Ἦμος δ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,

Transcript

1 ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ Β Ἦμος δ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς, ὤρνυτ ἄρ ἐξ εὐνῆφιν Ὀδυσσῆος φίλος υἱός, εἵματα ἑσσάμενος, περὶ δὲ ξίφος ὀξὺ θέτ ὤμῳ, ποσσὶ δ ὑπὸ λιπαροῖσιν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα, βῆ δ ἴμεν ἐκ θαλάμοιο θεῷ ἐναλίγκιος ἄντην. 5 αἶψα δὲ κηρύκεσσι λιγυφθόγγοισι κέλευσε κηρύσσειν ἀγορήνδε κάρη κομόωντας Ἀχαιούς. οἱ μὲν ἐκήρυσσον, τοὶ δ ἠγείροντο μάλ ὦκα. αὐτὰρ ἐπεί ῥ ἤγερθεν ὁμηγερέες τ ἐγένοντο, βῆ ῥ ἴμεν εἰς ἀγορήν, παλάμῃ δ ἔχε χάλκεον ἔγχος, 10 οὐκ οἶος, ἅμα τῷ γε δύω κύνες ἀργοὶ ἕποντο. θεσπεσίην δ ἄρα τῷ γε χάριν κατέχευεν Ἀθήνη τὸν δ ἄρα πάντες λαοὶ ἐπερχόμενον θηεῦντο. De volksvergadering van Ithaca komt bijeen. Aegyptus vraagt naar de reden. Telemachus verklaart zijn benarde positie en doet een beroep op de burgers hem tegen de vrijers te beschermen. 2. ἄρ : ἄρα markeert een volgende stap in een temporeel, dan ook logisch, verband; vervolgens, bijgevolg zouden een correcte vertaling zijn indien het woord zijn volle kracht behouden had; het is echter afgezwakt tot nauwelijks meer dan een stopwoord waarvoor het Nederlands geen aequivalent heeft; het woord onvertaald laten is in de meeste gevallen niet alleen de gemakkelijkste maar ook de beste oplossing. 3. εἵματα: uit het slot van het vorige boek (α 437) blijkt dat Telemachus zijn chiton (onderkleed, lijfrok) had uitgetrokken; daarover zal hij als hij het huis verliet een mantel hebben gedragen. ἑσσάμενος: part. aor. med. v. ἕννυμι. 4. ὑπὸ ἐδήσατο: tmesis. 5. θεῷ ἐναλίγκιος ἄντην: verg. θεοῖσ ἐναλίγκιος αὐδήν in Od. 1, 371; om te zien versus om te horen. ἄντην: - in het gezicht, openlijk, qua uiterlijk (adverbium). 7. κάρη κομόωντας: ongeknipt en ongeschoren onderscheidden vrije Grieken zich van slaven en Aziaten. 11. δύω κύνες ἀργοὶ ἕποντο: twee snelle honden volgden hem ; elders betekent ἀργός vaak wit ; de hond van Odysseus heet Ἄργος, een paroxytonon, maar de betekenis is nog steeds vlug.

2 Ο Μ Η Ρ Ο Υ ἕζετο δ ἐν πατρὸς θώκῳ, εἶξαν δὲ γέροντες. τοῖσι δ ἔπειθ ἥρως Αἰγύπτιος ἦρχ ἀγορεύειν, ὃς δὴ γήραϊ κυφὸς ἔην καὶ μυρία ᾔδη. καὶ γὰρ τοῦ φίλος υἱὸς ἅμ ἀντιθέῳ Ὀδυσῆϊ Ἴλιον εἰς εὔπωλον ἔβη κοίλῃσ ἐνὶ νηυσίν, Ἄντιφος αἰχμητής τὸν δ ἄγριος ἔκτανε Κύκλωψ ἐν σπῆϊ γλαφυρῷ, πύματον δ ὁπλίσσατο δόρπον. τρεῖς δέ οἱ ἄλλοι ἔσαν, καὶ ὁ μὲν μνηστῆρσιν ὁμίλει, Εὐρύνομος, δύο δ αἰὲν ἔχον πατρώϊα ἔργα ἀλλ οὐδ ὧς τοῦ λήθετ ὀδυρόμενος καὶ ἀχεύων. τοῦ ὅ γε δάκρυ χέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπε «Κέκλυτε δὴ νῦν μευ, Ἰθακήσιοι, ὅττι κεν εἴπω. οὔτε ποθ ἡμετέρη ἀγορὴ γένετ οὔτε θόωκος ἐξ οὗ Ὀδυσσεὺς δῖος ἔβη κοίλῃσ ἐνὶ νηυσί. νῦν δὲ τίς ὧδ ἤγειρε; τίνα χρειὼ τόσον ἵκει ἠὲ νέων ἀνδρῶν ἢ οἳ προγενέστεροί εἰσιν; ἠέ τιν ἀγγελίην στρατοῦ ἔκλυεν ἐρχομένοιο, ἥν χ ἥμιν σάφα εἴποι, ὅτε πρότερός γε πύθοιτο; 14. ἕζετο δ ἐν πατρὸς θώκῳ: daardoor maakt Telemachus zijn ambitie duidelijk; erfelijkheid van het koningschap was op Ithaca iets wat voor de hand lag, maar ambitie van de koningszooon en instemming van de burgerij konden bezwaarlijk gemist worden. 16. κυφὸς: - gebogen. 20. πύματον: sc. Antiphos, het laatste slachtoffer van het kanibalisme van de cycloop, niet de laatste maaltijd, want de cycloop werd slechts verblind, niet gedood. 23. ἀλλ οὐδ ὧς: het feit dat hij nog drie zonen in Ithaca had. τοῦ: sc. Ἀντίφου. λήθετ : λήθομαι = λανθάνομαι cum genit. - vergeten. 24. τοῦ ὅ γε δάκρυ χέων: daarvan klinkt in zijn toespraak niets door. τοῦ: sc. Ἀντίφου, genit. obj. bij δάκρυ, of genit. causae bij δάκρυ χέων (een onderscheid dat de antieke lezer niet maakte, evenmin als de auteur). 26. θόωκος: = θῶκος vs. 14 zetel, maar ook het abstracte zitting (van de βουλὴ γερόντων). 28. τόσον: adverbiaal in zo hoge mate, tenzij men aanneemt dat χρειὼ (= χρή = χρήος = χρέως) nood, behoefte behalve fem. ook neutr. kan zijn. 31. ἥν χ ἥμιν σάφα εἴποι: optat. potentialis als in een hoofdzin. ὅτε πρότερός γε πύθοιτο: vergelijk vs. 43 waar de optativus

