Διακήρυξη Διαγωνισμού για το Έργο

Transcript

1 Διακήρυξη υπ αριθμ. 7/13 Διαγωνισμού για το Έργο «Αναβάθμιση Ιδρυματικού Αποθετηρίου & Υποστήριξη ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Διακήρυξη Διαγωνισμού για το Έργο Αναβάθμιση Ιδρυματικού Αποθετηρίου & Υποστήριξη Επιστημονικών Εκδόσεων Ανοικτής Πρόσβασης Αναθέτουσα Αρχή: Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας (Ε.Λ.Κ.Ε.) Πανεπιστημίου Μακεδονίας Προϋπολογισμός: ,34 (χωρίς ΦΠΑ) Προϋπολογισμός: ,00 (με ΦΠΑ) Διάρκεια: 12 μήνες Διαδικασία Ανάθεσης: Ανοικτός Διεθνής με κριτήριο την οικονομικά συμφερότερη προσφορά Ημερομηνίες Διενέργειας διαγωνισμού: HH/MM/EE Αποστολής στην Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων της Ε.Ε: HH/MM/EE Δημοσίευσης στο ΦΕΚ Δημοσίων Συμβάσεων: HH/MM/EE Αποστολής και δημοσίευσης στον Ελληνικό Τύπο: HH/MM/EE & ΗΗ/ΜΜ/ΕΕ Κωδικός ΟΠΣ:

2 Διακήρυξη υπ αριθμ. 7/13 Διαγωνισμού για το Έργο «Αναβάθμιση Ιδρυματικού Αποθετηρίου & Υποστήριξη Πίνακας Περιεχομένων Πίνακας Περιεχομένων... 2 Συνοπτικά στοιχεία Έργου... 4 ΜΕΡΟΣ Α: ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΕΡΓΟΥ... 5 Συντομογραφίες... 5 Α1. Περιβάλλον του Έργου... 6 Α1.1 Εμπλεκόμενοι στην υλοποίηση του αντικειμένου του Έργου... 6 Α1.1.1 Συνοπτική παρουσίαση Φορέα Λειτουργίας...6 Α1.1.2 Συνοπτική παρουσίαση Φορέα Υλοποίησης...8 Α1.1.3 Άλλοι Φορείς που εμπλέκονται στην επιτυχή έκβαση τουέργου...13 Α1.1.4 Όργανα και Επιτροπές (Διακυβέρνηση του Έργου)...15 Α1.2 Υφιστάμενη κατάσταση (σε σχέση με τις απαιτήσεις του Έργου) Α1.2.1 Συνοπτική περιγραφή των υπηρεσιών και της λειτουργίας του Φορέα Λειτουργίας 19 Α1.2.2 Οργανωτική Δομή και Στελέχωση του Φορέα...21 Α1.2.3 Περιγραφή των κύριων επιχειρησιακών διαδικασιών...22 Α1.2.4 Ανάλυση υποδομών Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών...23 Α1.2.5 Επίπεδο Ωριμότητας του παρόντος Έργου (ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΟ)...25 Α2. Αντικείμενο, στόχοι και κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας του Έργου Α2.1 Αντικείμενο του Έργου Α2.2 Σκοπιμότητα και αναμενόμενα οφέλη Α2.3 Στόχοι και Έκταση του Έργου Α2.4 Κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας τουέργου Α3. Γενικές αρχές παραμετροποίησης συστήματος Α3.1 Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες (Βλέπε Μέρος Γ: C3.1.1 C3.1.5) Α3.2 Απαιτήσεις Αρχιτεκτονικής Συστήματος (Βλέπε Μέρος Γ: C3.2.1 C3.2.7) Α3.3 Τεχνολογίες και σχέδιο υλοποίησης Έργου (Βλέπε Μέρος Γ: C3.2.2 C3.2.5Δ, C3.2.8 C3.2.14, C3.3.1 C3.3.11) Α3.4 Προδιαγραφές Λειτουργικών Ενοτήτων (Υποσυστημάτων, Εφαρμογών) Α3.4.1 Λειτουργική Ενότητα "Ομαδοποίηση Περιεχομένου" (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.1)...52 Α3.4.2 Λειτουργική Ενότητα «Πρόσβαση, Επεξεργασία και Χρήση Περιεχομένου» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.2)...53 Α3.4.3 Λειτουργική Ενότητα «Κατάθεση / Εισαγωγή Δεδομένων» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.3) 54 Α3.4.4 Λειτουργική Ενότητα «Εξαγωγή / Μεταφορά Περιεχομένου» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.4, C C )...58 Α3.4.5 Λειτουργική Ενότητα «Ανάθεση Αναγνωριστικών» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.5)...60 Α3.4.6 Λειτουργική Ενότητα «Αναζήτηση / Πλοήγηση Περιεχομένου» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.6) 61 Α3.4.7 Λειτουργική Ενότητα «Διαχείριση Συστημάτων» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.7)...62 Σελίδα 2 από 94

3 Διακήρυξη υπ αριθμ. 7/13 Διαγωνισμού για το Έργο «Αναβάθμιση Ιδρυματικού Αποθετηρίου & Υποστήριξη Α3.4.8 Λειτουργική Ενότητα «Υπηρεσίες Εξατομίκευσης» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.8)...63 Α3.4.9 Λειτουργική Ενότητα «Διαχείριση Μεταδεδομένων» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.9)...63 Α Λειτουργική Ενότητα «Μετάπτωση Δεδομένων» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.10)...64 Α Λειτουργική Ενότητα «Σύστημα Αυτόματης εγκατάστασης & παραμετροποίησης» (άξονας 2) (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.11)...65 Α Λειτουργική Ενότητα «Ψηφιοποίηση / Εμπλουτισμός» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.12)..66 Α3.5 Προδιαγραφές Οριζόντιων Λειτουργιών Α3.6 Λειτουργικά Χαρακτηριστικά Εξοπλισμού Α3.7 Διαλειτουργικότητα (Βλέπε Μέρος Γ: C3.5) Α3.8 Πολυκαναλική προσέγγιση (Βλέπε Μέρος Γ: C3.6) Α3.9 Ανοιχτά δεδομένα (Βλέπε Μέρος Γ: C3.7) Α3.10 Απαιτήσεις Ασφάλειας (Βλέπε Μέρος Γ: C3.8) Α3.11 Απαιτήσεις Ευχρηστίας Συστήματος (Βλέπε Μέρος Γ: C3.9) Α3.12 Απαιτήσεις Προσβασιμότητας (Βλέπε Μέρος Γ: C3.10) Α3.13 Χρονοδιάγραμμα και Φάσεις Έργου (Βλέπε Μέρος Γ: C3.11) Α3.14 Πίνακας Παραδοτέων (Βλέπε Μέρος Γ: C3.12) Α3.15 Σημαντικά Ορόσημα υλοποίησης Έργου (Βλέπε Μέρος Γ: C3.13) Α4. Ελάχιστες προδιαγραφές Υπηρεσιών Α4.1 Υπηρεσίες Εκπαίδευσης (Βλέπε Μέρος Γ: C3.14.1) Α4.2 Υπηρεσίες Ευαισθητοποίησης Α4.3 Υπηρεσίες Πιλοτικής και Δοκιμαστικής Παραγωγικής Λειτουργίας (Βλέπε Μέρος Γ: C3.14.2) Α4.4 Υπηρεσίες Εγγύησης «Καλής Λειτουργίας» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.14.3) Α4.5 Υπηρεσίες Συντήρησης Α4.6 Τήρηση προδιαγραφών ποιότητας υπηρεσιών (Βλέπε Μέρος Γ: C3.14.5) Α5. Μεθοδολογία Διοίκησης και Υλοποίησης Έργου Α5.1 Μέθοδοι και Τεχνικές Υλοποίησης και Υποστήριξης (Βλέπε Μέρος Γ: C3.15.1) 89 Α5.2 Σχήμα (Οργάνωση) Διοίκησης και υλοποίησης του αντικειμένου του Έργου (Βλέπε Μέρος Γ: C3.15.2) Α5.3 Ειδικές προβλέψεις (ρυθμίσεις) για τη διασφάλιση της Ποιότητας των υπηρεσιών του συγκεκριμένου έργου (Βλέπε Μέρος Γ: C3.15.3) Α5.4 Ειδικές προβλέψεις για τη Διαχείριση Κινδύνων Υλοποίησης (Βλέπε Μέρος Γ: C3.15.4) Α5.5 Σενάρια χρήσης και Ελέγχου Διαδικασία παραλαβής λειτουργικότητας συστημάτων και Έργου (Βλέπε Μέρος Γ: C3.15.5) Σελίδα 3 από 94

4 Διακήρυξη υπ αριθμ. 7/13 Διαγωνισμού για το Έργο «Αναβάθμιση Ιδρυματικού Αποθετηρίου & Υποστήριξη Συνοπτικά στοιχεία Έργου Το προτεινόμενο έργο αποτελεί το Υποέργο 1 της Πράξης με τίτλο: «Θεματική Ενότητα Β2: Ακαδημαϊκό περιεχόμενο ανοικτής πρόσβασης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας: υπηρεσίες οργάνωσης, προβολής, έκδοσης και διασύνδεσής του», που εκτελείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ψηφιακή Σύγκλιση» και του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος «Μακεδονία-Θράκη». Κεντρικός στόχος του έργου είναι η οργάνωση, ανάδειξη, προβολή αλλά και η παραγωγή ψηφιακού ακαδημαϊκού περιεχομένου που προέρχεται από την επιστημονική δραστηριότητα της ελληνικής πανεπιστημιακής και ερευνητικής κοινότητας στα γνωστικά αντικείμενα που θεραπεύει το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Ειδικότερος στόχος είναι η υποστήριξη κυρίως της «πράσινης οδού» (αλλά και της «χρυσής») προς την ανοικτή πρόσβαση στην ερευνητική παραγωγή του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων προβλέπεται η αναδιάρθρωση και η αναβάθμιση αλλά και η δημιουργία νέων εξειδικευμένων υποστηρικτικών υπηρεσιών: α) συγκέντρωσης, διατήρησης και διάδοσης σε ψηφιακή μορφή- της ερευνητικής παραγωγής του Πανεπιστημίου (αμιγές ιδρυματικό αποθετήριο), β) δημοσίευσης και διαχείρισης ακαδημαϊκού περιεχομένου ανοικτής πρόσβασης (υπηρεσίες διαχείρισης και δημοσίευσης ηλεκτρονικών περιοδικών ανοικτής πρόσβασης, υπηρεσία φιλοξενίας συνεδρίων ανοικτής πρόσβασης), γ) διατήρησης πολιτιστικής κληρονομιάς (εμπλουτισμός της ψηφιακής βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου μέσω ψηφιοποίησης έντυπων ελληνικών επιστημονικών συλλογών οικονομικής και πολιτικής επιστήμης ιστορικής σημασίας). Σελίδα 4 από 94

5 ΜΕΡΟΣ Α: ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΕΡΓΟΥ Συντομογραφίες ΑΒΣΘ Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή Θεσσαλονίκης ΑΑ Αναθέτουσα Αρχή ΒΚΠ Βιβλιοθήκη & Κέντρο Πληροφόρησης Βλ. Βλέπε ΔΕΠ Διδακτικό & Ερευνητικό Προσωπικό ΕΔΔΑΠ Επιτροπή Διενέργειας Διαγωνισμού και Αξιολόγησης Προσφορών ΕΛΚΕ Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας (Επιτροπή Ερευνών) ΕΠ Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΕΠΠΕ Επιτροπή Παρακολούθησης και Παραλαβής Έργου ΙΜΧΑ Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου ΚΥΔ Κέντρο Υπολογιστών & Δικτύων ΠΑΜΑΚ Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών ΠΕΠ Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Τμ.ΜΕΤ Τμήμα Μουσικής Επιστήμης & Τέχνης ΤΠΕ Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών ΨΣ Ψηφιακή Σύγκλιση OCS Open Conference Systems OJS Open Journal Systems Σελίδα 5 από 94

6 Α1. Περιβάλλον του Έργου Α1.1 Εμπλεκόμενοι στην υλοποίηση του αντικειμένου του Έργου Οι εμπλεκόμενοι φορείς στην υλοποίηση του έργου είναι: η Διαχειριστική Αρχή του ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση» (Φορέας Διαχείρισης του ΕΠ ΨΣ), το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (Φορέας Λειτουργίας), ο Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας του ΠΑΜΑΚ (Φορέας Υλοποίησης), το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού (Φορέας Χρηματοδότησης) και ο Ανάδοχος στον οποίο θα κατακυρωθεί το έργο. Επίσης, άλλοι εμπλεκόμενοι φορείς στην υλοποίηση του έργου είναι: το Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου και η Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων (Bλ. Α1.1.3). Α1.1.1 Συνοπτική παρουσίαση Φορέα Λειτουργίας Το ΠΑΜΑΚ είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου εποπτευόμενο από το ΥΠΑΙΘΠΑ και ιδρύθηκε με το Προεδρικό Διάταγμα 147/ Είναι η μετεξέλιξη της γνωστής Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής Θεσσαλονίκης (ΑΒΣΘ). Η ΑΒΣΘ, ιδρυμένη από το 1948, λειτούργησε για πρώτη φορά το ακαδ. έτος ως «Ανωτέρα Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών Θεσσαλονίκης». Στο ΠΑΜΑΚ σήμερα λειτουργούν δέκα Τμήματα σε προπτυχιακό επίπεδο: Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Τμήμα Οργάνωσης & Διοίκησης Επιχειρήσεων Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Τμήμα Λογιστικής & Χρηματοοικονομικής Τμήμα Εφαρμοσμένης Πληροφορικής Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης Τμήμα Μάρκετινγκ και Διοίκησης Λειτουργιών (με έδρα την Έδεσσα) Τμήμα Διοίκησης Τεχνολογίας (με έδρα τη Νάουσα) Επίσης, λειτουργούν τέσσερα Διατμηματικά Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σελίδα 6 από 94

7 Σπουδών (ΔΠΜΣ) και άλλα οκτώ Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ): ΔΠΜΣ στην Οικονομική Επιστήμη ΔΠΜΣ στη Διοίκηση Επιχειρήσεων (MBA) ΔΠΜΣ στα Πληροφοριακά Συστήματα (MIS) ΔΠΜΣ στη Δημόσια Διοίκηση Ολικής Ποιότητας ΠΜΣ στην Εφαρμοσμένη Πληροφορική ΠΜΣ στην Εκπαιδευτική & Κοινωνική Πολιτική ΠΜΣ στη Λογιστική & Χρηματοοικονομική ΠΜΣ στη Στρατηγική Διοικητική Λογιστική και Χρηματοοικονομική Διοίκηση ΠΜΣ στην Εφαρμοσμένη Λογιστική και Ελεγκτική ΠΜΣ στις Διεθνείς Σπουδές ΠΜΣ στις Πολιτικές και Οικονομικές Σπουδές Σύγχρονης Ανατολικής & Νοτιοανατολικής Ευρώπης ΠΜΣ στις Ευρωπαϊκές Πολιτικές Νεολαίας Στο ΠΑΜΑΚ φοιτούν περίπου προπτυχιακοί φοιτητές, 1560 μεταπτυχιακοί φοιτητές και υποψήφιοι διδάκτορες, ενώ ο αριθμός των μελών του διδακτικού και διοικητικού προσωπικού ανέρχεται στα 570 περίπου. Η επίτευξη υψηλής ποιότητας στη ζωή του Πανεπιστημίου αποτελεί πρώτιστη μέριμνά του. Παράγοντες που προσδιορίζουν την ποιότητα είναι το υψηλό επίπεδο των πτυχιούχων και των διδασκόντων, η συμμετοχή τους στην παραγωγή νέας γνώσης με δημοσιεύσεις διεθνούς κύρους, οι καινοτόμες μέθοδοι διδασκαλίας, η σύγχρονη υλικοτεχνική υποδομή και το εξειδικευμένο διοικητικό προσωπικό. Με την ανάπτυξη νέων και την αναβάθμιση των υπαρχόντων Προγραμμάτων Σπουδών των Προπτυχιακών Τμημάτων, την οργάνωση υψηλής στάθμης Μεταπτυχιακών Σπουδών και την ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας, το ΠΑΜΑΚ φιλοδοξεί να γίνει ένα από τα πρώτα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα στα Βαλκάνια, αλλά και στην Ευρώπη, στους τομείς της εξειδίκευσής του. Στόχος του αποτελεί επίσης να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κοινωνίας, να συνεργάζεται με δημόσιους οργανισμούς και ιδιωτικές επιχειρήσεις και να συμπράττει με άλλα Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα με τρόπους που θα συμπληρώνουν και θα ενισχύουν τις δραστηριότητές του. Συμβάλλει, τέλος, με τις ποικίλες πρωτοβουλίες και εκδηλώσεις του στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας διατηρώντας συνεχή διάλογο με τους πολίτες. Σελίδα 7 από 94

8 Οργανόγραμμα ΠΑΜΑΚ Σελίδα 8 από 94

9 ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΡΥΤΑΝΗΣ ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ & ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ (ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ) ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ- ΔΙΑΔΑΝΕΙΣΜΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ & ΜΕΛΕΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΕΣ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ & ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΙΣΘΟΔΟΣΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ & ΔΙΕΚΠΕΡΑΙΩΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΛΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΛΚΕ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΚΤΗΣΕΩΝ ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΥ Σελίδα 9 από 94

10 Η Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης (ΒΚΠ) του ΠΑΜΑΚ συνιστά χώρο επαφής διδασκομένων και διδασκόντων με τις ποικίλες πηγές και μορφές πληροφόρησης και ως εκ τούτου αποτελεί κεντρική εκπαιδευτική πηγή του Πανεπιστημίου και σημείο αναφοράς της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Λειτουργεί ως κεντρικός φορέας κάτω από τον οποίο είναι δυνατόν να προσαρτώνται κάθε φορά οι διάφορες νέες υπηρεσίες προσφοράς πληροφοριών που διαμορφώνονται σύμφωνα με τις ανάγκες της κοινότητας του Πανεπιστημίου. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η καλύτερη εκμετάλλευση των υπαρχόντων υλικών και ανθρωπίνων πόρων και αποφεύγονται επικαλύψεις στα πεδία δραστηριότητας των υπηρεσιών του Πανεπιστημίου. Η ΒΚΠ απαρτίζεται από 7 οργανικά Τμήματα. Θέτοντας ως πρωταρχικούς στόχους της την παροχή μιας πληθώρας υπηρεσιών με έμφαση στις ηλεκτρονικές και τις εξ αποστάσεως υπηρεσίες, η ΒΚΠ του ΠΑΜΑΚ καταλύει τα όρια της φυσικής της χωροθέτησης υιοθετώντας τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις και στελεχώνοντας τα Τμήματά της με εξειδικευμένο προσωπικό. Με την ίδρυση των δύο νέων Τμημάτων στη Νάουσα και στην Έδεσσα, δημιουργήθηκαν και λειτουργούν τα αντίστοιχα Παραρτήματα της Βιβλιοθήκης. Επίσης, υποστηρίζει την ανάπτυξη και τον εμπλουτισμό της Βιβλιοθήκης του Πειραματικού Σχολείου του ΠΑΜΑΚ. Η ΒΚΠ διαθέτει τόμους βιβλίων και τόσο ως μέλος του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ) όσο και αυτοτελώς παρέχει πρόσβαση στο πλήρες κείμενο άρθρων μιας πληθώρας συλλογής περιοδικών και βιβλίων, είτε έντυπων είτε ηλεκτρονικών. Οι ετήσιες κινήσεις του υλικού που πραγματοποιήθηκαν μέσω του αυτοματοποιημένου συστήματος της Βιβλιοθήκης, σύμφωνα με στοιχεία του έτους 2011, ξεπέρασαν τις Η ΒΚΠ υπήρξε από τις πρώτες βιβλιοθήκες της Ελλάδας που μηχανογραφήθηκε (1994) και που δραστηριοποιήθηκε στην προσφορά ψηφιακού περιεχομένου & ψηφιακών υπηρεσιών (2000). Οργανόγραμμα ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ Σελίδα 10 από 94

11 ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤ. ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ & ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ ΔΙΑΔΑΝΕΙΣΜΟΥ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΛΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΚΤΗΣΕΩΝ ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΥ Σελίδα 11 από 94

12 Α1.1.2 Συνοπτική παρουσίαση Φορέα Υλοποίησης Σκοπός του ΕΛΚΕ του ΠΑΜΑΚ είναι η διάθεση και διαχείριση κονδυλίων που προέρχονται από οποιαδήποτε πηγή και προορίζονται για την κάλυψη δαπανών οποιουδήποτε είδους που είναι απαραίτητες για τις ανάγκες ερευνητικών, εκπαιδευτικών, επιμορφωτικών, αναπτυξιακών καθώς και έργων συνεχιζόμενης κατάρτισης και έργων για την παροχή επιστημονικών, τεχνολογικών και καλλιτεχνικών υπηρεσιών, την εκπόνηση ειδικών μελετών, την εκτέλεση δοκιμών, μετρήσεων, εργαστηριακών εξετάσεων και αναλύσεων, την παροχή γνωμοδοτήσεων, τη σύνταξη προδιαγραφών για λογαριασμό τρίτων, ως και άλλων σχετικών υπηρεσιών ή δραστηριοτήτων που συμβάλλουν στη σύνδεση της εκπαίδευσης και της έρευνας με την παραγωγή και εκτελούνται ή παρέχονται από το επιστημονικό προσωπικό του ΠΑΜΑΚ και με τη συνεργασία άλλων ειδικών επιστημόνων (άρθρο 1, παρ.2, Υ.Α. ΚΑ/679/ , ΦΕΚ 826 τ.β ). Ο ΕΛΚΕ του ΠΑΜΑΚ στο πλαίσιο ανασχεδίασης της οργανωτικής δομής, βάσει του ορισμένου Προτύπου Διοικητικής Αποτελεσματικότητας, ως κριτηρίου έκδοσης Επιβεβαίωσης της Διαχειριστικής του Επάρκειας, χωρίζεται διοικητικά σε τρία (3) Γραφεία με ισάριθμους υπευθύνους: 1. Το Γραφείο Προγραμματισμού Ανάπτυξης & Παρακολούθησης Έργων (ΠΑΠΕ) 2. Το Γραφείο Οικονομικών & Διοικητικών Συναλλαγών, που περιλαμβάνει δύο Μονάδες: τη Μονάδα Διοικ. Συναλλαγών & τη Μονάδα Οικον. Συναλλαγών, 3. Το Γραφείο Οικονομικής Διαχείρισης, που περιλαμβάνει τη Μονάδα Προμηθειών, Ακόμη, έχει οριστεί υπεύθυνος Διαχείρισης Ασφάλειας & Τεχνικής Υποστήριξης ενώ το Δικαστικό Γραφείο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους εξυπηρετεί τις ανάγκες παροχής Νομικών Υπηρεσιών. Συνολικά, ο ΕΛΚΕ έχει στο δυναμικό του 11 μόνιμους υπαλλήλους, ενώ συνεργάζεται & με άλλους 3 εξωτερικούς συνεργάτες, για την κάλυψη του συνόλου των υπηρεσιών του. Το ανθρώπινο δυναμικό του ΕΛΚΕ αποτελείται κυρίως από πτυχιούχους οικονομικής ή/και λογιστικής κατεύθυνσης, με πολυετή εμπειρία και γνώσεις στην υποβολή και διαχείριση έργων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αναδιοργάνωση των υπηρεσιών του ΕΛΚΕ, που εφαρμόζεται ήδη, σε συνδυασμό με τη χρήση νέου πληροφοριακού συστήματος & Σελίδα 12 από 94

13 πάντα με την υποστήριξη του έμπειρου & εξειδικευμένου προσωπικού του υπήρξε ιδιαίτερα επιτυχής. Η υποστήριξη των δυνητικών χρηστών από την στιγμή ανεύρεσης & υποβολής προτάσεων προγραμμάτων από το Γραφείο Προγραμματισμού Ανάπτυξης, η μετέπειτα υποστήριξη κατά την υλοποίηση τους συνδυαστικά από τα Γραφεία Παρακολούθησης Έργων, Οικονομικών & Διοικητικών Συναλλαγών, και Οικονομικής Διαχείρισης ως & την ολοκλήρωση τους είναι λειτουργική & καλύπτει το σύνολο των αναγκών των χρηστών, παρέχοντας διευρυμένες υπηρεσίες διοικητικής & οικονομικής διαχείρισης. Σελίδα 13 από 94

14 Άλλοι Φορείς που εμπλέκονται στην επιτυχή έκβαση του Έργου ΙΜΧΑ Tο Ίδρυμα Mελετών Xερσονήσου του Aίμου (IMXA) ιδρύθηκε το Mάρτιο του Λειτούργησε για είκοσι χρόνια ως παράρτημα της Eταιρείας Mακεδονικών Σπουδών. Aπό το 1974 αποτελεί ανεξάρτητο Nομικό Πρόσωπο Iδιωτικού Δικαίου και τελεί υπό την εποπτεία του Yπουργείου Πολιτισμού. Kεντρικός άξονας της δράσης του είναι η προαγωγή της καλύτερης κατανόησης των εξελίξεων που διαμορφώνουν τη σημερινή πραγματικότητα στη Νοτιοανατολική Eυρώπη και η συνεργασία με τη διεθνή και τη βαλκανική επιστημονική κοινότητα. Tο έργο αυτό επιτελείται από έμπειρους επιστημονικούς συνεργάτες, κατόχους μεταπτυχιακών και διδακτορικών τίτλων σπουδών, που καλύπτουν ερευνητικά όλες τις βαλκανικές χώρες. Το IMXA δημοσιεύει επίσης δύο περιοδικές εκδόσεις, το Balkan Studies και τα Bαλκανικά Σύμμεικτα. H ξενόγλωσση έκδοση του Balkan Studies αποτελεί το κύριο περιοδικό όργανο του Ιδρύματος και έχει εξασφαλίσει διεθνή ακτινοβολία και αναγνώριση. Από την πρώτη έκδοσή του, το 1960, ως σήμερα, οι πιο γνωστοί Έλληνες και ξένοι ειδικοί έχουν δημοσιεύσει από τις σελίδες του μελέτες και άρθρα που προωθούν σημαντικά τις βαλκανικές σπουδές. Ήδη, το Ίδρυμα έχει εκδώσει αναλυτικό ευρετήριο, κατά θέματα και συγγραφείς, των σαράντα πρώτων τόμων του περιοδικού ( ). Τα Bαλκανικά Σύμμεικτα κυκλοφορούν από το 1980 και παρέχουν στους επιστημονικούς συνεργάτες του IMXA και σε άλλους Έλληνες και ξένους ερευνητές τη δυνατότητα να παρουσιάσουν τα πορίσματα των ερευνών τους και να δημοσιεύσουν σύντομες μελέτες και άρθρα τους στην ελληνική γλώσσα. Για την ψηφιοποίηση των δύο παραπάνω περιοδικών εκδόσεων του ΙΜΧΑ από τον Ανάδοχο του παρόντος Έργου, έχουν ληφθεί σχετικές αποφάσεις συνεργασίας μεταξύ του ΠΑΜΑΚ και του ΙΜΧΑ (Απόσπασμα Πρακτικού αρ. 13 της συνεδρίασης της Συγκλήτου του ΠΑΜΑΚ και Απόφαση Δ.Σ. του ΙΜΧΑ) ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Η Βιβλιοθήκη της Βουλής ιδρύθηκε από την πρώτη Βουλή που συγκροτήθηκε μετά την ψήφιση του Συντάγματος του 1844, με κύριο σκοπό την υποστήριξη του κοινοβουλευτικού έργου. Σήμερα, λόγω του μεγάλου όγκου των συλλογών της και των νέων δραστηριοτήτων της, η Βιβλιοθήκη της Βουλής περιλαμβάνει: α) την Κεντρική Βιβλιοθήκη, που στεγάζεται στο κτήριο του Σελίδα 14 από 94

