Copyright: Καρυπίδης Φίλιππος, Eκδόσεις Zήτη, Σεπτέμβριος 2008

Transcript

1

2 Kάθε γνήσιο αντίτυπο φέρει την υπογραφή του συγγραφέα ISBN ???? Copyright: Καρυπίδης Φίλιππος, Eκδόσεις Zήτη, Σεπτέμβριος 2008 Tο παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Eλληνικού νόμου (N.2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Aπαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη και συγγραφέα κατά οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου. Φωτοστοιχειοθεσία Eκτύπωση Bιβλιοπωλείο Π. ZHTH & Σια OE 18ο χλμ Θεσ/νίκης-Περαίας T.Θ Περαία Θεσσαλονίκης T.K Tηλ.: (10 γραμ.) - Fax: info@ziti.gr Aρμενοπούλου Θεσσαλονίκη Tηλ , Fax sales@ziti.gr

3 Πρόλογος Οι ευκαιρίες, στον ευρωπαϊκό και στον παγκόσμιο χώρο, για τα παραγωγικά συστήματα της ελληνικής γεωργίας, είναι πολλές. Εύκολα όμως γίνεται αντιληπτό ότι οι πιο πολλές χάνονται. Έτσι, γεννιούνται ερωτήματα για το ποια είναι κάθε φορά τα αίτια και ποιες είναι οι λύσεις ώστε να ακολουθηθεί μια πορεία διαφορετική, πιο ωφέλιμη σε όλους, ανθρώπους της υπαίθρου, ελληνική κοινωνία και πτυχιούχους των ΑΕΙ. Ο ποιοτικός πλούτος της ελληνικής υπαίθρου (φυσικός, ανθρωπογενής και διαχρονικός) είναι ποικίλος και ανεξάντλητος. Παραμένει όμως σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητος και αναξιοποίητος. Η εξερεύνηση και η αξιοποίηση του, δε μπορεί να γίνει αποτελεσματικά χωρίς την κατάλληλη παιδεία σε θέματα ποιότητας. Σκοπός του συγγράμματος είναι να παρουσιασθούν συνοπτικά γνώσεις και μέθοδοι που θα μπορούσαν να συμβάλουν ώστε να γίνουν περισσότεροι αυτοί που αναρωτιούνται, να διευκολυνθούν αυτοί που αναζητούν αίτια, να πολαπλασιασθούν όσοι επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν και να επιτύχουν υψηλότερες επιδόσεις αυτοί που ήδη δραστηριοποιούνται, επιχειρηματικά, επιστημονικά και πολιτικά. Είναι λίγα τα συγγράμματα που πραγματεύονται τα θέματα ποιότητας με τρόπο ολιστικό ο οποίος εξυπηρετεί τη στρατηγική, οργανωσιακή και λειτουργική πραγματικότητα και όχι απλώς την επιστημονική καθαρότητα. Στο παρόν σύγγραμμα, επιδιώκεται να ιδωθεί η ποιότητα μέσα στα πελατοκεντρικά της πλαίσια. Έτσι, εξετάζεται ως ζητούμενο και προσφερόμενο, ως πολυδιάστατο και προεπιλεγμένο αποτέλεσμα διεργασιών, ως αντικείμενο διοίκησης και εμπορίας, ως βάση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, ως εργαλείο ανάπτυξης και ως πεδίο βελτίωσης της ποιότητας ζωής. Απευθύνεται κατ αρχήν στους φοιτητές και πτυχιούχους των τμημάτων ανώτατης γεωπονικής, τεχνολογικής και οικονομικής κατεύθυνσης, στους επαγγελματίες του αγροτροφικού χώρου αλλά και άλλων τομέων της οικονομίας, καθώς και σε όσους επιστήμονες και επαγγελματίες ενδιαφέρονται για τα σχετικά θέματα. Είναι καταστάλαγμα τριάντα ετών επαγγελματικής, ερευνητικής, διδακτικής εμπειρίας και πολυετούς συγγραφικής προσπάθειας. Επιδιώκεται να συμπληρώσει την ελληνική βιβλιογραφία, μια και είναι φτωχή σε συναφή συγγραφικά έργα. Θα ήταν παράλειψη αν δεν υπογραμμίζονταν ότι η συγγραφική προσπάθεια θα ήταν ανέφικτη, χωρίς την αμέριστη συμπαράσταση της γυναίκας μου Νόπης

