ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΥΠΟ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ «ΝΟΤΙΟΣ ΚΑΒΑΛΑ» (SOUTH KAVALA) ΣΕ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΙΚΟ ΧΩΡΟ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

Transcript

1 Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΥΠΟ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ «ΝΟΤΙΟΣ ΚΑΒΑΛΑ» (SOUTH KAVALA) ΣΕ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΙΚΟ ΧΩΡΟ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Αθήνα 2010

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1.Σκοπός της μελέτης Εισαγωγή Κανονιστικό Πλαίσιο Υποχρεώσεις της Ελλάδας Η απελευθέρωση της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου Ο νέος ευρωπαϊκός κανονισμός : Μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού με αέριο Απορρέουσες υποχρεώσεις για τη Xώρα Χρονικός ορίζοντας Διεθνές και Ευρωπαϊκό Γίγνεσθαι Βασικοί τύποι υπόγειων αποθηκών φυσικού αερίου Εγκαταστάσεις αποθήκευσης (Υφιστάμενη κατάσταση Προοπτικές) Κόστος ανάπτυξης υπόγειων αποθηκών Ισχύον Νομικό Πλαίσιο (Καθεστώς κατασκευής και λειτουργίας εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου εντός της Ε.Ε.) Το Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου (Ε.Σ.Φ.Α.) & ο ρόλος της υπόγειας αποθήκευσης Φ.Α Γενική περιγραφή ΕΣΦΑ Λειτουργικά προβλήματα ΕΣΦΑ - Αναγκαιότητα αποθήκης φυσικού αερίου Ασφάλεια Εφοδιασμού - Στρατηγικά Αποθέματα - Αναγκαιότητα αποθήκης φυσικού αερίου Εποχικότητα ζήτησης φ.α. - Αναγκαιότητα αποθήκης φυσικού αερίου Προτεινόμενη θέση υλοποιησης του Εργου Το κοίτασμα φυσικού αεριου «Νότια Καβάλα» Ιστορικό Το κοίτασμα φ.α «Νότια Καβαλα» Μετατροπή του κοιτάσματος «Νότια Καβάλα» σε υπόγεια αποθήκη φυσικού αερίου Προκύπτοντα Οφέλη Βελτίωση ασφάλειας τροφοδοσίας & εφοδιασμού της χώρας Επιδράσεις στη λειτουργία του ΕΣΜΦΑ και στην εγχώρια αγορά φ.α Πλεονεκτήματα για την περιφερειακή αγορά φ.α Δυνατότητες Υλοποίησης Ενότητα Α 8.Α.1. Εισαγωγή Α.2. Ανάπτυξη της υπόγειας αποθήκης φ.α. ως τμήμα του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ) Α.3. Ανάπτυξη της υπόγειας αποθήκης φ.α. ως Ανεξάρτητο Σύστημα Φυσικού Αερίου (ΑΣΦΑ)... 42

3 Ενότητα Β 8.Β.1. Εισαγωγή Β.1.1. Θεμελιώδεις σκέψεις και αρχές Β.1.2. Το νομικό πλαίσιο Β.2. Ανάπτυξη της υπόγειας αποθήκης φ.α. ως τμήματος του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ) Β.2.1. Ανάπτυξη της υπόγειας αποθήκης φ.α., ως τμήματος του ΕΣΦΑ, αποκλειστικά από το ΔΕΣΦΑ Β.2.2. Ανάπτυξη της υπόγειας αποθήκης φ.α., ως μέρος του ΕΣΦΑ, από νέο εταιρικό σχήμα Β.3. Ανάπτυξη της υπόγειας Αποθήκης φ.α. ως Ανεξάρτητου Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΑΣΦΑ) Υπογραφή της Εκθεσης ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α : ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β: ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ: Θέσεις ΔΕΣΦΑ ΑΕ Θέσεις ΔΕΠΑ ΑΕ Θέσεις Ενεργειακής Αιγαίου ΑΕ 2

4 1.ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Σύμφωνα με την από 21 Σεπτεμβρίου 2010 ανακοίνωση του Υφυπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής κ. Ι. Μανιάτη, συγκροτήθηκε Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων με σκοπό, τη διερεύνηση των δυνατοτήτων μετατροπής του υπό εξάντληση κοιτάσματος φυσικού αερίου «Νότιος Καβάλα» (South Kavala) σε αποθηκευτικό χώρο φυσικού αερίου (φ.α.). Το έργο αποσκοπεί στην αξιοποίηση των υφιστάμενων υποδομών (φυσικών και τεχνικών) της περιοχής, της υπάρχουσας τεχνογνωσίας από τη μέχρι σήμερα εκμετάλλευση του κοιτάσματος Ν. Καβάλα καθώς και της διεθνούς και ευρωπαϊκής εμπειρίας, για την αποθήκευση ποσότητας εισαγόμενου φυσικού αερίου, με στόχο: την ενίσχυση της ενεργειακής επάρκειας της χώρας και της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής, τη διασφάλιση των απαραίτητων στρατηγικών αποθεμάτων και την αύξηση των επιπέδων ασφάλειας εφοδιασμού της χώρας, την αντιμετώπιση των εποχιακών διακυμάνσεων της εγχώριας ζήτησης φ.α., τη βελτίωση της ευελιξίας της τροφοδοσίας της χώρας σε φ.α., την ενίσχυση της ευστάθειας του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (ΕΣΜΦΑ), την εκμετάλλευση ευκαιριών της αγοράς φ.α. (προμήθεια και αποθήκευση σε περιόδους χαμηλών τιμών και χρησιμοποίηση σε περιόδους υψηλών τιμών). Η Επιτροπή συγκροτήθηκε από τους: 1. Σταματάκη Σοφία, Δρ. Μηχανικό Πετρελαίων, Καθηγήτρια ΕΜΠ, 2. Γιαννακόπουλο Αλέξη, Δ/ντή Δραστηριοτήτων Μεταφοράς και Εκμετάλλευσης ΔΕΣΦΑ ΑΕ, 3. Πολυχρονίου Γεώργιο, Δ/ντή Δραστηριότητας Στρατηγικής και Εταιρικής Ανάπτυξης ΔΕΠΑ ΑΕ, 4. Νικολάου Κων/νο, Δρ. Γεωλόγο Πετρελαίων-Ενεργειακό Οικονομολόγο, Τεχνικό Σύμβουλο ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ., και με παρατηρητές τους: 1. Θωμαδάκη Μιχάλη, Β Αντιπρόεδρο ΡΑΕ 2. Αυλωνίτη Γεράσιμο, Επικεφαλή Μονάδας Συστήματος της ΡΑΕ Η έκθεση δομείται σε οκτώ (8) μέρη. Εξ αυτών, τα επτά (7) πρώτα πραγματεύονται το πρόβλημα και τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες αυτό πρέπει να αντιμετωπιστεί, τις υποχρεώσεις της Χώρας που απορρέουν από το ισχύον κοινοτικό πλαίσιο, τη διεθνή και ευρωπαϊκή εμπειρία από αντίστοιχα έργα, το ρόλο της υπόγειας αποθήκης στη λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου και στην ασφάλεια εφοδιασμού της Χώρας, τις βασικές τεχνικές παραμέτρους λειτουργίας του έργου, και τα προκύπτοντα οφέλη. 1

5 Το μέρος 8, το οποίο πραγματεύεται το πλαίσιο εντός του οποίου το έργο δύναται να υλοποιηθεί (τρόποι υλοποίησης), δομείται σε δύο ενότητες, 8.Α και 8.Β. Η ενότητα 8.Α αποτυπώνει τη συνισταμένη των απόψεων των μελών της Επιτροπής Σ. Σταματάκη, Γ. Πολυχρονίου (ΔΕΠΑ ΑΕ), Κ. Νικολάου (ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ) και των παρατηρητών εκ μέρους της ΡΑΕ. Η ενότητα 8.Β αποτυπώνει τις απόψεις του μέλους της Επιτροπής Α. Γιαννακόπουλου (ΔΕΣΦΑ ΑΕ). Στην έκθεση ενσωματώνεται ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α, Β και Γ όπου παρατίθενται οι αναλυτικές θέσεις και προτάσεις που διατυπώθηκαν από τους συμμετέχοντες φορείς, ΔΕΣΦΑ ΑΕ, ΔΕΠΑ ΑΕ και ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ αντίστοιχα. Η έκθεση, ως αυτή περιγράφεται ανωτέρω, υπογράφεται από τα μέλη της Επιτροπής και τους παρατηρητές. Η Επιτροπή παραμένει στη διάθεση του Υφυπουργού για την περεταίρω διερεύνηση συγκεκριμένων παραμέτρων που χρήζουν διεξοδικότερης μελέτης, ανάλογα και με την εξέλιξη των σχετικών συζητήσεων. 2

6 2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ανάπτυξη και η δυναμική που εμφανίζουν τα τελευταία χρόνια τα υπόγεια έργα αποθήκευσης Φυσικού Αερίου, τροφοδοτείται από το γενικότερο πνεύμα της αειφόρου ανάπτυξης που καθορίζει σε στρατηγικό επίπεδο τις επιλογές του σύγχρονου κόσμου και αποτελεί στόχο της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής ( ). Η ανάγκη της ενεργειακής αγοράς για αποθήκευση μεγάλων ποσοτήτων Φυσικού Αερίου, έχει ωθήσει, παγκοσμίως, στην υιοθέτηση μεθόδων αποθήκευσης Φυσικού Αερίου σε υπόγειες εγκαταστάσεις. Η επιλογή αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι το κόστος επένδυσης ανά μονάδα όγκου αποθηκευμένου αερίου είναι σαφώς μικρότερο συγκρινόμενο με επιφανειακές εγκαταστάσεις αντίστοιχης δυναμικότητας, ενώ ταυτόχρονα επιτυγχάνεται υψηλός βαθμός ασφάλειας και μικρότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση. Οι υπόγειες αποθήκες φυσικού αερίου διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον ομαλό εφοδιασμό της ενεργειακής αγοράς με φυσικό αέριο σε περιόδους αυξημένης ζήτησης, επιτρέποντας έτσι στα διασυνδεδεμένα συστήματα μεταφοράς να λειτουργούν κατά τρόπο ασφαλή, αποτελεσματικό και οικονομικά αποδοτικό, ανεξαρτήτως των εποχιακών ή και των ημερήσιων διακυμάνσεων κατανάλωσης Φυσικού Αερίου, ενώ παράλληλα διασφαλίζουν την απρόσκοπτη τροφοδοσία των ευάλωτων καταναλωτών (οικιακοί, εμπορικοί) σε περίπτωση εκδήλωσης κρίσης εφοδιασμού. Επιπλέον, μετά την απελευθέρωση της αγοράς Φυσικού Αερίου παρέχουν σε Χρήστες, Προμηθευτές ή/και Διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς και διανομής, την απαιτούμενη ευελιξία για την διασφάλιση της ισορροπίας μεταξύ παραδόσεων και παραλαβών Φυσικού Αερίου, σε εβδομαδιαία, ημερήσια ακόμη και ωριαία βάση, ενώ συμβάλλουν σημαντικά στην ανάπτυξη του υγιούς ανταγωνισμού, προς όφελος του τελικού καταναλωτή. Η ασφάλεια εφοδιασμού αποτελεί έναν από τους τρεις πυλώνες ενεργειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έναν από τους στόχους του μακροχρόνιου ενεργειακού σχεδιασμού της χώρας, όπως αυτοί καθορίζονται στην παράγραφο 1 του άρθρου 3 του Ν. 2773/1999. Η επάρκεια ενέργειας σε βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα και η προμήθεια αυτής στους καταναλωτές υπό εύλογους όρους, συμπεριλαμβανομένων των τιμών, προϋποθέτει την εξασφάλιση ενεργειακών πηγών, την ανάπτυξη υποδομών και την εύρυθμη λειτουργία της ενεργειακής αγοράς. Είναι σαφές, επίσης, ότι η επίτευξη του επιθυμητού επιπέδου ασφάλειας εφοδιασμού δεν μπορεί παρά να γίνει στο πλαίσιο και υπό τους περιορισμούς που τίθενται κατά την ταυτόχρονη προσπάθεια επίτευξης και των υπόλοιπων στόχων ενεργειακής πολιτικής, δηλαδή της προστασίας του περιβάλλοντος και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Ιδιαίτερα υπό καθεστώς απελευθέρωσης και ενοποίησης των εθνικών ενεργειακών αγορών, η ασφάλεια εφοδιασμού εμφανίζεται ως ένα σύνθετο ζήτημα, η αντιμετώπιση του οποίου απαιτεί τον προσεκτικό σχεδιασμό της λειτουργίας των αγορών και της ανάπτυξης υποδομών, καθώς και τη σαφή κατανομή αρμοδιοτήτων και υποχρεώσεων σε όλους τους εμπλεκόμενους. 3

7 Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης το θέμα της ασφάλειας εφοδιασμού με φυσικό αέριο εμφανίζει πρόσθετη πολυπλοκότητα δεδομένου ότι πρόκειται για εισαγόμενο καύσιμο κατά ποσοστό περίπου 61% επί της ακαθάριστης κατανάλωσης, με πρόβλεψη αύξησης του ποσοστού αυτού σε 73% το Το γεγονός αυτό, καθιστά απαραίτητη τη συνεχή παρακολούθηση των συνθηκών προσφοράς, ζήτησης και ανάπτυξης παραγωγικού και μεταφορικού δυναμικού στην παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου και προσθέτει τη γεωπολιτική παράμετρο στην εξέταση του ζητήματος. Το θέμα της ασφάλειας εφοδιασμού εμφανίζεται ιδιαίτερα σύνθετο και για τον τομέα φυσικού αερίου της Ελλάδας, δεδομένου ότι πρόκειται για αποκλειστικά εισαγόμενο καύσιμο, πολύ πρόσφατα ενταγμένο στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας. Η απελευθέρωση της αγοράς και η αναδιοργάνωση του τομέα συντελέστηκε επίσης πρόσφατα, ενώ ταυτόχρονα το φυσικό αέριο αποτελεί καύσιμο που συμμετέχει σε σημαντικότατο βαθμό στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, με καθοριστική σημασία στην ανάπτυξη του ανταγωνισμού στην αγορά αυτή μέσω της ανάπτυξης μονάδων ανεξάρτητων ηλεκτροπαραγωγών. Το νέο Κοινοτικό ρυθμιστικό πλαίσιο που θα διέπει εφεξής τα ζητήματα ασφάλειας εφοδιασμού και επομένως και τα έργα κατασκευής και λειτουργίας των εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου καθορίζεται από τις διατάξεις της Τρίτης Κοινοτικής Οδηγίας Φυσικού Αερίου (Οδηγία 2009/73/ΕΚ) σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά φυσικού αερίου) με την οποία θα πρέπει να συμμορφωθεί και η χώρα μας έως τις 3 Μαρτίου 2011, του Κανονισμού 715/2009 σχετικά με τους όρους πρόσβασης στα δίκτυα μεταφοράς φυσικού αερίου καθώς και του Κανονισμού 994/2010 σχετικά με τα μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού που προέκυψε μετά τη δεύτερη στρατηγική ανασκόπηση του τομέα της Ενέργειας το 2008 και την κρίση στη προμήθεια φυσικού αερίου το 2009, οποίος τέθηκε εφαρμογή την 2/12/2010. Το έργο, όπως τεκμαίρεται στη συνέχεια κρίνεται αναγκαίο και επιβεβλημένο από τις νέες συνθήκες. Η Πολιτεία θα πρέπει να αντιμετωπίσει άμεσα τη διαδικασία υλοποίησής του, δεδομένου ότι ο χρόνος που απαιτείται έως την πλήρη λειτουργία του είναι μεγάλος. Ο τρόπος ανάπτυξης και διαχείρισης του έργου είναι πρωτίστως θέμα πολιτικής επιλογής. Σε κάθε περίπτωση όμως, θα πρέπει να διασφαλίζεται: 1. Η αποκλειστική προτεραιότητα του Ελληνικού Δημοσίου στα αποθέματα ασφάλειας εφοδιασμού με έμφαση στους προστατευόμενους καταναλωτές. 2. Η ομαλή λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου με την ολόπλευρη αξιοποίηση όλων των δυνατών προσφερόμενων τεχνικών λύσεων. 3. Η ευθυγράμμιση με τη φιλοσοφία του εθνικού νομικού πλαισίου για την αγορά του φυσικού αερίου και των νέων Κοινοτικών οδηγιών, και ειδικότερα με: I. Πολιτικές που εμποδίζουν την ανάπτυξη μονοπωλιακών φαινομένων. II. III. Την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Την εντατικοποίηση του ανοίγματος της εθνικής αγοράς φυσικού αερίου. 4

8 IV. Την ελεύθερη πρόσβαση τρίτων. V. Την προστασία των καταναλωτών με έμφαση στους οικιακούς καταναλωτές. 4. Η οικονομική και εμπορική βιωσιμότητα της επένδυσης, τόσο από πλευράς δυνητικών πελατών όσο και από πλευράς συμμετεχόντων στην επένδυση. 5. Η αποδοτικότητα της επένδυσης ώστε να μην επιβαρύνονται δυσανάλογα οι καταναλωτές. 6. Οι συνέργειες με άλλα υπό εξέλιξη έργα φυσικού αερίου (έργα ανάπτυξης του ΕΣΦΑ, αγωγοί διαμετακόμισης κλπ). 7. Η ενίσχυση του ρόλου της Χώρας στην ευρύτερη αγορά της Ν.Α. Ευρώπης. 8. Η προσέλκυση στρατηγικών επενδυτών και η ανάπτυξη επενδυτικών συμμαχιών. 9. Η ένταξη του έργου στον ευρύτερο αναπτυξιακό σχεδιασμό της Β.Α. Μακεδονίας σε συνάρτηση και με τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων της περιοχής. 10. Η απόλυτη διαφάνεια στις διαδικασίες πραγματοποίησης του έργου, βάσει αμερόληπτων και αντικειμενικών κριτηρίων, τα οποία θα πρέπει να είναι γνωστά εκ των προτέρων. 11. Ο σχεδιασμός, η ανάπτυξη και η λειτουργία του έργου με τις αρχές της περιβαλλοντικής προστασίας και της ασφάλειας. 5

9 3. ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 3.1. Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ O Ν. 3428/2005 (ΦΕΚ Α 313, ) περί απελευθέρωσης της αγοράς φυσικού αερίου (Νόμος), θέτει το πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς φυσικού αερίου στην Ελλάδα. Ο Νόμος ενσωμάτωσε στην ελληνική έννομη τάξη την Οδηγία 2003/55/ΕΚ «σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά φυσικού αερίου», καθώς και την Οδηγία 2004/67/ΕΚ «σχετικά με τα μέτρα διασφάλισης του εφοδιασμού με φυσικό αέριο». Ήδη από την υιοθέτηση της Οδηγίας 2004/67/ΕΚ για την ασφάλεια εφοδιασμού σε φυσικό αέριο, τα κράτη μέλη ανέλαβαν την υποχρέωση λήψης μέτρων συμβατών προς στη λειτουργία του ελεύθερου ανταγωνισμού και εισαγωγής ρυθμιστικού πλαισίου που να παρέχει κίνητρα για τη δημιουργία νέων επενδύσεων, μεταξύ άλλων και στον τομέα της αποθήκευσης φυσικού αέριου. Η αυξανόμενη σημασία του φυσικού αέριου στην Ευρώπη, τόσο στον τομέα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, όσο και στη βιομηχανική και οικιακή κατανάλωση, έχει αναδείξει τα τελευταία χρόνια αφενός τη σημασία της δημιουργίας ενιαίας αγοράς κι αφετέρου τη σύνδεση της με την ασφάλεια εφοδιασμού. Το καλοκαίρι του 2009 δημοσιεύθηκε η τρίτη δέσμη νομοθετικών μέτρων για την εσωτερική αγορά ενέργειας (η Οδηγία 2009/73 σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά φυσικού αερίου και την κατάργηση της οδηγίας 2003/55/ΕΚ και ο Κανονισμός 715/2009 σχετικά με τους όρους πρόσβασης στα δίκτυα μεταφοράς φυσικού αερίου και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1775/2005). Πρωταρχικός στόχος στο πεδίο της εσωτερικής αγοράς της ενέργειας παραμένει η απελευθέρωση των αγορών του ηλεκτρισμού και του φυσικού αερίου και η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας. Το νέο θεσμικό πλαίσιο αφορά ιδίως την εφαρμογή των κανόνων του ανταγωνισμού της Συνθήκης στις επιχειρήσεις μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, έστω και αν αυτές είναι επιφορτισμένες με την παροχή υπηρεσιών γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος και εισάγει το διαχωρισμό της διαχείρισης των συστημάτων και δικτύων από τις δραστηριότητες παραγωγής και εμπορίας, με στόχο, μεταξύ άλλων, να ενθαρρύνει και την υλοποίηση νέων επενδύσεων, ευνοώντας την είσοδο νεοεισερχομένων στην αγορά ενέργειας και ενισχύοντας, αντίστοιχα, την ασφάλεια εφοδιασμού στην Ευρώπη. Το νέο κανονιστικό πλαίσιο περιλαμβάνει ρυθμίσεις για την εσωτερική αγορά φυσικού αέριου και προβλέπει νέα όργανα για τη συνεργασία των Διαχειριστών Συστημάτων Φυσικού Αερίου καθώς και των Ρυθμιστών: τον Οργανισμό Συνεργασίας Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ΟΣΡΑΕ) και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Αερίου (ΕΔΔΣΜ). Επιπλέον, με την υιοθέτηση της τρίτης δέσμης, αλλάζει ριζικά και το 6

10 ευρύτερο ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει τις επενδύσεις στα εθνικά συστήματα φυσικού αερίου και την ασφάλεια εφοδιασμού. Χαρακτηριστικά, μια από τις βασικές αρμοδιότητες των παραπάνω οργάνων είναι η κατάρτιση του δεκαετούς Σχεδίου Ανάπτυξης, ενώ ο ΟΣΡΑΕ [Κανονισμός 715/2009] συνδράμει τις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές κατά την άσκηση, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, των ρυθμιστικών καθηκόντων που ασκούν στα κράτη μέλη. Η νέα οδηγία για την εσωτερική αγορά Φυσικού Αερίου [Οδηγία 2009/73] ορίζει επιπλέον τους κανόνες ως προς την οργάνωση και λειτουργία της αγοράς φυσικού αερίου, την πρόσβαση σε αυτή, τα κριτήρια και τις διαδικασίες που ισχύουν για τις προσκλήσεις προς υποβολή προσφορών και τη χορήγηση αδειών καθώς και για την εκμετάλλευση των δικτύων. Αντίστοιχα, ο Κανονισμός 715/2009, προβλέπει τη θέσπιση αμερόληπτων κανόνων για τους όρους πρόσβασης σε εγκαταστάσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου και εγκαταστάσεις αποθήκευσης, λαμβανομένων υπόψη των ιδιαιτεροτήτων των εθνικών και περιφερειακών αγορών. Θεμελιώδη απαίτηση των οδηγιών, εξάλλου, αποτελεί η τήρηση των προδιαγραφών κοινής ωφέλειας που μπορούν να αφορούν την ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης και της ασφάλειας του εφοδιασμού. Ειδικότερα, με την Τρίτη δέσμη, σημαντικές τροποποιήσεις επήλθαν στο καθεστώς πρόσβασης τρίτων στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης : Μολονότι τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν, όπως και στο προγενέστερο καθεστώς, μεταξύ ρυθμιζόμενης πρόσβασης και πρόσβασης κατόπιν διαπραγμάτευσης, το Άρθρο 33 της Οδηγίας φ.α. επιβάλει τον προσδιορισμό των κριτηρίων πρόσβασης και το Άρθρο 15 καθορίζει τα ελάχιστα κριτήρια διαχωρισμού. Τέλος, τα Άρθρα 15, 17, 19, 20 και 22 του Κανονισμού εξειδικεύουν τα κριτήρια παροχής πρόσβασης τρίτων, διαχείρισης συμφόρησης και διαφάνειας για τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Στο σημείο αυτό οφείλει να επισημανθεί ότι η ελληνική νομοθεσία για την οργάνωση της εθνικής αγοράς φυσικού αερίου εισάγει ένα προωθημένο ρυθμιστικό πλαίσιο που τέμνει όλα τα παραπάνω κρίσιμα ζητήματα. Σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 3428/2005, οι εγκαταστάσεις υπόγειας αποθήκευσης, είτε ως τμήμα του ΕΣΦΑ, είτε ως ΑΣΦΑ, υπόκεινται σε καθεστώς ρυθμιζόμενης πρόσβασης τρίτων, εξαίρεση από το οποίο είναι δυνατή για ορισμένο χρόνο με απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μετά από σύμφωνη γνώμη της ΡΑΕ και με βάση τα κριτήρια που θέτει η κοινοτική νομοθεσία Ο ΝΕΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ : ΜΕΤΡΑ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ ΜΕ ΑΕΡΙΟ Μετά τη δεύτερη στρατηγική ανασκόπηση του τομέα της Ενέργειας το 2008 και την κρίση στη προμήθεια φυσικού αερίου το 2009, υιοθετήθηκε ο Κανονισμός σχετικά με τα μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού [Κανονισμός 994/2010], που κατήργησε την προγενέστερη Οδηγία. Ο νέος Κανονισμός για την κατοχύρωση της ασφάλειας εφοδιασμού σε φυσικό αέριο, αποτελεί σημαντική εξέλιξη του θεσμικού πλαισίου και δημιουργεί τις προϋποθέσεις εκείνες που θα επιτρέψουν σε ένα κράτος να συνεχίσει την προμήθεια φυσικού αέριου στις κατηγορίες των προστατευόμενων καταναλωτών (που 7

11 έχουν διευρυνθεί σημαντικά, δεν συμπεριλαμβάνουν όμως τους ηλεκτροπαραγωγούς) για περίοδο 30 ημερών, τουλάχιστον. Επιπλέον, με το νέο Κανονισμό ενισχύεται η περιφερειακή συνεργασία δια της δημιουργίας περιφερειών (εκείνη που αφορά την Ελλάδα περιλαμβάνει επί πλέον και τη Βουλγαρία και Ρουμανία). Ο νέος Κανονισμός, εισάγει κοινά πρότυπα και κανόνες ενώ, επιπλέον, καθορίζει σαφείς υποχρεώσεις των κρατών μελών για επενδύσεις στα συστήματα μεταφοράς φυσικού αερίου. Με βάση αυτόν, η Ομάδα Συντονισμού Φυσικού Αερίου (ΟΣΦΑ), το αρμόδιο για το συντονισμό της λήψης μέτρων για την ασφάλεια εφοδιασμού κοινοτικό όργανο, διευρύνεται με τη συμμετοχή μεταξύ άλλων και των περιφερειακών οργάνων που ιδρύονται με την τρίτη δέσμη, και γνωμοδοτεί υποχρεωτικά πριν τη λήψη μέτρων από την Επιτροπή (προληπτικών και κατασταλτικών σχεδίων έκτακτης ανάγκης αντιμετώπισης κρίσεων κ.ο.κ). Ο Κανονισμός προβλέπει ότι η Αρμόδια Αρχή, που καθορίζεται από κάθε κράτος μέλος, αναλαμβάνει να θεσπίσει σχέδιο προληπτικής δράσης που αφορά στη θέσπιση μέτρων για την αντιμετώπιση κινδύνων. Το σχέδιο αυτό θα καθορίζει τους κανόνες που αφορούν τον εφοδιασμό, θα περιλαμβάνει εκτίμηση κινδύνων και θα παρέχει πληροφορίες για τις υποχρεώσεις παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. Το σχέδιο προληπτικής δράσης επικαιροποιείται κάθε δύο έτη. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι: Ορίζονται ως προστατευόμενοι πελάτες οι οικιακοί καταναλωτές ενώ αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια κάθε κράτους να συμπεριληφθούν στην ίδια κατηγορία και οι μικρές /μεσαίες επιχειρήσεις ή/ και οι εγκαταστάσεις τηλεθέρμανσης που τροφοδοτούν οικιακούς καταναλωτές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Επιβάλλεται η κατάρτιση σχεδίου προληπτικής δράσης και σχεδίου έκτακτης ανάγκης σε εθνικό ή/ και περιφερειακό επίπεδο των κρατών μελών για τη διασφάλιση της προμήθειας των προστατευόμενων καταναλωτών με φ.α. σε περίπτωση: α) ακραίων θερμοκρασιών κατά τη διάρκεια επταήμερης περιόδου ακραίων τιμών στατιστικά επερχόμενης κάθε 20 έτη, β) εξαιρετικά υψηλής ζήτησης για αέριο, για περίοδο τουλάχιστον 30 ημερών, στατιστικά επερχόμενες κάθε 20 έτη και γ) διαταραχής της μεγαλύτερης ενιαίας υποδομής εφοδιασμού με αέριο υπό μέσες χειμερινές συνθήκες (κανόνας Ν-1) για περίοδο τουλάχιστον 30 ημερών. Προβλέπεται η δυνατότητα αποθήκευσης φ.α. ως μέτρο διασφάλισης της ασφάλειας εφοδιασμού (χρήση της εμπορικής αποθήκευσης αερίου-δέσμευση ποσοτήτων-κατάλογος μέτρων που στηρίζονται στην αγορά για την ασφάλεια εφοδιασμού), καθώς και η χρήση στρατηγικών αποθεμάτων, η ενισχυμένη απόληψη εγκαταστάσεων αποθήκευσης, η ενισχυμένη χρήση αποθεμάτων εναλλακτικών καυσίμων (υποχρέωση διατήρησης ενός ελάχιστου επιπέδου αποθεματικού αργού πετρελαίου ή προϊόντων αυτού). 8

12 Δίδεται προτεραιότητα στη χρηματοδότηση έργων που υποστηρίζουν την ασφάλεια εφοδιασμού. Σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, σε επίπεδο ΕΕ ή σε περιφερειακό επίπεδο, τα σχέδια αντιμετώπισης θα πρέπει να εξασφαλίζουν τη διατήρηση της διασυνοριακής πρόσβασης στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης και την ομαλή διασυνοριακή ροή φυσικού αερίου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα είναι υπεύθυνη για την εξασφάλιση της ομαλής ανταλλαγής πληροφοριών, της συνέπειας των ενεργειών σε επίπεδο κρατών μελών και του συντονισμού των ενεργειών με τρίτες χώρες. Αξίζει να σημειωθεί ότι το νέο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο πρόκειται να ενισχυθεί σύντομα με μία νέα Οδηγία ή Κανονισμό για την ανάπτυξη νέων υποδομών. Στους στόχους της Ένωσης είναι η θέσπιση ενιαίων κανόνων για τις νέες ενεργειακές υποδομές, που θα οδηγούν στην ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού και της διαφοροποίησης των πηγών προμήθειας. Στο πλαίσιο αυτό, σχεδιάζεται και η θέσπιση νέων κανόνων για τη σημαντική ενίσχυση των υποδομών πανευρωπαϊκού ενδιαφέροντος μέσω της παροχής σημαντικής οικονομικής βοήθειας από κοινοτικά κονδύλια ή εγγυήσεις ΑΠΟΡΡΕΟΥΣΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ XΩΡΑ ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ Ο νέος Κανονισμός για την ασφάλεια εφοδιασμού [Κανονισμός 994/2010] ο οποίος ισχύει από 2/12/2010. Η αρμόδια για την ασφάλεια εφοδιασμού εθνική αρχή (κρατική ρυθμιστική αρχή) πρέπει να οριστεί εντός 12 μηνών. Οι ευάλωτοι καταναλωτές (ορισμός και μέτρα προστασίας) είναι η επόμενη πρόκληση : και αυτοί πρέπει να κοινοποιηθούν από την εθνική αρχή στην Επιτροπή. Εντός 18 μηνών θα πρέπει να κοινοποιηθούν τα μέτρα για την ασφάλεια εφοδιασμού και οι υποχρεώσεις για ανάστροφες ροές (reverse flows obligations) που επιβάλλονται στους Διαχειριστές. Συνολικά υπάρχουν πολλές διατάξεις που επιβάλλουν επιπλέον υποχρεώσεις αναφοράς τακτικής κοινοποίησης μέτρων στην Επιτροπή καθώς και στην Ομάδα Συντονισμού (υποχρεώσεις δημοσίου συμφέροντος για τους ευάλωτους καταναλωτές, πληροφορίες για όλες τις συμβάσεις του χώρου μεταξύ των οποίων και συμβάσεις αποθήκευσης - μελλοντικές διακρατικές συμβάσεις, προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα εκτάκτου ανάγκης, αποκλίσεις από σχέδια αυτά κ.ό.κ). Γενικότερα, από το Μάρτιο του 2011 που λήγει η προθεσμία ενσωμάτωσης της τρίτης δέσμης, τα επενδυτικά σχέδια κάθε χώρας θα πρέπει να υπακούουν σε ένα σύνθετο πλέγμα κανόνων που προκύπτουν τόσο από το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο για την εσωτερική αγορά όσο και από εκείνο για την ασφάλεια εφοδιασμού, με τα χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν παραπάνω. Η κανονιστική αρμοδιότητα περιφερειακών και υπερεθνικών οργάνων (ιδίως Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΟΣΡΑΕ, ΕΔΔΣΜ, ΟΣΦΑ) χωρίς να επεμβαίνει στην εθνική κυριαρχία, θα θέσει στενά περιθώρια για την προσαρμογή στο νέο πλαίσιο, ενώ κάθε νέα επένδυση θα πρέπει να πληροί κριτήρια οικονομικής βιωσιμότητας, τεχνικής επάρκειας και συμβατότητας τόσο με το πλαίσιο λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, όσο και 9

13 με το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο για την κατοχύρωση της ασφάλειας εφοδιασμού, με βάση δεσμευτικούς κανόνες άμεσης εφαρμογής. Η εμπλοκή των προαναφερομένων φορέων στον εσωτερικό σχεδιασμό κάθε κράτους μέλους πρέπει να ληφθεί υπόψη και στη συγκεκριμένη περίπτωση, καθώς η ανάπτυξη μιας υποδομής, όπως εκείνης της εγκατάστασης αποθήκευσης της Ν. Καβάλας, μπορεί να θεωρηθεί έργο περιφερειακής σημασίας, με ο,τι αυτό συνεπάγεται, με βάση το νέο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, σε διαδικασίες όπως η εξαίρεση από πρόσβαση τρίτων ή το πανευρωπαϊκό πρόγραμμα ανάπτυξης υποδομών φυσικού αερίου. 10

14 4. ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ 4.1. ΒΑΣΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΑΠΟΘΗΚΩΝ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Διεθνώς, οι επικρατέστεροι τύποι αποθήκευσης φυσικού αερίου (Σχήμα 4.1) είναι οι παρακάτω: Εξαντλημένα κοιτάσματα υδρογονανθράκων (πετρελαίου φυσικού αερίου). Υπόγειοι υδροφόροι ορίζοντες. Τεχνητά κατασκευασμένες κοιλότητες σε δόμους ορυκτού άλατος. Τεχνητοί υπόγειοι θάλαμοι ή Εγκαταλελειμμένα μεταλλεία. Σχήμα 4.1. Αποθήκευση φυσικού αερίου σε: (A) κοιλότητες άλατος, (B) υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες, (C) εξαντλημένα κοιτάσματα υδρογονανθράκων Εξ αυτών, για τα εξαντλημένα κοιτάσματα υδρογονανθράκων όπως και για τις κοιλότητες σε δόμους ορυκτού άλατος, ο όγκος του αερίου που μπορούν να φιλοξενήσουν είναι γνωστός με σχετική ακρίβεια καθώς και οι πετροφυσικές ιδιότητες του υπόγειου χώρου. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά στα εξαντλημένα κοιτάσματα υδρογονανθράκων βασικό πλεονέκτημα αποτελεί το γεγονός ότι τόσο τα έργα αξιολόγησης των γεωμηχανικών χαρακτηριστικών του ταμιευτήρα είναι περιορισμένα, όσο και η δυνατότητα, σε πολλές περιπτώσεις, επαναχρησιμοποίησης της υφιστάμενης υποδομής παραγωγής του κοιτάσματος (π.χ. σωληνώσεις, γεωτρήσεις πλατφόρμες σε περίπτωση υποθαλάσσιου κοιτάσματος, κλπ). Τα ανωτέρω οδηγούν σε χαμηλότερο κόστος ανάπτυξης της εγκατάστασης. Μειονέκτημα αποτελεί η αβεβαιότητα στον προσδιορισμό του κόστους του αερίου βάσης (cushion gas), το οποίο είναι απαραίτητο για τη λειτουργία της αποθήκης. Αναφορικά με τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες, ο όγκος του αποθηκευμένου αερίου, η αποληψιμότητα καθώς και ο χρόνος του κύκλου λειτουργίας (εισπίεση 11

15 αποθήκευση ανάκτηση), είναι ανάλογα αυτών των εξαντλημένων κοιτασμάτων. Μεγάλο μειονέκτημα αποτελεί το υψηλό ερευνητικό κόστος που απαιτείται για να επιβεβαιωθεί η καταλληλότητα του γεωλογικού σχηματισμού προκειμένου αυτός να χρησιμοποιηθεί για υπόγειος αποθηκευτικός χώρος φυσικού αερίου και το υψηλό κόστος υποδομών σε γεωτρήσεις και συμπιεστές των οποίων η εγκατάσταση επιμηκύνει και το χρόνο ανάπτυξης της επένδυσης. Στα ανωτέρω πρέπει να συνεκτιμηθεί και το σχετικά υψηλό κόστος αγοράς του αερίου βάσης (cushion gas), το οποίο δεν είναι ανακτήσιμο μετά την εισπίεσή του. Πλεονέκτημα των υπόγειων αποθηκών σε δόμους άλατος είναι ο υψηλός ρυθμός εισπίεσης και απόληψης του αερίου (τυπικός κύκλος της τάξης των ημερών) που επιτρέπει μεγαλύτερη ευελιξία στη λειτουργία του συστήματος. Επίσης, πλεονέκτημα αποτελεί η μικρή ποσότητα (σε σχέση με τους άλλους τύπους αποθηκών) απαιτούμενου αερίου βάσης. Τα μειονεκτήματα αυτού του τύπου της αποθήκης είναι το σχετικά υψηλό κόστος ανάπτυξης, ο σχετικά χαμηλότερος διαθέσιμος όγκος αποθήκευσης που προσφέρουν καθώς και η περιορισμένη διαθεσιμότητα τέτοιων γεωλογικών σχηματισμών (π.χ στην Ελλάδα δεν υπάρχει ανάλογη δυνατότητα) ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ (ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ) Με βάση πρόσφατα στοιχεία 1, παγκοσμίως, λειτουργούν 642 υπόγειες αποθήκες φ.α. ενεργούς δυναμικότητας 333 δισ. κυβικών μέτρων (κ.μ.), που αντιστοιχούν περίπου στο 11% της παγκόσμιας κατανάλωσης. Αντίστοιχα στην Ευρώπη (E.E) υπάρχουν 126 υπόγειες αποθήκες συνολικής ενεργούς δυναμικότητας περίπου 80 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου. Στον Πίνακα 4.1 παρουσιάζεται η κατανομή των υπόγειων αποθηκών στην Ευρώπη ανά χώρα. Ο επικρατέστερος τύπος υπόγειας αποθήκης, τόσο αριθμητικά (57% του συνολικού αριθμού) όσο και από άποψη δυναμικότητας (68% της συνολικής δυναμικότητας) είναι αυτός των εξαντλημένων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων (Σχήμα 4.2) 2. Αλατούχα 12% Υδροφόρα 20% Εξαντλημένα κοιτάσματα 68% Σχήμα 4.2: Κατανομή ενεργούς δυναμικότητας υπόγειας αποθήκευσης ανά τύπο αποθήκης στην Ε.Ε 1 Underground Gas Storage in the World, CEDIGAZ Study on Natural Gas Storage in the E.U., RAMBOLL, Oct

