ΠΑΓΚΟΜΙΑ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ROBERT GILPIN ΚΕΥΑΛΑΙΟ 9: ΣΟ ΔΙΕΘΝΕ ΝΟΜΙΜΑΣΙΚΟ ΤΣΗΜΑ

Transcript

1 ΠΑΓΚΟΜΙΑ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ROBERT GILPIN ΚΕΥΑΛΑΙΟ 9: ΣΟ ΔΙΕΘΝΕ ΝΟΜΙΜΑΣΙΚΟ ΤΣΗΜΑ ΕΡΓΑΚΗ ΦΙΛΙΑ 9.1 Σο μεταπολεμικό διεκνζσ νομιςματικό ςφςτθμα. 9.2 Σο τζλοσ των ςτακερϊν ιςοτιμιϊν. 9.3 Η χρθματοπιςτωτικι επανάςταςθ και οι νομιςματικζσ υποκζςεισ. Μετά το Β Παγκόςμιο πόλεμο δθμιουργικθκε θ ανάγκθ για ςτακερζσ νομιςματικζσ ιςοτιμίεσ προκειμζνου να μθ μποροφν τα κράτθ μονομερϊσ να προβαίνουν ςε υποτιμιςεισ αυκαίρετα και να προςτατεφουν τθν εγχϊρια βιομθχανία ζναντι των άλλων χωρϊν. Για το λόγο αυτό δθμιουργικθκε το ΔΝΣ ϊςτε να εποπτεφει αλλά και να εφαρμόηει αυτά τα μζτρα το Οι μεγάλεσ δυνάμεισ ςυντόνιςαν ανεπίςθμα τισ πολιτικζσ τουσ και οι ιςοτιμίεσ των νομιςμάτων ςυνδζκθκαν με το δολάριο το οποίο με τθ ςειρά του ςυνδζκθκε με το χρυςό το οποίο αποτελοφςε ζνα αντικειμενικό «μθ νομιςματικό» περιουςιακό ςτοιχείο. Σο δολάριο αποτζλεςε ζκτοτε τθ βάςθ του διεκνοφσ νομιςματικοφ ςυςτιματοσ παρά το γεγονόσ ότι με τον πόλεμο του Βιετνάμ θ κυβζρνθςθ Νίξον εγκατζλειψε το ςφςτθμα ςτακερϊν ιςοτιμιϊν τον Αφγουςτο του Σο γεγονόσ ότι το δολάριο αποτελοφςε το παγκόςμια αποδεκτό νόμιςμα ζδωςε ςτισ ΗΠΑ «προνόμια φεουδάρχθ» και τισ οδιγθςε ςτθν παγκόςμια οικονομικι και πολιτικι κορυφι. Σο πρόβλθμα που προζκυψε ιταν ότι κακϊσ οι ΗΠΑ απλϊσ τφπωναν δολάρια για να διεξάγουν πολζμουσ, να εξαγοράςουν επιχειριςεισ και να ανοικοδομιςουν τθ Δυτικι Ευρϊπθ χωρίσ να αντιπροςωπεφεται θ πραγματικι αξία του δολαρίου ςε χρυςό, δθλαδι ςτο ςυμφωνθκζν 35 δολάρια θ ουγκιά, κάποια ςτιγμι κα υπονομευόταν θ εμπιςτοςφνθ ςτο νόμιςμα αυτό. Με τον πόλεμο ςτο Βιετνάμ και τθν αφξθςθ του πλθκωριςμοφ, οι ςτακερζσ ιςοτιμίεσ του Μπρζτον Γουντσ κλονίςτθκαν. Η ηωι του κλονιςμζνου δολαρίου παρόλα αυτά διατθρικθκε από τουσ ςυμμάχουσ των ΗΠΑ οι οποίοι ιταν πρόκυμοι να διατθροφν υπερτιμθμζνα δολάρια για να ζχουν πρόςβαςθ ςτθν αμερικανικι αγορά.