4 6 Ειδικά Θέματα Ποιότητας: Εφαρμογές στη Γεωργία και στα Τρόφιμα στην οποία και οφείλονται ευχαριστίες. Ευχαριστίες οφείλονται επίσης στην κόρη μου Ιωάννα για τις χρήσιμες παρατηρήσεις που έκανε κατά την ανάγνωση του κείμενου. Τέλος, απευθύνονται ευχαριστίες προς τον εκδοτικό οίκο για την ιδιαίτερη αισθητική και εκδοτική του ευαισθησία και λεπτότητα. Το σύγγραμμα παραδίδεται με την ελπίδα ότι, επειδή αποτελεί μια πρώτη προσπάθεια με πολυσυλλεκτικό χαρακτήρα, θα βρει την επιείκεια των αναγνωστών από τους οποίους είναι ευπρόσδεκτη κάθε παρατήρηση. Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2008 Φίλιππος Ι. Καρυπίδης

5 Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ 1 Το μάρκετινγκ γεωργικών προϊόντων Το μάρκετινγκ Μάνατζμεντ Λειτουργίες του μάρκετινγκ Φορείς μάρκετινγκ και αλυσίδες διάθεσης Μεταβλητές αποφάσεων μάρκετινγκ Μίγμα μάρκετινγκ και αντίστροφο μάρκετινγκ Περιβάλλον μάρκετινγκ Χαρακτηριστικά των γεωργικών προϊόντων Φυσιολογικά χαρακτηριστικά Τα οικονομικά χαρακτηριστικά Κύκλος ζωής προϊόντος Αποδοτικότητα και περιθώρια ανάπτυξης του μάρκετινγκ Σύνοψη Επίλογος ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 1 Αντιληπτή ποιότητα Η νέα εκδοχή για ποιότητα τροφίμων Σχηματοποίηση της ποιότητας Αναγκαιότητα της τυποποίησης Οικονομική της τυποποίησης Ωφέλειες τυποποίησης Λόγοι τυποποίησης των γεωργικών προϊόντων στον τόπο παραγωγής Εφαρμογή της τυποποίησης Πρότυπα και τυποποίηση Πολιτική τυποποίησης Χαρακτηριστικά ποιότητας Εφαρμογή της τυποποίησης και κοινοί κανόνες ποιότητας... 62

6 8 Ειδικά Θέματα Ποιότητας: Εφαρμογές στη Γεωργία και στα Τρόφιμα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ, ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΑ 1 Εισαγωγή Αντιληπτή ωφέλεια και πλεόνασμα καταναλωτή Κέρδος επιχείρησης και αντιληπτή ωφέλεια Επιλογή επιπέδου ποιότητας Καθορισμός τιμής σε προϊόν ανώτερης ποιότητας Καθορισμός τιμής αναζωογονημένου προϊόντος Καινοτομίες μείωσης του κόστους ποιότητας Η προσέγγιση της αξίας στο στρατηγικό μάρκετινγκ Δημιουργία αξίας δια μέσου της αλυσίδας διάθεσης Δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος Το πλεονέκτημα (ηγεσία) κόστους Το πλεονέκτημα διαφοροποίησης Διαφοροποίηση, ελαστικότητα και περιθώριο κέρδους Σύγκριση στρατηγικών κόστους και διαφοροποίησης Λειτουργικές στρατηγικές Στρατηγικές εστίασης και υβριδικού τύπου Στρατηγική τμηματοποίησης Στρατηγικές σήμανσης της ποιότητας ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙV ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ 1 Εισαγωγή Συχνότητα και οικονομικότητα ελέγχων ποιότητας Συστήματα ελέγχου της ποιότητας Λειτουργία συστήματος ποιοτικού ελέγχου Καθορισμός χαρακτηριστικών Ποια μέθοδος Στάδιο ελέγχου Σημείο ελέγχου Στατιστικός έλεγχος ποιότητας Διαγράμματα ελέγχου παραγωγικής διαδικασίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ V ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΟΛΙΚΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ 1 Ολική ποιότητα γεωργικών εκμεταλλεύσεων και επιχειρήσεων...121

7 Περιεχόμενα 9 2 Βασικές αρχές διοίκησης ολικής ποιότητας Διασφάλιση Ποιότητας Ωφέλειες μικρών επιχειρήσεων από την εφαρμογή ΣΔΠ Δυσκολίες -εμπόδια εφαρμογής ΣΔΠ στις μικρές επιχειρήσεις Πολιτική αντιμετώπισης των δυσκολιών εμποδίων Η προσέγγιση Taguchi στο σχεδιασμό της ποιότητας ΚΕΦΑΛΑΙΟ VI ΠΡΟΤΥΠΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΧΩΡΟ 1 Εισαγωγή Διεθνή πρότυπα Ευρωπαϊκά πρότυπα Εθνικά πρότυπα για τον αγροτικό χώρο Οι ονομασίες προέλευσης ως εργαλεία ανταγωνιστικότητας Τα βραβεία ποιότητας ΚΕΦΑΛΑΙΟ VΙΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ 1 Εισαγωγή Διάγραμμα Pareto Διάγραμμα αιτίου- αποτελέσματος Φύλλα ελέγχου Συγκριτική προτυποποίηση (benchmarking) Διαγράμματα ροής ΚΕΦΑΛΑΙΟ VΙΙΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ 1 Τα πρώτα βήματα για ανάπτυξη ΣΔΠ Πολιτική ποιότητας Συντονιστική ομάδα Επιθεώρηση ποιότητας Ανασκόπηση Αναγνώριση ταυτότητας και ιχνηλασιμότητα Έλεγχος διεργασιών Αναλυτικά βήματα για την πιστοποίηση...191