15 Κοινοβουλίου, β) τη Μπενάκειο Βιβλιοθήκη, που φιλοξενείται προσωρινά στο πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο και γ) το πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο. Η Βιβλιοθήκη στηρίζει ειδικά τους βουλευτές και τους επιστημονικούς συνεργάτες τους, καθώς και όλες τις υπηρεσίες της Βουλής των Ελλήνων, παρέχοντας: πληροφόρηση και υπηρεσίες έρευνας και τεκμηρίωσης για θέματα κοινοβουλευτικού ενδιαφέροντος, και σε συνεργασία με άλλους δημόσιους φορείς, έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό μέσω γενικών και εξειδικευμένων βάσεων δεδομένων και ηλεκτρονικών περιοδικών, υπηρεσίες δανεισμού και διαδανεισμού, πληροφόρηση σε θέματα που αφορούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω του Κέντρου Ευρωπαϊκής Τεκμηρίωσης (Europe Direct) που υποστηρίζει η Βιβλιοθήκη και εκπαίδευση και ενημέρωση για τις δυνατότητες πληροφόρησης μέσω της Βιβλιοθήκης Για την ψηφιοποίηση από τον Ανάδοχο του Έργου μιας μοναδικής ειδικής συλλογής που διαθέτει η ΒΚΠ του ΠΑΜΑΚ και αφορά τις Εισηγητικές Εκθέσεις Νόμων της Βουλής των Ελλήνων της περιόδου , υπάρχει συμφωνία συνεργασίας με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων. Α1.1.3 Όργανα και Επιτροπές (Διακυβέρνηση του Έργου) Ομάδα Διοίκησης και Συντονισμού του Έργου Το παρόν Έργο, αποτελεί το Υποέργο 1 της Πράξης με τίτλο: «Θεματική Ενότητα Β2: Ακαδημαϊκό περιεχόμενο ανοικτής πρόσβασης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας: υπηρεσίες οργάνωσης, προβολής, έκδοσης και διασύνδεσής του» και θα υλοποιηθεί υπό την εποπτεία του Επιστημονικά Υπευθύνου της Πράξης και του Υποέργου, κ. Ιωάννη Μαυρίδη, Επίκ. Καθηγητή του Τμήματος Εφαρμοσμένης Πληροφορικής του ΠΑΜΑΚ. Ο κ. Μαυρίδης είναι διπλωματούχος Μηχανικός Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Πατρών και κάτοχος διδακτορικού διπλώματος στην Ασφάλεια Πληροφοριακών Συστημάτων (ΑΠΘ), με σχετικό ερευνητικό έργο και διεθνείς δημοσιεύσεις στο χώρο. Έχει αποκτήσει σχετική εμπειρία με τη συμμετοχή του τόσο στην υλοποίηση ερευνητικών προγραμμάτων και έργων, όσο και ως μέλος της Επιτροπής Σελίδα 15 από 94

16 Διενέργειας του Διαγωνισμού με αρ. 1/2008 για το Έργο με τίτλο: «Δημιουργία Ψηφιακής Βιβλιοθήκης και Διαδραστικών Εφαρμογών ανάδειξης και προβολής των πολιτιστικών αποθεμάτων του ΚΘΒΕ» (Απόφαση του Δ.Σ. του Κ.Θ.Β.Ε., αρ. 11/41/ ). Βασικοί χρήστες (Key Users) Ομάδες χρηστών Βασικοί χρήστες θεωρούνται το σύνολο της ακαδημαϊκής κοινότητας τόσο στην Ελλάδα όσο και το Εξωτερικό, καθώς και όλοι οι χρήστες που αναζητούν επιστημονική πληροφόρηση. Ομάδες χρηστών: Α Ομάδα: Προπτυχιακοί φοιτητές Β Ομάδα: Μεταπτυχιακοί φοιτητές Γ Ομάδα: Μέλη ΔΕΠ και ομότιμοι καθηγητές Δ Ομάδα: Πολίτες που ενδιαφέρονται για εξειδικευμένη επιστημονική πληροφόρηση. Επιτροπή Διενέργειας Διαγωνισμού και Αξιολόγησης Προσφορών (ΕΔΔΑΠ) Για τις ανάγκες υλοποίησης του Έργου της παρούσας Διακήρυξης έχει οριστεί «Επιτροπή Διενέργειας Διαγωνισμού και Αξιολόγησης Προσφορών (ΕΔΔΑΠ)». Αρμοδιότητα της ΕΔΔΑΠ αποτελεί η διενέργεια του διαγωνισμού και η αξιολόγηση των προσφορών των υποψηφίων για το παρόν Έργο. Επιτροπή Παρακολούθησης και Παραλαβής Έργου (ΕΠΠΕ) Για τις ανάγκες παρακολούθησης και τελικής παραλαβής του Έργου, όπως θα προκηρυχθεί από την παρούσα διακήρυξη, έχει οριστεί από το Ακαδημαϊκό Ίδρυμα η «Επιτροπή Παρακολούθησης και Παραλαβής Έργου (ΕΠΠΕ)». Αρμοδιότητα της ΕΠΠΕ είναι η παρακολούθηση της πορείας υλοποίησης και η τμηματική και οριστική παραλαβή του παρόντος Έργου. Ο υποψήφιος Ανάδοχος υποχρεούται να υποβάλει ολοκληρωμένη πρόταση για το Σχήμα Διοίκησης, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο θα διαχειριστεί τις απαιτήσεις του Έργου σε όλα τα επίπεδα, καθώς και το προσωπικό που θα διαθέσει για την υλοποίηση του Έργου και τους ρόλους που αυτό θα αναλάβει κατά τη διάρκεια υλοποίησης του Έργου. Καθ όλη τη διάρκεια του Έργου θα υπάρχει συνεχής επικοινωνία και ενημέρωση όλων των συμμετεχόντων μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Σελίδα 16 από 94

17 Α1.2 Υφιστάμενη κατάσταση (σε σχέση με τις απαιτήσεις του Έργου) Η Βιβλιοθήκη & Κέντρο Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ) είναι από τις πρώτες (2005) ελληνικές βιβλιοθήκες που έχουν δημιουργήσει και καταχωρήσει στο σχετικό διεθνές μητρώο (Registry of Open Access Repositories-ROAR), την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη & Ιδρυματικό Αποθετήριο «Ψηφίδα». Επίσης το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας με απόφαση της Συγκλήτου ύστερα από εισήγηση της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ έχει υπογράψει από το 2006 τη Διακήρυξη του Βερολίνου για την Ανοικτή Πρόσβαση. Η «Ψηφίδα» είναι συμβατή με τα διεθνή πρότυπα Ανοικτής Αρχειοθέτησης και χρησιμοποιεί το σχετικό λογισμικό ανοικτού κώδικα «DSpace» που έχει δημιουργηθεί και αναπτύσσεται από τις Βιβλιοθήκες του MIT των ΗΠΑ. Σήμερα στην «Ψηφίδα» περιλαμβάνονται περισσότερα από ψηφιακά τεκμήρια μεταξύ των οποίων περισσότερες από 100 διδακτορικές διατριβές, 1500 μεταπτυχιακές διπλωματικές εργασίες, ψηφιοποιημένο υλικό για άτομα με αναπηρίες, ψηφιοποιημένα ελληνικά επιστημονικά περιοδικά (Παιδαγωγική Επιθεώρηση, Τόπος κ.ά.) και άλλο υλικό. Πρόσφατα προστέθηκαν μεταδεδομένα για περισσότερες από 8000 επιστημονικές δημοσιεύσεις των μελών ΔΕΠ του Πανεπιστημίου χωρίς όμως να έχει προστεθεί το ψηφιακό περιεχόμενο αυτών των δημοσιεύσεων. Σε γενικές γραμμές η «Ψηφίδα» επιχειρεί να καλύψει μέσω της ίδιας πλατφόρμας τέσσερις διακριτές ανάγκες: α) την ανάγκη δημιουργίας, διαχείρισης και συνεχούς εμπλουτισμού ενός ιδρυματικού Αποθετηρίου, β) την ανάγκη παροχής υπηρεσιών για τη δημιουργία (δημοσίευση) ακαδημαϊκού περιεχομένου, γ) την ανάγκη συντήρησης και διαχείρισης πολιτιστικής κληρονομιάς και δ) την ανάγκη για παροχή μιας πλατφόρμας στο διαδίκτυο μέσω της οποίας θα παρέχει πρόσβαση στους χρήστες τρέχοντος ψηφιακού υλικού που έχει αποκτήσει και έχει παραχθεί από τρίτους. Η πολλαπλή αυτή στοχοθέτηση είναι ένας από τους σημαντικότερους λόγους για τους οποίους η «Ψηφίδα» έχοντας γίνει παθητικά αποδεκτή από τα μέλη ΔΕΠ του Πανεπιστημίου κυρίως ως ψηφιακή βιβλιοθήκη που την ευθύνη εμπλουτισμού της έχει η ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ, δεν έχει μέχρι σήμερα καταφέρει να εκπληρώσει πλήρως τους στόχους ενός ιδρυματικού αποθετηρίου και μιας υπηρεσίας δημοσίευσης ακαδημαϊκού περιεχομένου ανοικτής πρόσβασης. Ως ιδρυματικό αποθετήριο εκπληρώνει ικανοποιητικά το στόχο της συγκέντρωσης και ψηφιακής διατήρησης Σελίδα 17 από 94

18 μεταπτυχιακών διπλωματικών εργασιών και διδακτορικών διατριβών (παρόλα αυτά η ανοιχτή πρόσβαση σε αυτό το υλικό εξαρτάται από την απόφαση των συγγραφέων τους και όχι από σχετική κατευθυντήρια απόφαση του Πανεπιστημίου) αλλά δεν έχει καταφέρει να εκπληρώσει ικανοποιητικά το βασικότερο ίσως στόχο ενός ιδρυματικού αποθετηρίου, την παροχή, δηλ. ελεύθερης πρόσβασης στο παραγόμενο από το Πανεπιστήμιο ερευνητικό έργο μέσω της αυτο-αρχειοθέτησής του από τα μέλη ΔΕΠ. Ένας επιπρόσθετος λόγος για τη μη ικανοποιητική λειτουργία της «Ψηφίδας» ως ιδρυματικό αποθετήριο, οφείλεται και στο λογισμικό DSpace το οποίο είναι ένα ευρύτερο λογισμικό δημιουργίας ψηφιακής βιβλιοθήκης και όχι αποκλειστικά εξειδικευμένο λογισμικό δημιουργίας και διαχείρισης ιδρυματικών αποθετηρίων. Επιπλέον, το Πανεπιστήμιο δεν έχει θεσπίσει σχετική πολιτική (παρά τις σχετικές οδηγίες για την εφαρμογή της διακήρυξης του Βερολίνου) που να απαιτεί από τους ερευνητές του την κατάθεση ενός ψηφιακού αντιγράφου από όλες τις δημοσιευμένες εργασίες τους σε ένα ανοικτής πρόσβασης αποθετήριο και να ενθαρρύνει τους ερευνητές του, παρέχοντας σχετική υποστήριξη, να δημοσιεύουν σε ανοικτής πρόσβασης περιοδικά, όταν αυτό είναι δυνατόν. Επίσης, στην «Ψηφίδα» περιλαμβάνονται 5 ψηφιοποιημένα ελληνικά επιστημονικά περιοδικά (South-Eastern Journal of Economics, Παιδαγωγική Επιθεώρηση, Τόπος, Επιστημονική Επετηρίδα ΑΒΣΘ, Επιστημονική Επετηρίδα Παν/μίου Μακεδονίας) που περιλαμβάνουν περίπου 1000 ψηφιακά αντικείμενα σε επίπεδο άρθρου. Τα δύο πρώτα από τα παραπάνω περιοδικά είναι τρέχοντα. Η ΨΗΦΙΔΑ, ως υπηρεσία δημοσίευσης ακαδημαϊκού περιεχομένου, εκτιμάται ότι δεν επιτυγχάνει ικανοποιητικά αποτελέσματα επειδή βασίζει τη λειτουργία της σε λογισμικό γενικότερης αρχειοθέτησης ψηφιακού περιεχομένου και όχι σε ένα εξειδικευμένο λογισμικό που να υποστηρίζει ένα σύστημα διαχείρισης και δημοσίευσης ηλεκτρονικών περιοδικών, όπως πχ. το Open Journal Systems (OJS). Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στην περίπτωση των τρεχόντων περιοδικών για τα οποία το σύστημα δεν έχει τη δυνατότητα να υποστηρίζει το σύνολο της τρέχουσας εκδοτικής διαδικασίας. Αλλά και για τα περιοδικά που έχει παύσει η έκδοσή τους η ΨΗΦΙΔΑ δεν οργανώνει με τον καλύτερο και τον προσβασιμότερο τρόπο το περιεχόμενό τους. Τα παραπάνω συνιστούν εμπόδια στην επέκταση της συλλογής ψηφιακών περιοδικών της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ. Επίσης μέχρι σήμερα η Βιβλιοθήκη δίνοντας έμφαση στην ψηφιοποίηση και αρχειοθέτηση έντυπων επιστημονικών περιοδικών δεν παρείχε δυναμικές υποστηρικτικές υπηρεσίες έκδοσης ακαδημαϊκού περιεχομένου σε ψηφιακή μορφή και στη βάση της ανοικτής Σελίδα 18 από 94

19 πρόσβασης που θα υποκινούσαν την παραγωγή και την ευρύτερη διάδοση νέας επιστημονικής γνώσης. Τέλος, ως ψηφιακή βιβλιοθήκη η «Ψηφίδα» συνιστά ένα από τα προσφορότερα μέσα διατήρησης της πρόσφατης πολιτιστικής κληρονομιάς. Η ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ διαθέτει στις συλλογές δυσεύρετο έντυπο αλλά και οπτικοακουστικό υλικό με το οποίο θα μπορούσε να εμπλουτίσει τη ψηφιακή της βιβλιοθήκη καθιστώντας το ελεύθερα προσβάσιμο στο διαδίκτυο. Α1.2.1 Συνοπτική περιγραφή των υπηρεσιών και της λειτουργίας του Φορέα Λειτουργίας Το ΠΑΜΑΚ είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. Τελεί υπό την εποπτεία του κράτους δια του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, ενισχύεται οικονομικά από αυτό και λειτουργεί βάσει των σχετικών νόμων. Η οργάνωση του ΠΑΜΑΚ δομείται ιεραρχικά σε Τμήματα. Τα Τμήματα είναι βασικές μονάδες. Παρέχουν εκπαιδευτικές υπηρεσίες που καταλήγουν σε πτυχία ή/ διπλώματα και επιπλέον είναι οι μονάδες εκείνες στις οποίες ανήκουν διάφορες κατηγορίες προσωπικού. Το προσωπικό του ΠΑΜΑΚ διακρίνεται στις ακόλουθες τρεις γενικές κατηγορίες: α) το διδακτικό προσωπικό, β) το ειδικό τεχνικό εργαστηριακό προσωπικό και γ) το διοικητικό προσωπικό. Σε σχέση με τη Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης του ΠΑΜΑΚ, ανάμεσα στις υπηρεσίες που προσφέρει συγκαταλέγονται οι εξής: Δανεισμός Βασική υπηρεσία που προσφέρει η ΒΚΠ είναι η δυνατότητα εξωτερικής χρήσης του μεγαλύτερου μέρους του υλικού της μέσω του δικαιώματος δανεισμού που έχουν οι περισσότερες κατηγορίες χρηστών της. Διαδανεισμός Μέσω της υπηρεσίας διαδανεισμού η ΒΚΠ παρέχει στους χρήστες τη δυνατότητα παραγγελίας υλικού (βιβλία, άρθρα, διατριβές, κλπ.) που δε διαθέτει στις συλλογές της από άλλες βιβλιοθήκες της Ελλάδας και του εξωτερικού. Η ΒΚΠ λειτουργεί άλλοτε ως δανειζόμενη (πελάτης) και άλλοτε ως προμηθεύτρια του υλικού. Ως δανειζόμενη μέσω του διαδανεισμού η ΒΚΠ παραλαμβάνει μονογραφίες, τεύχη περιοδικών, διδακτορικές διατριβές και φωτοτυπίες άρθρων περιοδικών, τα οποία δεν ανήκουν στη συλλογή της. Οι χρήστες συμπληρώνουν τις ηλεκτρονικές αιτήσεις διαδανεισμού οι οποίες επεξεργάζονται από το αρμόδιο Σελίδα 19 από 94

20 γραφείο και όταν το υλικό φθάσει στη Βιβλιοθήκη, ο ενδιαφερόμενος ενημερώνεται από το προσωπικό του Τμήματος Δανεισμού-Διαδανεισμού μέσω e- mail ή τηλεφώνου για την παραλαβή του. Η ΒΚΠ ως προμηθεύτρια δανείζει το υλικό της σε άλλες Βιβλιοθήκες. Τα αιτήματα γίνονται δεκτά μόνο μέσω της ηλεκτρονικής φόρμας που διατίθεται στην ιστοσελίδα της βιβλιοθήκης. Συλλογή Κρατημένου Υλικού Η συλλογή αυτή περιλαμβάνει βιβλία, άρθρα και συμπληρωματικές σημειώσεις που υπάρχουν στη βιβλιογραφία συγκεκριμένων μαθημάτων και κατά συνέπεια παρουσιάζουν αυξημένη ζήτηση, προκειμένου να διευκολυνθεί η κυκλοφορία του υλικού στους χρήστες. Πληροφοριακή Παιδεία Η ΒΚΠ σχεδιάζει, οργανώνει και προσφέρει σε σταθερή βάση προγράμματα πληροφοριακής παιδείας, τα οποία απευθύνονται σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές και πραγματοποιούνται στην αρχή κάθε ακαδημαϊκού έτους. Με το πρόγραμμα πληροφοριακής παιδείας οι φοιτητές:. α) κατανοούν τη χρήση του αυτοματοποιημένου συστήματος του καταλόγου της βιβλιοθήκης, β) προσδιορίζουν και κριτικάρουν αξιολογώντας τις διαφορετικές πηγές πληροφόρησης που βρίσκουν, γ) εστιάζουν σε ένα θέμα συγκεκριμένο, δ) εντοπίζουν υλικό που αφορά ένα συγκεκριμένο θέμα, ε) αναγνωρίζουν επιστημονικό ή όχι πληροφορικό υλικό, στ) βρίσκουν στατιστικά δεδομένα και άλλες πηγές είτε ηλεκτρονικά είτε σε έντυπη μορφή, ζ) ξεπερνούν το άγχος της βιβλιοθήκης, η) βελτιώνουν την επικοινωνία τους με το προσωπικό της βιβλιοθήκης ζητώντας βοήθεια στις πληροφοριακές τους ανάγκες. Ηλεκτρονικές/Ψηφιακές υπηρεσίες Η ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ προσφέρει ένα σύνολο ψηφιακών υπηρεσιών στα μέλη της ακαδημαϊκής και όχι μόνο κοινότητας. Η ΒΚΠ-ΠΑΜΑΚ πρωτοστάτησε (2005) στην ανάπτυξη Ιδρυματικού Αποθετηρίου & Ψηφιακής Βιβλιοθήκης (ΨΗΦΙΔΑ, η οποία παρέχει πρόσβαση σε μια ποικιλία ψηφιακών συλλογών. Επιπλέον, οι υπηρεσίες: ΘΥΡΑ ( & PANTOU ( καθώς & ο επίσημος ιστότοπος της Βιβλιοθήκης ( παρέχουν ένα ολοκληρωμένο περιβάλλον αναζήτησης στη συλλογή της Βιβλιοθήκης μέσω του διαδικτύου, λειτουργώντας επικουρικά και συμπληρωματικά στις δυνατότητες αναζήτησης που παρέχει ο κεντρικός της κατάλογος, OPAC ( Στις υφιστάμενες ψηφιακές υπηρεσίες της ΒΚΠ περιλαμβάνονται επίσης: α) η υπηρεσία ηλεκτρονικής πληροφόρησης e-ρωτηση ( μέσω της Σελίδα 20 από 94

21 οποίας υποβάλλονται εξ αποστάσεως (online) & σε 24ωρη βάση και απαντώνται πληροφοριακές ερωτήσεις προς τους βιβλιοθηκονόμους, β) το σύστημα διαχείρισης αιτημάτων διαδανεισμού SMILLE ( που παρέχει δυνατότητα ανάκτησης τεκμηρίων (έντυπων & ψηφιακών) από άλλες Βιβλιοθήκες στην Ελλάδα & ανά τον κόσμο & γ) η ΤΗΛΕΜΑΘΕΙΑ ( που προσφέρει τη δυνατότητα online & εξ αποστάσεως παρακολούθησης ολοκληρωμένων μαθημάτων από άτομα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Τα εγγεγραμμένα μέλη της Πανεπιστημιακής Κοινότητας μπορούν να έχουν πρόσβαση εξ αποστάσεως στις ηλεκτρονικές πηγές (Συνδρομητικές βάσεις δεδομένων, Ηλεκτρονικά Περιοδικά, Ηλεκτρονικά Βιβλία κλπ.) της Βιβλιοθήκης μέσω proxy-server. Με βάση την αρχή της ισότιμης πρόσβασης στην πληροφορία και με στόχο την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών των φοιτητών με προβλήματα όρασης του Πανεπιστημίου, η ΒΚΠ έχει διαμορφώσει στους χώρους της ξεχωριστή αίθουσα, η οποία διαθέτει σύγχρονους σταθμούς εργασίας Η/Υ για χρήση τους από τυφλούς και μερικώς βλέποντες χρήστες, ενώ ταυτόχρονα έχει αναπτύξει Υπηρεσία παροχής ελληνικού ηλεκτρονικού περιεχομένου ως εναλλακτική μορφή στο έντυπο εκπαιδευτικό υλικό μέσω της ΨΗΦΙΔΑΣ. Προτεραιότητα έχει δοθεί στην μετατροπή διδακτικών εγχειριδίων σε ηλεκτρονική μορφή μέσα από ένα πρόγραμμα ψηφιοποίησης και ηλεκτρονικής αρχειοθέτησης του ψηφιοποιημένου υλικού. Με το παρόν έργο η ΒΚΠ σκοπεύει να αναδιαρθρώσει και αναβαθμίσει τις υπάρχουσες υπηρεσίες/λειτουργίες της, καθώς και να δημιουργήσει νέες εξειδικευμένες υποστηρικτικές υπηρεσίες, όπως αναλύονται και παρακάτω (βλ. Α1.2.3 και Α2.1). Α1.2.2 Οργανωτική Δομή και Στελέχωση του Φορέα Η Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης (ΒΚΠ) του ΠΑΜΑΚ λειτουργεί ως κεντρικός φορέας κάτω από τον οποίο είναι δυνατόν να προσαρτώνται κάθε φορά οι διάφορες νέες υπηρεσίες προσφοράς πληροφοριών που διαμορφώνονται σύμφωνα με τις ανάγκες της κοινότητας του Πανεπιστημίου. Η ΒΚΠ βάσει του Νόμου Πλαίσιου για τα ΑΕΙ λειτουργεί σε επίπεδο Διεύθυνσης και απαρτίζεται από 7 οργανικά Τμήματα. Με την ίδρυση των δύο Τμημάτων στη Νάουσα και στην Έδεσσα, δημιουργήθηκαν και λειτουργούν τα αντίστοιχα Παραρτήματα της Βιβλιοθήκης. Σελίδα 21 από 94

22 παρακάτω: Η στελέχωση των Τμημάτων της ΒΚΠ με ανθρώπινο δυναμικό δίνεται ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ & ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΠΑΜΑΚ Προϊστάμενος Δ/νσης 1 Τμήμα Διοικητικής Υποστήριξης 1 Τμήμα Επιστημονικής Πληροφόρησης & 5 Τεκμηρίωσης Τμήμα Δανεισμού-Διαδανεισμού 4 Τμήμα Τεχνικής Επεξεργασίας Υλικού 7 (Περιλαμβάνονται και οι ψηφιακές υπηρεσίες) Τμήμα Περιοδικών Εκδόσεων 2 Τμήμα Προσκτήσεων Μονογραφιών 2 Τμήμα Αυτοματισμού 2 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ (ΕΔΕΣΣΑ) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ (ΝΑΟΥΣΑ) 1 1 Α1.2.3 Περιγραφή των κύριων επιχειρησιακών διαδικασιών Η ΒΚΠ του ΠΑΜΑΚ έχει παρουσία στο διαδίκτυο μέσω του δικτυακού της τόπου ( Το σύνολο των δραστηριοτήτων της ΒΚΠ, καθώς και μια πληθώρα ΤΠΕ και ψηφιακών εφαρμογών παρέχονται μέσω αυτού του δικτυακού τόπου: Online κατάλογος, Κατάλογος Ηλεκτρονικών Περιοδικών (AtoZ), Θεματική Πύλη «ΘΥΡΑ», Ηλεκτρονική Ξενάγηση, Υπηρεσία Υποβολής Πληροφοριακών Ερωτημάτων «E-ρώτηση» κ.ά. Η Ψηφιακή Βιβλιοθήκη & Ιδρυματικό Αποθετήριο «Ψηφίδα», που η ΒΚΠ έχει δημιουργήσει από το 2005, λόγω της ανομοιογένειας του υλικού που συγκέντρωσε, της έλλειψης διακριτής ταυτότητας των επιμέρους συλλογών της & του γενικού χαρακτήρα του λογισμικού αρχειοθέτησης ψηφιακού υλικού που χρησιμοποιείται δεν επέτυχε: α) το βασικότερο στόχο ενός ιδρυματικού αποθετηρίου (αυτό-αρχειοθέτηση ερευνητικών εργασιών μελών ΔΕΠ), β) να προβάλλει τα ψηφιοποιημένα επιστημονικά περιοδικά που φιλοξενεί (2 από τα οποία είναι τρέχοντα) & γ) να αναδείξει την πρόσφατη μεταπολεμική έντυπη επιστημονική παραγωγή στον κλάδο των κοινωνικών & ανθρωπιστικών επιστημών που παραμένει στο μεγαλύτερο μέρος της αόρατη & ανεκμετάλλευτη στον παγκόσμιο ιστό. Σελίδα 22 από 94