16 Β. Ευρώπη ΠΙΝΑΚΑΣ 4.1. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΑΠΟΘΗΚΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε. Αριθμός Υπόγειων Αποθηκών Ενεργή Δυναμικότητα αποθήκευσης (δισ.κ.μ.) Εγχώρια κατανάλωση (δισ.κ.μ./έτος) Μέγιστος ρυθμός απόληψης (εκ.κ.μ./ημ.) Ην. Βασίλειο 6 4,6 86, Δανία 2 1,0 4, Ολλανδία 4 5,0 38, Βέλγιο 1 0,7 17, Γερμανία 45 19,6 78, Πολωνία 7 1,6 13, Λετονία 1 2,3 2,0 Ν/Α Ν/Α Ιρλανδία 1 0,2 5,1 3 Ν/Α Σύνολο 67 35,0 245, Μέγιστος ρυθμός εισπίεσης (εκ.κ.μ./ημ.) Ν.Δ. Ευρώπη Πορτογαλία 2 0,2 4,3 7 3 Γαλλία 15 11,7 42, Ισπανία 2 2,4 34, Σύνολο 19 14,3 81, Ν.Α. Ευρώπη Τσεχία 8 3,1 8, Σλοβακία 2 2,8 5, Ιταλία 10 14,3 71, Βουλγαρία 1 0,6 2,5 3 3 Ρουμανία 8 2,7 13, Αυστρία 6 4,1 9, Ουγγαρία 5 5,6 10, Σύνολο 40 33,2 120, Σύνολο ΕΕ ,5 448, Πηγή : CERA 3, Gas Storage Europe (GSE) 4, BP Συνολικά στην Ε.Ε. η ενεργή δυναμικότητα των αποθηκών αντιστοιχεί περίπου στο 15% της ετήσιας ζήτησης (~18% το 2009 λόγω της μείωσης της ζήτησης). Η αναλογία αυτή ποικίλλει ανά χώρα όπως παρουσιάζεται στο Σχήμα 4.3 και είναι υψηλότερη σε χώρες οι οποίες έχουν σημαντικό ρόλο διαμετακόμισης (transit), όπως είναι η Αυστρία, η Σλοβακία και η Τσεχία, ή διαθέτουν δυναμικότητα που διατίθεται κυρίως για ανάγκες πέραν της εσωτερικής αγοράς (Λετονία). 3 European Gas Storage Tracker, CERA, September GSE Storage Map June

17 Σχήμα 4.3: Αναλογία (%) ενεργούς δυναμικότητας αποθήκευσης ως προς την ετήσια κατανάλωση Η δυναμικότητα αποθήκευσης συσχετίζεται συχνά με τη ζήτηση φυσικού αερίου για οικιακές χρήσεις, δεδομένου ότι αποτελεί βασική παράμετρο κάλυψης των αναγκών αυτού του τομέα. Στο Σχήμα 4.4 παρουσιάζεται η συσχέτιση αυτή ανά χώρα. Ικανοποιητική μπορεί να θεωρηθεί δυναμικότητα αποθήκευσης που καλύπτει το % των ετήσιων αναγκών του οικιακού τομέα. Σχήμα 4.4. Αναλογία ενεργούς δυναμικότητας αποθήκευσης με ετήσια κατανάλωση οικιακού τομέα 14

18 Σε ότι αφορά τις προοπτικές ανάπτυξης νέων αποθηκευτικών χώρων στην Ευρώπη, παρατηρείται ότι υπάρχει σημαντικός αριθμός νέων επενδυτικών σχεδίων. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, προγραμματίζεται η κατασκευή υπόγειων αποθηκών συνολικού αποθηκευτικού δυναμικού άνω των 50 δισ. κ.μ. για τα επόμενα χρόνια. Όμως μόνο για μικρό μέρος αυτού του δυναμικού έχουν αναληφθεί υποχρεώσεις. Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη : Ότι το δυναμικό νέων εγκαταστάσεων που προστέθηκαν τη δεκαετία ήταν της τάξης του 10 δισ. κ.μ., ενώ για την προηγούμενη δεκαετία ήταν 22 δισ. κ.μ. και τις γενικότερες οικονομικές συνθήκες που επηρεάζουν και τη δυνατότητα υλοποίησης νέων επενδύσεων, υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα σε σχέση με το δυναμικό υπόγειων αποθηκευτικών χώρων που πραγματικά θα προστεθεί τα επόμενα χρόνια ΚΟΣΤΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΑΠΟΘΗΚΩΝ Η αποθήκευση φυσικού αερίου είναι επένδυση υψηλού κόστους, το οποίο μάλιστα έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια εκτός των άλλων και λόγω πληθωριστικών πιέσεων. Ο τύπος της αποθήκευσης σε δόμους ορυκτού άλατος παραμένει ο πιο ακριβός με ενδεικτικό κόστος περίπου 700 εκατ. ευρώ για αποθήκη 1 δις. κ.μ. αερίου, ενώ ο τύπος των εξαντλημένων κοιτασμάτων έχει ενδεικτικό κόστος 400 εκατ. ευρώ για αποθήκη 1 δις. κ.μ.. Για μικρότερες υπόγειες αποθήκες το μοναδιαίο επενδυτικό κόστος αυξάνεται δεδομένου ότι περιορίζεται το όφελος από οικονομίες κλίμακας. Πρέπει να τονιστεί ότι λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της κάθε αποθήκης το κόστος μπορεί να μεταβάλλεται σημαντικά καθιστώντας τον υπολογισμό ενός «μέσου» κόστους εξαιρετικά επισφαλή. Τα ιδιαίτερα τεχνικά χαρακτηριστικά κάθε τύπου υπόγειας αποθήκης και ειδικά ο ρυθμός εισπίεσης και απόληψης πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη για τον υπολογισμό του επενδυτικού κόστους. Στο Σχήμα 4.5 παρουσιάζεται το ενδεικτικό εύρος του μοναδιαίου κόστους επένδυσης για τους διάφορους τύπους αποθήκης (σε /κ.μ. ενεργούς δυναμικότητας). Σε ό,τι αφορά την κατανομή του επενδυτικού κόστους αποθήκευσης στα επιμέρους στοιχεία του, αυτή ποικίλλει ανάλογα με τον τύπο αποθήκευσης. Ο Πίνακας 4.2 παρουσιάζει μία συγκριτική ποιοτική προσέγγιση της κατανομής του κόστους για τους διάφορους τύπους αποθήκης. Ειδικότερα για τις υπόγειες αποθήκες σε εξαντλημένα κοιτάσματα και σε υδροφόρους ορίζοντες, σημειώνεται ότι το επενδυτικό κόστος εξαρτάται σημαντικά από το κόστος του 15

19 αερίου βάσης (cushion gas), με το στοιχείο αυτό του κόστους να αντιστοιχεί περίπου στο 30-35% του συνολικού επενδυτικού κόστους. Σχήμα 4.5. Μοναδιαίο επενδυτικό κόστος υπόγειας αποθήκευσης ανά τύπο αποθήκης ΠΙΝΑΚΑΣ 4.2. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ Υδροφόροι ορίζοντες Εξαντλημένα κοιτάσματα υδρ/κων Κοιλότητες σε δόμους ορυκτού άλατος Ερευνητικό κόστος Υψηλό κόστος Χαμηλό κόστος Υψηλό κόστος Επίγειες εγκαταστάσεις Παρόμοιο κόστος Παρόμοιο κόστος Παρόμοιο κόστος Υπόγειες εγκαταστάσεις Υψηλό κόστος Χαμηλό κόστος Υψηλό κόστος Αέριο βάσης (cushion gas) Μεσαίο κόστος Υψηλό κόστος Χαμηλό κόστος 4.4. ΙΣΧΥΟΝ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ (ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ Ε.Ε.) Ιστορικά, οι περισσότερες εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου σε χώρες της Ε.Ε. (είτε επίγειες, είτε υπόγειες) κατασκευάσθηκαν πριν την εισαγωγή κοινών κανόνων για την εσωτερική αγορά φυσικού αερίου. Δεδομένης της έλλειψης ενιαίας Κοινοτικής ρύθμισης, κάθε Κράτος Μέλος εφήρμοζε την εθνική νομοθεσία του, η οποία, στις περισσότερες των περιπτώσεων, αποτελούσε τη γενική νομοθεσία του κάθε κράτους για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων ή την νομοθεσία του περί εκμετάλλευσης μεταλλευμάτων και λοιπών φυσικών πόρων. 16

20 Από την επισκόπηση των νομοθετημάτων αυτών, προκύπτει ότι η κατασκευή και λειτουργία υπόγειων εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου (είτε σε υποθαλάσσιους, είτε σε υπόγειους γεωλογικούς σχηματισμούς) διενεργούνταν μέσω παραχωρήσεων σχετικών αδειών από τις αρμόδιες υπηρεσίες της κεντρικής δημόσιας διοίκησης κάθε κράτους (συνήθως αρμόδια Υπουργεία) κατόπιν αιτήσεως των ενδιαφερομένων ή κατόπιν διενέργειας διαγωνιστικής διαδικασίας. Από τις σχετικές εγκαταστάσεις κάποιες είναι ενταγμένες στο εθνικό σύστημα φ.α. της χώρας και άλλες ανήκουν σε ιδιωτικές εταιρίες εμπορίας φυσικού αερίου, οι οποίες, αναλόγως της εθνικής νομοθεσίας, καταβάλουν οικονομικό αντάλλαγμα στους αρμόδιους φορείς του δημοσίου για τη χρήση των χώρων (π.χ. υποθαλάσσιοι γεωλογικοί σχηματισμοί), οι οποίοι χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση φυσικού αερίου. Όσον αφορά στο καθεστώς λειτουργίας τους, υφίστανται κανόνες πρόσβασης τρίτων στις εγκαταστάσεις αυτές, επί τη βάσει αντικειμενικών, διαφανών και αμερόληπτων κριτηρίων η εφαρμογή των οποίων υπόκειται στον έλεγχο των ανεξάρτητων εθνικών ρυθμιστικών αρχών. Όπως προβλέπεται και από τις σχετικές Κοινοτικές Οδηγίες, κάθε κράτος μέλος δύναται να επιλέξει μεταξύ της ρυθμιζόμενης και διαπραγματεύσιμης πρόσβασης τρίτων στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Χαρακτηριστικά, σε Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Δανία ισχύει καθεστώς διαπραγματεύσιμης πρόσβασης στις υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης, ενώ σε άλλες όπως Πολωνία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία ισχύει καθεστώς ρυθμιζόμενης πρόσβασης τρίτων. Βεβαίως, δύναται να επιτευχθεί εξαίρεση από την υποχρέωση παροχής πρόσβασης σε τρίτους για νέες εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου, υπό την προϋπόθεση πλήρωσης των προϋποθέσεων που αναφέρονται στα Άρθρα 36 και 49 της Τρίτης Κοινοτικής Οδηγίας Φυσικού Αερίου. Το Κοινοτικό ρυθμιστικό πλαίσιο που θα διέπει εφεξής τα ζητήματα κατασκευής και λειτουργίας των εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου καθορίζεται από τις διατάξεις της Τρίτης Κοινοτικής Οδηγίας Φυσικού Αερίου (Οδηγία 2009/73/ΕΚ) και του Κανονισμού 715/2009, όπως αναλυτικότερα αναφέρονται στο μέρος 3 της παρούσας έκθεσης. 17

21 5. ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ (Ε.Σ.Φ.Α.) & Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ Φ.Α ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΣΦΑ Το Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου περιλαμβάνει τον κεντρικό αγωγό μεταφοράς υψηλής πίεσης από τα σύνορα Ελλάδας-Βουλγαρίας έως το Πάτημα Ελευσίνας, τους κλάδους μεταφοράς υψηλής πίεσης που συνδέουν τις διάφορες περιοχές της χώρας με τον κεντρικό αγωγό, περιλαμβανομένου του κλάδου που συνδέει τον κεντρικό αγωγό με τα ελληνοτουρκικά σύνορα, την Εγκατάσταση Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ) στη νήσο Ρεβυθούσα, καθώς και τις πρόσθετες εγκαταστάσεις και υποδομές που εξυπηρετούν το Σύστημα Μεταφοράς. Το φυσικό αέριο εισάγεται στο ΕΣΜΦΑ, μέσω τριών Σημείων Εισόδου, τα οποία ονομαστικά είναι το Σιδηρόκαστρο, στα σύνορα Ελλάδας-Βουλγαρίας, οι Κήποι Έβρου, στα σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας, και η Αγία Τριάδα απέναντι από τη νήσο Ρεβυθούσα. O Πίνακας 5.1 καταγράφει την τεχνική και μέγιστη δυναμικότητα των Σημείων Εισόδου: ΠΙΝΑΚΑΣ 5.1. ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ ΣΗΜΕΙΩΝ ΕΙΣΟΔΟΥ ΕΣΜΦΑ Σημείο Εισόδου Τεχνική Δυναμικότητα (1) Μέγιστη Δυναμικότητα (2) Σιδηρόκαστρο 9,77 εκατ. Nm 3 /ημέρα 15,9 εκατ. Nm 3 /ημέρα Κήποι Έβρου 2,72 εκατ. Nm 3 /ημέρα 20,55 εκατ. Nm 3 /ημέρα (3) Αγία Τριάδα 12,47 εκατ. Nm 3 /ημέρα * 12,47 εκατ. Nm 3 /ημέρα * *19,5 εκατ. Nm 3 /ημέρα μετά το Σημειώνεται ότι: (1): η μέγιστη αμετάβλητη δυναμικότητα (δυναμικότητα που διατίθεται σε αδιάλειπτη βάση) την οποία είναι σε θέση να προσφέρει ο διαχειριστής του δικτύου μεταφοράς στους χρήστες του δικτύου λαμβανομένων υπ όψιν της ακεραιότητας του δικτύου και των λειτουργικών απαιτήσεων του δικτύου μεταφοράς (2): η μέγιστη δυναμικότητα του σημείου εισόδου, βάσει των τεχνικών χαρακτηριστικών των αντίστοιχων μετρητικών σταθμών (3): αφορά και τις ποσότητες διαμετακόμισης προς Ιταλία Σημειώνεται, επίσης, ότι με κατάλληλες επενδύσεις ορισμένες εκ των οποίων προχωρούν προς υλοποίηση (π.χ συμπιεστής), είναι δυνατή η αύξηση της προσφερόμενης τεχνικής δυναμικότητας. 18

22 5.2. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΣΦΑ - ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Επί του παρόντος, το Ελληνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ) δεν παρέχει στους Χρήστες του αλλά ούτε και στο Διαχειριστή τη δυνατότητα αποθήκευσης μεγάλων ποσοτήτων φ.α. επί μακρόν χρονικό διάστημα. Οι δεξαμενές της Εγκατάστασης Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ) Ρεβυθούσας διαθέτουν αποθηκευτικό χώρο ύψους μόλις 70 εκατ. Nm 3, ο οποίος, αν και θα αυξηθεί στο επίπεδο των 130 εκατ. Nm 3 μετά την ολοκλήρωση των έργων αναβάθμισης της εγκατάστασης (τα έργα αναμένεται να ολοκληρωθούν περί το 2014), χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την προσωρινή αποθήκευση ποσοτήτων ΥΦΑ, κατά το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την εκφόρτωση έως την επαναεριοποίηση και έγχυσή τους στο Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (ΕΣΜΦΑ). Συγκεκριμένα, το έργο αναβάθμισης του τερματικού σταθμού ΥΦΑ Ρεβυθούσας, περιλαμβάνει: 1. Την κατασκευή μιας επιπλέον δεξαμενής ΥΦΑ, χωρητικότητας m 3 ΥΦΑ, αυξάνοντας τη συνολική χωρητικότητα αποθήκευσης του τερματικού σταθμού της Ρεβυθούσας στο επίπεδο των m 3 ΥΦΑ (περίπου 130 εκ. Nm 3 ). 2. Την ανακατασκευή της περιοχής του προβλήτα ώστε να καταστεί δυνατός ο ελλιμενισμός πλοίων μέγιστης χωρητικότητας m 3 ΥΦΑ (έναντι m 3 ΥΦΑ στην παρούσα φάση). 3. Την αύξηση της δυναμικότητας αεριοποίησης κατά 40% (από m 3 ΥΦΑ σε m 3 ΥΦΑ ή από 12,47 εκ. Νm 3 /ημέρα σε 19,5 εκ. Νm 3 /ημέρα). Η αναβάθμιση του τερματικού σταθμού ΥΦΑ Ρεβυθούσας θα συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη της εγχώριας αλλά και της περιφερειακής αγοράς φ.α., δεδομένου ότι θα εξασφαλίσει μεγαλύτερη ευελιξία σε Χρήστες που πρόκειται να την χρησιμοποιήσουν, προσφέροντας μεγαλύτερη περίοδο προσωρινής αποθήκευσης (στα επίπεδα των ημερών περίπου), υψηλότερους ρυθμούς αεριοποίησης και δυνατότητα ελλιμενισμού πλοίων μεγαλύτερης χωρητικότητας. Σημειώνεται ότι, λόγω περιορισμένου χώρου αποθήκευσης, στην παρούσα φάση, ως Περίοδος Προσωρινής Αποθήκευσης φορτίου ΥΦΑ (κατά τα αναφερόμενα στο Κεφάλαιο 11 του Κώδικα Διαχείρισης του ΕΣΦΑ) ορίζεται η περίοδος 18 συνεχόμενων ημερών, εντός των οποίων κάθε Χρήστης ΥΦΑ είναι υποχρεωμένος να αεριοποιήσει και να εγχύσει στο σύστημα μεταφοράς το σύνολο του φορτίου ΥΦΑ που έχει εκφορτώσει στις δεξαμενές του τερματικού σταθμού. Κατά το διάστημα αυτό, ο χώρος αποθήκευσης που διατίθεται σε Χρήστη ΥΦΑ μειώνεται γραμμικά έως μηδενισμού (την ημέρα κατά την οποία λήγει η περίοδος προσωρινής αποθήκευσης). Οι ανωτέρω περιορισμοί οδηγούν τους Χρήστες ΥΦΑ σε αναζήτηση πλοίων μεταφοράς ΥΦΑ χωρητικότητας ανάλογης της εκτιμώμενης κατανάλωσής τους κατά την Περίοδο Προσωρινής Αποθήκευσης. Λαμβάνοντας δε υπόψη ότι η πλειοψηφία των πλοίων που 19

23 δραστηριοποιούνται στην αγορά ΥΦΑ έχει χωρητικότητα μεγαλύτερη των m 3 ΥΦΑ, ενώ ο αποθηκευτικός χώρος του τερματικού σταθμού ΥΦΑ που διατίθεται στην ελληνική αγορά φ.α. ανέρχεται σε m 3 ΥΦΑ, είναι προφανές ότι ουσιαστικά μόνον πλοία χωρητικότητας μικρότερης ή ίσης των m 3 ΥΦΑ, είναι δυνατόν να τροφοδοτούν την Εγκατάσταση της Ρεβυθούσας (με αποτέλεσμα το σημαντικά αυξημένο κόστος μεταφοράς ΥΦΑ). Επιπλέον, εξαιτίας των προαναφερόμενων περιορισμών, ακόμη και σημαντικοί καταναλωτές (π.χ. μονάδες ηλεκτροπαραγωγής 400MW) δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιήσουν (αυτοτελώς) πλοία ΥΦΑ χωρητικότητας m 3 ΥΦΑ, εφόσον, βάσει της ημερήσιας κατανάλωσης τους, η ποσότητα αυτή δεν είναι δυνατόν να αεριοποιηθεί και καταναλωθεί εντός 18 ημερών. Η ως άνω περιγραφείσα αναβάθμιση του τερματικού σταθμού ΥΦΑ Ρεβυθούσας, αναμένεται να άρει σε ένα βαθμό τους προαναφερθέντες περιορισμούς, προσφέροντας στους Χρήστες ΥΦΑ αφενός τη δυνατότητα προσωρινής αποθήκευσης φορτίων ΥΦΑ για διάστημα μεγαλύτερο των 18 ημερών (έως ημέρες) και αφετέρου τη δυνατότητα επιλογής πλοίων ΥΦΑ κατάλληλης χωρητικότητας που οδηγεί σε μειωμένο κόστος μεταφοράς. Καίτοι ο αποθηκευτικός χώρος του τερματικού σταθμού ΥΦΑ Ρεβυθούσας πρόκειται να αυξηθεί στο επίπεδο των 130 εκατ. Nm 3, εντούτοις, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, δύναται να χρησιμοποιηθεί πρωτίστως για την προσωρινή αποθήκευση ποσοτήτων ΥΦΑ εκ μέρους των χρηστών κατά το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την εκφόρτωση έως την επαναεριοποίηση και έγχυσή τους στο Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (ΕΣΜΦΑ) και σε κάποιο μικρότερο ποσοστό για εξισορρόπηση φορτίου. Η έλλειψη δυνατότητας αποθήκευσης φ.α., θέτει λειτουργικούς περιορισμούς στο Διαχειριστή, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών του για την εξισορρόπηση φορτίου στο Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς. Σημειώνεται ότι ως εξισορρόπηση φορτίου ορίζεται, σύμφωνα με το Κεφάλαιο 8 του Κώδικα Διαχείρισης ΕΣΦΑ, η διασφάλιση ισορροπίας μεταξύ παραδόσεων και παραλαβών Φυσικού Αερίου στο ΕΣΜΦΑ. Επί του παρόντος, ο Διαχειριστής προμηθεύεται αποκλειστικά Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο για σκοπούς εξισορρόπησης, ενώ δεν δύναται να παραλάβει (σε ημερήσια βάση) το σύνολο των ποσοτήτων φ.α. που παραδίδονται από τους Χρήστες Μεταφοράς, σε περίπτωση όπου οι καταναλώσεις φ.α. υπολείπονται σημαντικά των προμηθειών. Σύμφωνα με το πρόγραμμα εξισορρόπησης φορτίου του 2011 που έχει εγκριθεί από τη ΡΑΕ οι ανάγκες του Διαχειριστή για αέριο εξισορρόπησης προβλέπονται σε Νm 3. Η πρόσβαση του Διαχειριστή σε εγκατάσταση υπόγειας αποθήκης φ.α. θα του προσφέρει τη δυνατότητα παροχής βελτιωμένων υπηρεσιών εξισορρόπησης (αυξημένη ευελιξία, δυνατότητα μείωσης του κόστους) σε συνδυασμό με την εγκατάσταση της Ρεβυθούσας. Σε κάθε όμως περίπτωση η υπόγεια αποθήκη δεν μπορεί να καλύψει το σύνολο των αναγκών εξισορρόπησης του διαχειριστή δεδομένου ότι ανάγκες εξισορρόπησης θα υφίστανται και 20

24 σε περιόδους στις οποίες δεν θα είναι δυνατή η ανάληψη ποσοτήτων αερίου από την αποθήκη. Επιπρόσθετα των προαναφερθέντων σημειώνεται ότι, η έλλειψη αποθηκευτικού χώρου στην Ελληνική Επικράτεια ωθεί το Διαχειριστή σε επενδύσεις αύξησης δυναμικότητας στα Σημεία Εισόδου, προκειμένου να καλυφθεί η αιχμιακή ζήτηση φ.α., η οποία εμφανίζεται για μικρό χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια του έτους. Ανάλογα όμως προβλήματα εμφανίζονται και στο Σημείο Εισόδου ΥΦΑ, προκειμένου για την κάλυψη της μελλοντικής ζήτησης, εφόσον η αύξηση δυναμικότητας Σημείων Εισόδου αερίου αγωγού εξαρτάται άμεσα από την υλοποίηση ανάλογων επενδύσεων σε ανάντη συστήματα μεταφοράς. Επιπλέον, η ύπαρξη υπόγειας αποθήκης, συνδεδεμένης με το ΕΣΜΦΑ, θα δώσει τη δυνατότητα παράδοσης ποσοτήτων φ.α. στο ΕΣΜΦΑ με μικρότερη διακύμανση κατά τη διάρκεια του έτους, εφόσον πλέον θα είναι δυνατή η αποθήκευση του πλεονάσματος κατά τις περιόδους χαμηλής ζήτησης και η έγχυση των ήδη αποθηκευμένων ποσοτήτων στο ΕΣΜΦΑ κατά τις περιόδους υψηλής ζήτησης. Στη περίπτωση αυτή θα υπάρξει δυνατότητα βελτίωσης (αύξησης) της χρήσης των υφιστάμενων υποδομών του ΕΣΦΑ. Η εγκατάσταση ΥΦΑ Ρεβυθούσας διαδραματίζει, επί του παρόντος, σημαντικό ρόλο στη διατήρηση ισορροπίας μεταξύ παραλαβών και παραδόσεων φ.α. στο ΕΣΜΦΑ, στην κάλυψη ωριαίων αιχμών ζήτησης και στην αύξηση του επιπέδου πίεσης του Νότιου και πλέον φορτισμένου τμήματος του Συστήματος Μεταφοράς. Επισημαίνεται όμως ότι ο ΔΕΣΦΑ δεσμεύει προς το σκοπό αυτόν τμήμα του αποθηκευτικού χώρου και της δυναμικότητας αεριοποίησης της εγκατάστασης ΥΦΑ, περιορίζοντας τη χρήση της (η οποία αποτελεί πύλη εισόδου Φ.Α. όχι μόνον για την Ελλάδα αλλά και για την ευρύτερη περιοχή) για εμπορικούς σκοπούς. Οι λειτουργικοί αυτοί περιορισμοί αναμένεται να μειωθούν λόγω της προγραμματιζόμενης λειτουργίας, για το 2011, του συμπιεστή στο ΕΣΦΑ. Εκ των ανωτέρω συνάγεται ότι : Ο τερματικός σταθμός ΥΦΑ Ρεβυθούσας και μετά την αναβάθμισή του, δεν πρόκειται να αναιρέσει την αναγκαιότητα ύπαρξης υπόγειας αποθήκης φ.α., προκειμένου να διασφαλίζεται η ομαλή, ασφαλής και αποδοτική λειτουργία του, δεδομένου ότι λειτουργεί πρωτίστως ως πύλη εισόδου Φ.Α. στη χώρα μας και όχι ως εγκατάσταση αποθήκευσης ποσοτήτων αερίου που έχουν ήδη εισαχθεί. Το Ελληνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ) δεν παρέχει και θα εξακολουθήσει να μην παρέχει, στους Χρήστες του αλλά ούτε και στο Διαχειριστή, τη δυνατότητα αποθήκευσης μεγάλων ποσοτήτων Φυσικού Αερίου επί μακρό χρονικό διάστημα. Η εγκατάσταση ΥΦΑ Ρεβυθούσας παρέχει δυνατότητα αποθήκευσης μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα (προσωρινή αποθήκευση), ενώ η συμβολή της σε ζητήματα αντιμετώπισης κρίσεων εφοδιασμού της χώρας με φ.α., εξαρτάται αποκλειστικά από τη συχνότητα εκφόρτωσης πλοίων ΥΦΑ. 21

25 Στον Πίνακα 5.2 παρουσιάζονται συγκριτικά τα κύρια χαρακτηριστικά του τερματικού σταθμού ΥΦΑ Ρεβυθούσας και της προτεινόμενης (στην περιοχή της Νότιας Καβάλας) εγκατάστασης υπόγειας αποθήκης ΦΑ. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.2. ΚΥΡΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΡΕΒΥΘΟΥΣΑΣ & ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ Τερματικός Σταθμός ΥΦΑ Ρεβυθούσας Υπόγεια Αποθήκη «Νότια Καβάλα» 1 Προσωρινή αποθήκευση αερίου Μακροχρόνια αποθήκευση αερίου 2 Αποθηκευτικός χώρος: 75,4 εκ. Νm 3 (To 2014 θα αυξηθεί στα 130 εκ. Νm 3 ) 3 Ρυθμός έγχυσης στο ΕΜΣΦΑ (αεριοποίηση): 12,5 εκ. Νm 3 /Ημέρα (To 2014 θα αυξηθεί σε 19,5 εκ. Νm 3 /Ημέρα) 4 Ρυθμός εισαγωγής στην εγκατάσταση (ρυθμός εκφόρτωσης): 104 εκ. Νm 3 /Ημέρα 5 Δυνατότητα ταυτόχρονης εισαγωγής (εκφόρτωση φορτίου) στην εγκατάσταση και έγχυση αερίου στο ΕΣΜΦΑ 6 Αδυναμία διατήρησης στρατηγικού αποθέματος. Ο Αποθηκευτικός χώρος της εγκατάστασης ΥΦΑ διατίθεται μόνον για προσωρινή αποθήκευση Φ.Α. 7 Συνεχής κύκλος πλήρωσης / αεριοποίησης αποθεμάτων ΥΦΑ Αποθηκευτικός χώρος: 360 εκ. Νm 3 (σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο μέρος 6 της παρούσας έκθεσης) Ρυθμός έγχυσης στο ΕΜΣΦΑ: 4-5 εκ. Νm 3 /ημέρα (σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο μέρος 6 της παρούσας έκθεσης) Ρυθμός εισαγωγής (εισπίεσης) στην εγκατάσταση: 5 εκ. Νm 3 /ημέρα (σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο μέρος 6 της παρούσας έκθεσης) Αδυναμία ταυτόχρονης εισαγωγής αερίου στην εγκατάσταση και έγχυσης αερίου στο ΕΣΜΦΑ. Δυνατότητα διατήρησης στρατηγικού αποθέματος. Πλήρωση σε δύο κύκλους ανά έτος - Έγχυση σε δύο κύκλους ανά έτος 5.3. ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ - ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ - ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Από τα στοιχεία του Πίνακα 5.1 προκύπτει ότι το 75% των ποσοτήτων φ.α. που είναι δυνατόν να εισαχθούν στη χώρα (με σκοπό την εξυπηρέτηση της εγχώριας αγοράς ή τη διαμετακόμιση) παραδίδεται στο ΕΣΜΦΑ μέσω αγωγών διαμετακόμισης που διέρχονται από κράτη που δεν ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθιστώντας ως ένα βαθμό επισφαλή την παράδοση φ.α. σε περιόδους διακρατικών κρίσεων (Ιανουάριος 2009/ρωσοουκρανική κρίση). 22

26 Εκδήλωση κρίσης εφοδιασμού ανάλογης με εκείνη που σημειώθηκε τον Ιανουάριο του 2009 είναι δυνατόν να οδηγήσει σε διακοπή παραδόσεων φ.α. μέσω των Σημείων Εισόδου που είναι χωροθετημένα στο βορρά. Στην περίπτωση αυτή δεν είναι δυνατόν να καλυφθεί το σύνολο της αιχμιακής ζήτησης της εγχώριας αγοράς μέσω της σημερινής Εγκατάστασης ΥΦΑ, εφόσον η μέγιστη ποσότητα φ.α. που μπορεί να διοχετευθεί σε ημερήσια βάση στο ΕΣΜΦΑ μέσω του αντίστοιχου Σημείου Εισόδου («Αγία Τριάδα») ανέρχεται σήμερα σε Νm 3 /ημέρα και είναι σαφώς μικρότερη από τα ιστορικά στοιχεία των ετών 2006 έως 2009 (Πίνακας 5.3). ΠΙΝΑΚΑΣ 5.3. ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΕΙΣΑ ΑΙΧΜΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (σε Nm 3 ) Έτος Nm 3 /day Ημερομηνία συμβάντος Τα λειτουργικά αυτά προβλήματα ενισχύονται σύμφωνα με την προβλεπόμενη εξέλιξη της ημερήσιας αιχμής Συστήματος κατά τα έτη , όπως αυτή απεικονίζεται στον Πίνακα 5.4 (πηγή: ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΣΦΑ ). ΠΙΝΑΚΑΣ 5.4. ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΓΙΣΤΗ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΑΙΧΜΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Προβλεπόμενη Μέγιστη Ημερήσια αιχμή Έτος Συστήματος εκατ. Νm 3 /Ημέρα , , , , ,0 Επιπροσθέτως, η δυνατότητα παροχής φ.α. μέσω της Ρεβυθούσας σχετίζεται άμεσα με τα διαθέσιμα αποθέματα Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου στις δεξαμενές της Εγκατάστασης ΥΦΑ. Σημειώνεται ότι ακόμη και στην ακραία περίπτωση όπου οι δεξαμενές είναι πλήρεις δεν είναι δυνατόν να καλύψουν σήμερα αιχμιακή ζήτηση για διάστημα μεγαλύτερο των 5,5 ημερών κατά μέγιστο (το ταξίδι πλοίου ΥΦΑ από την εγγύτερη εγκατάσταση φόρτωσης ΥΦΑ στην Αλγερία, διαρκεί 3,5 ημέρες). Τέλος, επισημαίνεται ότι τα προβλήματα εφοδιασμού της αγοράς με φ.α. εκδηλώνονται χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση, ενώ η πληροφόρηση που παρέχεται από τα εμπλεκόμενα μέρη (προμηθευτές, εταιρείες διαχείρισης δικτύων διαμετακόμισης κλπ) κατά τη διάρκεια τους είναι ελλιπής, με αποτέλεσμα την απαίτηση άμεσης λήψης αποφάσεων για την εξασφάλιση εναλλακτικής πηγής τροφοδοσίας, η οποία είναι πιθανόν να αποδειχθεί 23

27 άσκοπη (εφόσον το πρόβλημα επιλυθεί νωρίτερα του αναμενομένου) οδηγώντας σε υπερβολικά έξοδα το Διαχειριστή και τους Χρήστες ΕΣΦΑ. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο μέρος 3 της παρούσας έκθεσης σχετικά με την τρίτη δέσμη νομοθετικών μέτρων για την εσωτερική αγορά ενέργειας και τον Κανονισμό 994/2010 και με τα μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού, τα κράτη - μέλη οφείλουν να εξασφαλίσουν όλα τα αναγκαία μέτρα ώστε, σε περίπτωση διακοπής της λειτουργίας της μεγαλύτερης ενιαίας υποδομής, μέσω της οποίας εισάγουν Φυσικό Αέριο, να υπάρχει επαρκής δυναμικότητα στις υπόλοιπες υποδομές εισαγωγής (σημεία εισόδου) προκειμένου να ικανοποιείται ακραία ημερήσια ζήτηση φυσικού αερίου, εντός της επικράτειάς τους, στατιστικώς επερχομένης μία φορά κάθε 20 έτη (Κανόνας Ν-1). Σε σχέση με τα σημεία εισόδου, λειτουργικοί περιορισμοί του ΕΣΜΦΑ αλλά και των ανάντη συστημάτων διαμετακόμισης (διάμετρος αγωγών, θέση σε λειτουργία συμπιεστών) περιορίζουν σημαντικά, στην παρούσα φάση, τις δυναμικότητες των Σημείων Εισόδου «Στρυμονοχώρι» και «Κήποι» (όπως προκύπτει και από τα στοιχεία του Πίνακα 5.1), καθιστώντας ως μεγαλύτερη ενιαία υποδομή εισαγωγής φ.α. στη Χώρα το Σημείο Εισόδου «Αγία Τριάδα». Ιδιαίτερα, σε ό,τι αφορά στο Σημείο Εισόδου «Κήποι», επισημαίνεται ότι το μεγαλύτερο μέρος της δυναμικότητας του προορίζεται να εξυπηρετήσει σκοπούς διαμετακόμισης φ.α. προς την Ιταλία. Ως εκ τούτου, εκτιμάται ότι ακόμα και μετά τις προβλεπόμενες αναβαθμίσεις τόσο της εγκατάστασης ΥΦΑ όσο και των άλλων σημείων εισόδου, η πλήρωση του κριτηρίου Ν-1 θεωρείται αβέβαιη, συνεπώς, η εγκατάσταση της υπόγειας αποθήκης με δυνατότητα έγχυσης 4 εκ. Nm 3 /ημέρα στο ΕΣΜΦΑ, αναμένεται να συμβάλει καθοριστικά στην τήρηση της ως άνω αναφερθείσας υποχρέωσης. Επιπλέον, η διατήρηση στρατηγικού αποθέματος φ.α., με σκοπό τη χρησιμοποίησή του για την κάλυψη της ζήτησης σε περίπτωση εμφάνισης ακραίου συμβάντος με σημαντικές επιπτώσεις στην τροφοδοσία της χώρας, κρίνεται όχι μόνον απαραίτητη αλλά και επιτακτική, βάσει των αναφερομένων στον υπό έγκριση νέο Κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ασφάλεια εφοδιασμού. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 18 του Κανονισμού, η αρμόδια για θέματα ασφάλειας εφοδιασμού αρχή, προσδιορίζει τις επιχειρήσεις Φυσικού Αερίου από τις οποίες απαιτεί να λάβουν μέτρα για την διασφάλιση της τροφοδοσίας των προστατευόμενων καταναλωτών στις περιπτώσεις: α) ακραίων θερμοκρασιών κατά τη διάρκεια επταήμερης περιόδου ακραίων τιμών στατιστικά επερχόμενης κάθε 20 έτη, β) εξαιρετικά υψηλής ζήτησης για αέριο, για περίοδο τουλάχιστον 30 ημερών, στατιστικά επερχόμενες κάθε 20 έτη (ενδεικτικά αναφέρεται -υπό την παραδοχή ότι στην κατηγορία αυτών των πελατών περιλαμβάνονται οι πελάτες των υφιστάμενων ΕΠΑ και της αεριοκίνησης- ότι η μέγιστη μηνιαία κατανάλωση των πελατών αυτών ανέρχεται, μέχρι σήμερα, σε 40 εκ. Nm 3 ), γ) διαταραχής της μεγαλύτερης ενιαίας υποδομής εφοδιασμού με αέριο υπό μέσες χειμερινές συνθήκες (κανόνας Ν-1) για περίοδο τουλάχιστον 30 ημερών. 24