3 3 Ο ΔΥ Σ Σ Ε Ι Α Σ Β ἦέ τι δήμιον ἄλλο πιφαύσκεται ἠδ ἀγορεύει; ἐσθλός μοι δοκεῖ εἶναι, ὀνήμενος. εἴθε οἱ αὐτῷ Ζεὺς ἀγαθὸν τελέσειεν, ὅ τι φρεσὶν ᾗσι μενοινᾷ.» Ὣς φάτο, χαῖρε δὲ φήμῃ Ὀδυσσῆος φίλος υἱός, 35 οὐδ ἄρ ἔτι δὴν ἧστο, μενοίνησεν δ ἀγορεύειν, στῆ δὲ μέσῃ ἀγορῇ σκῆπτρον δέ οἱ ἔμβαλε χειρὶ κῆρυξ Πεισήνωρ, πεπνυμένα μήδεα εἰδώς. πρῶτον ἔπειτα γέροντα καθαπτόμενος προσέειπεν «Ὧ γέρον, οὐχ ἑκὰς οὗτος ἀνήρ, τάχα δ εἴσεαι αὐτός, 40 ὃς λαὸν ἤγειρα μάλιστα δέ μ ἄλγος ἱκάνει. οὔτε τιν ἀγγελίην στρατοῦ ἔκλυον ἐρχομένοιο, ἥν χ ὕμιν σάφα εἴπω, ὅτε πρότερός γε πυθοίμην, οὔτε τι δήμιον ἄλλο πιφαύσκομαι οὐδ ἀγορεύω, ἀλλ ἐμὸν αὐτοῦ χρεῖος, ὅ μοι κακὰ ἔμπεσεν οἴκῳ, 45 δοιά τὸ μὲν πατέρ ἐσθλὸν ἀπώλεσα, ὅς ποτ ἐν ὑμῖν τοίσδεσσιν βασίλευε, πατὴρ δ ὣς ἤπιος ἦεν νῦν δ αὖ καὶ πολὺ μεῖζον, ὃ δὴ τάχα οἶκον ἅπαντα πάγχυ διαῤῥαίσει, βίοτον δ ἀπὸ πάμπαν ὀλέσσει. μητέρι μοι μνηστῆρες ἐπέχραον οὐκ ἐθελούσῃ, 50 τῶν ἀνδρῶν φίλοι υἷες οἳ ἐνθάδε γ εἰσὶν ἄριστοι, οἳ πατρὸς μὲν ἐς οἶκον ἀπεῤῥίγασι νέεσθαι Ἰκαρίου, ὅς κ αὐτὸς ἐεδνώσαιτο θύγατρα, volgt op een conjunctivus. 32. πιφαύσκεται: πιφαύσκω (ook med.) - tonen, aanduiden, mededelen, ter sprake brengen. 33. ὀνήμενος: bevoorrecht, part. aor. med. van ὀνίνημι - bevoordelen. 34. ὅ τι φρεσὶν ᾗσι μενοινᾷ: indicat. of conj. gen. zonder ἄν of κεν. 35. φήμῃ: uitspraak, woord (3 x); Lat. fama. 39. γέροντα καθαπτόμενος: aanknopend bij de woorden van de oude man, wiens woorden vrijwel letterlijk worden herhaald. 45. χρεῖος: zie opm. bij vs. 28. ὅ μοι κακὰ ἔμπεσεν: lijkt in strijd met de congruentieregel (ὅ... κακόν of ἅ... κακά), maar ὅ staat hier voor ὅτι, zoals 46. ἐν ὑμῖν τοίσδεσσιν: bij u hier. 53. ὅς κ αὐτὸς ἐεδνώσαιτο θύγατρα: die zelf zijn dochter in dat geval zal uithuwelijken (tegen betaling door de geselecteerde candidaat van een

4 Ο Μ Η Ρ Ο Υ δοίη δ ᾧ κ ἐθέλοι καί οἱ κεχαρισμένος ἔλθοι οἱ δ εἰς ἡμετέρου πωλεύμενοι ἤματα πάντα, βοῦς ἱερεύοντες καὶ ὄϊς καὶ πίονας αἶγας, εἰλαπινάζουσιν πίνουσί τε αἴθοπα οἶνον μαψιδίως τὰ δὲ πολλὰ κατάνεται. οὐ γὰρ ἔπ ἀνήρ, οἷος Ὀδυσσεὺς ἔσκεν, ἀρὴν ἀπὸ οἴκου ἀμῦναι. ἡμεῖς δ οὔ νύ τι τοῖοι ἀμυνέμεν ἦ καὶ ἔπειτα λευγαλέοι τ ἐσόμεσθα καὶ οὐ δεδαηκότες ἀλκήν. ἦ τ ἂν ἀμυναίμην, εἴ μοι δύναμίς γε παρείη οὐ γὰρ ἔτ ἀνσχετὰ ἔργα τετεύχαται, οὐδ ἔτι καλῶς οἶκος ἐμὸς διόλωλε νεμεσσήθητε καὶ αὐτοί, ἄλλους τ αἰδέσθητε περικτίονας ἀνθρώπους, οἳ περιναιετάουσι θεῶν δ ὑποδείσατε μῆνιν, μή τι μεταστρέψωσιν ἀγασσάμενοι κακὰ ἔργα. λίσσομαι ἠμὲν Ζηνὸς Ὀλυμπίου ἠδὲ Θέμιστος, ἥ τ ἀνδρῶν ἀγορὰς ἠμὲν λύει ἠδὲ καθίζει σχέσθε, φίλοι, καί μ οἶον ἐάσατε πένθεϊ λυγρῷ τείρεσθ, εἰ μή πού τι πατὴρ ἐμὸς ἐσθλὸς Ὀδυσσεὺς δυσμενέων κάκ ἔρεξεν ἐϋκνήμιδας Ἀχαιούς, τῶν μ ἀποτεινύμενοι κακὰ ῥέζετε δυσμενέοντες, bruidsprijs). 58. τὰ δὲ πολλὰ κατάνεται: in grote hoeveelheden wordt het opgemaakt / er door gejaagd ; κατάνομαι (2 x). 59. ἀμῦναι: inf. aor.; verg. ἀμυνέμεν in vs ἀμυνέμεν: inf. praes.; verg. ἀμῦναι in vs λευγαλέοι: λευγαλέος - ellendig, treurig. 64. νεμεσσήθητε: weest verontwaardigd ; de passieve aoristus op -θην komt bij Homerus zelden voor en al helemaal niet als passivum in eigenlijke zin. 65. αἰδέσθητε περικτίονας ἀνθρώπους: schaamt u voor de omwonenden. 66. οἳ περιναιετάουσι: voegt niets toe na περικτίονας ἀνθρώπους in het voorafgaande vers, maar misschien om de opgewonden toon van Telemachus aan te geven. 68. Θέμιστος: dit is bij Hom. de genit. van θέμις; elders vindt men ook θέμιτος, θέμιδος en θέμιος. 70. σχέσθε: houdt (er mee) op!. 73. τῶν μ ἀποτεινύμενοι κακὰ ῥέζετε: ter vergelding waarvan gij mij kwaad doet.

5 5 Ο ΔΥ Σ Σ Ε Ι Α Σ Β τούτους ὀτρύνοντες. ἐμοὶ δέ κε κέρδιον εἴη ὑμέας ἐσθέμεναι κειμήλιά τε πρόβασίν τε 75 εἴ χ ὑμεῖς γε φάγοιτε, τάχ ἄν ποτε καὶ τίσις εἴη τόφρα γὰρ ἂν κατὰ ἄστυ ποτιπτυσσοίμεθα μύθῳ χρήματ ἀπαιτίζοντες, ἕως κ ἀπὸ πάντα δοθείη νῦν δέ μοι ἀπρήκτους ὀδύνας ἐμβάλλετε θυμῷ.» Ὣς φάτο χωόμενος, ποτὶ δὲ σκῆπτρον βάλε γαίῃ, 80 δάκρυ ἀναπρήσας οἶκτος δ ἕλε λαὸν ἅπαντα. ἔνθ ἄλλοι μὲν πάντες ἀκὴν ἔσαν, οὐδέ τις ἔτλη Τηλέμαχον μύθοισιν ἀμείψασθαι χαλεποῖσιν Ἀντίνοος δέ μιν οἶος ἀμειβόμενος προσέειπε «Τηλέμαχ ὑψαγόρη, μένος ἄσχετε, ποῖον ἔειπες 85 ἡμέας αἰσχύνων, ἐθέλοις δέ κε μῶμον ἀνάψαι. σοὶ δ οὔ τι μνηστῆρες Ἀχαιῶν αἴτιοί εἰσιν, ἀλλὰ φίλη μήτηρ, ἥ τοι περὶ κέρδεα οἶδεν. ἤδη γὰρ τρίτον ἐστὶν ἔτος, τάχα δ εἶσι τέταρτον, ἐξ οὗ ἀτέμβει θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν Ἀχαιῶν. 90 πάντας μέν ῥ ἔλπει, καὶ ὑπίσχεται ἀνδρὶ ἑκάστῳ, 74. ἐμοὶ δέ κε κέρδιον εἴη: waarom het voor Telemachus voordeliger zou zijn als Ithacesiërs zijn bezit zouden verteren wordt uitgelegd, maar niet erg overtuigend; het komt er op neer dat incasso bij debiteuren in eigen land gemakkelijker is dan bij lieden van elders. 75. πρόβασίν: kleinvee. 76. τίσις: betaling, schadeloosstelling. 77. τόφρα: correspondeert met ἕως in het volgende vers net zolang... totdat. ἂν κατὰ ἄστυ ποτιπτυσσοίμεθα μύθῳ: zouden we er in de stad bij hen op aandringen ; met μύθῳ wordt aangegeven dat in dit stadium (dreiging met) geweld nog geen rol speelt. 79. ἀπρήκτους ὀδύνας: leed waartegen niets helpt. 85. μένος ἄσχετε: onzeker wat dit betekent; de commentaren en lexica bieden weinig houvast; mogelijkheden: onuitstaanbaar, onweerstaanbaar, onbeheerst. 88. περὶ κέρδεα οἶδεν: beter dan wie ook kent ze haar voordeel ; de suggestie is dat Penelope de vrijers aan het lijntje houdt om de prijs die voor haar betaald moet worden op te drijven. 90. ἀτέμβει: teleur stelt ; het medium betekent missen. 91. ἔλπει: geeft hoop.