23 Με το παρόν Έργο προβλέπεται η αναδιάρθρωση και η αναβάθμιση αλλά και η δημιουργία νέων εξειδικευμένων υποστηρικτικών υπηρεσιών: α) συγκέντρωσης, διατήρησης αλλά και διάδοσης σε ψηφιακή μορφή-της ερευνητικής παραγωγής του Πανεπιστημίου (ιδρυματικό αποθετήριο), β) δημοσίευσης και διαχείρισης ακαδημαϊκού περιεχομένου ανοικτής πρόσβασης (υπηρεσίες διαχείρισης και δημοσίευσης ηλεκτρονικών περιοδικών ανοικτής πρόσβασης, υπηρεσία φιλοξενίας συνεδρίων ανοικτής πρόσβασης) και γ) διατήρησης πολιτιστικής κληρονομιάς (εμπλουτισμός της ψηφιακής βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου μέσω ψηφιοποίησης έντυπων ελληνικών επιστημονικών συλλογών οικονομικής και πολιτικής επιστήμης ιστορικής σημασίας). Όλες οι παραπάνω υπηρεσίες θα είναι απόλυτα διασυνδεδεμένες μεταξύ τους, παρέχοντας επιπλέον κοινή διεπιφάνεια αναζήτησης στον παγκόσμιο ιστό, με τη χρήση λογισμικού ανοιχτού κώδικα και βάσει ανοιχτών προτύπων για τη συγκομιδή μεταδεδομένων. Τα προσφερόμενα Συστήματα θα πρέπει να υποστηρίζουν ένα σύνολο επιχειρησιακών διαδικασιών, δηλαδή λειτουργίες, μέσω πρόσθετων εφαρμογών, οι οποίες αναλύονται πλήρως στις ενότητες Α3.1, A.3.2 του παρόντος. Συνοπτικά οι διαδικασίες είναι οι εξής: Ομαδοποίηση Περιεχομένου Πρόσβαση, Επεξεργασία και Χρήση Περιεχομένου Κατάθεση/Εισαγωγή Δεδομένων Εξαγωγή/Μεταφορά Περιεχομένου Ανάθεση Αναγνωριστικών Αναζήτηση/Πλοήγηση Περιεχομένου Διαχείριση Συστημάτων Υπηρεσίες εξατομίκευσης Διαχείριση Μεταδεδομένων Μετάπτωση δεδομένων Αυτόματη εγκατάσταση & παραμετροποίηση Ψηφιοποίηση / εμπλουτισμός Α1.2.4 Ανάλυση υποδομών Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών Στο ΠΑΜΑΚ λειτουργεί το Κέντρο Υπολογιστών & Δικτύων (ΚΥΔ), που σκοπό έχει τόσο την ορθή λειτουργία των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Σελίδα 23 από 94

24 Επικοινωνιών, όσο και την ικανοποίηση των αναγκών των χρηστών, των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των δικτυακών υπηρεσιών του Πανεπιστημίου. Συγκεκριμένα, το ΚΥΔ έχει αναλάβει τη συνεχή παρακολούθηση και υποστήριξη των αναγκών του Ιδρύματος σε υλικό εξοπλισμό και λογισμικό και την εποπτεία της λειτουργίας του δικτύου επικοινωνιών για την εξασφάλιση της πρόσβασης των χρηστών του στο Διαδίκτυο. Περιλαμβάνει 5 Γραφεία με διαφορoποιημένο αντικείμενο εργασιών, αλλά με κεντρικό σημείο αναφοράς το Γραφείο Εξυπηρέτησης Χρηστών και κοινή σύμπραξη για την ικανοποίηση των αναγκών των χρηστών: α) Γραφείο Εξυπηρέτησης Χρηστών β) Γραφείο Διακομιστών και γ) Γραφείο Επικοινωνιών & Δικτύων, τα οποία έχουν την ευθύνη της εγκατάστασης και λειτουργίας δικτυακών υπηρεσιών, της διαχείρισης του δικτύου και της συνεχούς αναβάθμισής του, σύμφωνα με τις εκάστοτε ανάγκες του Πανεπιστημίου και τις τεχνολογικές εξελίξεις. Σαν στόχο έχουν την διατήρηση του δικτύου σε μία επιθυμητή κατάσταση λειτουργίας και ευθύνονται για την εκτέλεση ενός πλήθους ανομοιογενών μεταξύ τους λειτουργιών (παροχή διευθύνσεων IP, τήρηση αρχείων back-up των δρομολογητών, υπολογισμό στατιστικών κίνησης δικτύου κλπ.), οι οποίες αποσκοπούν στην παρακολούθηση, αξιολόγηση και ρύθμιση (έλεγχο) ενός πλήθους παραμέτρων, μεταβλητών, προγραμμάτων και διαδικασιών οι οποίες επηρεάζουν την λειτουργία του δικτύου. δ) Γραφείο Μηχανοργάνωσης, Εφαρμογών Λογισμικού & Διαδικτύου, το οποίο διεκπεραιώνει τις δραστηριότητες που σχετίζονται με τη Μηχανοργάνωση των Υπηρεσιών του Πανεπιστημίου, το Διαδίκτυο και τις εφαρμογές του αλλά και το λογισμικό που χρησιμοποιείται τόσο στις Υπηρεσίες όσο και για διδακτικούς ή/και ερευνητικούς σκοπούς. ε) Γραφείο Τεχνικής Υποστήριξης Προσωπικών Υπολογιστών και Εργαστηρίων, το οποίο έχει την τεχνική επιμέλεια όλου του υλικού εξοπλισμού που προμηθεύεται το Πανεπιστήμιο, τόσο των προσωπικών υπολογιστών και περιφερειακών συσκευών των μελών του Πανεπιστημίου όσο και αυτών που βρίσκονται στα εργαστήρια των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών Τμημάτων. Έχει δε, ενεργό ρόλο στις διαδικασίες προμήθειας του υλικού εξοπλισμού. Η ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ διαθέτει Πληροφοριακό Σύστημα τεσσάρων διακομιστών διπλού επεξεργαστή με αποθηκευτικό χώρο σε δύο συστοιχίες σκληρών δίσκων χωρητικότητας 4 ΤΒ. Σε συνδυασμό με τα συστήματα LTSP που λειτουργούν στον πληροφοριακό κόμβο της Βιβλιοθήκης, στοχεύουν στη βέλτιστη διαχείριση των Σελίδα 24 από 94

25 απομακρυσμένων τερματικών των χρηστών. Για την υποστήριξη τόσο των υπηρεσιών/εφαρμογών που έχουν αναπτυχθεί όσο και του εξοπλισμού που διαθέτει η Βιβλιοθήκη, απασχολείται ένας μόνιμος υπάλληλος με ειδικότητα πληροφορικού, ενώ υπάρχει παράλληλη τεχνική υποστήριξη του Κέντρου Υπολογιστών & Δικτύων του ΠΑΜΑΚ ( που διαθέτει 7 μόνιμους εξειδικευμένους υπαλλήλους. Στα πλαίσια υλοποίησης της Πράξης (Υποέργο 4) έχει προβλεφτεί η ενίσχυση του υπάρχοντος υπολογιστικού εξοπλισμού της ΒΚΠ με την προμήθεια επιπλέον διακομιστών (servers), οι οποίοι θα αξιοποιηθούν για τη φιλοξενία μερικών από των ηλεκτρονικών υπηρεσιών που αναλύονται στο Α2.1 και αρκετό ψηφιακό υλικό που θα δημιουργηθεί κατά την υλοποίηση του παρόντος Έργου. Α1.2.5 Επίπεδο Ωριμότητας του παρόντος Έργου Τα πνευματικά δικαιώματα αποτελούν ένα πολύ σημαντικό θέμα που επηρεάζει άμεσα τις διαδικασίες ψηφιοποίησης ιδιαίτερα όταν στόχος της ψηφιοποίησης είναι η ελεύθερη πρόσβαση του κοινού στο ψηφιακό υλικό και η προβολή του υλικού μέσα από το Διαδίκτυο. Κύριος στόχος της νομοθεσίας για την πνευματική ιδιοκτησία είναι η προστασία των δημιουργών έργων (επιστήμης, λογοτεχνίας, θεάτρου, μουσικής, τέχνης, εφαρμογών λογισμικού κ.α.) στους οποίους η νομοθεσία δίνει αποκλειστικά δικαιώματα πάνω στη διαχείριση και εμπορική εκμετάλλευση των έργων τους. Υπό αυτό το πρίσμα, οποιαδήποτε μορφή αναπαραγωγής, επεξεργασίας (συμπεριλαμβανομένης και της ψηφιοποίησης), διάθεσης και χρήσης ενός έργου από τρίτο πρόσωπο απαιτεί την έγκριση (και αδειοδότηση) του δημιουργού και στις περισσότερες περιπτώσεις, την καταβολή εύλογης αμοιβής ως αντιστάθμισμα για την πιθανή οικονομική απώλεια που οι παραπάνω πράξεις επιφέρουν στο δημιουργό. Η εμπειρία της ΒΚΠ-ΠΑΜΑΚ στη διαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων ψηφιακού ή ψηφιοποιημένου υλικού θα αποβεί πολύτιμη για την υλοποίηση των στόχων του προτεινόμενου έργου. Όπως φαίνεται και στην παρακάτω λίστα επισυναπτόμενων εγγράφων, η Βιβλιοθήκη έχει εξασφαλίσει την άδεια ψηφιοποίησης και διάθεσης του μεγαλύτερο μέρος του υλικού που θα ψηφιοποιήσει στα πλαίσια του έργου: Απόσπασμα Πρακτικού αρ. 13 της συνεδρίασης της Συγκλήτου του ΠΑΜΑΚ για λήψη απόφασης για συνεργασία του ΠΑΜΑΚ με το Ίδρυμα Μελετών Σελίδα 25 από 94

26 Χερσονήσου του Αίμου (ΙΜΧΑ). Απόφαση Δ.Σ. του ΙΜΧΑ για συνεργασία με το ΠΑΜΑΚ. Επικοινωνία με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων για την ψηφιοποίηση εισηγητικών εκθέσεων νόμων. Ιδιωτικό συμφωνητικό παραχώρησης δικαιωμάτων διάθεσης και χρήσης ψηφιακού υλικού για το περιοδικό «South-Eastern Europe Journal of Economics (SEJE): the official journal of the Association of Economic Universities of South and Eastern Europe and the Black Sea Region (ASECU)». Ιδιωτικό συμφωνητικό παραχώρησης δικαιωμάτων ψηφιοποίησης, διάθεσης και χρήσης με το περιοδικό «ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ: Περιοδική έκδοση της Παιδαγωγικής Εταιρείας Ελλάδος». Συμφωνία παραχώρησης δικαιωμάτων ψηφιοποίησης, διάθεσης και χρήσης με το περιοδικό «ΤΟΠΟΣ: Επιθεώρηση Χωρικής Ανάπτυξης, Σχεδιασμού και Περιβάλλοντος». Όσον αφορά στην αδειοδότηση των ενεργειών ψηφιοποίησης ή ανάρτησης ψηφιακού υλικού που παράγεται εντός του ιδρύματος (π.χ. διπλωματικές και διδακτορικές διατριβές), η ΒΚΠ έχει καθιερώσει κείμενα αδειών χρήσης που τα έχει ενσωματώσει στην ψηφιακή βιβλιοθήκη που ήδη λειτουργεί και τα οποία υπογράφονται από τους δημιουργούς των κειμένων. Παράλληλα προσφέρεται δυνατότητα χρήσης των αδειών Creative Commons για όσους δημιουργούς ενδιαφέρονται να διαθέσουν το υλικό τους με τη μορφή τέτοιων αδειών. Σελίδα 26 από 94

27 Α2. Αντικείμενο, στόχοι και κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας του Έργου Α2.1 Αντικείμενο του Έργου Το παρόν Έργο ενσωματώνει τις υπηρεσίες που θα αναπτυχθούν σε τρεις βασικούς άξονες: Άξονας 1: Αναβάθμιση Ιδρυματικού Αποθετηρίου Αναβάθμιση & εμπλουτισμός αμιγούς ιδρυματικού αποθετηρίου που θα υποστηρίζει με βέλτιστο τρόπο την «πράσινη οδό» (αυτό-αρχειοθέτηση) προς την ανοικτή πρόσβαση στην ερευνητική παραγωγή του Πανεπιστημίου: Εγκατάσταση & παραμετροποίηση νέου πληροφοριακού συστήματος (EPrints) για τη διαχείριση του ιδρυματικού αποθετηρίου πλήρως διαλειτουργικού & με αναβαθμισμένες λειτουργικές δυνατότητες: α) αναζήτησης-περιήγησης (πχ. προσαρμοσμένες δυνατότητες περιήγησης με σύνθετα κριτήρια), β) ροών εργασίας απόθεσης & τεκμηρίωσης ερευνητικών δημοσιεύσεων & ερευνητικών προγραμμάτων (πχ. δυναμική διασύνδεση με βάση ROMEO για πολιτικές περιοδικών σε πνευματικά δικαιώματα, έλεγχος καθιερώσεων, υποστήριξη βασικών στοιχείων μοντέλου CERIF), γ) βελτιστοποίησης ανάκτησης από εξειδικευμένες μηχανές αναζήτησης & δυνατότητα αίτησης μη διαθέσιμων τεκμηρίων με δυναμικά s, δ) εισαγωγής-εξαγωγής εγγραφών σε/από XML, εργαλεία διαχείρισης βιβλιογραφικών εγγραφών & εξωτερικές υπηρεσίες (πχ. Crossref) με ενσωματωμένα plugins, ε) στατιστικών αναφορών. Μετάπτωση δεδομένων Ιδρυματικού Αποθετηρίου από d-space σε EPrints (περίπου εγγραφές). Υπηρεσία αναδρομικής συλλογής, μεταφόρτωσης & μετατροπής format (1.500 τουλάχιστον) ψηφιακών αντικειμένων ερευνητικών εργασιών μελών ΔΕΠ του Πανεπιστημίου μέσω ανάπτυξης ενδιάμεσου συστήματος - δεξαμενής διαχείρισης Ενίσχυση ελέγχου δικαιωμάτων πρόσβασης του Eprints με αναγνώριση IP. Ψηφιοποίηση: α) 200 ερευνητικών παραδοτέων της ΕΛΚΕ ΠΑΜΑΚ έκτασης σελ & β) 830 διατριβών & διπλωματικών εργασιών ( περίπου σελ.) Υπηρεσίες εκπαίδευσης & υποστήριξης που θα περιλαμβάνουν κύκλους εκπαίδευσης για τους τελικούς χρήστες (μέλη ΔΕΠ) & για τους ενδιάμεσους χρήστες (προσωπικό της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ), παραγωγή αντίστοιχου εκπαιδευτικού υλικού, τεχνική υποστήριξη καθ όλη τη διάρκεια του έργου & μεταφορά Σελίδα 27 από 94

28 τεχνογνωσίας καθώς & οποιωνδήποτε τυχόν δικαιωμάτων που απορρέουν από την εκτέλεση του υποέργου στη ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ. Άξονας 2: Υποστήριξη Επιστημονικών Εκδόσεων Ανοικτής Πρόσβασης Ανάπτυξη υπηρεσιών ηλεκτρονικής διαχείρισης & έκδοσης επιστημονικών περιοδικών & συνεδρίων με τη χρήση λογισμικού ανοικτού κώδικα με σκοπό: α) την καλύτερη οργάνωση & διάθεση του περιεχομένου των ήδη ψηφιοποιημένων περιοδικών της Ψηφίδας, β) την ψηφιοποίηση ή/και την μετάβαση 3 τίτλων περιοδικών από την παραδοσιακή έντυπη έκδοση σε αμιγώς ηλεκτρονική έκδοση ανοικτής πρόσβασης, γ) την αύξηση της ερευνητικής παραγωγικότητας: Υπηρεσία ηλεκτρονικής διαχείρισης & έκδοσης επιστημονικών περιοδικών που θα υποστηρίζει το σύνολο της εκδοτικής διαδικασίας με την εγκατάσταση & παραμετροποίηση λογισμικού ανοικτού κώδικα Open Journal Systems (OJS) Υπηρεσία ηλεκτρονικής διαχείρισης & αρχειοθέτησης περιεχομένου επιστημονικών συνεδρίων με την εγκατάσταση & παραμετροποίηση του λογισμικού ανοικτού κώδικα Open Conference Systems (OCS) Δημιουργία διεπιφανειών υποδοχής για καθοδηγούμενη δυναμική αρχική εγκατάσταση λογισμικών OJS & OCS από τελικούς χρήστες για δυνατότητα διαχείρισης νέων περιοδικών & συνεδρίων Μετάπτωση δεδομένων (1000 περίπου ψηφιακά αντικείμενα) 5 ήδη ψηφιοποιημένων περιοδικών της Ψηφίδας (SEEJE, Παιδαγωγική Επιθεώρηση, Τόπος, Επιστημονική Επετηρίδα ΑΒΣΘ, Επιστημονική Επετηρίδα Παν/μίου Μακεδονίας) σε 5 νέες εγκαταστάσεις OJS με μία αρχική σελίδα υποδοχής Πλήρης αναδρομική ψηφιοποίηση & δυνατότητα αποκλειστικής ηλεκτρονικής έκδοσης μέσω της πλατφόρμας OJS 3 έντυπων επιστημονικών περιοδικών: α) 2 τρέχοντα περιοδικά (εξασφαλισμένη συμφωνία με ΙΜΧΑ για Balkan Studies & Βαλκανικά Σύμμεικτα) & β) του σημαντικού οικονομικού περιοδικού Νέα Οικονομία ( ). Έκδοση 1 νέου περιοδικού. Συμπληρωματική ψηφιοποίηση Επιστημονικής Επετηρίδας ΠΑΜΑΚ. Συνολική έκταση ψηφιοποίησης: περίπου σελ. Υπηρεσίες εκπαίδευσης & υποστήριξης που θα περιλαμβάνουν κύκλους εκπαίδευσης για τους τελικούς χρήστες, παραγωγή αντίστοιχου εκπαιδευτικού υλικού, τεχνική υποστήριξη καθ όλη τη διάρκεια του έργου & μεταφορά τεχνογνωσίας καθώς & οποιωνδήποτε τυχόν δικαιωμάτων στη ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ Σελίδα 28 από 94

29 Άξονας 3: Εμπλουτισμός Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Εμπλουτισμός Ψηφίδας με νέες συλλογές μέσω ψηφιοποίησης ακαδημαϊκού έντυπου & οπτικοακουστικού υλικού με σκοπό τη σημαντική αύξηση του διαθέσιμου ελεύθερα προσβάσιμου ψηφιακού περιεχομένου. Ψηφιοποίηση έντυπου & ο/α υλικού. Νέες συλλογές ψηφιακής βιβλιοθήκης: α) ιστορική ψηφιακή βιβλιοθήκη οικονομικής & πολιτικής επιστήμης, β) αρχείο συναυλιών του Τμ. Μουσικής Επιστήμης & Τέχνης (ΜΕΤ) του Πανεπιστημίου, γ) εισηγητικές εκθέσεις νόμων (υπάρχει ήδη συμφωνία με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής) & δ) τιμητικοί τόμοι καθηγητών του Πανεπιστημίου (εμπλουτισμός προϋπάρχουσας συλλογής) Οι συλλογές θα περιλαμβάνουν τις περιγραφές, τα τεκμήρια, τα αρχεία που υλοποιούν τις πολιτικές πρόσβασης & όποια άλλα επιπρόσθετα στοιχεία κριθούν απαραίτητα. Η αρχειοθέτηση & η ανάκτηση του υλικού θα επιτυγχάνεται με τη χρήση λογισμικού ανοικτών προτύπων & ανοικτού κώδικα (d-space) Συγκεκριμένα, με την ολοκλήρωση της προτεινόμενης ενέργειας, θα δημιουργηθεί ψηφιακό περιεχόμενο το οποίο θα αριθμεί σε πάνω από 750 διακριτά τεκμήρια έκτασης σελ. για τα έντυπα & διάρκειας 415 ωρών για τις συναυλίες. Ήτοι: 500 τουλάχιστον ηλεκτρονικά αρχεία έκτασης περίπου σελ. ψηφιοποιημένων 400 μελετών & μονογραφιών οικονομικής & πολιτικής επιστήμης της περιόδου με σκοπό τη θεμελίωση μιας ελληνικής ψηφιακής βιβλιοθήκης ελληνικής οικονομικής & πολιτικής ιστορίας διαθέσιμης στο διαδίκτυο, σε επίπεδο κεφαλαίων βιβλίων 210 περίπου ηλεκτρονικά αρχεία ηχογραφημένων & βιντεοσκοπημένων συναυλιών του Τμ. ΜΕΤ του ΠΑΜΑΚ συνολικής διάρκειας άνω των 400 ωρών. 100 τουλάχιστον ηλεκτρονικά αρχεία έκτασης περίπου σελ. ψηφιοποιημένων εισηγητικών εκθέσεων νόμων της Βουλής των Ελλήνων που δεν διατίθενται ψηφιακά στον δικτυακό τόπο της Βουλής 100 περίπου ηλεκτρονικά αρχεία έκτασης περίπου σελ. για τη συμπληρωματική ψηφιοποίηση τιμητικών τόμων που έχει εκδώσει το ΠΑΜΑΚ. Α2.2 Σκοπιμότητα και αναμενόμενα οφέλη Η υλοποίηση του Έργου θα επιτύχει την ανοικτή πρόσβαση σε μεγάλο μέρος της ερευνητικής παραγωγής του Πανεπιστημίου. Οι νέες τεχνολογίες του παγκόσμιου ιστού χρησιμοποιώντας ανοικτά Σελίδα 29 από 94

30 πρότυπα και στη βάση αδειών δημόσιας χρήσης ή «κοινών δημιουργημάτων» παρέχει στους ερευνητές τα μέσα για να καθιστούν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους διαθέσιμα σε οποιονδήποτε, οπουδήποτε, οποτεδήποτε. Αυτό αφορά και τα άρθρα περιοδικών ανεξάρτητα από το αν η βιβλιοθήκη τους έχει συνδρομή στο περιοδικό στο οποίο τα άρθρα δημοσιεύθηκαν, καθώς και σε άλλες μορφές αποτελεσμάτων έρευνας, όπως εργασίες συνεδρίων, διατριβές ή ερευνητικές αναφορές. Η δυνατότητα αυτή είναι διεθνώς γνωστή ως «ανοικτή πρόσβαση» (Open Access). Σήμερα κανείς ερευνητής, καμιά βιβλιοθήκη ή κοινοπραξία βιβλιοθηκών δεν έχει τη δυνατότητα να έχει πρόσβαση μέσω συνδρομών στο σύνολο των επιστημονικών περιοδικών (εκτιμάται ότι εκδίδονται παραπάνω από επιστημονικά περιοδικά με ομότιμη κρίση στα οποία δημοσιεύονται περισσότερα από 3 εκατομμύρια άρθρα ετησίως). Η «ανοικτή πρόσβαση» στην επιστημονική βιβλιογραφία (μέσω της κατάθεσης ψηφιακών αντιγράφων των έγκριτων επιστημονικών εργασιών από την πλευρά των συγγραφέων σε ιδρυματικά αποθετήρια που χρησιμοποιούν ανοικτά πρότυπα και λογισμικό ανοικτού κώδικα) συντελεί αποφασιστικά στην επίλυση του παραπάνω προβλήματος. Ο σκοπός της ανοικτής πρόσβασης στο ακαδημαϊκό ερευνητικό περιεχόμενο σε ψηφιακή μορφή είναι να το καταστήσει ορατό, προσπελάσιμο, με δυνατότητα να ανακτηθεί από οποιαδήποτε μηχανή αναζήτησης του παγκόσμιου ιστού, αναζητήσιμο και τελικά χρήσιμο σε κάθε δυνητικό αναγνώστη του με πρόσβαση στο διαδίκτυο. Μεγιστοποιώντας τη δημόσια ηλεκτρονική πρόσβαση στα ερευνητικά αποτελέσματα μεγιστοποιείται αντίστοιχα η προβολή (visibility), η χρήση (usage) και η απήχηση σε αναφορές (impact) της κάθε ερευνητικής εργασίας. Η μεγιστοποίηση αυτή με τη σειρά της δεν μεγιστοποιεί απλώς τα οφέλη των ερευνητών και των ιδρυμάτων τους σε όρους κύρους, αξιοπιστίας, εξεύρεσης πόρων κλπ. αλλά κυρίως μεγιστοποιεί τα οφέλη της ίδιας της έρευνας (και ευρύτερα της κοινωνίας που τη χρηματοδοτεί) μέσω της διάχυσης των ερευνητικών αποτελεσμάτων, των εφαρμογών της και γενικότερα της ανάπτυξης της ερευνητικής παραγωγικότητας και της ερευνητικής προόδου. Επιπλέον ο κύκλος της έρευνας όπου η εργασία δημοσιεύεται, διαβάζεται, αναφέρεται και στηρίζονται σε αυτήν άλλοι ερευνητές- επιταχύνεται ιδιαίτερα όταν τα αποτελέσματα είναι διαθέσιμα στη βάση της Ανοικτής Πρόσβασης. Επιπλέον, η υλοποίηση του Έργου θα συμβάλλει στη διεθνή ψηφιακή διάδοση επιστημονικής ερευνητικής παραγωγής που αναπτύσσεται στον ελλαδικό χώρο και στην υποκίνηση δημιουργίας νέου ακαδημαϊκού περιεχομένου. Ειδικότερα: Σελίδα 30 από 94