28 Σύμφωνα με τον Κανονισμό 994/2010 επιβάλλεται η υποχρέωση τήρησης στρατηγικών αποθεμάτων, το ύψος των οποίων θα πρέπει να προσδιοριστεί με συστηματική μελέτη. Τα αποθέματα αυτά δεν είναι δυνατόν να τηρηθούν στις δεξαμενές του τερματικού σταθμού ΥΦΑ Ρεβυθούσας, διότι αφενός ο αποθηκευτικός χώρος της εν λόγω εγκατάστασης μπορεί να υπολείπεται των ανωτέρω αναγκών και αφετέρου η χρήση του αφορά μόνον προσωρινή αποθήκευση φ.α., όπως προκύπτει κατωτέρω και από τα διάγραμμα διακύμανσης των αποθεμάτων ΥΦΑ στις δεξαμενές του τερματικού σταθμού κατά τα έτη 2008 και 2009 (Σχήμα 5.1). Τέλος, η αποθήκη φ.α. κρίνεται αναγκαία για τους λοιπούς εμπλεκόμενους παράγοντες της αγοράς (γενικά) και ευπρόσδεκτη στην Ε.Ε. δεδομένου ότι : θα συμβάλλει στην αύξηση των επιπέδων ασφάλειας εφοδιασμού της ευρύτερης περιοχής, θα υπάρξει δυνατότητα αλληλεπίδρασης της υπόγειας αποθήκης (ευνοϊκή θέση) με τους υπό σχεδιασμό αγωγούς Ελλάδος-Ιταλίας ή/και Ελλάδος-Βουλγαρίας συμβάλλοντας στην περαιτέρω ανάπτυξη της γεωστρατηγικής θέσης της χώρας, θα καταστεί δυνατή και η τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας φ.α. από τους Ηλεκτροπαραγωγούς, εναλλακτικά με την υφιστάμενη υποχρέωσή τους να τηρούν αποθέματα εναλλακτικού καυσίμου (πετρελαίου ή ΥΦΑ). Για τους ανωτέρω λόγους και ανεξάρτητα της βελτίωσης των τεχνικών και επιχειρησιακών δυνατοτήτων που αναμένονται στην Εγκατάσταση ΥΦΑ Ρεβυθούσας, η ανάπτυξη μιας υπόγειας αποθήκης φ.α. είναι αναγκαία για την ουσιαστική ενδυνάμωση της ασφάλειας εφοδιασμού της χώρας. 25

29 Σχήμα 5.1. Διακύμανση των αποθεμάτων ΥΦΑ στις δεξαμενές του τερματικού σταθμού κατά τα έτη 2008 και

30 5.4. ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑ ΖΗΤΗΣΗΣ Φ.Α. - ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Σημαντικός είναι ο ρόλος της υπόγειας αποθήκης στην αντιμετώπιση της έντονης εποχικότητας που εμφανίζει η ζήτηση φ.α. κατά τη διάρκεια του έτους. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά στη ζήτηση στην ελληνική αγορά φ.α., αυτή διαμορφώνεται σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα κατά τους χειμερινούς ( ) και θερινούς μήνες ( ) ενώ κατά κανόνα εμφανίζει ύφεση κατά την άνοιξη και το φθινόπωρο (Σχήμα 5.2). Το ανωτέρω φαινόμενο αναμένεται να ενταθεί με την πάροδο των ετών λόγω της σύνδεσης νέων οικιακών καταναλωτών και παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας. Παρόλο που κάλυψη εποχιακών αναγκών πραγματοποιείται και από τον τερματικό σταθμό στη Ρεβυθούσα με κατάλληλο προγραμματισμό παραλαβής φορτίων, η ύπαρξη υπόγειας αποθήκης θα συμβάλλει σημαντικά στην ομαλή τροφοδοσία της αγοράς, δεδομένου ότι θα καταστεί δυνατή η εξασφάλιση απαραίτητων, για την τροφοδοσία της αγοράς, αποθεμάτων φ.α. πριν την έναρξη των περιόδων υψηλής ζήτησης. Η δυνατότητα αποθήκευσης φ.α. για την αντιμετώπιση του φαινομένου της εποχικότητας εξασφαλίζει μικρότερη διακύμανση στις τιμές φ.α. (στην ελεύθερη αγορά διαμορφώνονται σε υψηλά επίπεδα κατά τις περιόδους υψηλής ζήτησης), αποτρέπει την υλοποίηση μη αποδοτικών επενδύσεων στο ΕΣΜΦΑ (π.χ. αύξηση δυναμικότητας σημείων εισόδου, προκειμένου να καλυφθεί η αυξημένη εποχιακή ζήτηση) και διασφαλίζει την ομαλή τροφοδοσία της αγοράς, δεδομένου ότι προβλήματα τροφοδοσίας εμφανίζονται κατά κανόνα, κατά τη διάρκεια περιόδων υψηλής ζήτησης. 27

31 6. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΘΕΣΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟ ΚΟΙΤΑΣΜΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ «ΝΟΤΙΑ ΚΑΒΑΛΑ» 6.1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ Στις 31 Δεκεμβρίου 1972 η ερευνητική γεώτρηση «ΝΟΤΙΑ ΚΑΒΑΛΑ-1» ανακάλυψε το κοίτασμα φυσικού αερίου/συμπυκνωμάτων της Νότιας Καβάλας. Τον Φεβρουάριο του 1974 η ερευνητική γεώτρηση «ΠΡΙΝΟΣ-1» εντόπισε το κοίτασμα «ΠΡΙΝΟΣ». Οι ανακαλύψεις έγιναν από την εταιρία Oceanic, η οποία, στη συνέχεια, το 1976 εξαγοράστηκε από την εταιρεία Denison Mines. Τον Μάιο του 1981 τα δύο κοιτάσματα τέθηκαν σε παραγωγή, με διαχειρίστρια εταιρία την N.A.P.C. Το Δεκέμβριο του 1998, η παραγωγή πετρελαίου και αερίου διεκόπη λόγω της σταδιακής μείωσης της ροής και των τιμών πετρελαίου που κατέστησαν οικονομικά ασύμφορη τη λειτουργία για την κοινοπραξία. Τον Μάιο του 1999 απεχώρησε οριστικά η Κοινοπραξία των ξένων Εταιρειών (N.A.P.C.) και οι εγκαταστάσεις, βάσει της αρχικής συμφωνίας, περιήλθαν στην κυριότητα του Ελληνικού Δημοσίου. Αυτό, ανέθεσε τη φύλαξη και συντήρηση των εγκαταστάσεων στην τεχνική εταιρεία ΕΥΡΩΤΕΧΝΙΚΗ Α.Ε. Τον Νοέμβριο του 1999 το Ελληνικό Δημόσιο υπέγραψε σύμβαση παραχώρησης των περιοχών εκμετάλλευσης Πρίνου και Νότιας Καβάλας, με την νεοϊδρυθείσα ΚΑΒΑΛΑ ΟΙΛ, η οποία συγκροτήθηκε από δύο εταίρους, την ΕΥΡΩΤΕΧΝΙΚΗ Α.Ε. (67%) και το Συνεταιρισμό των Εργαζομένων (33%). Η συμφωνία μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της ΚΑΒΑΛΑ OIL Α.Ε κυρώθηκε με τον Ν 2779/99. Με τον ίδιο νόμο το Ελληνικό Δημόσιο ανέλαβε εξ ολοκλήρου την ευθύνη σφραγίσματος των γεωτρήσεων, αποξήλωσης των εγκαταστάσεων και αποκατάστασης του περιβάλλοντος, σε περίπτωση παύσης της παραγωγής στα κοιτάσματα Πρίνου - Νότιας Καβάλας. Το 2003 οι μετοχές της ΕΥΡΩΤΕΧΝΙΚΗΣ Α.Ε. εξαγοράσθηκαν από την REGAL PETROLEUM plc., η οποία απεχώρησε στο τέλος του 2007, αφού εκτέλεσε επενδυτικό πρόγραμμα με νέες γεωτρήσεις, χωρίς όμως θετικά αποτελέσματα. Τη θέση της REGAL PETROLEUM ανέλαβε, μετά από εξαγορά της ΕΥΡΩΤΕΧΝΙΚΗΣ, το 2007, η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ, η οποία με εσωτερικές συμφωνίες και συμβολαιογραφικές πράξεις αναδιέταξε τις σχέσεις της με την ΚΑΒΑΛΑ ΟΙΛ, που σήμερα είναι θυγατρική της ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ. Στο χαρτοφυλάκιο της ΚΑΒΑΛΑ ΟΙΛ, η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ συμμετέχει με το 95,5% των προνομιούχων και με το 67% των ονομαστικών μετοχών της εταιρίας Το κοίτασμα πετρελαίου «Πρίνος» Η παραγωγή του Πρίνου παρουσίασε μέγιστο στα μέσα της δεκαετίας του 1980 ( βαρέλια/ημέρα) με σημαντική φθίνουσα πορεία τη δεκαετία του Η συνολική παραγωγή έχει ανέλθει σε 116 εκατ. βαρέλια πετρελαίου. Σήμερα, η παραγωγή κυμαίνεται σε βαρέλια/ημέρα. Προέρχεται κατά 2/3 από τα κοιτάσματα ΒΟΡΕΙΟΥ ΠΡΙΝΟΥ, που επανατέθηκε σε παραγωγή τον Ιούλιο του 2009 και ΕΨΙΛΟΝ, το οποίο τέθηκε σε παραγωγή τον Ιανουάριο του 2010, μετά από επιτυχημένη κεκλιμένη γεώτρηση μεγάλου 28

32 μήκους. Οι επενδύσεις έγιναν από την ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ και σύμφωνα με τις πηγές της Εταιρείας υπερέβησαν τα 80 εκατ. ευρώ. Σήμερα εκτελούνται νέες παρεμβάσεις με στόχο την αύξηση της παραγωγής και την εξασφάλιση της βιωσιμότητας της ΚΑΒΑΛΑ ΟΙΛ Άδειες Εκμετάλλευσης Στα πλαίσια του Ν 2779/99, από το 1999 μέχρι σήμερα, το Ελληνικό Δημόσιο έδωσε δύο πενταετείς παρατάσεις των αδειών εκμετάλλευσης για τον Πρίνο και την Νότια Καβάλα, που λήγουν αντίστοιχα την 10/4/2013 και την 22/11/ Η επιπρόσθετη ανανέωση των αδειών εκμετάλλευσης παραμένει στην ευθύνη του Ελληνικού Δημοσίου σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Ν.2289/1995, του Ν. 2779/1999 και της Οδηγίας 94/22/ΕΚ ΤΟ ΚΟΙΤΑΣΜΑ Φ.Α «ΝΟΤΙΑ ΚΑΒΑΛΑ» Η εκμετάλλευση του κοιτάσματος άρχισε το Η εξέλιξη της παραγωγής του παρουσιάζεται στο Σχήμα 6.1 όπου το μέγιστο ανήλθε σε κυβικά μέτρα/ημέρα την περίοδο Η παραγωγή ήταν προσαρμοσμένη στις ανάγκες του τοπικού εργοστασίου λιπασμάτων της ΒΦΛ, δεδομένου ότι τότε δεν υπήρχε αγορά και υποδομές φ.α στην Ελλάδα. Σήμερα, η μικρή παραγωγή φ.α διοχετεύεται, μέσω των υφιστάμενων αγωγών, στις πλησίον ευρισκόμενες εγκαταστάσεις (γεωτρήσεις) άντλησης πετρελαίου για την ενίσχυση της απόληψης πετρελαίου. Τα βασικά τεχνικά χαρακτηριστικά του κοιτάσματος έχουν ως ακολούθως: Τα συνολικά αρχικά απολήψιμα αποθέματα του κοιτάσματος υπολογίστηκαν σε 995 εκατ. κ.μ. Η μέχρι σήμερα συνολική παραγωγή ανέρχεται σε 847 εκατ. κ.μ. παρουσιάζοντας συνολικό συντελεστή απόληψης (RF) της τάξης του 85 %. Σήμερα, το εναπομείναν στον ταμιευτήρα αέριο εκτιμάται σε 148 εκατ. κ.μ. και προβλέπεται να χρησιμοποιηθεί είτε ως μέρος του αερίου βάσης (cushion gas), σε περίπτωση μετατροπής του κοιτάσματος σε υπόγεια αποθήκη, είτε ως μέσο υποβοήθησης της παραγωγής πετρελαίου, εφόσον η παραγωγή θα συνεχίσει μέχρι την εξάντληση του κοιτάσματος. Η παραγωγή πραγματοποιείται από την πλατφόρμα ΚΑΠΑ (Εικόνα 6.1), η οποία εδράζεται σε βάθος βυθού 52 μ. Ο ταμιευτήρας βρίσκεται σε βάθος μεταξύ μ. Ο ταμιευτήρας είναι τουρβιδιτικός ψαμμίτης, με αδιαπέρατο κάλυμμα εβαποριτών. Τα πετροφυσικά χαρακτηριστικά του ταμιευτήρα είναι : øavg =22%, kavg =100 md. Δεν υπάρχει υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας. Το παραγόμενο αέριο χαρακτηρίζεται ως ξηρό αέριο (dry gas) με 0.14 mol% CO2. 29

33 Η αρχική πίεση του ταμιευτήρα ήταν Pini =182 bar (η σημερινή, Pres =27bar) και η θερμοκρασία Tres =95 C. AOF: 1,41-1,55 MM m3 φ.α./ημέρα (μέγιστη δυνατότητα ροής ταμιευτήρα) Σχήμα Δεδομένα Παραγωγής Κοιτάσματος φ.α «Νότια Καβάλα» Εικόνα 6.1 : Εξέδρα ΚΑΠΑ του κοιτάσματος Νότια Καβάλα Στο Σχήμα 6.2 παρουσιάζεται η γεωγραφική θέση των κοιτασμάτων Πρίνου και Νότιας Καβάλας και η θέση των χερσαίων εγκαταστάσεων επεξεργασίας υδρογονανθράκων 30

34 «ΣΙΓΜΑ». Στη διαδικασία της παραγωγής, υπάρχει άμεση σχέση και αλληλοεμπλοκή στη λειτουργία των κοιτασμάτων και των εγκαταστάσεων σε θάλασσα και ξηρά. Εγκαταστάσεις Σχήμα 6.2. Θέση των κοιτασμάτων Πρίνου και Νότιας Καβάλας και των χερσαίων εγκαταστάσεων επεξεργασίας υδρογονανθράκων «ΣΙΓΜΑ» ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ «ΝΟΤΙΑ ΚΑΒΑΛΑ» ΣΕ ΥΠΟΓΕΙΑ ΑΠΟΘΗΚΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Αρχή λειτουργίας Η ανάπτυξη Υπόγειας Αποθήκης φυσικού αερίου στο σχεδόν εξαντλημένο κοίτασμα της Ν. Καβάλας έχει αποτελέσει και στο παρελθόν αντικείμενο ιδιαίτερης μελέτης. Την περίοδο η εταιρεία SHELL εκπόνησε, κατόπιν ανάθεσης από τη ΔΕΠΑ, σχετική τεχνική μελέτη, η οποία κατέδειξε ότι ο χώρος του κοιτάσματος της Ν. Καβάλας προσφέρεται για την ανάπτυξη Υπόγειας Αποθήκης Φυσικού Αερίου. Το έργο δεν προχώρησε την περίοδο εκείνη σε φάση υλοποίησης, καθόσον η Ελληνική αγορά φυσικού αερίου κρίθηκε τότε σχετικά ανώριμη για να υποστηρίξει εμπορικά την επένδυση. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Ενεργειακής Αιγαίου Α.Ε, η οποία εκπονήθηκε από την Technip/Genesis, το κοίτασμα της Ν. Καβάλας μπορεί να λειτουργήσει ως υπόγειος αποθηκευτικός χώρος (UGS). Το υπό εξάντληση κοίτασμα «Νότια Καβάλα», λόγω της γεωλογίας του, του μεγέθους του, της εγγύτητάς του με τη νότια δίοδο αγωγών, των υπαρχουσών εγκαταστάσεων και της μοναδικότητας του στην Ελλάδα, καθίσταται ιδανικό για την προτεινόμενη χρήση ως υπόγεια αποθήκη φ.α. Η αρχή λειτουργίας της υπόγειας 31

35 αποθήκης περιγράφεται στο Σχήμα 6.3.: Εισπίεση αερίου στο κοίτασμα (υπόγεια αποθήκη) κατά τις περιόδους χαμηλής ζήτησης/χαμηλών τιμών, και ανάκτηση σε περιόδους μεγάλης ζήτησης/υψηλών τιμών, καθώς και σε περιόδους κρίσεων και διακοπής τροφοδοσίας του συστήματος φ.α, ή και για τις ανάγκες εξισορρόπησης του συστήματος ή υποστήριξης των συμβολαίων προμήθειας. Σχήμα 6.3. Αρχή λειτουργίας υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου Τεχνικά χαρακτηριστικά της προτεινόμενης υπόγειας αποθήκης Τα τεχνικά χαρακτηριστικά της προτεινόμενης υπόγειας αποθήκης, βάσει της μελέτης της εταιρείας Technip/Genesis, είναι τα ακόλουθα: Το εκτιμούμενο εναπομείναν αέριο (148 εκατ. κ.μ.) στο κοίτασμα, προβλέπεται να χρησιμοποιηθεί ως μέρος του αερίου βάσης (cushion gas). Το υπόλοιπο του αερίου βάσης (cushion gas) δύναται να πληρωθεί με αέριο αγωγού, ώστε να καλύψει το ποσόν των 360 εκατ κ.μ που είναι απαραίτητο για την ομαλή λειτουργία της αποθήκης. Η παραγωγή θα πραγματοποιείται από την πλατφόρμα «ΚΑΠΑ» η οποία εδράζεται σε βάθος βυθού 52 μ. (Εικόνα 6.1 και Σχήμα 6.2). H πλατφόρμα «ΚΑΠΑ» διασυνδέεται με τις εγκαταστάσεις «ΣΙΓΜΑ» στην ξηρά μέσω αγωγού υψηλής δυναμικότητας και μήκους 32 km (Σχήμα 6.4). Τα χαρακτηριστικά του αγωγού έχουν σχεδιαστεί με βάση την υπολογιζόμενη πτώση πίεσης, ώστε η μέγιστη ταχύτητα αερίου να μην υπερβαίνει τα 30 m/s. Οι εγκαταστάσεις «ΣΙΓΜΑ» θα συνδεθούν με το υφιστάμενο Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (ΕΣΜΦΑ) με αγωγό περίπου 2 km. Κατά το στάδιο της εισπίεσης αερίου στον ταμιευτήρα απαιτούνται δυο συμπιεστές τριών σταδίων (με φορτίο 50%), ενώ κατά το στάδιο της παραγωγής αερίου, δύο 32

36 συμπιεστές, δύο σταδίων (με φορτίο 50%) αντίστοιχα. Τέλος, οι συμπιεστές θα είναι συνδεδεμένοι με τουρμπίνες αερίου ισχύος 16 ΜW. Σχήμα 6.4. Διασύνδεση πλατφόρμας «ΚΑΠΑ με τις εγκαταστάσεις «ΣΙΓΜΑ». Οι εγκαταστάσεις «ΣΙΓΜΑ» θα είναι υπεύθυνες, κατά τη διαδικασία της παραγωγής αερίου, για την απομάκρυνση (ή την προσθήκη κατά τη διαδικασία της εισπίεσης) τόσο του νερού, όσο και των πρόσθετων χημικών για τον έλεγχο των υδροξειδίων (Hydrates). Οι διοχετευόμενες ποσότητες αερίου στο εθνικό δίκτυο θα πληρούν απαρέγκλιτα τις προδιαγραφές που θέτει ο ΔΕΣΦΑ. Στις ίδιες εγκαταστάσεις προβλέπεται μετρητικός σταθμός για την καταγραφή των ποσοτήτων από και προς τον ταμιευτήρα. Προβλέπονται 3 με 4 παραγωγικές γεωτρήσεις (7 5/8 completion, ελάχιστη πίεση κεφαλής (THP) 18 bar), οι οποίες θα λειτουργούν ως γεωτρήσεις εισπίεσης και ως γεωτρήσεις παραγωγής. Η ημερήσια δυναμικότητα παραγωγής και εισπίεσης εκτιμάται σε 4,0 εκατ. κ.μ και 5,0 εκατ. κ.μ. αντίστοιχα. Ο ετήσιος όγκος ωφέλιμου αερίου ανέρχεται σε 360 εκατ. κ.μ., σε δύο κύκλους πλήρους παραγωγής εισπίεσης, έτσι ώστε η ετήσια δυναμικότητα της υπόγειας αποθήκης να καλύπτει 720 εκατ. κ.μ. Στο Σχήμα 6.5 παρουσιάζεται η λειτουργία της υπόγειας αποθήκης φ.α. στο κοίτασμα «Νότια Καβάλα». 33

37 Σχήμα 6.5. Λειτουργικό διάγραμμα υπόγειας αποθήκης Νότιας Καβάλας Αρχική εκτίμηση κόστους υπόγειας αποθήκης φ.α Η αρχική εκτίμηση κόστους πραγματοποιήθηκε από την Technip/Genesis, βάση των χαρακτηριστικών του κοιτάσματος και της μελέτης ανάπτυξης και κατασκευής της υπόγειας αποθήκης. Σύμφωνα με αυτήν, το κόστος της επένδυσης υπολογίζεται σε 400 εκατομμύρια Ευρώ. Η επιμέρους ανάλυση του κόστους παρουσιάζεται στο Σχήμα 6.6 με την επισήμανση ότι το είδος της τεχνικής μελέτης της Technip/Genesis ενέχει περιθώρια αποκλίσεων της τάξης του 40%. Σημειώνεται ότι με βάση τα στοιχεία που προκύπτουν από την ευρωπαϊκή εμπειρία σε ανάλογα έργα (Σχήμα 4.5), εκτιμάται ότι, τελικά, το κόστος θα είναι σημαντικά χαμηλότερο. Σχήμα 6.6. Κατάτμηση κόστους επένδυσης (technip/genesis). 34

38 7. ΠΡΟΚΥΠΤΟΝΤΑ ΟΦΕΛΗ 7.1. ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΡΟΦΟΔΟΣΙΑΣ & ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Σε επίπεδο Ε.Ε. η παραγωγή φυσικού αερίου είναι σήμερα μικρή έως ανύπαρκτη. Χώρες που στο παρελθόν είχαν μεγάλα αποθέματα όπως το Ην. Βασίλειο, αντιμετωπίζουν πλέον πτώση παραγωγής και αναγκάζονται να εισάγουν φυσικό αέριο. Γενικότερα, ο κίνδυνος για την ασφάλεια τροφοδοσίας αυξάνει ειδικά όταν οι εισαγωγές αυτές προέρχονται ή εξαρτώνται εμμέσως (λόγω ανάγκης διαμετακόμισης μέσω τρίτων χωρών) από χώρες αυξημένης αστάθειας. Είναι πλέον αποδεκτό ότι η διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας αυξάνει το επίπεδο της ασφάλειας τροφοδοσίας. Η ασφάλεια τροφοδοσίας απασχολεί όλες τις κυβερνήσεις, οι οποίες και λαμβάνουν μέτρα για τη βελτίωση της. Το νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο, όπως αυτό έχει αναλυθεί στο μέρος 3 της έκθεσης, επικεντρώνεται στα θέματα ασφάλειας εφοδιασμού τόσο σε επίπεδο χωρών-μελών, όσο και σε περιφερειακό ευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι χαρακτηριστική η αναφορά στο νέο Κανονισμό σχετικά με τα μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού με αέριο. «στο μέλλον η ασφάλεια εφοδιασμού θα εξαρτηθεί από την εξέλιξη του μείγματος καυσίμων, την ανάπτυξη της παραγωγής στην Ένωση και σε τρίτες χώρες που προμηθεύουν την Ένωση και τις επενδύσεις σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης και στη διαφοροποίηση των διαδρομών και των πηγών εφοδιασμού εντός και εκτός της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων των εγκαταστάσεων υγροποιημένου φυσικού αερίου (ʺΥΦΑʺ)». Η ύπαρξη υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου θα συμβάλει: o o o Στη δραστική μείωση του κινδύνου διακοπών στην τροφοδοσία, ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται και με άλλα μέτρα όπως μέτρα διαχείριση της ζήτησης. Στην ουσιαστική ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού της χώρας με φυσικό αέριο. Η διατήρηση στρατηγικού αποθέματος φ.α., με σκοπό τη χρησιμοποίησή του για την κάλυψη της ζήτησης σε περίπτωση εμφάνισης ακραίου συμβάντος με σημαντικές επιπτώσεις στην τροφοδοσία της χώρας, κρίνεται όχι μόνον απαραίτητη αλλά και επιτακτική. Στην περαιτέρω βελτίωση των επιπέδων ασφάλειας εφοδιασμού της ευρύτερης περιοχής, προωθώντας παράλληλα συνεργασίες της Ελλάδας με όμορες χώρες και ειδικότερα με κράτη-μέλη της ΕΕ (Βουλγαρία-Ρουμανία), με στόχο την επικουρία επ αμοιβαιότητα (βάσει σχετικών συμφωνιών) σε περιπτώσεις κρίσεων εφοδιασμού σε περιφερειακό επίπεδο. o Στην τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας φ,.α. για ηλεκτροπαραγωγή, εναλλακτικά με την υφιστάμενη υποχρέωσή να τηρούνται αποθέματα εναλλακτικού καυσίμου (πετρελαίου ή ΥΦΑ). Επιπλέον, τόσο η εν λόγω υποδομή όσο και τα υπό σχεδιασμό συστήματα διαμετακόμισης φυσικού αερίου τα οποία προβλέπεται να διέλθουν μέσω της 35

39 ελληνικής επικράτειας, αναμένεται να αναβαθμίσουν ουσιαστικά τον ενεργειακό γεωστρατηγικό ρόλο της χώρας ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΣΜΦΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ Φ.Α. Με βάση όσα έχουν αναφερθεί στο μέρος 5.2. της παρούσας έκθεσης, προκύπτει σαφώς ότι η ανάπτυξη της υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου: Θα συμβάλει, ανεξάρτητα της βελτίωσης των τεχνικών και επιχειρησιακών δυνατοτήτων που αναμένονται στην Εγκατάσταση ΥΦΑ Ρεβυθούσας, στην ευσταθή, ομαλή και αποδοτική λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου. Μπορεί να παράσχει στο Διαχειριστή του Συστήματος δυνατότητα παροχής βελτιωμένων υπηρεσιών εξισορρόπησης σε συνδυασμό με την εγκατάσταση της Ρεβυθούσας. Θα συνεισφέρει στη μεγιστοποίηση της χρήσης της Ρεβυθούσας, αφού σε συνδυασμό με τη χρήση της υπόγειας αποθήκης από τους χρήστες αμιγώς για αποθήκευση αερίου, η Ρεβυθούσα χρησιμοποιείται από αυτούς (όπως αρμόζει κυρίως), ως Σημείο Εισόδου με συνεπακόλουθη αύξηση των φορτίων ΥΦΑ και της εισαγωγής τους στο ΕΣΜΦΑ, επ ωφελεία και της ανταγωνιστικότητας της αγοράς. Θα επιδράσει σημαντικά στην εξομάλυνση των τιμών της αγοράς καθ όλη στη διάρκεια του κύκλου λειτουργία της με σημαντικό όφελος για τον τελικό καταναλωτή. Μειώνει τον κίνδυνο των υψηλών τιμών στις περιόδους αιχμής (π.χ. χειμώνα) με τη χρήση «φθηνότερου» αέριου αποθηκευμένου τους μήνες χαμηλής ζήτησης. Οι χρήστες επωφελούνται της διαφοράς της τιμής του αερίου κατά το χρόνο εισπίεσης και απόληψης και τους προσφέρει ένα εργαλείο για την εξομάλυνση εξάρσεων στην τιμή που προκαλούνται από έλλειψη προϊόντος στην αγορά σε περιόδους αιχμής. Θα συνδράμει στην ομαλή αντιμετώπιση σημαντικών (ακόμα και απρόοπτων) αυξήσεων της ζήτησης φυσικού αερίου με αποτέλεσμα να μειώνεται η ανάγκη για διακοπτόμενα συμβόλαια προμήθειας αερίου, διευκολύνοντας έτσι και την απρόσκοπτη βιομηχανική παραγωγή. Θα συμβάλλει στην περαιτέρω ανταγωνιστικότητα της εγχώριας αγοράς φ.α. παρέχοντας στις εταιρίες εμπορίας φ.α. και χρήστες του συστήματος που δραστηριοποιούνται στην εγχώρια απελευθερωμένη αγορά φ.α. μεγαλύτερες δυνατότητες ευελιξίας στις δικές τους προμήθειες φ.α. καθώς και εκμετάλλευσης (από τους χρήστες) εποχιακών ευκαιριών αναφορικά με τις τιμές αερίου upstream. Δεδομένου του πολύ υψηλού βαθμού δέσμευσης δυναμικότητας στα δύο Σημεία Εισόδου αγωγών (Βουλγαρία και Τουρκία) του ΕΣΜΦΑ, οι χρήστες, οι οποίοι χρησιμοποιούν αποκλειστικά ή σε μεγάλο βαθμό την εγκατάσταση της Ρεβυθούσας 36

40 για την εξυπηρέτηση των πελατών τους (τελικοί καταναλωτές), δύνανται να χρησιμοποιήσουν συνδυαστικά και την υπόγεια αποθήκη. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζουν την αναγκαία ευελιξία και συνέχεια μεταξύ των φορτίων ΥΦΑ που εκφορτώνουν στις δεξαμενές του τερματικού σταθμού ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΓΟΡΑ Φ.Α. Το έργο της υπόγειας αποθήκης, ενισχύει τη διαλειτουργικότητα και την επιμέρους ασφάλεια εφοδιασμού των σχεδιαζόμενων αγωγών διαμετακόμισης που διέρχονται από τη χώρα. Μέρος της δυναμικότητας της αποθήκης είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να αμβλυνθεί η διαφορά παραλαβών / παραδόσεων φ.α. στα διαμετακομιστικά συστήματα (διόρθωση του ημερήσιου συντελεστή φορτίου παραλαβών φ.α. από το σύστημα διαμετακόμισης) ή ακόμη και για τη μερική ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού (σε επίπεδο ημέρας ή ολίγων ημερών) σε περιπτώσεις περιορισμένης έκτασης κρίσεων τροφοδοσίας. Τέλος, εκτιμάται ότι η υπόγεια αποθήκη θα συμβάλλει και στην εμπορική/οικονομική βελτιστοποίηση του χαρτοφυλακίου των Χρηστών των συστημάτων διαμετακόμισης. Εκτιμάται ότι θα συμβάλλει στην περαιτέρω βελτίωση των επιπέδων ασφάλειας εφοδιασμού της ευρύτερης περιοχής, προωθώντας παράλληλα συνεργασίες της Ελλάδας με όμορες χώρες και ειδικότερα με κράτη-μέλη της ΕΕ (Βουλγαρία- Ρουμανία), με στόχο την επικουρία επ αμοιβαιότητα (βάσει σχετικών συμφωνιών) σε περιπτώσεις κρίσεων εφοδιασμού σε περιφερειακό επίπεδο. Τόσο η εν λόγω υποδομή όσο και τα υπό σχεδιασμό συστήματα διαμετακόμισης φυσικού αερίου, τα οποία προβλέπεται να διέλθουν μέσω της ελληνικής επικράτειας, αναμένεται να αναβαθμίσουν ουσιαστικά τον ενεργειακό γεωστρατηγικό ρόλο της χώρας. 37

41 8. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Ενότητα 8.Α: Συνισταμένη των απόψεων των μελών της Επιτροπής Σ. Σταματάκη, Γ. Πολυχρονίου (ΔΕΠΑ ΑΕ), Κ. Νικολάου (ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ) και των παρατηρητών εκ μέρους της ΡΑΕ. 8.Α.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όπως αναφέρθηκε στο μέρος 3 της παρούσας έκθεσης, το Κοινοτικό ρυθμιστικό πλαίσιο που θα διέπει εφεξής τα ζητήματα κατασκευής και λειτουργίας των εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου καθορίζεται εκ των διατάξεων της Τρίτης Κοινοτικής Οδηγίας Φυσικού Αερίου (Οδηγία 2009/73/ΕΚ σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά φυσικού αερίου και την κατάργηση της Οδηγίας 2003/55/ΕΚ), με την οποία θα πρέπει να συμμορφωθεί η χώρα μας έως τις 3 Μαρτίου 2011, εκ των διατάξεων του Κανονισμού 715/2009 σχετικά με τους όρους πρόσβασης στα δίκτυα μεταφοράς φυσικού αερίου και την κατάργηση του Κανονισμού 1775/2005 καθώς και εκ των διατάξεων του νέου Κανονισμού σχετικά με τα μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού [Κανονισμός 994/2010]. Όσον αφορά στο ρυθμιστικό πλαίσιο που τίθεται από το προαναφερόμενο πλαίσιο σε σχέση με την κατασκευή και λειτουργία εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου, τα κύρια σημεία του συνοψίζονται ακολούθως: Διαδικασία χορήγησης αδειών για την κατασκευή και λειτουργία εγκαταστάσεων αποθήκευσης από αρμόδια αρχή του Κράτους Μέλους επί τη βάσει αμερόληπτων, διαφανών και αντικειμενικών κριτηρίων, τα οποία θα πρέπει να είναι γνωστά εκ των προτέρων. Υποχρέωση διορισμού ενός ή περισσοτέρων διαχειριστών συστήματος από τις επιχειρήσεις που έχουν στην κυριότητά τους εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Δυνατότητα επιλογής μεταξύ ρυθμιζόμενης και διαπραγματεύσιμης πρόσβασης τρίτων στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης επί τη βάσει αμερόληπτων, διαφανών και αντικειμενικών κριτηρίων, υπό την επιφύλαξη της δυνατότητας χορήγησης εξαίρεσης από την υποχρέωση παροχής πρόσβασης τρίτων για νέες εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Νομικός και λειτουργικός διαχωρισμός των δραστηριοτήτων αποθήκευσης, σε περίπτωση που διαχειριστής συστήματος αποθήκευσης αποτελεί μέρος κάθετα ολοκληρωμένης επιχείρησης. 38

42 Πρόβλεψη μηχανισμών χορήγησης δυναμικότητας και διαχείρισης συμφόρησης επί τη βάσει και των σχετικών κατευθυντηρίων οδηγιών του European Regulators' Group for Electricity and Gas (ERGEG). Σύμφωνα με το εθνικό ρυθμιστικό πλαίσιο, διακρίνονται δύο δυνατότητες για την υλοποίηση του έργου ανάπτυξης της υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου: I. Ως τμήμα του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ) (άρθρο 6 και άρθρο 7, παρ. 3 του Ν. 3428/2005). II. Ως Ανεξάρτητο Σύστημα Φυσικού Αερίου (ΑΣΦΑ) (άρθρα 15 και 18 του Ν. 3428/2005), το οποίο δεν εντάσσεται στο Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ), ανεξαρτήτως διασύνδεσης με το Σύστημα αυτό. Κατά προτεραιότητα της συγκεκριμένης ανάλυσης που ακολουθεί για κάθε δυνατότητα, επισημαίνονται τα ακόλουθα: 1. Το ισχύον νομικό πλαίσιο (Ν. 3428/2005, άρθρο 7 παρ.8 και άρθρο 15) προβλέπει αντίστοιχα ότι: o o Χορηγείται στο ΔΕΣΦΑ άδεια κυριότητας και διαχείρισης του ΕΣΦΑ. Δικαίωμα κατασκευής και κυριότητας των ΑΣΦΑ έχουν οι κάτοχοι άδειας ΑΣΦΑ. Στην προκειμένη περίπτωση, για το συγκεκριμένο πεδίο της Ν. Καβάλας, ως υπόγειος φυσικός χώρος της Ελληνικής επικράτειας δεν νοούνται δικαιώματα κυριότητας σε άλλους πλην του Ελληνικού Δημοσίου. Ως εκ τούτου, μόνο η έννοια της παραχώρησης και αποκλειστικής χρήσης έχει ισχύ και προς τούτο απαιτείται κατάλληλη νομοθετική ρύθμιση (τροποποίηση) στα σχετικά άρθρα. 2. Σαφή και άμεση ερμηνεία και ρύθμιση χρήζουν τα παρακάτω ζητήματα που σχετίζονται με: o o o Τα δικαιώματα της Εταιρείας Ενεργειακή Αιγαίου που απορρέουν από τη σύμβαση παραχώρησης (Ν.2779/1999) και την εν ισχύ άδεια εκμετάλλευσης του κοιτάσματος φ.α. «Νότια Καβάλα», η οποία λήγει την 22/11/2014. Η τυχόν περαιτέρω ανανέωση των αδειών εκμετάλλευσης παραμένει στην ευθύνη του Ελληνικού Δημοσίου (αρμόδιο Υπουργείο ΠΕΚΑ) σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Ν.2289/1995, του Ν. 2779/1999 και της Οδηγίας 94/22/ΕΚ. Την αποτίμηση της αξίας της Ενεργειακής Αιγαίου που προκύπτει από την κατοχή της άδειας εκμετάλλευσης, την υφιστάμενη και μη εισέτι απολήψιμη ποσότητα φυσικού αερίου στην εν λόγω περιοχή κλπ. Την ισχύ αναγνώρισης του «δικαιώματος προτίμησης» στον κάτοχο Άδειας Εκμετάλλευσης του κοιτάσματος που τείνει προς εξάντληση και σχεδιάζεται να 39

43 μετατραπεί σε εγκατάσταση αποθήκευσης κατά τη διάρκεια ισχύος της αντίστοιχης άδειας παραγωγής. o Το άρθρο 17 παρ. 4 του Ν. 3428/2005, το οποίο προβλέπει τη δυνατότητα αντικατάστασης της άδειας εκμετάλλευσης, με άδεια εγκατάστασης υπόγειας αποθήκης ως ΑΣΦΑ. 8.Α.2. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ Φ.Α. ΩΣ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ (ΕΣΦΑ) Στην περίπτωση αυτή, το έργο αντιμετωπίζεται σαν ένα αμιγώς «δημόσιο» έργο υποδομής. Εντάσσεται στο Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΕΣΦΑ και, κατόπιν της σύμφωνης γνώμης της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) και της έγκρισης του Υπουργού ΠΕΚΑ, ο ΔΕΣΦΑ αναλαμβάνει την υλοποίηση και τη χρηματοδότησή του. Η εγκατάσταση αποτελεί τμήμα του ΕΣΦΑ και τη διαχείριση του αναλαμβάνει επίσης ο ΔΕΣΦΑ σύμφωνα με τον κώδικα διαχείρισης ΕΣΦΑ. Ο ΔΕΣΦΑ δεσμεύει ποσοστό του αποθηκευτικού χώρου για την κάλυψη υποχρεώσεων κοινής ωφέλειας που του ανατίθενται, καθώς και για την ομαλή και εύρυθμη λειτουργία του ΕΣΜΦΑ. Η χρήση της αποθήκης βασίζεται στην ελεύθερη πρόσβαση τρίτων σε ρυθμιζόμενη βάση. Δεν νοείται δυνατότητα εξαίρεσης από την πρόσβαση τρίτων σε τμήμα του ΕΣΦΑ, καθώς αυτό συνιστά αμιγώς αναγκαία υποδομή για την ανάπτυξη του τομέα του φ.α. της χώρας. Για τη δέσμευση μέρους του αποθηκευτικού χώρου, προβλέπεται ανοικτή διαγωνιστική διαδικασία κατά τα πρότυπα και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε σχέση με την ως άνω δυνατότητα επισημαίνονται τα παρακάτω: Δεδομένου ότι το έργο εντάσσεται στο πρόγραμμα ανάπτυξης του ΕΣΦΑ και χρηματοδοτείται από το ΔΕΣΦΑ, είναι φυσικό ότι το κόστος του ανακτάται από τους χρήστες της αποθήκης. Σε περίπτωση ανεπαρκούς εμπορικού ενδιαφέροντος, το κόστος μεταφέρεται στο σύνολο των χρηστών του συστήματος. Ως εκ τούτου, απαιτείται προσεκτική και συστηματική μελέτη βιωσιμότητας και αποδοτικότητας του έργου, έρευνα αγοράς-ενδιαφέρον δυνητικών πελατών σε βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βάση- καθώς και σαφής εκτίμηση του ποσοστού κοινωνικοποίησης του έργου και της επίπτωσης στα τιμολόγια χρήσης. Ο ρυθμιζόμενος τρόπος ανάπτυξης του ΕΣΦΑ σύμφωνα με το εκάστοτε εγκεκριμένο Πρόγραμμα Ανάπτυξης, παρέχει κάλυψη στο Διαχειριστή για τυχόν «αναποτελεσματικές» οικονομικά επενδύσεις οι οποίες είναι αναγκαίες για την 40

