ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ΕΝΕΡΓΟΥ ΙΛΥΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΙΠΤΑΜΕΝΗΣ ΤΕΦΡΑΣ

Transcript

1 ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ΕΝΕΡΓΟΥ ΙΛΥΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΙΠΤΑΜΕΝΗΣ ΤΕΦΡΑΣ Σκιτζή Κ. 1, Γούλα Μ. 1,*, Πολυχρονοπούλου Eλ. 2, Χαλαράκης Eλ. 2 1 Τµήµα Τεχνολογιών Αντιρρύπανσης, Σχολή Τεχνολογικών Εφαρµογών, Τ.Ε.Ι. υτικής Μακεδονίας, Κοίλα, Κοζάνη 2 Τεχνική Προστασίας Περιβάλλοντος Α.Ε., Τµήµα Έρευνας και Ανάπτυξης, ερβενακίων 24, 18545, Πειραιάς KEYWORDS: ιλύς, ιπτάµενη τέφρα, σταθεροποίηση, βαρέα µέταλλα, εκπλυσιµότητα. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα τελευταία χρόνια ο τρόπος διάθεσης των µεγάλων ποσοτήτων ιλύων, που προκύπτουν από τα Κέντρα Επεξεργασίας Λυµάτων στην Ελλάδα, αποτελεί ένα σηµαντικό πρόβληµα. Τόσο το µικροβιακό φορτίο, όσο και η ύπαρξη συγκεντρώσεων βαρέων µετάλλων όπως Cu, Cd, Ni, Zn, Pb, Cr, Hg στις ιλύες, επιτάσουν την εύρεση µιας µεθόδου σταθεροποίησής τους, κυρίως ως προς τους δύο αυτούς ρυπογόνους παράγοντες. Στην παρούσα εργασία µελετάται η σταθεροποίηση ενεργού ιλύος µέσω της χρήσης ιπτάµενης τέφρας, και κυρίως η εύρεση της βέλτιστης αναλογίας συµµετοχής των δύο αυτών υλικών στην παρασκευή µειγµάτων µε σκοπό την ορθά περιβαλλοντική και ασφαλή διάθεσή τους. Skitzi Κ. 1, Goula Μ. 1,*, Polychronopoulou H. 2, Chalarakis E. 2 1 Department of Pollution Control Technologies, Technological Education Institute of West Macedonia, Kila, Kozani, Greece 2 Environmental Protection Engineering S.A., Research and Development Dpt., 24 Dervenakion str., 18545, Piraeus ABSTRACT Last years the disposal form of large quantities of sewage sludge, resulting from Waste Water Treatment Plants in Greece, constitutes an important problem. Both microbial charge and the existence of heavy metals as Cu, Cd, Ni, Zn, Pb, Cr, Hg in sewage sludges, impose a stabilisation method establishment, mainly for these two pollutant factors. In the present work the stabilisation of the activated sewage sludge by using fly ash is studied and mainly the determination of the optimum mixing ratio of these two materials, aiming at their environmentally safe disposal. 1

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην Ελλάδα, όπως και σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες, παρατηρείται τα τελευταία χρόνια µια ραγδαία αύξηση του αριθµού των Κέντρων Επεξεργασίας Λυµάτων, εξέλιξη που θα έχει και συνέχεια λόγω και της σχετικής οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (1991/271/ΕΚ). Κατά τη λειτουργία των µονάδων αυτών και µετά από το στάδιο της νιτροποίησης - απονιτροποίησης, τα απαλλαγµένα