Παραδοτέο Π.β.1.4 «Έκθεση Αξιολόγησης των παρεμβάσεων εφαρμογής της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης έτους 2014»

Transcript

1 Παραδοτέο Π.β.1.4 «Έκθεση Αξιολόγησης των παρεμβάσεων εφαρμογής της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης έτους 2014» Στο πλαίσιο του έργου: «Αξιολόγηση κατά την διάρκεια (on going) της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011μέχρι και το 2015» Εκπόνηση: ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

2 Πληροφορίες εγγράφου Έργο: Αξιολόγηση κατά τη διάρκεια (on going) της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015 Αριθμός Παραδοτέου: Π.β.1.4 Τίτλος Παραδοτέου: Έκθεση αξιολόγησης των παρεμβάσεων εφαρμογής της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης έτους 2014 Συμβατική ημερομηνία παράδοσης: 31/03/2015 Πραγματική ημερομηνία παράδοσης: 31/03/2015 Υπεύθυνος σύνταξης εγγράφου: Γεώργιος Μπραουδάκης Συμμετέχοντες στη σύνταξη του Νίκανδρος Μπούρας, Γεώργιος εγγράφου: Μπραουδάκης, Αναστάσιος Μαστρογιαννάκης MSc, Ιωάννης Νικολακόπουλος PhD, Άρτεμις Μαρκάτου MSc, Εμμανουέλα Μπραουδάκη, Σωτήριος Κουπίδης PhD, Tracey Power PhDc, Tom Craig, Graham Thornicroft Διανομή: Επιτροπή Παρακολούθησης και Παραλαβής Έργου Έκδοση/Αναθεώρηση: Σχέδιο/Τελικό: Τελικό Συνολικός αριθμός σελίδων (με 289 εξώφυλλο): Λέξεις κλειδιά: Αξιολόγηση, Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση, Ψυχική Υγεία Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 2

3 ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ 1. Εισαγωγικά Σε συνέχεια της έκθεσης αξιολόγησης που αφορούσε την αποτίμηση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης για το έτος 2013, η παρούσα έκθεση παρουσιάζει και αξιολογεί την υφιστάμενη κατάσταση και τις εξελίξεις που πραγματοποιήθηκαν στον τομέα της ψυχικής υγείας κατά το έτος Στο πλαίσιο της συνεχούς (ongoing) αξιολόγησης της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης Ψυχαργώς μέχρι το 2015, ημερομηνία ολοκλήρωσης του ΕΣΠΑ, η παρούσα έκθεση δομείται σύμφωνα με τις ακόλουθες ενότητες: 1. Αξιολόγηση Πολιτικής και Στρατηγικού Σχεδιασμού της ΨΜ. 2. Αξιολόγηση εφαρμογών και υλοποίησης της ΨΜ. 3. Αξιολόγηση διοίκησης της ΨΜ. Υφιστάμενη κατάσταση συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας Οι βασικοί πυλώνες του συστήματος παροχής υπηρεσιών ΨΥ παρουσιάζονται στην εικόνα ακολούθως. Εικόνα 1: Βασικοί πυλώνες παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας Βασικοί Πυλώνες Παροχής Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας Δημόσιες Υπηρεσίες Ιδιωτικοί- Μη κερδοσκοπικοί φορείς Ιδιωτικοί φορείς Λοιποί Πάροχοι Υπηρεσιών Ψυχιατρικά Νοσοκομεία (πρωτοβάθμιες υπηρεσίες, μονάδες ενδονοσοκομειακης & εξωνοσοκομειακής νοσηλείας, εξειδικευμένα κέντρα) Γενικά Νοσοκομεία (Ψυχιατρικά τμήματα) ΚΨΥ, Κινητές μονάδες, ΚΗ, Οικοτροφεία, Πρ. Διαμερίσματα, Ξενώνες, Ειδικά κέντρα κοινωνικής επανένταξης και Ειδικές μονάδες Αποκατάστασης και Επαγγελματικής Επανένταξης Ιδιωτικές Ψυχιατρικές κλινικές Ιδιώτες ψυχίατροι, ψυχολόγοι ΟΤΑ, ΜΨΥ ενόπλων δυνάμεων, εκκλησία, κατά τόπους οργανώσεις Ακολούθως παρουσιάζεται μια συνοπτική αποτύπωση του αριθμού των δομών πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας φροντίδας ΨΥ, στις βασικότερες κατηγορίες υπηρεσιών, που 3 Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015»

4 λειτουργούσαν κατά τη χρονική περίοδο εκπόνησης του παρόντος παραδοτέου. Η επικαιροποίηση των δεδομένων των υπηρεσιών ψυχικής υγείας για το έτος 2014 πραγματοποιήθηκε με στοιχεία τα οποία απέστειλε στον αξιολογητή η ΔΨΥ. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται σκοπό έχουν την ανάδειξη της συνολικής εικόνας και της υφιστάμενης κατάστασης κι όχι την προσέγγιση με μαθηματική ακρίβεια των τελικών στοιχείων ανά κατηγορία, εργασία που αποτελεί αντικείμενο άλλου έργου. Πίνακας 1: Υπηρεσίες ψυχικής υγείας ανά Περιφέρεια ΔΟΜΕΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗ ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ- ΘΡΑΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ ΚΡΗΤΗ ΣΥΝΟΛΟ Ψυχιατρικά Νοσοκομεία Ψυχιατρικά Τμήματα Γενικών Νοσοκομείων Παιδοψυχιατρικά Τμήματα Γενικών Νοσοκομείων Κέντρα Ψυχικής Υγείας Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα Κινητές ΜΨΥ Κέντρα Ημέρας Μονάδες και Προγράμματα Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης Κέντρα για την αντιμετώπιση της νόσου Alzheimer ΚοιΣΠΕ Κέντρα Ημέρας Αυτισμού Μονάδες Αποκατάστασης και Επαγγελματικής Επανένταξης Ιδιωτικές κλινικές Σε επίπεδο δομών εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετές περιοχές της χώρας που είτε δεν διαθέτουν καμία μονάδα ψυχικής υγείας (ΜΨΥ), είτε η συσσώρευση των δομών είναι αρκετά χαμηλή σε σχέση με την πυκνότητα του πληθυσμό ή τη γεωγραφική κατανομή. Ενδεικτικά, η μεγαλύτερη συσσώρευση δομών ψυχικής υγείας επικρατεί στις περιφέρειες της Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας, ενώ αντίθετα υπάρχει σημαντική υστέρηση υπηρεσιών ψυχικής υγείας στις περιφέρειες της Δυτικής Μακεδονίας και του Βορείου Αιγαίου. Η ίδια εικόνα επαναλαμβάνεται και ως προς την παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας με την Αττική να έχει συγκεντρώσει περίπου το 50% των Κέντρων ημέρας από αυτά που συνολικά υπάρχουν σε όλη τη χώρα και τις περιφέρειες της Δυτικής Μακεδονίας και του Νοτίου Αιγαίου να μην διαθέτουν κανένα ΚΨΥ. Επιπρόσθετα, αξίζει να τονισθεί ότι παρόλο που η 1 Δεν περιλαμβάνονται τα ΚΗ για την αντιμετώπιση της νόσου Alzheimer και συναφών διαταραχών και αυτισμού για τα οποία υπάρχει ξεχωριστή ενότητα στον πίνακα. 2 Στοιχεία ιδιωτικών κλινικών ανά Περιφέρεια έτους 2013 Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 4