44 εξυπηρέτηση στόχων δημόσιου χαρακτήρα, όπως εν προκειμένω για την ασφάλεια εφοδιασμού της Χώρας και για την ευστάθεια και εξισορρόπηση του ΕΣΜΦΑ. Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί να αφορά στο σύνολο των έργων για αυτό προβλέπεται και η δυνατότητα ανάπτυξης ΑΣΦΑ (άρθρα 15 έως 20 του Ν. 3428/2005), η δυνατότητα καταβολής ανταλλάγματος στο ΔΕΣΦΑ ή η επιβολή ειδικού τέλους στους χρήστες ΑΣΦΑ υπέρ του ΔΕΣΦΑ, ή και η καταβολή ευλόγου ανταλλάγματος από ΔΕΣΦΑ σε ΑΣΦΑ εφόσον αυτό συνεισφέρει ουσιωδώς στην οικονομική αποτελεσματικότητα του ΕΣΦΑ (άρθρο 15, παρ.7 του Ν. 3428/2005), καθώς και η δυνατότητα χρηματοδότησης έργων εκτός πλαισίου Προγράμματος Ανάπτυξης του ΔΕΣΦΑ με κριτήριο τη βιωσιμότητά τους (άρθρο 10, παρ 5 (ε) του Ν. 3428/2005). Η τελική επιλογή από πλευράς της Πολιτείας, περί της ένταξης ή όχι του έργου στο Εθνικό Σύστημα της χώρας, συναρτάται άμεσα και με τις συνθήκες της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου (ωρίμανση, συνθήκες ανταγωνισμού κλπ). Τέλος, σύμφωνα με την Κοινοτική Οδηγία 73/2009 προβλέπεται ο ορισμός διαχειριστών συστήματος αποθήκευσης και ΥΦΑ (άρθρο 12), τα καθήκοντα των διαχειριστών αυτών (άρθρο 13) και τουλάχιστον, η νομική και λειτουργική ανεξαρτησία των διαχειριστών συστημάτων αποθήκευσης και των ιδιοκτητών συστημάτων μεταφοράς, που αποτελούν μέρος κάθετα ολοκληρωμένης επιχείρησης (άρθρο 15). Ο ΔΕΣΦΑ είναι ήδη νομικά και λειτουργικά διαχωρισμένος από τη μητρική κάθετα ολοκληρωμένη επιχείρηση ΔΕΠΑ και ήδη παρέχει αποτελεσματική πρόσβαση σε τρίτους στο υφιστάμενο ΕΣΦΑ, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 32 της νέας Οδηγίας και ως εκ τούτου πληροί τις προϋποθέσεις που θέτει η νέα Οδηγία. 41

45 8.Α.3. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ Φ.Α. ΩΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ (ΑΣΦΑ) Στην περίπτωση αυτή, το έργο αντιμετωπίζεται σαν ένα ιδιωτικό, «εμπορικό» έργο υποδομής. Κατασκευάζεται από ιδιωτικά κεφάλαια και ο «επιχειρηματικός» κίνδυνος αναλαμβάνεται από τους συμμετέχοντες στο εταιρικό σχήμα που πραγματοποιεί την επένδυση. Για το σύνολο ή για μέρος του έργου μπορεί να ακολουθηθεί και δημόσια διαγωνιστική διαδικασία (άρθρο 16, Ν.3428/2005) επί τη βάσει αμερόληπτων, διαφανών και αντικειμενικών κριτηρίων και όρων. Η Πολιτεία δύναται να αναγνωρίσει «δικαίωμα προτίμησης» ή «δικαίωμα πρώτης άρνησης» σε συγκεκριμένους φορείς ή ιδιώτες ανάλογα με την πολιτική που επιθυμεί να ακολουθήσει στην εσωτερική αγορά. Τα κριτήρια και οι προϋποθέσεις για τη χορήγηση άδειας ΑΣΦΑ προβλέπονται από τις διατάξεις του Ν (άρθρο 15) και του Κανονισμού αδειών φυσικού αερίου (Δ1/Α/5815/2010). Ειδικότερη διάταξη άδειας ΑΣΦΑ αναφέρεται στο άρθρο 17 παρ. 4 του Ν. 3428/2005 το οποίο προβλέπει τη δυνατότητα αντικατάστασης της άδειας εκμετάλλευσης, με άδεια εγκατάστασης υπόγειας αποθήκης ως ΑΣΦΑ. Η χρονική διάρκεια της άδειας καθορίζεται σε 50 έτη [Κανονισμός αδειών φυσικού αερίου (Δ1/Α/5815/2010), άρθρο 20]. Εφόσον ο εν λόγω χώρος αποθήκευσης συνδεθεί με το ΕΣΦΑ (όπως στην εξεταζόμενη περίπτωση), σύμφωνα με τη κείμενη νομοθεσία (άρθρο 18 παρ. 3 του Ν.3428/2005) η διαχείριση του ΑΣΦΑ ανατίθεται στο ΔΕΣΦΑ. Δεδομένων των εξαιρέσεων που έχουν θεσπιστεί στο Ν. 3734/2009 από τη ανωτέρω υποχρέωση διαχείρισης ΑΣΦΑ από ΔΕΣΦΑ, δύναται να υπάρξει κατάλληλη τροποποίηση του Νόμου ώστε να συμπεριληφθούν και οι περιπτώσεις ΑΣΦΑ για υπόγειες αποθήκες. Υπό την ανωτέρω νομοθετική τροποποίηση, Διαχειριστής ΑΣΦΑ δύναται να είναι το ίδιο εταιρικό σχήμα στο οποίο έχει χορηγηθεί άδεια ΑΣΦΑ (κάτοχος άδειας ΑΣΦΑ) (άρθρο 18), ή τρίτος, πάντα μετά από έγκριση του Υπουργού ΠΕΚΑ και της ΡΑΕ. Στο Νόμο 3428/2005 ορίζονται ρητά οι αρμοδιότητες του Διαχειριστή ΑΣΦΑ (άρθρο 19) και ο κώδικας διαχείρισης (άρθρο 20), ο οποίος εγκρίνεται από τον Υπουργό ΠΕΚΑ μετά τη σύμφωνη γνώμη της ΡΑΕ. Ειδικότερες διατάξεις για τη χορήγηση αδειών ΑΣΦΑ, τη διαχείριση ΑΣΦΑ, τον κώδικα δεοντολογίας, την καταβολή ανταλλαγμάτων μεταξύ ΑΣΦΑ και ΕΣΦΑ, περιλαμβάνονται στον Κανονισμό αδειών φυσικού αερίου (Δ1/Α/5815/2010). 42

46 Το Ελληνικό Δημόσιο (άρθρο 15 παρ.7 Ν. 3428) επιτρέπεται να επιβάλλει ειδικούς όρους και περιορισμούς για λόγους δημόσιου συμφέροντος, α. με την υποχρέωση καταβολής ανταλλάγματος στο ΔΕΣΦΑ ή την επιβολή ειδικού τέλους στους Χρήστες του ΑΣΦΑ εφόσον η χρήση του ΑΣΦΑ ευνοείται από τα τιμολόγια χρήσης του ΔΕΣΦΑ και ενδέχεται να επηρεάσει δυσμενώς την οικονομική αποτελεσματικότητα του και β. με την καταβολή ευλόγου ανταλλάγματος από το ΔΕΣΦΑ στον κύριο του ΑΣΦΑ, εφόσον το ΑΣΦΑ συνεισφέρει ουσιωδώς στην οικονομική αποτελεσματικότητα του ΕΣΦΑ. Κατ αποκλειστική προτεραιότητα, ο ΔΕΣΦΑ δεσμεύει ποσοστό του αποθηκευτικού χώρου για την κάλυψη υποχρεώσεων κοινής ωφέλειας που του ανατίθενται, καθώς και για την ομαλή και εύρυθμη λειτουργία του ΕΣΜΦΑ, έναντι ανταλλάγματος που καταβάλλεται στον κάτοχο άδειας ΑΣΦΑ και το οποίο θα καθορίζεται από τη διαδικασία αδειοδότησης. Για την υπόλοιπη δυναμικότητα, η νέα Κοινοτική Οδηγία 2009/73/ΕΚ δίδει δυνατότητα επιλογής μεταξύ ρυθμιζόμενης και διαπραγματεύσιμης πρόσβασης τρίτων στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης επί τη βάσει αμερόληπτων, διαφανών και αντικειμενικών κριτηρίων, υπό την επιφύλαξη της δυνατότητας χορήγησης εξαίρεσης από την υποχρέωση παροχής πρόσβασης τρίτων για τις νέες εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Σε σχέση με την ως άνω δυνατότητα επισημαίνονται τα παρακάτω: Δεδομένου ότι το έργο είναι ιδιωτικό/εμπορικό έργο υποδομής, η συνολική διαδικασία η οποία θα ακολουθηθεί για την ανάπτυξη και διαχείριση του θα πρέπει να ευθυγραμμίζεται πλήρως με τη φιλοσοφία του εθνικού νομικού πλαισίου για την αγορά του φυσικού αερίου και των νέων Κοινοτικών οδηγιών. Ειδικότερα με: i. Πολιτικές που εμποδίζουν την ανάπτυξη μονοπωλιακών φαινομένων. ii. iii. iv. Την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Την εντατικοποίηση του ανοίγματος της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου και την ορθή λειτουργία της. Την διαφανή και ελεύθερη πρόσβαση τρίτων και την πλήρη αξιοποίηση από μέρους των προμηθευτών των ευκαιριών που προσφέρει μια ελευθερωμένη εσωτερική αγορά φυσικού αερίου. v. Την προστασία των καταναλωτών με έμφαση στους οικιακούς καταναλωτές. vi. Την απόλυτη διαφάνεια βάσει αμερόληπτων και αντικειμενικών κριτηρίων, τα οποία θα πρέπει να είναι γνωστά εκ των προτέρων. 43

47 Σύμφωνα και με τη νέα Κοινοτική Οδηγία 2009/73/ΕΚ, για νέες υποδομές φ.α. παρέχεται δυνατότητα ολικής ή μερικής εξαίρεσης/απαλλαγής από την υποχρέωση παροχής πρόσβασης τρίτων (άρθρο 36) υπό συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις, χωρίς αυτή να αποβαίνει σε βάρος του ανταγωνισμού ή της αποτελεσματικής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου, ή της αποτελεσματικής λειτουργίας των ρυθμιστικών διατάξεων συστήματος με το οποίο συνδέεται η υποδομή. Οι όροι πρόσβασης και τυχόν εξαίρεσης καθορίζονται από τη ΡΑΕ. Κάθε αίτηση εξαίρεσης από την πρόσβαση τρίτων που υποβάλλεται στη ΡΑΕ και τυχόν απόφαση εξαίρεσης κοινοποιείται αμελλητί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Την τελική απόφαση για τη χορήγηση ή μη της εξαίρεσης έχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εντός προθεσμίας δύο μηνών από την κοινοποίηση (άρθρο 36). Σχετικά με τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ ρυθμιζόμενης και διαπραγματεύσιμης πρόσβασης τρίτων σύμφωνα με την Οδηγία 2009/73/ΕΚ, η ελληνική νομοθεσία προβλέπει πρόσβαση σε ρυθμιζόμενη βάση. Η νομική ισχύς της νέας οδηγίας έναντι της υφιστάμενης εθνικής απαιτεί διερεύνηση. Επίσης, σύμφωνα και με τη νέα Κοινοτική Οδηγία 2009/73/ΕΚ, είναι αναγκαίο να εξασφαλιστεί η ανεξαρτησία των διαχειριστών συστημάτων αποθήκευσης, για να βελτιωθεί η πρόσβαση τρίτων σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης που είναι τεχνικώς ή/και οικονομικώς αναγκαίες για την παροχή αποτελεσματικής πρόσβασης στο σύστημα για τον εφοδιασμό των πελατών. Επομένως, η διαχείριση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης ενδείκνυται να ασκείται από νομικά χωριστές οντότητες που διαθέτουν ουσιαστικά δικαιώματα λήψης αποφάσεων σε σχέση με τα πάγια στοιχεία που είναι αναγκαία για τη συντήρηση, την εκμετάλλευση και την ανάπτυξη εγκαταστάσεων αποθήκευσης. Ο στρατηγικός χαρακτήρας του έργου σε περιπτώσεις κρίσης τροφοδοσίας, επιβάλλει τον κατά προτεραιότητα και αποκλειστικό ρόλο του Δημοσίου στη χρήση της αποθήκης (δέσμευση ποσοτήτων φυσικού αερίου, χρήση στρατηγικών αποθεμάτων, ενισχυμένη απόληψη εγκαταστάσεων αποθήκευσης, διαχείριση πληροφοριών κλπ.). Η διαχείριση του ΑΣΦΑ διενεργείται σύμφωνα με Κώδικα Διαχείρισης ΑΣΦΑ, που απαιτείται να εκδοθεί για το σκοπό αυτό (άρθρο 20, Ν. 3428/05). Θα πρέπει επίσης να εξεταστεί διεξοδικά, δεδομένου ότι η περίπτωση αυτή αφορά παραχώρηση δικαιώματος εκ μέρους του Δημοσίου χρήσης και εκμετάλλευσης ενός μοναδικού περιουσιακού του στοιχείου, η δυνατότητα καταβολής ανταλλάγματος εκ μέρους του κατόχου άδειας ΑΣΦΑ στο Ελληνικό Δημόσιο. 44

48 Σε κάθε περίπτωση, για την υλοποίηση του έργου είτε ως μέρους του ΕΣΦΑ είτε ως ΑΣΦΑ θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι: 1. Καθώς η ανάπτυξη μιας τέτοιας υποδομής χαρακτηρίζεται και ως έργο περιφερειακής σημασίας, σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, σε επίπεδο ΕΕ ή σε περιφερειακό επίπεδο, τα σχέδια αντιμετώπισης θα πρέπει να εξασφαλίζουν τη διατήρηση της διασυνοριακής πρόσβασης στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης και την ομαλή διασυνοριακή ροή φυσικού αερίου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι υπεύθυνη για την εξασφάλιση της ομαλής ανταλλαγής πληροφοριών, της συνέπειας των ενεργειών σε επίπεδο κρατών μελών και του συντονισμού των ενεργειών με τρίτες χώρες. 2. Είναι, αναγκαία και επιβεβλημένη η άμεση κατάρτιση σχεδίου διαχείρισης κρίσεων και η ένταξη της λειτουργίας της υποδομής στο συνολικό επιχειρησιακό πλαίσιο της Πολιτείας. 3. Τέλος, όπως έχει ήδη αναφερθεί, από το Μάρτιο του 2011 που λήγει η προθεσμία ενσωμάτωσης της τρίτης δέσμης μέτρων, τα επενδυτικά σχέδια κάθε χώρας θα πρέπει να υπακούουν σε ένα σύνθετο πλέγμα κανόνων που προκύπτουν τόσο από το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο για την εσωτερική αγορά όσο και από εκείνο για την ασφάλεια εφοδιασμού. Η κανονιστική αρμοδιότητα περιφερειακών και υπερεθνικών οργάνων (ιδίως Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΟΣΡΑΕ, ΕΔΔΣΜ, ΟΣΦΑ) χωρίς να επεμβαίνει στην εθνική κυριαρχία, θα θέσει στενά περιθώρια για την προσαρμογή στο νέο πλαίσιο, ενώ κάθε νέα επένδυση θα πρέπει να πληροί κριτήρια οικονομικής βιωσιμότητας, τεχνικής επάρκειας και συμβατότητας τόσο με το πλαίσιο λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, όσο και με το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο για τη κατοχύρωση της ασφάλειας εφοδιασμού, με βάση δεσμευτικούς κανόνες άμεσης εφαρμογής. 45

49 Ενότητα 8.Β: Απόψεις του μέλους της Επιτροπής Α. Γιαννακόπουλου (ΔΕΣΦΑ ΑΕ) 8.Β.1. ΕΙΣΑΓΩΓH 8.Β.1.1. ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ Η υλοποίηση του έργου της Υπόγειας Αποθήκης Φυσικού Αερίου θα πρέπει να βρίσκεται σε αρμονία με τις κατωτέρω θεμελιώδεις σκέψεις και αρχές: 1. Ο υπόγειος φυσικός χώρος του κοιτάσματος της «Νότιας Καβάλας» αποτελεί περιουσία του ελληνικού δημοσίου, που έχει παραχωρηθεί σε ιδιώτη για συγκεκριμένο σκοπό, τυχόν δε μετατροπή της χρήσης του χώρου σε αποθήκη φυσικού αερίου και η ωφέλεια από την εκμετάλλευσή του ανήκει στο ελληνικό κράτος. 2. Το νομικό πλαίσιο που διέπει σήμερα τους υπόγειους φυσικούς χώρους αποθήκευσης φυσικού αερίου, αλλά και ο δικαιοπολιτικός λόγος των σχετικών διατάξεων του νόμου, προβλέπουν την ένταξη του εν λόγω φυσικού χώρου στο Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου και τη διαχείριση του από τον αρμόδιο διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος, την εταιρεία ΔΕΣΦΑ Α.Ε. 3. Άλλες λύσεις, μέσω των οποίων η ωφέλεια από την εκμετάλλευση του εν λόγω χώρου περιέρχεται σε τρίτους πλην του Ελληνικού Δημοσίου (όπως η πρόταση για ΑΣΦΑ), προϋποθέτει εκτενείς αλλαγές στην υφιστάμενη νομοθεσία, με κίνδυνο μάλιστα να αλλοιωθεί η οργανωτική δομή της εθνικής αγοράς φυσικού αερίου. 4. Η συμμετοχή εταιρίας ή εταιριών που ασκούν εμπορική δραστηριότητα σε κοινοπρακτικό σχήμα εκμετάλλευσης του φυσικού χώρου υπόγειας αποθήκης, με απόφαση της Πολιτείας, χωρίς να έχει προηγηθεί διαγωνιστική διαδικασία (με την οποία θα δίνεται η δυνατότητα συμμετοχής και σε άλλες εμπορικές εταιρείες), δημιουργεί συνθήκες διακριτικής μεταχείρισης έναντι άλλων τέτοιων εμπορικών εταιρειών και αντίκειται όχι μόνο στην κοινοτική και ελληνική νομοθεσία περί ανταγωνισμού, αλλά και στην εκπεφρασμένη βούληση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. 5. Παράλληλα η τροποποίηση των διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας που θα απαιτηθεί για να καταστεί εφικτή η εκμετάλλευση των υπόγειων χώρων από ιδιώτες σημαίνει ταυτόχρονα και μεταβολή επί τα χείρω του θεσμικού ρόλου του ΔΕΣΦΑ Α.Ε. ως κρατικής εταιρείας που διαχειρίζεται το Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου διασφαλίζοντας την απρόσκοπτη και χωρίς διακρίσεις, λειτουργία της αγοράς φυσικού αερίου. 6. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δείχνει απρόθυμη να χρηματοδοτήσει πλέον Ανεξάρτητα Συστήματα Φυσικού Αερίου, ακόμη και υπό καθεστώς ελεύθερης πρόσβασης 46

50 τρίτων, διότι δεν παρέχονται επαρκή εχέγγυα όπως ισχύει όταν η εκμετάλλευση συστημάτων γίνεται από τους διαχειριστές των εθνικών Συστημάτων. 7. Σε συνθήκες σπανιότητας υπόγειων αποθηκών φυσικού αερίου και ανωριμότητας της σχετικής αγοράς φυσικού αερίου, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Ελλάδας, συνηθίζεται (βάσει της κοινοτικής πρακτικής) η πρώτη των υπόγειων αποθηκών φυσικού αερίου, να αποτελεί μέρος των Εθνικών Συστημάτων Φυσικού Αερίου, υπό καθεστώς ρυθμιζόμενης πρόσβασης τρίτων. 8. Η υπόγεια αποθήκη φυσικού αερίου, έχει σημαντική χρησιμότητα και διασφαλίζει την μέγιστη αποδοτικότητα της, ως μέρος του ΕΣΦΑ. Παράλληλα έχει καταδειχθεί στο Παράρτημα Α των θέσεων του ΔΕΣΦΑ, ότι η τιμολόγηση των χρηστών της υπόγειας αποθήκης θα κυμαίνεται στον μέσο όρο της Ευρώπης, ενώ η επιβάρυνση των υπολοίπων χρηστών του Συστήματος, θα είναι αμελητέα. 9. Η σημαντική συνεισφορά του εν λόγω υπόγειου αποθηκευτικού χώρου ως μέρους του ΕΣΦΑ, στην ουσιαστική στήριξη και ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας της εθνικής αγοράς, η οποία απελευθερώθηκε, μόλις πριν 6 μήνες καθώς και η σημαντική συνέργεια που έχει στην μεγιστοποίηση της χρήσης της Εγκατάστασης ΥΦΑ της Ρεβυθούσας προς όφελος τελικά της ίδιας της αγοράς. 10. Η ουσιαστική υλοποίηση και μεγιστοποίηση της ασφάλειας εφοδιασμού της χώρας σε φυσικό αέριο 11. Ο ΔΕΣΦΑ Α.Ε., όντας εταιρεία με άριστους χρηματοοικονομικούς δείκτες και με υψηλό λόγο ίδιων προς ξένα επενδεδυμένα κεφάλαια, δύναται να εξασφαλίσει χρηματοδότηση, πολύ πέραν της ενίσχυσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και με τους ευνοϊκότερους δυνατούς όρους, προκειμένου να αναπτύξει την υπόγεια αποθήκη φυσικού αερίου στην περιοχή της Νότιας Καβάλας. 8.Β.1.2. ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Σύμφωνα με το υφιστάμενο σήμερα θεσμικό πλαίσιο αναφορικά με την λειτουργία και εκμετάλλευση υπόγειων αποθηκών φυσικού αερίου : α) Όλοι οι χώροι αποθήκευσης φυσικού αερίου, υπόγειοι ή υπέργειοι, τεχνητοί ή φυσικοί, εφ όσον συνδέονται με το Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου, το οποίο εκ του νόμου διαχειρίζεται ο αρμόδιος Διαχειριστής (εταιρεία ΔΕΣΦΑ Α.Ε.), περιλαμβάνονται στο Εθνικό Σύστημα Φυσικού αερίου (Ε.Σ.Φ.Α) β) Ένα Ανεξάρτητο Σύστημα Φυσικού Αερίου (ΑΣΦΑ), μπορεί να περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και Εγκαταστάσεις Αποθήκευσης Φυσικού Αερίου. Κρίσιμο ζήτημα είναι εν προκειμένω ότι η χορήγηση Άδειας ΑΣΦΑ απονέμει δικαίωμα κυριότητας στο νομικό πρόσωπο που κατασκεύασε το ΑΣΦΑ (λόγω της επένδυσης στην οποία έχει προβεί το νομικό πρόσωπο που το κατασκεύασε). 47

51 Στην περίπτωση όμως υπόγειου φυσικού αποθηκευτικού χώρου (όπως αυτού του υπόγειου κοιτάσματος «Νότιος Καβάλα»), τούτος, ανήκει κατά κυριότητα στο Ελληνικό Δημόσιο, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις και επομένως δεν είναι δυνατόν να περιέλθει η κυριότητά του σε ιδιώτη κάτοχο άδειας ΑΣΦΑ. γ) Επομένως, δεν είναι νοητή υπό τις υφιστάμενες διατάξεις η ένταξη υπόγειου φυσικού αποθηκευτικού χώρου σε ΑΣΦΑ, (ιδίως δε εάν αυτός διασυνδέεται με το Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου) ενώ για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο (ένταξη φυσικού υπόγειου αποθηκευτικού χώρου σε ΑΣΦΑ) θα ήταν απαραίτητη νομοθετική ρύθμιση που θα επέτρεπε σε ιδιώτη που δεν έχει προβεί στην επένδυση (κατασκευή υπόγειου αποθηκευτικού χώρου) να εκμεταλλεύεται φυσικό υπόγειο αποθηκευτικό χώρο που ανήκει στο Δημόσιο. Κατά λογική και νομική ακολουθία των ανωτέρω, σε υπόγειους φυσικούς χώρους της Ελληνικής επικράτειας δεν νοούνται δικαιώματα κυριότητας σε άλλους πλην του Ελληνικού Δημοσίου. Περαιτέρω : Όπως αναφέρθηκε στο μέρος 3 της παρούσας έκθεσης, το Κοινοτικό ρυθμιστικό πλαίσιο που θα διέπει εφεξής τα ζητήματα κατασκευής και λειτουργίας των εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού όπως καθορίζεται από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία (Τρίτη Κοινοτική Οδηγία Φυσικού Αερίου2009/73/ΕΚ για την εσωτερική αγορά με έναρξη ισχύος τις 3 Μαρτίου 2011 και Καν. 715/2009, Καν. 994/2010], τίθεται ένα πλαίσιο υποχρεώσεων για τα κράτη μέλη σε σχέση με την κατασκευή και λειτουργία εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου και συγκεκριμένα : Θέσπιση αμερόληπτων, διαφανών και αντικειμενικών κριτηρίων τα οποία θα πρέπει να είναι γνωστά εκ των προτέρων. Υποχρέωση διορισμού ενός ή περισσοτέρων διαχειριστών συστήματος από τις επιχειρήσεις που έχουν στην κυριότητά τους εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Δυνατότητα επιλογής μεταξύ ρυθμιζόμενης και διαπραγματεύσιμης πρόσβασης τρίτων στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης επί τη βάσει αμερόληπτων, διαφανών και αντικειμενικών κριτηρίων, υπό την επιφύλαξη της δυνατότητας χορήγησης εξαίρεσης από την υποχρέωση παροχής πρόσβασης τρίτων για νέες εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Νομικός και λειτουργικός διαχωρισμός των δραστηριοτήτων αποθήκευσης, σε περίπτωση που διαχειριστής συστήματος αποθήκευσης αποτελεί μέρος κάθετα ολοκληρωμένης επιχείρησης. Πρόβλεψη μηχανισμών χορήγησης δυναμικότητας και διαχείρισης συμφόρησης επί τη βάσει και των σχετικών κατευθυντηρίων οδηγιών του European Regulators' Group for Electricity and Gas (ERGEG). 48

52 Συνεπώς, με βάση τα ανωτέρω, σαφή και άμεση ερμηνεία και ρύθμιση χρήζουν τα παρακάτω ζητήματα που σχετίζονται με: o o o o Τα δικαιώματα της Εταιρείας Ενεργειακή Αιγαίου που απορρέουν από τη σύμβαση παραχώρησης (Ν.2779/1999) και την εν ισχύι άδεια εκμετάλλευσης του κοιτάσματος φ.α. «Νότια Καβάλα», η οποία λήγει την 22/11/2014. Η τυχόν περαιτέρω ανανέωση των αδειών εκμετάλλευσης παραμένει στην ευθύνη του Ελληνικού Δημοσίου (αρμόδιο Υπουργείο ΠΕΚΑ) σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Ν.2289/1995, του Ν. 2779/1999 και της Οδηγίας 94/22/ΕΚ. Την αποτίμηση της αξίας της Ενεργειακής Αιγαίου που προκύπτει από την κατοχή της άδειας εκμετάλλευσης, την υφιστάμενη και μη εισέτι απολήψιμη ποσότητα φυσικού αερίου στην εν λόγω περιοχή κλπ. Την αναγνώριση «δικαιώματος προτίμησης» στον κάτοχο Άδειας Εκμετάλλευσης του κοιτάσματος που τείνει προς εξάντληση και σχεδιάζεται να μετατραπεί σε εγκατάσταση αποθήκευσης κατά τη διάρκεια ισχύος της αντίστοιχης άδειας παραγωγής. Το άρθρο 17 παρ. 4 του Ν. 3428/2005, το οποίο προβλέπει τη δυνατότητα αντικατάστασης της άδειας εκμετάλλευσης, με άδεια εγκατάστασης υπόγειας αποθήκης ως ΑΣΦΑ. Με βάση τις ανωτέρω σκέψεις, αρχές και δεδομένα, εξετάσθηκαν οι παρακάτω περιπτώσεις και προτείνονται οι ακόλουθες λύσεις: 49

53 8.Β.2. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ Φ.Α. ΩΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ (ΕΣΦΑ) Το έργο είναι δυνατόν να αναπτυχθεί ως τμήμα του ΕΣΦΑ, και μάλιστα είτε αποκλειστικά από τον ΔΕΣΦΑ Α.Ε. είτε από νέο εταιρικό-κοινοπρακτικό σχήμα, στο οποίο ο ΔΕΣΦΑ θα μετέχει κατά τρόπον ώστε να διασφαλίζεται ο δημόσιος έλεγχος σε αυτό. Ειδικότερα: 8.Β.2.1. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ Φ.Α., ΩΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΣΦΑ, ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΕΣΦΑ Στην περίπτωση αυτή, το έργο αντιμετωπίζεται σαν ένα αμιγώς «δημόσιο» έργο υποδομής. Εντάσσεται στο Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΕΣΦΑ και, κατόπιν της σύμφωνης γνώμης της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) και της έγκρισης του Υπουργού ΠΕΚΑ, ο ΔΕΣΦΑ αναλαμβάνει την υλοποίηση και τη χρηματοδότησή του. Ο υπόγειος φυσικός χώρος αποτελεί τμήμα του ΕΣΦΑ και τη διαχείριση του αναλαμβάνει επίσης ο ΔΕΣΦΑ σύμφωνα με τον Κώδικα Διαχείρισης ΕΣΦΑ. Ο ΔΕΣΦΑ δεσμεύει ποσοστό του αποθηκευτικού χώρου που αντιστοιχεί στις ποσότητες του φυσικού αερίου που απαιτούνται για την ομαλή και εύρυθμη λειτουργία του ΕΣΜΦΑ. Η χρήση της αποθήκης βασίζεται στην ελεύθερη πρόσβαση τρίτων σε ρυθμιζόμενη βάση. Δεν νοείται δυνατότητα εξαίρεσης από την πρόσβαση τρίτων σε τμήμα του ΕΣΦΑ, καθώς αυτό συνιστά αμιγώς αναγκαία υποδομή για την ανάπτυξη του τομέα του φ.α. της χώρας. Για τη δέσμευση μέρους του αποθηκευτικού χώρου, προβλέπεται ανοικτή διαγωνιστική διαδικασία κατά τα πρότυπα και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε σχέση με την ως άνω δυνατότητα επισημαίνονται τα παρακάτω: το έργο εντάσσεται στο Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΕΣΦΑ και χρηματοδοτείται από το ΔΕΣΦΑ υλοποίηση ως έργου κοινής ωφέλειας, η χρήση του οποίου θα παρέχεται ισότιμα και χωρίς διακρίσεις σε όλους τους ενδιαφερόμενους, υπό διαφανείς όρους και προκαθορισμένα τιμολόγια. απελευθέρωση της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου. ρυθμιζόμενος τρόπος ανάπτυξης του ΕΣΦΑ σύμφωνα με το εγκεκριμένο Πρόγραμμα Ανάπτυξης, Τέλος, σύμφωνα με την Κοινοτική Οδηγία 73/2009 (Ο ΔΕΣΦΑ είναι ήδη νομικά και λειτουργικά διαχωρισμένος από τη μητρική κάθετα ολοκληρωμένη επιχείρηση ΔΕΠΑ και ήδη παρέχει αποτελεσματική πρόσβαση σε τρίτους στο υφιστάμενο ΕΣΦΑ, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 32 της νέας Οδηγίας και ως εκ τούτου πληροί τις προϋποθέσεις που θέτει η νέα Οδηγία). 50

54 8.Β.2.2. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ Φ.Α., ΩΣ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΕΣΦΑ, ΑΠΟ ΝΕΟ ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΣΧΗΜΑ Στην περίπτωση αυτή το έργο εντάσσεται στο ΕΣΦΑ. Η ανάπτυξή του θα πραγματοποιηθεί από ένα νέο εταιρικό σχήμα, με τη σύσταση εταιρείας, στην οποία θα συμμετέχει ο ΔΕΣΦΑ με πλειοψηφικό μερίδιο (τέτοιο ώστε να διασφαλίζεται ο δημόσιος έλεγχος σε αυτήν) σε συνδυασμό με την διοίκηση του εταιρικού αυτού σχήματος. Η πολιτεία ανάλογα με την πολιτική που επιθυμεί να ακολουθήσει στην εσωτερική αγορά, μπορεί να αναγνωρίσει «δικαίωμα προτίμησης» ή «δικαίωμα πρώτης άρνησης» σε συγκεκριμένους φορείς ή ιδιώτες και να αποφασίσει ότι στη νέα εταιρεία μπορούν να κληθούν να συμμετάσχουν και ιδιώτες επενδυτές μέσω διεθνούς διαγωνιστικής διαδικασίας, ούτως ώστε να διασφαλίζονται η διαφάνεια και η ίση μεταχείριση όλων των ενδιαφερομένων να μετάσχουν στο προτεινόμενο σχήμα. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η βιωσιμότητα και αποδοτικότητα του έργου, δεδομένου ότι ήδη εκδηλώνεται ιδιαίτερο εμπορικό ενδιαφέρον. Τη διαχείριση της υπόγειας αποθήκης, μετά την ολοκλήρωση των έργων κατασκευής, θα αναλάβει η εταιρεία που θα συσταθεί. Σε σχέση με την ως άνω δυνατότητα επισημαίνονται τα παρακάτω: Δεν απαιτείται εκτεταμένη νομοθετική παρέμβαση απαιτείται, ωστόσο, νομοθετική ρύθμιση, η οποία όμως θα επιφέρει την ελάχιστη δυνατή παρέμβαση στο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο - εν αντιθέσει με τη λύση ΑΣΦΑ - με προσθήκη διάταξης, η οποία θα προβλέπει ότι, ειδικώς όσον αφορά σε εγκαταστάσεις ή χώρους αποθήκευσης φυσικού αερίου που περιλαμβάνονται στο ΕΣΦΑ, η διαχείρισή τους μπορεί να ανατίθεται είτε στο ΔΕΣΦΑ είτε σε εταιρεία, στο μετοχικό κεφάλαιο της οποίας μετέχει ο ΔΕΣΦΑ με πλειοψηφικό ποσοστό που διασφαλίζει τον έλεγχο του Ελληνικού Δημοσίου και της οποίας έχει τη διοίκηση. 51

55 8.Β.3. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ Φ.Α. ΩΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ (ΑΣΦΑ) Στην περίπτωση αυτή, το έργο αντιμετωπίζεται σαν ένα ιδιωτικό, «εμπορικό» έργο υποδομής. Κατασκευάζεται από ιδιωτικά κεφάλαια και ο «επιχειρηματικός» κίνδυνος αναλαμβάνεται από τους συμμετέχοντες στο εταιρικό σχήμα που πραγματοποιεί την επένδυση. Για το σύνολο ή για μέρος του έργου θα πρέπει να ακολουθηθεί και δημόσια διαγωνιστική διαδικασία (άρθρο 16, Ν.3428/2005) επί τη βάσει αμερόληπτων, διαφανών και αντικειμενικών κριτηρίων και όρων. Η Πολιτεία δύναται να αναγνωρίσει «δικαίωμα προτίμησης» ή «δικαίωμα πρώτης άρνησης» σε συγκεκριμένους φορείς ή ιδιώτες ανάλογα με την πολιτική που επιθυμεί να ακολουθήσει στην εσωτερική αγορά. Επειδή, υπό το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο, δεν είναι νοητή η ένταξη υπόγειου φυσικού αποθηκευτικού χώρου σε ΑΣΦΑ, ιδίως εάν αυτός διασυνδέεται με το ΕΣΜΦΑ, σύμφωνα με όσα προεκτέθηκαν, για την ένταξή του αυτή απαιτείται νομοθετική παρέμβαση. Στην περίπτωση αυτή, εφόσον ο εν λόγω χώρος αποθήκευσης συνδεθεί με το ΕΣΦΑ (όπως στην εξεταζόμενη περίπτωση), σύμφωνα με τη κείμενη νομοθεσία (άρθρο 18 παρ. 3 του Ν.3428/2005) η διαχείριση του ΑΣΦΑ ανατίθεται στο ΔΕΣΦΑ. Σε σχέση με την ως άνω δυνατότητα επισημαίνονται τα παρακάτω: Σύμφωνα και με τη νέα Κοινοτική Οδηγία 2009/73/ΕΚ, για νέες υποδομές φ.α. παρέχεται δυνατότητα ολικής ή μερικής εξαίρεσης/απαλλαγής από την υποχρέωση παροχής πρόσβασης τρίτων (άρθρο 36) υπό συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις, Κάθε αίτηση εξαίρεσης από την πρόσβαση τρίτων που υποβάλλεται στη ΡΑΕ και τυχόν απόφαση εξαίρεσης κοινοποιείται αμελλητί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Την τελική απόφαση για τη χορήγηση ή μη της εξαίρεσης έχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εντός προθεσμίας δύο μηνών από την κοινοποίηση (άρθρο 36). Σχετικά με τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ ρυθμιζόμενης και διαπραγματεύσιμης πρόσβασης τρίτων σύμφωνα με την Οδηγία 2009/73/ΕΚ, η ελληνική νομοθεσία προβλέπει πρόσβαση σε ρυθμιζόμενη βάση. Επίσης, σύμφωνα και με τη νέα Κοινοτική Οδηγία 2009/73/ΕΚ, είναι αναγκαίο να διασφαλιστεί η ανεξαρτησία των διαχειριστών συστημάτων αποθήκευσης, η οποία ήδη συντρέχει πλήρως στην περίπτωση του ΔΕΣΦΑ. Η προς τούτο έννοια καταβολής ανταλλάγματος πρέπει να μελετηθεί διεξοδικά, δεδομένου ότι η περίπτωση αυτή αφορά παραχώρηση δικαιώματος, εκ μέρους του Δημοσίου, χρήσης και εκμετάλλευσης ενός μοναδικού περιουσιακού του στοιχείου. Επομένως, τα εξ αυτής απορρέοντα δικαιώματα εκμίσθωσης (μέρισμα του 52

56 Δημοσίου) θα πρέπει να αντανακλώνται είτε στο αποθηκευτικό κόστος (χρεώσεις) των αποθεμάτων που αφορούν στο ποσοστό της κοινωνικοποίησης του έργου, είτε σε ειδικό, αυξημένο φορολογικό συντελεστή εσόδων της εταιρείας. Είναι και σε αυτή την περίπτωση επιβεβλημένη η συστηματική μελέτη βιωσιμότητας και αποδοτικότητας του έργου και η έρευνα αγοράς (επενδυτικό ενδιαφέρον, δυνητικοί πελάτες σε βραχυπρόθεσμη και ιδιαίτερα σε μακροπρόθεσμη βάση), κυρίως για την προφύλαξη του εταιρικού σχήματος του ΑΣΦΑ. 53

57 Υπογραφή της Έκθεσης Σύμφωνα με όσα έχουν αναφερθεί στις σελίδες 1 και 2 σχετικά με τη δομή και το περιεχόμενο του μέρους 8, το παρόν κείμενο υπογράφεται ως ακολούθως: Τα Μέλη της Επιτροπής Σταματάκη Σοφία Καθηγήτρια ΕΜΠ, Πρόεδρος Επιτροπής Γιαννακόπουλος Αλέξης Δ/ντής Δραστηριοτήτων Μεταφοράς και Εκμετάλλευσης ΔΕΣΦΑ ΑΕ. Πολυχρονίου Γεώργιος Δ/ντής Δραστηριότητας Στρατηγικής και Εταιρικής Ανάπτυξης ΔΕΠΑ ΑΕ. Νικολάου Κων/νος Τεχνικός Σύμβουλος ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ. Οι Παρατηρητές (Η άποψη των συμμετεχόντων παρατηρητών από τη ΡΑΕ δεν δεσμεύει κατ ουδένα τρόπο την Ολομέλεια της ΡΑΕ) Θωμαδάκης Μιχάλης Β Αντιπρόεδρος ΡΑΕ Αυλωνίτης Γεράσιμος Επικεφαλής Μονάδας Συστήματος της ΡΑΕ 54

58 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΘΕΣΕΙΣ ΔΕΣΦΑ Α.Ε.