8 10 Ειδικά Θέματα Ποιότητας: Εφαρμογές στη Γεωργία και στα Τρόφιμα 9 Διαδικασία πιστοποίησης και ελέγχου Φορείς ελέγχου ποιότητας τροφίμων Η Ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΧ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΟΛΙΚΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ 1 Εισαγωγή Προϋποθέσεις εφαρμογής της ολικής ποιότητας Στάδια υλοποίησης του προγράμματος ολικής ποιότητας Βήματα εφαρμογής της διοίκησης ολικής ποιότητας Οι διδαχές του Deming Επικέντρωση στον πελάτη Ανάπτυξη λειτουργίας της ποιότητας Κατάρτιση και ποιότητα ΚΕΦΑΛΑΙΟ Χ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ 1 Κόστος ποιότητας και στοιχεία κόστους Διαχείριση της οικονομικής διάστασης προγράμματος ποιότητας Εντοπισμός διεργασιών για βελτίωση Υπολογισμός κόστους Εξεύρεση παραγόντων που επηρεάζουν την ικανοποίηση πελατών Παράγοντες που προκαλούν δυσαρέσκεια Παράγοντες που προκαλούν ικανοποίηση Παράγοντες που προκαλούν απόλαυση Μέτρηση της ικανοποίησης πελατών Μάνατζμεντ των βελτιώσεων Εξεύρεση ευκαιριών Ανάλυση κόστους Ωφελειών ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΧΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ 1 Οι αλυσίδες εφοδιασμού Σκοπός του logistics management Αποτελεσματικότητα συστήματος...241

9 Περιεχόμενα 11 4 Συγκέντρωση γεωργικών προϊόντων Μεταφορά γεωργικών προϊόντων Αποθεματοποίηση γεωργικών προϊόντων Ταξινόμηση προϊόντων Κόστος ταξινόμησης και αυτοματισμοί Συσκευασία και διακίνηση γεωργικών προϊόντων Πλεονεκτήματα συσκευασίας Μειονεκτήματα συσκευασίας Η ποιότητα του συστήματος εφοδιασμού Επιλογή επιπέδου εξυπηρέτησης Έλεγχος ποιότητας συστήματος logistics Ελαχιστοποίηση αποκλίσεων Αξιολόγηση του συστήματος Πολιτική εξυπηρέτησης πελατών Αγροτροφικές αλυσίδες και ιχνηλασιμότητα Βιβλιογραφία Κεφαλαίων Ι ΧΙ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ 1 Εφαρμογή του προτύπου AGRO Κατευθυντήριες οδηγίες για την εφαρμογή του προτύπου AGRO Κατευθυντήριες οδηγίες για την εφαρμογή του προτύπου AGRO Απαιτήσεις για την πιστοποίηση σύμφωνα με το πρότυπο AGRO Το πρότυπο GLOBALGAP (EUREPGAP) Το πρότυπο Tesco Nature s Choice (TNC) Το πρότυπο QS (Quality and Safety for Food) Η εφαρμογή του συστήματος HACCP Η μεθοδολογία για την εφαρμογή του HACCP Ο έλεγχος και η πιστοποίηση της εφαρμογής HACCP Συνδυασμός συστήματος HACCP και συστήματος ISO Το πρότυπο BRC (British Retail Consortium) Το πρότυπο IFS (International Food Standard) Το πρότυπο ISO Βασικά στοιχεία του προτύπου ISO Βιβλιογραφία...322

10 12 Ειδικά Θέματα Ποιότητας: Εφαρμογές στη Γεωργία και στα Τρόφιμα ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Ι Κατοχυρωμένες Ελληνικές Ονομασίες Προελεύσεως Γεωργικών Προϊόντων & Τροφίμων ΙΙ Παραδείγματα Πολιτικής & Επιτευγμάτων Ποιότητας ΙΙΙ Αποσαφηνίσεις για τον CODEX ALIMENTARIOUS Ευρετήριο όρων