31 3 σημαντικά τρέχοντα συνδρομητικά έντυπα περιοδικά θα εξελιχθούν σε αποκλειστικά ηλεκτρονικά περιοδικά ανοικτής πρόσβασης 4 ήδη ψηφιοποιημένα περιοδικά θα οργανώσουν με καλύτερο και πιο προσβάσιμο τρόπο το περιεχόμενό τους 1 περιοδικό ιστορικής σημασίας για την οικονομική επιστήμη θα ψηφιοποιηθεί αναδρομικά 1 νέο περιοδικό θα εκδοθεί ηλεκτρονικά στη βάση της ανοικτής πρόσβασης. Τέλος, η υλοποίηση του Έργου θα συμβάλλει στον εμπλουτισμό της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ Ψηφίδας με νέες συλλογές μέσω ψηφιοποίησης ακαδημαϊκού έντυπου & οπτικοακουστικού υλικού με σκοπό τη σημαντική αύξηση του διαθέσιμου ελεύθερα προσβάσιμου ψηφιακού περιεχομένου. Η πρόσφατη μεταπολεμική έντυπη ελληνική επιστημονική παραγωγή στον κλάδο των κοινωνικών επιστημών παραμένει στο μεγαλύτερο μέρος της αόρατη και ανεκμετάλλευτη στον παγκόσμιο ιστό. Μέσω της ψηφιοποίησης τέτοιου υλικού και του εμπλουτισμού της ψηφιακής βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου επιχειρείται η διάσωση και διάδοση της πρόσφατης ιστορίας των κοινωνικών επιστημών στην Ελλάδα και κατά συνέπεια γενικότερα η διάδοση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας. Η ψηφιοποίηση & η ψηφιακή διάθεση ηχογραφημένων & βιντεοσκοπημένων συναυλιών του Τμ. ΜΕΤ θα καταστήσει ένα πολύτιμο πολιτιστικό υλικό ελεύθερα διαθέσιμο στο διαδίκτυο χωρίς χρονικούς & γεωγραφικούς περιορισμούς. Ένα μεγάλο τμήμα των εισηγητικών εκθέσεων των νόμων που έχει ψηφίσει η Βουλή κατά τη χρονική περίοδο δεν έχει ψηφιοποιηθεί και η πρόσβαση σε αυτό είναι εξαιρετικά δυσχερής. Οι εισηγητικές εκθέσεις αποτελούν πολύτιμη πηγή πληροφόρησης για τη σκοπιμότητα και το πλαίσιο ψήφισης του κάθε νόμου. Α2.3 Στόχοι και Έκταση του Έργου Οι βασικοί στόχοι του έργου είναι οι εξής: Στόχος 1: Η παροχή ελεύθερης πρόσβασης - μέσω της τεχνικής της αυτόαρχειοθέτησης - στα ερευνητικά αποτελέσματα (δημοσιεύσεις σε περιοδικά και συνέδρια, τεχνικές αναφορές, κ.λπ.) που παράγονται εντός του ΠΑΜΑΚ. Έτσι, θα υποστηριχτεί αποτελεσματικά η «πράσινη οδός» προς την ανοικτή πρόσβαση στην ερευνητική παραγωγή του ΠΑΜΑΚ. Μ αυτό τον τρόπο αναμένεται να μειωθεί τόσο ο χρόνος όσο και τα χρήματα προς τρίτους φορείς που απαιτούνται ώστε να Σελίδα 31 από 94

32 εντοπιστούν και μεταφορτωθούν οι επιθυμητοί ψηφιακοί πόροι. Στόχος 2: Η αποθήκευση και μακροχρόνια διατήρηση υλικού μη διαθέσιμου στους τελικούς χρήστες μέσω άλλης πηγής, όπως μη δημοσιευμένα άρθρα και τεχνικές αναφορές, διπλωματικές εργασίες και διδακτορικές διατριβές, και γενικά "γκρίζα" βιβλιογραφία που σε αντίθετη περίπτωση θα χανόταν. Στόχος 3: Η διάσωση και διάδοση της πρόσφατης ιστορίας των κοινωνικών επιστημών στην Ελλάδα, μέσω της ψηφιοποίησης σπάνιας σχετικής έντυπης επιστημονικής παραγωγής. Στόχος 4: Η συγκέντρωση σε ένα μόνο σημείο και σε ηλεκτρονική - διαθέσιμη μέσω Διαδικτύου - μορφή του συνολικά παραγόμενου στο ΠΑΜΑΚ ερευνητικού έργου. Θα καταστεί έτσι πιο εύκολη η πρόσβαση σε αυτό, χωρίς να απαιτούνται περιττές μετακινήσεις από πλευράς των ενδιαφερομένων. Στόχος 5: Η παγκόσμια προβολή του ερευνητικού έργου που παράγεται εντός ΠΑΜΑΚ, δεδομένου του ανταγωνιστικού ακαδημαϊκού περιβάλλοντος που έχει διεθνώς αναπτυχθεί. Παράλληλα, θα διευκολυνθεί η ποσοτικοποίηση διεθνώς θεσπισμένων μετρικών ποιότητας και κατ' επέκταση θα καταστεί δυνατή η - υποχρεωτική αξιολόγηση του ΠΑΜΑΚ. Στόχος 6: Η ανάπτυξη υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας προς τους τελικούς χρήστες των υπηρεσιών που θα αναπτυχθούν. Στόχος 7: Η διευκόλυνση ηλεκτρονικής δημοσίευσης πρωτότυπα παραγόμενης έρευνας στο ΠΑΜΑΚ, μέσω της ηλεκτρονικής διαχείρισης και έκδοσης επιστημονικών περιοδικών ανοικτής πρόσβασης και της αρχειοθέτησης επιστημονικών συνεδρίων που διοργανώνονται στο ΠΑΜΑΚ. Μετρήσιμος Στόχος Τιμή Αύξηση κατά 50% του αριθμού προσβάσεων στα ψηφιοποιημένα τεκμήρια των υπηρεσιών >4500 που θα αναπτυχθούν στο έργο Αριθμός ψηφιακών αντικειμένων ερευνητικών >1500 εργασιών μελών ΔΕΠ του ΠΑΜΑΚ Αριθμός ψηφιοποιημένων σελίδων παλαιών περιοδικών (3 τίτλοι) Αριθμός ψηφιοποιημένων σπάνιων μελετών & μονογραφιών οικονομικής & πολιτικής 400 επιστήμης της περιόδου Σελίδα 32 από 94

33 Αριθμός διατριβών, διπλωματικών εργασιών και ερευνητικών παραδοτέων έργων της Επιτροπής Ερευνών του ΠΑΜΑΚ Αριθμός ηλεκτρονικών αρχείων ηχογραφημένων & βιντεοσκοπημένων συναυλιών του Τμ. ΜΕΤ του ΠΑΜΑΚ Πίνακας 1: Ποσοτικοποίηση των Στόχων του Έργου Α2.4 Κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας του Έργου Κρίσιμος Παράγοντας Επιτυχίας Τύπος 1 Σχετικές Ενέργειες Αντιμετώπισης Ο Ανάδοχος οφείλει να συνεργάζεται στενά με Η αυστηρή τήρηση του στελέχη της ΒΚΠ και να Δ χρονοδιαγράμματος καταθέτει μηνιαίες αναφορές προόδου υλοποίησης του Έργου. Ο Ανάδοχος πρέπει να ψηφιοποιήσει με Ψηφιοποίηση υλικού Τ αποτελεσματικό τρόπο τα τεκμήρια που θα του δοθούν. Ανάπτυξη αυτόματης διαδικασίας μεταφοράς/μετάπτωσης Ο Ανάδοχος πρέπει να παραμετροποιήσει κατάλληλα τα των υπαρχόντων Συστήματα, ούτως ώστε Τ δεδομένων που διαθέτει το υλικό που θα είναι η Ψηφίδα στα νέα Συστήματα που θα αναπτυχθούν. διαθέσιμο από την Ψηφίδα να ενσωματωθεί αποτελεσματικά. Παραμετροποίηση των Τ, Ο, Δ Ο Ανάδοχος πρέπει να 1 Τ = Τεχνικός/Τεχνολογικός, Ο = Οργανωτικός, Δ = Διοικητικός, Κ = Κανονιστικός Σελίδα 33 από 94

34 Συστημάτων με βάση τις ανάγκες της υπηρεσίας. Η εκπαίδευση από τον Ανάδοχο του προσωπικού της ΒΚΠ του ΠΑΜΑΚ στον τρόπο λειτουργίας των Συστημάτων. Η επιτυχής ανάπτυξη πρόσθετων εφαρμογών Τ, Ο, Δ Τ προσαρμόσει τα Συστήματα στις λειτουργίες και στις υπηρεσίες που αφορούν: στο Ιδρυματικό Αποθετήριο, το Σύστημα Διαχείρισης Ηλεκτρονικών Περιοδικών και το Σύστημα Διαχείρισης Ηλεκτρονικών Συνεδρίων. Όλα τα Συστήματα θα συνεργάζονται και θα επικοινωνούν μεταξύ τους, καθώς και με την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη (DSpace) σύμφωνα με τις προδιαγραφές, για την ομαλή λειτουργία τους. Ο Ανάδοχος οφείλει να προσαρμόσει τον τρόπο εκπαίδευσης στις ανάγκες των εκπαιδευομένων, να προμηθεύσει το κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό, έντυπο και ηλεκτρονικό, ώστε να επιτευχθεί η εύκολη και αυτόνομη χρήση των Συστημάτων. Ο Ανάδοχος οφείλει: α) να αναπτύξει ενδιάμεσο σύστημα διαχείρισης Σελίδα 34 από 94

35 στα Συστήματα Η διαρκής τεχνική και διαχειριστική υποστήριξη που θα προσφέρει ο Ανάδοχος. Τ, Ο, Δ αναδρομικής υποβολής στο Ιδρυματικό αποθετήριο, β) να ενισχύσει τη δυνατότητα δικαιωμάτων πρόσβασης στο Ιδρυματικό αποθετήριο με τη χρήση διευθύνσεων IP και γ) να δημιουργήσει διεπιφάνειες υποδοχής για καθοδηγούμενη δυναμική αρχική εγκατάσταση των λογισμικών OJS και OCS από τελικούς χρήστες. Τα παραπάνω πρέπει να αναπτυχθούν σύμφωνα με τις σχετικές προδιαγραφές και τις υποδείξεις του Δικαιούχου. Ο Ανάδοχος οφείλει να υλοποιήσει ένα σχέδιο τεχνικής και διαχειριστικής υποστήριξης λαμβάνοντας υπόψη το σχήμα διοίκησης και λειτουργίας του Έργου. Πίνακας 2: Κρίσιμοι Παράγοντες Επιτυχίας του Έργου Σελίδα 35 από 94

36 Α3. Γενικές αρχές παραμετροποίησης συστήματος Α3.1 Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες (Βλέπε Μέρος Γ: C3.1.1 C3.1.5) Πρόσβαση, δημοσίευση και κατάθεση περιεχομένου Οι υπηρεσίες που θα αναπτυχθούν στο παρόν Έργο αφορούν σε τρεις βασικούς άξονες. Ο πρώτος περιλαμβάνει την αναβάθμιση του ιδρυματικού αποθετηρίου της βιβλιοθήκης, ο δεύτερος αφορά στην υποστήριξη της υπηρεσίας επιστημονικών εκδόσεων ανοικτής πρόσβασης στο ακαδημαϊκό προσωπικό του ιδρύματος και ο τρίτος τον εμπλουτισμό της ψηφιακής βιβλιοθήκης του ιδρύματος. Όλοι οι άξονες υλοποίησης του έργου απαιτούν σε ένα βαθμό την ψηφιοποίηση επιπλέον έντυπου και οπτικοακουστικού υλικού. Οι απαιτήσεις ψηφιοποίησης που θα πρέπει να ακολουθηθούν από τον ανάδοχο δίδονται συγκεντρωτικά και για τους τρεις άξονες στο Μέρος Γ της παρούσας διακήρυξης και το σύνολο του υλικού που θα απαιτηθεί να ψηφιοποιηθεί από τον ανάδοχο στο Μέρος Α της παρούσας διακήρυξης. Άξονας 1: Αναβάθμιση Ιδρυματικού Αποθετηρίου Το φυσικό αντικείμενο του πρώτου άξονα είναι η αναβάθμιση του Ιδρυματικού Αποθετηρίου του Πανεπιστημίου που διαχειρίζεται η ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ έτσι ώστε να υποστηρίζει με βέλτιστο τρόπο την «πράσινη οδό» προς την ανοικτή πρόσβαση της ερευνητικής παραγωγής του Πανεπιστημίου. Το νέο ιδρυματικό αποθετήριο θα παρέχει όλες τις σύγχρονες δυνατότητες αυτό-αρχειοθέτησης των ερευνητικών εργασιών από πλευράς των μελών ΔΕΠ του Πανεπιστημίου υποστηρίζοντας μεταξύ άλλων προκαθορισμένες και προσαρμοζόμενες ροές εργασιών και παρέχοντας τρέχουσα ενημέρωση σχετικά με ακολουθούμενες πολιτικές όλων των εκδοτών για την αυτό-αρχειοθέτηση και τα πνευματικά δικαιώματα καθώς και την πολιτική για την ανοικτή πρόσβαση του Πανεπιστημίου Μακεδονίας αλλά και άλλων ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων. Προβλέπεται επίσης η ανάπτυξη ενός ενδιάμεσου συστήματος δεξαμενήςδιαχείρισης δεδομένων βάσει του οποίου θα γίνει η αναδρομική υποβολή ψηφιακών αντικειμένων της ερευνητικής παραγωγής των μελών ΔΕΠ του Πανεπιστημίου και η ταύτισή τους με τα ήδη υπάρχοντα μεταδεδομένα. Επιπλέον θα γίνει αναδρομική ψηφιοποίηση για τα σημαντικότερα παραδοτέα ερευνητικών έργων της Επιτροπής Ερευνών του Πανεπιστημίου και για τις διδακτορικές διατριβές και μεταπτυχιακές διπλωματικές εργασίες που έχουν Σελίδα 36 από 94

37 εκπονηθεί στο Πανεπιστήμιο και υπάρχουν μόνον σε έντυπη μορφή στη συλλογή της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ. Τέλος θα αναπτυχθεί ολοκληρωμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης και εκπαιδευτικό υλικό που θα απευθύνεται: α) προς τους ενδιάμεσους διαχειριστές του ιδρυματικού αποθετηρίου (προσωπικό της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ) και β) προς τους τελικούς αποδέκτες της υπηρεσίας (μέλη ΔΕΠ του Πανεπιστημίου). πρόσβασης Άξονας 2: Υποστήριξη Επιστημονικών Εκδόσεων Ανοικτής Ο δεύτερος άξονας έχει ως βασικό στόχο τη δημιουργία υπηρεσίας υποστήριξης για τη διαχείριση, οργάνωση και δημοσίευση ακαδημαϊκού περιεχομένου («χρυσή οδός» προς την ανοικτή πρόσβαση). Με βάση ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης και έκδοσης ηλεκτρονικών περιοδικών (Open Journal Systems) θα δοθεί η δυνατότητα σε μέλη ΔΕΠ του Πανεπιστημίου αλλά και σε ερευνητές συνεργαζόμενων ιδρυμάτων (π.χ. Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου ΙΜΧΑ) να καταστήσουν προσβάσιμα μέσω διαδικτύου αλλά και να διαχειρίζονται ηλεκτρονικά σε όλο το φάσμα της έκδοσής τους, επιστημονικά περιοδικά (υφιστάμενα αλλά και νέα). Με σκοπό την καλύτερη οργάνωση και προβολή του περιεχομένου τους αλλά και την παροχή δυνατότητας διαχείρισης ηλεκτρονικής τρέχουσας έκδοσής τους θα μεταφερθούν τα περιοδικά που έχει ήδη ψηφιοποιήσει η ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ (SEEJE, Παιδαγωγική Επιθεώρηση, Τόπος, Επιστημονική Επετηρίδα Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής Θεσσαλονίκης, Επιστημονική Επετηρίδα Πανεπιστημίου Μακεδονίας) στη νέα πλατφόρμα. Σε συνεργασία με το ΙΜΧΑ θα ψηφιοποιηθούν αναδρομικά και θα καταστούν ηλεκτρονικά διαχειρίσιμα τα περιοδικά Balkan Studies, Βαλκανικά Σύμμεικτα και επίσης το περιοδικό ιστορικής σημασίας για την ελληνική οικονομία Νέα Οικονομία. Επίσης με τη χρήση του ίδιου λογισμικού θα οργανωθεί η αποκλειστικά ηλεκτρονική έκδοση ενός νέου περιοδικού ανοικτής πρόσβασης που έχει ήδη σχεδιαστεί από μέλη ΔΕΠ του Τμήματος Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής του ΠΑΜΑΚ. Επιπλέον, θα δημιουργηθούν διεπιφάνειες υποδοχής οι οποίες θα υποστηρίζουν την καθοδηγούμενη δυναμική αρχική εγκατάσταση λογισμικών OJS & OCS από τελικούς χρήστες για δυνατότητα διαχείρισης νέων περιοδικών & συνεδρίων. Οι διεπιφάνειες αυτές θα στηρίζονται σε προεγκατεστημένα γενικά (generic) μοντέλα εγκατάστασης των δύο λογισμικών OJS & OCS από τα οποία θα προκύπτουν οι προσαρμοσμένες, νέες, εγκαταστάσεις από τους χρήστες. Σελίδα 37 από 94

38 Τέλος, θα δημιουργηθεί υπηρεσία υποστήριξης ηλεκτρονικής διαχείρισης και δημοσίευσης περιεχομένου επιστημονικών συνεδρίων. Με βάση το σύστημα Open Conference Systems θα παρασχεθεί στα μέλη ΔΕΠ του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και σε ερευνητές συνεργαζόμενων φορέων που συμμετέχουν στη διοργάνωση συνεδρίων, η δυνατότητα διαδικτυακής online προβολής του συνεδρίου αλλά και η δυνατότητα δημιουργίας -με ανοικτά πρότυπα ψηφιακής αρχειοθέτησης- βάσης δεδομένων που θα περιλαμβάνει το σύνολο των περιλήψεων και του πλήρους κειμένου των εισηγήσεων που έλαβαν χώρα στο συνέδριο. Άξονας 3: Εμπλουτισμός Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Ο τρίτος άξονας περιλαμβάνει τον εμπλουτισμό του τρέχοντος ιδρυματικού αποθετηρίου της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ, Ψηφίδα με νέες συλλογές μέσω ψηφιοποίησης ακαδημαϊκού έντυπου & οπτικοακουστικού υλικού με σκοπό τη σημαντική αύξηση του διαθέσιμου ελεύθερα προσβάσιμου ψηφιακού περιεχομένου. Ειδικότερα περιλαμβάνει την ψηφιοποίηση του παρακάτω έντυπου & ο/α υλικού. Νέες συλλογές ψηφιακής βιβλιοθήκης: α) ιστορική ψηφιακή συλλογή οικονομικής & πολιτικής επιστήμης, β) αρχείο συναυλιών του Τμ. Μουσικής Επιστήμης & Τέχνης (ΜΕΤ) του Πανεπιστημίου, γ) εισηγητικές εκθέσεις νόμων (υπάρχει ήδη συμφωνία με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής) & δ) τιμητικοί τόμοι καθηγητών του Πανεπιστημίου (εμπλουτισμός προϋπάρχουσας συλλογής). Οι συλλογές θα περιλαμβάνουν τις περιγραφές, τα τεκμήρια, τα αρχεία που υλοποιούν τις πολιτικές πρόσβασης & όποια άλλα επιπρόσθετα στοιχεία κριθούν απαραίτητα. Η αρχειοθέτηση & η ανάκτηση του υλικού θα επιτυγχάνεται με τη χρήση λογισμικού ανοικτών προτύπων & ανοικτού κώδικα (D-Space). Παρατηρήσεις (π.χ. Απαιτούμενα Στοιχεία επίπεδο Περιγραφή στοιχεία αποτελέσματος «ηλεκτρονικοποίησης», Υπηρεσίας (δεδομένα (δεδομένα εξόδου) επίπεδο Υπηρεσίας εισόδου) κλπ.) 1 η Ανάσυρση Τεκμηρίου από το περιβάλλον (Άξονες 1, 2, 3) Μεταδεδομένα Το έγγραφο σε μορφή PDF με μεταδεδομένα για την πλήρη περιγραφή του 4ο Σελίδα 38 από 94

39 2 η Ανάσυρση τεκμηρίου από το περιβάλλον (Άξονες 1, 2, 3) 3 η Κατάθεση τεκμηρίου στο περιβάλλον (Άξονες 1,2) 4 η Ανάσυρση μεταδεδομένων από το ΙΑ για αναδρομική μεταφόρτωση (Άξονας 1) 5 η Δημιουργία προσαρμοσμένου περιβάλλοντος περιοδικού ή συνεδρίου (Άξονας 2) Λέξεις κλειδιά Μεταδεδομένα του τεκμηρίου και/ή το έγγραφο σε μορφή PDF Μεταδεδομένα τεκμηρίου Βασικές περιγραφικές παράμετροι του περιοδικού ή συνεδρίου Το έγγραφο σε μορφή PDF με μεταδεδομένα για την πλήρη περιγραφή του Ένας ή περισσότεροι ηλεκτρονικοί σύνδεσμοι πρόσβασης στο τεκμήριο, (ο σύνδεσμος μπορεί να είναι προσωρινός αν το τεκμήριο τίθεται σε «αναμονή έγκρισης» Την εγγραφή του τεκμηρίου με πλήρη μεταδεδομένα ή τα μεταδεδομένα εισόδου Προσαρμοσμένη εγκατάσταση συστήματος περιοδικού ή συνεδρίου 4ο 4ο 4ο 4ο Πίνακας 3: Περιγραφή Υπηρεσιών Έργου Σημειώνεται ότι τα παραπάνω δεδομένα εισόδου-εξόδου είναι ενδεικτικά. Τα δεδομένα ενδέχεται να επικαιροποιηθούν ή/και να οριστικοποιηθούν στο πλαίσιο του προγράμματος υλοποίησης του Έργου. 1 η Υπηρεσία (Ανάσυρση τεκμηρίου από το περιβάλλον με χρήση μεταδεδομένων): Είναι μια υπηρεσία που παρέχεται από τη ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ προς τους χρήστες και περιλαμβάνει την ανάσυρση ενός ή περισσοτέρων ηλεκτρονικών τεκμηρίων από το ψηφιακό περιβάλλον που θα αναπτυχθεί σε οποιονδήποτε από τους τρεις άξονες με τη χρήση μεταδεδομένων του τεκμηρίου. Το αποτέλεσμα της υπηρεσίας θα πρέπει να είναι το τεκμήριο σε μορφή PDF και τα μεταδεδομένα που το περιγράφουν στο ψηφιακό περιβάλλον όπου έχει αποθηκευθεί. Διεκπεραιώνεται ηλεκτρονικά και βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο ηλεκτρονικοποίησης (επίπεδο 4), αφού Σελίδα 39 από 94

40 διενεργείται εξ ολοκλήρου μέσω διαδικτύου. 2 η Υπηρεσία (Ανάσυρση τεκμηρίου από το περιβάλλον με χρήση λέξεων κλειδιών): Είναι μια υπηρεσία που παρέχεται από τη ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ προς τους χρήστες και περιλαμβάνει την ανάσυρση ενός ή περισσοτέρων ηλεκτρονικών τεκμηρίων από το ψηφιακό περιβάλλον που θα αναπτυχθεί σε οποιονδήποτε από τους τρεις άξονες με τη χρήση λέξεων κλειδιών σχετικά με το τεκμήριο. Το αποτέλεσμα της υπηρεσίας θα πρέπει να είναι το τεκμήριο σε μορφή PDF και τα μεταδεδομένα που το περιγράφουν στο ψηφιακό περιβάλλον όπου έχει αποθηκευθεί και χαρακτηρισθεί. Διεκπεραιώνεται ηλεκτρονικά και βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο ηλεκτρονικοποίησης (επίπεδο 4), αφού διενεργείται εξ ολοκλήρου μέσω διαδικτύου. 3 η Υπηρεσία (Κατάθεση τεκμηρίου στο περιβάλλον με τη χρήση μεταδεδομένων και/ή το έγγραφο σε μορφή PDF): Η υπηρεσία αυτή παρέχεται από την ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ και περιλαμβάνει την παροχή της υπηρεσίας που θα αναπτυχθεί στα ψηφιακά περιβάλλοντα στο πλαίσιο των αξόνων 1 και 2 του Έργου. Η υπηρεσία θα επιτρέπει στο πλαίσιο του άξονα 1 την αυτο-αρχειοθέτηση άρθρων και άλλων εγγράφων από τον τελικό χρήστη και στο πλαίσιο του άξονα 2 τη δυνατότητα από τον τελικό χρήστη της κατάθεσης ενός νέου τεύχους περιοδικού, ή πληροφορίες συνεδρίου. Η κατάθεση του τεκμηρίου θα περιλαμβάνει την παροχή μεταδεδομένων και πιθανών και το ίδιο το ψηφιακό τεκμήριο αν είναι απαραίτητο ως είσοδο και θα παράγει τον ή τους ηλεκτρονικούς σύνδεσμους του αποθηκευμένου υλικού ως έξοδο, ή θα θέτει το τεκμήριο σε κατάσταση «αναμονής έγκρισης» από εξουσιοδοτημένο προσωπικό. Η υπηρεσία της κατάθεσης στο πλαίσιο του άξονα 1 θα πρέπει να επιτρέπει τον προσδιορισμό ροών εργασιών, δυναμική διασύνδεση τουλάχιστον με τη βάση ROMEO για πολιτικές περιοδικών σε πνευματικά δικαιώματα, έλεγχος καθιερώσεων και υποστήριξη βασικών στοιχείων μοντέλου CERIF. Διεκπεραιώνεται ηλεκτρονικά και βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο ηλεκτρονικοποίησης (επίπεδο 4), αφού διενεργείται εξ ολοκλήρου μέσω διαδικτύου. 4 η Υπηρεσία (Ανάσυρση μεταδεδομένων από το ιδρυματικό αποθετήριο): Η υπηρεσία αυτή παρέχεται από την ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ και περιλαμβάνει την ανάσυρση μεταδεδομένων για ένα τεκμήριο από το ιδρυματικό αποθετήριο, το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει ή όχι ψηφιακό αρχείο. Ως είσοδο θα δέχεται ένα ή Σελίδα 40 από 94

41 περισσότερα μεταδεδομένα του τεκμηρίου σε μια φόρμα αναζήτησης και θα πρέπει να ανακτά την πλήρη περιγραφή του τεκμηρίου σε μεταδεδομένα εάν βρεθεί ανάμεσα σε αυτές που υπάρχουν ήδη αποθηκευμένες στο ΙΑ. Αν δε βρεθεί κάποια εγγραφή να επιστρέφει τα μεταδεδομένα που έδωσε ο χρήστης κατά τη χρήση της υπηρεσίας 3 όπου και η αρχειοθέτηση τέθηκε σε κατάσταση «αναμονής έγκρισης». Η υπηρεσία αυτή παρέχεται σε συνδυασμό με την υπηρεσία 3 και για την «έγκριση» μιας υποβολής και αφορά μόνο τον άξονα 1. Διεκπεραιώνεται ηλεκτρονικά και βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο ηλεκτρονικοποίησης (επίπεδο 4), αφού διενεργείται εξ ολοκλήρου μέσω διαδικτύου. 5 η Υπηρεσία (Δημιουργία προσαρμοσμένου περιβάλλοντος περιοδικού ή συνεδρίου): Η υπηρεσία αυτή παρέχεται από τη ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ και περιλαμβάνει τη δυνατότητα ο τελικός χρήστης να μπορεί παρέχοντας μερικές βασικές περιγραφικές πληροφορίες σε μια σειρά από καθοδηγούμενες οθόνες να ολοκληρώνει μια εγκατάσταση ενός περιβάλλοντος διαχείρισης ηλεκτρονικού περιοδικού ή συνεδρίου βασισμένη σε δύο αντίστοιχες "γενικές" (generic) εγκαταστάσεις των σχετικών συστημάτων OJS & OCS. Διεκπεραιώνεται ηλεκτρονικά και βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο ηλεκτρονικοποίησης (επίπεδο 4), αφού διενεργείται εξ ολοκλήρου μέσω διαδικτύου. Α3.2 Απαιτήσεις Αρχιτεκτονικής Συστήματος (Βλέπε Μέρος Γ: C3.2.1 C3.2.7) Στις ενότητες που ακολουθούν περιγράφονται διαδοχικά η Λογική και Φυσική Αρχιτεκτονική των ψηφιακών συστημάτων που θα πρέπει να αναπτυχθούν στο πλαίσιο και των 3 αξόνων του Έργου. Επίσης περιγράφονται οι βασικοί ρόλοι και λειτουργίες των χρηστών του, καθώς και οι αρχές και απαιτήσεις για την ολοκλήρωση (integration) και τη μετάβαση της υπάρχουσας υποδομής της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ στη νέα κατάσταση. Επιπλέον, καταγράφονται οι γενικές απαιτήσεις αλλά και οι απαιτήσεις που απορρέουν από το κάθε δομικό στοιχείο ή υποσύστημα του περιβάλλοντος του κάθε άξονα, σε σχέση πάντα με την ιδιαιτερότητα του έργου, από το οποίο θα εξυπηρετούνται χιλιάδες χρήστες σε καθημερινή βάση. Σελίδα 41 από 94