59 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ A Θζςεισ & προτάςεισ ΔΕΦΑ Α.Ε. για τθν υλοποίθςθ τθσ Τπόγειασ Αποκικθσ Δεκζμβριοσ 2010

60 Πίνακασ Περιεχομζνων 1. Θζςεισ & Προτάςεισ του ΔΕΦΑ 2 2. Σεκμθρίωςθ τθσ 2 θσ πρόταςθσ του ΔΕΦΑ περί υλοποίθςθσ του ζργου τθσ υπόγειασ αποκικθσ Φ.Α., ωσ μζροσ του ΕΦΑ, από νζο εταιρικό ςχιμα με τθν ςυμμετοχι ιδιωτϊν ςτο μειοψθφικό μερίδιο Θεςμικό πλαίςιο Εθνικό πλαίςιο Ευρωπαϊκό πλαίςιο Γενικά περί υπόγειων αποκθκϊν Τπόγειεσ αποκικεσ φυςικοφ αερίου ςτθν Ευρϊπθ Σχετική πρακτική ςτισ χώρεσ τησ Ε.Ε Ο ρόλοσ τθσ υπόγειασ αποκικθσ ςτο Εκνικό φςτθμα Φυςικοφ Αερίου (Ε..Φ.Α.) Ειςαγωγή Λειτουργικά πλεονεκτήματα Αςφάλεια Εφοδιαςμοφ Εκτίμηςη των αναγκών ςε ςτρατηγικά αποθζματα Φ.Α. & η ςυμβολή τησ υπόγειασ αποθήκησ Εμπορικά πλεονεκτήματα Εκτίμθςθ τθσ αποδοτικότθτασ & βιωςιμότθτασ τθσ υπόγειασ αποκικθσ, ενταγμζνθσ ςτο Ε..Φ.Α Οφζλη για το κράτοσ και τη χώρα Χρήςεισ και Οφζλη για το Εθνικό Σφςτημα Φυςικοφ Αερίου (Ε.Σ.Φ.Α) Χρήςεισ και Οφζλη για την ανταγωνιςτικότητα τησ εγχώριασ αγοράσ Φ.Α Χρήςεισ και Οφζλη για τουσ αγωγοφσ διαμετακόμιςησ αερίου Εκτίμηςη τησ χρήςησ & αποδοτικότητασ τησ υπόγειασ αποθήκησ ςτην Ελλάδα, με βάςη ςτοιχεία Ευρωπαϊκών χωρών Εκτίμθςθ των τελϊν αποκικευςθσ (storage tariffs) και τθσ επίπτωςθσ του ζργου τθσ υπόγειασ αποκικθσ ςτα τιμολόγια χριςθσ του Ε..Φ.Α. και ςτουσ καταναλωτζσ Πολιτική χρήςησ υπόγειασ αποθήκησ Εκτίμηςη για τα προκφπτοντα τζλη αποθήκευςησ Επιβάρυνςη καταναλωτών Εθνικοφ Συςτήματοσ Φυςικοφ Αερίου (Ε.Σ.Φ.Α.) από το ζργο τησ υπόγειασ αποθήκησ (κοινωνικοποίηςη ζργου) 48 Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 1 12/2010

61 1. Θζςεισ & Προτάςεισ του ΔΕΦΑ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΤΠΟΓΕΙΑ ΑΠΟΘΗΚΕΤΗ ΦΤΙΚΟΤ ΑΕΡΙΟΤ ΣΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΗ ΝΟΣΙΑ ΚΑΒΑΛΑ Η κοινοτικι και ελλθνικι νομοκεςία επιτρζπει τθν ελεφκερθ επιχειρθματικι δραςτθριότθτα ςτον τομζα των υποδομϊν Φ.Α. Οι υποδομζσ αυτζσ ςφμφωνα με τθν ελλθνικι νομοκεςία ονομάηονται Ανεξάρτθτα Συςτιματα Φυςικοφ Αερίου (ΑΣΦΑ) ςε αντιδιαςτολι με το ΕΣΦΑ (Εκνικό Σφςτθμα Φυςικοφ Αερίου), το οποίο ανικει ςτον ΔΕΣΦΑ και διαχειρίηεται από τον ΔΕΣΦΑ. Μια άλλθ ςθμαντικι διάκριςθ είναι ότι οι επενδυτζσ ΑΣΦΑ ηθτοφν πάντοτε και εξαίρεςθ από Ρρόςβαςθ Τρίτων (Third Party Access Exemption), διότι πρωταρχικόσ τουσ ςτόχοσ είναι θ ενίςχυςθ τθσ εμπορικισ τουσ κζςθσ ςτθν αγορά, και δευτερευόντωσ θ εκμετάλλευςθ του παγίου με τθν είςπραξθ τελϊν χριςθσ αυτοφ, δεδομζνου ότι θ τελευταία, υπό κακεςτϊσ ελεφκερθσ Ρρόςβαςθσ Τρίτων, ζχει ςτακερι μεν, μικρι δε, απόδοςθ επενδεδυμζνων κεφαλαίων και τελεί υπό τον ζλεγχο τθσ ΑΕ. Ο ρόλοσ τθσ Ρολιτείασ ςτο ανωτζρω πλαίςιο ξεκινά κατ αρχιν από τθν απόφαςθ αν κα χορθγιςει εξαίρεςθ Ρρόςβαςθσ Τρίτων ςτισ νζεσ υποδομζσ. Τοφτο ςυναρτάται άμεςα με τθν φπαρξθ ςυνκθκϊν ανταγωνιςμοφ ςτον τομζα του Φ.Α., (αν δθλαδι υπάρχει ζνασ ϊριμοσ ι μθ ανταγωνιςμόσ) και αποτελεί και ςθμείο ςτο οποίο εςτιάηει και θ αρμόδια Γενικι Διεφκυνςθ τθσ Ε.Ε. Ρρζπει να ςθμειωκεί ότι για τθν ανάπτυξθ και τθν ωρίμανςθ του ανταγωνιςμοφ, οι πρϊτεσ υποδομζσ ςε ζνα τομζα πρζπει να είναι ανοιχτζσ ςε ελεφκερθ Ρρόςβαςθ Τρίτων. Η τελικι ζγκριςθ για τθν εξαίρεςθ Ρρόςβαςθσ Τρίτων δίδεται από τθν Επιτροπι. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 2 12/2010

62 Τπόγεια Αποκικευςθ Φυςικοφ Αερίου Στθν περιοχι τθσ N. Καβάλασ, ο υπόγειοσ φυςικόσ χϊροσ για τον οποίο δόκθκε αρχικά άδεια απο τον αρχικό ιδιοκτιτθ, δθλαδι Ελλθνικό Δθμόςιο, για εξόρυξθ πετρελαίου και φυςικοφ αερίου, κα μποροφςε τεχνικά να μετατραπεί ςε υπόγεια αποκικθ Φ.Α. δεδομζνου ότι το εξορυςςόμενο πετρζλαιο και φυςικό αζριο ζχει πρακτικά εξαντλθκεί. Άδεια όμωσ ανάπτυξθσ υπόγειασ αποκικθσ Φ.Α., θ οποία κα δοκεί ςε ιδιωτικι εταιρεία που δεν αςκεί εμπορία Φ.Α., όπωσ και ο νυν κάτοχοσ τθσ άδειασ εξόρυξθσ πετρελαίου, κα καταλιξει τελικά ςε εταιρία εμπορίασ Φ.Α., αποφζροντασ υψθλά κζρδθ υπεραξίασ ςτον αρχικό κάτοχο τθσ άδειασ. Ραράλλθλα, το Ελλθνικό Σφςτθμα Φ.Α., θ απελευκερωμζνθ αγορά φυςικοφ αερίου και εντζλει θ χϊρα, για τθν ενδυνάμωςθ τθσ αςφάλειασ εφοδιαςμοφ τθσ αλλά και του ανταγωνιςμοφ ςτθν εςωτερικι αγορά, παρουςιάηουν μια ςθμαντικι αδυναμία: τθν ζλλειψθ αποκθκευτικοφ χϊρου Φ.Α. Για τουσ ανωτζρω λόγουσ, θ ανάπτυξθ μιασ υπόγειασ αποκικευςθσ Φ.Α. υπό κακεςτϊσ ελεφκερθσ Ρρόςβαςθσ Τρίτων είναι όχι μόνο ςκόπιμθ αλλά και αναγκαία. Για εμπορικοφσ λόγουσ όμωσ, το ζργο τθσ ανάπτυξθσ υπόγειασ αποκικευςθσ Φ.Α. είναι ελκυςτικό και για τουσ επί μζρουσ προμθκευτζσ Φ.Α., δεδομζνου ότι μια υπόγεια αποκικθ δίνει ςτισ εταιρίεσ εμπορίασ Φ.Α. δυνατότθτα ευελιξίασ ςτισ δικζσ τουσ προμικειεσ Φ.Α. (εκμετάλλευςθ εποχιακϊν ευκαιριϊν κ.λ.π.) και ςθμαντικό πλεονζκτθμα αςφάλειασ τροφοδοςίασ προσ τουσ τελικοφσ καταναλωτζσ. Για τον Διαχειριςτι θ υπόγεια αποκικθ κα ζδινε και τθ δυνατότθτα να προμθκεφεται Φ.Α. για ςκοποφσ εξιςορρόπθςθσ με τουσ καλφτερουσ δυνατοφσ όρουσ. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 3 12/2010

63 Πρόταςθ O ΔΕΣΦΑ, ςυναρτϊντασ τα προαναφερκζντα ςχετικά με τθν ανάπτυξθ τθσ υπόγειασ αποκικθσ Φ.Α. ςτθν περιοχι του Ρρίνου, ζχει τισ ακόλουκεσ δφο εναλλακτικζσ προτάςεισκζςεισ : Η επζνδυςθ αυτι να πραγματοποιθκεί ωσ μζροσ του Εκνικοφ υςτιματοσ Φυςικοφ Αερίου, από τον ΔΕΦΑ. Η τεχνικι υποςτιριξθ και λειτουργία των εγκαταςτάςεων μπορεί να παρζχεται ςτον ΔΕΦΑ από τθν KAVALA OIL μεςω ςυμβολαίου, με εκμετάλλευςθ των ςχετικϊν ςυνεργειϊν. Η Πρόςβαςθ Σρίτων κα είναι ρυκμιηόμενθ. ι Κοινοπραξία ςτθν οποία κα ςυμμετζχει ο ΔΕΦΑ με πλειοψθφικό μερίδιο τθσ τάξθσ του 51% τουλάχιςτον και τθν διοίκθςθ του εταιρικοφ αυτοφ ςχιματοσ, ϊςτε θ Πολιτεία (μζςω του ΔΕΦΑ) να κατζχει το πλειοψθφικό πακζτο και τον ζλεγχο ςτθν επζνδυςθ αυτι, όπωσ και ςτθν μετζπειτα εκμετάλλευςι τθσ. H αποκικθ κα λειτουργεί υπο κακεςτϊσ ελεφκερθσ Πρόςβαςθ Σρίτων ςε ρυκμιηόμενθ βάςθ. Και εδϊ θ τεχνικι υποςτιριξθ & λειτουργία των εγκαταςτάςεων μπορεί να παρζχεται ςτθν Κοιναπραξία, απο τθν KAVALA OIL, μζςω ςυμβολαίου, με εκμετάλλευςθ των ςχετικϊν ςυνεργειϊν. Με τισ ανωτζρω ςυγχρθματοδοτϊντασ το ζργο. λφςεισ είναι βζβαιο ότι κα ςυμφωνιςει απολφτωσ και θ Ε.Ε., Αντίκετα, πικανολογείται ότι ενδεχόμενθ αίτθςθ για ΑΣΦΑ με εξαίρεςθ από Ρρόςβαςθ Τρίτων, κα ςυναντιςει τθν αντίδραςθ τθσ Ε.Ε. και κα κζςει και κζματα αςυμβιβάςτου με ενδεχόμενθ επιχοριγθςθ από Κοινοτικά Ρρογράμματα ι το ΕΣΡΑ. Στθν Κοινοπραξία, πλθν τθσ ςυμμετοχισ του ςθμερινοφ κατόχου τθσ άδειασ εξόρυξθσ πετρελαίου ςτο μειοψθφικό μερίδιο, κα μποροφν να κλθκοφν να ςυμμετάςχουν και άλλοι ιδιϊτεσ επενδυτζσ μζςω διεκνοφσ διαγωνιςτικισ διαδικαςίασ, αν υπάρξει προσ τοφτο ανάλογθ ςυμφωνία τθσ Ρολιτείασ. Η απρόςκοπτθ πρόςβαςθ τρίτων ςτθν εγκατάςταςθ Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 4 12/2010

64 αποκικευςθσ κρίνεται ςθμαντικι για τθν ανάπτυξθ ανταγωνιςμοφ ςτθν ελλθνικι αγορά, τθν αςφάλεια εφοδιαςμοφ και τθν αειφόρο ανάπτυξθ. Ιδιώηης Επενδσηής > 51% % % ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ Σηραηηγικά αποθέμαηα Αζ θάλεια Εθοδιαζ μού Ευςτάκεια Ε.Σ.Φ.Α. (+χρημαηοδόηηζ η ΕΕ) Συμβόλαια KAVALA OIL Υρήζ ηες Λειηουργία & Συνηήρηζ η Σθμειϊνεται ότι ο ΔΕΣΦΑ ζχει ιδθ εντάξει τθν ανάπτυξθ τθσ εγκατάςταςθσ τθσ υπόγειασ αποκικθσ φυςικοφ αερίου Νοτίου Καβάλασ, ςτθν κατά τα προβλεπόμενα, Μελζτθ Ανάπτυξθσ του ΕΣΦΑ για τθν περίοδο , θ οποία υποβλικθκε ςτθν υκμιςτικι Αρχι Ενζργειασ (ΑΕ). Δυνατότθτεσ χρθματοδότθςθσ Επειδι θ εξαςφάλιςθ τθσ αςφάλειασ τροφοδοςίασ Φ.Α. και του ανταγωνιςμοφ αποτελεί βαςικι Κοινοτικι Ρολιτικι, θ Ε.Ε. παρζχει χρθματοδοτιςεισ για τθν ανάπτυξθ υποδομϊν υπόγειασ αποκικευςθσ, ιδίωσ αν αυτζσ προορίηονται για ελεφκερθ Ρρόςβαςθ Τρίτων. Ειδικϊτερα, θ ανάπτυξθ υπόγειασ αποκικευςθσ Φ.Α. ςτθν Ελλάδα περιλαμβάνεται ςτον άξονα προτεραιότθτασ NG.5 των Διευρωπαϊκϊν Δικτφων Ενζργειασ (Απόφαςθ 1364/06 του Ευρωπαϊκοφ Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου). Αυτό δίνει τθ δυνατότθτα ςυγχρθματοδότθςθσ : Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 5 12/2010

65 α) των μελετϊν, (επιχοριγθςθ με ποςοςτό μζχρι 50%), από το Ρρόγραμμα των Διευρωπαϊκϊν Δικτφων Ενζργειασ (προςκλιςεισ απευκφνονται από τθν Επιτροπι ετθςίωσ) και β) των ζργων, μζςω των Διαρκρωτικϊν Ταμείων, τυχόν ειδικϊν Ρρογραμμάτων (όπωσ το προθγοφμενο European Recovery Plan) και τθσ Ευρωπαϊκισ Τράπεηασ Επενδφςεων. Η τελευταία παρζχει μακροχρόνια δάνεια με ευνοικό κόςτοσ καλφπτοντασ μζχρι 50% του επενδυτικοφ κόςτουσ. Ραράλλθλα και πζραν των προαναφερκζντων, Ο ΔΕΦΑ, όντασ εταιρεία με άριςτουσ χρθματο-οικονομικοφσ δείκτεσ και με υψθλό λόγο ίδιων προσ ξζνα επενδεδυμζνα κεφάλαια, δφναται να εξαςφαλίςει χρθματοδότθςθ, πολφ πζραν τθσ ενίςχυςθσ τθσ Ευρωπαϊκισ Επιτροπισ και με τουσ ευνοϊκότερουσ δυνατοφσ όρουσ, προκειμζνου να αναπτφξει τθν υπόγεια αποκικθ φυςικοφ αερίου ςτθν περιοχι τθσ Νότιασ Καβάλασ. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 6 12/2010

66 Διαχειριςτικό μοντζλο υλοποίθςθσ των προτάςεων του ΔΕΦΑ Λαμβάνοντασ υπόψθ τισ προαναφερκείςεσ προτάςεισ του κακϊσ και τθν ςυηιτθςθ ςτθν επιτροπι εμπειρογνωμόνω ςχετικά με το κζμα, ο ΔΕΣΦΑ προτείνει το ακόλουκο διαχειριςτικό μοντζλο υλοποίθςθσ: 1. Η ανάπτυξθ και διαχείριςθ τθσ υπόγειασ αποκικθσ να γίνει από εταιρεία (ςτο εξισ ΕΤΑΙΕΙΑ) ςτθν οποία κα πλειοψθφεί (με τουλάχιςτον 51%) ο ΔΕΣΦΑ, και ςτθν οποία κα ςυμμετζχει θ ΕΝΕΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ. Η ΕΝΕΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ κα μπορεί να μεταβιβάςει τθ ςυμμετοχι τθσ ςτθν ΕΤΑΙΕΙΑ μόνο ςτον ΔΕΣΦΑ ςτθ λογιςτικι τθσ αξία. Η ςυμμετοχι τθσ ΕΝΕΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ κα κακοριςκεί με βάςθ τα περιουςιακά ςτοιχεία που κα ειςφζρει ςτθν ΕΤΑΙΕΙΑ (π.χ. τθν απολιψιμθ ποςότθτα του αερίου που υπάρχει ςιμερα ςτο κοίταςμα και τθ μελζτθ ςκοπιμότθτασ). Τα περουςιακά ςτοιχεία αυτά πρζπει να εκτιμθκοφν από εξειδικευμζνο τεχνικό ςφμβουλο (διεκνισ εξειδικευμζνοσ οίκοσ) που κα προςλθφκεί από τουσ ιδρυτζσ τθσ ΕΤΑΙΕΙΑΣ, και θ εκτίμθςθ αυτι να λθφκεί υπόψθ από δφο ορκωτοφσ ελεγκτζσ-λογιςτζσ ι δφο εκτιμθτζσ του Σϊματοσ Ορκωτϊν Εκτιμθτϊν, ςφμφωνα με τθν παράγρ. 4 του άρκρου 9 του κωδικ. Νόμου 2190/20, οι οποίοι κα υποβάλουν τθν τελικι ζκκεςθ ςτο Υπουργείο Ανάπτυξθσ, Ανταγωνιςτικότθτασ και Ναυτιλίασ για ζγκριςθ. Στθν ΕΤΑΙΕΙΑ κα ςυμμετάςχει ζνασ ακόμα μζτοχοσ (με το υπόλοιπο που απομζνει), ο οποίοσ κα επιλεγεί με διεκνι διαγωνιςμό ςτον οποίο κα μποροφν να ςυμμετζχουν εταιρείεσ που ελζγχονται από φυςικά ι νομικά πρόςωπα τθσ Ε.Ε., όπωσ ο ζλεγχοσ ορίηεται βάςει τθσ παρ. 5 του άρκρου 42 ε του κωδικ. Νόμου 2190/1920 (οριςμόσ που είναι εναρμονιςμζνοσ με τθν Κοινοτικι νομοκεςία). Στθν ΕΤΑΙΕΙΑ κα παραχωρθκεί από το Ελλθνικό Δθμόςιο θ άδεια ανάπτυξθσ και εκμετάλλευςθσ τθσ υπόγειασ αποκικθσ για ζνα διάςτθμα ετϊν, αφοφ τελικόσ ιδιοκτιτθσ του γεωλογικοφ ςχθματιςμοφ είναι το ελλθνικό Κράτοσ με πλιρθ δικαιϊματα από τθν , οπότε λιγει θ άδεια παραγωγισ αερίου τθσ ΕΝΕΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ. Ρροσ τον ςκοπό αυτόν απαιτείται θ παροχι εξουςιοδότθςθσ ςτον Υπουργό ΡΕΚΑ (με νόμο). Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 7 12/2010

67 2. Σε ο,τι αφορά τθ χριςθ τθσ υπόγειασ αποκικθσ, θ προτιμθτζα λφςθ, από πλευράσ απελευκζρωςθσ τθσ αγοράσ Φ.Α., είναι θ χριςθ από όλουσ τουσ ενδιαφερόμενουσ Χριςτεσ υπό κακεςτϊσ ρυκμιηόμενθσ πρόςβαςθσ τρίτων. Ρροσ τον ςκοπό αυτόν απαιτείται θ ςφνταξθ και ζγκριςθ Κϊδικα Διαχείριςθσ τθσ υπόγειασ αποκικθσ, κακϊσ και θ ςφνταξθ και ζγκριςθ από τθ ΑΕ Κανονιςμοφ Τιμολόγθςθσ. Ο ΔΕΣΦΑ κα μποροφςε επίςθσ, αν κρικεί αναγκαίο, να δεςμεφςει ζνα τμιμα τθσ αποκθκευτικισ ικανότθτασ τθσ υπόγειασ αποκικθσ (π.χ, 20-30%) με μακροχρόνια ςφμβαςθ με τθν ΕΤΑΙΕΙΑ για τθν αφξθςθ τθσ ευελιξίασ λειτουργίασ του ΕΣΦΑ (π.χ. αφξθςθ χρόνου αποκικευςθσ ΥΦΑ) και τθ διαςφάλιςθ τθσ αςφάλειασ λειτουργίασ του Συςτιματοσ Μεταφοράσ. Το αντίςτοιχο κόςτοσ χριςθσ τθσ υπόγειασ αποκικθσ κα καλφπτεται από τα τιμολόγια χριςθσ του ΕΣΦΑ. Ζνα άλλο μζροσ τθσ αποκθκευτικισ ικανότθτασ κα μποροφςε να διατεκεί υπζρ του επενδυτι που κα επιλεγεί από τον διαγωνιςμό, ο οποίοσ κα ςυμβλθκεί με τθν ΕΤΑΙΕΙΑ για τθ χριςθ τθσ δυναμικότθτασ αυτισ με μακροχρόνια ςφμβαςθ (θ διαγωνιςτικι αυτι διαδικαςία δζςμευςθσ δυναμικότθτασ πρζπει να αποτυπωκεί ςτον Κϊδικα Διαχείριςθσ τθσ υπόγειασ αποκικθσ που κα προθγθκεί). Εναλλακτικά, κα μποροφςε να ηθτθκεί εξαίρεςθ από πρόςβαςθ τρίτων για το τμιμα αυτό τθσ δυναμικότθτασ υπζρ του επενδυτι που κα επιλεγεί. Πλοι οι χριςτεσ τθσ υπόγειασ αποκικθσ κα καταβάλουν το τζλοσ χριςθσ ςτθν ΕΤΑΙΕΙΑ. 3. Με το ςχιμα αυτό, και εφ όςον εγκρικεί ο διευρυμζνοσ οριςμόσ του ΕΣΦΑ (ωσ οι υποδομζσ των οποίων τθν ιδιοκτθςία και διαχείριςθ ζχει είτε ο ΔΕΣΦΑ είτε εταιρεία ςτθν οποία ο ΔΕΣΦΑ ςυμμετζχει με τουλάχιςτον 51%), κα μπορεί θ υπόγεια αποκικθ να ενταχκεί και τυπικά ςτο ΕΣΦΑ. 4. Η λειτουργία και ςυντιρθςθ ωσ προσ το τεχνικό μζροσ κα γίνεται από προςωπικό τθσ KAVALA OIL που κα διατίκεται για τον ςκοπό αυτόν ςτθν ΕΤΑΙΕΙΑ, μζςω ςχετικισ ςφμβαςθσ μεταξφ των δφο εταιρειϊν, ι εναλλακτικά κα μεταφερκεί ςτθν ΕΤΑΙΕΙΑ. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 8 12/2010

68 5. Σε ο,τι αφορά ςτθ χρθματοδότθςθ του ζργου: - Οι τεχνικζσ μελζτεσ μποροφν να ενταχκοφν ςτο Ρρόγραμμα των Διευρωπαϊκϊν Δικτφων Ενζργειασ για επιχοριγθςθ μζχρι 50% (πρόςκλθςθ κα εκδοκεί από τθν DG ENER τον Φεβρ. ι Μάρτ. 2011) - επιχορθγιςεισ για το ζργο μποροφν να λθφκοφν ςτα πλαίςια του ΕΣΡΑ. - Μζχρι 50% του ςυνολικοφ κόςτουσ του ζργου μπορεί να δανειοδοτθκεί από τθν ΕΤΕπ (project financing). - Η χρθματοδότθςθ κα ςυμπλθρωκεί με ίδια κεφάλαια (ςε ποςοςτό π.χ. 20%), ο ΔΕΣΦΑ - όπωσ προαναφζρκθκε βάςει των χρθματο-οικονομικϊν δεικτϊν τθσ εταιρίασ, διακζτει απολφτωσ και εγγυάται, τθν αναγκαία επάρκεια για τοφτο. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 9 12/2010

69 2. Σεκμθρίωςθ τθσ 2 θσ πρόταςθσ του ΔΕΦΑ περί υλοποίθςθσ του ζργου τθσ υπόγειασ αποκικθσ Φ.Α., ωσ μζροσ του Ε..Φ.Α., απο νζο εταιρικό ςχιμα, με τθν ςυμμετοχι ιδιωτϊν ςτο μειοψθφικό μερίδιο Η δεφτερθ εναλλακτικι πρόταςθ που υπεβλικθ από τον ΔΕΣΦΑ, ςε ςχζςθ με τθν ανάπτυξθ τθσ υπόγειασ αποκικθσ Φ.Α. ςτθν περιοχι του Ρρίνου αφορά ςτθ ςφςταςθ εταιρείασ, ςτθν οποία κα ςυμμετζχει ο ΔΕΣΦΑ με πλειοψθφικό μερίδιο (τζτοιο ϊςτε να διαςφαλίηεται ο δθμόςιοσ ζλεγχοσ ςε αυτιν) ςε ςυνδυαςμό με τθν διοίκθςθ του εταιρικοφ αυτοφ ςχιματοσ. Στθν εταιρεία, πλθν ενδεχομζνωσ τθσ ςυμμετοχισ του ςθμερινοφ κατόχου τθσ άδειασ εκμετάλλευςθσ υδρογονανκράκων ςτο μειοψθφικό μερίδιο, κα κλθκοφν να ςυμμετάςχουν και άλλοι επενδυτζσ μζςω διεκνοφσ διαγωνιςτικισ διαδικαςίασ. Τθ διαχείριςθ τθσ αποκικθσ, μετά τθν ολοκλιρωςθ των ζργων καταςκευισ, κα αναλάβει θ εταιρεία που κα ςυςτακεί (αναλόγωσ του διαχειριςτικοφ μοντζλου που κα επιλεχκεί και των απορρεουςϊν νομοκετικϊν ρυκμίςεων). Η υφιςτάμενθ διάταξθ του άρκρου 7 παρ. 3 του νόμου 3428/2005 δεν δθμιουργεί πρόβλθμα ςτθν υλοποίθςθ τθσ πρόταςθσ αυτισ. Τοφτο διότι δεν τίκεται ηιτθμα μεταβίβαςθσ ι εκχϊρθςθσ δικαιωμάτων του ΔΕΣΦΑ επί του ΕΣΦΑ ςε τρίτουσ, ϊςτε να εμπίπτει ςτθν εκεί κεςπιηόμενθ απαγόρευςθ. Η ανάκεςθ τθσ διαχείριςθσ επί του χϊρου αποκικευςθσ (ωσ τμιματοσ του ΕΣΦΑ, ςφμφωνα με το άρκρο 6 παρ. 1 περ. γϋ του νόμου 3428/2005) δεν κα γίνει από τον ΔΕΣΦΑ, με εκχϊρθςθ δικοφ του δικαιϊματοσ, αλλά ad hoc με ειδικι διάταξθ του νόμου, αντίςτοιχθ ςε περιεχόμενο με αυτι του άρκρου 7 παρ. 3 του νόμου 3428/2005. Σε κάκε περίπτωςθ, θ διάταξθ του άρκρου 7 παρ. 3 του νόμου 3428/2005 δεν ζχει αυξθμζνθ τυπικι ιςχφ και μπορεί να τροποποιθκεί με νεϊτερθ διάταξθ νόμου. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 10 12/2010

70 Σθμειϊνεται ότι, ςφμφωνα με τθν ανωτζρω εναλλακτικι πρόταςι, απαιτείται νομοκετικι ρφκμιςθ, θ οποία όμωσ κα επιφζρει τθν ελάχιςτθ δυνατι παρζμβαςθ ςτο υφιςτάμενο νομικό πλαίςιο, με προςκικθ διάταξθσ, θ οποία: 1) γενικϊτερα κα προβλζπει και διευκρινίηει κατάλλθλα προσ τθν πρόταςθ - αφενόσ τον οριςμο του ΕΣΦΑ ωσ προσ τα μελλοντικά ζργα που εντάςςονται ςε αυτό και αφ ετζρου τθσ διαχείριςισ τουσ. ι 2) ειδικϊτερα, κα προβλζπει οτι όςον αφορά ςε εγκαταςτάςεισ ι χϊρουσ αποκικευςθσ φυςικοφ αερίου που περιλαμβάνονται ςτο ΕΣΦΑ, θ διαχείριςι τουσ μπορεί να ανατίκεται είτε ςτο ΔΕΣΦΑ είτε ςε εταιρεία, ςτο μετοχικό κεφάλαιο τθσ οποίασ μετζχει ο ΔΕΣΦΑ με πλειοψθφικό ποςοςτό που διαςφαλίηει τον ζλεγχο του Ελλθνικοφ Δθμοςίου και τθσ οποίασ ζχει τθ διοίκθςθ (βλ. κατωτζρω προτεινόμενθ τροποποίθςθ του άρκρου 7 παρ. 3 του νόμου 3428/2005) Αναφορικά με το ηιτθμα τθσ ζμμεςθσ ςυμμετοχισ ιδιϊτθ ςτον ΔΕΣΦΑ (μζςω ςυμμετοχισ ςτο μετοχικό κεφάλαιο τθσ ΔΕΡΑ) και τθν εκ του λόγου αυτοφ (ομοίωσ ζμμεςθ) ςυμμετοχι του ςτθ νζα εταιρεία, θ εκτίμθςι είναι ότι τοφτο δεν δθμιουργεί νομικό πρόβλθμα, δεδομζνου ότι: α) Η εν λόγω ζμμεςθ ςυμμετοχι του ιδιϊτθ ςτον ΔΕΣΦΑ είναι δεδομζνθ και θ νομιμότθτά τθσ δεν ζχει αμφιςβθτθκεί. Κατά ςυνζπεια, ακόμθ και εάν δεν επιλεγεί θ δεφτερθ εναλλακτικι πρόταςθ του ΔΕΣΦΑ, αλλά, κατ εφαρμογι των υφιςτάμενων διατάξεων του νόμου, θ διαχείριςθ τθσ υπόγειασ αποκικθσ (ωσ τμιματοσ του ΕΣΦΑ) γίνει από τον ΔΕΣΦΑ, θ ζμμεςθ ςυμμετοχι του ιδιϊτθ και τα εξ αυτισ ωφελιματα κα εξακολουκιςουν να υφίςτανται οφτωσ ι άλλωσ. β) Το γεγονόσ ότι θ ςυμμετοχι του ιδιϊτθ είναι ζμμεςθ, αποκλείει τθ δυνατότθτα ελζγχου, τόςο ςτον ΔΕΣΦΑ όςο και - κατά μείηονα λόγο - ςτθν εταιρεία που κα ςυςτακεί. γ) Το ιδιοκτθςιακό κακεςτϊσ του ΔΕΣΦΑ μπορεί να μεταβλθκεί, ιδίωσ εάν επιλεγεί το μοντζλο του πλιρουσ ιδιοκτθςιακοφ διαχωριςμοφ από τθ ΔΕΡΑ, όπωσ άλλωςτε ζχει προτακεί από τον ΔΕΣΦΑ. Πςον αφορά ςτθν (άμεςθ) ςυμμετοχι επενδυτϊν ςτθν εταιρία, με εξαίρεςθ πρόςωπα τα οποία κατά τον χρόνο μετατροπισ των υπόγειων φυςικϊν χϊρων ςε αποκικεσ φυςικοφ Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 11 12/2010

71 αερίου είναι φορείσ εν ιςχφι αδειϊν εκμετάλλευςθσ των χϊρων αυτϊν και των οποίων το μερίδιο ςυμμετοχισ τουσ κα εκτιμθκεί και αποτιμθκεί απο τθν Ρολιτεία, τοφτο προτείνεται να γίνει με διαγωνιςτικι διαδικαςία, οφτωσ ϊςτε να διαςφαλίηονται θ διαφάνεια και θ ίςθ μεταχείριςθ όλων των ενδιαφερομζνων να μετάςχουν ςτο προτεινόμενο ςχιμα. Ραραλλιλωσ κα διαςφαλίηεται ότι το ποςοςτό ςυμμετοχισ των επενδυτϊν ςτο προτεινόμενο ςχιμα δεν κα ζχει ωσ άμεςθ ι ζμμεςθ ςυνζπεια τθν απϊλεια του ελζγχου από το Ελλθνικό Δθμόςιο (μζςω του ΔΕΣΦΑ). Για τθν επιλογι των επενδυτϊν προτείνεται να ακολουκθκοφν (αναλογικά εφαρμοηόμενεσ) οι διαδικαςίεσ που ιςχφουν για τισ Συμπράξεισ Δθμόςιου και Ιδιωτικοφ Τομζα (ΣΔΙΤ), οι οποίεσ εγγυϊνται πλιρθ διαφάνεια και είναι ςφμφωνεσ με το πνεφμα τθσ ιςχφουςασ ευρωπαϊκισ και ελλθνικισ νομοκεςίασ. Ρροσ τθν κατεφκυνςθ αυτι, προτείνεται τροποποίθςθ του άρκρου 7 παρ. 3 του νόμου 3428/2005, ωσ ακολοφκωσ: Στθν παρ. 3 του άρκρου 7 του νόμου 3428/2005, μετά το τρίτο εδάφιο, προςτίκενται νζα εδάφια ωσ εξισ: «Εμαηξεηηθά, όζνλ αθνξά ζε ππόγεηνπο θπζηθνύο ρώξνπο απνζήθεπζ εο θπζηθνύ αεξίνπ, πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην Ε.Σ.Φ.Α., ε ι εηηνπξγία, δηαρείξηζε, εθκεηάι ι επζή θαη αλάπηπμή ηνπο δύλαηαη λα αζθείηαη είηε απνθι εηζηηθά από ην Δ.Ε.Σ.Φ.Α. Α.Ε. είηε από αλώλπκε εηαηξεία, ζην κεηνρηθό θεθάια ην ηεο νπνίαο κεηέρεη ν Δ.Ε.Σ.Φ.Α. Α.Ε. κε πνζ νζηό ηνπι άρηζηνλ % θαη ηεο νπνίαο έρεη ηε δηνίθεζε. Με θνηλή απόθαζε ηωλ Υπνπξγώλ Οηθνλνκηθώλ θαη Πεξηβάι ι νληνο, Ελέξγεηαο θαη Κι ηκαηηθήο Αι ι αγήο θαζνξίδ νληαη ηα πνζ νζ ηά ηα θξηηήξηα θαη ε δηαδηθαζία ζπκκεηνρήο ηξίηωλ ζην κεηνρηθό θεθάι αην ηεο αλώλπκεο εηαηξείαο θαη θάζε αλαγθαία ι επηνκέξεηα. Σε περίπηωζη μεηαβίβαζης ηων ποζοζηών ζσμμεηοτής ηρίηων ζηην ανωηέρω ανώνσμη εηαιρεία, δικαίωμα προηίμηζης έτει ο Δ.Ε.Σ.Φ.Α. Α.Ε.. Με ηελ ίδηα απόθαζε θα ζνξίδ νληαη νηόξνη άζθεζεο ηνπ δηθαηώκαηνο απηνύ». Εναλλακτικά, προτείνεται θ εξισ διατφπωςθ: «Εμαηξεηηθά, όζνλ αθνξά ζε ππόγεηνπο θπζηθνύο ρώξνπο απνζήθεπζ εο θπζηθνύ αεξίνπ, πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην Ε.Σ.Φ.Α., ε ι εηηνπξγία, δηαρείξηζε, εθκεηάι ι επζή θαη αλάπηπμή ηνπο Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 12 12/2010