από το διαλυµένο ρυπαντικό φορτίο λύµατα οδηγούνται στις δεξαµενές καθίζησης, όπου συντελείται η τελευταία υποβοηθητική διεργασία της βιολογικής επεξεργασίας. Εκεί δίδεται ο απαραίτητος χρόνος στα αιωρούµενα σωµατίδια και τους µικροοργανισµούς (ενεργός ιλύς) να συσσωµατωθούν και να καθιζάνουν στον πυθµένα των δεξαµενών, ώστε από την επιφάνειά τους να υπερχειλίσουν τα απαλλαγµένα φορτίων λύµατα. Στην συνέχεια οι προκύπτουσες ποσότητες ενεργού ιλύος, αφού αφυδατωθούν, αποθηκεύονται σε κατάλληλα διαµορφωµένες εγκαταστάσεις για αρκετά µεγάλα όµως χρονικά διαστήµατα εξαιτίας της έλλειψης οργανωµένων εναλλακτικών τρόπων διάθεσης (π.χ. σε εγκαταστάσεις ξήρανσης-αποτέφρωσης, λιπασµατοποίησης) µε αποτέλεσµα να δηµιουργούνται σηµαντικά πρόβληµα αποθήκευσης των νέων και συνεχώς αυξανόµενων ποσοτήτων που παράγονται, γεγονός που εγκυµονεί σηµαντικούς κινδύνους για τη δηµόσια υγεία. Το πρόβληµα βέβαια της διάθεσης της ιλύος απασχολεί όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες, αλλά στην Ελλάδα που η µόνη µέχρι στιγµής διέξοδος είναι η υγειονοµική της ταφή (η λιπασµατοποίηση ως τρόπος διάθεσης κατέχει ένα πολύ µικρό ποσοστό σε σχέση µε τις παραγόµενες ποσότητες ιλύος και λαµβάνει χώρα σε ένα µόνο κέντρο επεξεργασίας λυµάτων της χώρας) φαίνεται να έχει πάρει µεγαλύτερες διαστάσεις [1]. Η σταθεροποίηση της ενεργού ιλύος µε την χρήση διαφόρων προσθέτων και η περαιτέρω χρήσης της έχει αποτελέσει αντικείµενο µελέτης αρκετών ερευνητικών οµάδων [2],[3],[4],[5],[6]. Ένα είδος πρόσθετου υλικού µε κατάλληλες ποζολανικές ιδιότητες θα µπορούσε να είναι και η ιπτάµενη τέφρα (Ι.Τ.), που προκύπτει σε ποσότητες που ξεπερνούν τα 9 εκατοµµύρια τόνους το χρόνο, από την καύση του λιγνίτη στις µονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας των περιοχών Πτολεµαϊδας και Μεγαλόπολης. Μάλιστα, ως αιωρούµενο υλικό που διαχέεται στον ατµοσφαιρικό αέρα και υποβαθµίζει σηµαντικά το έδαφος γύρω από τη ζώνη ηλεκτροπαραγωγής η ιπτάµενη τέφρα έχει επικεντρώσει το ενδιαφέρον της τεχνολογίας για την εναλλακτική χρήσης της. Αν ληφθεί υπόψη και η αναγκαιότητα για διαρκώς αυξανόµενη ετήσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργεια, τόνοι ιπτάµενης τέφρας παραµένουν αναζητώντας έναν ακόµη τρόπο αξιοποίησης εκτός από την χρησιµοποίηση της σε υλικά σκυροδέµατος. Το συγκεκριµένο υλικό, κατά το πρόσφατο παρελθόν έχει χρησιµοποιηθεί για την επεξεργασία δειγµάτων ιλύος βιολογικού καθαρισµού, ιδιαίτερα υψηλής περιεκτικότητας σε βαρέα µέταλλα, σε αναλογίες που ξεκίναγαν από (τέφρα:ιλύς) 1:1 και έφταναν το 1:9 [7],[8]. Τα συγκεκριµένα µείγµατα (που προέκυψαν έπειτα από αναµιξη για χρονικό διάστηµα από 8 έως 72 ώρες) υποβλήθηκαν σε δοκιµές