6 Ο Μ Η Ρ Ο Υ ἀγγελίας προϊεῖσα νόος δέ οἱ ἄλλα μενοινᾷ. ἡ δὲ δόλον τόνδ ἄλλον ἐνὶ φρεσὶ μερμήριξε στησαμένη μέγαν ἱστὸν ἐνὶ μεγάροισιν ὕφαινε, λεπτὸν καὶ περίμετρον ἄφαρ δ ἡμῖν μετέειπε «Κοῦροι, ἐμοὶ μνηστῆρες, ἐπεὶ θάνε δῖος Ὀδυσσεύς, μίμνετ ἐπειγόμενοι τὸν ἐμὸν γάμον, εἰς ὅ κε φᾶρος ἐκτελέσω, μή μοι μεταμώνια νήματ ὄληται, Λαέρτῃ ἥρωϊ ταφήϊον, εἰς ὅτε κέν μιν μοῖρ ὀλοὴ καθέλῃσι τανηλεγέος θανάτοιο, μή τίς μοι κατὰ δῆμον Ἀχαιϊάδων νεμεσήσῃ, αἴ κεν ἄτερ σπείρου κεῖται πολλὰ κτεατίσσας.» ὣς ἔφαθ, ἡμῖν δ αὖτ ἐπεπείθετο θυμὸς ἀγήνωρ. ἔνθα καὶ ἠματίη μὲν ὑφαίνεσκεν μέγαν ἱστόν, νύκτας δ ἀλλύεσκεν, ἐπὴν δαΐδας παραθεῖτο. ὣς τρίετες μὲν ἔληθε δόλῳ καὶ ἔπειθεν Ἀχαιούς ἀλλ ὅτε τέτρατον ἦλθεν ἔτος καὶ ἐπήλυθον ὧραι, καὶ τότε δή τις ἔειπε γυναικῶν, ἣ σάφα ᾔδη, καὶ τήν γ ἀλλύουσαν ἐφεύρομεν ἀγλαὸν ἱστόν. ὣς τὸ μὲν ἐξετέλεσσε καὶ οὐκ ἐθέλουσ, ὑπ ἀνάγκης σοὶ δ ὧδε μνηστῆρες ὑποκρίνονται, ἵν εἰδῇς αὐτὸς σῷ θυμῷ, εἰδῶσι δὲ πάντες Ἀχαιοί μητέρα σὴν ἀπόπεμψον, ἄνωχθι δέ μιν γαμέεσθαι τῷ ὅτεῴ τε πατὴρ κέλεται καὶ ἁνδάνει αὐτῇ. εἰ δ ἔτ ἀνιήσει γε πολὺν χρόνον υἷας Ἀχαιῶν, τὰ φρονέουσ ἀνὰ θυμόν, ἅ οἱ περὶ δῶκεν Ἀθήνη, ἔργα τ ἐπίστασθαι περικαλλέα καὶ φρένας ἐσθλὰς κέρδεά θ, οἷ οὔ πώ τιν ἀκούομεν οὐδὲ παλαιῶν, τάων αἳ πάρος ἦσαν ἐϋπλοκαμῖδες Ἀχαιαί, 92. ἀγγελίας προϊεῖσα: je denkt daarbij aan brieven, maar de Homerische wereld kent het schrift nog niet. 93. δόλον τόνδ ἄλλον: bovendien een list, dus niet nog een list, maar nog iets, een list. 97. μίμνετ κε: wacht... totdat σπείρου: - doek, kleed, zeil.

7 7 Ο ΔΥ Σ Σ Ε Ι Α Σ Β Τυρώ τ Ἀλκμήνη τε ἐϋστέφανός τε Μυκήνη 120 τάων οὔ τις ὁμοῖα νοήματα Πηνελοπείῃ ᾔδη ἀτὰρ μὲν τοῦτό γ ἐναίσιμον οὐκ ἐνόησε. τόφρα γὰρ οὖν βίοτόν τε τεὸν καὶ κτήματ ἔδονται, ὄφρα κε κείνη τοῦτον ἔχῃ νόον, ὅν τινά οἱ νῦν ἐν στήθεσσι τιθεῖσι θεοί μέγα μὲν κλέος αὐτῇ 125 ποιεῖτ, αὐτὰρ σοί γε ποθὴν πολέος βιότοιο. ἡμεῖς δ οὔτ ἐπὶ ἔργα πάρος γ ἴμεν οὔτε πῃ ἄλλῃ, πρίν γ αὐτὴν γήμασθαι Ἀχαιῶν ᾧ κ ἐθέλῃσι.» Τὸν δ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα «Ἀντίνο, οὔ πως ἔστι δόμων ἀέκουσαν ἀπῶσαι 130 ἥ μ ἔτεχ, ἥ μ ἔθρεψε πατὴρ δ ἐμὸς ἄλλοθι γαίης ζώει ὅ γ ἦ τέθνηκε κακὸν δέ με πόλλ ἀποτίνειν Ἰκαρίῳ, αἴ κ αὐτὸς ἑκὼν ἀπὸ μητέρα πέμψω. ἐκ γὰρ τοῦ πατρὸς κακὰ πείσομαι, ἄλλα δὲ δαίμων δώσει, ἐπεὶ μήτηρ στυγερὰς ἀρήσετ ἐρινῦς 135 οἴκου ἀπερχομένη νέμεσις δέ μοι ἐξ ἀνθρώπων ἔσσεται ὣς οὐ τοῦτον ἐγώ ποτε μῦθον ἐνίψω. ὑμέτερος δ εἰ μὲν θυμὸς νεμεσίζεται αὐτῶν, ἔξιτέ μοι μεγάρων, ἄλλας δ ἀλεγύνετε δαῖτας ὑμὰ κτήματ ἔδοντες ἀμειβόμενοι κατὰ οἴκους αὐτὰρ σοί γε ποθὴν: de vrijers proberen zo tweedracht te zaaien tussen moeder en zoon: Penelope s gedrag brengt haar roem, maar hem armoede Ἀντίνο οὔ πως ἔστι: zowel de argumentatie als de formulering in Telemachus toespraak maken deze passage niet tot een hoogtepunt van epische dichtkunst πατὴρ δ ἐμὸς: terwijl mijn vader κακὸν δέ με πόλλ ἀποτίνειν: het is een ramp voor mij als ik een grote vergoeding moet betalen ; niet duidelijk is of dit gaat om de teruggave van de bruidsgift ἄλλα: sc. ἄλλα κακὰ ἀρήσετ : zal aanroepen ; fut. van ἀράομαι νέμεσις: verontwaardiging over onrecht τοῦτον ἐγώ ποτε μῦθον ἐνίψω: het woord dat hier wordt bedoeld is verdwijn uit dit huis. ἐνίψω: fut. van ἐνέπω (zeggen, vertellen) of van ἐνίπτω (afkeuren, gispen)? 138. νεμεσίζεται αὐτῶν: aanstoot neemt daaraan ; waaraan eigenlijk? 140. ὑμὰ κτήματ : = ὑμέτερα κτήματα.