5 Κεντρική Μακεδονία διαθέτει τη μεγαλύτερη συσσώρευση δομών ΠΦΥ ψυχικής υγείας μετά την Αττική, διακρίνεται ανισομερής κατανομή των δομών στους νομούς της. Σημείο συσσώρευσης παρουσιάζουν οι νομοί Θεσσαλονίκης και Πιερίας ενώ τρείς (3) από τους παραπάνω νομούς της (Ημαθία, Κιλκίς και Πέλλα) δεν διαθέτουν καμία δομή ΠΦΥ ψυχικής υγείας. Έμφαση απαιτείται να δοθεί στο σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ παιδιών και εφήβων καθώς συνεχίζουν και το έτος 2014 να υπάρχουν περιφέρειες με σημαντικότατες ελλείψεις στις προβλεπόμενες δομές με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αντιμετωπιστούν περιστατικά πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας. Αντιληπτή γίνεται και η αναγκαιότητα καθορισμού καθολικού πλάνου σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών ΨΥ σε άτομα τρίτης ηλικίας, άτομα με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού, ειδικές ομάδες (άστεγοι, άνεργοι, μετανάστες) αλλά και συγκεκριμενοποίηση των προτάσεων του Ψυχαργώς Γ σχετικά με τις ανωτέρω υπηρεσίες και προτεραιοποίηση στα πλαίσια της υλοποίησής τους. Όσον αφορά τις μονάδες τριτοβάθμιας φροντίδας (ΜΨΑ στεγαστικού τύπου) ψυχικής υγείας υπάρχουν περιφέρειες με πολύ μικρή συσσώρευση δομών όπως της Δυτικής Μακεδονίας και του Βορείου Αιγαίου. Αντίστοιχα εμφανίζεται, και σε αυτή την κατηγορία υπηρεσιών, ανισομερής κατανομή μονάδων σε αρκετές περιοχές της χώρας όπως στην περιφέρεια Ιονίων Νήσων. Τέλος σχετικά με τις ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές αξιοσημείωτος είναι ο αριθμός τους στην περιφέρεια της Θεσσαλίας ο οποίος κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα με αυτόν στις Περιφέρειες Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας. 2. Αξιολόγηση της πολιτικής για την ΨΜ Η πολιτική του Ψυχαργώς Γ Φάση αφορά τη συνέχιση της ΨΜ, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη και βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας των ατόμων με ψυχικές διαταραχές στο επίπεδο της κοινότητας. Το όραμα της πλήρους υλοποίησης αυτής της θεραπευτικής μεθόδου σε όλα τα στάδια φροντίδας των ασθενών προσεγγίζεται με επιμέρους ειδικές δράσεις, οι οποίες εστιάζουν τόσο στο μετασχηματισμό των ψυχιατρείων, όσο και στην ανάπτυξη και βελτίωση των δράσεων πρόληψης, νοσηλείας, αποασυλοποίησης και αποκατάστασης που υλοποιούνται στο πλαίσιο της κοινοτικής φροντίδας. Η παροχή ολοκληρωμένης κάλυψης των αναγκών του πληθυσμού, όπως προτείνεται και από κείμενα παγκόσμιων οργανισμών, λαμβάνεται διαχρονικά υπόψη σε όλους τους άξονες προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ στην Ελλάδα. Σε αυτή την κατεύθυνση, οι ειδικές δράσεις που προτείνονται αφορούν την ανάπτυξη δομών και υπηρεσιών για τους ενήλικες, για τα παιδιά και τους εφήβους, για τα άτομα της τρίτης ηλικίας, καθώς και για ειδικές ομάδες ατόμων με ψυχικές διαταραχές, οι οποίες στοχεύουν στην κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού, λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε ομάδας στόχου. Κεντρική κατευθυντήρια γραμμή της πολιτικής για την Ψυχική Υγεία αποτελεί η εδραίωση της έννοιας του κοινοτικού δικτύου με πλήρη διαλειτουργικότητα και συλλειτουργία σε επίπεδο παροχής και διοίκησης υπηρεσιών. Σε αυτό το πλαίσιο συμπεριλαμβάνονται βασικά θέματα οργάνωσης, συντονισμού, παρακολούθησης και αξιολόγησης του συστήματος. Επίσης, η έννοια της Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 5

6 δικτύωσης προωθείται, στο κείμενο της πολιτικής, μέσω της ενίσχυσης της διατομεακής συνεργασίας μεταξύ των φορέων που εμπλέκονται στο σύστημα. Παρόλο που οι ανωτέρω προτεραιότητες της πολιτικής έρχονται σε συμφωνία και ενσωματώνουν τις απόψεις, ιδέες, προτεραιότητες και αξίες των διεθνών οργανισμών, η υπάρχουσα πολιτική για την ΨΜ παραμένει ένα οραματικό κείμενο χωρίς συγκεκριμένους μετρήσιμους στόχους και ενέργειες. Επιπλέον, δεν προσδιορίζεται ο τρόπος με τον οποίο θα υλοποιηθούν οι συγκεκριμένοι στόχοι και οι επιμέρους δραστηριότητες καθώς και η μέθοδος αξιολόγησης του βαθμού επίτευξης των προτεραιοτήτων της πολιτικής. Η ύπαρξη του συμφώνου Andor-Λυκουρέντζου αλλά και των προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ, δεν αποτελούν ολοκληρωμένο Επιχειρησιακό Σχεδιασμό ούτε προσεγγίζουν ολιστικά το σύνολο των θεμάτων ΨΥ και ΨΜ. Ένα βασικό θέμα που δεν αποτελεί προτεραιότητα της πολιτικής, ενώ κρίνεται ως πρωτεύον τόσο στο Μνημόνιο Συνεργασίας Andor- Λυκουρέντζου, όσο και στη στοχοθεσία της ΔΨΥ, αλλά και στις προτάσεις του Υπουργείου Υγείας για το είναι η χρηματοδότηση του συστήματος για τη διασφάλιση της βιωσιμότητάς του. Ένα ακόμη σημαντικό σημείο για το οποίο δεν γίνεται εκτεταμένη αναφορά στην πολιτική για την Ψυχική Υγεία είναι η ποιοτική και οικονομική παρακολούθηση και αξιολόγηση των μονάδων με σκοπό τη βελτίωση της διαδικασίας τιμολόγησης των υπηρεσιών και την καλύτερη κατανομή των πόρων. Σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του ΠΟΥ και άλλων διεθνών οργανισμών η συσχέτιση αποτελέσματος- κόστους με βάση μοντέλα αξιολόγησης που θα συνυπολογίζουν την αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα, καθώς και την ποιότητα των υπηρεσιών κρίνεται απαραίτητη δεδομένης της οικονομικής κρίσης και των περιορισμένων διαθέσιμων οικονομικών πόρων. Επίσης, η διαχείριση και οργάνωση του συστήματος δεν αναλύεται επαρκώς. Για την αντιμετώπιση των αδυναμιών είναι σημαντικό να προσδιοριστούν οι αρχές και το πρότυπο διοίκησης με ύπαρξη διακριτών λειτουργιών και αρμοδιοτήτων ανά επίπεδο (κεντρικό, περιφερειακό, τομεακό και τοπικό) και με αυστηρά καθορισμένες διαδικασίες διαλειτουργικότητας των φορέων και των οργάνων διοίκησης. Ενδεικτικά, και παρά τις εξελίξεις που σημειώθηκαν το 2014, στο πλαίσιο ενίσχυσης του ρόλου των Υ.ΠΕ και των ΤΕΨΥ, είναι κρίσιμη η περαιτέρω αποσαφήνιση του ρόλου τους και ο προσδιορισμός των αρμοδιοτήτων τους και των ευθυνών τους. Επιπλέον, σημαντικό για τη διαχείριση και οργάνωση των υπηρεσιών και ολόκληρου του συστήματος είναι η καθιέρωση προτύπων (Υπουργικές Αποφάσεις, Εγχειρίδιο αξιολόγησης ποιότητας ΠΟΥ κ.α.), κριτηρίων και διαδικασιών, βάσει των οποίων θα λειτουργούν και θα ελέγχονται οι μεμονωμένες μονάδες στο σύνολο τους, οι φορείς και τα όργανα διοίκησης και παροχής υπηρεσιών. Τέλος, ένα από τα σημαντικότερα μειονεκτήματα της πολιτικής του Ψυχαργώς Γ είναι ότι δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη ούτε τίθεται το πλαίσιο ενσωμάτωσης και συλλειτουργίας των παράλληλων συστημάτων παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας που έχουν αναπτυχθεί στη χώρα. Οι ιδιωτικές κλινικές ανά νομό έχουν σημαντική διάρθρωση και διαθέτουν μεγάλο αριθμό κλινών, καλύπτοντας υψηλό αριθμό νοσηλειών μέσης και μεγάλης χρονικής διάρκειας. Επίσης, οι ελεύθεροι επαγγελματίες ψυχίατροι και συναφείς ειδικότητες παρέχουν επί της ουσίας πρωτοβάθμιες υπηρεσίες περίθαλψης σε σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού της χώρας. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει ένταξη των ανωτέρω υπηρεσιών σε ενεργά δίκτυα φροντίδας των ασθενών και συνολικά ο ιδιωτικός τομέας δεν παρακολουθείται και δεν λαμβάνεται σε κανένα βαθμό υπόψη Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 6