2 Μετά τον πόλεμο του Βιετνάμ και τθν αφξθςθ του πλθκωριςμοφ, το δολάριο υποτιμικθκε ςτισ 15/08/1971. Οι ΗΠΑ αποφάςιςαν να μθ μετατρζψουν το δολάριο ςε χρυςό ενϊ επιβλικθκε μονομερϊσ ζνα τζλοσ 10% ςτισ ειςαγωγζσ το οποίο κα μποροφςε να καταργθκεί μόνο αν το δολάριο υποτιμοφταν. Πράγματι το Δεκζμβριο του 1971 το δολάριο υποτιμικθκε παρά τισ αντιδράςεισ των δυτικοευρωπαίων και οι υπόλοιπεσ χϊρεσ ανατίμθςαν τα νομίςματά τουσ. Οι «κλειδωμζνεσ» ιςοτιμίεσ αναιρζκθκαν και το διεκνζσ νομιςματικό ςφςτθμα ιταν πλζον ελαςτικό. Ζπαψαν λοιπόν να ιςχφουν κανόνεσ μετά τισ αμερικανικζσ αυκαιρεςίεσ και δε μποροφςε να δθμιουργθκεί κανζνα ςφςτθμα, καμία ςυμφωνία και μθ γενικά αποδεκτοί κανόνεσ με τθ υνδιάςκεψθ τθσ Σηαμάικασ το Η κατάργθςθ των ςτακερϊν ιςοτιμιϊν προκάλεςε διχογνωμία ςτουσ οικονομολόγουσ. Η πλειοψθφία υποςτιριξε ότι το ςφςτθμα των ελαςτικϊν ιςοτιμιϊν κα ζδινε ϊκθςθ ςτο εμπόριο κακϊσ οι ςτακερζσ ιςοτιμίεσ επζβαλλαν περιοριςμοφσ ςτο εμπόριο και μείωναν τθν ικανότθτα των κρατϊν να προωκιςουν μζτρα πλιρουσ απαςχόλθςθσ. Με τθ νζα τάξθ πραγμάτων όμωσ δινόταν θ δυνατότθτα ςτισ κυβερνιςεισ να ακολουκιςουν θ κακεμία τθν πορεία που τθσ ταίριαηε περιςςότερο. Η άλλθ άποψθ υποςτιριηε ότι από τθ ςτιγμι που τα νομίςματα αποςυνδζονταν από το χρυςό, ο πλθκωριςμόσ και θ νομιςματικι αςτάκεια κα κατζςτρεφαν τθν παγκόςμια οικονομία. Σελικά το δίκιο ιταν με το μζροσ τθσ μειοψθφίασ: αναπτφχκθκε θ αγορά του ευρωδολαρίου και γενικά οι ρυκμοί ανάπτυξθσ τθ δεκαετία του 1970 ιταν τόςο μεγάλοι ςε όλο τον κόςμο και ςτισ χϊρεσ του ΟΠΕΚ που ζπρεπε να ανακατανεμθκεί ο ςυςςωρευμζνοσ πλοφτοσ. Άρχιςε να δθμιουργείται παγκοςμιοποιθμζνθ (ολοκλθρωμζνθ) οικονομία κακϊσ οι αποφάςεισ και οι ενζργειεσ ενόσ κράτουσ επθρζαηαν ςθμαντικά τθν οικονομικι ευθμερία και των άλλων χωρϊν. Οι χρθματοοικονομικζσ ροζσ ζγιναν πλζον ςθμαντικόσ παράγοντασ κακοριςμοφ ςυναλλαγματικϊν ιςοτιμιϊν βραχυπρόκεςμα γεγονόσ το οποίο οδιγθςε ςτθν αςτάκεια τθσ ςχζςθσ δολαρίου γιεν και μάρκου. Οι διεκνείσ χρθματοοικονομικζσ ροζσ ςε όγκο ςε ςχζςθ με τισ ςυναλλαγματικζσ ιςοτιμίεσ είχαν μια αναλογία 25:1 γεγονόσ που ςυνζβαλλε και ςτθν αςτάκεια. Τπάρχει ακόμα θ άποψθ ότι ο κόςμοσ πρζπει να επιςτρζψει ςε ςφςτθμα ςτακερϊν ιςοτιμιϊν λόγω του υψθλοφ κόςτουσ που προκαλεί θ αςτάκεια κακϊσ και τθσ

3 άποψθσ ότι θ αςτάκεια είναι υπεφκυνθ για τισ αρνθτικζσ ςυνζπειεσ ςτθν οικονομικι ανάπτυξθ, τισ εμπορικζσ ςυναλλαγζσ και τθν επιχειρθματικι δραςτθριότθτα. Η απελευκζρωςθ τθσ οικονομίασ και θ παγκοςμιοποίθςθ οδιγθςαν ςτθ ςυγχϊνευςθ εταιρειϊν παρά το γεγονόσ ότι τα κυβερνθτικά μζτρα ςτθν Ιαπωνία εμπόδιςαν αυτζσ τισ ςυγχωνεφςεισ. Η διεκνισ αλλθλεξάρτθςθ επθρζαςε επίςθσ τθν οικονομικι πολιτικι των κρατϊν κακϊσ δε μποροφν πλζον να υποςτθρίηουν τθν εγχϊρια παραγωγι ζναντι τθσ εξωτερικισ. Πλζον οι διοικθτζσ των κεντρικϊν Σραπεηϊν των κρατϊν ζγιναν de facto οι διαχειριςτζσ του παγκόςμιου νομιςματικοφ ςυςτιματοσ. Σο «ςφςτθμα αναφοράσ» είναι οι προςπάκειεσ των διοικθτϊν αυτϊν να ςτακεροποιιςουν τισ τιμζσ των νομιςμάτων κάτι όμωσ το οποίο απζτυχε λόγω του γεγονότοσ ότι δεν υπιρχαν κανόνεσ ι κοινά αποδεκτά μζτρα ςτα οποία κα επιτυγχανόταν ςυνεργαςία. Οι διοικθτζσ κατόπιν αποφάςιςαν να απομονωκοφν από το δολάριο και δθμιοφργθςαν το Ευρωπαϊκό νομιςματικό ςφςτθμα και το Μθχανιςμό ςυναλλαγματικϊν ιςοτιμιϊν ωσ νζεσ προςπάκειεσ ενίςχυςθσ των διεκνϊν νομιςματικϊν ςχζςεων. ΠΑΣΣΑ ΙΜΗΝΗ 9.4 Πάγια τεχνικά και πολιτικά προβλιματα 9.5 χεδιάηοντασ ζνα διεκνζσ νομιςματικό ςφςτθμα Α) ΠΑΓΙΑ ΣΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ Ποιοι είναι οι μηχανιςμοί που ευθφνονται για την αποτελεςματική λειτουργία του διεθνοφσ νομιςματικοφ ςυςτήματοσ; (ΔΝ) Ζνα λειτουργικό διεκνζσ νομιςματικό ςφςτθμα πρζπει να εκπλθρϊνει τισ 3 διαδικαςίεσ (λειτουργίεσ) : 1)Προςαρμογι, 2)Ρευςτότθτα, 3)οικοδόμθςθ μζτρων Εμπιςτοςφνθσ. Σα προβλιματα προκφπτουν από τισ διεκνικζσ διαμάχεσ για τον προςδιοριςμό τθσ αξίασ των εκνικϊν νομιςμάτων και των τρόπων ι μθχανιςμϊν που κα χρθςιμοποιθκοφν. Οι τεχνικοί μθχανιςμοί που ενεργοποιοφνται επθρεάηονται :