8 Ο Μ Η Ρ Ο Υ εἰ δ ὕμιν δοκέει τόδε λωΐτερον καὶ ἄμεινον ἔμμεναι, ἀνδρὸς ἑνὸς βίοτον νήποινον ὀλέσθαι, κείρετ ἐγὼ δὲ θεοὺς ἐπιβώσομαι αἰὲν ἐόντας, αἴ κέ ποθι Ζεὺς δῷσι παλίντιτα ἔργα γενέσθαι νήποινοί κεν ἔπειτα δόμων ἔντοσθεν ὄλοισθε.» Ὣς φάτο Τηλέμαχος, τῷ δ αἰετὼ εὐρύοπα Ζεὺς ὑψόθεν ἐκ κορυφῆς ὄρεος προέηκε πέτεσθαι. τὼ δ ἕως μέν ῥ ἐπέτοντο μετὰ πνοιῇσ ἀνέμοιο, πλησίω ἀλλήλοισι τιταινομένω πτερύγεσσιν ἀλλ ὅτε δὴ μέσσην ἀγορὴν πολύφημον ἱκέσθην, ἔνθ ἐπιδινηθέντε τιναξάσθην πτερὰ πυκνά, ἐς δ ἰδέτην πάντων κεφαλάς, ὄσσοντο δ ὄλεθρον δρυψαμένω δ ὀνύχεσσι παρειὰς ἀμφί τε δειρὰς δεξιὼ ἤϊξαν διά τ οἰκία καὶ πόλιν αὐτῶν. θάμβησαν δ ὄρνιθας, ἐπεὶ ἴδον ὀφθαλμοῖσιν ὥρμηναν δ ἀνὰ θυμὸν ἅ περ τελέεσθαι ἔμελλον. τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε γέρων ἥρως Ἁλιθέρσης Μαστορίδης ὁ γὰρ οἶος ὁμηλικίην ἐκέκαστο ὄρνιθας γνῶναι καὶ ἐναίσιμα μυθήσασθαι ὅ σφιν ἐῢ φρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπε «Κέκλυτε δὴ νῦν μευ, Ἰθακήσιοι, ὅττι κεν εἴπω μνηστῆρσιν δὲ μάλιστα πιφαυσκόμενος τάδε εἴρω. τοῖσιν γὰρ μέγα πῆμα κυλίνδεται οὐ γὰρ Ὀδυσσεὺς 143. κείρετ : vreet de boel maar kaal! ἕως μέν: een tijd lang τιταινομένω πτερύγεσσιν: lett. zich uitstrekkend met hun vleugels ἐπιδινηθέντε: cirkelden zij rond. τιναξάσθην πτερὰ: zij klapperden met hun vleugels ὄσσοντο δ ὄλεθρον: niet zij zagen dat het slecht zou aflopen, of zij beduidden dat het slecht zou aflopen, maar onheil was in hun blik, of hun ogen beduidden onheil ἅ περ τελέεσθαι ἔμελλον: wat zij zouden doen uitkomen ; wie is zij? 159. ἐναίσιμα μυθήσασθαι: de voortekenen te duiden ; ἐναίσιμος betekent behalve voorspellend ook behoorlijk μνηστῆρσιν δὲ μάλιστα πιφαυσκόμενος: tot de vrijers in de eerste plaats mij richtende.

9 9 Ο ΔΥ Σ Σ Ε Ι Α Σ Β δὴν ἀπάνευθε φίλων ὧν ἔσσεται, ἀλλά που ἤδη ἐγγὺς ἐὼν τοίσδεσσι φόνον καὶ κῆρα φυτεύει, 165 πάντεσσιν πολέσιν δὲ καὶ ἄλλοισιν κακὸν ἔσται, οἳ νεμόμεσθ Ἰθάκην εὐδείελον. ἀλλὰ πολὺ πρὶν φραζώμεσθ ὥς κεν καταπαύσομεν οἱ δὲ καὶ αὐτοὶ παυέσθων καὶ γάρ σφιν ἄφαρ τόδε λώϊόν ἐστιν. οὐ γὰρ ἀπείρητος μαντεύομαι, ἀλλ ἐῢ εἰδώς 170 καὶ γὰρ κείνῳ φημὶ τελευτηθῆναι ἅπαντα, ὥς οἱ ἐμυθεόμην, ὅτε Ἴλιον εἰσανέβαινον Ἀργεῖοι, μετὰ δέ σφιν ἔβη πολύμητις Ὀδυσσεύς. φῆν κακὰ πολλὰ παθόντ, ὀλέσαντ ἄπο πάντας ἑταίρους, ἄγνωστον πάντεσσιν ἐεικοστῷ ἐνιαυτῷ 175 οἴκαδ ἐλεύσεσθαι τὰ δὲ δὴ νῦν πάντα τελεῖται.» Τὸν δ αὖτ Εὐρύμαχος, Πολύβου πάϊς, ἀντίον ηὔδα «Ὦ γέρον, εἰ δ ἄγε δὴ μαντεύεο σοῖσι τέκεσσιν οἴκαδ ἰών, μή πού τι κακὸν πάσχωσιν ὀπίσσω ταῦτα δ ἐγὼ σέο πολλὸν ἀμείνων μαντεύεσθαι. 180 ὄρνιθες δέ τε πολλοὶ ὑπ αὐγὰς ἠελίοιο φοιτῶσ, οὐδέ τε πάντες ἐναίσιμοι αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς ὤλετο τῆλ, ὡς καὶ σὺ καταφθίσθαι σὺν ἐκείνῳ ὤφελες οὐκ ἂν τόσσα θεοπροπέων ἀγόρευες, οὐδέ κε Τηλέμαχον κεχολωμένον ὧδ ἀνιείης, φραζώμεσθ : laten we ons bedenken ἄφαρ τόδε λώϊόν ἐστιν: dat is ongetwijfeld het beste κείνῳ φημὶ τελευτηθῆναι ἅπαντα: ik beweer dat voor hem alles is afgelopen ἄγνωστον πάντεσσιν: zonder dat iemand hem zou herkennen τελεῖται: deze vorm kan zowel praes. als fut. zijn; beide is hier mogelijk; fut. heeft de voorkeur Τηλέμαχον κεχολωμένον ὧδ ἀνιείης: dan zoudt ge Telemachus niet ophitsen (ἀνίημι - aanzetten, opporren) nu hij al zo vertoornd is ; de potentialis in 185 en de irrealis in 184 staan schijnbaar zonder enig verschil in betekenis naast elkaar, blijkbaar is de onvervulbare voorwaarde voor de uitspraak in 184, in de hitte van het betoog, in het hoofd van de spreker een mogelijkheid geworden. κεχολωμένον ὧδ ἀνιείης: ὧδε hoort bij κεχολωμένον.

10 Ο Μ Η Ρ Ο Υ σῷ οἴκῳ δῶρον ποτιδέγμενος, αἴ κε πόρῃσιν. ἀλλ ἔκ τοι ἐρέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται αἴ κε νεώτερον ἄνδρα, παλαιά τε πολλά τε εἰδὼς, παρφάμενος ἐπέεσσιν ἐποτρύνῃς χαλεπαίνειν, αὐτῷ μέν οἱ πρῶτον ἀνιηρέστερον ἔσται, [πρῆξαι δ ἔμπης οὔ τι δυνήσεται εἵνεκα τῶνδε ] σοὶ δὲ, γέρον, θῳὴν ἐπιθήσομεν, ἥν κ ἐνὶ θυμῷ τίνων ἀσχάλλῃς χαλεπὸν δέ τοι ἔσσεται ἄλγος. Τηλεμάχῳ δ ἐν πᾶσιν ἐγὼν ὑποθήσομαι αὐτός μητέρα ἣν ἐς πατρὸς ἀνωγέτω ἀπονέεσθαι οἱ δὲ γάμον τεύξουσι καὶ ἀρτυνέουσιν ἔεδνα πολλὰ μάλ, ὅσσα ἔοικε φίλης ἐπὶ παιδὸς ἕπεσθαι. οὐ γὰρ πρὶν παύσεσθαι ὀΐομαι υἷας Ἀχαιῶν μνηστύος ἀργαλέης, ἐπεὶ οὔ τινα δείδιμεν ἔμπης, οὔτ οὖν Τηλέμαχον, μάλα περ πολύμυθον ἐόντα, οὔτε θεοπροπίης ἐμπαζόμεθ, ἣν σύ, γεραιέ, μυθέαι ἀκράαντον, ἀπεχθάνεαι δ ἔτι μᾶλλον. χρήματα δ αὖτε κακῶς βεβρώσεται, οὐδέ ποτ ἶσα ἔσσεται, ὄφρα κεν ἥ γε διατρίβῃσιν Ἀχαιοὺς ὃν γάμον ἡμεῖς δ αὖ ποτιδέγμενοι ἤματα πάντα 186. σῷ οἴκῳ δῶρον ποτιδέγμενος: niet terwijl je thuis zit te wachten of hij je een geschenk geeft, maar terwijl je zit te wachten of hij je een geschenk voor je huis geeft. ποτιδέγμενος: part. aor. van προσδέχομαι; een wortelaoristus ἐδέγμην παλαιά τε πολλά τε εἰδὼς: jij, met je rijke ervaring χαλεπαίνειν: het ons lastig te maken, een vijandige houding tegenover ons aan te nemen ἀνιηρέστερον: lastiger θῳὴν: θῳή (v.l. θωή) - boete, straf (2 x) ἐν πᾶσιν: in aanwezigheid van allen ; nadert namens alle aanwezigen χρήματα δ αὖτε κακῶς βεβρώσεται: het vermogen zal weer (gelijk voorheen) verbrast worden. οὐδέ ποτ ἶσα ἔσσεται: en er zal nooit een schadevergoeding komen (Mehler), of zal nooit meer even veel zijn als vroeger ἥ γε διατρίβῃσιν Ἀχαιοὺς ὃν γάμον: zij de Ach. een huwelijk met haar verhindert.