7 κατά το σχεδιασμό και τη λειτουργία του συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας, αν και όπως αναφέρθηκε καλύπτει μεγάλος μέρος των υπηρεσιών περίθαλψης και μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες ιδρυματοποίησης. Στο σημείο αυτό, όμως, είναι βασικό να αναφερθεί η προσπάθεια για ένταξη των ιδιωτικών κλινικών στην τομεοποίηση και για διαμόρφωση ενός πλαισίου ελέγχου και εποπτείας των ιδιωτικών ψυχιατρικών, σε νομοθετικό επίπεδο, από την πολιτική ηγεσία, κατά το έτος Αξιολόγηση της εφαρμογής υλοποίησης της ΨΜ Η αποτίμηση της φυσικής και οικονομικής προόδου υλοποίησης της ΨΜ πραγματοποιείται στα ακόλουθα επίπεδα: Χρηματοδοτική πορεία (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού, Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ψηφιακής Σύγκλισης, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Διοικητικής Μεταρρύθμισης) Αποτελέσματα επιπτώσεις - υλοποίηση στόχων ΨΜ. Τα στοιχεία χρηματοοικονομικής και φυσικής ολοκλήρωσης που αναλύονται συλλέχθηκαν από το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα (ΟΠΣ) του ΕΣΠΑ, με ημερομηνία αναφοράς την 31/12/2014. Συγκεντρωτικά, διαπιστώνεται ότι οι κοινοτικές χρηματοδοτικές δυνατότητες που παρέχονται στη χώρα υπό το πρίσμα της ΨΜ παραμένουν ασύνδετες χωρίς σαφή στόχευση και συμπληρωματικότητα των δράσεων, κάτι που οφείλεται σε έλλειψη νέου επιχειρησιακού σχεδιασμού από το Υπ. Υγείας. Οι τιμές στόχοι που παρουσιάζονται από το ΟΠΣ των ΕΠ δεν συμβαδίζουν με τη σημερινή πραγματικότητα, δεν έχουν επικαιροποιηθεί και δεν μπορούν να θεωρηθούν ως οι στόχοι υλοποίησης του Ψυχαργώς Γ. Επιπρόσθετα, η έλλειψη επιδημιολογικών και λοιπών στατιστικών δεδομένων αποκλείει από τον αξιολογητή τη δυνατότητα αξιολόγησης των έργων υπό την έννοια της χρονικής και χρηματοδοτικής προτεραιότητας των καθορισμένων στόχων σύμφωνα με γεωγραφικούς και λοιπούς παράγοντες. Τέλος, οι δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων των ΕΠ χρήζουν άμεσης αναθεώρησης και προσαρμογής σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο Ψυχαργώς Γ, με σκοπό την επί της ουσίας επιμέτρηση της υλοποίησης και των επιθυμητών αποτελεσμάτων της ΨΜ. 3.1 Αξιολόγηση χρηματοοικονομικής πορείας χρηματοδοτικών προγραμμάτων ΨΜ Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΕΠΑΝΑΔ) Ο συνολικά κατανεμημένος προϋπολογισμός στην υπό εξέταση κατηγορία παρέμβασης (5.1) του ΕΠΑΝΑΔ για το έτος 2014 είναι (προγραμματική δημόσια δαπάνη) και η κατάσταση της χρηματοοικονομικής πορείας σε απόλυτα νούμερα και ποσοστά παρουσιάζεται ακολούθως: Ο συνολικός προϋπολογισμός των προσκλήσεων που έχουν ενεργοποιηθεί αγγίζει το ποσό των ,99 (πόροι ΕΠΑΝΑΔ). Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 7

8 Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων είναι ,56, ήτοι το ποσοστό του ενταγμένου προϋπολογισμού ανέρχεται στο 115,3 % της προγραμματικής δημόσιας δαπάνης και αναφέρεται σε 190 έργα. Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί αγγίζουν το ποσό των ,07 ήτοι ποσοστό 110,4% περίπου επί της προγραμματικής δημόσιας δαπάνης. Η συμβασιοποίηση αφορά 181 έργα. Οι δηλωμένες δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των ,24, αντιστοιχούν σε ποσοστό απορρόφησης 77% και αφορούν 179 έργα. Στο σημείο αυτό, πρέπει να τονισθεί το γεγονός ότι τα ανωτέρω νούμερα και ποσοστά διαμορφώνονται κυρίως εξαιτίας της πρόσκλησης 26 η οποία έδωσε τη δυνατότητα χρηματοδοτικής στήριξης των ΜΨΥ των ΝΠΙΔ. Στο γράφημα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα ανωτέρω χρηματοοικονομικά μεγέθη, συγκριτικά σε σχέση με την εικόνα που αποτυπώθηκε στις τρείς προηγούμενες περιόδους αξιολόγησης (31/12/ /12/2013). Διάγραμμα 1: Κατανεμημένος προϋπολογισμός, συμβάσεις και δηλωμένες δαπάνες στην κατηγορία παρέμβασης 5.1 του ΕΠΑΝΑΔ, σε απόλυτα νούμερα ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΤΑΓΜΕΝΟΣ Π/Υ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΑΠΑΝΗ 31/12/ /12/ /12/ /12/ /12/ /12/ /12/ /12/2011 Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα χρηματοοικονομικά μεγέθη ανά άξονα προτεραιότητας του εθνικού σχεδίου δράσης Ψυχαργώς Γ για το συνολικό ποσό των εγκεκριμένων προϋπολογισμών, συμβάσεων και δαπανών των έργων του τομέα ΨΥ. Να σημειωθεί η ανάλυση περιλαμβάνει κι έναν επιπλέον πυλώνα που αναφέρεται στη χρηματοδότηση των φορέων ΝΠΙΔ. Όπως γίνεται αντιληπτό από το ακόλουθο διάγραμμα, η πλειονότητα των έργων μοιράζεται σε δυο άξονες προτεραιότητας. Ο ένας είναι το Κοινοτικό δίκτυο υπηρεσιών με 76 έργα και ο άλλος είναι η Χρηματοδότηση φορέων ΝΠΙΔ με 82 έργα. Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 8

9 Διάγραμμα 2: Χρηματοοικονομικά μεγέθη ανά άξονα προτεραιότητας του εθνικού σχεδίου δράσης Ψυχαργώς Γ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 2 - ΠΡΟΑΓΩΓΗ - ΠΡΟΛΗΨΗ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 3 - ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ 4 - ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ, ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣ Η ΛΥΨΥ 5 - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΕΡΕΥΝΑ - ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 6 - ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤ ΗΣΗ ΦΟΡΕΑ ΝΠΙΔ ΕΝΤΑΞΕΙΣ , , , , , ,1 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ , , , , , ,6 ΔΑΠΑΝΕΣ , , , , , ,1 ΕΝΤΑΞΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ Όπως γίνεται αντιληπτό από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν ανωτέρω, υπάρχει σαφής βελτίωση σε όλα τα χρηματοοικονομικά μεγέθη του ΕΠ. Παρόλο που δεν εντάχθηκαν νέα έργα, η φυσική υλοποίηση των έργων που χρηματοδοτούνται από το ΕΠΑΝΑΔ έχει παρουσιάσει εξέλιξη σε σχέση με την κατάσταση που αποτυπώθηκε κατά την προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης. Η επιρροή στα μεγέθη προκύπτει κυρίως από την ενισχυτική συμβολή που επιφέρουν τα ενταγμένα έργα χρηματοδότησης των ΜΨΥ των ΝΠΙΔ. Το ΕΠΑΝΑΔ με βεβαιότητα αποτελεί την ισχυρότερη οδό χρηματοδότησης και υλοποίησης έργων ΨΥ και της ΨΜ. Παρόλα αυτά για την επί της ουσίας αξιοποίηση των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων που προσφέρει θα πρέπει να επαναπροσδιορισθεί η διάρθρωση του, κατά το σκέλος που αναφέρεται στον τομέα, σύμφωνα με τον ακριβή επιχειρησιακό σχεδιασμό της ΨΜ. Κάθε έργο που θα εντάσσεται, θα πρέπει να αποτελεί υλοποίηση ενός συγκεκριμένου στόχου με βάση το σύνολο των κανόνων προτεραιοποίησης που θα έχουν τεθεί και πάντα σύμφωνα με επιδημιολογικά και λοιπά δεδομένα. Προαπαιτούμενη είναι η εκ των προτέρων αποτίμηση της βιωσιμότητα (η συντριπτική πλειονότητα τους αφορά το δίκτυο υπηρεσιών) σε βάθος χρόνου και μετά την περίοδο χρηματοδότησης. Τέλος, οι διαδικασίες αξιολόγησης και ένταξης των έργων θα πρέπει να πραγματοποιούνται σε όσο το δυνατόν πιο σύντομο χρονικό διάστημα και η υλοποίηση να ακολουθεί την πιο σύντομη οδό που εξασφαλίζει το επιθυμητό αποτέλεσμα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ) Στο πλαίσιο των ΠΕΠ είχαν ενταχθεί μέχρι το τέλος του 2014, είκοσι τέσσερα (24) έργα που σχετίζονται με την ΨΥ σε διάφορες περιφέρειες της χώρας, για τα οποία διαπιστώνονται τα εξής: Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 9