4 -ςτο μεν διεκνζσ ςυςτθμικό επίπεδο- από τθν ιςχφ, τθν οικονομικι ευθμερία, τθν πολιτικι αυτονομία ι τθν αλλθλεξάρτθςθ, -ςτο επίπεδο του εςωτερικοφ των κρατϊν- κυρίωσ από τα ςυμφζροντα του κεφαλαίου, τθσ εργαςίασ ι τθσ πίςτωςθσ (χρθματοδότθςθσ). Εκείνο που εγγυάται τθν αποτελεςματικι λειτουργία και τθ ςυνοχι ενόσ διεκνοφσ νομιςματικοφ ςυςτιματοσ είναι θ ιςχυρι θγεςία από ζνα κράτοσ (κεωρία θγεμονικισ ςτακερότθτασ) ι ομάδα κρατϊν (διακρατικόσ ςυντονιςμόσ όπωσ το G7-8) που ζχουν ςυμφζρον να διατθριςουν το ςφςτθμα αυτό. 1)Σι είναι η Προςαρμογή; Πρόκειται για μια λειτουργία του ΔΝ που ςχετίηεται με τον κακοριςμό τθσ μεκόδου με τθν οποία οι εκνικζσ οικονομίεσ κα αποκακιςτοφν τθν ιςορροπία των λογαριαςμϊν τουσ με το εξωτερικό (δθλ. πϊσ κα μειϊςουν ζνα ζλλειμμα ι πλεόναςμα του ιςοηυγίου πλθρωμϊν, κακόςον επθρεάηει τθν αξία του νομίςματόσ τουσ), ενϊ παράλλθλα ζνα αποτελεςματικό ΔΝ, κα πρζπει να ελαχιςτοποιεί το κόςτοσ προςαρμογισ. Επιχειρθματολογία: Μια χϊρα με ανιςορροπία ςτισ διεκνείσ πλθρωμζσ τθσ μπορεί βραχυπρόκεςμα να μειϊςει τα εκνικά τθσ αποκζματα (ελλειμματικι χϊρα) ι να τα αυξιςει (πλεοναςματικι). Ωςτόςο μια ελλειμματικι χϊρα δεν ζχει επ άπειρον τθ δυνατότθτα να ςυνεχίςει ν αποςφρει κεφάλαια από τα εκνικά τθσ αποκζματα, οφτε θ πλεοναςματικι κακόςον προκαλεί προβλιματα ςτουσ εμπορικοφσ τθσ εταίρουσ. Μια άλλθ (επιπρόςκετθ) μζκοδοσ που μπορεί να χρθςιμοποιιςει μια ελλειμματικι χϊρα για να διορκϊςει τθν ανιςορροπία του ιςοηυγίου πλθρωμϊν τθσ είναι μζςω του νομίςματόσ τθσ, δθλ. υποτίμθςθ, ι να τροποποιιςει τθ μακροοικονομικι τθσ πολιτικι: να ςτραφεί προσ αντιπλθκωριςτικι πολιτικι (να διαβιοφν κάτω από τισ δυνατότθτζσ τουσ, πχ αφξθςθ τθσ φορολογίασ). Αντίςτροφα, μια πλεοναςματικι

5 χϊρα μπορεί να προβεί ςε ανατίμθςθ του νομίςματόσ τθσ ι ςε επεκτατικι δθμοςιονομικι πολιτικι (αφξθςθ των δαπανϊν τθσ, ι μείωςθ τθσ φορολογίασ κ.α.). Οι εκνικζσ διαφορζσ ςτουσ δείκτεσ πλθκωριςμοφ/αντιπλθκωριςμοφ κα προκαλζςουν μεταβολζσ ςτισ αξίεσ των νομιςμάτων. Πρζπει να υπάρχει λοιπόν κάποια μζκοδοσ αποδεκτι από όλουσ που κα επαναφζρει τα νομίςματα ςε κατάςταςθ ιςορροπίασ, κακόςον ςε κάκε ελλειμματικι χϊρα αντιςτοιχεί ζνα πλεόναςμα ςε κάποια άλλθ. Οι λφςεισ ςτο πρόβλθμα τθσ προςαρμογισ κακορίηουν αν οι ελλειμματικζσ ι οι πλεοναςματικζσ χϊρεσ πρζπει να καταβάλλουν το κόςτοσ προςαρμογισ. το ςφςτθμα του Bretton Woods εκεωρείτο γενικά ότι το κόςτοσ προςαρμογισ επωμίηεται θ ελλειμματικι χϊρα. Ωςτόςο ςτθν περίπτωςθ των ΗΠΑ (περίοδοσ διπλοφ ελλείμματοσ), θ ελλειμματικι χϊρα μπορεί να μεταφζρει το κόςτοσ προςαρμογισ ςε μία άλλθ (πχ υποχρεωτικι ανατίμθςθ του νομίςματοσ των άλλων, αγορά των κρατικϊν τθσ ομολόγων από τθν πλεοναςματικι χϊρα κ.α.). υνζπειεσ: Σι ςθμαίνει προςαρμογι για μια ελλειμματικι χϊρα; θμαίνει ότι θ ελλειμματική χϊρα πρζπει: να μειϊςει το βιοτικό τθσ επίπεδο ι τουλάχιςτον τον ρυκμό ανόδου του (βραχυπρόκεςμα) να επιτφχει μια μακροπρόκεςμθ μείωςθ του Εκνικοφ Ειςοδιματοσ (όχι το Εκνικό Προϊόν) και, ι να μειϊςει τα επίπεδα απαςχόλθςθσ. Σι κα κακορίςει τισ αποδεκτζσ μεκόδουσ για να πραγματοποιθκεί θ προαναφερόμενθ προςαρμογι; Οι κανόνεσ που διζπουν το νομιςματικό ςφςτθμα επθρεάηουν με ποια μζςα κα πραγματοποιθκεί θ προςαρμογι.