11 1 1 Ο ΔΥ Σ Σ Ε Ι Α Σ Β εἵνεκα τῆς ἀρετῆς ἐριδαίνομεν, οὐδὲ μετ ἄλλας ἐρχόμεθ, ἃς ἐπιεικὲς ὀπυιέμεν ἐστὶν ἑκάστῳ.» Τὸν δ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα «Εὐρύμαχ ἠδὲ καὶ ἄλλοι, ὅσοι μνηστῆρες ἀγαυοί, ταῦτα μὲν οὐχ ὑμέας ἔτι λίσσομαι οὐδ ἀγορεύω 210 ἤδη γὰρ τὰ ἴσασι θεοὶ καὶ πάντες Ἀχαιοί. ἀλλ ἄγε μοι δότε νῆα θοὴν καὶ εἴκοσ ἑταίρους, οἵ κέ μοι ἔνθα καὶ ἔνθα διαπρήσσωσι κέλευθον. εἶμι γὰρ ἐς Σπάρτην τε καὶ ἐς Πύλον ἠμαθόεντα, νόστον πευσόμενος πατρὸς δὴν οἰχομένοιο, 215 ἤν τίς μοι εἴπῃσι βροτῶν, ἢ ὄσσαν ἀκούσω ἐκ Διός, ἥ τε μάλιστα φέρει κλέος ἀνθρώποισιν. εἰ μέν κεν πατρὸς βίοτον καὶ νόστον ἀκούσω, ἦ τ ἂν τρυχόμενός περ ἔτι τλαίην ἐνιαυτόν εἰ δέ κε τεθνηῶτος ἀκούσω μηδ ἔτ ἐόντος, 220 νοστήσας δὴ ἔπειτα φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν σῆμά τέ οἱ χείω καὶ ἐπὶ κτέρεα κτερεΐξω πολλὰ μάλ, ὅσσα ἔοικε, καὶ ἀνέρι μητέρα δώσω.» Ἦ τοι ὅ γ ὣς εἰπὼν κατ ἄρ ἕζετο, τοῖσι δ ἀνέστη Μέντωρ, ὅς ῥ Ὀδυσῆος ἀμύμονος ἦεν ἑταῖρος, 225 καί οἱ ἰὼν ἐν νηυσὶν ἐπέτρεπεν οἶκον ἅπαντα, πείθεσθαί τε γέροντι καὶ ἔμπεδα πάντα φυλάσσειν ὅ σφιν ἐῢ φρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπε «Κέκλυτε δὴ νῦν μευ, Ἰθακήσιοι, ὅττι κεν εἴπω μή τις ἔτι πρόφρων ἀγανὸς καὶ ἤπιος ἔστω τῆς ἀρετῆς: sc. die van Penelope. οὐδὲ μετ ἄλλας: Eurymachus draait de zaken om: de vrijers zijn het slachtoffer van de onredelijkheid van Penelope en Telemachus; zij moeten daardoor zelfs hun kansen bij andere dames laten schieten ταῦτα: sc. het onderwerp vrijen en potverteren ἔνθα καὶ ἔνθα: heen en terug ἐπέτρεπεν: subj. Odysseus γέροντι: sc. Laertes (AHC), S. West echter Mentor, waarbij οἶκον subj. is van πείθεσθαί en Mentor van φυλάσσειν μή τις ἔτι πρόφρων ἀγανὸς καὶ ἤπιος: de strekking van Mentors betoog is: vriendelijkheid van de vorst

12 Ο Μ Η Ρ Ο Υ σκηπτοῦχος βασιλεύς, μηδὲ φρεσὶν αἴσιμα εἰδώς, ἀλλ αἰεὶ χαλεπός τ εἴη καὶ αἴσυλα ῥέζοι, ὡς οὔ τις μέμνηται Ὀδυσσῆος θείοιο λαῶν, οἷσιν ἄνασσε, πατὴρ δ ὣς ἤπιος ἦεν. ἀλλ ἦ τοι μνηστῆρας ἀγήνορας οὔ τι μεγαίρω ἕρδειν ἔργα βίαια κακοῤῥαφίῃσι νόοιο σφὰς γὰρ παρθέμενοι κεφαλὰς κατέδουσι βιαίως οἶκον Ὀδυσσῆος, τὸν δ οὐκέτι φασὶ νέεσθαι. νῦν δ ἄλλῳ δήμῳ νεμεσίζομαι, οἷον ἅπαντες ἧσθ ἄνεω, ἀτὰρ οὔ τι καθαπτόμενοι ἐπέεσσι παύρους μνηστῆρας κατερύκετε πολλοὶ ἐόντες.» Τὸν δ Εὐηνορίδης Λειώκριτος ἀντίον ηὔδα «Μέντορ ἀταρτηρέ, φρένας ἠλεέ, ποῖον ἔειπες ἡμέας ὀτρύνων καταπαυέμεν. ἀργαλέον δὲ ἀνδράσι καὶ πλεόνεσσι μαχέσσασθαι περὶ δαιτί. εἴ περ γάρ κ Ὀδυσεὺς Ἰθακήσιος αὐτὸς ἐπελθὼν δαινυμένους κατὰ δῶμα ἑὸν μνηστῆρας ἀγαυοὺς ἐξελάσαι μεγάροιο μενοινήσει ἐνὶ θυμῷ, οὔ κέν οἱ κεχάροιτο γυνή, μάλα περ χατέουσα, ἐλθόντ, ἀλλά κεν αὐτοῦ ἀεικέα πότμον ἐπίσποι, εἰ πλεόνεσσι μάχοιτο σὺ δ οὐ κατὰ μοῖραν ἔειπες. ἀλλ ἄγε, λαοὶ μὲν σκίδνασθ ἐπὶ ἔργα ἕκαστος, τούτῳ δ ὀτρυνέει Μέντωρ ὁδὸν ἠδ Ἁλιθέρσης, οἵ τέ οἱ ἐξ ἀρχῆς πατρώϊοί εἰσιν ἑταῖροι. is zinloos, want het volk kent toch geen dankbaarheid. Aan de vrijers ga ik geen verwijten maken, die krijgen hun straf nog wel, maar het volk dat laks toeziet enz. πρόφρων: van harte, praedicatief of zelfs adverbiaal op te vatten ἀταρτηρέ: ἀταρτηρός - krenkend, hatelijk (2 x). ἠλεέ: ἠλεός - verward (3 x) μενοινήσει : zou verlangen, opt.aor. v. μενοινάω κεχάροιτο: zou zich verheugen hierbij ἐλθόντα over zijn komst αὐτοῦ ἀεικέα πότμον ἐπίσποι: ware beter te begrijpen als er stond αὐτὸς ἀεικέα πότμον ἐπίσποι, maar dat leest niemand ὀτρυνέει: futurum.