εκπλυσιµότητας οι οποίες έδωσαν πολύ καλά αποτελέσµατα, ενώ η αύξηση της τιµής του ph στο 12 (λόγω της αλκαλικότητας της τέφρας) κατά την ανάµιξη απέδειξε ότι ήταν το σηµαντικό αίτιο δραστικής µείωσης του µικροβιακού ρυπαντικού φορτίου της ιλύος, σε ποσοστό που ξεπερνούσε το 99% [9]. Επίσης η εφαρµογή της ιπτάµενης τέφρας σε λάσπες βιολογικών καθαρισµών επιβεβαιώνεται και από την Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των Ηνωµένων Πολιτειών (EPA) σε µελέτη που εκπόνησε σχετικά µε τη χρήση και τους τρόπους διάθεσης της ιλύος [10]. Έτσι, οι προσπάθειες επικεντρώθηκαν αφενός, στην διερεύνηση της χρησιµοποίησης του συγκεκριµένου υλικού ως πρόσθετο µε στόχο την σταθεροποίηση ιλύος από δείγµατα που ελήφθησαν από τρεις διαφορετικά κέντρα επεξεργασίας λυµάτων της χώρας, αφετέρου στην 2

3 προσπάθεια απορρόφησης σηµαντικών ποσοτήτων ιπτάµενης τέφρας µέσω µιας ενδεχόµενης εναλλακτικής χρήσης της. Αρχικά πραγµατοποιήθηκε µια σειρά φυσικοχηµικών αναλύσεων των δύο υλικών (ιπτάµενης τέφρας και ιλύος), και στην συνέχεια ελέγχθηκαν βασικές παράµετροι των µειγµάτων των δύο υλικών, σε διαφορετικές αναλογίες. Στόχος ήταν η εύρεση των ιδανικών αναλογιών µείξης, ώστε να επιτευχθεί το επιθυµητό αποτέλεσµα, η σταθεροποίηση δηλαδή της ιλύος. 2. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Αρχικά διεξήχθησαν φυσικοχηµικές αναλύσεις τόσο για τα δείγµατα των ιλύων, όσο και για το δείγµα της Ιπτάµενης τέφρας. Ακολούθησε η παρασκευή των µειγµάτων ενεργού ιλύος από τρία διαφορετικά Κέντρα Επεξεργασίας Λυµάτων (Κ.Ε.Λ.) της χώρας που εφεξής θα χαρακτηρίζονται ως ιλύες ΚΕΛ.Α, ΚΕΛ.Β, ΚΕΛ.Γ, και ιπτάµενης τέφρας (µε ανάµιξη που διήρκησε 1 ώρα) σε αναλογία 1:1, 1:2, 1:3. Στα µείγµατα µετρήθηκε το ph τους ανά ηµέρα και για διάρκεια 5 ηµερών και υποβλήθηκαν σε δοκιµή εκπλυσιµότητας Αναλυτικές Μέθοδοι και Συσκευές. Η διεξαγωγή των απαραίτητων αναλύσεων έλαβε χώρα µέσω συγκεκριµένων µεθόδων. Έτσι, η µέτρηση της υγρασίας έγινε κατά ASTM D 95, του στερεού υπολείµµατος κατά APHA 2540 B, της θερµογόνου δύναµης κατά ASTM D5468 και του ph κατά APHA 4500-H. Ο προσδιορισµός των µετάλλων πλην του Hg έγινε κατά EPA (µε µεθόδους προκατεργασίας κατά EPA 3015 και κατά EPA 3051), ενώ ο προσδιορισµός του Hg έγινε µε τη µέθοδο Cold Vapor Atomic Absorption Technic (µε µεθόδους προκατεργασίας κατά EPA και EPA 245.5). Επίσης οι δοκιµές εκπλυσιµότητας έγιναν κατά DIN S4. Για τη διεξαγωγή των αναλύσεων χρησιµοποιήθηκε φούρνος αποτέφρωσης µάρκας NABERT THERM, Bomb calorimeter µάρκας IKA-WERKE και µοντέλου C-5000, Φωτόµετρο Schimadzu UVmini 1240, ph-meter µάρκας METROHM 731. Επίσης ο προσδιορισµός των µετάλλων πλην του Hg έγινε µε συσκευή ΙCP Leeman Profile, ενώ του Hg µε συσκευή Leeman Hydra AA. 