6 Δθλ. οφτωσ ι άλλωσ θ προςαρμογι ζχει κόςτοσ για τθν ελλειμματική χϊρα, αλλά ο τρόποσ με τον οποίο πραγματοποιείται ζχει αντίκτυπο και ςε άλλεσ χϊρεσ, λόγω του διεκνϊν εμπορικϊν, κεφαλαιακϊν ροϊν και τθσ αλλθλεξάρτθςθσ (πχ μείωςθ του ειςοδιματοσ ςθμαίνει και μείωςθ των ειςαγωγϊν από άλλεσ χϊρεσ). Η κατανομι τελικά του κόςτουσ προςαρμογισ μεταξφ των ελλειμματικϊν και πλεοναςματικϊν βρίςκεται ςτο επίκεντρο τθσ επίλυςθσ του προβλιματοσ προςαρμογισ (του τρόπου ι τθσ μεκόδου που κα εφαρμοςκεί ). Π.χ. για μια ελλειμματική χϊρα, είναι θ υποτίμθςθ του νομίςματοσ που μειϊνει το Εκνικό Ειςόδθμα και, ι ο αποπλθκωριςμόσ ενδζχεται ν αυξιςει τθν ανεργία., ενϊ βελτιϊνει τισ εξαγωγζσ τθσ. Αντίςτροφα για μια πλεοναςματική χϊρα, θ ανατίμθςθ του νομίςματόσ τθσ βλάπτει τισ εξαγωγζσ τθσ, ωφελεί τουσ ειςαγωγείσ και τουσ καταναλωτζσ (και τθν ειςροι επενδφςεων χαρτοφυλακίου). 2)Σι είναι η Ρευςτότητα; Η παροχι ρευςτότθτασ είναι θ βαςικι λειτουργία ενόσ ΔΝ. Η ανάγκη ςε οικονομικά αποκζματα προκφπτει από ελλείμματα ιςοηυγίου πλθρωμϊν, άνοδοσ ειςαγωμζνων πρϊτων υλϊν, υπερτιμθμζνο νόμιςμα κ.α. Σα οικονομικά αποθζματα είναι ςημαντικά διότι : Η χϊρα μπορεί να αντιμετωπίςει το ζλλειμμά τθσ βραχυπρόκεςμα Ν αυξιςει τα χρονικά περικϊρια και τισ επιλογζσ τθσ για τθ μακροπρόκεςμθ λφςθ του προβλιματοσ (προςαρμογι) Να κακυςτεριςει μια ενδεχόμενθ υποτίμθςθ του νομίςματόσ τθσ. Αντιπροςωπεφουν αποκεματικι αξία : μπορεί να περιλαμβάνουν χρυςό, ξζνα νομίςματα, κατακζςεισ ςτο Διεκνζσ Νομιςματικό Σαμείο. Παροχι άριςτησ διεθνοφσ ρευςτότητασ ζχουμε όταν δεν είναι οφτε ανεπαρκισ (οδθγεί ςε οικονομικι κάμψθ), οφτε υπερβολικι (οδθγεί ςε πλθκωριςμό).

7 υνζπειεσ: 1) Η ρευςτότθτα αντανακλά τισ διανεμθτικζσ ςυνζπειεσ των λφςεων που επιλζγονται για τα τεχνικά προβλιματα (διαδικαςίεσ προςαρμογισ). 2) τθν περίπτωςθ ενόσ κακεςτϊτοσ θγεμονικισ ςτακερότθτασ, ο ρόλοσ του θγεμόνα ι φεουδάρχη είναι να εξαςφαλίηει ρευςτότθτα. Σα οφζλη του είναι : Εκνικό γόθτρο και ιπια ιςχφσ από τθν επιλογι του εκνικοφ νομίςματοσ ωσ το ςθμαντικότερο διεκνϊσ και κατ επζκταςθ ωσ χριςθ του ωσ αποκεματικοφ και/ι ςυναλλακτικοφ νομίςματοσ κάτι που παρζχει τθ δυνατότθτα αφξθςθσ εκνικοφ ειςοδιματοσ ιδιαίτερα για το τραπεηικό ςφςτθμα του θγεμόνα. Οικονομίεσ κλίμακασ κι άλλα πλεονεκτιματα ςυγκριτικά με τουσ ανταγωνιςτζσ του, επειδι τα περιςςότερα διεκνι αποκζματα και ςυναλλαγζσ τθροφνται ςτο νόμιςμά του. Οικονομικι και πολιτικι αυτονομία τθσ χϊρασ, κακόςον επειδι το νόμιςμά του ζχει καταςτεί διεκνζσ μζςο πλθρωμϊν- απαλλάςςεται τουλάχιςτον για κάποιο χρονικό διάςτθμα από τουσ περιοριςμοφσ του Ιςοηυγίου Πλθρωμϊν. Σα κόςτη τθσ χϊρασ που παίηει το ρόλο του θγεμόνα είναι: Καταβολι τόκων ςε άλλεσ χϊρεσ που διατθροφν περιουςιακά ςτοιχείσ εκπεφραςμζνα ςτο νόμιςμά τθσ. Δυςκολία ςε ενδεχόμενθ επικυμθτι υποτίμθςθ του νομίςματόσ τθσ (βελτίωςθ εξαγωγϊν) Αποφυγι ενεργειϊν που μποροφν να υπονομεφςουν το νόμιςμά τθσ. 3)Σι είναι η Εμπιςτοςφνη-Αξιοπιςτία; Πρόκειται για λειτουργία που εξαςφαλίηει ςτακερότθτα ς ζνα ΔΝ.: Οι άλλεσ χϊρεσ πρζπει να ζχουν τθν εμπιςτοςφνθ ότι θ χϊρα του αποκεματικοφ νομίςματοσ δεν κα ακολουκιςει πλθκωριςτικι πολιτικι που κα οδθγοφςε ςε υποτίμθςθ τθσ αξίασ των αποκεμάτων τουσ. Διαφορετικά, κα αλλάξουν τθ ςφνκεςθ των αποκεμάτων τουσ.