72 δύλαηαη λα αζθείηαη είηε απνθι εηζηηθά από ην Δ.Ε.Σ.Φ.Α. Α.Ε. είηε από αλώλπκε εηαηξεία, ζην κεηνρηθό θεθάια ην ηεο νπνίαο κεηέρεη ν Δ.Ε.Σ.Φ.Α. Α.Ε. κε πνζ νζηό ηνπι άρηζηνλ % θαη ηεο νπνίαο έρεη ηε δηνίθεζε. Με θνηλή απόθαζε ηωλ Υπνπξγώλ Οηθνλνκηθώλ θαη Πεξηβάι ι νληνο, Ελέξγεηαο θ αη Κι ηκαηηθήο Αι ι αγήο θαζνξίδ νληαη ηα πνζν ζηά, ηα θξηηήξηα θαη ε δηαδηθαζία γηα ηε ζπκκεηνρή ηξίηωλ ζην κεηνρηθό θεθάι αην ηεο αλωηέξω αλώλπκεο εηαηξείαο θαηόπηλ δηεζλνύο δηαγωληζκνύ, ωο θαη θάζε άι ι ε αλαγθαία ι επηνκέξεηα. Χωξίο δηαγωληζκό κπνξνύλ, εθ όζν λ ην επηζπκνύλ, λα ζπκκεηέρνπλ ζην κεηνρηθό θεθάι αην ηεο αλωηέξω αλώλπκεο εηαηξείαο, πξόζ ωπα, ηα νπνία, θαηά ηνλ ρξόλν κεηαηξνπήο ηωλ ππόγεηωλ θπζηθώλ ρώξωλ ζε απνζήθεο θπζηθνύ αεξίνπ, είλαη θνξείο ελ ηζρύη αδεηώλ εθκεηάι ι επζεο ηωλ ρώξωλ απηώλ. Με θνηλή απόθαζε ηωλ Υπνπξγώλ Οηθνλνκηθώλ θαη Πεξηβάι ι νληνο, Ελέξγεηαο θαη Κι ηκαηηθήο Αι ι αγήο ξπζκίδνληαη ηα πνζ νζ ηά, ηα θξηηήξηα θαη ε δηαδηθαζία γηα ηελ άλεπ δηαγωληζκνύ ζπκκεηνρή ηωλ πξνζ ώπωλ απηώλ ζην κεηνρηθό θεθάι αην ηεο αλωηέξω αλώλπκεο εηαηξείαο. Σηελ πεξίπηωζε απηή, ε πθηζηάκελε άδεηα εθκεηαι ι εύζεωο παύεη λα ηζρύεη, κε ηε ζύζ ηαζε ηεο αλώλπκεο εηαηξείαο. Σε περίπηωζη μεηαβίβαζης ηων ποζοζηών ζσμμεηοτής ζηην ανωηέρω ανώνσμη εηαιρεία ηων καηά ηα ανωηέρω ηρίηων προζώπων, δικαίωμα προηίμηζης για ηην απόκηηζη ασηών έτει ο Δ.Ε.Σ.Φ.Α. Α.Ε.. Με ηελ θαηά ηα αλωηέξω θνηλή απόθαζε ηωλ Υπνπξγώλ Οηθνλνκηθώλ θαη Πεξηβάι ι νληνο, Ελέξγεηαο θαη Κι ηκαηηθήο Αι ι αγήο θαζνξίδ νληαη νηόξνη άζθεζεο ηνπ δηθαηώκαηνο απηνύ». Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 13 12/2010

73 3. Θεζ μικό Πλαίζ ιο 3.1 Εκνικό πλαίςιο Σφμφωνα με τθν Ελλθνικι νομοκεςία (νόμοσ 3428/05 άρκρο 6 παρ. 1γ) το Εκνικό Σφςτθμα Φ.Α. (ΕΣΦΑ) περιλαμβάνει και τισ «εγκαταςτάςεισ, υποδομζσ ή χώρουσ αποθήκευςησ και επανειςαγωγήσ Φ.Α. ςτο Σφςτημα Μεταφοράσ». Επειδι τζτοιεσ εγκαταςτάςεισ δεν υπιρχαν κατά τθν ζκδοςθ του ανωτζρου νόμου, είναι εφλογθ θ ερμθνεία ότι θ διάταξθ αυτι του νομοκζτθ, αναφζρεται ςτισ μελλοντικζσ εγκαταςτάςεισ ςτθν εκνικι επικράτεια, οποτεδιποτε αυτζσ ςε μζλλοντα χρόνο δθμιουργθκοφν. Σφμφωνα με τον ίδιο νόμο επίςθσ, θ λειτουργία, ςυντιρθςθ, διαχείριςθ, εκμετάλλευςθ και ανάπτυξθ του ΕΣΦΑ γίνεται από τον ΔΕΣΦΑ. Με τθν ερμθνεία αυτι, θ διαχείριςθ τθσ υπόγειασ αποκικθσ κα πρζπει να γίνεται από τον ΔΕΣΦΑ, ανεξάρτθτα από τον παραχωρθςιοφχο επενδυτι που κα τθν αναπτφξει. Αφετζρου, ςτο άρκρο 17 παρ. 3 ορίηεται ότι: «Σε περίπτωςη που υποβάλλεται αίτηςη για τη χορήγηςη άδειασ ΑΣΦΑ για Ανεξάρτητη Εγκατάςταςη Αποθήκευςησ ςε υπόγειουσ φυςικοφσ χώρουσ, για τουσ οποίουσ ζχει χορηγηθεί άδεια εκμετάλλευςησ υδρογονανθράκων, η άδεια που χορηγείται ςφμφωνα με το άρθρο αυτό (δηλ. η άδεια ΑΣΦΑ) αντικαθιςτά την άδεια εκμετάλλευςησ υδρογονανθράκων». Τζλοσ, ςτο άρκρο 16 δίνεται θ δυνατότθτα διενζργειασ δθμόςιου διαγωνιςμοφ για τθ χοριγθςθ άδειασ ΑΣΦΑ ςτισ περιπτϊςεισ που «η καταςκευή του ςυγκεκριμζνου ΑΣΦΑ είναι αναγκαία, για λόγουσ εξυπηρζτηςησ δημοςίου ςυμφζροντοσ, όπωσ αςφάλειασ εφοδιαςμοφ.». Ρεραιτζρω, ςφμφωνα με τθν ελλθνικι νομοκεςία, (άρκρο 18 παρ. 3, ν.3428/05 όπωσ ςυμπλθρϊκθκε με τθν παρ. 3 του άρκρου 29 του ν.3734/09), ζνα ΑΣΦΑ, αν διαςυνδζεται με το ΕΣΦΑ, διαχειρίηεται υποχρεωτικϊσ από τον ΔΕΣΦΑ, «με εξαίρεςθ τθν περίπτωςθ ΑΣΦΑ του οποίου θ διαχείριςθ ρυκμίηεται από Διακρατικι Συμφωνία ι ΑΣΦΑ το οποίο εξυπθρετεί αποκλειςτικϊσ Δθλοφμενθ Διαμετακόμιςθ». Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 14 12/2010

74 3.2 Ευρωπαϊκό Πλαίςιο Επί του παρόντοσ οι βαςικζσ αρχζσ διαχείριςθσ και πρόςβαςθσ ςε εγκαταςτάςεισ αποκικευςθσ, ςε ευρωπαϊκό επίπεδο κακορίηονται ςτθν ευρωπαϊκι οδθγία 2003/55 και ιδιαίτερα ςτο άρκρο 19 αυτισ όπου προβλζπεται : θ παροχι υπθρεςιϊν πρόςβαςθσ ςε τρίτουσ, όταν είναι τεχνικϊσ ι οικονομικϊσ αναγκαία για τθν παροχι αποτελεςματικισ πρόςβαςθσ ςτο δίκτυο προμικειασ πελατϊν, κατόπιν διαπραγματεφςεων ή βάςει ρυθμιςτικών διατάξεων (προκακοριςμζνων όρων και τιμολόγθςθσ). Εξαίρεςθ από τθν υποχρζωςθ ελεφκερθσ πρόςβαςθσ τρίτων ςε εγκαταςτάςεισ αποκικευςθσ είναι δυνατόν να χορθγθκεί υπό ςυγκεκριμζνεσ προχποκζςεισ και δφναται να αφορά ςτο ςφνολο ι μζροσ τθσ δυναμικότθτασ τθσ εγκατάςταςθσ. Επιπλζον, οι οδθγίεσ καλισ πρακτικισ πρόςβαςθσ τρίτων για τουσ διαχειριςτζσ εγκαταςτάςεων αποκικευςθσ που εκδόκθκαν από τον ERGEG το 2005 (Ενιαίοσ Σφνδεςμοσ Ευρωπαικϊν υκμιςτικϊν Αρχϊν), ςυμπλθρϊνουν το κεςμικό πλαίςιο που διζπει τθν πρόςβαςθ τρίτων και τθν διαχείριςθ εγκαταςτάςεων αποκικευςθσ. Η προαναφερκείςα ευρωπαϊκι οδθγία ζχει αντικαταςτακεί από τθν ευρωπαϊκι οδθγία 2009/73, ςτθν οποία προβλζπεται και πάλι για αποκθκευτικοφσ χϊρουσ Φ.Α., θ παροχι υπθρεςιϊν πρόςβαςθσ ςε τρίτουσ όταν είναι τεχνικϊσ ι οικονομικϊσ αναγκαία για τθν παροχι αποτελεςματικισ πρόςβαςθσ ςτο δίκτυο προμικειασ πελατϊν, κατόπιν διαπραγματεφςεων ή βάςει ρυθμιςτικών διατάξεων (προκακοριςμζνων όρων και τιμολόγθςθσ). Επιπλζον προβλζπεται ο νομικόσ και λειτουργικόσ διαχωριςμόσ των διαχειριςτϊν ςυςτθμάτων αποκικευςθσ, ςε περίπτωςθ όπου αποτελοφν μζροσ κάκετα ολοκλθρωμζνθσ επιχείρθςθσ. Τζλοσ ςτον Ευρωπαϊκό Κανονιςμό 715/2009, ο οποίοσ κα τεκεί ςε ιςχφ τον Μάρτιο 2011 προβλζπεται ότι οι υπθρεςίεσ πρόςβαςθσ τρίτων μερϊν ςε εγκαταςτάςεισ αποκικευςθσ παρζχονται ςε αμετάβλθτθ ι διακοπτόμενθ βάςθ, χωρίσ διακρίςεισ και είναι ςυμβατζσ με τθ χριςθ διαςυνδεδεμζνων ςυςτθμάτων. Επιπροςκζτωσ οι εν λόγω υπθρεςίεσ παρζχονται ςε μακροχρόνια ι βραχυχρόνια βάςθ, μεμονωμζνα (αποκικευςθ, ζγχυςθ, απόλθψθ ) ι ςε ςυνδυαςμό. Στον ανωτζρω κανονιςμό κακορίηονται επίςθσ και οι αρχζσ που διζπουν τον καταμεριςμό δυναμικότθτασ των εγκαταςτάςεων αποκικευςθσ και οι απαιτιςεισ διαφάνειασ. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 15 12/2010

75 4. Γενικά περί σπόγειων αποθηκών Η ανάπτυξθ και θ δυναμικι που εμφανίηουν τα τελευταία χρόνια τα υπόγεια ζργα αποκικευςθσ Φυςικοφ Αερίου, τροφοδοτείται από τθν ανάγκθ εξαςφάλιςθσ αδιάλειπτθσ ενεργειακισ τροφοδότθςθσ ςυγχρόνωσ με τθν ειςαγωγι ανταγωνιςμοφ ςτον ενεργειακό τομζα.. Στα πλαίςια αυτά, θ ανάγκθ τθσ ενεργειακισ αγοράσ για αποκικευςθ μεγάλων ποςοτιτων Φυςικοφ Αερίου, ωσ μζςον αςφάλειασ εφοδιαςμοφ, ζχει ωκιςει, παγκοςμίωσ ςτθν υιοκζτθςθ μεκόδων αποκικευςθσ Φυςικοφ Αερίου ςε υπόγειεσ εγκαταςτάςεισ. Η επιλογι αυτι βαςίηεται ςτο γεγονόσ ότι το κόςτοσ ανά μονάδα αποκθκευμζνου προϊόντοσ είναι ςαφϊσ μικρότερο ςυγκρινόμενο με επιφανειακζσ εγκαταςτάςεισ αντίςτοιχθσ δυναμικότθτασ, ενϊ ταυτόχρονα επιτυγχάνεται υψθλόσ βακμόσ αςφάλειασ και μικρότερθ περιβαλλοντικι επιβάρυνςθ. Οι υπόγειεσ αποκικεσ φυςικοφ αερίου διαδραματίηουν ςθμαντικό ρόλο ςτον ομαλό εφοδιαςμό τθσ ενεργειακισ αγοράσ με φυςικό αζριο ςε περιόδουσ αυξθμζνθσ ηιτθςθσ, επιτρζποντασ ζτςι ςτα διαςυνδεδεμζνα ςυςτιματα μεταφοράσ να λειτουργοφν κατά τρόπο αςφαλι, αποτελεςματικό και οικονομικά αποδοτικό, ανεξαρτιτωσ των εποχιακϊν ι και των θμεριςιων διακυμάνςεων κατανάλωςθσ Φυςικοφ Αερίου, ενϊ παράλλθλα διαςφαλίηουν τθν απρόςκοπτθ τροφοδοςία των ευάλωτων καταναλωτϊν (οικιακοί, εμπορικοί) ςε περίπτωςθ εκδιλωςθσ κρίςθσ εφοδιαςμοφ. Επιπλζον, μετά τθν απελευκζρωςθ τθσ αγοράσ Φυςικοφ Αερίου παρζχουν ςε Χριςτεσ, Ρρομθκευτζσ ι / και Διαχειριςτζσ ςυςτθμάτων μεταφοράσ και διανομισ, τθν απαιτοφμενθ ευελιξία για τθν διαςφάλιςθ τθσ ιςορροπίασ μεταξφ παραδόςεων και παραλαβϊν Φυςικοφ Αερίου, ςε εβδομαδιαία, θμεριςια ακόμθ και ωριαία βάςθ, ενϊ ςυμβάλλουν ςθμαντικά ςτθν ανάπτυξθ του υγιοφσ ανταγωνιςμοφ, προσ όφελοσ του τελικοφ καταναλωτι. Σε παγκόςμιο επίπεδο, το ςυνολικά αποκθκευμζνο φυςικό αζριο ςυγκεντρϊνεται ςε 650 διαφορετικοφσ υπόγειουσ αποκθκευτικοφσ χϊρουσ οι οποίοι αντιςτοιχοφν ςε τζςςερισ βαςικοφσ τφπουσ (ςχιμα.): Εξαντλθμζνα κοιτάςματα αερίου και πετρελαίου Υδροφόροι ορίηοντεσ Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 16 12/2010

76 Κοιλότθτεσ ςε δόμουσ ορυκτοφ άλατοσ Τεχνθτοί υπόγειοι κάλαμοι ι Εγκαταλελειμμζνα ορυχεία Αποθήκευςη φυςικοφ αερίου ςε: (A) κοιλότητεσ άλατοσ, (B) μεταλλεία, (C) υδροφορείσ, (D) εξαντλημζνα κοιτάςματα και (E) τεχνητοφσ θαλάμουσ (Coast, 1966, Tek,1999). Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 17 12/2010

77 5. Τπόγειεσ αποκικεσ φυςικοφ αερίου ςτθν Ευρϊπθ Η χριςθ υπογείων χϊρων για τθν αποκικευςθ φυςικοφ αερίου είναι μια τεχνικι που βρίςκει εφαρμογι ςε διεκνζσ επίπεδο για περιςςότερα από 40 χρόνια. Σε ςχζςθ με το Υγροποιθμζνο Φυςικό Αζριο (ΥΦΑ) οι υπόγειεσ αποκικεσ υπερτεροφν ωσ προσ τθ διάρκεια αποκικευςθσ (οι ςτακμοί ΥΦΑ προςφζρουν προςωρινι μόνο αποκικευςθ, θ οποία πρζπει να ανανεϊνεται ςυνεχϊσ), τθν ευκολία περιβαλλοντικισ αδειοδότθςθσ, τθν απουςία οπτικισ όχλθςθσ, αλλά και ωσ προσ το λειτουργικό κόςτοσ. Στθν Ευρϊπθ ςιμερα υπάρχουν περίπου 110 υπόγειεσ αποκικεσ Φυςικοφ Αερίου ςε περιςςότερεσ από 15 χϊρεσ. Στο χάρτθ που ακολουκεί παρουςιάηεται θ χωρθτικότθτα των υπαρχουςϊν κακϊσ και των μελλοντικϊν υπογείων αποκθκϊν Φυςικοφ Αερίου ςτθν Ευρϊπθ. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 18 12/2010

78 Δεδομζνθσ τθσ ςθμαςίασ των υπόγειων αποκθκϊν ςτθν αςφάλεια τροφοδοςίασ των καταναλωτϊν, ςτισ Ευρωπαϊκζσ χϊρεσ, κατά κανόνα, τουλάχιςτον μία υποδομι υπόγειασ αποκικευςθσ λειτουργεί με ρυκμιηόμενθ ι διαπραγματεφςιμθ Ρρόςβαςθ Τρίτων. 5.1 χετικι πρακτικι ςτισ χϊρεσ τθσ Ε.Ε. Ενδεικτικά αναφζρονται τα κάτωκι: Σηην Ιταλία, η εηαιρεία ποσ διατειρίζεηαι ηο μεγαλύηερο μέρος ηων αποθηκών είναι η Stoccaggi Gas Italia S.p.A. (Stogit) θσγαηρική ηης Snam Rete Gas,ενώ δύο σπόγειες αποθήκες (από ηις ζσνολικά 10) έτοσν παρατωρηθεί ζηην Edison Η λειηοσργία ηων αποθηκών είναι ρσθμιζόμενη σπηρεζί α. Περίποσ ηο ήμιζσ ηης τωρηηικόηηηας ηων σπόγειων αποθηκών ηης Stogit τρηζιμ οποιείηαι από ηρίηοσς. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 19 12/2010

79 ΤΟ ΙΤΑΛΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ Στθ Δανία ο Διαχειριςτισ ENERGINET.dk κατζχει και διαχειρίηεται τθ μία από τισ δφο αποκικεσ τθσ χϊρασ. Η άλλθ υπόγεια αποκικθ ανικει ςτο πρϊθν κρατικό μονοπϊλιο DONG Energy. Η μεταβίβαςθ τθσ πρϊτθσ αποκικθσ από τθν DONG Energy ςτθν ENERGINET.dk ζγινε κατόπιν απαίτθςθσ τθσ Ε.Ε. ενϊ για λόγουσ εξιςορρόπθςθσ φορτίου και εκτάκτου ανάγκθσ ζχει προτεραιότθτα ςτθ δεφτερθ αποκικθ (τθν οποία κατζχει και διαχειρίηεται θ εμπορικι εταιρεία DONG). Στθν Πορτογαλία, που θ υποδομι τθσ κα μποροφςε να ςυγκρικεί με αυτι τθσ Ελλάδασ (διαμόρφωςθ δικτφου όπωσ το Ελλθνικό, Σφςτθμα Μεταφοράσ και ζνα LNG terminal, απο τα τελευταία καταςκευαςκζντα εκνικά δίκτυα αερίου ςτθν Ευρϊπθ, μαηί με τθσ Ελλάδοσ), ο Διαχειριςτισ REN κατζχει και διαχειρίηεται τθν μία από τισ δφο υπόγειεσ αποκικεσ, με τθ δεφτερθ να ανικει ςτθν εταιρεία αερίου τθσ χϊρασ Galp Energia. Η πρόςβαςθ τρίτων ςτισ αποκικεσ παρζχεται ςε ρυκμιηόμενθ βάςθ. Στθν Αυςτρία, θ εταιρεία OMV Gas Storage GmbH ("OGSA"), κυγατρικι του πρϊθν κρατικοφ μονοπωλίου πετρελαίου και αερίου OMV, διαχειρίηεται αποκθκευτικι ικανότθτα μεγαλφτερθ τθσ μιςισ από τθ ςυνολικι αποκθκευτικι ικανότθτα τθσ χϊρασ, Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 20 12/2010

80 ϊςτε να διαςφαλίηεται θ εξιςορρόπθςθ παραλαβϊν / παραδόςεων Φυςικοφ Αερίου ςτο Σφςτθμα Μεταφοράσ και να εξαςφαλίηεται υψθλό επίπεδο αςφάλειασ εφοδιαςμοφ. Στο Βζλγιο, θ μοναδικι υπόγεια αποκικθ (working volume 0,6 bcm) ανικει ςτον Διαχειριςτι του Συςτιματοσ Μεταφοράσ Fluxys και λειτουργεί με κακεςτϊσ ρυκμιηόμενθσ πρόςβαςθσ τρίτων με βάςθ τθν αρχι first come, first served Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 21 12/2010

81 6. Ο ρόλοσ τθσ υπόγειασ αποκικθσ ςτο Εκνικό φςτθμα Φυςικοφ Αερίου (Ε..Φ.Α.) 6.1 Ειςαγωγι Η κοινοτικι και ελλθνικι νομοκεςία επιτρζπει τθν ελεφκερθ επιχειρθματικι δραςτθριότθτα ςτον τομζα των υποδομϊν Φ.Α. Οι υποδομζσ αυτζσ μποροφν να ενταχκοφν ςτα Εκνικά Συςτιματα του κάκε κράτουσ-μζλουσ αναπτυςςόμενα & διαχειριηόμενα απο τουσ αντίςτοιχουσ Διαχειριςτζσ, ι να δρομολογθκοφν ωσ Ανεξάρτθτα Συςτιματα Φυςικοφ Αερίου (ΑΣΦΑ), αναπτυςςόμενα & διαχειριηόμενα απο τρίτεσ εταιρίεσ-επενδυτζσ ΑΣΦΑ, οι οποίεσ ςυνικωσ ελζγχονται από: εταιρίεσ Eμπορίασ, Χριςτεσ, Ρρομθκευτζσ αερίου. Μια ςθμαντικι διάκριςθ είναι ότι οι επενδυτζσ ΑΣΦΑ ηθτοφν πάντοτε και εξαίρεςθ από Ρρόςβαςθ Τρίτων (Third Party Access Exemption), διότι πρωταρχικόσ τουσ ςτόχοσ είναι θ ενίςχυςθ τθσ εμπορικισ τουσ κζςθσ ςτθν αγορά, και δευτερευόντωσ θ εκμετάλλευςθ του παγίου με τθν είςπραξθ τελϊν χριςθσ αυτοφ, δεδομζνου ότι θ τελευταία, υπό κακεςτϊσ ελεφκερθσ Ρρόςβαςθσ Τρίτων, ζχει ςτακερι μεν, μικρι δε, απόδοςθ επενδεδυμζνων κεφαλαίων και τελεί υπό τον ζλεγχο των Εκνικϊν υκμιςτικϊν Αρχϊν. Η τελικι επιλογι απο πλευράσ Ρολιτείασ, περί τθσ ζνταξθσ ι όχι μιασ υπόγειασ αποκικθσ ςτο Εκνικό Σφςτθμα τθσ κάκεσ χϊρασ, ςυναρτάται άμεςα με τθν φπαρξθ ςυνκθκϊν ανταγωνιςμοφ ςτον τομζα τθσ εςωτερικισ αγοράσ Φ.Α. Αν δθλαδι υπάρχει ζνασ ϊριμοσ ανταγωνιςμόσ ςτθν εγχϊρια αγορά, τότε ςυνικωσ θ υπόγεια αποκικθ δρομολογείται ωσ ΑΣΦΑ, ςε αντίκετθ περίπτωςθ εντάςςεται ςτο Εκνικό Σφςτθμα τθσ χϊρασ, με ρυκμιηόμενθ και ελεφκερθ πρόςβαςθ απο όλουσ τουσ ενδιαφερόμενουσ παίκτεσ τθσ αγοράσ. Ενα επιπρόςκετο και βαςικό κριτιριο τθσ τελικισ επιλογισ, είναι θ Αςφάλεια Εφοδιαςμοφ του κράτουσ-μζλουσ. Αν δθλαδι μία χϊρα ζχει διαςφαλίςει ωσ, τελευταίο καταφφγιο, τισ απαιτοφμενεσ ςτρατθγικζσ ποςότθτεσ φυςικοφ αερίου που είναι αναγκαίεσ για τθν διαχείριςθ μιασ εκνικισ κρίςθσ ςε υπόγεια αποκικθ του ςυςτιματοσ φυςικοφ αερίου, μαηί με τυχόν επιπρόςκετεσ ςχετικζσ (αμφίδρομεσ) ςυνεργαςίεσ των Εκνικϊν Διαχειριςτϊν όμορων κρατϊν-μελϊν, τότε τισ τυχόν υπόλοιπεσ υπόγειεσ αποκικεσ τθσ χϊρασ, μπορεί να τισ δρομολογιςει ωσ ΑΣΦΑ. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 22 12/2010

82 Εξ αιτίασ των λόγων αυτϊν, οι οι πρϊτεσ υποδομζσ υπόγειων αποκθκϊν των κρατϊνμελϊν, είναι ενταγμζνεσ ςτα αντίςτοιχα εκνικά ςυςτιματα, ανοιχτζσ ςε ελεφκερθ Ρρόςβαςθ Τρίτων και διαχειριηόμενεσ απο τουσ αντίςτοιχουσ Διαχειριςτζσ. Υπόγεια Αποκικευςθ Φυςικοφ Αερίου ςτο Εκνικό Σφςτθμα Φυςικοφ Αερίου - Το Ελλθνικό Σφςτθμα Φ.Α., - θ μόλισ πριν οκτϊ (8) μινεσ ουςιαςτικά απελευκερωμζνθ και ανϊριμθ ακόμθ, αγορά φυςικοφ αερίου και - θ χϊρα ςυνολικά, για τθν ενδυνάμωςθ τθσ αςφάλειασ εφοδιαςμοφ τθσ, παρουςιάηουν όπωσ εκτείκεται κατωτζρω - μια ςθμαντικι αδυναμία: τθν ζλλειψθ αποκθκευτικοφ χϊρου Φ.Α. 6.2 Λειτουργικά πλεονεκτιματα Επί του παρόντοσ το Ελλθνικό Σφςτθμα Φυςικοφ Αερίου (ΕΣΦΑ) δεν παρζχει ςτουσ Χριςτεσ του αλλά οφτε και ςτο Διαχειριςτι τθ δυνατότθτα αποκικευςθσ μεγάλων ποςοτιτων Φυςικοφ Αερίου επί μακρόν χρονικό διάςτθμα. Οι δεξαμενζσ τθσ Εγκατάςταςθσ Υγροποιθμζνου Φυςικοφ Αερίου (ΥΦΑ) εβυκοφςασ διακζτουν αποκθκευτικό χϊρο φψουσ μόλισ 70 εκατ. Nm 3, ο οποίοσ αν και κα αυξθκεί ςτο επίπεδο των 130 εκατ. Nm 3 μετά τθν ολοκλιρωςθ των ζργων αναβάκμιςθσ τθσ εγκατάςταςθσ (αναμζνεται να ολοκλθρωκοφν περί το 2014) χρθςιμοποιείται αποκλειςτικά για τθν προςωρινι αποκικευςθ ποςοτιτων ΥΦΑ, κατά το χρονικό διάςτθμα που μεςολαβεί από τθν εκφόρτωςθ ζωσ τθν επαναεριοποίθςθ και ζγχυςι τουσ ςτο Εκνικό Σφςτθμα Μεταφοράσ Φυςικοφ Αερίου (ΕΣΜΦΑ)). Συγκεκριμζνα και προσ διευκρίνθςθ των ρόλων τθσ εβυκοφςασ και τθσ αναβάκμιςθσ τθσ αφενόσ και τθσ Υπόγειασ Αποκικθσ ςτο Ε.Σ.Φ.Α. αφετζρου, δεδομζνου ότι πολλζσ φορζσ αυτοί οι ρόλοι ςυγχζονται, ςθμειϊνονται τα εξισ : Λειτουργικά χαρακτηριςτικά του έργου: «Αναβάθμιςη και Επέκταςη τησ Ρεβυθοφςασ» Το ζργο αναβάκμιςθσ του τερματικοφ ςτακμοφ ΥΦΑ εβυκοφςασ, το οποίο αναμζνεται να ολοκλθρωκεί το 2014, περιλαμβάνει: Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 23 12/2010

83 1. Τθν καταςκευι μιασ επιπλζον δεξαμενισ ΥΦΑ, χωρθτικότθτασ m 3 ΥΦΑ, αυξάνοντασ τθ ςυνολικι χωρθτικότθτα αποκικευςθσ του τερματικοφ ςτακμοφ τθσ εβυκοφςασ ςτο επίπεδο των m 3 ΥΦΑ (περίπου 130 εκ. Nm 3 ). 2. Τθν ανακαταςκευι τθσ περιοχισ του προβλιτα ϊςτε να καταςτεί δυνατόσ ο ελλιμενιςμόσ πλοίων μζγιςτθσ χωρθτικότθτασ m 3 ΥΦΑ (ζναντι m 3 ΥΦΑ ςτθν παροφςα φάςθ). 3. Τθν αφξθςθ τθσ δυναμικότθτασ αεριοποίθςθσ κατά 40% (από m 3 ΥΦΑ ςε m 3 ΥΦΑ ι από 12,47 εκ. Νm 3 /θμζρα ςε 19,5 εκ. Νm 3 /θμζρα). υνειςφορά τόςο του έργου αυτοφ όςο και τησ υπόγειασ αποθήκησ ςτο ςφςτημα φ.α. Η αναβάκμιςθ του τερματικοφ ςτακμοφ ΥΦΑ εβυκοφςασ κα ςυμβάλλει ςθμαντικά ςτθν ανάπτυξθ τθσ εγχϊριασ αλλά και τθσ περιφερειακισ αγοράσ Φυςικοφ Αερίου, δεδομζνου ότι κα εξαςφαλίςει μεγαλφτερθ ευελιξία ςε Χριςτεσ που πρόκειται να τθν χρθςιμοποιιςουν, προςφζροντασ μεγαλφτερθ περίοδο προςωρινισ αποκικευςθσ (ςτα επίπεδα των θμερϊν περίπου), υψθλότερουσ ρυκμοφσ αεριοποίθςθσ και δυνατότθτα ελλιμενιςμοφ πλοίων μεγαλφτερθσ χωρθτικότθτασ. Σθμειϊνεται ότι, λόγω περιοριςμζνου χϊρου αποκικευςθσ, ςτθν παροφςα φάςθ, ωσ Ρερίοδοσ Ρροςωρινισ Αποκικευςθσ φορτίου ΥΦΑ (κατά τα αναφερόμενα ςτο Κεφάλαιο 11 του Κϊδικα Διαχείριςθσ του ΕΣΦΑ) ορίηεται θ περίοδοσ 18 ςυνεχόμενων Ημερϊν, εντόσ των οποίων κάκε Χριςτθσ ΥΦΑ είναι υποχρεωμζνοσ να αεριοποιιςει και να εγχφςει ςτο ςφςτθμα μεταφοράσ το ςφνολο του φορτίου ΥΦΑ που ζχει εκφορτϊςει ςτισ δεξαμενζσ του τερματικοφ ςτακμοφ. Κατά το διάςτθμα αυτό ο χϊροσ αποκικευςθσ που διατίκεται ςε Χριςτθ ΥΦΑ μειϊνεται γραμμικά ζωσ μθδενιςμοφ (τθν θμζρα κατά τθν οποία λιγει θ περίοδοσ προςωρινισ αποκικευςθσ). Οι ανωτζρω περιοριςμοί οδθγοφν τουσ Χριςτεσ ΥΦΑ ςε αναηιτθςθ πλοίων μεταφοράσ ΥΦΑ χωρθτικότθτασ ανάλογθσ τθσ εκτιμϊμενθσ κατανάλωςισ τουσ κατά τθν Ρερίοδο Ρροςωρινισ Αποκικευςθσ. Λαμβάνοντασ δε υπόψθ ότι θ πλειοψθφία των πλοίων που δραςτθριοποιοφνται ςτθν αγορά ΥΦΑ ζχει χωρθτικότθτα μεγαλφτερθ των m 3 ΥΦΑ, Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 24 12/2010

84 ενϊ ο αποκθκευτικόσ χϊροσ του τερματικοφ ςτακμοφ ΥΦΑ που διατίκεται ςτθν ελλθνικι αγορά Φ.Α. ανζρχεται ςε m 3 ΥΦΑ, είναι προφανζσ ότι ουςιαςτικά μόνον πλοία χωρθτικότθτασ μικρότερθσ ι ίςθσ των m 3 ΥΦΑ, είναι δυνατόν να τροφοδοτοφν τθν Εγκατάςταςθ τθσ εβυκοφςασ (με αποτζλεςμα το ςθμαντικά αυξθμζνο κόςτοσ μεταφοράσ ΥΦΑ). Επιπλζον, εξαιτίασ των προαναφερόμενων περιοριςμϊν, ακόμθ και ςθμαντικοί καταναλωτζσ (π.χ. μονάδεσ θλεκτροπαραγωγισ 400MW) δεν είναι δυνατόν να χρθςιμοποιιςουν (αυτοτελϊσ) πλοία ΥΦΑ χωρθτικότθτασ m 3 ΥΦΑ, εφόςον, βάςει τθσ θμεριςιασ κατανάλωςθσ τουσ, θ ποςότθτα αυτι δεν είναι δυνατόν να αεριοποιθκεί και καταναλωκεί εντόσ 18 θμερϊν. Η ωσ άνω περιγραφείςα αναβάκμιςθ του τερματικοφ ςτακμοφ ΥΦΑ εβυκοφςασ, αναμζνεται να άρει ςε ζνα βακμό τουσ προαναφερκζντεσ περιοριςμοφσ, προςφζροντασ ςτουσ Χριςτεσ ΥΦΑ αφενόσ τθ δυνατότθτα προςωρινισ αποκικευςθσ φορτίων ΥΦΑ για διάςτθμα μεγαλφτερο των 18 θμερϊν (ζωσ θμζρεσ) και αφετζρου τθ δυνατότθτα επιλογισ πλοίων ΥΦΑ κατάλλθλθσ χωρθτικότθτασ που οδθγεί ςε μειωμζνο κόςτοσ μεταφοράσ. Εκ των ανωτζρω ςυνάγεται ότι και μετά τθν αναβάκμιςι του, ο τερματικόσ ςτακμόσ ΤΦΑ Ρεβυκοφςασ δεν πρόκειται να αμβλφνει τθν αναγκαιότθτα φπαρξθσ υπόγειασ αποκικθσ Φ.Α. ςτο ΕΜΦΑ, προκειμζνου να διαςφαλίηεται θ ομαλι, αςφαλισ και αποδοτικι λειτουργία του, δεδομζνου ότι λειτουργεί πρωτίςτωσ ωσ πφλθ ειςόδου Φ.Α. ςτθ χϊρα μασ και όχι ωσ εγκατάςταςθ αποκικευςθσ ποςοτιτων αερίου που ζχουν ιδθ ειςαχκεί. Επί του παρόντοσ λοιπόν αλλά και μετά τθν αναβάκμιςθ τθσ Ρεβυκοφςασ, το Ελλθνικό φςτθμα Φυςικοφ Αερίου (ΕΦΑ) δεν παρζχει και κα εξακολουκιςει να μθν παρζχει,ςτουσ Χριςτεσ του αλλά οφτε και ςτο Διαχειριςτι, τθ δυνατότθτα αποκικευςθσ μεγάλων ποςοτιτων Φυςικοφ Αερίου επί μακρόν χρονικό διάςτθμα. Καίτοι ο αποκθκευτικόσ χϊροσ του τερματικοφ ςτακμοφ ΥΦΑ εβυκοφςασ πρόκειται να αυξθκεί ςτο επίπεδο των 130 εκατ. Nm 3, εντοφτοισ, όπωσ αναφζρκθκε ανωτζρω, δφναται να χρθςιμοποιθκεί μόνον για τθν προςωρινι αποκικευςθ ποςοτιτων ΥΦΑ, κατά το χρονικό διάςτθμα που μεςολαβεί από τθν εκφόρτωςθ ζωσ τθν επαναεριοποίθςθ και ζγχυςι τουσ ςτο Εκνικό Σφςτθμα Μεταφοράσ Φυςικοφ Αερίου (ΕΣΜΦΑ). Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 25 12/2010

85 Η ζλλειψθ δυνατότθτασ αποκικευςθσ Φυςικοφ Αερίου, κζτει λειτουργικοφσ περιοριςμοφσ ςτο Διαχειριςτι, ιδιαίτερα ςε ό,τι αφορά ςτθν εκπλιρωςθ των υποχρεϊςεϊν του για τθν εξιςορρόπθςθ φορτίου ςτο Εκνικό Σφςτθμα Μεταφοράσ. Σθμειϊνεται ότι ωσ εξιςορρόπθςθ φορτίου ορίηεται, ςφμφωνα με το Κεφάλαιο 8 του Κϊδικα Διαχείριςθσ ΕΣΦΑ, θ διαςφάλιςθ ιςορροπίασ μεταξφ παραδόςεων και παραλαβϊν Φυςικοφ Αερίου ςτο ΕΣΜΦΑ. Ειδικότερα, ςτθν παροφςα φάςθ ο Διαχειριςτισ προμθκεφεται αποκλειςτικά Υγροποιθμζνο Φυςικό Αζριο για ςκοποφσ εξιςορρόπθςθσ, το οποίο κατά κανόνα είναι ακριβότερο ςε ςχζςθ με το αζριο αγωγοφ. Σθμειϊνεται ενδεικτικά ότι οι ανάγκεσ του διαχειριςτι για αζριο εξιςορρόπθςθσ για το 2011, ανζρχονται ςτα Νm 3. Η πρόςβαςθ του Διαχειριςτι ςε εγκατάςταςθ υπόγειασ αποκικθσ Φ.Α. παρζχει τθ δυνατότθτα αγοράσ ποςοτιτων Φ.Α. ςε ςυμφζρουςεσ τιμζσ και αποκικευςισ του (επ ωφελεία των Χρθςτϊν και τθσ αγοράσ), προκειμζνου να χρθςιμοποιθκεί όταν κρικεί αναγκαίο, για τθν εξιςορρόπθςθ του ΕΣΜΦΑ (όταν οι παραδόςεισ Φ.Α. ςτο ΕΣΜΦΑ υπολείπονται των παραλαβϊν από αυτό αρνθτικι ζλλειψθ εξιςορρόπθςθσ) ι / και τθν κάλυψθ των λειτουργικϊν αναγκϊν του (κατανάλωςθ Φ.Α. από τισ εγκαταςτάςεισ του ΕΣΜΦΑ π.χ. ςυμπιεςτισ). Επιπλζον, πρόςβαςθ του Διαχειριςτι ςε εγκατάςταςθ υπόγειασ αποκικθσ εξαςφαλίηει τθ δυνατότθτα παραλαβισ ποςοτιτων Φυςικοφ Αερίου (ςε θμεριςια βάςθ) οι οποίεσ παραδίδονται από Χριςτεσ Μεταφοράσ ςτο ΕΣΜΦΑ κακ υπζρβαςιν των ποςοτιτων που παραλαμβάνονται από αυτοφσ (κετικι ζλλειψθ εξιςορρόπθςθσ). Σθμειϊνεται ότι ςε αντίκετθ περίπτωςθ οι πλεονάηουςεσ ποςότθτεσ αποκθκεφονται (κατά ζνα μζροσ, λόγω τθσ περιοριςμζνθσ δυνατότθτασ αποκικευςθσ) ςτουσ αγωγοφσ του ΕΣΜΦΑ αυξάνοντασ τα επίπεδα πίεςθσ ςτο ςφςτθμα, με αποτζλεςμα τθν αδυναμία του Διαχειριςτι να τθριςει τισ ςυμβατικζσ του υποχρεϊςεισ ζναντι τρίτων Χρθςτϊν Μεταφοράσ ςε ό,τι αφορά ςτθν παράδοςθ Φ.Α. ςτο ΕΣΜΦΑ. Επιπρόςκετα των προαναφερκζντων ςθμειϊνεται ότι, θ ζλλειψθ αποκθκευτικοφ χϊρου ςτθν Ελλθνικι Επικράτεια ωκεί το Διαχειριςτι ςε επενδφςεισ αφξθςθσ δυναμικότθτασ ςτα Σθμεία Ειςόδου, προκειμζνου να καλυφκεί θ αιχμιακι ηιτθςθ Φυςικοφ Αερίου, θ οποία εμφανίηεται για μικρό χρονικό διάςτθμα κατά τθ διάρκεια του ζτουσ. Η πρακτικι αυτι οδθγεί ςε υποχρθςιμοποίθςθ των υφιςτάμενων επενδφςεων του ΔΕΣΦΑ ςτα Σθμεία Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 26 12/2010