13 1 3 Ο ΔΥ Σ Σ Ε Ι Α Σ Β ἀλλ, ὀΐω, καὶ δηθὰ καθήμενος ἀγγελιάων 255 πεύσεται εἰν Ἰθάκῃ, τελέει δ ὁδὸν οὔ ποτε ταύτην.» Ὣς ἄρ ἐφώνησεν, λῦσεν δ ἀγορὴν αἰψηρήν. οἱ μὲν ἄρ ἐσκίδναντο ἑὰ πρὸς δώμαθ ἕκαστος, μνηστῆρες δ ἐς δώματ ἴσαν θείου Ὀδυσῆος. Τηλέμαχος δ ἀπάνευθε κιὼν ἐπὶ θῖνα θαλάσσης, 260 χεῖρας νιψάμενος πολιῆς ἁλός, εὔχετ Ἀθήνῃ «Κλῦθί μευ, ὃ χθιζὸς θεὸς ἤλυθες ἡμέτερον δῶ καί μ ἐν νηῒ κέλευσας ἐπ ἠεροειδέα πόντον, νόστον πευσόμενον πατρὸς δὴν οἰχομένοιο, ἔρχεσθαι τὰ δὲ πάντα διατρίβουσιν Ἀχαιοί, 265 μνηστῆρες δὲ μάλιστα, κακῶς ὑπερηνορέοντες.» Ὣς ἔφατ εὐχόμενος, σχεδόθεν δέ οἱ ἦλθεν Ἀθήνη, Μέντορι εἰδομένη ἠμὲν δέμας ἠδὲ καὶ αὐδήν, καί μιν φωνήσασ ἔπεα πτερόεντα προσηύδα «Τηλέμαχ, οὐδ ὄπιθεν κακὸς ἔσσεαι οὐδ ἀνοήμων 270 εἰ δή τοι σοῦ πατρὸς ἐνέστακται μένος ἠΰ, οἷος κεῖνος ἔην τελέσαι ἔργον τε ἔπος τε, οὔ τοι ἔπειθ ἁλίη ὁδὸς ἔσσεται οὐδ ἀτέλεστος. εἰ δ οὐ κείνου γ ἐσσὶ γόνος καὶ Πηνελοπείης, οὔ σε ἔπειτα ἔολπα τελευτήσειν ἃ μενοινᾷς. 275 παῦροι γάρ τοι παῖδες ὁμοῖοι πατρὶ πέλονται, οἱ πλέονες κακίους, παῦροι δέ τε πατρὸς ἀρείους. ἀλλ ἐπεὶ οὐδ ὄπιθεν κακὸς ἔσσεαι οὐδ ἀνοήμων, οὐδέ σε πάγχυ γε μῆτις Ὀδυσσῆος προλέλοιπεν, ἐλπωρή τοι ἔπειτα τελευτῆσαι τάδε ἔργα. 280 τῶ νῦν μνηστήρων μὲν ἔα βουλήν τε νόον τε ἀφραδέων, ἐπεὶ οὔ τι νοήμονες οὐδὲ δίκαιοι 255. ἀγγελιάων πεύσεται: zal uitzien naar berichten ἀγορὴν αἰψηρήν: de vergadering die snel uiteenging ; αἰψηρός - snel (3 x) ὄπιθεν: om te zien ἐνέστακται: perf.pass. v. ἐνστάζω indruppelen.

14 Ο Μ Η Ρ Ο Υ οὐδέ τι ἴσασιν θάνατον καὶ κῆρα μέλαιναν, ὡς δή σφιν σχεδόν ἐστιν ἐπ ἤματι πάντας ὀλέσθαι. σοὶ δ ὁδὸς οὐκέτι δηρὸν ἀπέσσεται ἣν σὺ μενοινᾷς τοῖος γάρ τοι ἑταῖρος ἐγὼ πατρώϊός εἰμι, ὅς τοι νῆα θοὴν στελέω καὶ ἅμ ἕψομαι αὐτός. ἀλλὰ σὺ μὲν πρὸς δώματ ἰὼν μνηστῆρσιν ὁμίλει, ὅπλισσόν τ ἤϊα καὶ ἄγγεσιν ἄρσον ἅπαντα, οἶνον ἐν ἀμφιφορεῦσι καὶ ἄλφιτα, μυελὸν ἀνδρῶν, δέρμασιν ἐν πυκινοῖσιν ἐγὼ δ ἀνὰ δῆμον ἑταίρους αἶψ ἐθελοντῆρας συλλέξομαι. εἰσὶ δὲ νῆες πολλαὶ ἐν ἀμφιάλῳ Ἰθάκῃ, νέαι ἠδὲ παλαιαί τάων μέν τοι ἐγὼν ἐπιόψομαι ἥ τις ἀρίστη, ὦκα δ ἐφοπλίσσαντες ἐνήσομεν εὐρέϊ πόντῳ.» Ὣς φάτ Ἀθηναίη, κούρη Διός οὐδ ἄρ ἔτι δὴν Τηλέμαχος παρέμιμνεν, ἐπεὶ θεοῦ ἔκλυεν αὐδήν. βῆ δ ἴμεναι πρὸς δῶμα, φίλον τετιημένος ἦτορ, εὗρε δ ἄρα μνηστῆρας ἐνὶ μεγάροισιν ἑοῖσιν αἶγας ἀνιεμένους σιάλους θ εὕοντας ἐν αὐλῇ. Ἀντίνοος δ ἰθὺς γελάσας κίε Τηλεμάχοιο ἔν τ ἄρα οἱ φῦ χειρὶ ἔπος τ ἔφατ ἔκ τ ὀνόμαζε «Τηλέμαχ ὑψαγόρη, μένος ἄσχετε, μή τί τοι ἄλλο ἐν στήθεσσι κακὸν μελέτω ἔργον τε ἔπος τε, ἀλλὰ μάλ ἐσθιέμεν καὶ πινέμεν, ὡς τὸ πάρος περ. ταῦτα δέ τοι μάλα πάντα τελευτήσουσιν Ἀχαιοί, νῆα καὶ ἐξαίτους ἐρέτας, ἵνα θᾶσσον ἵκηαι ἐς Πύλον ἠγαθέην μετ ἀγαυοῦ πατρὸς ἀκουήν.» Τὸν δ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα 289. ἄγγεσιν ἄρσον ἅπαντα: stop alles in vaten. ἄρσον: imperat. aor. act. v. ἀραρίσκω - samenvoegen, passend maken, hier goed inpakken τετιημένος: bedroefd αἶγας ἀνιεμένους: in deze junctuur betekent ἀνίεμαι slachten, zie voor een heel andere betekenis ἀνιείης in vs μένος ἄσχετε: zie vs. 85 en aantek.

