Θέµατα που θα αναπτυχθούν στην παρούσα διάλεξη:

Transcript

1 ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ & ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Ε Εξαµήνου σπουδών: ΜΚ 1011 «Αγωγή Υπαίθρου» 7η ιάλεξη: «Αναπτύσσοντας ένα πρόγραµµα Αγωγής Υπαίθρου» Developing an Outdoor Education program Ι ΑΣΚΩΝ: ρ. Κουθούρης Χαρίλαος, Λέκτορας στην ιοίκηση ραστηριοτήτων Αναψυχής Θέµατα που θα αναπτυχθούν στην παρούσα διάλεξη: Στάδια ανάπτυξης ενός προγράµµατος Αγωγής Υπαίθρου Η ιδιαιτερότητα προγραµµάτων Αγωγής Υπαίθρου, σε σχέση µε τον σχεδιασµό άλλων προγραµµάτων αναψυχής Αξιοποίηση όλων των υπαρχόντων έµψυχων και άψυχων πόρων, κατά την διάρκεια του σχεδιασµού Ησηµασία της ευαισθητοποίησης των συµµετεχόντων έναντι του κεντρικού θέµατος του προγράµµατος Η προεξόφληση κατάλληλων συνθηκών, όπως ειδικά στελέχη και αρκετός χρόνος, συνθήκη επιτυχίας των προγραµµάτων. ΗΑγωγή Υπαίθρου µπορεί να περιγραφεί σαν ένα πλούσιο και δυνητικό εργαλείο µε πολλές εφαρµογές Οι προγραµµατιστές υπαίθριων δραστηριοτήτων δεν πρέπει να ξεκινούν να σχεδιάζουν το πρόγραµµα έχοντας µπροστά τους ένα χάος. Πρέπει να ενεργούν σύµφωνα µε κάποιο πλαίσιο στόχων και φιλοσοφίας, ανάλογα µε του οργανισµού για τον οποίο απευθύνεται το πρόγραµµα. Το πρόγραµµα σπουδών ενός σχολείου πχ πρέπει να ικανοποιεί τις απαιτήσεις των µαθητών εάν ισορροπηµένα στηρίζεται: Α)στο να προωθεί την πνευµατική, ηθική, πολιτιστική, συναισθηµατική και σωµατική ανάπτυξη των µαθητών στο σχολικό περιβάλλον και στην κοινωνία, ενώ Β)ταυτόχρονα προετοιµάζει αυτούς τους µαθητές για την υποχρεώσεις, τις απαιτήσεις και τις ευκαιρίες της ζωής ως ενήλικα άτοµα Μέσα σε αυτό το πλαίσιο µάθησης, η ανάπτυξη των ανθρώπινων δεξιοτήτων, που επιδιώκονται ως στόχοι στα προγράµµατα της Αγωγής Υπαίθρου, θα µπορέσουν εύκολα να αναγνωρισθούν. Κάποιες ανάγκες είναι προβλέψιµες και συναντώνται σε όλους τους µαθητές σε µία συγκεκριµένη ηλικία. Όταν ένα πρόγραµµα εγκαθιδρύεται και ικανοποιεί κάποιες συγκεκριµένες ανάγκες, µπορεί να επαναλαµβάνεται στο µέλλον µε ελάχιστές ρυθµίσεις (τροποποιήσεις) Το γραφείο στον χώρο της εκπαίδευσης που οργανώνει προγράµµατα Αγωγής Υπαίθρου, πρέπει να µπορεί να ανταποκρίνεται σε απαιτήσεις που µόνον τέτοιας φύσης προγράµµατα εµπεριέχουν όπως: η επικινδυνότητα σε σχέση µε την παιδική ηλικία. Ο σχεδιασµός των προγραµµάτων πρέπει να επιχειρείται ως µια συστηµατική άσκηση επίλυσης προβληµάτων, το ένα µετά το άλλο 1