10 Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων που χρηματοδοτούνται από τα ΠΕΠ είναι ,84. Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί αγγίζουν το ποσό των ,98 ήτοι ποσοστό 58,53 % περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού. Η συμβασιοποίηση αφορά δέκα τρία (13) έργα. Οι δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των ,12, αντιστοιχούν στο 34,15 % του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων και αφορούν δέκα τρία (13) έργα. Η χρηματοοικονομική πορεία των ενταγμένων έργων φαίνεται στο διάγραμμα που ακολουθεί, όπου παρέχεται η δυνατότητα συγκριτικής αξιολόγησης της κατάστασης που αποτυπώνεται με ημερομηνία αναφοράς 31/12/2014 και των ετών με αντίστοιχες ημερομηνία αναφοράς. Διάγραμμα 3: Συνολικά οικονομικά μεγέθη ενταγμένων έργων ΨΥ στα ΠΕΠ (31/12/ /12/2014) ΕΝΤΑΓΜΕΝΟΣ Π/Υ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ 31/12/ , , ,12 31/12/ , , ,77 31/12/ , , ,76 31/12/ , , ,39 Λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα κοινωνικοοικονομική κατάσταση και το βαθμό ωρίμανσης, ένταξης και υλοποίησης έργων στα ΠΕΠ, δεν φαίνεται πιθανότητα για περαιτέρω σημαντική αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων. Σχεδόν τα μισά έργα που έχουν ενταχθεί παραμένουν ανενεργά (45,8%), χωρίς σύμβαση και οι δαπάνες δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερη μεταβολή. Αναλυτικά τα ενταγμένα έργα στα ΠΕΠ παρουσιάζονται στο παράρτημα της Έκθεσης Αξιολόγησης. Έμφαση πρέπει να δοθεί στην ολοκλήρωση της προετοιμασίας της επόμενης προγραμματικής περιόδου μέσω της ωρίμανσης έργων, στην εξασφάλιση πόρων μετά το 2015 καθώς επίσης και στην ουσιαστική «ένταξη» των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων των ΠΕΠ στο σχεδιασμό για την ΨΜ. Με δεδομένο ότι τα έργα που χρηματοδοτούνται μέσω των ΠΕΠ αφορούν δομές παροχής υπηρεσιών ΨΥ σε όλες τις βαθμίδες της αποασυλοποίησης, η μη αξιοποίηση των πόρων των ΠΕΠ θα συνεχίζει να επιβραδύνει αυτή τη διαδικασία. Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 10

11 3.1.3 Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα Ψηφιακή Σύγκλιση & Διοικητική Μεταρρύθμιση Μέχρι τις 31/12/2014 είχαν ενταχθεί τέσσερα (4) έργα του τομέα ΨΥ στο ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση» και πέντε (5) έργα στο ΕΠ «Διοικητική Μεταρρύθμιση». Πιο αναλυτικά, η κατάσταση αποτυπώνεται ακολούθως: ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση» Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων είναι ,31 και αντιστοιχεί σε τέσσερα (4) έργα. Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί αγγίζουν το ποσό των ,23, ήτοι ποσοστό 97,2 % περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων. Η συμβασιοποίηση αφορά και τα τέσσερα (4) έργα. Οι δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των ,05 και αντιστοιχούν στο 46,3% περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων και αφορούν τρία (3) έργα. ΕΠ «Διοικητική Μεταρρύθμιση» Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων σε αυτό το ΕΠ είναι ,23 και αντιστοιχεί σε πέντε (5) έργα. Από αυτά, τρία έργα μεταφέρθηκαν από το ΕΠΑΝΑΔ και εντάχθηκαν στο ΕΠ Διοικητικής Μεταρρύθμισης με προϋπολογισμό ,23 και αφορούν Κατάρτιση στελεχών του τομέα υγείας στην πρώιμη ανίχνευση των ψυχικών διαταραχών στις περιφέρειες σταδιακής εισόδου, εξόδου και σύγκλισης. Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί ανέρχονται στο ποσό των ,23 και αφορούν τα τρία έργα που μεταφέρθηκαν από το ΕΠΑΝΑΔ. Η συμβασιοποίηση συνολικά ανέρχεται σε ποσοστό 73% επί του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων. Οι δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των ,86 και αντιστοιχούν στο 71.7% περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων και αφορούν τα τρία (3) έργα που μεταφέρθηκαν. Στα δυο έργα που προϋπήρχαν στο ΕΠ η κατάσταση είναι όμοια με την περσινή. Δεν έχουν συναφθεί συμβάσεις και συνακόλουθα δεν έχουν πραγματοποιηθεί δαπάνες. Από τα συγκριτικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν ανωτέρω, προκύπτει ότι τα ΕΠ Ψηφιακή Σύγκλιση & Διοικητική Μεταρρύθμιση δεν αποτελούν χρηματοδοτικές δυνατότητες που εντάσσονται στο πλαίσιο του ευρύτερου σχεδιασμού και υλοποίησης της ΨΜ. Όλα τα παραπάνω ενταγμένα έργα αποτελούν αποσπασματικές χρηματοδοτικές πράξεις, που δεν συμβάλλουν με ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό τρόπο στα προβλήματα της οργάνωσης και της θεσμικής ολοκλήρωσης της ΨΜ και των υπηρεσιών ΨΥ. Η ανωτέρω διαπίστωση, αξιολογητικά θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σημαντικό κενό του γενικότερου πλαισίου της ΨΜ, καθώς θεματικά τα δύο αυτά ΕΠ καλύπτουν έργα (ψηφιακές υπηρεσίες, διοικητική αναδιοργάνωση) με πολύ υψηλό βαθμό επικαιρότητας που υιοθετούν εύστοχες παρεμβάσεις και εισάγουν αντιλήψεις (πχ απλούστευση διαδικασιών, εξορθολογισμό Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 11

12 κόστους, ψηφιοποίηση λειτουργίας) που αναφέρονται στη σύγχρονη πραγματικότητα στον τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας. 3.2 Αποτελέσματα αξιολόγησης εφαρμογής υλοποίησης της ΨΜ Το δεύτερο σκέλος της αξιολόγησης της υλοποίησης της ΨΜ μέσω των αποτελεσμάτων και των επιπτώσεων των στόχων της στηρίζεται στην κριτική και συνδυαστική περιγραφή των ακόλουθων θεματικών περιοχών καθώς και στην ουσιαστική αξιολόγησή τους. Οι θεματικές περιοχές που αναλύονται ενδελεχώς στην παρούσα έκθεση, υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της παρούσας κατάστασης παρουσιάζονται εδώ με έμφαση στα κυριότερα αξιολογητικά συμπεράσματα και είναι οι ακόλουθες: 1. Οργάνωση και διοίκηση συστήματος Ψυχικής Υγείας 2. Δίκτυο Παρεχόμενων Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας 3. Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΛΥΨΥ) 4. Απασχόληση και αποκατάσταση ΛΥΨΥ 5. Ανθρώπινο δυναμικό - κατάρτιση επαγγελματιών ΨΥ 6. Διατομεακή συνεργασία - Έρευνα Νομοθεσία Δίκτυο Υπηρεσιών ψυχικής υγείας Τα κοινοτικά δίκτυα για πληθώρα λόγων (γεωγραφική κατανομή, δυναμικότητα, επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού, υποδομές κτλ) δεν μπορούν να αναλάβουν το ρόλο που τους αντιστοιχεί και με αυτό τον τρόπο θέτουν σε κίνδυνο την υλοποίηση του βασικού οράματος που είναι η επίτευξη της αποασυλοποίησης και ποιοτικής κοινοτικής φροντίδας ικανής να αντιμετωπίσει τις ανάγκες του πληθυσμού. Συσσώρευση των δομών ψυχικής υγείας επικρατεί στα μεγάλα αστικά κέντρα (Αττική, Θεσσαλονίκη) ενώ αντίθετα υπάρχουν περιφέρειες (πχ Δυτική Μακεδονία, Βόρειο Αιγαίο) που παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις σε δομές με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αντιμετωπιστούν περιστατικά πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας. Υπάρχουν ΤΟΨΥ - Περιφέρειες που δε διαθέτουν όλες τις προβλεπόμενες δομές παροχής υπηρεσιών ΨΥ ενηλίκων, ήτοι ψυχιατρικό τμήμα ΓΝ, ΚΨΥ, μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, ΚΟΙΣΠΕ, για να λειτουργήσουν επαρκώς. Επί της ουσίας και σύμφωνα με το ανωτέρω πρίσμα, τομεοποίηση δεν υλοποιείται και δεν τηρείται σε κανένα επίπεδο στην πλειονότητα των τομέων της χώρας. Το συνεχές της φροντίδας των ασθενών δεν επιτυγχάνεται ούτε ενδονοσοκομειακά, στα νοσοκομεία που εξυπηρετούν περισσότερους από έναν τομέα. Έμφαση απαιτείται να δοθεί στο σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ παιδιών και εφήβων, όπου παρατηρούνται σημαντικότατες ελλείψεις και ενδεικτικά στις ακόλουθες κατηγορίες δεν έχουν πραγματοποιηθεί έργα, πχ παιδιά με γονείς ψυχικά πάσχοντες, με νευρογενή ανορεξία, πρόσφυγες-μετανάστες, με προβλήματα κακοποίησης. Για να πραγματοποιηθεί ενεργοποίηση υφιστάμενων ή σε αργία δομών και υπηρεσιών (π.χ. Ιατροπαιδαγωγικά κέντρα, Παιδοψυχιατρικά τμήματα) που διαθέτουν υποδομές, πραγματοποιήθηκαν αιτήματα για εύρεση πρόσθετης χρηματοδότηση από κοινοτικούς πόρους αλλά και πρόσληψη προσωπικού, προκειμένου να λειτουργήσουν αλλά δεν τελεσφόρησαν Αντιληπτή γίνεται και η αναγκαιότητα καθορισμού καθολικού πλάνου σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών ΨΥ σε άτομα τρίτης ηλικίας και ειδικές Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 12