42 Το ψηφιακό περιβάλλον του άξονα 1 θα στηριχθεί πάνω στην πλατφόρμα λογισμικού ιδρυματικών αποθετηρίων E-prints το οποίο θα εγκατασταθεί και παραμετροποιηθεί από τον ανάδοχο στην ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ. Η βασική εγκατάσταση του λογισμικού περιλαμβάνει ορισμένη βασική λειτουργικότητα. Στη συνέχεια, στα πλαίσια των τεχνικών προδιαγραφών κάποιες λειτουργικές απαιτήσεις απαιτείται να παρέχονται από το λογισμικό, οι οποίες είναι είτε υλοποιημένες από την πλατφόρμα και θέλουν απλώς σχετική παραμετροποίηση, ή θα πρέπει να υλοποιηθούν εξαρχής. Ο Ανάδοχος έχει την υποχρέωση να πιστοποιήσει την λειτουργία των ήδη υλοποιημένων λειτουργιών και να αναπτύξει / παραμετροποιήσει τις επιπλέον όπου αυτό είναι απαραίτητο. Όλες αυτές οι απαιτήσεις, όπως επίσης και άλλες τεχνικές απαιτήσεις, όπως προδιαγραφές λειτουργικού συστήματος και συστήματος διαχείρισης βάσεων δεδομένων που θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί, κλπ περιγράφονται αναλυτικά στο Μέρος Γ της παρούσας διακήρυξης. Αντίστοιχα το ψηφιακό περιβάλλον του άξονα 2 θα στηριχθεί πάνω στις πλατφόρμες λογισμικού Open Journal System & Open Conference System οι οποίες θα πρέπει να εγκατασταθούν και να παραμετροποιηθούν από τον ανάδοχο στην ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ όσες φορές ζητείται (εννέα παραμετροποιημένες εγκαταστάσεις OJS και δύο "γενικές" - generic των OJS & OCS συστημάτων) και περιγράφεται αναλυτικά στις τεχνικές προδιαγραφές του Μέρος Γ της παρούσας διακήρυξης. Οι "γενικές" εγκαταστάσεις των λογισμικών αυτών θα περιλαμβάνουν μόνο τη βασική λειτουργικότητα και ο σκοπός τους είναι συγκεκριμένος, ο οποίος περιγράφεται και στο Μέρος Α της παρούσας διακήρυξης. Για τις υπόλοιπες, στα πλαίσια των τεχνικών προδιαγραφών και πιο συγκεκριμένα στο Μέρος Γ της παρούσας διακήρυξης αναφέρεται ποιες λειτουργικές απαιτήσεις απαιτείται να παρέχονται από τα λογισμικά, οι οποίες είναι είτε υλοποιημένες από τις πλατφόρμες και θέλουν απλώς σχετική παραμετροποίηση, ή θα πρέπει να υλοποιηθούν εξαρχής. Ο Ανάδοχος έχει την υποχρέωση να πιστοποιήσει την λειτουργία των ήδη υλοποιημένων λειτουργιών και να αναπτύξει / παραμετροποιήσει τις επιπλέον όπου αυτό είναι απαραίτητο. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στο σημείο της "γενικής" εγκατάστασης (generic installation) κάθε συστήματος, η οποία θα πρέπει να αποτελεί τη βάση για την παραμετροποιημένη και αυτόματη μέσα από ένα αντίστοιχο γραφικό περιβάλλον, εγκατάσταση ενός συστήματος διαχείρισης περιοδικού ή συνεδρίου. Οι απαιτήσεις της λειτουργίας αυτής περιγράφονται στο επίσης στο Μέρος Γ της παρούσας διακήρυξης όπως επίσης και οι προδιαγραφές λειτουργικού συστήματος που απαιτούνται, συστήματος διαχείρισης βάσεων δεδομένων, κλπ. Το ψηφιακό περιβάλλον του άξονα 3 θα στηριχθεί πάνω στην αναβαθμισμένη πλατφόρμα λογισμικού ιδρυματικών αποθετηρίων Dspace το οποίο θα βρίσκεται Σελίδα 42 από 94

43 εγκατεστημένο στην ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ. Η αναβάθμιση του λογισμικού της υπάρχουσας εγκατάστασης, θα γίνει από τη ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ και θα υποστηριχθεί από την υποδομή της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ. Ο ανάδοχος θα πρέπει να ψηφιοποιήσει το περιεχόμενο το οποίο θα εμπλουτίσει το αναβαθμισμένο αποθετήριο. Στο Μέρος Γ της παρούσας διακήρυξης αναφέρεται ποιες είναι οι απαιτήσεις ψηφιοποίησης έντυπου και οπτικοακουστικού υλικού που θα πρέπει να ακολουθηθούν από τον ανάδοχο. Α3.2.1 Λογική Αρχιτεκτονική Στο σχήμα Α παρουσιάζεται το διάγραμμα λογικής αρχιτεκτονικής όπου περιγράφεται το σύστημα στο πλαίσιο του άξονα 1 σε λογικές ενότητες, ομαδοποιώντας παρόμοιες λειτουργίες και υπηρεσίες, χωρίς να περιγράφεται η άμεση διασύνδεση με στοιχεία λογισμικού ή υλικού. Στόχος του διαγράμματος, είναι η αποτύπωση του συστήματος, με το διαχωρισμό του σε επίπεδα (multi level tiers) και σε δομικές μονάδες ή υποσυστήματα (modules ή subsystems), χωρίς να περιγράφονται άμεσα οι δυνατές αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους. Στο σχήμα Β παρουσιάζεται το λογικό διάγραμμα ροής της πληροφορίας σε ένα σύστημα διαχείρισης ηλεκτρονικού περιοδικού (άξονας 2). Ειδικότερα, χωρίς να περιγράφεται η άμεση διασύνδεση με στοιχεία λογισμικού ή υλικού, ομαδοποιούνται παρόμοιες λειτουργίες σχετικές με την έκδοση και τη διαχείριση εκδόσεων ηλεκτρονικών περιοδικών. Ο στόχος αυτού του διαγράμματος είναι η αποτύπωση της ροής της κυκλοφορίας ανάμεσα στα δομικά στοιχεία της πλατφόρμας διαχείρισης ενός ηλεκτρονικού περιοδικού. Παρουσίαση επιπέδων λογικής αρχιτεκτονικής υπηρεσιών του άξονα 1 Όπως σε όλα τα σύγχρονα πληροφοριακά συστήματα, έτσι και στο παρόν σύστημα θα πρέπει να υπάρχει πλήρης διαχωρισμός μεταξύ των δεδομένων, των εφαρμογών και του επιπέδου παρουσίασης (αρχή 3-tier ή web-tier). Η αρθρωτή δόμηση του συστήματος οδηγεί στην υποστήριξη πολλαπλών επιλογών σε σχέση με τη φυσική ανάπτυξη, καλύτερη δόμηση, μεγαλύτερη σταθερότητα, επεκτασιμότητα (extensibility), κλιμάκωση (scalability), εύκολη συντήρηση κ.λπ. Στο σχήμα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα επίπεδα και υποσυστήματα που κατ ελάχιστον θα πρέπει να ικανοποιούνται από την προσφερόμενη λύση: Σελίδα 43 από 94

44 Σχήμα Α - Λογική αρχιτεκτονική των λογισμικών που θα αναπτυχθούν στον άξονα 1 του υποέργου Επίπεδο Παρουσίασης (Presentation Layer) Πρόκειται για το επίπεδο το οποίο έχει άμεση επαφή με το χρήστη, είτε αυτός ανήκει στο προσωπικό των βιβλιοθηκών, είτε στην κατηγορία του τελικού χρήστη, δηλαδή είναι μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας (φοιτητής, καθηγητής, ερευνητής κ.λπ.) ή στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Η πρόσβαση στα διάφορα υποσυστήματα θα πρέπει να πραγματοποιείται μέσω του παγκοσμίου ιστού (web) για τους τελικούς χρήστες και για το προσωπικό των βιβλιοθηκών. Το εν λόγω σύστημα καλείται επίσης, να παρέχει πρόσβαση και παρουσίαση του περιεχομένου του σε εξωτερικά συστήματα (άλλα συστήματα ΙΑ, εργαλεία χρηστών), με τη χρήση των καθιερωμένων πρωτοκόλλων (OAI-PMH και OAI-ORE). Επίπεδο Εφαρμογών (Application Layer) Πρόκειται για το επίπεδο στο οποίο εκτελούνται όλες οι υπηρεσίες του συστήματος και υλοποιούνται όλοι οι κανόνες λειτουργίας του. Βασικός ρόλος του συγκεκριμένου επιπέδου είναι η διάδραση με το επίπεδο δεδομένων και η τροφοδότηση του επιπέδου παρουσίασης με τις κατάλληλες πληροφορίες. Το επίπεδο των εφαρμογών θα πρέπει να είναι εξ ολοκλήρου αρθρωτό (υποστήριξη Σελίδα 44 από 94

45 διαφορετικών sub-systems), υλοποιώντας με διακριτό τρόπο τις βασικές λειτουργίες του συστήματος, όπως εισαγωγή και εξαγωγή περιεχομένου, ευρετηρίαση και αποθήκευση του, αναζήτηση και πλοήγηση σε αυτό, κ.α., καθώς και τις βασικές λειτουργίες διαχείρισης, όπως ορισμό δικαιωμάτων πρόσβασης, διαχείριση των χρηστών, των κοινοτήτων και των συλλογών του αποθετηρίου του άξονα 1, εξαγωγή στατιστικών στοιχείων, κ.ά. Απαραίτητο συστατικό είναι επίσης η ικανότητα επικοινωνίας του ΙΑ με εξωτερικά συστήματα για την παροχή λειτουργιών, όπως οριζόντια αναζήτηση (στο σύνολο των ΙΑ), πιστοποιημένη πρόσβαση και παροχή εξατομικευμένων υπηρεσιών (επικοινωνία π.χ. με χρήση του LDAP πρωτοκόλλου με καταλόγους χρηστών του Ιδρύματος), ανάθεση και επίλυση αναγνωριστικών (μέσω υπηρεσιών όπως π.χ. Handle, DOI), κ.ά. Επίπεδο Δεδομένων (Data Layer) Πρόκειται για το επίπεδο στο οποίο αποθηκεύονται όλα τα δεδομένα λειτουργίας του συστήματος. Για την ομαλή λειτουργία του συστήματος, θα πρέπει κατ ελάχιστον να εξασφαλίζεται η αποθήκευση (άμεσα ή κατόπιν μετατροπής) όλων των υποστηριζόμενων μορφοτύπων και η τήρηση αντιγράφων ασφαλείας. Η ύπαρξη ενός σύγχρονου και ώριμου Συστήματος Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων (Σ.Δ.Β.Δ.) κρίνεται απαραίτητη. Η υιοθέτηση τεχνολογιών υλοποίησης ή έτοιμων λογισμικών για τα διάφορα επίπεδα της λογικής αρχιτεκτονικής θα πρέπει να αφορά σε σύγχρονα, δημοφιλή και πλήρως τεκμηριωμένα εργαλεία. Είναι απαραίτητη η παροχή όλου του κώδικα των διάφορων εφαρμογών, του περιβάλλοντος υλοποίησης αλλά και των σχημάτων των βάσεων δεδομένων, της τεκμηρίωσής τους και των λεπτομερειών των παραμετροποιήσεων. Η πλήρης περιγραφή των λειτουργικών δομικών μονάδων ή υποσυστημάτων (modules ή subsystems), καθώς και τα χαρακτηριστικά και οι προδιαγραφές των επιμέρους λειτουργικών ενοτήτων που θα εξυπηρετούν τις υπηρεσίες αναλύονται στο Μέρος Α της παρούσας διακήρυξης. Παρουσίαση επιπέδων λογικής αρχιτεκτονικής υπηρεσιών του άξονα 2 Σελίδα 45 από 94

46 Συγγραφέας Εκδότης & Εκδότης τμημάτων του περιοδικού Διαχειριστής Περιοδικού, κριτή, Εκδότης μορφής περιοδικού, διορθωτή τυπογραφείου, επιμελητή κειμένου, ομότιμων κριτών Υποβολή Ο συγγραφέας υποβάλλει το αρχείο στον ιστότοπο του περιοδικού και εισάγει μεταδεδομένα για ευρετηρίαση ΟΑΙ 1. Ουρά Υποβολής Ο εκδότης αναθέτει την υποβολή στον εκδότη τμήματος για την επίβλεψη της διαδικασίας έκδοσης Διαχείριση Περιοδικού Αρχική ρύθμιση και παραμετροποίηση του περιοδικού. Ανάθεση καθηκόντων εκδοτών, ομότιμων κριτών, επιμελητή κειμένου, διορθωτή τυπογραφείου Κρίση Υποβολής Ο συγγραφέας μπορεί να ελέγξει την πορεία, να δει αρχεία, να αλλάξει και να επανυποβάλλει το άρθρο μετά από αίτημα του εκδότη 2. Κρίση Υποβολής α) Έλεγχος Υποβολής β) Προσέγγιση ομότιμου κριτή γ) Κατέληξε σε απόφαση έκδοσης Επιλογή ομότιμων κριτών Ο εκδότης καλεί ομότιμους κριτές από τη βάση δεδομένων με ενδιαφέροντα σχετικά με το υποβαλλόμενο άρθρο Ολοκλήρωση κρίσης άρθρου Ο ομότιμος κριτής υποβάλλει την κρίση και τις συστάσεις του (οι οποίες μπορεί να αξιολογηθούν από τον εκδότη) Επεξεργασία Υποβολής Ο συγγραφέας ελέγχει την επιμέλεια του κειμένου, τις διορθώσεις και τις κρίσεις από τους ομότιμους κριτές 3. Επεξεργασία Υποβολής α) Επιμέλεια κειμένου υποβολής β) Σχέδιο μορφοποιημένης διάταξης γ) Τυπογραφικές διορθώσεις Επιμέλεια κειμένου υποβολής Διάταξη Ο εκδότης της μορφής του περιοδικού ετοιμάζει διατάξεις σε HTML, PDF, PS, κλπ 4. Διαχείριση Τεύχους α) Δημιουργία Τευχών β) Προγραμματισμός υποβολών γ) Οργάνωση Πίνακα Περιεχομένων Τυπογραφικές Διορθώσεις 5. Έκδοση Παροχή άμεσης ανοικτής πρόσβασης, ή ανοικτής πρόσβασης με καθυστέρηση, μέσω εγγραφών των χρηστών Αποθήκη Υποβολών Αποθήκη στοιχείων σχετικά με όλες τις εγκεκριμένες ή μη υποβολές που έγιναν στο σύστημα Τρέχον Τεύχος Τα τεκμήρια εμφανίζονται με εργαλεία ανάγνωσης τα οποία παρέχουν διασύνδεση σε εσωτερικές και εξωτερικές πηγές Αποθήκη Περιοδικού Δυνατότητα πλοήγησης στα διάφορα τεύχη του περιοδικού με ταυτόχρονη ευρετηρίαση σε μηχανές αναζήτησης ΟΑΙ, Google, κλπ Σχήμα Β Λογική αρχιτεκτονική των υπηρεσιών διαχείρισης της ροής κυκλοφορίας υλικού που θα πρέπει να παρέχεται από την πλατφορμα διαχείρισης ηλεκτρονικών εκδόσεων περιοδικών Σελίδα 46 από 94

47 Η λογική αρχιτεκτονική που παρουσιάζεται στο παραπάνω σχήμα αφορά τις λειτουργίες, οι οποίες συσχετίζονται με τους διάφορους τύπους χρηστών του συστήματος οι οποίοι θα εμπλέκονται στη διαχείριση και έκδοση ενός ηλεκτρονικού περιοδικού. Οι λειτουργίες του κάθε επιπέδου του σχήματος θα πρέπει να μπορούν να απεικονίζουν τουλάχιστον τις λειτουργίες που περιγράφονται στα δομικά στοιχεία του σχήματος (Πηγή: Α3.2.2 Φυσική Αρχιτεκτονική Τα συστήματα που θα αναπτυχθούν στο πλαίσιο των αξόνων 1,2 και 3 του Έργου θα φιλοξενηθούν στις υποδομές του υπολογιστικού κέντρου της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ οι οποίες θα περιλαμβάνουν την εγκατάσταση διαφόρων εικονικών εξυπηρετητών (με τη χρήση Virtual Machines, VMs), όπως Εξυπηρετητές Διαδικτύου, Εξυπηρετητές Βάσεων Δεδομένων και Εξυπηρετητές Εφαρμογών. Επιπλέον, η διασύνδεση με τα ιδρύματα και τους τελικούς χρήστες θα πραγματοποιείται μέσα από το δίκτυο υψηλών ταχυτήτων του ΠΑΜΑΚ, το οποίο διασυνδέεται με υψηλές ταχύτητες με όλα τα Ακαδημαϊκά Ιδρύματα και Ερευνητικούς Φορείς της χώρας. Ειδικότερα, η εγκατάσταση των υποσυστημάτων των 3 αξόνων του Έργου θα στηριχθεί σε υπολογιστικές και δικτυακές υποδομές που θα παρέχονται από το υπολογιστικό κέντρο της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ. Ειδικότερα, η ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ θα παρέχει: Υπολογιστική ισχύ (πολλαπλοί επεξεργαστές, μνήμη μεγάλου μεγέθους, κ.λπ.) που δεν θα θέτει αυστηρά όρια στα υποκείμενα συστήματα. Αποθηκευτικό χώρο μεγάλου μεγέθους και υψηλής απόδοσης αποκρίσεως. Υπηρεσίες δικτυακής σύνδεσης των υποδομών υπολογιστικής ισχύος και του αποθηκευτικού χώρου για την αδιάλειπτη και ποιοτική πρόσβαση στις υπηρεσίες και δεδομένα οι οποίες υποστηρίζονται από το ΚΥΔ του ΠΑΜΑΚ. Επιπλέον, θα παρέχεται από το προσωπικό της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ, αλλά και από το προσωπικό του ΚΥΔ του ΠΑΜΑΚ, υποστήριξη ως το επίπεδο του εξοπλισμού και διασύνδεσης, μέσω άμεσης παρουσίας ή/και γραφείου αρωγής (helpdesk). Επιπλέον, θα πρέπει να προταθεί από τον Ανάδοχο ένας εναλλακτικός αποθηκευτικός χώρος από τον παρεχόμενο για την αποθήκευση των δεδομένων από τα ψηφιακά περιβάλλοντα όλων των αξόνων, ώστε να είναι εφικτή η ανάκτηση και η αποκατάσταση πλήρους λειτουργίας στο μικρότερο δυνατό χρόνο. Οι εναλλακτικές τοποθεσίες θα πρέπει να φιλοξενούνται στο υπολογιστικό κέντρο της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ, στον χώρο αποθήκευσης που επίσης θα παρέχεται από τις υποδομές της Βιβλιοθήκης ή του ΚΥΔ ΠΑΜΑΚ. Σελίδα 47 από 94

48 Στο σχήμα που ακολουθεί απεικονίζεται η Φυσική Αρχιτεκτονική των λογισμικών που θα αναπτυχθούν στο πλαίσιο των 3 διαφορετικών αξόνων, όπως επίσης και η λογική διασύνδεση που θα έχουν μεταξύ τους μέσω του υπολογιστικού κέντρου της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ. Α3.2.3 Βασικοί ρόλοι και σενάρια αλληλεπίδρασης Απαιτήσεις ολοκλήρωσης Οι βασικοί ρόλοι/χρήστες που θα πρέπει να διαχειρίζεται το σύστημα είναι οι εξής: Καταθέτες, χρήστες δηλαδή στους οποίους δίδεται το δικαίωμα κατάθεσης τεκμηρίων στο σε οποιοδήποτε ψηφιακό περιβάλλον από τους τρεις άξονες. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι προπτυχιακοί, μεταπτυχιακοί φοιτητές και υποψήφιοι διδάκτορες του Ιδρύματος, καθώς επίσης και όλο το διδακτικό και ερευνητικό προσωπικό του καθώς και το τεχνικό και διοικητικό προσωπικό. Σελίδα 48 από 94

49 Αναγνώστες, χρήστες δηλαδή οι οποίοι επισκέπτονται το περιβάλλον ενός από τους άξονες του Έργου, με σκοπό να αποκτήσουν πρόσβαση σε τεκμήρια του. Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος των περιεχομένων θα είναι ελεύθερα διαθέσιμο στο κοινό, την ιδιότητα του αναγνώστη μπορεί να φέρει κάθε χρήστης του Διαδικτύου. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί σε περιπτώσεις όπου η πρόσβαση σε συγκεκριμένο περιεχόμενο θα πρέπει να πραγματοποιηθεί υπό προϋποθέσεις (για παράδειγμα, μόνο σε μέλη του ιδρύματος), οπότε και ως αναγνώστης μπορεί να θεωρηθεί μόνο όποιος πληροί τα αντίστοιχα κριτήρια (για παράδειγμα κατέχει διεύθυνση του ακαδημαϊκού δικτύου, έγκυρα αναγνωριστικά χρήστη, κ.λπ.) ώστε να αρθούν οι δικλείδες ασφαλείας και να επιτραπεί η πρόσβαση στα επιθυμητά τεκμήρια. Διαχειριστές, οι οποίοι αποτελούν την κύρια διαχειριστική μονάδα ενός ηλεκτρονικού περιβάλλοντος. Οι αρμοδιότητες τους περιλαμβάνουν τόσο τεχνικής φύσεως λειτουργίες διαχείρισης, όπως ο καθορισμός/τροποποίηση ομάδων χρηστών καθώς και των αντίστοιχων δικαιωμάτων αυτών, ή η προσθαφαίρεση πεδίων μεταδεδομένων που χαρακτηρίζουν τα διατηρούμενα τεκμήρια, όσο και βιβλιοθηκονομικής φύσης, όπως για παράδειγμα ο έλεγχος εγκυρότητας και πληρότητας των παρεχόμενων από τους καταθέτες μεταδεδομένων. Τεχνικοί υποδομής, οι οποίοι αποτελούν τον κύριο διαχειριστή τόσο της υπολογιστικής υποδομής, όσο και των συνεργαζόμενων λογισμικών πάνω στα οποία στηρίζεται η λειτουργία του τελευταίου, μεριμνώντας τόσο για την εγκατάσταση και αρχική παραμετροποίηση του κάθε περιβάλλοντος, όσο και για την διασφάλιση της αδιάλειπτης και εύρυθμης λειτουργίας του συστήματος, για την τήρηση αντιγράφων ασφαλείας, για την παρακολούθηση της κατάστασης των διαθέσιμων υπολογιστικών πόρων, καθώς και για την υλοποίηση ή τροποποίηση του διαθέσιμου λογισμικού ώστε να καλυφθούν πιθανές νέες ανάγκες ή να απαλειφθούν δυσλειτουργίες και ασυμβατότητες. Αναγκαία απαίτηση είναι η διασύνδεση του κάθε ψηφιακού περιβάλλοντος με λοιπά υπάρχοντα πληροφοριακά συστήματα του Ιδρύματος όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο με βάση τις προδιαγραφές στο Μέρος Γ της παρούσας διακήρυξης, όπως Βάσεις Δεδομένων, Εξυπηρετητές Αλληλογραφίας, καταλόγους χρηστών, καθώς επίσης και με την Κεντρική Πύλη Διασύνδεσης. Κρίνεται ακόμα βασική απαίτηση για τα συστήματα που θα αναπτυχθούν, η ευκολία επέκτασης της αρχιτεκτονικής τους με τη διασύνδεσή τους με επιπλέον εξωτερικά συστήματα. Σελίδα 49 από 94

50 Α3.3 Τεχνολογίες και σχέδιο υλοποίησης Έργου (Βλέπε Μέρος Γ: C3.2.2 C3.2.5Δ, C3.2.8 C3.2.14, C3.3.1 C3.3.11) Ένα σύστημα θεωρείται ευέλικτο ή επεκτάσιμο, αν το λογισμικό του είναι εύκολο να μεταβληθεί προκειμένου να ανταποκριθεί σε νέες λειτουργικές απαιτήσεις. Είναι δεδομένο ότι οι απαιτήσεις των χρηστών ακολουθούν τις τεχνολογικές εξελίξεις, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο κατά τον αρχικό σχεδιασμό ενός συστήματος να προβλεφθούν μελλοντικές απαιτήσεις που θα προκύψουν σε έναν χρονικό ορίζοντα αρκετών ετών. Ιδιαίτερα για ένα ηλεκτρονικό αποθετήριο, τα τεχνικά πρότυπα στα οποία βασίζεται η σχεδίασή του είναι αρκετά ρευστά, λόγω της συνεχούς ανάπτυξης νέων τεχνολογιών αποθήκευσης, διαχείρισης και παρουσίασης της πληροφορίας μέσα από το Διαδίκτυο. Συνεπώς, είναι απαραίτητο ο σχεδιασμός του συστήματος να ακολουθεί βέλτιστες προγραμματιστικές τεχνικές (καλά ορισμένες προγραμματιστικές διεπαφές, διαίρεση του συστήματος σε διακριτά μέρη - modules, και σύνθεσή τους - aggregation) και να εξασφαλίζει την απαιτούμενη ευελιξία, ώστε μελλοντικές αναβαθμίσεις του, απαραίτητες για την ικανοποίηση νέων λειτουργικών απαιτήσεων, να πραγματοποιούνται με τους ελάχιστους δυνατούς χρονικούς και χρηματικούς πόρους. Απαραίτητη, υπό αυτή την έννοια, είναι η χρήση ήδη υπαρχόντων λογισμικών ανοικτού κώδικα ελεύθερα διαθέσιμων στο ευρύ κοινό, ως βάση για όλα τα συστήματα που θα αναπτυχθούν στους τρεις άξονες του υποέργου, κατά προτίμηση με ισχυρή κοινότητα χρηστών και δοκιμασμένες εγκαταστάσεις σε ακαδημαϊκά ιδρύματα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, που εγγυάται ως ένα βαθμό τη συνεχή βελτίωση και εμπλουτισμό των λογισμικών με νέα λειτουργικότητα. Πάνω σε αυτές τις πλατφόρμες που θα παρέχουν με αξιόπιστο και πλήρη τρόπο τις βασικές λειτουργίες των συστημάτων του υποέργου θα χτιστούν όλες οι λειτουργικές απαιτήσεις ενός σύγχρονου συνόλου ψηφιακών συστημάτων διαχείρισης μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης (όπως προδιαγράφονται στα αντίστοιχα Μέρη/τεύχη της διακήρυξης). Επιπλέον, δεδομένου του ήδη υπάρχοντος ιδρυματικού αποθετηρίου η επαναχρησιμοποίηση της ήδη υπάρχουσας τεχνογνωσίας και λειτουργικών κομματιών είναι απολύτως λογική και ευνοείται. Η υιοθέτηση λογισμικού ανοιχτού κώδικα δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στην επιλογή της πλατφόρμας αυτής καθεαυτής αλλά και στα υπόλοιπα δομικά στοιχεία του συστήματος όπως π.χ. η βάση δεδομένων. Θα πρέπει εξάλλου η προτεινόμενη λύση να λαμβάνει υπόψη της τις δυνατότητες και περιορισμούς που προκύπτουν Σελίδα 50 από 94