15 1 5 Ο ΔΥ Σ Σ Ε Ι Α Σ Β «Ἀντίνο, οὔ πως ἔστιν ὑπερφιάλοισι μεθ ὑμῖν 310 δαίνυσθαί τ ἀκέοντα καὶ εὐφραίνεσθαι ἕκηλον. ἦ οὐχ ἅλις, ὡς τὸ πάροιθεν ἐκείρετε πολλὰ καὶ ἐσθλὰ κτήματ ἐμά, μνηστῆρες, ἐγὼ δ ἔτι νήπιος ἦα; νῦν δ ὅτε δὴ μέγας εἰμί, καὶ ἄλλων μῦθον ἀκούων πυνθάνομαι, καὶ δή μοι ἀέξεται ἔνδοθι θυμός, 315 πειρήσω, ὥς κ ὔμμι κακὰς ἐπὶ κῆρας ἰήλω, ἠὲ Πύλονδ ἐλθὼν ἢ αὐτοῦ τῷδ ἐνὶ δήμῳ. εἶμι μέν, οὐδ ἁλίη ὁδὸς ἔσσεται ἣν ἀγορεύω, ἔμπορος οὐ γὰρ νηὸς ἐπήβολος οὐδ ἐρετάων γίνομαι ὥς νύ που ὔμμιν ἐείσατο κέρδιον εἶναι.» 320 Ἦ ῥα, καὶ ἐκ χειρὸς χεῖρα σπάσατ Ἀντινόοιο ῥεῖα μνηστῆρες δὲ δόμον κάτα δαῖτα πένοντο. οἱ δ ἐπελώβευον καὶ ἐκερτόμεον ἐπέεσσιν ὧδε δέ τις εἴπεσκε νέων ὑπερηνορεόντων «Ἦ μάλα Τηλέμαχος φόνον ἥμιν μερμηρίζει. 325 ἤ τινας ἐκ Πύλου ἄξει ἀμύντορας ἠμαθόεντος, ἢ ὅ γε καὶ Σπάρτηθεν, ἐπεί νύ περ ἵεται αἰνῶς ἠὲ καὶ εἰς Ἐφύρην ἐθέλει, πίειραν ἄρουραν, ἐλθεῖν, ὄφρ ἔνθεν θυμοφθόρα φάρμακ ἐνείκῃ, ἐν δὲ βάλῃ κρητῆρι καὶ ἡμέας πάντας ὀλέσσῃ.» οὔ πως ἔστιν: = οὔ πώς μοι ἔξεστιν εὐφραίνεσθαι: - zich vermaken ἐγὼ δ ἔτι νήπιος ἦα: parataxis waar wij een temporale bijzin zouden verwachten θυμός: kan zowel (ge-)moed als woede betekenen; helaas hebben wij niet een woord dat beide betekenissen omvat ἠὲ Πύλονδ ἐλθὼν ἢ αὐτοῦ τῷδ ἐνὶ δήμῳ: een wat vreemde manier om te zeggen ongeacht of ik wel of niet naar Pylos ga ἔμπορος: als passagier ; reiziger, passagier (2 x); in later Grieks koopman. ἐπήβολος γίνομαι: krijg ik de beschikking γίγνομαι εἰμί. ἐπήβολος: - de beschikking hebbend over ὥς νύ που ὔμμιν ἐείσατο κέρδιον εἶναι: reactie op Antinous aanbod in vs. 306; als Telemachus zelf een schip met bemanning bezat hoefde hij geen beroep te doen op de burgerij 322. ῥεῖα: hier achteloos.

16 Ο Μ Η Ρ Ο Υ Ἄλλος δ αὖτ εἴπεσκε νέων ὑπερηνορεόντων «Τίς δ οἶδ, εἴ κε καὶ αὐτὸς ἰὼν κοίλης ἐπὶ νηὸς τῆλε φίλων ἀπόληται ἀλώμενος ὥς περ Ὀδυσσεύς; οὕτω κεν καὶ μᾶλλον ὀφέλλειεν πόνον ἄμμιν κτήματα γάρ κεν πάντα δασαίμεθα, οἰκία δ αὖτε τούτου μητέρι δοῖμεν ἔχειν ἠδ ὅς τις ὀπυίοι.» Ὣς φάν ὁ δ ὑψόροφον θάλαμον κατεβήσετο πατρός, εὐρύν, ὅθι νητὸς χρυσὸς καὶ χαλκὸς ἔκειτο ἐσθής τ ἐν χηλοῖσιν ἅλις τ εὐῶδες ἔλαιον. ἐν δὲ πίθοι οἴνοιο παλαιοῦ ἡδυπότοιο ἕστασαν, ἄκρητον θεῖον ποτὸν ἐντὸς ἔχοντες, ἑξείης ποτὶ τοῖχον ἀρηρότες, εἴ ποτ Ὀδυσσεὺς οἴκαδε νοστήσειε καὶ ἄλγεα πολλὰ μογήσας. κληϊσταὶ δ ἔπεσαν σανίδες πυκινῶς ἀραρυῖαι, δικλίδες ἐν δὲ γυνὴ ταμίη νύκτας τε καὶ ἦμαρ ἔσχ, ἣ πάντ ἐφύλασσε νόου πολυϊδρείῃσιν, Εὐρύκλει, Ὦπος θυγάτηρ Πεισηνορίδαο. τὴν τότε Τηλέμαχος προσέφη θάλαμόνδε καλέσσας «Μαῖ, ἄγε δή μοι οἶνον ἐν ἀμφιφορεῦσιν ἄφυσσον ἡδύν, ὅτις μετὰ τὸν λαρώτατος, ὃν σὺ φυλάσσεις, κεῖνον ὀϊομένη τὸν κάμμορον, εἴ ποθεν ἔλθοι διογενὴς Ὀδυσεὺς θάνατον καὶ κῆρας ἀλύξας. δώδεκα δ ἔμπλησον καὶ πώμασιν ἄρσον ἅπαντας. ἐν δέ μοι ἄλφιτα χεῦον ἐϋῤῥαφέεσσι δοροῖσιν 334. κεν καὶ μᾶλλον ὀφέλλειεν πόνον: ironisch ἀρηρότες: part. perf. v. ἀραρίσκω dicht aaneengesloten, stevig tegen de muur geleund (Mehler) κληϊσταὶ σανίδες: afsluitbare deuren δικλίδες: - met twee vleugels (Mehler) κεῖνον ὀϊομένη τὸν κάμμορον: met het oog op hem die door het lot getroffen is δώδεκα: sc. ἀμφιφορῆας. πώμασιν: bij Hom. is πῶμα deksel, in het Attisch dronk of drank ἄρσον: sluit af, imp. aor. van ἀραρίσκω - passend maken ἐϋῤῥαφέεσσι δοροῖσιν: in goed genaaide leren zakken.

17 1 7 Ο ΔΥ Σ Σ Ε Ι Α Σ Β εἴκοσι δ ἔστω μέτρα μυληφάτου ἀλφίτου ἀκτῆς. 355 αὐτὴ δ οἴη ἴσθι τὰ δ ἁθρόα πάντα τετύχθω ἑσπέριος γὰρ ἐγὼν αἱρήσομαι, ὁππότε κεν δὴ μήτηρ εἰς ὑπερῷ ἀναβῇ κοίτου τε μέδηται εἶμι γὰρ ἐς Σπάρτην τε καὶ ἐς Πύλον ἠμαθόεντα, νόστον πευσόμενος πατρὸς φίλου, ἤν που ἀκούσω.» 360 Ὣς φάτο, κώκυσεν δὲ φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια, καί ῥ ὀλοφυρομένη ἔπεα πτερόεντα προσηύδα «Τίπτε δέ τοι, φίλε τέκνον, ἐνὶ φρεσὶ τοῦτο νόημα ἔπλετο; πῇ δ ἐθέλεις ἰέναι πολλὴν ἐπὶ γαῖαν μοῦνος ἐὼν ἀγαπητός; ὁ δ ὤλετο τηλόθι πάτρης 365 διογενὴς Ὀδυσεὺς ἀλλογνώτῳ ἐνὶ δήμῳ. οἱ δέ τοι αὐτίκ ἰόντι κακὰ φράσσονται ὀπίσσω, ὥς κε δόλῳ φθίῃς, τάδε δ αὐτοὶ πάντα δάσωνται. ἀλλὰ μέν αὖθ ἐπὶ σοῖσι καθήμενος οὐδέ τί σε χρὴ πόντον ἐπ ἀτρύγετον κακὰ πάσχειν οὐδ ἀλάλησθαι.» 370 Τὴν δ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα «Θάρσει, μαῖ, ἐπεὶ οὔ τοι ἄνευ θεοῦ ἥδε γε βουλή. ἀλλ ὄμοσον μὴ μητρὶ φίλῃ τάδε μυθήσασθαι, πρίν γ ὅτ ἂν ἑνδεκάτη τε δυωδεκάτη τε γένηται, ἢ αὐτὴν ποθέσαι καὶ ἀφορμηθέντος ἀκοῦσαι, 375 ὡς ἂν μὴ κλαίουσα κατὰ χρόα καλὸν ἰάπτῃ.» Ὣς ἄρ ἔφη, γρηῢς δὲ θεῶν μέγαν ὅρκον ἀπώμνυ. αὐτὰρ ἐπεί ῥ ὄμοσέν τε τελεύτησέν τε τὸν ὅρκον, αὐτίκ ἔπειτά οἱ οἶνον ἐν ἀμφιφορεῦσιν ἄφυσσεν, 355. μυληφάτου ἀλφίτου ἀκτῆς: in een molen gemalen gerstemeel αὐτὴ δ οἴη ἴσθι: jij alleen mag het weten. τὰ δ ἁθρόα πάντα τετύχθω: laat het allemaal samen klaar gezet worden ἑσπέριος γὰρ ἐγὼν αἱρήσομαι: vanavond zal ik het komen ophalen ἔπλετο: van dit verbum heeft het imperf. vaak praesensbetekenis ἀγαπητός: in de eerste plaats in relatie tot Penelope, maar ook tot Eurycleia ποθέσαι: missen ; inf. aor. act κατὰ χρόα καλὸν ἰάπτῃ: is dat ironie?