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα φυσικοχηµικά χαρακτηριστικά, η ανάλυση των µετάλλων και τα αποτελέσµατα των δοκιµών εκπλυσιµότητας των ιλύων από τα τρία Κέντρα Επεξεργασίας Λυµάτων παρέχονται στους πίνακες 1,2 και 3 που ακολουθούν. Πίνακας 1. Φυσικοχηµικά χαρακτηριστικά ιλύων από τα τρία Κ.Ε.Λ. Παράµετροι ΚΕΛ.Α ΚΕΛ.Β ΚΕΛ.Γ Στερεό Υπόλειµµα DS (%) 28,08 20,37 23,2 Θερµογόνος ύναµη (Kcal/Kg) ph (διάλυµα 10%) Ειδική Βαρύτητα 1,078 0,954 1,022 3

4 Πίνακας 2. Ανάλυση Μετάλλων δειγµάτων ιλύων από τα τρία Κ.Ε.Λ. ΚΕΛ.Α ΚΕΛ.Β ΚΕΛ.Γ Zn , Cd Μη ανιχνεύσιµο Μη ανιχνεύσιµο 2,62 Cu , Pb , Ni , Cr , Hg 1.6 0,23 0,15 Πίνακας 3. Αποτελέσµατα δοκιµής εκπλυσιµότητας για τα δείγµατα ιλύων από τα τρία Κ.Ε.Λ. ΚΕΛ.Α ΚΕΛ.Β ΚΕΛ.Γ Zn 27,90 163,20 40,53 Cd Μη ανιχνεύσιµο Μη ανιχνεύσιµο 0,48 Cu 4,43 11,70 17,24 Pb 2,81 3,41 32,11 Ni 6,21 16,84 19,14 Cr 8,72 30,36 27,34 Hg 0,10 0,02 0,01 Τα αποτελέσµατα του πίνακα 3 δίνονται σε µονάδες mg/kg Dry Solids ώστε να είναι εύκολα συγκρίσηµες οι ποσότητες των µετάλλων που εκπλύνονται σε σχέση µε τις αρχικές που υπήρχαν µέσα στα δείγµατα των ιλύων. Αντίστοιχα η χηµική ανάλυση της ιπτάµενης τέφρας που χρησιµοποιήθηκε δίνεται στον πίνακα 4. Πίνακας 4. Χηµική ανάλυση ιπτάµενης τέφρας. Συστατικά Ιπτάµενη τέφρα Ποσότητες (%) ιαθέσιµο ασβέστιο 4,88 Ελεύθερο ασβέστιο 2,11 Υγρασία 0,23 Απώλεια Πύρωσης 4,17 SO4= (σταθµικά) 4,45 Ειδικό βάρος 2,401 SiO 2 37,24 Al 2 O 3 17,62 Fe 2 O 3 7,58 CaO 24,80 MgO 3,45 4

5 Όλα τα µείγµατα που παρασκευάστηκαν υποβλήθηκαν σε δοκιµή εκπλυσιµότητας κατά DIN38414-S4,τα αποτελέσµατα των οποίων παρουσιάζονται στον πίνακα 5 που ακολουθεί. Πίνακας 5. Αποτελέσµατα δοκιµών εκπλυσιµότητας µειγµάτων ιλύων-ι.τ. ΚΕΛ.Α ΚΕΛ.Β ΚΕΛ.Γ 1:1 1:2 1:3 1:1 1:2 1:3 1:1 1:2 1:3 Zn 2,05 1,91 1,88 5,64 4,93 4,95 9,36 8,27 7,18 Cd Μ/Α Μ/Α Μ/Α Μ/Α Μ/Α Μ/Α 0,12 0,07 0,07 Cu 1,12 1,14 1,05 1,35 1,31 1,28 3,4 3,4 2,85 Pb 0,93 0,86 0,72 6,34 6,03 6,12 9,65 7,26 7,24 Ni 1,32 1,22 1,24 1,93 1,90 1,77 6,04 5,75 5,17 Cr 2,74 2,58 2,39 9,15 8,84 8,67 9,4 8,89 7,52 Hg 0,02 Μ/Α Μ/Α Μ/Α Μ/Α Μ/Α 0,01 Μ/Α Μ/Α Από τα αποτελέσµατα των δοκιµών εκπλυσιµότητας των µειγµάτων του Πίνακα 5 σε σύγκριση µε τα αποτελέσµατα του Πίνακα 3 φαίνεται ξεκάθαρα η επίδραση της Ι.Τ. στη δέσµευση των βαρέων µετάλλων της ιλύος. Είναι χαρακτηριστική η µείωση στην εκπλυσιµότητα του Zn σε ποσοστά που ξεπερνούν το 76,9% για τα µείγµατα όλων των αναλογιών και όλων των δειγµάτων ιλύων. Αυτό βέβαια που πρέπει να επισηµανθεί είναι ότι η αύξηση της ποσότητας της Ι.Τ.δεν επιφέρει και αναλογικά αποτελέσµατα µείωσης της εκπλυσιµότητας των βαρέων µετάλλων. Έτσι ενώ για την περίπτωση του Cu στο µείγµα 1:1 ΚΕΛ.Α-Ι.