενικότερη αδιαφορία ως προς τον εξοπλισµό και την διαδικασία της δραστηριότητας, Β) ) Συνοδοί και Οδηγοί Έλλειψη γνώσεων ως προς τους πιθανούς περιβαλλοντικούς κινδύνους, καµία ενηµέρωση των πελατών ή συµµετεχόντων για τους πιθανούς κινδύνους κατά την δραστηριότητα, ανεπαρκής εκπαίδευση ή και έλλειψη δεξιοτήτων για αντιµετώπιση δύσκολων καταστάσεων, φτωχή ικανότητα για λήψη αποφάσεων, έλλειψη ξεκάθαρων οδηγιών και επαρκούς επίβλεψης κατά την διάρκεια της δραστηριότητας. ανικανότητα λειτουργίας κάτω από συνθήκες έντονης πίεσης όπως και επίλυσης προβληµάτων. Γ) ) ιοίκηση της εταιρίας ή του φορέα Έλλειψη γνώσης των προσδοκιών των πελατών για το ποθητό επίπεδο επικινδυνότητας της δράσης σχεδιασµός µε ελλείψεις και αδιευκρίνιστες οδηγίες, εκλογή όχι κατάλληλων συνοδών, πληµµελής εκπαίδευση των συνοδών- οδηγών, έλλειψη υποστήριξης ή επικοινωνίας σε περίπτωση δύσκολης κατάστασης. Β.. Η θεωρία των ατυχηµάτων Πως συµβαίνουν τα ατυχήµατα; Γενικά τα περισσότερα ατυχήµατα συµβαίνουν όταν οι δύο τύποι, οι ανθρώπινοι και οι του περιβάλλοντος, συνδυάζονται και αλληλεπιδρούν δηµιουργώντας ταυτόχρονα κατάλληλες συνθήκες για ένα δυνητικά - επερχόµενο ατύχηµα. Ατύχηµα, το οποίο τελικά µπορεί να συµβεί, µπορεί να αποφευχθεί, ή και να µην συµβεί καθόλου. Το δυνητικό ατύχηµα από µόνο του, παραµένει µία πιθανότητα, µία δυνατότητα ή µία ένδειξη, ότι υπάρχει κίνδυνος να συµβεί ατύχηµα. Μόνον η παρουσία δεν είναι ικανή να παρουσιάσει ως αποτέλεσµα ένα ατύχηµα Ηπιθανότητα να συµβεί ένα ατύχηµα εξαρτάται από τον αριθµό και την δύναµη των πιθανών, αλλά περισσότερο απ όλα βαραίνει η συνύπαρξη ανθρώπινων & περιβαλλοντικών παραγόντων Στην περίπτωση αυτή έχουµε έναν πολλαπλασιασµό του αριθµού των πιθανών από έκαστο παράγοντα & όχι απλά µία πρόσθεση αυτών 3

4 Πίνακας 1 Η δυναµική του Μοντέλου των Ατυχηµάτων (Alan Hale s, 1983) Περιβαλλοντικοί + Κίνδυνοι από τον = Πιθανό Ατύχηµα Κίνδυνοι -Πεδίο -Καιρικές συνθήκες -Εξοπλισµός Ανθρώπινο παράγοντα -Φυσική κατάσταση -Εµπειρία, εξιότητες -Φόβος και Επικοινωνία 2 περιβαλλοντικοί + 2 ανθρώπινου παράγοντα κίνδυνοι = = 4 φορές υψηλότερη πιθανότητα ατυχήµατος Γ.. Ανάλυση των Η χρήση των επόµενων δέκα βηµάτων οδηγεί στην ανάλυση των πιθανών κάθε υπαίθριας δραστηριότητας περιπέτειας, είναι δε µία διαδικασία ικανή να µειώσει την πιθανότητα να συµβεί ένα ατύχηµα, ή εάν συµβεί, να περιορίσει το επίπεδο των επικείµενων συνεπειών για τους συµµετέχοντες (Priest and Baillie, 1987). 3 περιβαλλοντικοί + 3 ανθρώπινου παράγοντα κίνδυνοι = = 9 φορές υψηλότερη πιθανότητα ατυχήµατος Μοντέλο Πρόληψης & Αντιµετώπισης καταστάσεων που εµπεριέχουν κίνδυνο (Priest,( 1999) Τα ατυχήµατα µπορεί να Αναγνώριση των Συνέχεια µε περισσότερη ικαιολόγηση των συµβούν σε κάθε συνοδό πιθανών επιφυλακτικότητα απωλειών Κατηγοριοποίηση των 3 Μεταφορά των Αποφυγή των Αντιµετώπιση των Εκτίµηση της επικινδυνότητας Υπολογισµός των ενός πιθανού ατυχήµατος πιθανών απωλειών Υπευθυνότητες του συνοδού για κάθε επί µέρος στάδιο της διαδικασίας αντιµετώπισης επερχόµενου ατυχήµατος: Κάθε συνοδός πρέπει να παραδεχθεί ότι ΤΟ ΑΤΥΧΗΜΑ παραµονεύει ανά πάσα στιγµή και µπορεί να συµβεί στον καθένα. Είναι πολύ σκληρό αλλά µπορεί να λεχθεί ότι : το ερωτούµενο είναι όχι ΕΑΝ αλλά ΠΟΤΕ θα συµβεί το ατύχηµα. Το σηµαντικό είναι λοιπόν να έχει σχεδιασθεί η αντιµετώπιση του ατυχήµατος πριν αυτό να συµβεί! Κάθε συνοδός πρέπει να είναι προετοιµασµένος να απαντήσει στην ερώτηση: Τι θα κάνουµε ΕΑΝ ξαφνικά συµβεί κάτι..;. Χρειάζεται συνεχής επαγρύπνηση και εγρήγορση. 