13 ομάδες (άστεγοι, άνεργοι, μετανάστες), συγκεκριμενοποίηση των προτάσεων του Ψυχαργώς Γ και προτεραιοποίηση στα πλαίσια της υλοποίησής τους. Ιδιαίτερης αναφοράς χρήζει το γεγονός ότι δεν υπάρχει ακόμη ικανοποιητική ανάπτυξη του συστήματος ΠΦΥ, δημιουργώντας σημαντικό κενό στην παροχή υπηρεσιών ΨΥ. Η έλλειψη υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας υφίσταται για λόγους που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τις ελλείψεις σε προσωπικό, την ανεπάρκεια υποδομών και χρηματοδότησης, την απουσία μηχανισμού αξιολόγησης και την ασάφεια του πλαισίου συνεργασίας μεταξύ των διαφορετικών υπηρεσιών. Επιπρόσθετα, η υλοποίηση δράσεων πρόληψης και προαγωγής υστερεί σε σημαντικό βαθμό. Η παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας από τα ΝΠΙΔ είναι υψηλά στις προτεραιότητες του τομέα τόσο σχετικά με το χρηματοδοτικό σκέλος και τη βιωσιμότητα τους, όσο και το ευρύτερο πλαίσιο παροχής ποιοτικών υπηρεσιών σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες των ωφελούμενων. Παρόλα αυτά, διατηρείται η αναγκαιότητα εφαρμογής των απαιτούμενων ενεργειών με σκοπό την πλήρη αποσαφήνιση του ρόλου των φορέων αυτών, του εύρους των παρεχόμενων υπηρεσιών, του επιπέδου ποιότητας καθώς και της θέσης τους στη διαδρομή των ΛΥΨΥ. Θέματα ποιότητας υπηρεσιών και αξιολόγησης του έργου που προσφέρεται, σε συνδυασμό με τη χρηματοδότησή τους, είναι επίκαιρα και αποτελούν αναγκαιότητα και φυσική απόρροια των συνθηκών που επικρατούν. Σε συνέχεια της θεσμοθέτησης της ένταξης των Ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών στο ενιαίο πλαίσιο οργάνωσης, λειτουργίας και ελέγχου αναμένεται η υλοποίηση της σχετικής στόχευσης, η διευκρίνιση ακριβώς του ρόλου τους και της σχέση τους με το Δημόσιο Τομέα ως προς την παροχή υπηρεσιών ΨΥ και η εφαρμογή κριτηρίων αξιολόγησης και παρακολούθησης, με στόχο την εναρμόνιση των ιδιωτικών πρακτικών με τεκμηριωμένες θεραπευτικές πρακτικές αλλά και στα πλαίσια της κοινωνικής λογοδοσίας και βελτίωσης της ποιότητας παροχής υπηρεσιών. Στα πλαίσια του μετασχηματισμού των ΨΝ, η διαδικασία της μετακίνησης των χρόνιων ασθενών βρίσκεται σε εξέλιξη (μέχρι τις 31/12/2014 είχαν μετακινηθεί 122 χρόνιοι ασθενείς από τα ασυλικά τμήματα των ΨΝ) καθώς πρέπει να ολοκληρωθεί και η μετάβαση τους από τα εναπομείναντα ΨΝ (ΨΝΑ Δαφνί, ΨΝ Δρομοκαΐτειο, ΨΝΘ). Η εφικτότητα του στόχου του μετασχηματισμού των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων προϋποθέτει μια σειρά από αναγκαίες και ικανές συνθήκες οι οποίες καλύπτουν όλο το εύρος μεταξύ ενεργειών αυστηρά επιστημονικού χαρακτήρα και τεχνοκρατικού προγραμματισμού. Ενδεικτικά αναφέρεται η επάρκεια των δομών για την αντιμετώπιση των αναγκών μεταφοράς και φιλοξενίας ασθενών και η ύπαρξη ολοκληρωμένων και ισχυρών κοινοτικών δικτύων και τομεοποιημένων υπηρεσιών. Το κλείσιμο των ΨΝ δεν πρέπει να θεωρείται εφικτός στόχος εάν πρώτα δεν πραγματοποιηθούν τα ανωτέρω προαπαιτούμενα με έμφαση στην ενσωμάτωση των τμημάτων οξέων στα ΓΝ (π.χ. σήμερα τα ΨΝ καλύπτουν το 60% των εισαγωγών με οξέα προβλήματα ΨΥ). Αν και έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές ενέργειες όπως το πόρισμα του Τεχνικού Κλιμακίου Αξιολόγησης Κτιρίων των Δημόσιων Νοσοκομείων του Ν. Αττικής, μέχρι το τέλος του έτους 2014 δεν πραγματοποιήθηκαν ενέργειες αναμόρφωσης των ψυχιατρικών τμημάτων των ΓΝ. Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 13

14 3.2.2 Οργάνωση και διοίκηση συστήματος ψυχικής υγείας Οι παρεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν σε επίπεδο νομοθετικών ρυθμίσεων, το 2014, καθώς και η αξιοποίηση εργαλείων διοίκησης και μηχανισμών υποστήριξης, παρά την θετική συνεισφορά τους, δεν θεωρούνται επαρκείς για την οριοθέτηση και τη σαφή διάκριση των επιπέδων διοίκησης. Παραμένει η αδυναμία πλήρους διαλειτουργικότητας και συνεργασίας των επιπέδων διοίκησης (Πολιτική Ηγεσία, ΔΨΥ, Υ.Πε) με βάση σαφή διαχωρισμό εξουσιών ευθυνών, σύμφωνα με το δυναμικό και τη δυναμική των επιπέδων καθώς και ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας του συστήματος σε κεντρικό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, σε περιφερειακό επίπεδο ο ρόλος των Υ.Πε συνεχίζει είναι περιορισμένος και επικεντρώνεται κυρίως στη διοίκηση και εποπτεία των δομών ΝΠΔΔ. Σε τομεακό επίπεδο ο ρόλος των επιτροπών είναι συμβουλευτικός, χωρίς να διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στη διοίκηση της ΨΥ, ενώ παράλληλα συνεχίζονται τα φαινόμενα υπολειτουργίας αυτών. Στην εικόνα που ακολουθεί παρουσιάζονται με διαγραμματικό τρόπο τα προβλήματα διαλειτουργικότητας και διοίκησης εντός του τομέα ψυχικής υγείας και οι αδυναμίες εποπτείας και διοίκησης των επιμέρους συστημάτων. Επιπρόσθετα εμφανίζεται η περιορισμένη διασύνδεση των υπηρεσιών μεταξύ τους. Οι λήπτες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας έχουν πρόσβαση στο σύστημα, τόσο παροχής υπηρεσιών αλλά και διοίκησης, κατά το δοκούν και σύμφωνα με την κρίση, την ανάγκη και τις προσωπικές τους επαφές. Εικόνα 2: Επίπεδα διοίκησης και διαλειτουργικότητα συστήματος ΨΥ Το πληροφοριακό σύστημα παρακολούθησης των ΜΨΥ που ξεκίνησε να λειτουργεί στη ΔΨΥ από το 2013 έχει αποτελέσει το βασικό μηχανισμό συλλογής και τήρησης πληροφοριών, διασφαλίζοντας τη δυνατότητα συστηματικής και δυναμικής παρακολούθησης των ΜΨΥ και κατ επέκτασης του τομέα Ψυχικής Υγείας. Πιο συγκεκριμένα, κάθε ΜΨΥ οφείλει να υποβάλει μηνιαίως, μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος Παρακολούθησης ΜΨΥ, στη ΔΨΥ αναλυτική αποτύπωση των παραχθέντων υπηρεσιών ανά είδος και ωφελούμενο. Η διαδικασία της χρηματοδότησης των ΜΨΥ έχει αυτοματοποιηθεί και συστηματοποιηθεί μέσω της εφαρμογής του νέου μοντέλου Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 14