8 Μια μεταβολι ςτθ ςφνθεςη των χρηματικών αποθεμάτων μπορεί επίςθσ να προζλκει από : Αλλαγι επιτοκίων για τα περιουςιακά ςτοιχεία εκπεφραςμζνα ςε ζνα νόμιςμα υναλλαγματικό κίνδυνο Ανθςυχίεσ για πλθκωριςμό Β) ΧΕΔΙΑΖΟΝΣΑ ΕΝΑ ΔΙΕΘΝΕ ΝΟΜΙΜΑΣΙΚΟ ΤΣΗΜΑ «Σι ςφςτθμα κζλουμε;» Τπάρχουν διαφωνίεσ μεταξφ των χωρϊν-μελϊν του ΔΝ ςχετικά με τισ πολλζσ πικανζσ λφςεισ ςτα πάγια τεχνικά προβλιματα (ποιο κα είναι το οικονομικό μοντζλο για τον προςδιοριςμό των ςυναλλαγματικϊν ιςοτιμιϊν, ποιοι είναι οι αμοιβαία επικυμθτοί και ποιοι οι αποκλειόμενοι ςτόχοι, πϊσ κα επιτευχκεί για μια χϊρα θ προςαρμογι, πϊσ κα παραςχεκεί ρευςτότθτα όταν χρειαςτεί, πϊσ κα διατθρθκεί θ αξιοπιςτία του ςυςτιματοσ). Αλλά υπάρχουν διαφωνίεσ και ωσ προσ τουσ ςτόχουσ που κα πρζπει να εκπλθρϊνει γι αυτζσ, ζνα ΔΝ Αίτια των παραπάνω δυςκολιών: οι διαφορετικοί δείκτεσ πλθκωριςμοφ των χωρϊν-μελϊν. Δυςκολία επιλογισ μιασ κοινισ προτεραιότθτασ από τρεισ ιςοδφναμα επικυμθτοφσ ςτόχουσ αλλά αμοιβαία αποκλειόμενουσ ςτόχουσ ( τρίλθμμα ι αςυμβίβαςτθ τριάδα ): 1) ςτακερζσ ςυναλλαγματικζσ ιςοτιμίεσ, 2) εκνικι ανεξαρτθςία τθσ νομιςματικισ πολιτικισ και 3) τθσ κινθτικότθτασ των κεφαλαίων. Δεν μπορεί να υπάρξει ζνα ΔΝ που να ικανοποιεί και τουσ τρεισ ςτόχουσ, οφτε όλα τα οικονομικά ςυμφζροντα.

9 ΠΑΠΟΤΣΗ ΕΛΕΝΗ ΧΡΙΣΙΝΑ 9.6 Μεταρρφκμιςθ των διεκνϊν νομιςματικϊν υποκζςεων 9.7 Ενότθτα ι κατακερματιςμόσ του νομιςματικοφ ςυςτιματοσ; 9.8 Λίγα ι πολλά εκνικά νομίςματα; 9.9 υμπζραςμα ΜΕΣΑΡΡΤΘΜΙΗ ΣΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΝΟΜΙΜΑΣΙΚΩΝ ΤΠΟΘΕΕΩΝ Σι είναι το ςφςτθμα «πεδίου αναφοράσ» ι «μθ ςφςτθμα» κυμαινόμενων ςυναλλαγματικϊν ιςοτιμιϊν; Μετά τθν κατάρρευςθ του ςυςτιματοσ των ςτακερϊν ςυναλλαγματικϊν ιςοτιμιϊν ςτθν δεκαετία του 1970, το διεκνζσ νομιςματικό ςφςτθμα απομακρφνκθκε πολφ από το ιδεϊδεσ του Keynes. το νζο ςφςτθμα «πεδίου αναφοράσ», το οποίο ςτθν πραγματικότθτα είναι ζνα «μθ ςφςτθμα» κυμαινόμενων ςυναλλαγματικϊν ιςοτιμιϊν, οι διεκνείσ νομιςματικζσ ςχζςεισ δεν ρυκμίηονται με κανόνεσ ι ςυνεννοιςεισ ςχετικά με ςυντελεςτζσ όπωσ είναι θ προςαρμογι των ιςοτιμιϊν ι θ δθμιουργία ρευςτότθτασ. το «μθ ςφςτθμα» δεν υπάρχει κανζνα κακεςτϊσ για τισ διεκνείσ νομιςματικζσ ςχζςεισ, αντίκετα, οι κεντρικζσ τράπεηεσ και οι υπουργοί των Οικονομικϊν των τριϊν κυρίαρχων νομιςματικϊν δυνάμεων (ΗΠΑ- Γερμανία- Ιαπωνία) ςυνεργάηονται για να διατθριςουν ευκυγραμμιςμζνεσ τισ ςυναλλαγματικζσ τουσ ιςοτιμίεσ ι για να τισ μεταβάλλουν με ζναν τακτικό τρόπο. Επιχειριματα υπζρ των πιο ςτακερϊν ςυναλλαγματικϊν ιςοτιμιϊν. Διαςφάλιςθ διεκνοφσ πεικαρχίασ επί τθσ πλθκωριςτικισ νομιςματικισ πολιτικισ. Μείωςθ τθσ αβεβαιότθτασ που παρακωλφει το εμπόριο και τισ επενδφςεισ. Διευκόλυνςθ του ανταγωνιςμοφ που βαςίηεται ςτο ςυγκριτικό πλεονζκτθμα και ςτισ αποδοτικζσ κεφαλαιακζσ ροζσ. Ενϊ αντίκετα υποςτθρίηεται ότι οι ελαςτικζσ ιςοτιμίεσ ςυντελοφν ςε: Τπερβολικι νομιςματικι αςτάκεια και αςτάκεια των τιμϊν. Αποςτακεροποίθςθ των διεκνϊν κεφαλαιακϊν ροϊν. Πλθκωριςτικζσ οικονομικζσ πολιτικζσ. Αφξθςθ τθσ αβεβαιότθτασ και του κινδφνου τόςο ςτο διεκνζσ εμπόριο όςο και ςτισ ξζνεσ επενδφςεισ (λόγω τθσ αςτάκειασ των ςυναλλαγματικϊν ιςοτιμιϊν). Παρακϊλυςθ τθσ διεκνοφσ οικονομικισ ολοκλιρωςθσ.