Τ. η µείωση της εκπλυσιµότητας είναι της τάξης του 74.71% για την αναλογία 1:3 που η ποσότητα της Ι.Τ. είναι τριπλάσια η µείωση είναι ελάχιστα µεγαλύτερη 76.29%. Παρόµοια, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, είναι και τα αποτελέσµατα για τα υπόλοιπα µέταλλα γεγονός που οδηγεί στο συµπέρασµα ότι η αναλογία του 1:1 είναι η βέλτιστη δυνατή για την πρακτική εφαρµογή µιας τέτοιας µεθόδου σταθεροποίησης, ιδιαίτερα δε στην περίπτωση µιας εγκατάστασης επεξεργασίας λυµάτων που είναι αποµακρυσµένη από τις περιοχές των θερµοηλεκτρικών εργοστασίων παραγωγής ενέργειας που παράγουν την ιπτάµενη τέφρα. Η αναλογία αυτή λοιπόν είναι η βέλτιστη λαµβάνοντας υπόψη όχι µόνο τα περιβαλλοντικά αποτελέσµατα που επιτυγχάνει ως προς τη σταθεροποίηση της ιλύος αλλά και τα οικονοµικά, µια που έχει µικρότερα κόστη µεταφοράς, εγκαταστάσεων και επεξεργασίας. Ακολούθως, προκειµένου να διαπιστωθεί, τόσο η τιµή του ph, όσο και η µεταβολή του σε σχέση µε το χρόνο, όλων των µειγµάτων ιλύος-ι.τ., µετρήθηκε για χρονικό διαστηµα 5 ηµερών η συγκεκριµένη παράµετρος σε όλα τα µείγµατα που παρασκευάστηκαν. Τα αποτελέσµατα αυτών των µετρήσεων παρούσιάζονται στα σχήµατα 1,2 και 3 που ακολουθούν. 5

6 Μεταβολή ph σε σχέση µε το χρόνο για όλες τις αναλογίες µειγµάτων ΚΕΛ.Α: Ι.Τ. ph 12,3 12,1 11,9 11,7 11,5 11,3 11,1 10, Ηµέρες 1:1 1:2 1:3 Σχήµα 1. Μεταβολή του ph σε σχέση µε το χρόνο για τα µείγµατα ιλύος ΚΕΛ.Α.: Ι.Τ. Μεταβολή ph σε σχέση µε το χρόνο για όλες τις αναλογίες µειγµάτων ΚΕΛ.Β : Ι.Τ. ph 12,3 12,1 11,9 11,7 11,5 11,3 11,1 10, Ηµέρες 1:1 1:2 1:3 Σχήµα 2. Μεταβολή του ph σε σχέση µε το χρόνο για τα µείγµατα ιλύος ΚΕΛ.Β.: Ι.Τ. Μεταβολή ph σε σχέση µε το χρόνο για όλες τις αναλογίες µειγµάτων ΚΕΛ.Γ : Ι.Τ. ph 12,3 12,1 11,9 11,7 11,5 11,3 11,1 10, Ηµέρες 1:1 1:2 1:3 Σχήµα 3. Μεταβολή του ph σε σχέση µε το χρόνο για τα µείγµατα ιλύος ΚΕΛ.Γ.: Ι.Τ. 6

7 Από τα σχήµατα είναι φανερό ότι τα µείγµατα διατήρησαν την τιµή του ph πάνω από το 12 για τουλάχιστον 2 ηµέρες, ενώ µετά από 5 ηµέρες όλα τα µείγµατα είχαν τιµή ph πάνω από 11,8. Σύµφωνα µε τον Οργανισµό Προστασίας Περιβάλλοντος της Αµερικής (E.P.A), η προσθήκη ασβέστου (είτε µε τη µορφή CaO, είτε ως Ca(OH) 2 ) σε λάσπη που προκύπτει από κέντρα επεξεργασίας λυµάτων, σε επαρκή ποσότητα ώστε να αυξηθεί το ph στην τιµή 12 και η διατήρηση της τιµής αυτής για τουλάχιστον δύο ώρες µειώνει δραστικά τους παθογόνους µικροοργανισµούς, καθιστώντας τη λάσπη σταθεροποιηµένη ως προς αυτό το ρυπαντικό παράγοντα. Επίσης σε παρόµοια συµπεράσµατα κατέληξε εργασία ελλήνων επιστηµόνων που πρόσθεσαν κατάλληλες ποσότητες CaO και Ca(OH) 2 σε λάσπη από το Κέντρο Επεξεργασίας Λυµάτων της Ψυττάλειας επιτυγχάνοντας µεγάλη µείωση στο µικροβιακό της φορτίο, µέσω της αύξησης της τιµής του ph στο 12 για τουλάχιστον 2 ώρες [11]. Η προσθήκη λοιπόν της Ι.