15 κοστολόγησης αλλά και της άμεσης συλλογής των απαραίτητων στοιχείων μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος Παρακολούθησης. Παρόλα αυτά, η εδραίωση ενός συστήματος ολιστικής παρακολούθησης της πορείας της ΨΥ και της ΨΜ, με τις δυνατότητες που παρέχει μια σύγχρονη πλατφόρμα Επιχειρησιακής Ευφυΐας με σκοπό την επεξεργασία και αξιοποίηση των δεδομένων στη διοίκηση, τον σχεδιασμό και τον προγραμματισμό των ενεργειών, παραμένει αναγκαιότητα. Επομένως η παρακολούθηση και η αξιολόγηση του υπάρχοντος συστήματος παρακολούθησης των ΜΨΥ είναι απαραίτητη με σκοπό την ενσωμάτωση βελτιώσεων, ώστε να είναι αξιοποιήσιμο το σύνολο των δεδομένων που συγκεντρώνονται για την υποβοήθηση της άσκησης αποτελεσματικής διοίκησης από την κεντρική υπηρεσία. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο διοικητικός και οικονομικό-διαχειριστικός έλεγχος των ΜΨΥ ρυθμίστηκε διεξοδικά κατά τη διάρκεια του έτους με τον Ν.4272/2014 όπου προβλέφθηκαν αναλυτικά οι ελεγχόμενοι φορείς, το εύρος και ο τρόπος διενέργειας των ελέγχων, οι σχετικές υποχρεώσεις των φορέων καθώς και οι κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσής τους. Επιπρόσθετα θεσμοθετήθηκε το πλαίσιο ελέγχου και εποπτείας των ΜΨΥ αλλά και του ιδιωτικού τομέα (ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές) με σκοπό τον απώτερο και ευρύτερο συνυπολογισμό του τομέα αυτού στη διοίκηση, την οργάνωση, το σχεδιασμό και τη λειτουργία του συστήματος ΨΥ. Σε συνέχεια της θεσμοθέτησης, αναμένεται η υλοποίηση του πλαισίου ελέγχου και εποπτείας των Ιδιωτικών Ψυχιατρικών Κλινικών και τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας. Ως προς το σκέλος της χρηματοδότησης των ΝΠΙΔ σε συνέχεια των εξελίξεων και της συνδυαστικής χρηματοδότησης τους από τον κρατικό προϋπολογισμό ( ,08 κατά το έτος 2014) και από πόρους του ΕΠΑΝΑΔ ( ,00 κατά το έτος 2014), μέχρι το τέλος του 2015 φαίνεται ότι δεν θα αντιμετωπισθεί κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα. Η επίτευξη όμως της βιωσιμότητας του συστήματος με βάση το κόστος ανά ωφελούμενο και τύπο μονάδας, μετά τη λήξη του προγράμματος χρηματοδότησης των ΝΠΙΔ από πόρους του ΕΣΠΑ τον 12/2015, χρήζει ιδιαίτερης προσοχής όχι μόνο ως προς το σκέλος της επιτυχούς εφαρμογής του νέου μοντέλου αλλά και ως προς την αποτελεσματικότητα του ίδιου του μοντέλου χρηματοδότησης αλλά και τη διασφάλιση των απαιτούμενων πόρων για τη λειτουργία του συστήματος. Επίσης πρέπει να τονισθεί ότι με την ανωτέρω διττή χρηματοδότηση, ένα μεγάλο ποσοστό των διαθέσιμων πόρων του ΕΣΠΑ για την ΨΜ δρομολογήθηκε με σκοπό την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών των ΝΠΙΔ και τη συνέχιση της λειτουργίας τους κι όχι με γνώμονα την υλοποίηση των ευρύτερων στόχων της ΨΜ. Συνοπτικά, ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με: α) τη δυνατότητα χρηματοδότησης της συνέχισης της ΨΜ στο νέο ΕΣΠΑ καθώς δεν εντάσσονται ευθέως δράσεις αυτής της κατεύθυνσης. β) τη βιωσιμότητα της λειτουργίας και την κάλυψη των λειτουργικών δαπανών των ΝΠΙΔ για το έτος Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 15

16 3.2.3 Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΛΥΨΥ) Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, έχει γίνει αξιοσημείωτη προσπάθεια στον τομέα της προάσπισης των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών στα ακόλουθα επίπεδα: Επίπεδο εκπροσώπησης, με τη δημιουργία συλλόγων και σωματείων για την ενδυνάμωση της «φωνής» των ΛΥΨΥ Επίπεδο φορέων, με την ύπαρξη και ενεργοποίηση των φορέων και επιτροπών που ήδη αναφέρθηκαν. Εντούτοις, οι εγγενείς αδυναμίες στην οργάνωση και διοίκηση των υπηρεσιών ΨΥ έχουν επίπτωση στην ποιότητα των υπηρεσιών και εν τέλει στη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ασθενών. Παρόλο που έχουν πραγματοποιηθεί ενέργειες όπως η έκδοση συστάσεων σχετικά με τα δικαιώματα των ληπτών στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας (ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ) και των ψυχικά πασχόντων ατόμων που σχετίζονται με ποινικά ζητήματα, πρέπει να ληφθεί ιδιαίτερη μέριμνα και για τα ακόλουθα: Διασφάλιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών κατά την νοσηλεία, εκούσια ή ακούσια (πχ ενημέρωση για τα δικαιώματά τους, πρόσβαση στον ιατρικό φάκελο, περιορισμός των καθηλώσεων, ευέλικτο σύστημα για την άρση και επαναφορά της δικαιοπρακτικής ικανότητας). Θέσπιση και καθιέρωση θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών, που θα είναι κοινά και θα τηρούνται από όλες τις ΜΨΥ προκειμένου για τη διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και καταγραφή κανονισμών λειτουργίας για όλους τους τύπους δομών. Ενσωμάτωση διαδικασιών για τη μέτρηση της ικανοποίησης των ΛΥΨΥ από τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Λήψη μέτρων για τη μείωση του αριθμού ακούσιων νοσηλειών και βελτίωση του πλαισίου με παρεμβάσεις για την κρίση των ακούσιων νοσηλειών πριν και κατά την προσφυγή στο δικαστήριο καθώς και την εξειδικευμένη εκπαίδευση των νοσηλευτών και των αστυνομικών για την αντιμετώπιση των κρίσεων. Υποστήριξη και ενδυνάμωση των συλλόγων οικογενειών και των ομάδων εκπροσώπησης των ΛΥΨΥ και υποχρεωτική συμμετοχή εκπροσώπων τους στις ΤΕΨΥ. Επιπλέον, συμμετοχή εκπροσώπων ΛΥΨΥ και συλλόγων οικογενειών σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ενδυνάμωση της συνεργασίας των σωματείων με τους επαγγελματίες ΨΥ με σκοπό την αποδοχή και δημιουργία κοινής οπτικής γωνίας. Γίνεται εμφανές ότι δεν εφαρμόζονται ολοκληρωμένοι μηχανισμοί για την αξιολόγηση των υπηρεσιών και τον έλεγχο και παρακολούθηση της ποιότητας σε ΜΨΥ έτσι ώστε να διασφαλίζεται η κοινωνική λογοδοσία σε σχέση με την αξιοποίηση της κρατικής χρηματοδότησης. Η αναγκαιότητα υλοποίησης ενεργειών με σκοπό τον εξορθολογισμό της παροχής υπηρεσιών από ΝΠΙΔ, πρέπει να εκλάβει όχι μόνο διαχειριστικό και οικονομικό χαρακτήρα αλλά και να προσανατολισθεί στην αποσαφήνιση του ρόλου των φορέων αυτών, του εύρους των παρεχόμενων υπηρεσιών, του επιπέδου ποιότητας καθώς και της ακριβής θέσης τους στη διαδρομή των ΛΥΨΥ. Θέματα ποιότητας και αξιολόγησης υπηρεσιών, καθορισμού προτύπων, θεραπευτικών πρωτοκόλλων, κλινικών οδηγιών και φακέλου ασθενούς είναι επίκαιρα και αποτελούν αναγκαιότητα και φυσική απόρροια Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 16