51 από το γεγονός ότι τα συστήματα στο πλαίσιο των αξόνων του Έργου θα φιλοξενηθούν στις εγκαταστάσεις του υπολογιστικού κέντρου της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ. Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου Έργου και ειδικότερα των αξόνων 1 και 2 ο Ανάδοχος θα πρέπει να εγκαταστήσει στο διαθέσιμο εξοπλισμό του υπολογιστικού κέντρου της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ τις απαραίτητες πλατφόρμες λογισμικού κώδικα πάνω στις οποίες θα στηριχθούν όλες οι υπηρεσίες του υποέργου. Οι συγκεκριμένες εγκαταστάσεις θα περιέχουν όλες τις βασικές λειτουργίες όπως αυτές περιγράφονται στο Μέρος Γ. Ο Ανάδοχος θα πρέπει αφού πιστοποιήσει τη σωστή λειτουργία τους να προχωρήσει στην κατάλληλη υλοποίηση/παραμετροποίηση ώστε να προσφέρει τις απαιτούμενες επιπλέον λειτουργίες όπως περιγράφονται στα τεύχη διακήρυξης. Ωστόσο, αναφορικά με τον άξονα 3 του Έργου ο Ανάδοχος θα πρέπει να στηριχθεί στην εγκατάσταση του πλήρως αναγνωρισμένου λογισμικού ανοικτού κώδικα διαχείρισης αποθετηρίων, DSpace, το οποίο ήδη λειτουργεί στο υπολογιστικό κέντρο της Βιβλιοθήκης και το οποίο θα αναβαθμιστεί στη νεότερη έκδοσή του προκειμένου να φιλοξενήσει το ψηφιακό περιεχόμενο που θα αναπτυχθεί στα πλαίσια του άξονα αυτού και όπως περιγράφεται στο Μέρος Γ της παρούσας διακήρυξης. Η χρήση καλά θεμελιωμένων και δημοφιλών τεχνικών προτύπων κατά την ανάπτυξη ενός νέου συστήματος αυξάνει τις πιθανότητες διατήρησής του για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Το χαρακτηριστικό αυτό είναι επιθυμητό για ένα σύστημα λογισμικού ψηφιακής βιβλιοθήκης, καθώς μειώνει την ανάγκη και τον αριθμό των αναβαθμίσεων λογισμικού που συνήθως συνεπάγονται κάποια χρονικά διαστήματα μη διαθεσιμότητας του συστήματος καθώς και πιθανά σφάλματα κατά τη διαδικασία της μεταφοράς στο αναβαθμισμένο σύστημα. Παράλληλα, η χρήση προτύπων αυξάνει τη διαλειτουργικότητα με υπάρχοντα συστήματα και δεν οδηγεί σε φαινόμενα «εγκλωβισμού περιεχομένου» εντός ενός συγκεκριμένου συστήματος, συμβάλλοντας παράλληλα και στο στόχο της μακροχρόνιας διατήρησης του περιεχομένου. Τα πρότυπα, οι μηχανισμοί και οι διεπαφές που θα πρέπει να υλοποιούνται δεν περιορίζονται μόνο στη διαχείριση και περιγραφή του περιεχομένου των λογισμικών της ψηφιακής βιβλιοθήκης, αλλά και στην γενικότερη λειτουργικότητά τους (π.χ. υποστήριξη LDAP, shibboleth, IP based authentication κ.α.), όπου αυτή κρίνεται απαραίτητη βάσει των προδιαγραφών συμμόρφωσης που περιγράφονται στο Μέρος Γ. Συνεπώς, κρίνεται απαραίτητη η υιοθέτηση, κατά προτίμηση ανοικτών, ευρέως διαδεδομένων προτύπων στο χώρο των αποθετηρίων ανοικτής πρόσβασης Σελίδα 51 από 94

52 και ψηφιακών βιβλιοθηκών γενικότερα. Αυτά αναφέρονται σε πρωτόκολλα συγκομιδής μεταδεδομένων (π.χ. OAI-PMH), κοινά αποδεκτά πρότυπα μεταδεδομένων (π.χ. Dublin Core, OAI-ORE), αλλά και γενικά μοντέλα περιγραφής πόρων (π.χ. RDF). Τέλος, κρίνεται απαραίτητο και απαιτητό όλες οι πλατφόρμες που θα αναπτυχθούν στα πλαίσια των αξόνων του παρόντος Έργου, να υποστηρίζουν πολυγλωσσικά περιβάλλοντα προσφέροντας όλη τη λειτουργικότητά τους τουλάχιστον στην ελληνική (UTF-8) και αγγλική γλώσσα. Α3.4 Προδιαγραφές Λειτουργικών Ενοτήτων (Υποσυστημάτων, Εφαρμογών) Α3.4.1 Λειτουργική Ενότητα "Ομαδοποίηση Περιεχομένου" (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.1) Μια από τις σημαντικότερες λειτουργίες ενός αποθετηρίου και ενός συστήματος διαχείρισης ηλεκτρονικών εκδόσεων ή συνεδρίων είναι η ικανότητά τους να μπορούν το περιεχόμενο το οποίο διαχειρίζονται να ομαδοποιηθεί σε τμήματα, ομάδες, κλάσεις, κλπ, με βάση ένα ή περισσότερα κριτήρια, ποιοτικά και/ή περιγραφικά, τα οποία επιλέγονται από το διαχειριστή ή τους βιβλιοθηκονόμους που διαχειρίζονται την αντίστοιχη πλατφόρμα. Για παράδειγμα, η ομαδοποίηση των τεκμηρίων μπορεί να ακολουθεί και να αντανακλά κάποια εξωτερική οργανωτική δομή (π.χ. Σχολές/Τμήματα/Τομείς του ιδρύματος), ή μια εσωτερική δομή αναφορικά με τη φύση του τεκμηρίου (τεύχη μιας journal ανά έτος, μήνα, εννοιολογικό περιεχόμενο, κλπ). Επίσης, μπορεί το περιεχόμενο μιας ψηφιακής πλατφόρμας να είναι οργανωμένο με βάση χωρικά και εννοιολογικά κριτήρια όπως οι αίθουσες ενός συνεδρίου ανάλογα με τις ενότητες που παρουσιάζονται στο συνέδριο. Το γεγονός αυτό της ομαδοποίησης είναι πολύ συνηθισμένο ιδιαίτερα σε ιδρύματα με πολυπληθές ανθρώπινο δυναμικό και απαιτήσεις. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η ύπαρξη μιας δενδρικής ή γενικότερα, ιεραρχικής δομής διευκολύνει τη διαχείριση, αναζήτηση και εμφάνιση των ψηφιακών πληροφοριών της πλατφόρμας, ενώ βελτιώνει παράλληλα την απόδοση, την ασφάλεια καθώς και την διατήρηση της συνέπειας της πληροφορίας στο σύστημα. Τα πλεονεκτήματα από τη δυνατότητα ομαδοποίησης της πληροφορίας αυξάνονται, αν επιπλέον προσφέρεται και η δυνατότητα ορισμού διαφορετικών επιλογών διαχείρισης και λειτουργίας (π.χ. δυνατότητα ορισμού προκαθορισμένων τιμών για τα μεταδεδομένα των τεκμηρίων μιας συλλογής, των τευχών ενός Σελίδα 52 από 94

53 περιοδικού, κλπ, παραμετροποίηση της διεπαφής του χρήστη ανά συλλογή, τεύχος κ.α.), κατάλληλα προσαρμοσμένων στις απαιτήσεις της συγκεκριμένης ομάδας χρηστών της κάθε ομάδας. Με αυτόν τον τρόπο, το ίδιο το σύστημα είναι σε θέση να ικανοποιήσει τις διαφορετικές ανάγκες του προσωπικού μεγάλων και επιστημονικά ετερογενών ιδρυμάτων. Απαραίτητη προϋπόθεση σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να είναι η ευκολία διαχείρισης του συστήματος ταξινόμησης, επιτρέποντας τη μεταβολή του δενδρικού σχήματος (π.χ. μετακίνηση ενός τεκμηρίου σε νέα συλλογή ή τεύχος, εναπόθεση του τεκμηρίου σε πολλαπλές συλλογές, μεταφορά μιας συλλογής σε νέα θέση στο σχήμα ταξινόμησης, κλπ), διατηρώντας ακέραια τα περιεχόμενα του, και ενημερώνοντας τον διαχειριστή για πιθανά σφάλματα ή ασυμβατότητες που προκύπτουν. Α3.4.2 Λειτουργική Ενότητα «Πρόσβαση, Επεξεργασία και Χρήση Περιεχομένου» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.2) Παρά το γεγονός ότι συνήθως οι ψηφιακές πλατφόρμες που υποστηρίζονται από τη χρήση συστημάτων ανοικτού κώδικα συνδέονται με την έννοια της ανοικτής πρόσβασης, συνήθως είναι απαραίτητο να μη διατίθεται ελεύθερα όλο το περιεχόμενό μιας πλατφόρμας, αλλά αντίθετα να είναι απαραίτητος ο περιορισμός της πρόσβασης σε ορισμένα τεκμήρια, τεύχη, ενότητες, κλπ. Περιορισμοί πρόσβασης αυτού του είδους μπορεί να επιβάλλονται για διάφορους λόγους, όπως για αποφυγή παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων, για προστασία μιας πρωτότυπης ερευνητικής εργασίας που βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο (οπότε μπορεί να υιοθετηθεί ο περιορισμός πρόσβασης για άτομα που δεν ανήκουν στο συγκεκριμένο ίδρυμα / σχολή / τμήμα / ερευνητική ομάδα), για παροχή αποκλειστικής πρόσβασης μέσω συνδρομής, για καθυστέρηση παράδοσης των πρακτικών ενός συνεδρίου, ή των ηλεκτρονικών εισηγήσεων των συμμετεχόντων εισηγητών στο κοινό πριν την παροχή σχετικής έγκρισης, καθώς και για προστασία πατεντών ή γενικότερα ερευνητικών εργασιών που χρηματοδοτούνται από κάποιον εξωτερικό φορέα. Για τον έλεγχο πρόσβασης σε ένα συγκεκριμένο τεκμήριο, τεύχος, ή γενικότερα περιεχόμενο από τις ψηφιακές πλατφόρμες του Έργου της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη τόσο το είδος του χρήστη που αιτείται την πρόσβαση, το ίδρυμα στο οποίο ανήκει, η διάθεση της ανάλογης συνδρομής για ένα τεύχος, η χρονική περίοδος που αιτείται την πρόσβαση (μπορεί να χρονικοί ισχύουν περιορισμοί πρόσβασης) καθώς και τα δικαιώματα που αυτός διαθέτει σε συνδυασμό με τη συλλογή ή γενικότερα ομάδα στην οποία ανήκει το τεκμήριο. Σελίδα 53 από 94

54 Δικαιώματα πρόσβασης θα πρέπει να ορίζονται σε επίπεδο αρχείων, τεκμηρίων και συλλογών, τευχών, κλπ και για ομάδες χρηστών ή μεμονωμένους χρήστες. Παράλληλα με τα δικαιώματα πρόσβασης, οι πλατφόρμες θα πρέπει να παρέχουν τη δυνατότητα ορισμού δικαιωμάτων επεξεργασίας των τεκμηρίων τους και γενικότερα των ψηφιακών ενοτήτων τους (τεύχος, υποβολή εισήγησης, κλπ), αποτρέποντας έτσι την μεταβολή των περιεχομένων τους (συνοδευόμενων αρχείων ή μεταδεδομένων) από μη εξειδικευμένο προσωπικό, ή σε χρονικές περιόδους που δεν προβλέπεται. Σχετική είναι και η έννοια των αδειών χρήσης (licenses) που συνοδεύουν συνήθως ένα έργο και καθορίζουν πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί αυτό από τρίτους και ποιες υποχρεώσεις πηγάζουν για αυτούς. Άξιες αναφοράς είναι οι άδειες Creative Commons, οι οποίες παρουσιάζουν μεγάλη ευελιξία στο μέρος των πνευματικών δικαιωμάτων που μπορεί ο δημιουργός να εκχωρήσει σε τρίτους και επίσης, ορίζονται σε μορφή αναγνωρίσιμη από ηλεκτρονικό υπολογιστή. Σε αυτό το πλαίσιο, ο καθορισμός αδειών χρήσης για το σύνολο του περιεχομένου αποτελεί μια επιθυμητή πολιτική. Ο όρος πρόσβαση, βέβαια, δεν περιλαμβάνει μονάχα την ανάγνωση ενός τεκμηρίου αλλά και την επεξεργασία του, είτε μέσω προσθαφαίρεσης αρχείων είτε μέσω μετατροπής των μεταδεδομένων που το συνοδεύουν. Συνεπώς, ένα αποθετήριο, ή ένα ψηφιακό σύστημα διαχείρισης περιοδικών και συνεδρίων χρειάζεται, με τρόπο παρόμοιο με αυτόν που περιγράφηκε παραπάνω, να ορίζει τους χρήστες που έχουν το δικαίωμα να μεταβάλλουν κάποιο κατατεθειμένο τεκμήριο. Θα πρέπει να προβλέπονται ρόλοι όχι μόνο διαχειριστή και απλού χρήστη, αλλά και συγγραφέα, εκδότη, ομότιμου κριτή, εισηγητή, διορθωτή μορφής άρθρου, διορθωτή τυπογραφικών λαθών, κλπ, ομάδες οι οποίες θα μπορούν να απεικονίζουν με σαφήνεια και πληρότητα όλες τις έννοιες που πρόκειται να καλυφθούν από τις ψηφιακές πλατφόρμες των αξόνων του υποέργου. Α3.4.3 Λειτουργική Ενότητα «Κατάθεση / Εισαγωγή Δεδομένων» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.3) Η διαδικασία εμπλουτισμού των ψηφιακών περιβαλλόντων των αξόνων του υποέργου της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ με νέο περιεχόμενο είναι μια από τις σημαντικότερες λειτουργίες τους. Νέο περιεχόμενο μπορεί να εισαχθεί είτε μέσω της διαδικασίας κατάθεσης από έναν πιστοποιημένο χρήστη είτε μέσω μαζικής εισαγωγής Σελίδα 54 από 94

55 περιεχομένου που συνήθως προέρχεται από ένα εξωτερικό σύστημα. Στην περίπτωση της κατάθεσης, υπάρχουν σε γενικές γραμμές δύο βασικές επιλογές: Η αυτό-αρχειοθέτηση (self-archiving), στην οποία ο χρήστης που καταθέτει ένα τεκμήριο είναι και ο δημιουργός του και κατέχει τουλάχιστον ένα μέρος από τα πνευματικά δικαιώματά του. Σε αυτό τον τύπο κατάθεσης φυσικά μπορούν να ενταχθούν και οι περιπτώσεις υποβολής ενός άρθρου σε ένα τεύχος ενός ηλεκτρονικού περιοδικού, ή σε μια ενότητα ενός συνεδρίου. Οι δύο αυτές ενέργειες, ωστόσο, συμπεριλαμβάνουν και πιο πολύπλοκες έννοιες διαχείρισης των πνευματικών δικαιωμάτων του υποβαλλόμενου τεκμηρίου, όπως για παράδειγμα ενός άρθρου περιοδικού, καθώς το τελευταίο μπορεί εάν έχει δημοσιευτεί σε ένα άλλο περιοδικό, η μορφή της επαναδημοσίευσής του να υπόκειται σε περιορισμούς από τον εκδότη του περιοδικού αυτού. Σε κάθε περίπτωση, η διαδικασία της αυτο-αρχειοθέτησης θα πρέπει να μπορεί να ενισχυθεί με τη δυνατότητα μεν ο χρήστης να μπορεί να υποβάλλει μόνος του το τεκμήριό του, αλλά η επίσημη εμφάνιση του τεκμηρίου να πρέπει πρώτα να εγκριθεί από κάποιο εξουσιοδοτημένο προσωπικό. Η κατάθεση δια μεσολάβησης (mediated deposit) όπου ένας εξουσιοδοτημένος χρήστης, συνήθως από το προσωπικό της βιβλιοθήκης του ιδρύματος, καταθέτει το τεκμήριο για λογαριασμό του δημιουργού του. Στην πράξη βέβαια, η διαδικασία της κατάθεσης μπορεί να αποδειχθεί αρκετά πιο πολύπλοκη, περιλαμβάνοντας περισσότερα και εμπλέκοντας περισσότερους χρήστες. Για παράδειγμα, αποτελεί συνηθισμένη πρακτική ο έλεγχος του υποβαλλόμενου τεκμηρίου και η επεξεργασία των μεταδεδομένων που το συνοδεύουν από κάποιον ειδικό με γνώσεις βιβλιοθηκονομίας, ώστε να διασφαλιστεί η ποιότητα των εισαγόμενων τεκμηρίων και της περιγραφής τους. Η ηλεκτρονική πλατφόρμα του κάθε άξονα θα πρέπει, συνεπώς, να είναι σε θέση να υποστηρίξει την διαδικασία κατάθεσης που έχει επιλεχθεί από την ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ και να καθορίζει τους χρήστες που έχουν δικαίωμα να συμμετέχουν στη διαδικασία καθώς και το ρόλο τους. Βασική λοιπόν απαίτηση είναι η δυνατότητα ορισμού μιας διαδικασίας κατάθεσης με σαφή και διακριτά βήματα και δυνατότητα συμμετοχής (με τον προσδιορισμό δικαιωμάτων κατάθεσης και ελέγχου) τόσο μεμονωμένων χρηστών όσο και ομάδων χρηστών. Τα συστήματα θα πρέπει επίσης να παρέχουν λειτουργική και παραμετροποιήσιμη φόρμα κατάθεσης για την συμπλήρωση των μεταδεδομένων και την εισαγωγή των αρχείων του υποβαλλόμενου τεκμηρίου, παρέχοντας επιπλέον μηχανισμούς για την αυτόματη εξαγωγή πεδίων μεταδεδομένων (από τα συνοδευόμενα αρχεία), για τον έλεγχο ακεραιότητας καθώς επίσης και την κατάλληλη μετατροπή του μορφοτύπου σε Σελίδα 55 από 94

56 περίπτωση που δεν συμφωνεί με την πολιτική περιεχομένου του ιδρύματος. Ακόμη, η δυνατότητα πληροφόρησης των εμπλεκόμενων χρηστών για τις απαιτούμενες εκ μέρους τους ενέργειες και για την συνολική πορεία της διαδικασίας κατάθεσης κρίνεται απαραίτητη. Σε περιπτώσεις όπου ο καταθέτης δεν διαθέτει τα πνευματικά δικαιώματα του έργου που καταθέτει (π.χ. κατά την κατάθεση άρθρου ήδη δημοσιευμένου σε κάποιο περιοδικό, οπότε τα δικαιώματα έχουν κατά πάσα πιθανότητα εκχωρηθεί στον εκδότη του περιοδικού), θα πρέπει να είναι δυνατή η εισαγωγή μόνο των μεταδεδομένων που περιγράφουν το έργο, χωρίς απαραίτητα αυτά να συνοδεύονται και από κάποιο αρχείο. Αυτό θα συμβεί σε περιπτώσεις εκδοτών οι οποίοι απαγορεύουν ρητά την αρχειοθέτηση των δημοσιεύσεών τους («λευκοί» εκδότες). Σε κάθε περίπτωση, ο καταθέτης θα πρέπει να είναι ενημερωμένος για το αν έχει δικαίωμα εισαγωγής ενός τεκμηρίου στο αποθετήριο, οπότε η αναφορά εντός του αποθετηρίου σε σχετικές υπηρεσίες ενημέρωσης, όπως η SHERPA/RoMEO, μπορεί να αποδειχθεί καταλυτική. Ακόμα και αν ένας συγγραφέας έχει παραχωρήσει τα πνευματικά δικαιώματα στον εκδότη του έργου, συνήθως του επιτρέπεται να καταθέσει μια προηγούμενη έκδοσή του και όχι την δημοσιευμένη. Σημαντικός παράγοντας σε αυτή τη διαδικασία είναι να είναι ξεκάθαρο προς τους χρήστες ότι το τεκμήριο στο οποίο έχουν πρόσβαση δεν είναι το δημοσιευμένο αλλά κάποια προηγούμενη έκδοση. Αυτό το χαρακτηριστικό είναι ιδιαίτερα επιθυμητό για τα συστήματα του άξονα 2. Σε όλες τις περιπτώσεις και άσχετα με τα πνευματικά δικαιώματα που διέπουν το τεκμήριο θα πρέπει να γίνεται όπου είναι δυνατόν κατάθεση του πλήρους κειμένου για λόγους διατήρησης και διαφύλαξης λαμβάνοντας όμως υπόψη να μην είναι προσβάσιμο από τους χρήστες της πλατφόρμας παρά μόνο από τους διαχειριστές του. Σε κάθε περίπτωση, ο Ανάδοχος θα πρέπει να συνεργαστεί με την ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ για τον ορισμό των δικαιωμάτων πρόσβασης και επεξεργασίας για κάθε κατηγορία τεκμηρίου και κάθε ομάδα χρηστών. Υπηρεσία Αναδρομικής Εισαγωγής Δεδομένων στο σύστημα αποθετηρίου (άξονας 1) Η υπηρεσία αυτή καλείται να καλύψει τη δυνατότητα εισαγωγής τεκμηρίων στο σύστημα E-prints, των οποίων τα μεταδεδομένα ενδεχομένως να υπάρχουν ήδη αποθηκευμένα στη βάση, είτε μέσω της μεταφοράς τους από την υπηρεσία «ΨΗΦΙΔΑ» (παλαιότερο αποθετήριο της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ), είτε από μεταγενέστερη εισαγωγή τους στο σύστημα E-prints. Και στις δύο περιπτώσεις τα τεκμήρια αυτά δε διαθέτουν συσχετισμένο κανένα ψηφιακό αρχείο, αλλά μόνο μεταδεδομένα. Σελίδα 56 από 94

57 Η υπηρεσία αυτή θα πρέπει να λειτουργεί στα πλαίσια της αυτο-αρχειοθέτησης ως ένα βαθμό και της κατάθεσης δια μεσολάβησης ως ένα άλλο. Θα πρέπει δηλαδή να παρέχει τη δυνατότητα στον χρήστη να μπορεί να εισάγει μόνος του το τεκμήριό του, χωρίς να απαιτείται από αυτόν/αυτήν να συμπληρώσει σύνθετες πληροφορίες που να αφορούν το τεκμήριό του. Αντιθέτως, θα πρέπει μέσω μιας φόρμας που θα του παρέχεται να μπορεί να εισάγει μερικά βασικά στοιχεία, όπως τον τίτλο, τον υπότιτλο (εάν υπάρχει), το όνομα συγγραφέα και το ίδιο το ψηφιακό αρχείο. Κατά την ολοκλήρωση της υποβολής, το τεκμήριο προς δημοσίευση θα πρέπει να τίθεται σε αναμονή προς έγκριση από έναν ή περισσότερους βιβλιοθηκονόμους προτού δημοσιευθεί στον ιστότοπο του καταθετηρίου. Θα πρέπει ο υπεύθυνος βιβλιοθηκονόμος να μπορεί κατά την ανάκτηση του «υπό-υποβολή» τεκμηρίου του χρήστη, να αναζητά στο σύστημα και άλλες εγγραφές του τεκμηρίου με βάση ένα ή περισσότερα από τα βασικά στοιχεία που εισήγαγε ο χρήστης κατά την υποβολή. Ωστόσο, επειδή υπάρχει η πιθανότητα τα αποτελέσματα αναζήτησης να μην είναι ακριβή, θα πρέπει ο βιβλιοθηκονόμος να μπορεί να εκτελέσει και εκ νέου αναζήτηση, τροποποιώντας ίσως τα αρχικά στοιχεία στη φόρμα, και να επιλέξει ένα άλλο αποτέλεσμα στην περίπτωση όπου τα στοιχεία που έλαβε από την πρώτη αναζήτηση δεν ήταν τα σωστά. Ο βιβλιοθηκονόμος θα πρέπει μέσα από τα επιστρεφόμενα αποτελέσματα να μπορεί να επιλέξει το σύνολο μεταδεδομένων που αντιπροσωπεύει καλύτερα το τεκμήριο και να ενσωματώσει τις δύο εγγραφές, συμπεριλαμβάνοντας και το ψηφιακό αρχείο που υποβλήθηκε από το χρήστη προηγουμένως. Οι «περιττές» εγγραφές (επιπλέον αποτελέσματα αναζήτησης που επιστράφηκαν προηγουμένως), θα πρέπει να μπορούν να «αγνοούνται» (διαγράφονται, κλπ) από τον βιβλιοθηκονόμο. Ο ανάδοχος θα πρέπει να εκτελέσει τη διαδικασία αυτή της διασύνδεσης υπαρχόντων μεταδεδομένων με ψηφιακά αντικείμενα για τουλάχιστον ψηφιακά αντικείμενα ερευνητικών εργασιών μελών ΔΕΠ του Πανεπιστημίου μετά την ολοκλήρωση της μετάπτωσης μεταδεδομένων από το σύστημα της «ΨΗΦΙΔΑΣ» (Βλέπε Λειτουργική Ενότητα Α «Μετάπτωση Δεδομένων»). Μαζική Εισαγωγή Δεδομένων Το περιβάλλον του αποθετηρίου θα πρέπει να υποστηρίζει μαζική εισαγωγή μεταδεδομένων μαζί με τα σχετιζόμενα με αυτά ψηφιακά αρχεία, μέσω XML αρχείων ιεραρχικά οργανωμένων σε μία ή περισσότερες δομές καταλόγου, ή οποιασδήποτε άλλη μορφή οργάνωσης κριθεί κατάλληλη. Η μαζική εισαγωγή των Σελίδα 57 από 94