18 Ο Μ Η Ρ Ο Υ ἐν δέ οἱ ἄλφιτα χεῦεν ἐϋῤῥαφέεσσι δοροῖσι Τηλέμαχος δ ἐς δώματ ἰὼν μνηστῆρσιν ὁμίλει. Ἔνθ αὖτ ἄλλ ἐνόησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη Τηλεμάχῳ εἰκυῖα κατὰ πτόλιν ᾤχετο πάντῃ, καί ῥα ἑκάστῳ φωτὶ παρισταμένη φάτο μῦθον, ἑσπερίους δ ἐπὶ νῆα θοὴν ἀγέρεσθαι ἀνώγει. ἡ δ αὖτε Φρονίοιο Νοήμονα φαίδιμον υἱὸν ᾔτεε νῆα θοήν ὁ δέ οἱ πρόφρων ὑπέδεκτο. Δύσετό τ ἠέλιος σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυιαί καὶ τότε νῆα θοὴν ἅλαδ εἴρυσε, πάντα δ ἐν αὐτῇ ὅπλ ἐτίθει, τά τε νῆες ἐΰσσελμοι φορέουσι. στῆσε δ ἐπ ἐσχατιῇ λιμένος, περὶ δ ἐσθλοὶ ἑταῖροι ἁθρόοι ἠγερέθοντο θεὰ δ ὤτρυνεν ἕκαστον. Ἔνθ αὖτ ἄλλ ἐνόησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη βῆ ῥ ἴμεναι πρὸς δώματ Ὀδυσσῆος θείοιο ἔνθα μνηστήρεσσιν ἐπὶ γλυκὺν ὕπνον ἔχευε, πλάζε δὲ πίνοντας, χειρῶν δ ἔκβαλλε κύπελλα. οἱ δ εὕδειν ὤρνυντο κατὰ πτόλιν, οὐδ ἄρ ἔτι δὴν εἵατ, ἐπεί σφισιν ὕπνος ἐπὶ βλεφάροισιν ἔπιπτεν. αὐτὰρ Τηλέμαχον προσέφη γλαυκῶπις Ἀθήνη ἐκπροκαλεσσαμένη μεγάρων ἐὺ ναιεταόντων, Μέντορι εἰδομένη ἠμὲν δέμας ἠδὲ καὶ αὐδήν «Τηλέμαχ, ἤδη μέν τοι ἐϋκνήμιδες ἑταῖροι εἵατ ἐπήρετμοι, τὴν σὴν ποτιδέγμενοι ὁρμήν ἀλλ ἴομεν, μὴ δηθὰ διατρίβωμεν ὁδοῖο.» Ὣς ἄρα φωνήσασ ἡγήσατο Παλλὰς Ἀθήνη καρπαλίμως ὁ δ ἔπειτα μετ ἴχνια βαῖνε θεοῖο ἀνώγει: sc. ἄνδρας στῆσε: sc. νῆα πλάζε: bracht op een dwaalspoor, bracht in verwarring τὴν σὴν ποτιδέγμενοι ὁρμήν: in afwachting van uw bevel om uit te varen. ὁρμήν: ὁρμή - aandrang, het opbreken, vertrek, initiatief μὴ δηθὰ διατρίβωμεν ὁδοῖο: om de reis niet lang<er> uit te stellen.

19 1 9 Ο ΔΥ Σ Σ Ε Ι Α Σ Β [αὐτὰρ ἐπεί ῥ ἐπὶ νῆα κατήλυθον ἠδὲ θάλασσαν,] εὗρον ἔπειτ ἐπὶ θινὶ κάρη κομόωντας ἑταίρους. τοῖσι δὲ καὶ μετέειφ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο «Δεῦτε, φίλοι, ἤϊα φερώμεθα πάντα γὰρ ἤδη 410 ἁθρό ἐνὶ μεγάρῳ μήτηρ δ ἐμὴ οὔ τι πέπυσται, οὐδ ἄλλαι δμῳαί, μία δ οἴη μῦθον ἄκουσεν.» Ὣς ἄρα φωνήσας ἡγήσατο, τοὶ δ ἅμ ἕποντο. οἱ δ ἄρα πάντα φέροντες ἐϋσσέλμῳ ἐνὶ νηῒ κάτθεσαν, ὡς ἐκέλευσεν Ὀδυσσῆος φίλος υἱός. 415 ἂν δ ἄρα Τηλέμαχος νηὸς βαῖν, ἦρχε δ Ἀθήνη, νηῒ δ ἐνὶ πρυμνῇ κατ ἄρ ἕζετο ἄγχι δ ἄρ αὐτῆς ἕζετο Τηλέμαχος. τοὶ δὲ πρυμνήσι ἔλυσαν, ἂν δὲ καὶ αὐτοὶ βάντες ἐπὶ κληΐσι καθῖζον. τοῖσιν δ ἴκμενον οὖρον ἵει γλαυκῶπις Ἀθήνη, 420 ἀκραῆ ζέφυρον, κελάδοντ ἐπὶ οἴνοπα πόντον. Τηλέμαχος δ ἑτάροισιν ἐποτρύνων ἐκέλευσεν ὅπλων ἅπτεσθαι τοὶ δ ὀτρύνοντος ἄκουσαν. ἱστὸν δ εἰλάτινον κοίλης ἔντοσθε μεσόδμης στῆσαν ἀείραντες, κατὰ δὲ προτόνοισιν ἔδησαν, 425 ἕλκον δ ἱστία λευκὰ ἐϋστρέπτοισι βοεῦσιν. ἔμπρησεν δ ἄνεμος μέσον ἱστίον, ἀμφὶ δὲ κῦμα στείρῃ πορφύρεον μεγάλ ἴαχε νηὸς ἰούσης [ἡ δ ἔθεεν κατὰ κῦμα διαπρήσσουσα κέλευθον.] δησάμενοι δ ἄρα ὅπλα θοὴν ἀνὰ νῆα μέλαιναν ἤϊα φερώμεθα: laten we de proviand gaan halen μήτηρ δ ἐμὴ οὔ τι πέπυσται: mijn moeder weet van niets ὣς ἄρα φωνήσας ἡγήσατο: cf. vs ἀκραῆ ζέφυρον: een scherp blazende westenwind. κελάδοντ : ruisend ; elders ook bruisend ἱστὸν δ εἰλάτινον: de dennenhouten mast. μεσόδμης: dwarsbalk (met gat voor de mast) προτόνοισιν: stagtouwen ἐϋστρέπτοισι βοεῦσιν: met gevlochten leren koorden ἔμπρησεν: van ἐμπρήθω - 1. aansteken; 2. (aan- )blazen, doen bollen διαπρήσσουσα: van διαπρήσσω (Attisch διαπράττω) - voltooien, afleggen.

20 Ο Μ Η Ρ Ο Υ 2 0 στήσαντο κρητῆρας ἐπιστεφέας οἴνοιο, λεῖβον δ ἀθανάτοισι θεοῖσ αἰειγενέτῃσιν, ἐκ πάντων δὲ μάλιστα Διὸς γλαυκώπιδι κούρῃ. παννυχίη μέν ῥ ἥ γε καὶ ἠῶ πεῖρε κέλευθον ἐπιστεφέας οἴνοιο: tot de rand gevuld met wijn.