3. Κάθε συνοδός πρέπει µετά τον εντοπισµό των πιθανών, να µεριµνά να τους κάνει ορατούς στους συµµετέχοντες ή εάν αυτό είναι αδύνατο, λόγω έλλειψης χρόνου, να προετοιµάζει τους πελάτες για την αντιµετώπισή τους. 4. Κάθε συνοδός πρέπει να προσπαθεί να αποτρέψει µία κατάσταση µε πρότερες ενέργειες. Εάν µπορεί να αποµακρυνθεί ένα σαθρό κοµµάτι βράχου σε µία ανάβαση σε πλαγιά,-παγίδα για έναν αρχάριο,- είναι µία πολύ ουσιώδης κίνηση. Εάν µπορεί να αφαιρέσει ένα εµπόδιο στο ποτάµι ή να κόψει ένα κλαδί που εµποδίζει την πλεύση προλαµβάνει µία δυσάρεστη κατάσταση. Ακόµη ένας συνοδός πρέπει να αποτρέψει ενέργειες πελατών που µπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τους υπόλοιπους 4

5 5. Εάν δεν είναι δυνατό να αποτρέψουµε ή να αποφύγουµε µία επικίνδυνη κατάσταση τότε πρέπει να την αντιµετωπίσουµε. Η αντιµετώπιση αρχίζει µε την κατηγοριοποίηση των πιθανών σε δύο οµάδες. Πρώτον στους κινδύνους που είναι οι αιτίες ενός πιθανούς ατυχήµατος και δεύτερον στους κινδύνους που είναι η αφορµή για την δηµιουργία του ατυχήµατος. Παράδειγµα η διάσχιση από µία οµάδα µίας χιονισµένης πλαγιάς δηµιουργεί την πιθανότητα χιονοστιβάδας, καθώς το χιονισµένο πεδίο δηµιουργεί έναν υπαρκτό κίνδυνο και είναι µία αιτία ατυχήµατος. Η αφορµή για το ατύχηµα µπορεί να δοθεί εάν η διάσχιση της πλαγιάς από την οµάδα γίνει στο µέσον της ηµέρας όταν ο ήλιος ζεσταίνει το χιόνι µε αποτέλεσµα να βαρύνει και να προκαλέσει πολύ εύκολα πλέον χιονοστιβάδα µε πιθανά θανατηφόρο ατύχηµα. Σε παρόµοιες καταστάσεις πρέπει ο συνοδός να διερωτάται πριν αποφασίσει οποιονδήποτε κίνηση: Ποίοι είναι οι κίνδυνοι που µπορούν να αποφευχθούν ή να τους περιορίσουµε (π.χ. ο ήλιος), ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες για δηµιουργία χιονοστοιβάδας κατά την διάσχισή της πλαγιάς; (πχ πιθανή λύση η αναχώρηση τα µεσάνυχτα που το χιόνι είναι παγωµένο) 6. Ένας συνοδός εάν δεν µπορεί να τροποποιήσει τις συνθήκες ή την έλευση ενός πιθανού κινδύνου τότε είναι καλύτερα να τον αποφύγει. Εδώ παρουσιάζεται το φαινόµενο ότι περιπέτεια χωρίς οποιοδήποτε πιθανό κίνδυνο καταλήγει να µην είναι περιπέτεια και τις περισσότερες φορές οι πελάτες έχουν προσδοκίες ανάλογες για δυναµικές εµπειρίες. Εναπόκειται στην διακριτική ευχέρεια του συνοδού να δηµιουργεί συνθήκες περιπέτειας εκ του ασφαλούς µη λησµονώντας ότι ως συνοδός είναι ο αποκλειστικά υπεύθυνος για την σωµατική ακεραιότητα όλων των πελατών. 7. Η επόµενη κίνηση είναι να ελαχιστοποιηθεί ο πιθανός κίνδυνος από τον συνδυασµό µεταξύ περιβαλλοντικών (που στηρίζονται στις επικρατούσες συνθήκες) και ανθρώπινων παραγόντων (που στηρίζονται στην σύνθεση της οµάδος). 8. Στην συνέχεια αναγνωρίζονται ποίες θα είναι οι αναµενόµενες ΑΠΩΛΕΙΕΣ ανάλογα µε την απόφαση της προηγούµενης κίνησης, και ποία εκτιµάται ή πιο συµέρουσα διαδικασία. Οι απώλειες µπορεί να είναι ανθρώπινα φυσικές (τραυµατισµού ή και θανάτου ακόµα), κοινωνικές (προσβολές εµπρός σε άλλους), συναισθηµατικές (φόβος), οικονοµικές (χάσιµο ή καταστροφή εξοπλισµού ή και αποζηµιώσεις). 