Τ. επιτυγχάνει, µέσω της εκµετάλλευσης του µεγάλου ποσοστού της σε CaO, την αύξηση του ph των µειγµάτων στην τιµή 12 για µεγάλο χρονικό διάστηµα και κατ επέκταση την µείωση του µικροβιακού φορτίου των ιλύων. Συνοψίζοντας, θα µπορούσε να αναφερθεί ότι, η Ι.Τ. αποδεικνύεται ως ένα αξιόλογο υλικό επεξεργασίας για τη σταθεροποίηση της ιλύος που προκύπτει από τα Κέντρα Επεξεργασίας Λυµάτων της χώρας. Έχοντας διπλή αντιρρυπαντική δράση, που εξασφαλίζει τη µείωση του µικροβιακού φορτίου και την ταυτόχρονη αναστολή, σε ένα µεγάλο ποσοστό, της εκπλυσιµότητας των βαρέων µετάλλων της ιλύος, σε συνδυασµό µε το χαµηλό της κόστος, η Ι.Τ θα µπορούσε να αποτελέσει ένα βέλτιστο µέσο σταθεροποίησης. 4. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. P.Aubain, A.Gazzo, J.L.Moux, E.Mugier, H.Brunet, B.Landrea, Disposal and Recycling Routes for Sewage Sludge, European Commission, DG Environment-B/2, Grile, V. and Petkovsek, A. Stabilization of boron-containing mineral sludge with various solidification, Waste Management & Research (1997) 15, Su D.C. and Wong, J.W.C. The growth of corn seedlings in alkaline coal fly ash stabilized sewage sludge, Water, Air, and Soil Pollution 133: 1-13, Parkrian, P., Leong, S.T. Laortanakul, P. Juntaramitre J., An environmental sound method for disposal of both ash and sludge wastes by mixing with soil: a case study of Bangkok plain, Environmental Monitoring and Assessment 74: 24-43, Γ.Χριστούλας, Α..Ανδρεαδάκης, Α.Κουζέλη-Κατσίρη, Ε.Αφτιάς,.Μάµαης, ιαχείριση της παραγόµενης ιλύος κατά τη λειτουργία του κέντρου επεξεργασίας λυµάτων Ψυττάλειας, Heleco 99, Τόµος Ι., σ.σ.63-71, Θεσσαλονίκη L.H.Barnard,B.D.Bone,C.D.Hills, Guidance on the Use of Stabilisation/ Solidification for the Treatment of Contaminated Materials, R&D Technical Report P5-064/TR, CASST, Environment Agency of UK, Guitonas A., Hatzinikolaou N., Riziotis C., The use of fly ash as conditioner for dewatering of biological sludges in drying beds, Toxicol Environ. Chem., 31-32, (1991) 8. Μαrthur A., Khare S., Rupainwar D., Removal of heavy metals from main sewerwater of Varanasi city by adsorption on fly ash and blast furnace slag, J. Ind. Pollut. Control, 5(2),52-7 (1989) 9. Wang S., Viraraghavan T., Wastewater Sludge Conditioning by fly ash, Waste Management, Vol 17, No.7, pp ,

8 10. Biosolids Generation, Use, and Disposal in The United States, EPA503-R , Sept Τσίµας Σ., Βελονάκης Ε., Λεοντζάκος Μ., Συµβολή της Ασβέστου στις µονάδες επεξεργασίας λυµάτων. Η περίπτωση του κέντρου ελέγχου λυµάτων Ψυττάλειας. Τεχν.Χρον., ΤΕΕ, V, τευχ.1-2,