2 Αναγνώριση των αναγκών Το σχολείο πρέπει να δείχνει ενδιαφέρον και υπευθυνότητα να υποστηρίξει τους σπουδαστές στην µετάβασή τους από το σχολείο στην ελεύθερη αγορά, ή ακόµη και στην ανώτερη εκπαίδευση. Επίσης έχει ευρύτερη ευθύνη στην προετοιµασία των µαθητών για να γίνουν αποτελεσµατικά µέλη της κοινωνίας. Τα παραπάνω παραλληλίζονται µε την υποχρέωση του προγράµµατος σπουδών να οδηγήσει σε πολίτες µε ευσυνειδησία και επαγγελµατική καριέρα. Αναγνωρίζεται η ανάγκη να υπάρχουν µαθητές που να στηρίζονται στις δυνάµεις τους και είναι αυτόνοµοι πριν ακόµη να εγκαταλείψουν το σχολείο. Και στο σηµείο αυτό υποθέτουµε ότι το υπάρχον πρόγραµµα του σχολείου δεν είναι σε θέση να ικανοποιήσει τους ανωτέρω στόχους. Ένας αριθµός από πιθανές λύσεις υπάρχουν όπως δραστηριοποίηση των µαθητών στην αίθουσα, επίσκεψη εργασιακών χώρων, µελέτη φαινοµένων της κοινωνίας, όπως επίσης και τα προγράµµατα της Αγωγής Υπαίθρου Καθορισµός των αντικειµενικών στόχων ηµιουργία του προγράµµατος Αντικειµενικοί στόχοι, είναι οι επιδιώξεις του προγράµµατος. Ως στόχοι χαρακτηρίζονται: Η επίτευξη επιτυχίας σε οµαδικές δραστηριότητες. Η εµπλοκή των µαθητών στον σχεδιασµό και οργάνωση. Η ανάπτυξη συνεργασίας µεταξύ οµάδων. Αφ ότου οι αντικειµενικοί στόχοι έχουν ορισθεί, επιχειρείται ο σχεδιασµός του προγράµµατος. Στο περιεχόµενο του προγράµµατος συνήθως κάνουν την εµφάνισή τους οι υπαίθριες δραστηριότητες ως µία πιθανή µέθοδος διδασκαλίας. Σαφώς υπάρχουν και άλλες µέθοδοι όπως δηµιουργικές εργασίες µε εικαστικά, καλλιτεχνικά, χειροτεχνίες κλπ Κριτήρια - συνθήκες βιωµατικής µάθησης Επιλογή στρατηγικών -µεθόδων Τα επόµενα κριτήρια έχει αποδειχθεί ότι έχουν µεγάλο αντίκτυπο για επιτυχηµένα αποτελέσµατα σε ένα πρόγραµµα βιωµατικής µάθησης 1. Οι µαθητές να εκτιµούν την αξία της εµπειρίας (η διαδικασία είναι σηµαντικότερη από το αποτέλεσµα) 2. Να υπάρχει ένα αναγνωρίσιµο τέλος στην δραστηριότητα 3. Οι µαθητές να έχουν αυτονοµία και υπευθυνότητα {κυριαρχία} 4. Η εργασία να γίνεται σε µικρές οµάδες 5. Να περιλαµβάνονται διακριτικά και ενήλικες Η γενική απαίτηση στο πρόγραµµα παιγνίδι να έχει µια µοναδικότητα που να προκαλεί αίσθηση εκτίµησης (Kennedy, 1988) Αφ ότου έχει συµφωνηθεί η διδακτέα ύλη ο δάσκαλος πρέπει να αρχίσει να συγκεντρώνεται στην επιλογή τακτικής και την διαδικασία που θα ακολουθήσει. Εκπαίδευση δεξιοτήτων, σχεδιασµός συναντήσεων, λύση προβληµάτων και δραστηριότητες οµαδικής εργασίας, υποστηρικτικές µεθόδους, επίβλεψη, επιβραβεύσεις, προκαθορισµός σηµείων ελέγχου 2

3 Οργάνωση των διαθέσιµων πόρων Στην φάση αυτή ακολουθείται ένα λογικό σχέδιο διαχείρισης. Υπολογισµός όλων των πόρων που υπάρχουν σε διαθεσιµότητα, έµψυχο και άψυχο υλικό. Οργανόγραµµα για την κατάτµηση των µαθητών σε οµάδες καθώς και των αντίστοιχων υπεύθυνων στελεχών, µεταφορά, φιλοξενία, εξοπλισµός. Χρονοπρόγραµµα δραστηριότητας, επικουρικό προσωπικό, πρώτες βοήθειες, οικονοµικά κλπ Αξιολόγηση και ανατροφοδότηση Η αξιολόγηση πρέπει να γίνεται σε κάθε στάδιο του προγράµµατος, παρά να είναι µία τελική διαδικασία που εµπερικλείει τα πάντα. Με τον τρόπο αυτό έχουµε συνεχή πληροφορία κατά την διάρκεια της εκτέλεσης. Η αναγνώριση πχ των αναγκών των συµµετεχόντων έγινε πριν την έναρξη του προγράµµατος, όµως το κόστος και η διάρκεια των επί µέρους δράσεων σε χρόνο και χρήµα µπορεί να πρέπει να µπορεί να µειωθεί. Πρέπει να υπάρχουν πρότερες του τέλους διορθωτικές κινήσεις. Η ανάπτυξη δεξιοτήτων ζωής είναι µια διαδικασία που χρησιµοποιεί σχεδιασµένες δραστηριότητες σε υπαίθριο χώρο µε σκοπό την µάθηση και βελτίωση ικανοτήτων όπως η επικοινωνία, η επίλυση προβληµάτων και η συνεργασία µέσα στην οµάδα Η ανάπτυξη δεξιοτήτων ζωής συµβάλλει ακόµη στην βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων και δεξιοτήτων µεταξύ των µελών µιας οµάδος, ενός ατόµου και µίας οµάδος, οµάδων µεταξύ τους, καθώς και οµάδων µε το κοινωνικό σύνολο και του ατόµου µε το κοινωνικό σύνολο Η βιωµατική µάθηση θεωρείται ότι είναι το πιο αποτελεσµατικό µέσο για την απόκτηση αυτών των δεξιοτήτων και ικανοτήτων και επιλέγεται ως µέσον εκπαίδευσης και εξάσκησης για τους συµµετεχόντων σε προγράµµατα υπαίθριων δραστηριοτήτων αναψυχής Τα προγράµµατα ανάπτυξης δεξιοτήτων ζωής βοηθούν τους «συµµετέχοντες» σ αυτά ν αναπτύξουν µια ολοκληρωµένη εικόνα για την οµάδα ή τον οργανισµό στον οποίο ανήκουν, των λειτουργιών που λαµβάνουν χώρα, τον τρόπο που αυτές οι λειτουργίες επηρεάζουν την πορεία του οργανισµού. 3