9. Εκτίµηση των απωλειών ώστε να περιορισθούν και να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανές ζηµιές οικονοµικές και ηθικές. 10. Ανατροφοδότηση επανεκτίµηση και ανασχεδιασµός των δραστηριοτήτων βάση των δυνητικών που είναι ικανοί να προκαλέσουν ένα ατύχηµα Παραδείγµατα για εφαρµογή 1. Ποιες οι νοµικές υπευθυνότητες που επωµίζεται ο γενικός µάνατζερ ενός γυµναστηρίου; 2. Ποιος ευθύνεται σ ένα ατύχηµα στο δηµοτικό γήπεδο; Ο «προγραµµατιστής» που βρίσκεται εκείνη την ώρα στο γραφείο αθλητισµού του ήµου έχει νοµική ευθύνη; Και πότε; 3. Πως προσδιορίζεται η έννοια της «αµέλειας»; Παραδείγµατα για εφαρµογή Καταγραφή των πιθανών που θα αντιµετωπίσει το κέντρο πληροφόρησης, κατά την διάρκεια των Ολυµπιακών αγώνων του 2004 Καταγραφή των προσόντων του προσωπικού αποφυγής και αντιµετώπισης των έκτακτων καταστάσεων στην ανωτέρω περίπτωση 5

6 Σχετική βιβλιογραφία 1. Simon Priest & Michael A. Gass (1997). Effective leadership in Adventure Programming. Human Kinetics, U.S.A. 2. Michael A. Kanters and Kiera Crockower (1996). The status of risk management practices and liability litigation in Ontario municipal recreation and parks departments. Managing Leisure 1, Μαυροµάτης Αχιλλέας (2002). Ποινικά αδικήµατα στον Αθλητισµό. ιδακτορική διατριβή, Σχολή Νοµικών και Οικονοµικών Επιστηµών, Α.Π.Θ. 4. Παναγιωτόπουλος ηµήτρης (2001). Αθλητικό ίκαιο. Εκδόσεις Σάκκουλα. Θέµατα για συζήτηση, προβληµατισµό Είσαστε αρχηγός σε µία παιδική κατασκήνωση. Η κατασκήνωση είναι σε βουνό. Έχει ένα επιτελείο από 25 στελέχη και ο αριθµός των παιδιών είναι 112 παιδιά ηλικίας 7 15 χρονών. Περιµένετε ένα τριήµερο µε καταιγίδες και ισχυρό αέρα και βροχή, µε θερµοκρασίες χαµηλές για την εποχή. Έχετε µπροστά σας 12 ώρες µέχρι την έναρξη του καιρικού φαινοµένου κατά την ΕΜΥ. Τι θα κάνετε; Αναφέρετε στρατηγικές µείωσης των πιθανών, αφού τους προσδιορίσετε. Επίλογος. Ανασταλτικοί παράγοντες για την αντιµετώπιση των Υπάρχουν έξι παράγοντες οι οποίοι µπορούν να αναστείλουν την ικανότητα χρήσης της διαδικασίας ανάλυσης των αποτελεσµατικά: 1. Η εµφάνιση νέων ή απρόσµενων καταστάσεων. (Κυρίως λόγω έλλειψης εµπειριών όπως: χάραξη διαδροµής για πρώτη φορά, αλλαγή του τρόπου ηγεσίας ή συµπεριφοράς του συνοδού στην µέση της δράσης, εκτέλεση της δραστηριότητας σε καινούργια πεδία για πρώτη φορά, Meyer, 1979). 2. Η υπέρµετρη εµπιστοσύνη των συνοδών στις ικανότητές τους. (αδικαιολόγητα θετική στάση και προσµονή σε συµβάντα) 3. Η ελάττωση της συγκέντρωσης κατά την διάρκεια της δραστηριότητας (παύση προς συνεχή επαγρύπνηση για πιθανούς κινδύνους) 4. Η παράβλεψη των λόγω κόπωσης ή βαρεµάρας από τους συνοδούς (δυσαρέσκεια του συνοδού να παραµείνει περισσότερη ώρα, ακόµη και αν αυτό είναι ενάντια για την ασφάλεια της δραστηριότητας) 5. Η τάση για ριψοκίνδυνες αποφάσεις στηριζόµενοι στην ψυχολογία της µάζας.(όταν οι άνθρωποι βρίσκονται σε οµάδες, ειδικά όταν δεν έχουν εµπειρίες, έχουν την τάση να λαµβάνουν περισσότερο ριψοκίνδυνες αποφάσεις απ όταν είναι µόνοι τους, Meier, 1981). 6. Ανικανότητα για σωστή εκτίµηση και κρίση της κατάστασης.(πιθανή αιτία ή λανθασµένη εκτίµηση της αρχικής κατάστασης). 6