58 μεταδεδομένων και αρχείων θα πρέπει να μπορεί να γίνει είτε με τη δημιουργία της ιεραρχικής (ή άλλης) δομής χειροκίνητα, είτε μέσω των ιεραρχικών ή άλλων δομών που θα δημιουργούνται μέσω των μεθόδων εξαγωγής μεταδεδομένων που περιγράφονται στο Μέρος Α της παρούσας διακήρυξης. Τα εισαγόμενα XML αρχεία θα πρέπει να είναι είτε μορφής εσωτερικής του αποθετηρίου που δημιουργείται κατά την εξαγωγή μεταδεδομένων μέσω του αποθετηρίου, είτε σε μορφή METS, έτσι ώστε να είναι δυνατή η μαζική εισαγωγή μεταδεδομένων από άλλο καταθετήριο, ή/και ψηφιακή βιβλιοθήκη που υποστηρίζει εξαγωγή μεταδεδομένων στο πρότυπο ΜΕΤS Επίσης, σε ό,τι αφορά στη μαζική εισαγωγή περιεχομένου, αυτή συνήθως αποτελεί μέρος της διαδικασίας υλοποίησης του λογισμικού, ή της διαδικασίας μετάβασης από ένα σύστημα σε ένα νέο, οπότε και το σύνολο του περιεχομένου που είναι αποθηκευμένο στο παλιό σύστημα πρέπει να μεταφερθεί αναλλοίωτο στο νέο, διατηρώντας τη δομή του και τα απαραίτητα συνοδευτικά μεταδεδομένα. Για τον παραπάνω λόγο, τα ψηφιακά συστήματα που θα αναπτυχθούν είναι απαραίτητο να διαθέτουν τους μηχανισμούς μαζικής εισαγωγής περιεχομένου, εκφρασμένου σε κατάλληλη μορφή, όπως XML, όπως περιγράφεται παραπάνω, ώστε να μην υπάρχει απώλεια προηγούμενα αποθηκευμένης πληροφορίας, ενώ μείζονος σημασίας θεωρείται και η αντίστροφη διαδικασία: αυτή της εξαγωγής του περιεχομένου του σε ευρέως χρησιμοποιούμενες μορφές και δομές προκειμένου να είναι δυνατή η εισαγωγή τους σε άλλα συστήματα ή εκδόσεις πολύ διαφορετικές αυτής που ήδη χρησιμοποιείται. Η μαζική εισαγωγή δεδομένων με χρήση δομής ΧΜL, μέσω άλλων συστημάτων είναι υποχρεωτικό να υποστηρίζεται από τα συστήματα των αξόνων 1 και 2 του Έργου. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η διαδικασία μαζικής εισαγωγής δεδομένων δεν ταυτίζεται με τη διαδικασία ανάκτησης του περιεχομένου από εφεδρικά αντίγραφα σε περίπτωση ανάκτησης του συστήματος λόγω βλάβης. Η διαδικασία αυτή είναι υποχρεωτική και θα πρέπει να υλοποιείται σε όλους τους άξονες του Έργου που απαιτείται. Α3.4.4 Λειτουργική Ενότητα «Εξαγωγή / Μεταφορά Περιεχομένου» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.4, C C ) Μια βασική απαίτηση για τις πλατφόρμες των αξόνων της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ είναι η διατήρηση των τεκμηρίων που αυτά περιέχουν, ακόμα και όταν το ίδιο το λογισμικό δεν είναι σε θέση πλέον να καλύπτει τις διαρκώς εξελισσόμενες λειτουργικές ανάγκες του ιδρύματος που το συντηρεί. Σε αυτή την περίπτωση, Σελίδα 58 από 94

59 πρέπει να εξασφαλιστεί η μεταφορά τους σε ένα καινούριο σύστημα με έναν τρόπο που να διατηρείται όλη η πληροφορία που υπήρχε στο παλιό σύστημα. Αυτό συνεπάγεται διατήρηση της σύνδεσης μεταξύ μεταδεδομένων και τεκμηρίων, αλλά και διατήρηση της δομής των τελευταίων καθώς και των σχέσεων που συνδέουν τα τεκμήρια μεταξύ τους. Είναι σημαντικό λοιπόν, το ηλεκτρονικό αποθετήριο (άξονας 1) να διαθέτει έναν εύρωστο μηχανισμό εξαγωγής περιεχομένου στην προκαθορισμένη και ευρέως διαδεδομένη μορφή που αναγνωρίζεται και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εισαγωγή σε άλλα συστήματα αποθετηρίων, XML. Αντίστοιχη λειτουργία εξαγωγής μεταδεδομένων και ψηφιακών τεκμηρίων είναι θα πρέπει να μπορεί να υποστηριχθεί και από τα συστήματα του άξονα 2. Η εξαγωγή των μεταδεδομένων και τεκμηρίων θα πρέπει να γίνεται και ανά τεκμήριο, ανά συλλογή και ανά σύνολο συλλογών. Τα εξαγόμενα μεταδεδομένα θα πρέπει να είναι σε μορφή XML και το κάθε ένα από αυτά θα πρέπει να αντιπροσωπεύει και να περιγράφει πλήρως την εξαγόμενη εγγραφή. Επίσης, κατά την εξαγωγή των μεταδεδομένων θα πρέπει η τοποθέτησή τους στο μέσο αποθήκευσης να είναι συμβατή με τη μέθοδο εξαγωγής που ακολουθήθηκε, έτσι ώστε να είναι εύκολη η διαχείρισή τους. Με αυτό εννοείται ότι τα δεδομένα θα πρέπει κατά την εξαγωγή τους να τοποθετούνται είτε σε ιεραρχικές δομές καταλόγων, χωρισμένων ανάλογα με την εξαγόμενη συλλογή και / ή τεκμήριο ανά συλλογή, είτε σε μια άλλη μορφή που να καθιστά την διαχείριση των μεταδεδομένων αποδοτική και εύκολη. Το XML Schema των εξαγόμενων δεδομένων που θα χρησιμοποιηθεί θα πρέπει να είναι κατάλληλο για τη «μεταφορά» των δεδομένων από μια εγκατάσταση αποθετηρίου σε μια άλλη. Ταυτόχρονα θα πρέπει να μπορεί να διαχωριστεί το εξαγόμενο τεκμήριο από το οποιονδήποτε αναγνωριστικό ID, ή και άλλα «εσωτερικά» στοιχεία που λαμβάνει και αφορούν μια συγκεκριμένη εγκατάσταση, έτσι ώστε να μπορεί να μεταφερθεί ελεύθερα σε μια άλλη εγκατάσταση, όπου εκεί θα λάβει εκ νέου τα εσωτερικά στοιχεία εκείνης της εγκατάστασης. Ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να μπορεί να γίνει και εξαγωγή των μεταδεδομένων με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να εισαχθούν πίσω στην ίδια εγκατάσταση αποθετηρίου σε περίπτωση όπου αυτό κριθεί απαραίτητο, εννοώντας ότι θα πρέπει (μέσω διαφορετικής επιλογής ίσως) να μπορεί να γίνει εξαγωγή των μεταδεδομένων μαζί με όλα τα «εσωτερικά» στοιχεία μιας εγκατάστασης. Επίσης, θα πρέπει το σύστημα του άξονα 1 να επιτρέπεται συμπληρωματικά η εισαγωγή-εξαγωγή εγγραφών σε/από XML, εργαλεία διαχείρισης βιβλιογραφικών εγγραφών (π.χ. ZOTERO) & εξωτερικές υπηρεσίες (πχ. Crossref) με ενσωματωμένα plugins. Σελίδα 59 από 94

60 Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η διαδικασία της εξαγωγής περιεχομένου από ένα σύστημα δεν ταυτίζεται με αυτή της διαδικασίας λήψης εφεδρικών αντιγράφων, η οποία είναι υποχρεωτική και θα πρέπει να υλοποιείται σε όλους τους άξονες που απαιτείται. Επιπρόσθετα, είναι επιθυμητό να μπορεί να υποστηριχθεί και η δυνατότητα εξαγωγής των μεταδεδομένων στο ανοικτό XML πρότυπο διαμοιρασμού μεταδεδομένων μεταξύ άλλων ψηφιακών καταθετηρίων ΜΕΤS (Metadata Encoding and Transmission Standard) Παράλληλα, ειδικά για το σύστημα του άξονα 1 (ιδρυματικό αποθετήριο), πέρα από την ανάγκη διατήρησης και μεταφοράς του περιεχομένου σε νέα συστήματα, υπάρχει και η ανάγκη ταυτόχρονης ενοποιημένης αναζήτησης σε περισσότερα του ενός αποθετήρια από εξειδικευμένους συσσωρευτές που συνήθως χρησιμοποιούν για το σκοπό αυτό μόνο τα μεταδεδομένα των τεκμηρίων. Συνεπώς, ένα αποθετήριο που επιθυμεί να αυξήσει την αναγνωρισιμότητα και επισκεψιμότητά του μέσω της συμμετοχής του σε συσσωρευτές οφείλει να εξάγει τα μεταδεδομένα του με τρόπο κατανοητό σε μηχανές, ακολουθώντας διαδεδομένα πρότυπα (όπως π.χ. το πρωτόκολλο OAI-PMH). Ειδικότερα, το περιβάλλον του αποθετηρίου θα πρέπει να υποστηρίζει metadata-harvesting προς τρίτους μέσω του ανοικτού προτύπου The Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting OAI-PMH (version >= 2.0). Ειδικότερα, είναι επιθυμητό να μπορεί να παρέχει τη δυνατότητα του metadata harvesting σε όλα τα τεκμήρια των οποίων τα μεταδεδομένα είναι προσβάσιμα δημόσια. Όσων τεκμηρίων τα μεταδεδομένα δεν είναι προσβάσιμα για λόγους διατήρησης απορρήτου, ή άλλους λόγους, δε θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη συλλογή των μεταδεδομένων και διάθεση αυτών σε τρίτους μέσω της διαδικασίας harvesting. Ωστόσο, η υπηρεσία συλλογής μεταδεδομένων για metadata harvesting θα πρέπει να μπορεί να ρυθμιστεί να εκτελείται περιοδικά έτσι ώστε να μπορεί να συμπεριλάβει τεκμήρια μόλις αυτά περιέλθουν σε «δημόσια» προβολή. Α3.4.5 Λειτουργική Ενότητα «Ανάθεση Αναγνωριστικών» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.5) Κάθε τεκμήριο το οποίο βρίσκεται αποθηκευμένο σε ένα ψηφιακό ηλεκτρονικό σύστημα θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από ένα μοναδικό και μόνιμο αναγνωριστικό που θα επιτρέπει σαφή αναφορά σε αυτό εντός και κυρίως εκτός του συστήματος. Η διαδικασία ανάθεσης αναγνωριστικού θα πρέπει να είναι Σελίδα 60 από 94

61 απαλλαγμένη τοποθεσίας ή έστω να υπερνικά τα εμπόδια που προκαλούνται από τη συσχέτιση του αναγνωριστικού με το εσωτερικό μοντέλο αποθήκευσης. Ακόμα και αν το τεκμήριο μετακινηθεί σε κάποιο άλλο σύστημα ή ολόκληρο το αποθετήριο το οποίο το στεγάζει μετακομίσει σε άλλη τοποθεσία, θα πρέπει η διαδικασία "μετακόμισης" των αναγνωριστικών να μπορεί να υποστηριχθεί κατάλληλα από τις διαδικασίες εισαγωγής/εξαγωγής μεταδεδομένων και τεκμηρίων που περιγράφονται στις προηγούμενες λειτουργικές ενότητες. Η απαίτηση ανάθεσης μοναδικών αναγνωριστικών επεκτείνεται και σε επίπεδο ομάδων τεκμηρίων (συλλογών, περιοδικών, ενοτήτων συνεδρίων, κλπ) ή σε επίπεδο μεμονωμένων αρχείων. Η επιλογή και χρήση κατάλληλων μηχανισμών διατήρησης μοναδικών αναγνωριστικών διευκολύνει την μακρόχρονη διατήρηση, την πρόσβαση και την αναφορά στα τεκμήρια ενός ψηφιακού συστήματος, ενώ αποτελεί και μια από τις προϋποθέσεις για την επίτευξη διαλειτουργικότητας μεταξύ διαφορετικών αποθετηρίων. Προφανώς και τα συγκεκριμένα αυτά αναγνωριστικά δεν θα πρέπει να είναι τροποποιήσιμα από τους χρήστες, ενώ θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι κατά την διάρκεια λειτουργίας του συστήματος θα μπορεί το σχήμα τους να επανακαθοριστεί ώστε να καλύψει πιθανόν μεταβαλλόμενες ανάγκες.. Α3.4.6 Λειτουργική Ενότητα «Αναζήτηση / Πλοήγηση Περιεχομένου» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.6) Ως μια από τις βασικότερες λειτουργικότητες των ηλεκτρονικών συστημάτων στο πλαίσιο των αξόνων 1 και 2 θεωρείται η δυνατότητα πραγματοποίησης αναζήτησης στα περιεχόμενά τους, κάτι που διευκολύνει τους τελικούς χρήστες στην εύρεση των περιεχομένων που τους ενδιαφέρουν. Η ευκολία χρήσης της λειτουργίας αναζήτησης καθώς και η ποιότητα των αποτελεσμάτων της αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες προσέλκυσης χρηστών και βελτίωσης της εμπειρίας χρήσης των ήδη υπαρχόντων. Η συγκεκριμένη διαδικασία, λοιπόν, θα πρέπει να ακολουθεί την φιλοσοφία των σύγχρονων μηχανών αναζήτησης που συναντά κανείς στο Διαδίκτυο, ενώ οι αναζητήσεις θα πρέπει να δύνανται να πραγματοποιηθούν με χρήση ελληνικών, λατινικών καθώς και χαρακτήρων wild-card. Ανάλογης σημασίας είναι και η λειτουργία της πλοήγησης στα περιεχόμενα του ηλεκτρονικού συστήματος με τρόπο διαισθητικό και εύκολο στην κατανόηση, εξυπηρετώντας επισκέπτες που δεν έχουν καλά διαμορφωμένες μεθόδους αναζήτησης. Σελίδα 61 από 94

62 Η πλοήγηση μπορεί να πραγματοποιείται με διάσχιση της δεντρικής δομής ομαδοποίησης του συστήματος ή με επισκόπηση του συνόλου των τεκμηρίων του ομαδοποιημένων σύμφωνα με κάποιο μεταδεδομένο (π.χ. τίτλος, όνομα συγγραφέα, χρονολογία έκδοσης τεύχους, κατηγορία περιεχομένου όπως πρακτικά, εισηγήσεις, μαγνητοσκοπημένες παρουσιάσεις, κ.λπ.). Η αναζήτηση ενός όρου θα πρέπει να μπορεί να γίνεται, όπου τα τεκμήρια το επιτρέπουν, τόσο στο πλήρες κείμενο των τεκμηρίων όσο και στα μεταδεδομένα που το συνοδεύουν, ενώ θα πρέπει να παρέχει και δυνατότητα εξειδικευμένης αναζήτησης σε συγκεκριμένα πεδία μεταδεδομένων. Εξίσου σημαντική είναι και η δυνατότητα διαμόρφωσης της λίστας των αποτελεσμάτων μιας αναζήτησης από τον τελικό χρήστη, ώστε να πετύχει την απεικόνιση που τον διευκολύνει περισσότερο (π.χ. μέσω ταξινόμησης των αποτελεσμάτων ως προς κάποιο κριτήριο). Επιπλέον οι δυνατότητες της εξειδικευμένης αναζήτησης με σύνθετα κριτήρια θα πρέπει να μπορούν να υλοποιούν τουλάχιστον τους λογικούς τελεστές AND, OR και NOT στη δημιουργία ερωτημάτων πιθανόν με χρήση κατάλληλων πρόσθετων όπως για παράδειγμα με το πρόσθετο μηχανής αναζήτησης Xapian της Perl. Α3.4.7 Λειτουργική Ενότητα «Διαχείριση Συστημάτων» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.7) Η λειτουργία της διαχείρισης ενός ηλεκτρονικού ψηφιακού συστήματος είναι από τις πλέον απαιτητικές και πολύπλοκες καθώς είναι αυτή που ουσιαστικά θα οργανώνει και θα συντονίζει όλες τις υπόλοιπες. Η διαχείριση περιλαμβάνει καθήκοντα, όπως ο ορισμός και διαχείριση χρηστών, η παραμετροποίηση του συστήματος και του περιβάλλοντος του τελικού χρήστη, ο έλεγχος της πρόσβασης στα τεκμήρια και στις ενότητες του συστήματος, η διαχείριση της διαδικασίας κατάθεσης/δημοσίευσης, η διαχείριση του περιεχομένου (έλεγχος έκδοσης άρθρου, επιμέλεια κειμένου, κλπ), ή ακόμα και η παρακολούθηση των διεθνών προτύπων και χάραξη πολιτικών. Παράλληλα, περιλαμβάνει και καθήκοντα που σχετίζονται με την τεχνική υποδομή του συστήματος, όπως η επαναφορά του συστήματος μετά από κάποια αστοχία, η παρακολούθηση των σφαλμάτων του συστήματος ή η τήρηση αντιγράφων ασφαλείας έτσι ώστε να διασφαλίζεται η ομαλή λειτουργία του αποθετηρίου σε κάθε περίπτωση. Σελίδα 62 από 94

63 Α3.4.8 Λειτουργική Ενότητα «Υπηρεσίες Εξατομίκευσης» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.8) Οι πλατφόρμες των υποσυστημάτων που θα αναπτυχθούν στους άξονες του υποέργου, είναι επιθυμητό να προβλέπουν και προσωποποιημένες υπηρεσίες, οι οποίες προσφέρουν στο χρήστη ένα προσαρμοσμένο στις προτιμήσεις και επιλογές του περιβάλλον αλληλεπίδρασης. Τέτοιες υπηρεσίες περιλαμβάνουν την ύπαρξη μιας προσωπικής σελίδας για κάθε χρήστη, μέσω της οποίας θα παρέχεται πρόσβαση σε προηγούμενες αναζητήσεις, υποβολές, κλπ του χρήστη, αλλά και στο συνολικό ιστορικό των ενεργειών του. Παράλληλα, κάθε χρήστης θα μπορεί να ορίσει προσαρμοσμένα RSS feeds με βάση κριτήρια, όπως η συμμετοχή ενός τεκμηρίου σε μια συλλογή, ή/και η εμφάνιση δεδομένων τιμών σε συγκεκριμένα πεδία μεταδεδομένων, δυνατότητα που επιτρέπει την ενημέρωση του χρήστη για την εισαγωγή νέων τεκμηρίων, άρθρων σε νέα τεύχη ενός περιοδικού, ανακοίνωση σημαντικών ημερομηνιών ενός συνεδρίου, κλπ που πληρούν τα κριτήρια ενδιαφέροντός του. Α3.4.9 Λειτουργική Ενότητα «Διαχείριση Μεταδεδομένων» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.9) Το υποσύστημα διαχείρισης μεταδεδομένων είναι υπεύθυνο για τη διατήρηση και συσχέτιση συνόλων μεταδεδομένων με τα περιεχόμενα του συστήματος. Τα μεταδεδομένα περιγράφουν και συνοδεύουν το περιεχόμενο του συστήματος και μπορούν να διακριθούν σε τρία είδη, ανάλογα με τη λειτουργία την οποία υποστηρίζουν: Τα περιγραφικά μεταδεδομένα, τα οποία αναφέρονται σε ιδιότητες ενός τεκμηρίου, όπως το είδος, ο συγγραφέας ή ο τίτλος του και στα οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό η λειτουργία της αναζήτησης. Η φύση των περιγραφικών μεταδεδομένων θα πρέπει να διαφέρει για κάθε είδος τεκμηρίου που υποστηρίζει το σύστημα. Τα δομικά μεταδεδομένα, τα οποία περιγράφουν τη δομή σύνθετων τεκμηρίων που αποτελούνται από περισσότερα του ενός αρχεία, εξασφαλίζοντας την ακεραιότητά τους. Τα διαχειριστικά μεταδεδομένα, τα οποία υποστηρίζουν τη διαχείριση των τεκμηρίων εντός του αποθετηρίου και που μπορούν να αναφέρονται είτε σε τεχνικές ιδιότητες, όπως το μορφότυπο ενός αρχείου ή η συμμετοχή ενός τεκμηρίου σε μια συλλογή, είτε στα δικαιώματα ομάδων χρηστών για πρόσβαση ή Σελίδα 63 από 94

64 επεξεργασία ενός τεκμηρίου ή μιας συλλογής, είτε σε πληροφορίες που είναι απαραίτητες για τη μακρόχρονη διατήρηση ενός τεκμηρίου, όπως είναι για παράδειγμα η ακριβής τοποθεσία αποθήκευσης και τα αθροίσματα ελέγχου (checksums) των συστατικών μερών του. Ο Ανάδοχος θα πρέπει να προχωρήσει στις κατάλληλες ενέργειες παραμετροποίησης και ανάπτυξης που θα εξασφαλίσουν την υποστήριξη σχημάτων περιγραφικών μεταδεδομένων εκτός των simple και qualified Dublin Core. Παράλληλα, τα συστήματα στο πλαίσιο των αξόνων του Έργου πρέπει να πληρούν τις προϋποθέσεις για συμμετοχή σε γνωστούς διεθνείς συναθροιστές (π.χ. DRIVER, BASE, OAIster, Europeana) και καταλόγους (π.χ. ROAR, OpenDOAR, OAI registry), που συνεισφέρουν στην αύξηση της προβολής του ιδρυματικού αποθετηρίου στο ευρύτερο κοινό. Συνήθως, οι παραπάνω υπηρεσίες απαιτούν μόνο την υλοποίηση του OAI-PMH πρωτοκόλλου και τη συνεπαγόμενη υποστήριξη του simple Dublin Core σχήματος. Στην περίπτωση που τίθενται συγκεκριμένοι περιορισμοί επί του περιεχομένου των μεταδεδομένων (π.χ. DRIVER), θα πρέπει ομοίως να υλοποιηθούν κατάλληλες διαδικασίες μετατροπής στην επιθυμητή μορφή. Α Γ: C3.4.10) Λειτουργική Ενότητα «Μετάπτωση Δεδομένων» (Βλέπε Μέρος Στα πλαίσια της διαχείρισης μεταδεδομένων στο σύστημα του άξονα 1 του Έργου (ιδρυματικό αποθετήριο) περιλαμβάνεται η εξαγωγή των μεταδεδομένων και των αντίστοιχων ψηφιακών αρχείων, όπου αυτά υπάρχουν, από το υπάρχον σύστημα αποθετηρίου "ΨΗΦΙΔΑ" βασισμένου στο λογισμικό ανοιχτού κώδικα DSpace και την εισαγωγή τους στο νέο σύστημα αποθετηρίου της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ, το οποίο θα βασιστεί στο λογισμικό ανοικτού κώδικα EPrints. Αναφορικά με την εισαγωγή τους στο EPrints, θα πρέπει να γίνει η σωστή αντιστοίχιση από τα πεδία μεταδεδομένων του DSpace στα αντίστοιχα πεδία μεταδεδομένων του Eprints και για όσα τεκμήρια συνοδεύονται από αντίστοιχο ψηφιακό αρχείο θα πρέπει να εισαχθούν και τα αρχεία αυτά στα αντίστοιχα τεκμήρια. Επιπλέον, το σχήμα μεταδεδομένων που θα χρησιμοποιηθεί στο σύστημα Eprints θα πρέπει να είναι σε θέση να υποστηρίξει τουλάχιστον την πληροφοριακή δομή του σχήματος δεδομένων του τρέχοντος ψηφιακού αποθετηρίου της βιβλιοθήκης, το οποίο είναι το Dublin Core. Ειδικότερα, θα πρέπει να περιλαμβάνει όλα εκείνα τα στοιχεία μεταδεδομένων που θα μπορούν να περιγράψουν τα ψηφιακά τεκμήρια που θα μεταφερθούν σε αυτό από το ψηφιακό αποθετήριο Σελίδα 64 από 94

65 «ΨΗΦΙΔΑ». Τα δεδομένα που θα μεταφερθούν από το αποθετήριο του συστήματος DSpace στο αποθετήριο του συστήματος EPrints αριθμούνται στις εγγραφές και ψηφιακά αντικείμενα. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί η μετάπτωση περίπου ψηφιακών τεκμηρίων, τα οποία θα πρέπει να μεταφερθούν με επιτυχία (μεταδεδομένα και ψηφιακά αρχεία που τα συνοδεύουν) στο αντίστοιχο σύστημα του OJS. Τα ψηφιακά τεκμήρια που θα μεταφερθούν, προέρχονται από πέντε υπάρχουσες συλλογές του τρέχοντος αποθετηρίου της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ, «ΨΗΦΙΔΑ» (SEEJE, Παιδαγωγική Επιθεώρηση, Τόπος, Επιστημονική Επετηρίδα ΑΒΣΘ, Επιστημονική Επετηρίδα Παν/μίου Μακεδονίας), οι οποίες θα αντικατοπτριστούν σε πέντε αντίστοιχες εγκαταστάσεις περιοδικών με το σύστημα OJS, όπου στην καθεμιά θα πρέπει να γίνει η μετάπτωση των αντίστοιχων δεδομένων. Θα πρέπει το σχήμα μεταδεδομένων των συστημάτων OJS που θα φιλοξενήσουν τα περιοδικά αυτά να επιλεχθεί κατάλληλα, έτσι ώστε να μπορεί τουλάχιστον να υποστηρίξει το τρέχον σύνολο μεταδεδομένων των ψηφιακών τεκμηρίων στο σύστημα «ΨΗΦΙΔΑ». Α Λειτουργική Ενότητα «Σύστημα Αυτόματης εγκατάστασης & παραμετροποίησης» (άξονας 2) (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.11) Στα πλαίσια των υποσυστημάτων του άξονα 2 θα πρέπει να δημιουργηθεί επιπλέον λογισμικό «Αυτόματης εγκατάστασης & παραμετροποίησης», το οποίο θα εκτελείται σε έναν κεντρικό διακομιστή και θα παρέχει τη δυνατότητα, μέσω κατάλληλων διεπιφανειών υποδοχής, την καθοδηγούμενη δυναμική αρχική εγκατάσταση των λογισμικών OJS & OCS από τελικούς χρήστες για δυνατότητα διαχείρισης νέων περιοδικών & συνεδρίων. Το λογισμικό «Αυτόματης εγκατάστασης και παραμετροποίησης» δε θα ασχολείται με την εγκατάσταση προεξαρτήσεων για την εγκατάσταση των συστημάτων OCS & OJS, αλλά και ούτε με τη φύση του λειτουργικού συστήματος. Τα συστήματα OJS & OCS θα θεωρούνται δεδομένα και το λειτουργικό σύστημα θα προϋποτίθεται ότι είναι διανομής Linux. Ειδικότερα, θα πραγματοποιηθεί από μία εγκατάσταση του OJS & OCS. Η καθεμία θα αφορά ένα γενικό (generic) σύστημα το οποίο θα χρησιμοποιείται ως οδηγός για την καθοδήγηση των χρηστών στη δημιουργία ενός δικού τους περιβάλλοντος διαχείρισης περιοδικών και συνεδρίων. Και οι δύο συγκεκριμένες εγκαταστάσεις θα διαθέτουν μόνο τη βασική παραμετροποίηση και θα χρησιμοποιούνται ως γενικές πλατφόρμες δημιουργίας Σελίδα 65 από 94