10 Επιχειριματα υπζρ των ελαςτικϊν ςυναλλαγματικϊν ιςοτιμιϊν. Λιγότερο δαπανθρό μζςο προςαρμογισ των οικονομιϊν ςτισ εξωτερικζσ κρίςεισ. Η αξία ενόσ νομίςματοσ δρα ωσ εξιςορροπθτικόσ μθχανιςμόσ για τθν υπόλοιπθ οικονομία και οι ελαςτικζσ ιςοτιμίεσ προςτατεφουν και απορροφοφν τουσ κραδαςμοφσ που δζχεται μια οικονομία από αναταραχζσ που δθμιουργοφνται ςτθν διεκνι οικονομία. Σο πρόβλθμα τθσ νομιςματικισ αβεβαιότθτασ μπορεί να περιοριςτεί με τθν «κάλυψθ του κινδφνου» από ιδιωτικζσ εταιρίεσ ςτθν αγορά ξζνου ςυναλλάγματοσ. Ωςτόςο, ζχει καταςτεί ςαφζσ ότι λόγω των οικονομικϊν και πολιτικϊν εξελίξεων ςτισ μζρεσ μασ δεν μποροφμε να επιςτρζψουμε ςε ζνα ςφςτθμα «κλειδωμζνων» ιςοτιμιϊν όπωσ αυτό του Μπρζτον Γοφντσ: Μια αλλαγι είναι θ κεςμοκετθμζνθ δομι των εργαςιακϊν αγορϊν που ςυνδζεται με το κράτοσ πρόνοιασ, μια εξζλιξθ που περιορίηει ςοβαρά τθν ρευςτότθτα με τθν οποία οι τιμζσ και τα θμερομίςκια μποροφν να προςαρμοςτοφν ςτισ οικονομικζσ κρίςεισ. Μια άλλθ αλλαγι είναι το όλο και πιο πολιτικοποιθμζνο περιβάλλον ςτο οποίο πρζπει να διαμορφωκεί θ εγχϊρια νομιςματικι πολιτικι. Η πιο ςθμαντικι αλλαγι είναι θ εξαιρετικά αυξθμζνθ κινθτικότθτα των κεφαλαίων ςε ολόκλθρο τον κόςμο λόγω τθσ αποκανονικοποίθςθσ των κεφαλαιαγορϊν, των τεχνολογικϊν εξελίξεων και των νζων χρθματοοικονομικϊν οργάνων που ςτο ςφνολό τουσ περιορίηουν τθν δυνατότθτα των κυβερνιςεων να ςυγκρατοφν τθσ πιζςεισ τθσ αγοράσ. Τποςτθρίηεται όμωσ από τουσ υποςτθριχτζσ των ςτακερϊν ςυναλλαγματικϊν ιςοτιμιϊν, ζνασ ςυμβιβαςμόσ μεταξφ μιασ διεκνοφσ ςτακερότθτασ και τθσ διαςφάλιςθσ κάποιασ ελαςτικότθτασ για τισ πολιτικζσ των κυβερνιςεων. Ενότθτα ι κατακερματιςμόσ του νομιςματικοφ ςυςτιματοσ; Κακ όλθ τθν μεταπολεμικι εποχι ο διεκνισ ρόλοσ του δολαρίου υπιρξε ςθμαντικό ςτοιχείο τθσ παγκόςμιασ οικονομίασ. Σο 40% - 60% περίπου των διεκνϊν χρθματοοικονομικϊν ςυναλλαγϊν εκφραηόταν ςε δολάρια. Για δεκαετίεσ το δολάριο ιταν επίςθσ το κφριο αποκεματικό νόμιςμα του κόςμου. Σο ενδεχόμενο το ευρϊ να αντικαταςτιςει το δολάριο και να αναλάβει τον διεκνι ρόλο του ωσ ςυναλλαγματικοφ και αποκεματικοφ νομίςματοσ ζχει καταςτεί εξαιρετικά ςθμαντικό γιατί κα υπιρχαν ςθμαντικζσ επιπτϊςεισ για: Σα ιδιωτικά αμερικανικά χρθματοοικονομικά ςυμφζροντα και τθν κυβζρνθςθ.

11 Σισ αμερικανικζσ τράπεηεσ και τα χρθματοπιςτωτικά ιδρφματα. Σα οικονομικά και πολιτικά οφζλθ των ΗΠΑ. Σισ φιλοδοξίεσ τθσ Ιαπωνίασ να διαδραματίςει το γεν ςθμαντικότερο ρόλο ωσ διεκνζσ νόμιςμα. Η πραγματικι ι ζςτω θ υποκετικι αυτι απειλι κα μποροφςε να προξενιςει ςοβαρι διαμάχθ μεταξφ τθσ Δυτικισ Ευρϊπθσ και των ΗΠΑ και πικανϊσ και τθσ Ιαπωνίασ. Σο ενιαίο διεκνζσ νομιςματικό ςφςτθμα κα μποροφςε να κατακερματιςτεί ςε περιφερειακά μπλοκ γφρω από το ευρϊ, το δολάριο και το γεν. Σο ενδεχόμενο τθσ ανάπτυξθσ νομιςματικϊν μπλοκ προκφπτει από τθν πεποίκθςθ ότι αυτά τα μπλοκ κα μείωναν τον κίνδυνο των ςυναλλαγματικϊν ιςοτιμιϊν μεταξφ των κρατϊν- μελϊν, όπωσ ςυμβαίνει ςτθν Δυτικι Ευρϊπθ με τθν δθμιουργία τθσ Οικονομικισ Νομιςματικισ Ζνωςθσ. Ζνα κοινό νόμιςμα κα μποροφςε να προωκιςει τθν διατιρθςθ ενόσ χαμθλοφ πλθκωριςμοφ μεταξφ των χωρϊν μελϊν, υπό τθν προχπόκεςθ ότι θ θγζτιδα χϊρα κα διατθροφςε χαμθλό πλθκωριςμό. Ο ςοβαρότεροσ κίνδυνοσ που επιςείουν τα νομιςματικά μπλοκ είναι ότι κα μποροφςαν να επιδεινϊςουν τισ ιδθ τεταμζνεσ πολιτικζσ ςχζςεισ μεταξφ ΗΠΑ Ιαπωνίασ Ευρϊπθσ. Λίγα ι πολλά εκνικά νομίςματα; Μία επιπλζον απειλι για το ενιαίο νομιςματικό ςφςτθμα προκφπτει από τθν δολαριοποίθςθ των εκνικϊν νομιςμάτων. Ο όροσ «δολαριοποίθςθ» αναφζρεται ςτθν απόφαςθ μιασ λιγότερο αναπτυγμζνθσ χϊρασ να ςυνδζςει το νόμιςμα τθσ με το δολάριο ι να αποδεχτεί το δολάριο ωσ νόμιςμά τθσ 1. Για μια λιγότερο αναπτυγμζνθ χϊρα ο ςκοπόσ τθσ δολαριοποίθςθσ κα ιταν : Η ςτακεροποίθςθ του νομίςματόσ τθσ και τθσ ςυναλλαγματικισ ιςοτιμίασ τθσ. Ο περιοριςμόσ του πλθκωριςμοφ. Η παροχι εγγυιςεων ςτουσ επενδυτζσ ότι ςε περίπτωςθ κρίςθσ κα αποηθμιϊνονταν ςε ςκλθρό νόμιςμα. Οι υποςτθρικτζσ τθσ δολαριοποίθςθσ ιςχυρίηονται ότι ςτθν εποχι τθσ παγκοςμιοποίθςθσ και των μαηικϊν χρθματοοικονομικϊν ςυναλλαγϊν πζραν των εκνικϊν ςυνόρων με περιςςότερα από εκατό νομίςματα είναι εξαιρετικά αναποτελεςματικόσ. Επιχειριματα υπζρ δολαριοποίθςθσ: Μείωςθ του κόςτουσ των ςυναλλαγϊν. 1 Η Αργεντινι επζλεξε τθν πρϊτθ λφςθ, ενϊ ο Παναμάσ και ο Ιςθμερινόσ τθν δεφτερθ.