86 Ειςόδου, δεδομζνου ότι δφο εκ των τριϊν Σθμείων Ειςόδου του Εκνικοφ Συςτιματοσ Μεταφοράσ (Σιδθρόκαςτρο και Αγία Τριάδα *ΥΦΑ+) λειτουργοφν με ςυντελεςτι φορτίου (μζςθ / μζγιςτθ θμεριςια ποςότθτα Φ.Α. που παραδόκθκε μζςω των ςθμείων αυτϊν ςτο ΕΣΜΦΑ κατά τθ διάρκεια του ζτουσ) μικρότερο του 85%. Η φπαρξθ υπόγειασ αποκικθσ, ςυνδεδεμζνθσ με το ΕΣΜΦΑ, κα δϊςει τθ δυνατότθτα παράδοςθσ ποςοτιτων Φ.Α. ςτο ΕΣΜΦΑ με ςτακερό θμεριςιο ρυκμό κατά τθ διάρκεια του ζτουσ, εφόςον πλζον κα είναι δυνατι θ αποκικευςθ του πλεονάςματοσ κατά τισ περιόδουσ χαμθλισ ηιτθςθσ και θ ζγχυςθ των ιδθ αποκθκευμζνων ποςοτιτων ςτο ΕΣΜΦΑ κατά τισ περιόδουσ υψθλισ ηιτθςθσ. Στον Ρίνακα που ακολουκεί παρουςιάηονται ςυγκριτικά τα κφρια χαρακτθριςτικά του τερματικοφ ςτακμοφ ΥΦΑ εβυκοφςασ και τθσ προτεινόμενθσ (ςτθν περιοχι τθσ Νότιασ Καβάλασ) εγκατάςταςθσ υπόγειασ αποκικθσ ΦΑ. Πίνακασ 1: Κφρια λειτουργικά χαρακτθριςτικά Ρεβυκοφςασ & Τπόγειασ Αποκικθσ Σερματικόσ τακμόσ ΤΦΑ Τπόγεια Αποκικθ ςτθ Νότια Καβάλα Ρεβυκοφςασ 1 Ρροςωρινι αποκικευςθ αερίου Μακροχρόνια αποκικευςθ αερίου 2 Αποκθκευτικόσ χϊροσ: 75,4 εκ. Νm 3 (To 2014 κα αυξθκεί ςτα 130 εκ. Νm 3 ) 3 υκμόσ ζγχυςθσ ςτο ΕΜΣΦΑ (αεριοποίθςθ): 12,5 εκ. Νm 3 /Ημζρα (To 2014 κα αυξθκεί ςε 19,5 εκ. Νm 3 /Ημζρα) 4 υκμόσ ειςαγωγισ ςτθν εγκατάςταςθ (ρυκμόσ εκφόρτωςθσ): 104 εκ. Νm 3 /Ημζρα 5 Δυνατότθτα ταυτόχρονθσ ειςαγωγισ (εκφόρτωςθ φορτίου) ςτθν εγκατάςταςθ και ζγχυςθ αερίου ςτο Αποκθκευτικόσ χϊροσ: 360 εκ. Νm 3 υκμόσ ζγχυςθσ ςτο ΕΜΣΦΑ: 4-5 εκ. Νm 3 /Ημζρα υκμόσ ειςαγωγισ (ειςπίεςθσ) ςτθν εγκατάςταςθ: 5 εκ. Νm 3 /Ημζρα Αδυναμία ταυτόχρονθσ ειςαγωγισ αερίου ςτθν εγκατάςταςθ και ζγχυςθσ αερίου ςτο ΕΣΜΦΑ. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 27 12/2010

87 ΕΣΜΦΑ 6 Αδυναμία διατιρθςθσ ςτρατθγικοφ αποκζματοσ. Ο Αποκθκευτικόσ χϊροσ τθσ εγκατάςταςθσ ΥΦΑ διατίκεται μόνον για προςωρινι αποκικευςθ Φ.Α. 7 Συνεχισ κφκλοσ πλιρωςθσ / αεριοποίθςθσ αποκεμάτων ΥΦΑ Δυνατότθτα διατιρθςθσ ςτρατθγικοφ αποκζματοσ. Ρλιρωςθ ςε δφο κφκλουσ ανά ζτοσ (φκινόπωρο - άνοιξθ) Δεδομζνθσ τθσ ευελιξίασ που προςφζρει ςε ό,τι αφορά τθν αυξομείωςθ (ακόμθ και ςε ωριαία βάςθ) των ποςοτιτων ΥΦΑ που είναι δυνατόν να αεριοποιθκοφν και να εγχυκοφν ςτο ΕΣΜΦΑ, θ Εγκατάςταςθ ΥΦΑ εβυκοφςασ διαδραματίηει, επί του παρόντοσ, ςθμαντικό ρόλο ςτθν διατιρθςθ ιςορροπίασ μεταξφ παραλαβϊν και παραδόςεων Φ.Α ςτο ΕΣΜΦΑ, ςτθν κάλυψθ ωριαίων αιχμϊν ηιτθςθσ και ςτθν αφξθςθ του επιπζδου πίεςθσ του Νότιου και πλζον φορτιςμζνου τμιματοσ του Συςτιματοσ Μεταφοράσ. Επιςθμαίνεται ότι ο ΔΕΣΦΑ δεςμεφει προσ το ςκοπό αυτόν τμιμα του αποκθκευτικοφ χϊρου και τθσ δυναμικότθτασ αεριοποίθςθσ τθσ Εγκατάςταςθσ ΥΦΑ, περιορίηοντασ τθ χριςθ τθσ εγκατάςταςθσ (θ οποία αποτελεί πφλθ ειςόδου Φ.Α. όχι μόνον για τθν Ελλάδα αλλά και για τθν ευρφτερθ περιοχι) για εμπορικοφσ ςκοποφσ. Εκ των ανωτζρω είναι προφανζσ ότι θ Εγκατάςταςθ ΤΦΑ Ρεβυκοφςασ δεν είναι δυνατόν να χρθςιμοποιθκεί ωσ Εγκατάςταςθ Αποκικευςθσ Φυςικοφ Αερίου, ενϊ θ ςυμβολι τθσ ςε ηθτιματα αντιμετϊπιςθσ κρίςεων εφοδιαςμοφ τθσ χϊρασ με Φυςικό Αζριο, εξαρτάται αποκλειςτικά από τθ ςυχνότθτα εκφόρτωςθσ πλοίων ΤΦΑ και ωσ εκ τοφτου κρίνεται περιοριςμζνθ. Η ζλλειψθ δυνατότθτασ αποκικευςθσ Φυςικοφ Αερίου, κζτει λειτουργικοφσ περιοριςμοφσ ςτο Διαχειριςτι, ςχετικοφσ με τθν εκπλιρωςθ των υποχρεϊςεϊν του για τθν εξιςορρόπθςθ παραδόςεων / παραλαβϊν ςτο Εκνικό Σφςτθμα Μεταφοράσ. Επί του παρόντοσ, ο Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 28 12/2010

88 Διαχειριςτισ προμθκεφεται αποκλειςτικά Υγροποιθμζνο Φυςικό Αζριο για ςκοποφσ εξιςορρόπθςθσ, το οποίο κατά κανόνα είναι ακριβότερο ςε ςχζςθ με το αζριο αγωγοφ, ενϊ δεν δφναται να παραλάβει (ςε θμεριςια βάςθ) το ςφνολο των ποςοτιτων Φυςικοφ Αερίου που παραδίδονται από τουσ Χριςτεσ Μεταφοράσ, ςε περίπτωςθ όπου οι καταναλϊςεισ Φ.Α. υπολείπονται ςθμαντικά των προμθκειϊν. Επιπλζον θ ζλλειψθ αποκθκευτικοφ χϊρου ςτθν ελλθνικι επικράτεια ωκεί το Διαχειριςτι ςε επενδφςεισ αφξθςθσ δυναμικότθτασ του Σθμείου Ειςόδου ΥΦΑ, προκειμζνου για τθν κάλυψθ τθσ μελλοντικισ ηιτθςθσ, εφόςον αφξθςθ δυναμικότθτασ Σθμείων Ειςόδου αερίου αγωγοφ εξαρτάται άμεςα από τθν υλοποίθςθ ανάλογων επενδφςεων ςε ανάντθ ςυςτιματα μεταφοράσ. Η πρακτικι αυτι οδθγεί ςε υποχρθςιμοποίθςθ των υφιςτάμενων επενδφςεων του ΔΕΣΦΑ, δεδομζνου ότι δφο εκ των τριϊν Σθμείων Ειςόδου του Εκνικοφ Συςτιματοσ Μεταφοράσ (Σιδθρόκαςτρο και Αγία Τριάδα *ΥΦΑ+) λειτουργοφν με ςυντελεςτι φορτίου μικρότερο του 85%. 6.3 Αςφάλεια Εφοδιαςμοφ Τα μζτρα για τθ διαςφάλιςθ επαρκοφσ επιπζδου αςφάλειασ εφοδιαςμοφ τθσ ενεργειακισ αγοράσ με Φυςικό Αζριο, κατά τρόπον ϊςτε να μθν επθρεάηεται θ εφρυκμθ λειτουργία τθσ αγοράσ, κεςπίςκθκαν με τθν ζκδοςθ του Ευρωπαϊκοφ Κανονιςμοφ 994/2010 που αντικατζςτθςε τθν ευρωπαϊκι οδθγία 2004/67. Στον Κανονιςμό αυτόν: Ρροβλζπεται, μεταξφ άλλων, ωσ μζτρο διαςφάλιςθσ του επιπζδου αςφάλειασ εφοδιαςμοφ, θ δυνατότθτα αποκικευςθσ Φυςικοφ Αερίου. Αναφζρεται ότι θ Επιτροπι πρζπει να δίνει προτεραιότθτα ςτθ χρθματοδότθςθ ζργων που υποςτθρίηουν τθν αςφάλεια εφοδιαςμοφ Ορίηονται ωσ προςτατευόμενοι καταναλωτζσ οι οικιακοί καταναλωτζσ Φ.Α. ενϊ αφινεται ςτθν διακριτικι ευχζρεια κάκε Κράτουσ Μζλουσ να ςυμπεριλθφκοφν ςτθν ίδια κατθγορία καταναλωτϊν οι μικρζσ και μεςαίεσ επιχειριςεισ ι / και οι εγκαταςτάςεισ τθλεκζρμανςθσ που τροφοδοτοφν οικιακοφσ καταναλωτζσ. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 29 12/2010

89 Ρροβλζπεται θ υποχρζωςθ των Κρατϊν Μελϊν να λαμβάνουν μζτρα για τθ διαςφάλιςθ τθσ προμικειασ των προςτατευόμενων καταναλωτϊν με Φ.Α. ςε περίπτωςθ Εμφάνιςθσ ακραίων κερμοκραςιϊν και για διάςτθμα επτά (7) Ημερϊν ςτατιςτικά επερχομζνων κάκε 20 χρόνια Εξαιρετικά υψθλισ ηιτθςθσ και για περίοδο τουλάχιςτον τριάντα (30) Ημερϊν ςτατιςτικά επερχομζνων κάκε 20 χρόνια Διακοπισ τθσ μεγαλφτερθσ εγκατάςταςθσ ειςόδου υπό μζςεσ ςυνκικεσ χειμερινισ κατανάλωςθσ και για περίοδο τουλάχιςτον τριάντα (30) Ημερϊν υπό μζςεσ χειμερινζσ ςυνκικεσ Επί του παρόντοσ ςτο Εκνικό Σφςτθμα Μεταφοράσ Φυςικοφ Αερίου παραδίδονται ποςότθτεσ Φ.Α. μζςω τριϊν Σθμείων Ειςόδου, τα οποία είναι εγκατεςτθμζνα: 1. ςτο Σιδθρόκαςτρο (Σθμείο Ειςόδου «Σιδθρόκαςτρο») πλθςίον των ελλθνοβουλγαρικϊν ςυνόρων, μζγιςτθσ δυναμικότθτασ του οικείου Μετρθτικοφ Στακμοφ Συνόρων (ΜΣΣ) Νm 3 /h 2. ςτουσ Κιπουσ Ζβρου (Σθμείο Ειςόδου «Κιποι») ςτα ελλθνοτουρκικά ςφνορα, μζγιςτθσ δυναμικότθτασ του ΜΣΣ Νm 3 /h και 3. ςτθν περιοχι Αγία Τριάδα Μεγάρων (Σθμείο Ειςόδου «Αγία Τριάδα»), μζςω του οποίου εγχφονται ποςότθτεσ ΥΦΑ που αεριοποιικθκε ςτισ εγκαταςτάςεισ του τερματικοφ ςτακμοφ ΥΦΑ εβυκοφςασ, μζγιςτθσ δυναμικότθτασ Νm 3 /h. Ωσ εκ τοφτου το 75% των ποςοτιτων Φυςικοφ Αερίου που είναι δυνατόν να ειςαχκοφν ςτθ χϊρα (με ςκοπό τθν εξυπθρζτθςθ τθσ εγχϊριασ αγοράσ ι τθ διαμετακόμιςθ) παραδίδεται ςτο ΕΜΦΑ μζςω αγωγϊν διαμετακόμιςθσ που διζρχονται από κράτθ που δεν ανικουν ςτθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ, κακιςτϊντασ ωσ ζνα βακμό επιςφαλι τθν παράδοςθ Φυςικοφ Αερίου ςε περιόδουσ διακρατικϊν κρίςεων (Ιανουάριοσ 2009 / ρωςο-ουκρανικι κρίςθ). Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 30 12/2010

90 Εκδιλωςθ κρίςθσ εφοδιαςμοφ ανάλογθσ με αυτιν που ςθμειϊκθκε τον Ιανουάριο 2009 είναι δυνατόν να οδθγιςει ςε διακοπι παραδόςεων Φυςικοφ Αερίου μζςω των Σθμείων Ειςόδου που είναι χωροκετθμζνα ςτο βορρά. Στθν περίπτωςθ αυτι δεν είναι δυνατόν να καλυφκεί το ςφνολο τθσ ηιτθςθσ τθσ εγχϊριασ αγοράσ μζςω τθσ ςθμερινισ Εγκατάςταςθσ ΥΦΑ, εφόςον θ μζγιςτθ ποςότθτα Φυςικοφ Αερίου που μπορεί να διοχετευκεί ςε θμεριςια βάςθ ςτο ΕΣΜΦΑ μζςω του αντίςτοιχου Σθμείου Ειςόδου («Αγία Τριάδα») ανζρχεται ςε Νm 3 /day και είναι ςαφϊσ μικρότερθ από τισ θμεριςιεσ αιχμζσ του ςυςτιματοσ όπωσ αυτζσ ςθμειϊκθκαν κατά τα ζτθ 2006 ζωσ 2009 (Ρίνακασ 1). Ρίνακασ 1: Ρραγματοποιθκείςα αιχμι ςυςτιματοσ (ςε Nm 3 ) Ζτοσ Nm 3 /day Ημερομθνία ςυμβάντοσ Επιπροςκζτωσ, θ δυνατότθτα παροχισ φυςικοφ αερίου μζςω του ςυγκεκριμζνου Σθμείου ςχετίηεται άμεςα με τα διακζςιμα αποκζματα Υγροποιθμζνου Φυςικοφ Αερίου ςτισ δεξαμενζσ τθσ Εγκατάςταςθσ ΥΦΑ. Σθμειϊνουμε ότι ακόμθ και ςτθν ακραία περίπτωςθ όπου οι δεξαμενζσ τθσ Εγκατάςταςθσ ΥΦΑ είναι πλιρεισ δεν είναι δυνατόν να καλφψουν ςιμερα αιχμιακι ηιτθςθ για διάςτθμα μεγαλφτερο των 5,5 θμερϊν κατά μζγιςτο.(το ταξίδι πλοίου ΥΦΑ από τθν εγγφτερθ εγκατάςταςθ φόρτωςθσ ΥΦΑ ςτθν Αλγερία, διαρκεί 3,5 Ημζρεσ). Τζλοσ επιςθμαίνεται ότι τα προβλιματα εφοδιαςμοφ τθσ αγοράσ με Φ.Α. δφναται να εκδθλϊνονται χωρίσ προθγοφμενθ ειδοποίθςθ, ενϊ θ πλθροφόρθςθ που παρζχεται από τα εμπλεκόμενα μζρθ (προμθκευτζσ, εταιρείεσ διαχείριςθσ δικτφων διαμετακόμιςθσ κλπ) κατά τθ διάρκεια τουσ είναι ελλιπισ, με αποτζλεςμα τθν απαίτθςθ άμεςθσ λιψθσ αποφάςεων για τθν εξαςφάλιςθ εναλλακτικισ πθγισ τροφοδοςίασ, θ οποία είναι πικανόν να αποδειχκεί άςκοπθ (εφόςον το πρόβλθμα επιλυκεί νωρίτερα του αναμενομζνου) οδθγϊντασ ςε υπερβολικά ζξοδα το Διαχειριςτι και τουσ Χριςτεσ ΕΣΦΑ. Για τουσ ανωτζρω λόγουσ και ανεξάρτθτα τθσ βελτίωςθσ των τεχνικϊν και επιχειρθςιακϊν δυνατοτιτων που αναμζνονται ςτθν Εγκατάςταςθ ΥΦΑ εβυκοφςασ, θ ανάπτυξθ μιασ υπόγειασ αποκικευςθσ Φ.Α. υπό κακεςτϊσ ελεφκερθσ Ρρόςβαςθσ Τρίτων είναι όχι μόνο Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 31 12/2010

91 ςκόπιμθ αλλά και αναγκαία για τθν ευςτακι, ομαλι και αποδοτικι λειτουργία του Εκνικοφ Συςτιματοσ Φυςικοφ Αερίου, κακϊσ και για τθν ουςιαςτικι ενδυνάμωςθ τθσ αςφάλειασ εφοδιαςμοφ τθσ χϊρασ. Επιπροςκζτωσ, κα είναι ευπρόςδεκτθ και από τουσ λοιποφσ εμπλεκόμενουσ παράγοντεσ τθσ αγοράσ (γενικά) και τθν Ε.Ε. δεδομζνου ότι : κα ςυμβάλλει ςτθν αφξθςθ των επιπζδων αςφάλειασ εφοδιαςμοφ τθσ ευρφτερθσ περιοχισ με τθν ανάπτυξθ τθσ επζνδυςθσ ςτθν περιοχι τθσ Ν. Καβάλασ κα υπάρξει δυνατότθτα αλλθλεπίδραςθσ με τουσ υπό ςχεδιαςμό αγωγοφσ Ελλάδοσ-Ιταλίασ ι/και Ελλάδοσ-Βουλγαρίασ ςυμβάλλοντασ ςτθν περαιτζρω ανάπτυξθ τθσ γεωςτρατθγικισ κζςθσ τθσ χϊρασ. με τον τρόπο αυτόν, κα καταςτεί δυνατι και θ τιρθςθ αποκεμάτων αςφαλείασ Φ.Α. από τουσ Ηλεκτροπαραγωγοφσ, ςε αντιδιαςτολι με τθν υφιςτάμενθ υποχρζωςι τουσ να τθροφν αποκζματα εναλλακτικοφ καυςίμου (πετρελαίου) που ζχει ωσ αποτζλεςμα πρόςκετο κόςτοσ επζνδυςθσ (δεξαμενζσ, ςτρόβιλοι διπλοφ καυςίμου) και λειτουργίασ. 6.4 Εκτίμθςθ των αναγκϊν τθσ χϊρασ ςε ςτρατθγικά αποκζματα φυςικοφ αερίου & θ ςυμβολι τθσ υπόγειασ αποκικθσ Σφμφωνα με τον νζο Κανονιςμό για τθν Αςφάλεια Εφοδιαςμοφ (994/2010) ο οποίοσ ιςχφει απο 2/12/2010, τα κράτθ - μζλθ οφείλουν να εξαςφαλίςουν ότι λαμβάνονται όλα τα αναγκαία μζτρα ϊςτε, ςε περίπτωςθ διακοπισ τθσ λειτουργίασ τθσ μεγαλφτερθσ ενιαίασ υποδομισ, μζςω τθσ οποίασ ειςάγουν Φυςικό Αζριο, να υπάρχει επαρκισ δυναμικότθτα ςτισ υπόλοιπεσ υποδομζσ ειςαγωγισ (ςθμεία ειςόδου) προκειμζνου να ικανοποιείται ακραία θμεριςια ηιτθςθ φυςικοφ αερίου, εντόσ τθσ επικράτειάσ τουσ, ςτατιςτικϊσ επερχομζνθσ μία φορά κάκε 20 ζτθ. Λαμβάνοντασ υπ όψιν τθν προβλεπόμενθ Μζγιςτθ Ημεριςια αιχμι Συςτιματοσ, κατά τα ζτθ 2010, 2011, 2012, 2015 και 2019, όπωσ αυτι απεικονίηεται ςτον κατωτζρω πίνακα Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 32 12/2010

92 (πθγι: ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΡΤΥΞΗΣ ΕΣΦΑ ) ςε ςυνδυαςμό με τισ δυναμικότθτεσ των Σθμείων Ειςόδου του Εκνικοφ Συςτιματοσ Μεταφοράσ Φυςικοφ Αερίου (τόςο ςτθν παροφςα φάςθ όςο και μετά τθν αναβάκμιςι τουσ), προκφπτει αδυναμία τιρθςθσ τθσ ανωτζρω υποχρζωςθσ για τθν Ελλάδα, ςφμφωνα με τισ υφιςτάμενεσ εκνικζσ υποδομζσ (δίχωσ δθλαδι υπόγεια αποκικευςθ αερίου) Ζτοσ Προβλεπόμενθ Μζγιςτθ Ημεριςια αιχμι υςτιματοσ εκατ. Νm 3 /Ημζρα MWh/Ημζρα , , , , , Συγκεκριμζνα, ςφμφωνα με τα ςτοιχεία καταςκευισ των μετρθτικϊν ςτακμϊν των Σθμείων Ειςόδου του ΕΣΜΦΑ, θ Ημεριςια Δυναμικότθτά τουσ κατά τα ζτθ , διαμορφϊνεται ωσ ακολοφκωσ: Στρυμονοχϊρι: 15,90 εκ. Nm 3 /Ημζρα (ελλθνοβουλγαρικά ςφνορα) Κιποι: 20,55 εκ. Nm 3 /Ημζρα (ελλθνοτουρκικά ςφνορα) Αγία Τριάδα: 12,47 εκ. Nm 3 /Ημζρα (ΥΦΑ που αεριοποιικθκε) Ωςτόςο λειτουργικοί περιοριςμοί του ελλθνικοφ δικτφου μεταφοράσ αλλά και των ανάντθ ςυςτθμάτων διαμετακόμιςθσ (διάμετροσ αγωγϊν, κζςθ ςε λειτουργία ςυμπιεςτϊν) περιορίηει, ςτθν παροφςα φάςθ ςθμαντικά τισ ανωτζρω δυναμικότθτεσ των Σθμείων Ειςόδου «Στρυμονοχϊρι» και «Κιποι», κακιςτϊντασ ωσ μεγαλφτερθ ενιαία υποδομι ειςαγωγισ Φυςικοφ Αερίου ςτθ χϊρα το Σθμείο Ειςόδου «Αγία Τριάδα». Ιδιαίτερα, ςε ό,τι αφορά ςτο Σθμείο Ειςόδου «Κιποι», επιςθμαίνεται ότι το μεγαλφτερο μζροσ τθσ δυναμικότθτασ του προορίηεται να εξυπθρετιςει ςκοποφσ διαμετακόμιςθσ Φ.Α. προσ τθν Ιταλία. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 33 12/2010

93 Ωσ εκ τοφτου θ εγκατάςταςθ υπόγειασ αποκικθσ, με δυνατότθτα ζγχυςθσ 4 εκ. Nm 3 /Ημζρα ςτο ΕΜΦΑ, αναμζνεται να ςυμβάλει ςτθν τιρθςθ τθσ ωσ άνω αναφερκείςασ υποχρζωςθσ (κανόνασ Ν-1) τθσ χϊρασ, μειϊνοντασ παράλλθλα τθν ανάγκθ υλοποίθςθσ νζων επενδφςεων ςτο Εκνικό φςτθμα Μεταφοράσ Φυςικοφ Αερίου. Επιπλζον, θ διατιρθςθ ςτρατθγικοφ αποκζματοσ Φυςικοφ Αερίου, με ςκοπό τθ χρθςιμοποίθςι του για τθν κάλυψθ τθσ ηιτθςθσ ςε περίπτωςθ εμφάνιςθσ ακραίου ςυμβάντοσ με ςθμαντικζσ επιπτϊςεισ ςτθν τροφοδοςία τθσ χϊρασ, κρίνεται όχι μόνον απαραίτθτθ αλλά και επιτακτικι, βάςει των αναφερομζνων ςτον υπό ζγκριςθ νζο Κανονιςμό του Ευρωπαϊκοφ Κοινοβουλίου για τθν αςφάλεια εφοδιαςμοφ. Συγκεκριμζνα, ςφμφωνα με το άρκρο 18 του ανωτζρω Κανονιςμοφ, θ αρμόδια για κζματα αςφάλειασ εφοδιαςμοφ αρχι, προςδιορίηει τισ επιχειριςεισ Φυςικοφ Αερίου από τισ οποίεσ απαιτεί να λάβουν μζτρα για τθν διαςφάλιςθ τθσ τροφοδοςίασ των προςτατευόμενων καταναλωτϊν ςτισ ακόλουκεσ περιπτϊςεισ: Εμφάνιςθσ ακραίων κερμοκραςιϊν, με πικανότθτα εμφάνιςθσ μια φορά ανά 20 ζτθ και για περίοδο επτά θμερϊν Για οποιαδιποτε περίοδο τριάντα θμερϊν, εξαιρετικά υψθλισ ηιτθςθσ με πικανότθτα εμφάνιςθσ μια φορά ανά 20 ζτθ Για περίοδο τριάντα θμερϊν ςε περίπτωςθ διακοπισ τθσ μεγαλφτερθσ υποδομισ ειςαγωγισ υπό μζςεσ χειμερινζσ ςυνκικεσ. Θεωρϊντασ ωσ προςτατευόμενουσ καταναλωτζσ τουσ πελάτεσ των υφιςτάμενων ΕΠΑ και τθν αεριοκίνθςθ, ςε ςυνδυαςμό με τθν υποχρζωςθ θλεκτροπαραγωγϊν να τθροφν αποκζματα Φυςικοφ Αερίου, εκτιμάται ότι τα ςτρατθγικά αποκζματα τθσ χϊρασ κα κυμανκοφν περίπου ςτα 170 εκ. Nm 3. Είναι προφανζσ ότι τα αποκζματα αυτά δεν είναι δυνατόν να τθρθκοφν ςτισ δεξαμενζσ του τερματικοφ ςτακμοφ ΥΦΑ εβυκοφςασ, διότι αφενόσ ο αποκθκευτικόσ χϊροσ τθσ εν λόγω εγκατάςταςθσ υπολείπεται των ανωτζρω αναγκϊν και αφετζρου θ χριςθ του αφορά μόνον προςωρινι αποκικευςθ Φυςικοφ Αερίου, όπωσ προκφπτει και από τα διάγραμμα Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 34 12/2010

94 διακφμανςθσ των αποκεμάτων ΥΦΑ ςτισ δεξαμενζσ του τερματικοφ ςτακμοφ κατά τα ζτθ 2008 και 2009, που ακολουκοφν. Τζλοσ, ςθμαντικόσ είναι ο ρόλοσ τθσ υπόγειασ αποκικθσ ςτθν αντιμετϊπιςθ τθσ ζντονθσ εποχικότθτασ που εμφανίηει θ ηιτθςθ Φυςικοφ Αερίου κατά τθ διάρκεια του Ζτουσ. Ειδικότερα ςε ό,τι αφορά ςτθ ηιτθςθ ςτθν ελλθνικι αγορά Φυςικοφ Αερίου, αυτι διαμορφϊνεται ςε ιδιαίτερα υψθλά επίπεδα κατά τουσ χειμερινοφσ ( ) και Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 35 12/2010

95 κερινοφσ Μινεσ ( ) ενϊ κατά κανόνα εμφανίηει φφεςθ κατά τθν άνοιξθ και το φκινόπωρο. Το ανωτζρω φαινόμενο αναμζνεται να εντακεί με τθν πάροδο των ετϊν λόγω τθσ ςφνδεςθσ νζων οικιακϊν καταναλωτϊν και παραγωγϊν θλεκτρικισ ενζργειασ. Ρροκειμζνου να διαςφαλιςκεί θ ομαλι τροφοδοςία τθσ αγοράσ κεωρείται απαραίτθτθ θ φπαρξθ υπόγειασ αποκικθσ οφτωσ ϊςτε να καταςτεί δυνατι θ εξαςφάλιςθ των απαραίτθτων, για τθν τροφοδοςία τθσ αγοράσ, αποκεμάτων Φυςικοφ Αερίου πριν τθν ζναρξθ των περιόδων υψθλισ ηιτθςθσ. Η δυνατότθτα αποκικευςθσ Φυςικοφ Αερίου για τθν αντιμετϊπιςθ του φαινομζνου τθσ εποχικότθτασ εξαςφαλίηει μικρότερθ διακφμανςθ ςτισ τιμζσ Φυςικοφ Αερίου (ςτθν ελεφκερθ αγορά διαμορφϊνονται ςε υψθλά επίπεδα κατά τισ περιόδουσ υψθλισ ηιτθςθσ) αποτρζπει τθν υλοποίθςθ μθ αποδοτικϊν επενδφςεων ςτο ΕΣΜΦΑ (π.χ. αφξθςθ δυναμικότθτασ ςθμείων ειςόδου, προκειμζνου να καλυφκεί θ αυξθμζνθ εποχιακι ηιτθςθ) και διαςφαλίηει τθν ομαλι τροφοδοςία τθσ αγοράσ, δεδομζνου ότι προβλιματα τροφοδοςίασ εμφανίηονται κατά κανόνα, κατά τθ διάρκεια περιόδων υψθλισ ηιτθςθσ. Ραρακάτω ακολουκεί διάγραμμα με τθν ανά Μινα διακφμανςθ τθσ θμεριςιασ κατανάλωςθσ του φυςικοφ αερίου το ζτοσ 2009 ΜΗΝΙΑΙΑ ΔΙΑΚΤ ΜΑΝΗ ΚΑΣΑΝΑΛΩΗ Φ.Α ΣΟ ,000,000 15,000,000 13,000,000 Nm3 11,000,000 9,000,000 7,000,000 5,000,000 3,000,000 Ιαν-09 Φεβ-09 Μαρ-09 Απρ-09 Μαϊ-09 Ιουν-09 Ιουλ-09 Αυγ-09 Σεπ-09 Οκη-09 Νοε-09 Δεκ-09 ΗΜΕΡΑ 6.5 Εμπορικά πλεονεκτιματα Η φπαρξθ εγκατάςταςθσ αποκικευςθσ Φυςικοφ Αερίου ςτθν ελλθνικι επικράτεια αναμζνεται να ςυμβάλει ςθμαντικά ςτθν αφξθςθ του ανταγωνιςμοφ ςτθν εγχϊρια αλλά και τθν περιφερειακι αγορά Φυςικοφ Αερίου, με ςθμαντικό όφελοσ για τον τελικό Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 36 12/2010

96 καταναλωτι. Χριςτεσ Μεταφοράσ οι οποίοι κα αποκτιςουν πρόςβαςθ ςτθν εγκατάςταςθ αποκικευςθσ κα ζχουν τθ δυνατότθτα να ιςορροποφν το χαρτοφυλάκιο τουσ ελαχιςτοποιϊντασ τον κίνδυνο ζκκεςθσ ςε υψθλά ζξοδα εξιςορρόπθςθσ. Επιπλζον κα ζχουν τθ δυνατότθτα αγοράσ, υπό ςυμφζρουςεσ τιμζσ, και αποκικευςθσ ποςοτιτων Φυςικοφ Αερίου κατά τθ διάρκεια περιόδων χαμθλισ ηιτθςθσ και ζγχυςισ τουσ ςτο ςφςτθμα μεταφοράσ κατά τισ περιόδουσ αιχμισ. Ραρά το γεγονόσ ότι οι τιμζσ Φυςικοφ Αερίου ςτθν ευκαιριακι αγορά Φυςικοφ Αερίου εμφανίηουν εποχικότθτα (υψθλζσ κατά τθ διάρκεια περιόδων υψθλισ ηιτθςθσ) ζχει παρατθρθκεί ότι θ φπαρξθ αυξθμζνων αποκεμάτων Φ.Α. ςε εγκαταςτάςεισ υπόγειασ αποκικευςθσ ςυντελεί ςτθν μείωςθ των τιμϊν Φυςικοφ Αερίου ακόμα και ςε περιόδουσ αιχμισ. Επιπροςκζτωσ κακίςταται πλζον εφικτι θ δθμιουργία κόμβου διαπραγμάτευςθσ μεταξφ των παικτϊν τθσ αγοράσ φυςικοφ αερίου, με διαχειριςτι τον ΔΕΦΑ (ωσ προβλζπεται εκ του κεςμικοφ του ρόλου), με άμεςο αποτζλεςμα τθν ανάπτυξθ και ανταγωνιςτικότθτα τθσ χονδρεμπορικισ αγοράσ Φυςικοφ Αερίου. Τζλοσ, θ δυνατότθτα άμεςθσ ζγχυςθσ ποςοτιτων Φυςικοφ Αερίου ςτο Εκνικό Σφςτθμα Μεταφοράσ χωρίσ προθγοφμενο ζγκαιρο μεςοπρόκεςμο προγραμματιςμό (δθλϊςεισ ςε προμθκευτζσ Φ.Α. ι / και διαχειριςτζσ ανάντθ ςυςτθμάτων) μζςω εγκατάςταςθσ υπόγειασ αποκικευςθσ, εκτιμάται ότι κα ωκιςει τθν ανάπτυξθ αιολικοφ δυναμικοφ ςτθ χϊρα, εφόςον πλζον κα είναι δυνατι θ παραγωγι θλεκτρικισ ενζργειασ (ςε περίπτωςθ άπνοιασ) μζςω μονάδων παραγωγισ ςυνδυαςμζνου κφκλου. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 37 12/2010

97 7. Εκηίμηζ η ηης αποδοηικόηηηας & βιωζ ιμόηηηας ηης σπόγειας αποθήκης ενηαγμένης ζ ηο Ε..Φ.Α. Η αποτίμθςθ τθσ αποδοτικότθτασ & βιωςιμότθτασ τθσ υπόγειασ αποκικθσ μπορεί να εκτιμθκεί αναφζροντασ και αποτιμϊντασ τισ νζεσ υπθρεςίεσ και βελτιϊςεισ και επομζνωσ τα οφζλθ που αυτι κα παρζχει ςτο Κράτοσ και ςτθν Χϊρα γενικότερα, ςτο Εκνικό Σφςτθμα Φυςικοφ Αερίου, ςτθν εγχϊρια αγορά Φ.Α., κακϊσ και ςτουσ αγωγοφσ διαμετακόμιςθσ που κα διζρχονται απο τθν εκνικι επικράτεια. Εκτίμθςθ επίςθσ τθσ χριςθσ και κατ επζκταςθ τθσ αποδοτικότθτασ τθσ υπόγειασ αποκικθσ, μπορεί να γίνει ςυνεντιμϊντασ και ςυναρτϊντασ ςχετικά ςτοιχεία (χριςθσ/αποδοτικότθτασ) απο τισ ευρωπαικζσ αγορζσ. 7.1 Οφζλθ για το Κράτοσ και τθν Χϊρα 1. Θα ςυμβάλλει ςθμαντικά ςτθν βελτίωςθ του επιπζδου αςφάλειασ του εφοδιαςμοφ τθσ χϊρασ με φυςικό αζριο, εφόςον ο ζλεγχοσ και θ διαχείριςθ τθσ υποδομισ περιζλκει ςτον ΔΕΣΦΑ. 2. Θα ςυμβάλλει ςτθν περαιτζρω βελτίωςθ των επιπζδων αςφάλειασ εφοδιαςμοφ τθσ ευρφτερθσ περιοχισ, (δια μζςω του ΔΕΣΦΑ και άλλων Διαχειριςτϊν) προωκϊντασ παράλλθλα ςυνεργαςίεσ τθσ Ελλάδασ με όμορεσ χϊρεσ και ειδικότερα με κράτθμζλθ τθσ ΕΕ (Βουλγαρία-ουμανία), με ςτόχο τθν επικουρία επ αμοιβαιότθτα (βάςει ςχετικϊν ςυμφωνιϊν) ςε περιπτϊςεισ κρίςεων εφοδιαςμοφ ςε περιφερειακό επίπεδο. Επιπλζον, τόςο θ εν λόγω υποδομι όςο και τα υπό ςχεδιαςμό ςυςτιματα διαμετακόμιςθσ φυςικοφ αερίου τα οποία προβλζπεται να διζλκουν μζςω τθσ ελλθνικισ επικράτειασ, αναμζνεται να αναβακμίςουν ουςιαςτικά τον ενεργειακό γεωςτρατθγικό ρόλο τθσ χϊρασ. 7.2 Χριςεισ και Οφζλθ για το Εκνικό φςτθμα Φυςικοφ Αερίου 3. Το Ελλθνικό Σφςτθμα Φ.Α. παρουςιάηει μια ςθμαντικι αδυναμία: τθν ζλλειψθ αποκθκευτικοφ χϊρου Φ.Α. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 38 12/2010