17 των συνθηκών που επικρατούν και δεν μπορούν να καλυφθούν από τη λειτουργία επιτροπών με περιορισμένο εύρος λειτουργίας και αρμοδιοτήτων. Τέλος, πολύ θετικό γεγονός αποτελεί ότι η ενεργοποίηση των συλλόγων και σωματείων εκπροσώπησης και προάσπισης των δικαιωμάτων καθώς και των συλλόγων οικογενειών και φίλων ΨΑ, παραμένει σε σημαντικό βαθμό. Επιπρόσθετα, αν και θεσμοθετήθηκε η συμμετοχή στις τομεακές επιτροπές ενός εκπροσώπου ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας ή Συλλόγων Οικογενειών των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, μέχρι το τέλος του έτους δεν είχε εφαρμοσθεί το ανωτέρω στις ενεργές τομεακές επιτροπές. Επίσης, δεν υπάρχουν διαδικασίες για τη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων σχετικών με την ικανοποίηση των ΛΥΨΥ από τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Τέλος, πρέπει να τονισθεί ότι παράλληλα με την υλοποίηση δράσεων για την ανάπτυξη νέων οργανώσεων χρηστών και συγγενών, θα έπρεπε να εξετασθεί το ενδεχόμενο ενίσχυσης τους (π.χ. χρηματοδοτικής) με σκοπό τη συστηματοποίηση της λειτουργίας τους σε τομείς όπως η κατάρτιση των μελών τους για την άσκηση του ρόλου τους, η αξιολόγηση των υπηρεσιών κ.α Απασχόληση και αποκατάσταση ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας Οι ΚΟΙΣΠΕ αποτελούν τον κατ εξοχήν χώρο εργασιακής απορρόφησης των ψυχικά ασθενών και συνδυάζουν χαρακτηριστικά θεραπευτικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας. Αν και υπάρχει αυξητική τάση στη δημιουργία νέων ΚΟΙΣΠΕ, ακόμα αυτός ο θεσμός δεν έχει αναπτυχθεί στις περισσότερες περιοχές της χώρας. Σε αυτό το πλαίσιο χρειάζεται αφενός περαιτέρω ανάπτυξη και υποστήριξη του θεσμού αλλά και προβολή και ενσωμάτωση καλών και νέων για τα ελληνικά δεδομένα πρακτικών. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί σε μορφές συστηματικής και μόνιμης κι όχι περιστασιακής απασχόλησης Ανθρώπινο δυναμικό - Επαγγελματίες ψυχικής υγείας Σχετικά με τα θέματα επαγγελματιών στο χώρο της ΨΥ, όπως αποτυπώθηκε παρουσιάζονται σημαντικά ζητήματα υποστελέχωσης σε ΝΠΔΔ λόγω των δεσμεύσεων της χώρας. Το έτος 2014 πραγματοποιήθηκαν αιτήματα από τη ΔΨΥ προς τη Διεύθυνση Νομικών Προσώπων για πρόσληψη προσωπικού με σκοπό την ενίσχυση τόσο υφιστάμενων ψυχιατρικών τμημάτων καθώς και την ανάπτυξη νέων μονάδων και υπηρεσιών ψυχικής υγείας, οι οποίες όμως δεν τελεσφόρησαν μέχρι 31/12/2014. Επίσης, δεν διαπιστώθηκε κάποιο καθορισμένο πλάνο εκπαίδευσης και κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα. Τα προβλήματα που δημιουργούνται στους φορείς ΝΠΙΔ λόγω της μη τακτικότητας των χρηματοδοτήσεων από το κράτος, θεωρητικά επιλύθηκαν με τις παρεμβάσεις από το σύμφωνο Andor Λυκουρέντζου Διατομεακή συνεργασία Έρευνα - Νομοθεσία Θέματα σχετικά με τη νομοθεσία, την έρευνα και τη διατομεακή συνεργασία, όπως ορίζονται στο κείμενο πολιτικής του Ψυχαργώς Γ Φάση, επί της ουσίας δεν έχουν εξελιχθεί και ούτε διαφαίνεται κάποιο σαφές πλάνο από τη κεντρική ηγεσία που να αποτελεί οριοθετημένη συνέχεια του πνεύματος που διατρέχει την ΨΜ. Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 17

18 4. Αξιολόγηση της διοίκησης της ΨΜ Σε υπηρεσιακό επίπεδο η ΔΨΥ έχει κυρίαρχο ρόλο με εκτελεστικές αρμοδιότητες στον σχεδιασμό και στην πολιτική, στην παρακολούθηση και υποστήριξη και τέλος στην αξιολόγηση και στον έλεγχο. Όπως γίνεται αντιληπτό, η ΔΨΥ έχει ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων και μάλιστα διευρυμένο σε σχέση με τις συνήθεις αρμοδιότητες των διευθύνσεων του Υπ. Υγείας (πχ η ΔΨΥ έχει ακόμα και οικονομικές αρμοδιότητες). Παρόλα αυτά, οι υφιστάμενοι πόροι και η στελέχωση της δεν επαρκούν, όχι μόνο για την πραγματοποίηση της μεταρρυθμιστικής πολιτικής, αλλά και ούτε για την εκτέλεση των τυπικών καθημερινών καθηκόντων των στελεχών της. Η σταδιακή αλλά και συνεχής αποδυνάμωση του στελεχιακού δυναμικού της ΔΨΥ, δεν εξασφαλίζει σταθερότητα. Η πολιτική ηγεσία δεν έχει αναλάβει μέχρι στιγμής, δράση επιχειρησιακής κατεύθυνσης με σκοπό την εξειδίκευση της πολιτικής για την ΨΜ στη χώρα και την ενεργοποίηση της λειτουργίας των κεντρικών, περιφερειακών και τομεακών υπηρεσιών, οι οποίες θα αναλάβουν τη διεκπεραίωση του επιχειρησιακού σχεδιασμού αλλά και την άσκηση του ρόλου τους στη διοίκηση της ΨΜ. Παράλληλα είναι αναγκαίο να σταθεροποιηθεί ένα σαφές πλαίσιο συλλειτουργίας της πολιτικής ηγεσίας με τη ΔΨΥ με απώτερω στόχο την υλοποίηση του έργου στον τομέα της ΨΥ από τις υπηρεσίες και διευθύνσεις του Υπουργείου του και όχι μέσω μετακλητών συμβούλων ή προσωρινών συμβουλευτικών επιτροπών. Η έλλειψη του ανωτέρω πλαισίου διαμορφώνει ένα ασταθές περιβάλλον πολιτικής και διοίκησης, που τελικά επιδρά αρνητικά στην υλοποίηση της ΨΜ. Οι Υ.Πε εμπλέκονται στη διοίκηση της ΨΥ κατά το τμήμα που αναφέρεται στα ΓΝ (ψυχιατρικά τμήματα), τα Ψυχιατρεία και τις εποπτευόμενες από αυτά δομές. Επιπρόσθετα, συμμετέχουν στην υλοποίηση της ΨΜ στην χώρα υλοποιώντας έργα (ως εποπτευόμενοι φορείς φορείς υλοποίησης). Στην παρούσα αξιολογητική περίοδο οι Υ.Πε συνέβαλαν με διάφορες ενέργειες (διαθεσιμότητα κατάλληλων υποδομών στα ΓΝ, ορισμό διαχειριστών κενών θέσεων ΜΨΑ) στην εντατικοποίηση του μετασχηματισμού των ΨΝ και την μετακίνηση των χρονίων ασθενών. Επιπρόσθετα αναβαθμίστηκε ο ρόλος τους με την ψήφιση του μεταρρυθμιστικού νόμου για την ΠΦΥ (Ν. 4238/14) καθώς το ΠΕΔΥ συγκροτείται και λειτουργεί στις Υ.Πε, και παράλληλα οι Υ.Πε αναλαμβάνουν και το σύνολο των αρμοδιοτήτων διοικητικής και οικονομικής διαχείρισης των δημόσιων πρωτοβάθμιων μονάδων υγείας. Παρόλα αυτά, με το υφιστάμενο πλαίσιο και πρακτική οργάνωσης και διοίκησης, οι Υ.Πε φαίνεται ότι θα συνεχίζουν να απέχουν ουσιαστικά από τη διοίκηση της ΨΜ και ΨΥ και συνακόλουθα δεν θα υλοποιείται το ενδιάμεσο επίπεδο διοίκησης του οποίου η ύπαρξη είναι απαραίτητη με σκοπό την πραγματοποίηση αποκέντρωσης του συστήματος και την υλοποίηση της τομεοποίησης. Σχετικά με τις ΤΕΨΥ και ΤΕΨΥΠΕ κατά το έτος 2014, συνέχισαν να παρατηρούνται σημαντικά φαινόμενα υπολειτουργίας, παρόλο που με τις διατάξεις του Ν.4272/14 ρυθμίστηκαν ζητήματα οργάνωσης και εξασφάλισης πόρων για τη λειτουργία τους. Ο ρόλος των επιτροπών είναι καθαρά συμβουλευτικός. Οι επιτροπές δεν διαδραματίζουν κανένα ουσιαστικό ρόλο στη διοίκηση της ΨΥ και της ΨΜ. Πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα με τη μέχρι τώρα εμπειρία, οι ΤΕΨΥ και οι ΤΕΨΥΠΕ δεν επιχειρούν ή αδυνατούν να συντονίσουν τους φορείς και τις παρεχόμενες υπηρεσίες ψυχικής υγείας στον τομέα τους και στην πλειονότητα τους ούτε ασκούν τις γνωμοδοτικές και εισηγητικές αρμοδιότητες που τους αναθέτει ο νομοθέτης. Η ψήφιση του Ν.4272/14 έχει στόχο να πλήξει σημαντικά φαινόμενα υπολειτουργίας και αδράνειας των ΤΕΨΥ εξαιτίας τυπικών και λειτουργικών Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 18