12 τακεροποίθςθ και προςταςία των αςκενζςτερων νομιςμάτων των λιγότερο αναπτυγμζνων χωρϊν από τισ αςτάκειεσ τθσ αγοράσ. Δθμοςιονομικι και νομιςματικι πεικαρχία ςτθν λιγότερο αναπτυγμζνθ χϊρα Μείωςθ νομιςματικισ αβεβαιότθτασ. Μείωςθ νομιςματικισ κερδοςκοπίασ και πικανότθτασ εκδιλωςθσ χρθματοπιςτωτικϊν κρίςεων και ανταγωνιςτικϊν υποτιμιςεων. Σα επιχειριματα κατά τθσ δολαριοποίθςθσ ςυμπίπτουν με αυτά των ελαςτικϊν ςυναλλαγματικϊν ιςοτιμιϊν. Ωςτόςο, αυτό που πρζπει να λθφκεί υπόψθ είναι ότι ςτθν πραγματικότθτα, θ λιγότερο αναπτυγμζνθ χϊρα ςυνδζει τθν νομιςματικι τθσ πολιτικι και τθν διαχείριςθ τθσ οικονομίασ τθσ με τισ πολιτικζσ τθσ μεγαλφτερθσ χϊρασ αν υιοκετιςει τθν δολαριοποίθςθ. Δεν κα πρζπει να ξεχνάμε όμωσ ότι αυτό που είναι καλό για μια χϊρα μπορεί να μθν είναι καλό για μια μικρότερθ οικονομία. ΕΡΩΣΗΕΙ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ 1) Ποια ιταν θ αναλογία δολαρίου ανά ουγκιά χρυςοφ; Α. 35 δολάρια Β. 50 δολάρια Γ. 100 δολάρια Δ. 200 δολάρια 2) Ποιο ζτοσ υποτιμικθκε το δολάριο; Α Β Γ Δ ) Σι ποςοςτό ιταν το τζλοσ που επζβαλαν οι ΗΠΑ ςτισ ειςαγωγζσ για να προςτατεφςουν το δολάριο; Α. 10% Β. 20% Γ. 30% Δ. 40% 4) Πότε ζγινε θ υνδιάςκεψθ τθσ Σηαμάικασ; Α Β Γ Δ ) Σι ςχζςθ είχαν οι χρθματοοικονομικζσ ροζσ ςε ςχζςθ με τισ ςυναλλαγματικζσ τθ δεκαετία του 70; Α. 25:1 Β. 15:1 Γ. 30:1 Δ. 35:1 6) Ποιοι ζγιναν de facto οι διαχειριςτζσ του διεκνοφσ νομιςματικοφ ςυςτιματοσ; Α. Οι διοικθτζσ των κεντρικϊν τραπεηϊν των κρατϊν Β. Οι πρωκυπουργοί των κρατϊν Γ. Οι υπουργοί οικονομικϊν των κρατϊν Δ. Κανείσ από τουσ παραπάνω 7)Ποιεσ είναι οι λειτουργίεσ ενόσ διεκνοφσ νομιςματικοφ ςυςτιματοσ: a) Προςαρμογι b) Ρευςτότθτα