66 νέων περιβαλλόντων διαχείρισης περιοδικών και συνεδρίων από έναν απλό χρήστη. Ως βασική παραμετροποίηση εννοείται αυτή που καθιστά το σύστημα να μπορεί να εκτελείται σωστά στον διακομιστή όπου εγκαταστάθηκε. Το Σύστημα Αυτόματης Εγκατάστασης και Παραμετροποίησης για το κάθε ένα σύστημα ξεχωριστά, θα διαθέτει κατάλληλες διεπιφάνειες οι οποίες θα χρησιμοποιούν ως «βάση» τις αντίστοιχες πλατφόρμες των συστημάτων των 2 generic εγκαταστάσεων. Μέσω ερωταποκρίσεων που θα γίνονται σε αντίστοιχες οθόνες υποδοχής, ανάλογα με το σύστημα που θα ενδιαφέρει το χρήστη (ΟJS, ή OCS), θα πρέπει να παράγουν από την generic εγκατάσταση όλα εκείνα τα αρχεία ρυθμίσεων καθώς και τους πίνακες της βάσης δεδομένων, με βάση τις απαντήσεις στις οθόνες υποδοχής. Το σύνολο των ερωτήσεων και των διαθέσιμων απαντήσεων στις οθόνες υποδοχής, έτσι ώστε να παράγονται τα κατάλληλα τελικά συστήματα, θα υποδειχθεί από τη ΒΚΠ κατά την ανάπτυξη του λογισμικού. Το παραχθέν σύστημα θα πρέπει να δημιουργείται σε νέους καταλόγους στον διακομιστή και να μην επηρεάζει τις ρυθμίσεις της αντίστοιχης generic εγκατάστασης. Θα πρέπει να δημιουργείται καινούρια βάση δεδομένων στο σύστημα διαχείρισης των βάσεων δεδομένων και να μην επηρεάζει τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις. Οι εγκαταστάσεις των generic συστημάτων αλλά και η κάθε παραγόμενη από αυτά εγκατάσταση θα πρέπει να εκτελείται στο λειτουργικό σύστημα ανοικτού κώδικα, Linux με kernel >= και σε μια από τις διανομές που υποστηρίζονται στη ΒΚΠ του ΠΑΜΑΚ. Οι διανομές που υποστηρίζονται είναι είτε Debian Linux, είτε CentOS ανάλογης έκδοσης για την υποστήριξη του Kernel. Α Λειτουργική Ενότητα «Ψηφιοποίηση / Εμπλουτισμός» (Βλέπε Μέρος Γ: C3.4.12) Εμπλουτισμός Συστημάτων Για τα συστήματα που θα αναπτυχθούν στο πλαίσιο των 3 αξόνων του Έργου, θα εμπλουτιστεί το κάθε ένα με ψηφιοποιημένα τεκμήρια αλλά και με πρωτογενώς ψηφιακά τεκμήρια. Η συγκέντρωση του υλικού καθώς και η αξιολόγηση του υλικού που θα δοθεί προς ψηφιοποίηση θα αποτελεί ευθύνη του προσωπικού του ιδρύματος. Το υλικό θα παραδοθεί στον Ανάδοχο είτε σε έντυπη Σελίδα 66 από 94

67 είτε σε ηλεκτρονική μορφή προκειμένου να συμπεριληφθεί στα υποσυστήματα. Ειδικότερα: Άξονας 1 - Εμπλουτισμός Αποθετηρίου E-Prints Ο Ανάδοχος θα πρέπει να προβεί σε ψηφιοποίηση του παρακάτω υλικού αναφορικά με τον εμπλουτισμό του αποθετηρίου: a) 200 ερευνητικών παραδοτέων της ΕΛΚΕ ΠΑΜΑΚ έκτασης σελ και b) 750 διατριβών & διπλωματικών εργασιών ( περίπου σελ.) Άξονας 2 - Εμπλουτισμός Συστήματος Open Journal Systems Ο Ανάδοχος θα πρέπει να προχωρήσει σε: a) Συμπληρωματική ψηφιοποίηση της Επιστημονικής Επετηρίδας ΠΑΜΑΚ, με ψηφιακά αρχεία για 60 περίπου ψηφιακά αντικείμενα που αντιστοιχούν σε έκταση περίπου σελίδων της έντυπης έκδοσης των τόμων 9 και 10 b) Πλήρης αναδρομική ψηφιοποίηση τριών μέχρι σήμερα αποκλειστικά εντύπων περιοδικών (2 τρέχοντα - εξασφαλισμένη συμφωνία με ΙΜΧΑ για Balkan Studies & Βαλκανικά Σύμμεικτα- και 1 με ιδιαίτερη σημασία για την πρόσφατη ελληνική οικονομική ιστορία- Νέα Οικονομία, ) μέσω πλήρους αναδρομικής ψηφιοποίησης ( περίπου σελίδων) Άξονας 3 - Εμπλουτισμός Ψηφιακής Βιβλιοθήκης "ΨΗΦΙΔΑ" Στην περίπτωση αυτή ο Ανάδοχος θα πρέπει να προχωρήσει στην ψηφιοποίηση για τον εμπλουτισμό του τρέχοντος αποθετηρίου της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ "ΨΗΦΙΔΑ", το οποίο βασίζεται στο λογισμικό ανοικτού κώδικα "DSpace". Ο ανάδοχος θα πρέπει να προχωρήσει στην ψηφιοποίηση του παρακάτω ακαδημαϊκού έντυπου και οπτικοακουστικού υλικού: Ψηφιοποίηση Έντυπου Ακαδημαϊκού Υλικού: a) Ιστορική ψηφιακή συλλογή οικονομικής & πολιτικής επιστήμης, έκτασης περίπου σελίδων. Η ψηφιοποίηση αυτή περιλαμβάνει 400 μελέτες & μονογραφίες οικονομικής & πολιτικής επιστήμης της περιόδου με σκοπό τη θεμελίωση μιας ελληνικής ψηφιακής βιβλιοθήκης ελληνικής οικονομικής & πολιτικής ιστορίας διαθέσιμης στο διαδίκτυο, σε επίπεδο κεφαλαίων βιβλίων b) Εισηγητικές εκθέσεις νόμων της Βουλής των Ελλήνων, έκτασης περίπου σελίδων Σελίδα 67 από 94

68 c) Τιμητικοί τόμοι καθηγητών του Πανεπιστημίου, όπου θα γίνει κυρίως εμπλουτισμός προϋπάρχουσας συλλογής στην υπηρεσία «ΨΗΦΙΔΑ», έκτασης περίπου σελίδων d) Χαιρετισμοί Ομιλίες του Πανεπιστημίου για την περίοδο , έκτασης περίπου 200 σελίδων Ψηφιοποίηση οπτικοακουστικού υλικού (210 συναυλίες διάρκειας 415 ωρών) a) 81 συναυλίες σε μορφή VHS Video, από τις οποίες μέρος υπάρχει και σε CD b) 130 συναυλίες σε μορφή CD ή DVD Τεχνικές προδιαγραφές ψηφιοποίησης Η διαδικασία της ψηφιοποίησης θα λάβει χώρα στο φυσικό χώρο φιλοξενίας του υλικού λόγω της ανάγκης για διασφάλιση της ακεραιότητας των βιβλίων και των οπτικοακουστικών μέσων αποθήκευσης και της δυνατότητας άμεσης εποπτείας από το προσωπικό των ιδρυμάτων. Η διαδικασία θα υλοποιηθεί με κατάλληλο σαρωτή ή σαρωτές υψηλής ανάλυσης. Οι σαρωτές θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα σάρωσης βιβλίων μεγάλου μεγέθους ή χαρτών, σχεδίων, κ.λπ. και επιπρόσθετα να μην φθείρουν το υλικό. Οι σαρωτές θα συνοδεύονται και από λογισμικό επεξεργασίας εικόνας, το οποίο θα χρησιμοποιείται για την βελτίωση της ποιότητας των ψηφιοποιημένων αρχείων. Όλος ο εξοπλισμός που θα χρειαστεί θα παρέχεται από τον ανάδοχο και θα είναι στην αποκλειστική ευθύνη του, τόσο η μεταφορά και εγκατάσταση όσο και η συντήρηση και χρήση του. Βασικά κριτήρια για την ψηφιοποίηση θα αποτελέσουν οι διαστάσεις των εικονοστοιχείων (pixels), η ανάλυση της εικόνας, το bit depth, παράμετρος που καθορίζει το μέγεθος της πληροφορίας που είναι διαθέσιμη για την προβολή κάθε pixel σε μία εικόνα, το μέγεθος του παραγόμενου αρχείου, η τεχνική συμπίεσης και άλλες παράμετροι (όπως pixelation, monitor resolution, printer resolution, κ.λπ.). Η ψηφιακή αποτύπωση (με επίπεδο σαρωτή ή με book scanner) απαιτείται να γίνεται στη μέγιστη ανάλυση που θεωρείται ικανοποιητική για το συγκεκριμένο αντικείμενο. Οι ακριβείς τεχνικές προδιαγραφές ψηφιοποίησης που θα πρέπει να ακολουθηθούν από τον Ανάδοχο για την υλοποίηση των αξόνων 1, 2 και την υλοποίηση του ακαδημαϊκού έντυπου υλικού του άξονα 3 περιγράφονται στο C C και του οπτικοακουστικού υλικού στο C C του Μέρους Γ της παρούσας διακήρυξης. Σελίδα 68 από 94

69 Ονοματολογία Αρχείων Τα αρχεία που θα προκύπτουν από τη διαδικασία της ψηφιοποίησης θα πρέπει να ακολουθούν συγκεκριμένη ονοματολογία, η οποία θα αποφασιστεί από την ΑΑ κατά τη διαδικασία έναρξης της διαδικασίας ψηφιοποίησης από τον ανάδοχο στην αντίστοιχη φάση υλοποίησης που προβλέπεται. Α3.5 Προδιαγραφές Οριζόντιων Λειτουργιών Δεν προβλέπονται στο υποέργο οριζόντιες λειτουργίες Α3.6 Λειτουργικά Χαρακτηριστικά Εξοπλισμού Η εγκατάσταση των υποσυστημάτων των 3 αξόνων του Έργου θα στηριχθεί σε υπολογιστικές και δικτυακές υποδομές που θα παρέχονται από το υπολογιστικό κέντρο της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ. Ειδικότερα, η ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ θα παρέχει: Υπολογιστική ισχύ (πολλαπλοί επεξεργαστές, μνήμη μεγάλου μεγέθους, κ.λπ.) που δεν θα θέτει αυστηρά όρια στα υποκείμενα συστήματα. Αποθηκευτικό χώρο μεγάλου μεγέθους και υψηλής απόδοσης αποκρίσεως. Υπηρεσίες δικτυακής σύνδεσης των υποδομών υπολογιστικής ισχύος και του αποθηκευτικού χώρου για την αδιάλειπτη και ποιοτική πρόσβαση στις υπηρεσίες και δεδομένα οι οποίες υποστηρίζονται από το ΚΥΔ του ΠΑΜΑΚ. Επιπλέον, θα παρέχεται από το προσωπικό της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ, αλλά και από το προσωπικό του ΚΥΔ του ΠΑΜΑΚ, υποστήριξη ως το επίπεδο του εξοπλισμού και διασύνδεσης, μέσω άμεσης παρουσίας ή/και γραφείου αρωγής (helpdesk). Α3.7 Διαλειτουργικότητα (Βλέπε Μέρος Γ: C3.5) Η διαλειτουργικότητα αποτελεί βασική απαίτηση κατά την ανάπτυξη των συστημάτων στο πλαίσιο των αξόνων 1 και 2 και εξασφαλίζεται με τη χρήση ανοικτών προτύπων σχεδιασμού και ανάπτυξης. Σελίδα 69 από 94

70 Συγκεκριμένα, οι ψηφιακές υπηρεσίες του ιδρυματικού αποθετηρίου του άξονα 1 (EPrints) και της υποστήριξης επιστημονικών εκδόσεων ανοικτής πρόσβασης (OJS & OCS) της ψηφιακής βιβλιοθήκης στον άξονα 2 θα διαθέτουν τους απαραίτητους μηχανισμούς διαμοιρασμού μεταδεδομένων μεταξύ ψηφιακών υπηρεσιών, οι οποίοι στηρίζονται στο πρότυπο ΟΑΙ-Protocol for Metadata Harvesting. Με το πρότυπο αυτό είναι δυνατή η χρήση και η επικοινωνία των μεταδεδομένων των υπηρεσιών μεταξύ ανεξάρτητων ιδρυμάτων και κατά συνέπεια η χρήση αυτών των μεταδεδομένων από άλλες υπηρεσίες, είτε για την ανάπτυξη άλλων υπηρεσιών, είτε για περεταίρω διαμοιρασμό και κατά συνέπεια την υποστήριξη της διαλειτουργικότητας. Παράλληλα, τα συστήματα στο πλαίσιο των αξόνων του Έργου πρέπει να πληρούν τις προϋποθέσεις για συμμετοχή σε γνωστούς διεθνείς συναθροιστές (π.χ. DRIVER, BASE, OAIster, Europeana) και καταλόγους (π.χ. ROAR, OpenDOAR, OAI registry), που συνεισφέρουν στην αύξηση της προβολής του ιδρυματικού αποθετηρίου στο ευρύτερο κοινό. Συνήθως, οι παραπάνω υπηρεσίες απαιτούν μόνο την υλοποίηση του OAI-PMH πρωτοκόλλου και τη συνεπαγόμενη υποστήριξη του simple Dublin Core σχήματος. Στην περίπτωση που τίθενται συγκεκριμένοι περιορισμοί επί του περιεχομένου των μεταδεδομένων (π.χ. DRIVER), θα πρέπει ομοίως να υλοποιηθούν κατάλληλες διαδικασίες μετατροπής στην επιθυμητή μορφή. Επιπλέον έχει προβλεφθεί η πιστοποίηση και πρόσβαση των χρηστών σε όλα τα συστήματα των αξόνων 1 και 2 να γίνεται με τη χρήση του κεντρικού συστήματος πιστοποίησης του ΠΑΜΑΚ (LDAP) όπου με βάση το τελευταίο θα ενεργοποιηθεί και η υπηρεσία κεντρικής (single sign on) πιστοποίησης χρηστών με τη χρήση του συστήματος Shibboleth. Ειδικότερα, λαμβάνεται μέριμνα για τη διαλειτουργικότητα όλων των υπηρεσιών που θα αναπτυχθούν ή αναδιοργανωθούν στα πλαίσια ανάπτυξης όλων των υποέργων της Πράξης με κωδ. MIS , αλλά και του δικτυακού τόπου της Βιβλιοθήκης μέσω κοινής διεπαφής αναζήτησης (εργαλειοθήκη ανοικτού κώδικα XC Drupal), ομαλοποίησης μεταδεδομένων MARC & DC (εργαλειοθήκη ανοικτού κώδικα XC Metadata Services) και διασυνδεσιμότητας δεδομένων κυκλοφορίας υλικού του πληροφοριακού συστήματος της BKΠ με άλλες web εφαρμογές (εργαλειοθήκη.xc NCIP). Η σουίτα λογισμικού ανοικτού κώδικα extensiblecatalog (XC) συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις επιπέδου 3 της τεχνικής σύστασης της ILS Discovery Interface Task Group (ILS-DI) της Digital Library Σελίδα 70 από 94

71 Federation & διασφαλίζει τη διαλειτουργικότητα και τη διασυνδεσιμότητα όλων των υπηρεσιών με κάθε υπηρεσία που στηρίζεται σε OAI-PMH και με άλλα πληροφοριακά συστήματα βιβλιοθηκών. (Υπο)συστήματα/Υπηρεσίες που οφείλουν να διαλειτουργούν Αναβαθμισμένο Αποθετήριο EPrints με άλλα αποθετήρια εντός και εκτός της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ μέσω ΟΑΙ-ΡΜΗ και metadata harvesters Υπηρεσίες διαχείρισης ηλεκτρονικών περιοδικών και συνεδρίων OJS/OCS εντός και εκτός της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ μέσω ΟΑΙ-ΡΜΗ & metadata harvesters Αναβαθμισμένο Αποθετήριο EPrints με κεντρικό σύστημα πιστοποίησης χρηστών του ΠΑΜΑΚ (LDAP) και κεντρικής πιστοποίησης συστήματα shibboleth single sign on Υπηρεσίες διαχείρισης ηλεκτρονικών περιοδικών και συνεδρίων OJS/OCS και κεντρικής πιστοποίησης συστήματα shibboleth single sign on E-prints και συλλογικός κατάλογος βιβλιοθηκών Όλα τα συστήματα του άξονα 1 και 2 με το σύστημα CRIS Πληροφορίες που ανταλλάσσονται Μεταδεδομένα Μεταδεδομένα Δεδομένα πιστοποίησης χρηστών Δεδομένα πιστοποίησης χρηστών Μεταδεδομένα Μεταδεδομένα Παρατηρήσεις Πίνακας 4: Πίνακας (υπο)συστημάτων ή/και λειτουργικών μονάδων που πρέπει να διαλειτουργούν Α3.8 Πολυκαναλική προσέγγιση (Βλέπε Μέρος Γ: C3.6) Η προσέγγιση των χρηστών με κάθε δυνατό τρόπο δεν αποτελεί πια μια τυπική δυνατότητα που πρέπει να προσφέρεται από κάθε πληροφοριακό σύστημα, ώστε να εκπληρωθεί μια ακόμα απαίτηση, αλλά μια κρίσιμη λειτουργία η οποία Σελίδα 71 από 94

72 ενδέχεται να κρίνει την επιτυχία μιας υπηρεσίας ή μιας σειράς υπηρεσιών. Επομένως, η πολυκαναλική (multichannel) διάδοση ενός πολυτροπικού περιεχομένου (multimodal) προς τους τελικούς χρήστες θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της λύσης που θα προσφερθεί. Όλες οι υπηρεσίες θα πρέπει να προσφέρονται μέσω του Παγκόσμιου Ιστού και από όλες τις δυνατές επιλογές (υπολογιστή, κινητού, υπολογιστή ταμπλέτα κ.λπ.), ανεξάρτητα από το μέσο επικοινωνίας αλλά και με προσαρμοσμένο το περιεχόμενο στις δυνατότητες του δέκτη (συσκευή και δίκτυο). Επιπλέον, η προσέγγιση του χρήστη θα πρέπει να επιτυγχάνεται και με τη χρήση καναλιών άμεσης ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης. Στο πλαίσιο της βελτίωσης της προσβασιμότητας στις παρεχόμενες υπηρεσίες, έχει ληφθεί μέριμνα για να δημιουργηθούν κατάλληλες διεπαφές οι οποίες θα παρέχουν πρόσβαση σε διαφορετικά κανάλια επικοινωνίας μέσω Διαδικτύου (Web και ) όχι μόνο μέσω υπολογιστή, αλλά και μέσω της χρήσης έξυπνων συσκευών, όπως είναι τα κινητά τηλέφωνα, οι υπολογιστές παλάμης, ταμπλέτες κ.α. Τρόποι Υπηρεσία Τερματικό Πρόσβασης Αλληλεπίδρασης Όλες WebBrower PC / Laptop / Κινητό Τηλέφωνο / Tablet Πίνακας 5: Μέσα Πρόσβασης (κανάλια) ανά παρεχόμενη υπηρεσία Α3.9 Ανοιχτά δεδομένα (Βλέπε Μέρος Γ: C3.7) To Ιδρυματικό Αποθετήριο του ΠΑΜΑΚ (E-prints) και τα Συστήματα Διαχείρισης Επιστημονικών Εκδόσεων (OJS & OCS) θα βασίζουν τη λειτουργία τους στη χρήση ανοικτών προτύπων και πρωτοκόλλων, τα οποία έχουν ήδη αναφερθεί σε μεγάλο βαθμό στην ενότητα Α3.4. Συνοπτικά, τα συστήματα θα υλοποιούν τα πρωτόκολλα OAI-PMH και SWORD για την αυτόματη ανακομιδή μεταδεδομένων και κατάθεση τεκμηρίων σε αυτά, καθώς θα υιοθετούν δημοφιλή πρότυπα μεταδεδομένων, όπως το Dublin Core. Το σύστημα του αποθετηρίου και τα συστήματα διαχείρισης επιστημονικών εκδόσεων, ως μέσα επίτευξης του στόχου της ανοικτής πρόσβασης, θα παρέχουν, σε γενικές γραμμές, ελεύθερη Σελίδα 72 από 94

73 πρόσβαση σε ψηφιακά αντικείμενα, εκτός των περιπτώσεων εκείνων όπου τα πνευματικά δικαιώματα έχουν παραχωρηθεί από το δημιουργό σε τρίτους (π.χ. εκδότες) για εμπορική εκμετάλλευση, ή υπάρχουν άλλοι περιορισμοί σύμφωνα με τη νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Οι πολιτικές πνευματικών δικαιωμάτων και αυτό-αρχειοθέτησης θα ελέγχονται στην αναζητήσιμη βάση δεδομένων RoMEO ( Ελεύθερη πρόσβαση θα δίνεται σε όλα τα τεκμήρια για τα οποία θα εξασφαλιστεί η σύμφωνη γνώμη των συγγραφέων τους. Τα συστήματα θα είναι σε θέση να υποστηρίξουν διάφορα επίπεδα πρόσβασης, καθώς και να δίνουν τη δυνατότητα ορισμού διαφόρων αδειών χρήσης, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τις άδειες Creative Commons, για τα παρεχόμενα ψηφιακά τεκμήρια. Ειδικότερα, για τα τεκμήρια, τα οποία θα εισαχθούν αναδρομικά και δεν θα δοθεί η αδειοδότηση από το/τους συγγραφείς, θα δίνεται πρόσβαση στα μεταδεδομένα τους, ενώ η πρόσβαση στο περιεχόμενο θα είναι δυνατή μόνο από τα τερματικά της ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ. Επίσης, τεκμήρια για τα οποία ο/οι συγγραφείς επιλέξουν embargo period για 1-3 χρόνια, θα δίνεται πρόσβαση στο περιεχόμενο μετά το πέρας της embargo period. Σε κάθε περίπτωση ο Ανάδοχος πρέπει να συνεργαστεί με την ΒΚΠ ΠΑΜΑΚ για την πρόσβαση στα τεκμήρια, σύμφωνα με την νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Πέρα από τα ψηφιακά τεκμήρια, τα συστήματα θα παρέχουν ελεύθερη πρόσβαση και στα μεταδεδομένα αυτών, χωρίς περιορισμούς επαναχρησιμοποίησής τους. Ειδικότερα: Στα πλαίσια του Έργου θα ψηφιοποιηθούν πάνω από σελίδες έντυπου υλικού, καθώς και οπτικοακουστικό υλικό συνολικής διάρκειας 415 ωρών. Το ψηφιοποιημένο υλικό θα τεκμηριωθεί σύμφωνα με τις προσφερότερες σύγχρονες πρακτικές τεκμηρίωσης, με εφαρμογή καθιερωμένων σχημάτων μεταδεδομένων και πρότυπων πρακτικών ψηφιοποίησης και επεξεργασίας του ψηφιακού υλικού. Για ένα μεγάλο μέρος του υλικού που θα ψηφιοποιηθεί και θα διατεθεί ηλεκτρονικά έχει ήδη εξασφαλισθεί η άδεια ελεύθερης διάθεσής του στο κοινό μέσω συμφωνιών με τους κατόχους των πνευματικών δικαιωμάτων (π.χ. συμφωνίες για την ψηφιοποίηση ή/και ηλεκτρονική διάθεση 3 περιοδικών εκδόσεων, συμφωνία με το Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου [ΙΜΧΑ] για τη διάθεση του περιεχομένου δύο τίτλων περιοδικών που εκδίδει το ίδρυμα), ενώ σε άλλες περιπτώσεις θα πραγματοποιηθεί επικοινωνία είτε απευθείας με τους δικαιούχους, είτε με σχετικούς οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης (π.χ. υπηρεσία Ασπίδα του ΟΣΔΕΛ), προκειμένου να εξασφαλιστεί η άδεια διάθεσης του υλικού στο κοινό. Θα γίνει προσπάθεια ώστε το υλικό να διατεθεί με άδειες Creative Commons ή οποιαδήποτε άλλη μορφή αδειοδότησης κριθεί κατάλληλη Σελίδα 73 από 94

74 για την προώθηση της Ανοιχτής Πρόσβασης (open access) στο ψηφιακό υλικό που θα παραχθεί στα πλαίσια του έργου. Περιγραφή προτύπου OpenURL (Open Uniform Resource Locator) Πρότυπο SWORD (Simple Web-service Offering Repository Deposit) Διεθνή πρότυπα προσβασιμότητας ( Open AIRE Guidelines v.1.1, DRIVER (υλοποίηση DRIVER Guidelines 2.0) Πρωτόκολλο OAI-PMH (Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting) Πρωτοκόλλο OAI-ORE (Open Archives Initiative Object Reuse and Exchange) Πρότυπο METS (Metadata Encoding and Transmission Standard) Σημασία/Χρήση στο πλαίσιο του Έργου Το αποθετήριο θα υποστηρίζει OpenURL για την διασύνδεση με εξωτερικό υλικό ελεγχόμενης πρόσβασης. Το πρότυπο SWORD είναι ένα πρότυπο διαλειτουργικότητας που επιτρέπει την κατάθεση περιεχομένου από πολλαπλές πηγές σε διαφορετικούς μορφότυπους μέσα από ένα τυποποιημένο πρωτόκολλο. Τα συστήματα θα παρέχουν τη δυνατότητα αυτόματης εισαγωγής μεταδεδομένων που αντιστοιχούν σε τεκμήρια εξωτερικών συστημάτων (π.χ. ανάκτηση μέσω του πρωτοκόλλου OAI-PMH και κατάθεση μέσω SWORD). Τα συστήματα θα είναι συμβατά με τα διεθνή πρότυπα προσβασιμότητας ( και μάλιστα σε επίπεδο ΑΑ ή ανώτερο. θα οδηγήσει στην επίτευξη διαλειτουργικότητας των συστημάτων. Με το OAI-PMH καθίσταται δυνατή η εξαγωγή μεταδεδομένων σε μορφή Dublin Core, προκειμένου να επιτυγχάνεται η ελάχιστη διαλειτουργικότητα με συναθροιστές και άλλες υπηρεσίες. Καθορίζει πρότυπα για την περιγραφή και ανταλλαγή συναθροισμένων (σύνθετων) πηγών του Ιστού. Στόχος είναι να εκθέσει το πλούσιο περιεχόμενο των συναθροίσεων αυτών σε εφαρμογές που υποστηρίζουν συγγραφή, κατάθεση, ανταλλαγή, οπτικοποίηση, επαναχρησιμοποίηση και διατήρηση. Τα συστήματα θα παρέχουν διεπαφή εξαγωγής των τεκμηρίων τους μέσω του πρωτοκόλλου. Τα συστήματα θα επιτρέπουν την εξαγωγή του περιεχομένου τους (τεκμήρια, συλλογές τεκμηρίων) σε Σελίδα 74 από 94