4 Ταυτόχρονα η αυθόρµητη συµµετοχή των µελών της οµάδος, απελευθερώνει ντροπές ή δεσµεύσεις µεταξύ των µελών, εξουδετερώνει φόβους προς τρίτους, δίνοντας την ευκαιρία στους συνοδούς της Αγωγής Υπαίθρου, να κάνουν σωστές και σε βάθος παρατηρήσεις συµπεριφοράς Το outdoor development management, όπως απαντάται στην διεθνή γλώσσα η ανάπτυξη δεξιοτήτων ζωής, είναι µια επιστηµονική περιοχή η οποία βοηθάει ν αναπτυχθούν οι ικανότητες ενός µάνατζερ, να βελτιωθεί η αποτελεσµατικότητά του όσον αφορά στην επίλυση προβληµάτων, ν αναπτυχθεί η αυτοαντίληψή του, η αυτοπεποίθησή του καθώς και η εµπιστοσύνη των άλλων προς το άτοµό του. Σχετική βιβλιογραφία Καλαϊτζίδης. & Ουζούνης Κ (2000). Περιβαλλοντική εκπαιδευση, Εκδόσεις Σπανίδη, Ξάνθη Peter Higgins, Chris Loynes & Neville Crowther (1997). A guide for Outdoor Educators in Scotland. Scottish Natural Heritage. Gunilla Lindholm (1995). Schoolyards, The Significance of Place Properties to Outdoor Activities in Schools. Environment and Behavior, Vol 27, No 3, pp Θέµατα για συζήτηση, προβληµατισµό Καταγράψετε τις ενέργειες που θα κάνατε (σχεδιασµός προγράµµατος), στην περίπτωση που ως καθηγητής Φυσικής Αγωγής, είστε υπεύθυνος και συνοδεύετε την τάξη της δευτέρας Γυµνασίου σε ένα χιονοδροµικό κέντρο για επίσκεψη µίας ηµέρας. Θέµατα για συζήτηση, προβληµατισµό Σχεδιάστε ένα ηµερήσιο πρόγραµµα Αγωγής Υπαίθρου για όλους του κατασκηνωτές θερινής παραθαλάσσιας κατασκήνωσης. Σε πόσες ηλικιακές οµάδες θα χωρίσετε την κατασκήνωση; Αντίστοιχα ποιες απαιτήσεις θα έχουν τα παιγνίδια; Σηµείωση: το πρόγραµµα πρέπει να διαρκέσει ολόκληρη την ηµέρα. Επίλογος Εάν θέλουµε να προχωρήσουµε σε οποιαδήποτε τύπο εκπαίδευσης πρέπει να ξέρουµε για τις προσδοκίες που έχει η κοινωνία για την εκπαίδευση. Εάν πάρουµε την περιορισµένη άποψη ότι δηλαδή οι νέοι άνθρωποι εκπαιδεύονται για να βρούνε την κατάλληλη εργασία, τότε υπάρχει πολύ µικρή δυνατότητα στην αγωγή υπαίθρου να παίξει κάποιον ρόλο. Ωστόσο εάν θέλουµε να ενθαρρύνουµε τον εαυτό µας να αναπτύξει ένα ενδιαφέρον, τότε η Αγωγή Υπαίθρου θα παίξει κεντρικό ρόλο. 4

5 Επίλογος Εάν δουλέψουµε πάνω στην υπόθεση ότι ο σκοπός της εκπαίδευσης είναι η πλήρης ανάπτυξη των µαθητών και το να γίνουν ισορροπηµένοι ενήλικες οι οποίοι έχουν έναν ενεργό και υπεύθυνο ρόλο στον έξω κόσµο, θα πρέπει να τους επιτρέπουµε να έχουν την εµπειρία αυτού του κόσµου. Επίλογος Στην πραγµατικότητα µία περιορισµένη άποψη για εκπαίδευση θα προετοίµαζε νέους για ενήλικη ζωή µόνον στο περιβάλλον ενός σχολείου. Παράλληλα δεν θα πρέπει να περιµένουµε ότι η Αγωγή Υπαίθρου αποτελεί πανάκεια για όλες τις εκπαιδευτικές και κοινωνικές φιλοδοξίες. 5