19 θεμάτων (π.χ περιορισμένη διοικητική υποστήριξη, έλλειψη πόρων για τη λειτουργία τους, έλλειψη μέσων και εργαλείων για την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, έλλειψη εκπροσώπησης στη σύνθεση τους από συγκεκριμένες ειδικότητες) χωρίς ταυτόχρονα να αναβαθμίζει το ρόλο και τις αρμοδιότητες τους. Η ΕΥτΥΚΑ και η ΕΥΕτΥΚΑ υλοποιούν το ρόλο που τους έχει ανατεθεί ευρύτερα στο ΕΣΠΑ για τη χρηματοδότηση στον τομέα της υγείας των συγχρηματοδοτούμενων έργων, χωρίς αυστηρό προσανατολισμό προς την ΨΜ. Οι τρέχουσες εξελίξεις οριοθετούν ένα μεταβατικό στάδιο το οποίο περιλαμβάνει την ψήφιση του νέου Νόμου για τις ρυθμίσεις που αφορούν τη διαχείριση, τον έλεγχο και την εφαρμογή των αναπτυξιακών παρεμβάσεων στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ Βάσει του νέου Ν.4314 (ΦΕΚ 265 Α /2014) η ΕΥτΥΚΑ και η ΕΥΕτΥΚΑ συγχωνεύονται και συνιστούν νέα Ειδική Υπηρεσία με την επωνυμία Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ Υπουργείου Υγείας με αποστολή την υποστήριξη της κεντρική υπηρεσίας αλλά και των εποπτευόμενων φορέων στην αποτύπωση, ιεράρχηση και εξειδίκευση των αναγκών στο σύνολο των τομέων πολιτικής καθώς και η ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας τους σε σχέση με τα ΕΠ του ΕΣΠΑ. Ο ΜΥΠ υποστηρίζει τους δικαιούχους του προγράμματος Ψυχαργώς, πραγματοποιεί υποβοήθηση και διοικητική και επιστημονική υποστήριξη της λειτουργίας της ΔΨΥ (εκπόνηση γνωμοδοτήσεων, μελετών, εμπειρογνωμοσυνών, κατευθυντήριων οδηγιών και υλοποίηση πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης ΜΨΥ), συνεργάζεται με την ΕΥτΥΚΑ και την ΕΥΕτΥΚΑ για θέματα ΕΣΠΑ και με την πολιτική ηγεσία για θέματα που άπτονται της ΨΜ και της ΨΥ, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τη σύμβαση του αλλά και τις τρέχουσες ανάγκες του προγράμματος Ψυχαργώς. Το γεγονός ότι η παρουσία του ΜΥΠ είναι προσωρινή και λήγει το 2015 καθιστά κρίσιμο το ζήτημα της επαρκούς στελέχωσης της ΔΨΥ, σε ποσοτικούς και ποιοτικούς όρου, προκειμένου να κεφαλαιοποιήσει τη μεταφερόμενη τεχνογνωσία και να διαχειριστεί το σύνολο των αναγκών της ΨΥ και της ΨΜ μετά το Συμπερασματικά, η ανωτέρω διάρθρωση, έρχεται σε πλήρη αντιδιαστολή με τα τεκταινόμενα στη διοίκηση του τομέα της Υγείας όπου υπάρχει περιφερειοποίηση για περισσότερο από μια δεκαετία. Αυτή η «κεντρικά» ελεγχόμενη διοίκηση ήταν κατάλληλη στις αρχικές φάσεις της ΨΜ, όταν δεν είχε αναπτυχθεί το σημερινό πλέγμα δομών και είδους υπηρεσιών σε όλη τη χώρα, αλλά πλέον έχει ξεπεραστεί και είναι εμφανές ότι απαιτείται η αναδιάρθρωση της οργάνωσης και της διοίκησης του συστήματος παροχής υπηρεσιών ΨΥ και ΨΜ. Η λήψη πρωτοβουλιών αναδιοργάνωσης του συστήματος διοίκησης κρίνεται ως εξαιρετικά επείγουσα. Αν ληφθεί μάλιστα υπόψη ότι θεσμοθετήθηκαν παράλληλα αλλαγές στην οργάνωση και τη δομή της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας αλλά και το ρόλο του ΕΟΠΥΥ, το σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ κινδυνεύει να αποκλίνει ακόμα περισσότερο από το σύστημα υγείας. Για τους λόγους αυτούς, ο σύμβουλος αξιολόγησης επεξεργάστηκε και παρουσίασε σενάρια διοίκησης, τα οποία κατέθεσε στο Υπ. Υγείας (Π.Β.1.5 Αξιολόγηση της οργάνωσης και διοίκησης του συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας με αρ. πρωτ ). Τα σενάρια παρουσιάζονται επιγραμματικά και στην παρούσα έκθεση και συνολικά ο στόχος δεν είναι η εξάντληση του αντικειμένου, αλλά μια πρώτη προσέγγιση με σκοπό την εκκίνηση του διαλόγου. Tα σενάρια, θεματικά στηρίζονται στους ακόλουθους τρεις κύριους άξονες και παρουσιάζονται στο διάγραμμα ακολούθως: Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 19

20 Βελτίωση του κεντρικού συστήματος διοίκησης. Μετατόπιση του κέντρου βάρους του συστήματος λήψης αποφάσεων. Ενεργοποίηση φορέα διοίκησης. Εικόνα 3: Σενάρια διοίκησης συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 20

21 EXECUTIVE SUMMARY 1. Introduction Following the second evaluation report regarding the assessment of the Psychiatric Reform for 2013, this report presents and evaluates the current situation and changes that took place in the mental health sector during In the frame of the ongoing evaluation of the implementation of the National Action Plan Psychargos until 2015, expected year of completion of NSRF, this report is separated in the following sections: 1. Evaluation of the overall policy and Strategic Planning of the Psychiatric Reform. 2. Evaluation of the applications and implementation of the Psychiatric Reform. 3. Evaluation of the management of the Psychiatric Reform. Current condition of the system of delivery of Mental Health services The main strands that form the system of Mental Health services are shown below: Image 1: Main strands of the system of MH services Main strands of the MH services Public services Private- Non-for- profit organisations Private organisations Other providers MH Hospitals (primary care MH services, inpatient treatment & outpatient treatment, specialised centres) General Hospitals (Psychiatric departments) MH Centers, Mobile MH units, Day Centers, rehabilitation centers, protected apartments,residencies, hostels and Special Units for Social and Vocational rehabilitation Private Psychiatric Hospitals - clinics Private psychologists and psychiatrists Municipalities, Army, local associations Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 21

22 Moreover, a brief report for the number of primary, secondary and tertiary MH Care Units is provided, focusing on the main categories of services that were in function during The main source of the data for 2014 is the Mental Health Directorate that sent the requested information to the evaluator. The data presented below aim at highlighting the overall image of current situation and not to approach the exact final data per category. MENTAL HEALTH UNITS ATTICA EAST MACEDONIA- THRACE CENTRAL MACEDONIA WEST MACEDONIA EPIRUS Mental Health Hospitals General Hospitals (Psychiatric Departments) General Hospitals (Psychiatric Departments for children and Adolescents) Mental Health Centers Child Guidance Centers Mobile Mental Health Units Day Centers and Day Hospitals Psychosocial Rehabilitation Units and Programs Centers for the response on Alzheimer disease Social Cooperative (KoiSPE) Autism Day Centers Rehabilitation and Vocational Reintegration Units Private psychiatric clinics THESSALY IONIAN ISLANDS WEST GREECE CENTRAL GREECE PELOPONNESUS NORTHERN AEGEAN SOUTH AEGEAN CRETE TOTAL 3 Day Centers for Alzheimer, relative disorders and autism, for which there is a separate analysis, are not included. Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ από το 2011 μέχρι και το 2015» 22