13 c) Εμπιςτοςφνθ d) Ιςοτιμία e) Ανάπτυξθ f) Σα 3 πρϊτα. 8)Κάκε λφςθ ςε τεχνικά προβλιματα του Διεκνοφσ Νομιςματικοφ υςτιματοσ ζχει a) Διανεμθτικζσ ςυνζπειεσ για τα κράτθ b) Διανεμθτικζσ ςυνζπειεσ για τισ ομάδεσ ςυμφερόντων ςτο εςωτερικό των κρατϊν c) Και τα δφο 9)Όταν ίςχυε ο κανόνασ του χρυςοφ (τζλθ 19 ου )υπιρχε ανεπαρκισ παροχι αποκεμάτων. Για μια ελλειμματικι χϊρα το αποτζλεςμα ιταν : a) Ανεργία, χαμθλά θμερομίςκια b) Τποτίμθςθ νομίςματοσ 10)τισ αρχζσ του ςυςτιματοσ Bretton Woods, θ υπερβολικι παροχι οικονομικϊν αποκεμάτων από τισ ΗΠΑ είχε ωσ αποτζλεςμα: a) Τψθλό πλθκωριςμό και κατάρρευςθ του ςυςτιματοσ Bretton Woods b) Τποτίμθςθ νομιςμάτων 11) ε ποιόν από τουσ παρακάτω επικυμθτοφσ ςτόχουσ ενόσ ΔΝ αναφζρεται θ αςυμβίβαςτθ τριάδα ι τρίλθμμα : a) ςτακερζσ ςυναλλαγματικζσ ιςοτιμίεσ, b) εκνικι ανεξαρτθςία ςτθ νομιςματικι πολιτικι c) εκνικι ανεξαρτθςία ςτθ πολιτικι κινθτικότθτασ των κεφαλαίων d) ςε όλα τα παραπάνω. 12)Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο ςτον ρόλο του παγκόςμιου βαςικοφ νομίςματοσ είναι: a) Σο δολάριο b) Σο ευρϊ c) Σο γιζν 13)Πϊσ πρζπει να προςαρμοςτεί μια ελλειμματικι χϊρα αν δεν είναι ο θγζτθσ του ΔΝ; a) να μειϊςει το βιοτικό τθσ επίπεδο ι τουλάχιςτον τον ρυκμό ανόδου του (βραχυπρόκεςμα) b) να επιτφχει μια μακροπρόκεςμθ μείωςθ του Εκνικοφ Ειςοδιματοσ (όχι το Εκνικό Προϊόν) και, ι c) να μειϊςει τα επίπεδα απαςχόλθςθσ d) όλα τα παραπάνω

14 14)ε τι ακριβϊσ χρθςιμεφουν τα οικονομικά αποκζματα μιασ χϊρασ; a) Η χϊρα μπορεί να αντιμετωπίςει το ζλλειμμά τθσ βραχυπρόκεςμα b) Ν αυξιςει τα χρονικά περικϊρια και τισ επιλογζσ τθσ για τθ μακροπρόκεςμθ λφςθ του προβλιματοσ (προςαρμογι) c) Να κακυςτεριςει μια ενδεχόμενθ υποτίμθςθ του νομίςματόσ τθσ. d) Αντιπροςωπεφουν αποκεματικι αξία : μπορεί να περιλαμβάνουν χρυςό, ξζνα νομίςματα, κατακζςεισ ςτο Διεκνζσ Νομιςματικό Σαμείο. e) Όλα τα παραπάνω 15)Σι εννοοφμε με τον όρο άριςτθ παροχι ρευςτότθτασ a) Σθν παροχι όςο το δυνατόν περιςςότερου χριματοσ b) Σθν ιςορροπία ανάμεςα ςτθν επαρκι κι ανεπαρκι παροχι χριματοσ ϊςτε να επιτυγχάνεται μακροοικονομικι ιςορροπία και ιςορροπία Ιςοηυγίου Πλθρωμϊν. 16)Μια χϊρα αποκεματικοφ νομίςματοσ για να εμπνεφςει εμπιςτοςφνθ, πρζπει: a) Να καταβάλλει ελκυςτικό επιτόκιο για τα περιουςιακά ςτοιχεία που εκφράηονται ςτο νόμιςμά τθσ b) Να μθν αςκεί πλθκωριςτικι πολιτικι c) Να μθν εκκζτει το νόμιςμά τθσ ςε ςυναλλαγματικό κίνδυνο d) Όλα τα παραπάνω 17) Ποιο από τα παρακάτω δεν αποτελεί επιχείρθμα υπζρ των πιο ςτακερϊν ςυναλλαγματικϊν ιςοτιμιϊν; a) Μείωςθ τθσ αβεβαιότθτασ που παρακωλφει το εμπόριο και τισ επενδφςεισ. b) Αποςτακεροποίθςθ των διεκνϊν κεφαλαιακϊν ροϊν. c) Διαςφάλιςθ διεκνοφσ πεικαρχίασ επί τθσ πλθκωριςτικισ νομιςματικισ πολιτικισ. d) Διευκόλυνςθ του ανταγωνιςμοφ που βαςίηεται ςτο ςυγκριτικό πλεονζκτθμα και ςτισ αποδοτικζσ κεφαλαιακζσ ροζσ. 18) Ποιο από τα παρακάτω δεν αποτελεί επιχείρθμα υπζρ των ελαςτικϊν ςυναλλαγματικϊν ιςοτιμιϊν; a) Λιγότερο δαπανθρό μζςο προςαρμογισ των οικονομιϊν ςτισ εξωτερικζσ κρίςεισ. b) Μείωςθ τθσ αβεβαιότθτασ που παρακωλφει το εμπόριο και τισ επενδφςεισ. c) Διευκόλυνςθ του ανταγωνιςμοφ που βαςίηεται ςτο ςυγκριτικό πλεονζκτθμα και ςτισ αποδοτικζσ κεφαλαιακζσ ροζσ. d) Σο b και το c

15 19) H δολαριοποίθςθ ζχει ωσ ςτόχο; a) τακεροποίθςθ και προςταςία των αςκενζςτερων νομιςμάτων των λιγότερο αναπτυγμζνων χωρϊν από τισ αςτάκειεσ τθσ αγοράσ. b) Δθμοςιονομικι και νομιςματικι πεικαρχία ςτθν λιγότερο αναπτυγμζνθ χϊρα c) Μείωςθ νομιςματικισ αβεβαιότθτασ. d) Όλα τα παραπάνω 20) Σο ςφςτθμα «πεδίου αναφοράσ»: a) τθρίηεται ςε ςτακερζσ ςυναλλαγματικζσ ιςοτιμίεσ. b) τθρίηεται ςτθν ςυνεργαςία των κεντρικϊν τραπεηϊν και των υπουργϊν Οικονομικϊν (ΗΠΑ Γερμανίασ Ιαπωνίασ) c) Τπάρχει κακεςτϊσ για τισ διεκνείσ νομιςματικζσ ςχζςεισ. d) Σο a και το c