98 Οι δεξαμενζσ τθσ ςθμερινισ Εγκατάςταςθσ ΥΦΑ εβυκοφςασ, όπωσ και αυτισ που κα προκφψει από τθν επζνδυςθ ςτθ εβυκοφςα, που είναι ςτο αρχικό ςτάδιο υλοποίθςθσ και αναμζνεται να ζχει ολοκλθρωκεί ςτα μζςα του 2014, διακζτουν αποκθκευτικό χϊρο μικρισ ςχετικά χωρθτικότθτασ με αποτζλεςμα να χρθςιμοποιοφνται για τθν προςωρινι αποκικευςθ ποςοτιτων ΥΦΑ, κατά το χρονικό διάςτθμα που μεςολαβεί από τθν εκφόρτωςθ φορτίου ΥΦΑ ζωσ τθν επαναεριοποίθςθ και ζγχυςι του ςτο Εκνικό Σφςτθμα Μεταφοράσ Φυςικοφ Αερίου και όχι για μόνιμθ αποκικευςθ Φυςικοφ Αερίου. Ραράλλθλα, θ ςυμβολι τθσ Εγκατάςταςθσ ΥΦΑ εβυκοφςασ ςε ηθτιματα αντιμετϊπιςθσ κρίςεων εφοδιαςμοφ τθσ χϊρασ με Φυςικό Αζριο, αν και ςθμαντικι ειδικά μετά τθν επζνδυςθ τθσ 3 θσ δεξαμενισ, κρίνεται περιοριςμζνθ. Για τουσ ανωτζρω λόγουσ και ανεξάρτθτα τθσ βελτίωςθσ των τεχνικϊν και επιχειρθςιακϊν δυνατοτιτων που αναμζνονται ςτθν Εγκατάςταςθ ΥΦΑ εβυκοφςασ, θ ανάπτυξθ μιασ υπόγειασ αποκικθσ Φ.Α. υπό κακεςτϊσ ελεφκερθσ Ρρόςβαςθσ Τρίτων, και θ ζνταξθ τθσ ςτο ΕΣΦΑ, είναι όχι μόνο ςκόπιμθ αλλά και αναγκαία για τθν ευςτακι, ομαλι και αποδοτικι λειτουργία του Εκνικοφ Συςτιματοσ Φυςικοφ Αερίου 4. Ραρζχεται ςτον Διαχειριςτι του ΕΣΦΑ, θ δυνατότθτα να προμθκεφεται Φ.Α. για ςκοποφσ εξιςορρόπθςθσ με τουσ καλφτερουσ δυνατοφσ όρουσ (επ ωφελεία και τθσ αγοράσ), δίχωσ να δεςμεφει προσ τοφτο χωρθτικότθτα (όπωσ ςυμβαίνει ςιμερα) απο τθν εγκατάςταςθ τθσ εβυκοφςασ, τθν οποία και τθν αποδίδει προσ χριςθ, ςτθν αγορά φ.α. και ςτουσ Χριςτεσ. 5. Μεγιςτοποίθςθ τθσ χριςθσ τθσ εβυκοφςασ, αφοφ ςε ςυνδυαςμό με τθν χριςθ τθσ υπόγειασ αποκικθσ απο τουσ Χριςτεσ αμειγϊσ για αποκικευςθ αερίου, θ εβυκοφςα χρθςιμοποιείται απο αυτοφσ (όπωσ αρμόηει κυρίωσ), ωσ Σθμείο Ειςόδου με ςυνεπακόλουκθ αφξθςθ των φορτίων ΥΦΑ και τθσ ειςαγωγισ τουσ ςτο ΕΣΜΦΑ, επ ωφελεία και τθσ ανταγωνιςτικότθτασ τθσ αγοράσ. 7.3 Χριςεισ και Οφζλθ για τθν ανταγωνιςτικότθτα τθσ εγχϊριασ αγοράσ Φυςικοφ Αερίου 6. Το ζργο τθσ υπόγειασ αποκικθσ, είναι ιδιαίτερα ελκυςτικό και για τουσ Χριςτεσ Φ.Α. και για τθν περαιτζρω ανταγωνιςτικότθτα και απελευκζρωςθ τθσ εγχϊριασ αγοράσ, Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 39 12/2010

99 δεδομζνου ότι μια υπόγεια αποκικθ δίνει ςτισ εταιρίεσ εμπορίασ Φ.Α. που δραςτθριοφνται ςτθν εγχϊρια απελευκερωμζνθ αγορά φ.α., μεγάλεσ δυνατότθτεσ ευελιξίασ ςτισ δικζσ τουσ προμικειεσ Φ.Α., τισ οποίεσ ςτθν παροφςα φάςθ (πλθν ενδεχομζνωσ τθσ ΔΕΡΑ) δεν διακζτουν, κακϊσ και εκμετάλλευςθσ (απο όλουσ τουσ Χριςτεσ) εποχιακϊν ευκαιριϊν αναφορικά με τισ τιμζσ αερίου upstream. 7. Δεδομζνου του πολφ υψθλοφ βακμοφ δζςμευςθσ δυναμικότθτασ ςτα δφο Σθμεία Ειςόδου αγωγϊν (από Βουλγαρία και Τουρκία) του Εκνικοφ Συςτιματοσ Μεταφοράσ Φυςικοφ Αερίου, παρζχεται ςε Χριςτεσ, οι οποίοι χρθςιμοποιοφν αποκλειςτικά ι ςε μεγάλο βακμό τθν εγκατάςταςθ τθσ εβυκοφςασ για τθν εξυπθρζτθςθ των πελατϊν τουσ (τελικοί καταναλωτζσ), θ δυνατότθτα να χρθςιμοποιιςουν ςυνδυαςτικά τθν υπόγεια αποκικθ, για τθν διαςφάλιςθ τθσ αναγκαίασ και απαιτοφμενθσ από αυτοφσ, ευελιξίασ και ςυνζχειασ μεταξφ των φορτίων ΥΦΑ που εκφορτϊνουν ςτισ δεξαμενζσ του τερματικοφ ςτακμοφ, προκειμζνου για τθ ςφναψθ μακροχρόνιων ςυμβάςεων προμικειασ και μεταφοράσ φυςικοφ αερίου. 8. Θα καταςτεί δυνατι και θ τιρθςθ αποκεμάτων αςφαλείασ Φ.Α. από τουσ Ηλεκτροπαραγωγοφσ, ςε αντιδιαςτολι με τθν υφιςτάμενθ υποχρζωςι τουσ, να τθροφν αποκζματα εναλλακτικοφ καυςίμου (πετρελαίου) ι ΥΦΑ που ζχει ωσ αποτζλεςμα πρόςκετο κόςτοσ επζνδυςθσ (δεξαμενζσ, ςτρόβιλοι διπλοφ καυςίμου) και λειτουργίασ ι αδυναμία εκπλιρωςθσ τθσ ςχετικισ υποχρζωςθσ (λόγω ζλλειψθσ διακζςιμου αποκθκευτικοφ χϊρου ςτθν Εγκατάςταςθ ΥΦΑ). 7.4 Χριςεισ και Οφζλθ για τουσ αγωγοφσ διαμετακόμιςθσ αερίου 9. Αναμζνεται να υπάρξει ενδιαφζρον και από τουσ Χριςτεσ των υπό ςχεδιαςμό αγωγϊν διαμετακόμιςθσ Φ.Α. που διζρχονται από τθν Ελλάδα, εφόςον μζροσ τθσ δυναμικότθτασ τθσ αποκικθσ είναι δυνατόν να χρθςιμοποιθκεί προκειμζνου να αμβλυνκεί θ διαφορά παραλαβϊν / παραδόςεων Φ.Α. ςτα διαμετακομιςτικά ςυςτιματα (διόρκωςθ του θμεριςιου ςυντελεςτι φορτίου παραλαβϊν Φ.Α. από το ςφςτθμα διαμετακόμιςθσ) ι ακόμθ και για τθν μερικι ενίςχυςθ τθσ αςφάλειασ εφοδιαςμοφ (ςε επίπεδο θμζρασ ι ολίγων θμερϊν) ςε περιπτϊςεισ περιοριςμζνθσ ζκταςθσ κρίςεων τροφοδοςίασ. Τζλοσ εκτιμάται ότι θ υπόγεια αποκικθ κα Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 40 12/2010

100 ςυμβάλλει και ςτθν εμπορικι/οικονομικι βελτιςτοποίθςθ του χαρτοφυλακίου των Χρθςτϊν των ςυςτθμάτων διαμετακόμιςθσ. 7.5 Εκτίμθςθ τθσ χριςθσ & αποδοτικότθτασ τθσ υπόγειασ αποκικθσ ςτθν Ελλάδα, με βάςει ςτοιχεία Ευρωπαικϊν Χωρϊν 10. Η αναμενόμενθ χριςθ υπόγειασ αποκικθσ (και άρα θ αποδοτικότθτα/βιωςιμότθτα τθσ) με βάςει αντίςτοιχα ςτοιχεία από τισ ευρωπαικζσ αγορζσ, εκτιμάται ότι κα κυμαίνεται ςε κάκε περίπτωςθ, ςτα επίπεδα του 15-16% τθσ ετιςιασ ηιτθςθσ αερίου (ευρωπαικόσ μζςοσ όροσ χριςθσ υπόγειων αποκθκϊν). Πίνακασ 2: Χριςθ των υπόγειων αποκθκϊν ςτισ Ευρωπαικζσ Χϊρεσ, εκφραςμζνθ ςε % τθσ ετιςιασ ηιτθςθσ αερίου για το ζτοσ 2007 Source: Global Markets Direct Europe UGS Industry Report May 2008 Taken together, European storage capacity used was equal to about 16% of annual European demand in Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 41 12/2010

101 Ενδεικτικά και με βάςθ τα ανωτζρω, κάνοντασ αντίςτοιχθ εφαρμογι για τθν Ελλάδα και για μία αναμενόμενθ ηιτθςθ αερίου το ζτοσ 2014 τθσ τάξθσ των 4 bcm, θ απορρζουςα ετιςια ποςότθτα αερίου προσ αποκικευςθ ςτθν Ελλάδα (απο το 1 ο ζτοσ λειτουργίασ) αναμζνεται ότι κα κυμανκεί ςτα bcm αερίου /ζτοσ περίπου (δθλαδι περίπου ςτο 90% τθσ αποκθκευτικισ ικανότθτασ) Με ςτοιχεία τρζχοντοσ ζτουσ, θ χριςθ υπόγειων αποκθκϊν ςτισ ευρωπαικζσ χϊρεσ εκφραςμζνθ ωσ % των ειςαγωγϊν αερίου ι τθσ ηιτθςθσ αερίου, απεικονίηεται ςτον κατωτζρω πίνακα, με τον μζςο ευρωπαικό όρο χριςθσ υπόγειων αποκθκϊν να κυμαίνεται απο 15 % ζωσ 18% Technical Data Withdrawal Working Rate Capacity MMcm per Bcm day Storage Facilities Latest data (July or August 2010) Injection MMcm Withdrawal MMcm Volume MMcm Fill Level % Import and Demand Data Ian-Jul Average Estimated 2010 Montly Yearly MMcm MMcm MMcm Storage capacity as % of annual import Storage capacity as % of annual demand Austria 4,1 58, ,02% Imports Demand % 45% Belgium 0,7 12, ,71% Imports Demand % 4% Denmark 1,0 15,7 93,00% Imports Demand % France 11,7 206, ,44% Imports Demand % 23% Germany 19,6 468,0 0,00% Imports Demand % 19% Italy 14,3 304, ,92% Imports Demand % 17% Slovak Republic 2,8 34, ,93% Imports Demand % 43% Spain 2,4 13, ,42% Imports Demand % 7% UK 4,6 136, ,37% Imports Demand % 5% Weighted average 18% 15% Πίνακασ 3: Χριςθ των υπόγειων αποκθκϊν ςτισ Ευρωπαικζσ Χϊρεσ εκφραςμζνθ ςε % των ετιςιων ειςαγωγϊν και τθσ ετιςιασ ηιτθςθσ αερίου για το ζτοσ 2010 Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 42 12/2010

102 8. Εκτίμθςθ των τιμϊν αποκικευςθσ (storage tariffs) και τθσ επίπτωςθσ του ζργου ςτα τιμολόγια χριςθσ του Ε..Φ.Α. και ςτουσ καταναλωτζσ 8.1 Πολιτική χρήςησ υπόγειασ αποθήκησ Η χριςθ τθσ υπόγειασ αποκικθσ κα γίνεται κατ αρχιν από τουσ χριςτεσ του ΕΣΦΑ με ρυκμιηόμενθ πρόςβαςθ. Διακρίνονται τρείσ (3) ι υπό ςυνκικεσ, τζςςερισ (4) κατθγορίεσ χριςθσ δυναμικοτιτων υπόγειασ αποκικευςθσ αερίου. Για τον ςκοπό αυτόν κα αναπτυχκεί ςχετικόσ Κϊδικασ Διαχείριςθσ, Κανονιςμόσ Τιμολόγθςθσ και Τιμολόγιο Χριςθσ. Σε αυτά, κα κακοριςκοφν τα κάτωκι: 1. Μακροχρόνιεσ Συμβάςεισ Δυναμικότθτασ Το ςφςτθμα πρόςβαςθσ που προτιμάται από τθν Ε.Ε. είναι οι δθμοπραςίεσ, επομζνωσ κεωρείται κατ αρχιν ότι κα διενεργείται θ ςχετικι διαδικαςία κάκε χρόνο για ςυμβάςεισ π.χ. 1-3 ετϊν. 2. Βραχυχρόνιεσ Συμβάςεισ Δυναμικότθτασ Τυχόν εναπομζνουςα χωρθτικότθτα μπορεί να διατίκεται και ςε βραχυπρόκεςμθ βάςθ (< ζτουσ). 3. Σφμβαςθ Δζςμευςθσ Δυναμικότθτασ εκ μζρουσ του ΔΕΣΦΑ για το Εκνικό Σφςτθμα Μζροσ τθσ χωρθτικότθτασ τθσ υπόγειασ αποκικθσ, δεςμεφεται εξ αρχισ από τον ΔΕΣΦΑ για τθν αφξθςθ τθσ ευελιξίασ λειτουργίασ του ΕΣΦΑ (π.χ. αφξθςθ χρόνου αποκικευςθσ ΥΦΑ) και τθ διαςφάλιςθ τθσ ευςτάκειασ και αςφαλοφσ λειτουργίασ του Συςτιματοσ Μεταφοράσ. Το αντίςτοιχο κόςτοσ (εξαιρουμζνων τυχόν επιχορθγιςεων) ανακτάται από όλουσ τουσ Χριςτεσ (κοινωνικοποίθςθ). Το μζροσ αυτό των τελϊν χριςθσ του Συςτιματοσ Μεταφοράσ κα χρθςιμοποιείται από τον ΔΕΣΦΑ για τθν πλθρωμι των αντίςτοιχων τελϊν χριςθσ τθσ υπόγειασ αποκικθσ. Η νομικι βάςθ για τθν τοιαφτθ δζςμευςθ Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 43 12/2010

103 χωρθτικότθτασ από τον ΔΕΣΦΑ είναι θ εκτζλεςθ των κακθκόντων του, ςφμφωνα με τθν κοινοτικι και εκνικι νομοκεςία. 4. Εφόςον εκτιμθκοφν οι ανωτζρω ανάγκεσ και υπάρχει αδιάκετθ ακόμθ δυναμικότθτα αποκικευςθσ, τότε μπορεί να επιλεγοφν δφο τρόποι δρομολόγθςθσ τθσ διάκεςθσ τθσ : 4.1 θ χωρθτικότθτα αυτι δεςμεφεται ςε πλζον μακρόχρονθ βάςθ (π.χ χρόνια), από εταιρεία(εσ) εμπορίασ, θ(οι) οποία(εσ) κα επιλεγεί(οφν) μετά από ανοιχτι πλειοδοτικι διαδικαςία (ςφμβαςθ use or pay). Η εταιρεία(εσ) κα πλθρϊνει κατ ελάχιςτο το τζλοσ χριςθσ που κα ζχει προςδιοριςκεί από τα κοςτολογικά ςτοιχεία του ζργου και κα ζχει εγκρικεί από τθ ΑΕ. Τυχόν επί πλζον (εφ άπαξ) ποςό που κα προςφερκεί ωσ αποτζλεςμα τθσ διαγωνιςτικισ διαδικαςίασ, κα χρθςιμοποιθκεί για τθ χρθματοδότθςθ του ζργου και δεν κα παράγει απόδοςθ (ι κα δοκεί ςτο Δθμόςιο ωσ τίμθμα για τθν άδεια εκμετάλλευςθσ τθσ υπόγειασ αποκικθσ). 4.2 Για τθν χωρθτικότθτα αυτι ηθτείται Εξαίρεςθ από Ρρόςβαςθ Τρίτων για μακρά περίοδο επίςθσ (10-15 χρόνια). 8.2 Εκτίμηςη για τα προκφπτοντα τέλη αποθήκευςησ 1. Ειςαγωγι Η παροφςα τεχνικοοικονομικι μελζτθ αναφζρεται ςτθ δυνατότθτα μετατροπισ του υπό εξάντλθςθ κοιτάςματοσ φυςικοφ αερίου ςτθν περιοχι τθσ Νοτίου Καβάλασ, ςε Υπόγεια Αποκικθ Φυςικοφ Αερίου, μιασ εγκατάςταςθσ που κα ςυμβάλλει κακοριςτικά ςτθ βελτιςτοποίθςθ τθσ λειτουργίασ του Εκνικοφ Συςτιματοσ Φυςικοφ Αερίου (ΕΣΦΑ) και ςτθν ενίςχυςθ τθσ ενεργειακισ αςφάλειασ, τόςο τθσ Ελλάδασ όςο και των γειτονικϊν χωρϊν. 2. Σεχνικά ςτοιχεία τθσ υπο εξζταςθ Τπόγειασ Αποκικθσ Για τθν μετατροπι του κοιτάςματοσ ςε αποκικθ, ζχει ιδθ εκπονθκεί αναλυτικι τεχνικι μελζτθ που κακόριςε τα βαςικά τεχνικά χαρακτθριςτικά και τθ δυναμικότθτα τθσ υπό εξζταςθ επζνδυςθσ. Ριο ςυγκεκριμζνα: Το κόςτοσ τθσ επζνδυςθσ για τθν μετατροπι του κοιτάςματοσ ςε Υπόγεια Αποκικθ, ανζρχεται προκαταρκτικά ςτα 400 Μ, ςυμπεριλαμβανομζνου του Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 44 12/2010

104 απαραίτθτου μθ απολιψιμου αερίου για τθν ορκι λειτουργία τθσ εγκατάςταςθσ (Cushion Gas). Ο ενεργόσ διακινοφμενοσ όγκοσ (Annual Volume throughput), ανζρχεται ςε 720 Μ, ςε δφο κφκλουσ ανά ζτοσ (δφο (2) περίοδοι των 90 θμερϊν για πλιρωςθ τθσ αποκικθσ και άλλεσ δφο (2) αντίςτοιχεσ περίοδοι για ζγχυςθ του αερίου ςτο Εκνικό Σφςτθμα Μεταφοράσ Φυςικοφ Αερίου (ΕΣΜΦΑ). Η μζγιςτθ θμεριςια δυναμικότθτα ζγχυςθσ φυςικοφ αερίου ςτο ΕΣΜΦΑ εκτιμάται ςε 4 mnm3 Η μζγιςτθ θμεριςια δυναμικότθτα πλιρωςθσ τθσ Υπόγειασ Αποκικθσ με Φυςικό Αζριο, ανζρχεται ςε 5 mnm3 Επιπλζον, μια προκαταρκτικι προςζγγιςθ για το ετιςιο λειτουργικό κόςτοσ τθσ Υπόγειασ Αποκικθσ, ανζρχεται ςτα 8 Μ, το οποίο αυξάνεται κάκε ζτοσ με τον ετιςιο πλθκωριςμό. 3. Σεχνικο-οικονομικι ανάλυςθ Ππωσ και ςε κάκε υπολογιςμό χρζωςθσ για τθν παροχι υπθρεςιϊν χριςθσ εγκαταςτάςεων Συςτθμάτων Φυςικοφ Αερίου, θ μεκοδολογία που ακολουκείται είναι κοινι και περιλαμβάνει δφο βαςικά ςτάδια: α)τον υπολογιςμό του Απαιτοφμενου Εςόδου για τθν χριςθ τθσ εγκατάςταςθσ (εν προκειμζνω τθσ Υπόγειασ Αποκικθσ) β) Τον υπολογιςμό του τιμολογίου και των χρεϊςεων που προκφπτουν για κάκε προϊόν που παρζχεται από τον Διαχειριςτι τθσ εγκατάςταςθσ. Στισ επόμενεσ παραγράφουσ περιγράφεται θ μεκοδολογία που εφαρμόηεται ςτθν παροφςα ανάλυςθ. 3.1 Τπολογιςμόσ Απαιτοφμενου Εςόδου Η μεκοδολογία που εφαρμόηεται, βαςίηεται ςτθν ανάκτθςθ ενόσ απαιτοφμενου εςόδου κατ ζτοσ για κάκε νζα εγκατάςταςθ που υλοποιικθκε και εν προκειμζνω για τθν Υπόγεια αποκικθ ςτθ Νότιο Καβάλα. Το ετιςιο απαιτοφμενο ζςοδο για τθν Υπόγεια Αποκικθ τθσ Νοτίου Καβάλασ, πρζπει να καλφπτει: το λειτουργικό κόςτοσ το κόςτοσ κεφαλαίου, δθλαδι τισ αποςβζςεισ και τθν απόδοςθ του απαςχολοφμενου κεφαλαίου. Ωσ απαςχολοφμενο κεφάλαιο κεωρείται για το πρϊτο ζτοσ λειτουργίασ τθσ Υπόγειασ Αποκικθσ το ποςό των 400 Μ (βλ. παράγραφο 2) και για τα επόμενα ζτθ θ αναπόςβεςτθ αξία τθσ εγκατάςταςθσ, κακϊσ και το κεφάλαιο κίνθςθσ. Η μεκοδολογία αυτι εφαρμόηεται ςτθν ςυντριπτικι πλειοψθφία των Ευρωπαίων Διαχειριςτϊν Υπόγειων Αποκθκϊν. 3.2 Τπολογιςμόσ Χρεϊςεων ανά παρεχόμενο προϊόν από τον Διαχειριςτι τθσ Τπόγειασ Αποκικθσ Αφοφ υπολογιςτεί το απαιτοφμενο ζςοδο για τθν Υπόγεια Αποκικθ, αυτό πρζπει να ανακτθκεί από τισ διάφορεσ κατθγορίεσ προϊόντων που παρζχει ο Διαχειριςτισ. Στθ ςυγκεκριμζνθ περίπτωςθ τθσ Υπόγειασ Αποκικθσ τα προϊόντα που μποροφν να διατεκοφν είναι: Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 45 12/2010

105 Υπθρεςίεσ πλιρωςθσ τθσ Υπόγειασ Αποκικθσ ( Loading services ςε Nm3/hour ι Nm3/day) Υπθρεςίεσ αποκικευςθσ ςτθν Υπόγεια Αποκικθ (Underground Gas Storage services ςε m3 / year) Υπθρεςίεσ ζγχυςθσ ποςοτιτων φυςικοφ αερίου ςτο ςφςτθμα (Gas send out services ςε Nm3/hour ι Nm3/day) Ενοποιθμζνεσ οι τρεισ προαναφερκείςεσ υπθρεςίεσ (Bundled Services) H μεκοδολογία υπολογιςμοφ των χρεϊςεων που εφαρμόηεται από κάκε διαχειριςτι Υπόγειασ Αποκικθσ ςτθν Ε.Ε. διαφζρει κατά περίπτωςθ. Χαρακτθριςτικά αναφζρεται ότι ο Βζλγοσ Διαχειριςτισ Fluxys παρζχει και τα τζςςερα προαναφερκζντα προϊόντα με διαφορετικζσ προφανϊσ χρεϊςεισ ανά προϊόν. Το ίδιο ςυμβαίνει και ςτθν Αυςτρία και ςε άλλεσ Ευρωπαϊκζσ χϊρεσ. Στθν παροφςα προκαταρκτικι ανάλυςθ, ο υπολογιςμόσ τθσ χρζωςθσ γίνεται με τθν λογικι φπαρξθσ μίασ μόνο Bundled υπθρεςίασ, οπότε θ τελικι χρζωςθ κα υπολογίηεται ςε / m3 Volume Throughput.. Βαςικι προχπόκεςθ είναι ότι κα τθρθκεί θ χρονικι περίοδοσ των 90 θμερϊν (βλ. «ΘΕΣΕΙΣ ΕΝΕΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ, ) για τθν ζγχυςθ όλου του αντλιςιμου όγκου τθσ αποκικθσ ςτο ςφςτθμα μεταφοράσ, ϊςτε θ Υπόγεια Αποκικθ να αδειάηει και να γεμίηει δφο φορζσ τον χρόνο και να φκάνει τθν ετιςια δυναμικότθτα των 720 mnm3 (βλ. παράγραφο 2). Η μεκοδολογία αυτι και οι χρεϊςεισ που κα προκφψουν είναι απολφτωσ ςυγκρίςιμεσ με εκείνεσ τθσ παρουςίαςθσ που ζγινε τον Μάρτιο του 2010, ςτο FLORENCE SCHOOL OF REGULATION που ςυγκρίνει τισ Bundled χρεϊςεισ, ωσ χαρακτθριςτικζσ των Υπόγειων Αποκθκϊν ςτθν Ε.Ε. 4 ενάριο υλοποίθςθσ τθσ επζνδυςθσ & αποτελζςματα χρεϊςεων Για τθν εκτίμθςθ των χρεϊςεων που προκφπτουν ανάλογα με τισ παραδοχζσ που υιοκετοφνται κάκε φορά, αναπτφχκθκε ςχετικό μοντζλο υπολογιςμοφ. Στισ επόμενεσ παραγράφουσ παρουςιάηονται το ςενάριο που αναπτφχκθκε και οι ταρίφεσ που προκφπτουν. ενάριο : Επιχοριγθςθ από ΕΣΡΑ: 140 Μ (35%). Το ποςοςτό αυτό είναι αντίςτοιχο άλλων χρθματοδοτοφμενων ζργων του ΔΕΣΦΑ (Αγωγόσ Αλιβερίου, Συμπιεςτισ Νζασ Μεςθμβρίασ, Κλάδοσ Μεγαλόπολθσ κ.α.) Ροςοςτό Δανειςμοφ: 70% Ρερίοδοσ καταςκευισ τθσ Υπόγειασ αποκικθσ: 2 ζτθ Ροςοςτό φόρου: 21% Ετιςια διακινοφμενθ ποςότθτα από τθν Υπόγεια Αποκικθ: 720 mnm3 ςε δφο περιόδουσ ανά ζτοσ, για όλα τα ζτθ τθσ περιόδου αναφοράσ Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 46 12/2010

106 Απόδοςθ κεφαλαίου (WACC): 10% Ονομαςτικό προ φόρων Δαπάνθ 130 Μ το πρϊτο ζτοσ καταςκευισ και 130 Μ το δεφτερο ζτοσ (δεν ςυμπεριλαμβάνονται οι επιχορθγιςεισ). ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΗ BUNDLED ΧΕΩΣΗ: 6,9 Eurocents / m3 Working Volume Επιςθμαίνεται ότι ο ενεργόσ όγκοσ αποκικευςθσ (Working Volume), ανζρχεται ςε 360 m Nm3, ςε δφο κφκλουσ ανά ζτοσ (annual throughput.: 720 m Nm3). Η δζςμευςθ δυναμικότθτασ από τον ΔΕΣΦΑ για τθν αφξθςθ τθσ ευελιξίασ λειτουργίασ του ΕΣΦΑ (π.χ. αφξθςθ χρόνου αποκικευςθσ ΥΦΑ), και τθ διαςφάλιςθ τθσ ευςτάκειασ και αςφάλειασ λειτουργίασ του Συςτιματοσ Μεταφοράσ, (υπολογίηεται ςε ποςοςτό 20% - 30%) κακϊσ και το ποςοςτό που κα αποδοκεί για χριςθ υπό κακεςτϊσ ελεφκερθσ πρόςβαςθσ τρίτων και κεωρείται ότι κα δεςμευτεί από χριςτεσ του ΕΣΦΑ για τθν ελλθνικι αγορά ι ακόμα και για Δθλοφμενθ Διαμετακόμιςθ, διαςφαλίηουν ςε ςθμαντικό βακμό τθν χριςθ τθσ νζασ εγκατάςταςθσ. Τυχόν εναπομζνουςα δυναμικότθτα για.δζςμευςθ επιπλζον ποςοςτοφ μζςω μακροχρόνιασ ςφμβαςθσ (10-15 χρόνων) ςε Χριςτθ που κα προκφψει από ανοικτι πλειοδοτικι διαδικαςία, διαςφαλίηει ςε απϊτατο βακμό τθν χριςθ τθσ υπόγειασ αποκικθσ. Στουσ ανωτζρω υπολογιςμοφσ επίςθσ, δεν ζχουν κεωρθκεί ενδεχόμενα επιπλζον ζςοδα από τθν διαγωνιςτικι διαδικαςία για τθν δζςμευςθ δυναμικότθτασ ςε μακροχρόνια βάςθ ι αν επιλεγεί εξαίρεςθ απο το κακεςτϊσ πρόςβαςθσ τρίτων για μζροσ τθσ δυναμικότθτασ, όπωσ προανεφζρκει. Στθν περίπτωςθ που αυτά επιτευχκοφν, κα μποροφςαν να μειϊςουν περαιτζρω το τιμολόγιο αν επιλεγεί να καλφψουν μζροσ του επενδυτικοφ κόςτουσ, αλλά δεν κα λθφκοφν υπ όψιν για τον υπολογιςμό τθσ απόδοςθσ κεφαλαίου. 4.1 φγκριςθ προκφπτουςασ χρζωςθσ για τθν Τπόγεια Αποκικθ ςτθ Νότιο Καβάλα με τισ χρεϊςεισ άλλων Ευρωπαϊκϊν Τπόγειων Αποκθκϊν Η ςφγκριςθ των χρεϊςεων που προκφπτουν από τθν παροφςα μελζτθ, με εκείνεσ άλλων Ευρωπαϊκϊν Υπόγειων Αποκθκϊν δεν είναι εφκολθ, αφοφ υπάρχουν πολλζσ παράμετροι που διαφοροποιοφν πολφ το κόςτοσ επζνδυςθσ και τα λειτουργικά ζξοδα μίασ τζτοιασ εγκατάςταςθσ. Ενδεικτικά αναφζρεται θ γεωμορφολογία τθσ υπόγειασ κοιλότθτασ που μετετράπθ ςε Υπόγεια Αποκικθ (δθλ. εάν προζρχεται από εξαντλθκζν κοίταςμα (depleted field), ορυχείο αλατιοφ (Salt Cavern) κ.α.). Επίςθσ πολφ ςθμαντικι παράμετροσ είναι ο τρόποσ κακοριςμοφ των χρεϊςεων (βλ. παράγραφο 3.2 παραπάνω). Ραρόλα αυτά για να δοκεί μια τάξθ μεγζκουσ των χρεϊςεων για τθν εγκατάςταςθ τθσ Νοτίου Καβάλασ ςε ςχζςθ με άλλεσ υπόγειεσ αποκικεσ, ςτον επόμενο πίνακα παρουςιάηεται ςυγκριτικόσ πίνακασ για Bundled υπθρεςίεσ που παρζχονται από άλλουσ Διαχειριςτζσ. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 47 12/2010

107 Πίνακασ 4: φγκριςθ χρεϊςεων Bundled υπθρεςιϊν ςε άλλεσ υπόγειεσ αποκικεσ φυςικοφ αερίου Πηγή: Παρουςίαςη Sergio Ascari, Μάρτιοs 2010, FLORENCE SCHOOL OF REGULATION Το ςενάριο τθσ παροφςασ μελζτθσ που υπολογίηει χρζωςθ 6,9 Eurocents / m3 Working Volume, είναι κατά τι υψθλότερο από τον μζςο όρο του παραπάνω πίνακα (5,589 Eurocents / m3 Working Volume), αλλά αφενόσ υπάρχουν και υπόγειεσ αποκικεσ με υψθλότερεσ χρεϊςεισ και αφετζρου τθρουμζνων των προαναφερκειςϊν ςυνκθκϊν μπορεί να προκφψει τελικϊσ ακόμθ χαμθλότερο. 8.3 Επιβάρυνςη καταναλωτών Εθνικοφ υςτήματοσ Φυςικοφ Αερίου (Ε..Φ.Α.) απο το έργο τησ υπόγειασ αποθήκησ (κοινωνικοποίηςη έργου) 5. Κοινωνικοποίθςθ τθσ Τπόγειασ Αποκικθσ ςτθν Ρ.Π.Β. του ΕΜΦΑ Ππωσ ζχει περιγραφεί, ο ΔΕΣΦΑ κα προχωριςει ςτθ δζςμευςθ 20 30% τθσ δυναμικότθτασ τθσ υπόγειασ αποκικθσ. Στθν πραγματικότθτα αυτό ςθμαίνει ότι ο ΔΕΣΦΑ κα καταβάλει το αντίςτοιχο τίμθμα για τθ δζςμευςθ τθσ δυναμικότθτασ ςτον Διαχειριςτι τθσ Υπόγειασ Αποκικθσ, και κα το ανακτά από τισ ταρίφεσ μεταφοράσ του ΕΣΦΑ. Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 48 12/2010

108 Αυτό κα ζχει φυςικά ωσ αποτζλεςμα τθν αφξθςθ των τιμολογίων μεταφοράσ. Σκοπόσ τθσ παροφςασ μελζτθσ είναι να εκτιμιςει τθν αφξθςθ που κα προκφψει. Βαςικι παραδοχι είναι ότι οι χρεϊςεισ τθσ Υπόγειασ Αποκικθσ είναι αυτζσ που προκφπτουν από το ςενάριο παραπάνω (δθλ. με επιχοριγθςθ από το ΕΣΡΑ του 35% του κόςτουσ επζνδυςθσ). Σφμφωνα με τθν πρόταςθ του ΔΕΣΦΑ, αυτόσ κα δεςμεφςει περί το 20% - 30% τθσ δυναμικότθτασ τθσ Υπόγειασ Αποκικθσ. Η μεκοδολογία που κα εφαρμοςτεί ςτθν παροφςα ανάλυςθ είναι να υπολογιςτεί θ παροφςα αξία των χρεϊςεων που κα κατζβαλε ο ΔΕΣΦΑ ςτον Διαχειριςτι τθσ Υπόγειασ Αποκικθσ, για το 20% και για το 30% δζςμευςθσ και το ποςό αυτό να εντάςςεται ςτα τιμολόγια που ιςχφουν ςιμερα. Επιςθμαίνεται ότι ο ςυντελεςτισ προεξόφλθςθσ που κεωρείται, είναι 10% ςε ονομαςτικζσ τιμζσ. Με τον τρόπο αυτό υπολογίηεται το ποςοςτό τθσ αφξθςθσ τθσ χρζωςθσ μεταφοράσ για το ςφςτθμα. Τα δφο ςενάρια που εξετάηονται ςτθν παροφςα μελζτθ είναι: ενάριο 2 Δζςμευςθ δυναμικότθτασ 20% Σφμφωνα με το μοντζλο που ζχει αναπτυχκεί, θ παροφςα αξία του τιμιματοσ που κα κατζβαλε ο ΔΕΣΦΑ για 25ετι χριςθ, κα ιταν 119,81 Μ. ενάριο 3 Δζςμευςθ δυναμικότθτασ 30% : Σφμφωνα με το μοντζλο που ζχει αναπτυχκεί, θ παροφςα αξία του τιμιματοσ που κα κατζβαλε ο ΔΕΣΦΑ για 25ετι χριςθ, κα ιταν 179,71 Μ. Τα επιπλζον αυτά κόςτθ, εντάςςονται ςτθν ΡΒ τθσ Μεταφοράσ και υπολογίηεται θ αφξθςθ του ποςοςτοφ χρζωςθσ που προκφπτει. Επιςθμαίνεται ότι το υφιςτάμενο Τιμολόγιο, λαμβάνει περίοδο εξομάλυνςθσ 11 ζτθ (ζωσ το 2016). Για τθν παροφςα ανάλυςθ μεγαλϊνει θ περίοδοσ εξομάλυνςθσ ςτα 15 ζτθ (ζωσ το 2020) προκειμζνου να είναι περιςςότερο αντιπροςωπευτικά τα αποτελζςματα, αφοφ ςτθν περίπτωςθ αυτι οι ταρίφεσ κα λαμβάνουν υπ όψιν τουσ το απαιτοφμενο ζςοδο για 7 ζτθ από τθν θμερομθνία ζναρξθσ λειτουργίασ τθσ επζνδυςθσ (ζναρξθ λειτουργίασ 2014). Με βάςθ τα παραπάνω, για το Σενάριο 2 ( δθλ. 20% δζςμευςθ από ΔΕΣΦΑ) που προκφπτει επιβάρυνςθ τθσ ΡΒ κατά 119,81 εκατ., το ποςοςτό αφξθςθσ του τιμολογίου μεταφοράσ, Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 49 12/2010

109 τόςο ςτο ςκζλοσ τθσ Δυναμικότθτασ (Commodity) εκτιμάται ςε 2,2 %. (Capacity) όςο και ςτο ςκζλοσ τθσ Ενζργειασ Αντίςτοιχα για το Σενάριο 3 ( δθλ. 30% δζςμευςθ από ΔΕΣΦΑ) που προκφπτει επιβάρυνςθ τθσ ΡΒ κατά 179,71 εκατ., το ποςοςτό αφξθςθσ του τιμολογίου μεταφοράσ, τόςο ςτο ςκζλοσ τθσ Δυναμικότθτασ εκτιμάται ςε 3,28 %. (Capacity) όςο και ςτο ςκζλοσ τθσ Ενζργειασ (Commodity) 6. Μείωςθ τθσ κοινωνικοποίθςθσ τθσ Ρεβυκοφςασ ςτθν Ρ.Π.Β. του ΕΜΦΑ 6.1 Ευελιξία ςτθ χριςθ ΤΦΑ Ζνα από τα ςθμαντικότερα οφζλθ τθσ λειτουργίασ του ΕΣΦΑ με τθν ζναρξθ λειτουργίασ τθσ Υπόγειασ Αποκικθσ, είναι θ δυνατότθτα αφξθςθσ χριςθσ τθσ ετιςιασ δυναμικότθτασ τθσ εβυκοφςασ, που ςιμερα δεν μπορεί να υλοποιθκεί ςτον μζγιςτο βακμό, λόγω του τρόπου λειτουργίασ του ςτακμοφ, αφοφ ελλείψει Υπόγειων Αποκθκϊν, απαιτείται να καλφπτει όλεσ τισ αιχμζσ του ςυςτιματοσ (Peak Shavings), διατθρϊντασ εκ των πραγμάτων χαμθλό ςυντελεςτι φόρτιςθσ ςε ετιςια βάςθ. Για να γίνει κατανοθτό το παραπάνω επιχείρθμα, αναφζρεται το εξισ παράδειγμα: Σφμφωνα με το ςχζδιο Μελζτθσ Ανάπτυξθσ του ΕΣΦΑ, θ μζγιςτθ θμεριςια αιχμι του ΕΣΦΑ για το ζτοσ 2015, εκτιμάται ςε Νm3. Αντίςτοιχα, οι μζγιςτεσ θμεριςιεσ ποςότθτεσ φυςικοφ αερίου που μποροφν να ειςρεφςουν ςτο ΕΣΜΦΑ από τα 2 βόρεια Σθμεία Ειςόδου τθσ χϊρασ, με βάςθ τισ υφιςτάμενεσ ςυμβάςεισ με Gazprom Export και BOTAS ανζρχονται ςε Νm3 και Nm3 αντίςτοιχα. Αυτό ςθμαίνει, ότι αν επαλθκευτεί θ εκτίμθςθ για τθν μζγιςτθ θμεριςια ηιτθςθ το 2015, χωρίσ τθν λειτουργία τθσ Υπόγειασ Αποκικθσ, θ εβυκοφςα προκειμζνου να καλφψει τθν ηιτθςθ τθσ θμζρασ εκείνθσ, πρζπει να αεριοποιιςει: Nm3/day Nm3/day Nm3/day = Nm3 / day Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 50 12/2010

110 Λαμβάνοντασ υπ όψιν ότι μετά τθν αναβάκμιςθ του ρυκμοφ αεριοποίθςθσ του ςτακμοφ που εκτιμάται ςτα τζλθ του 2014, θ μζγιςτθ θμεριςια ικανότθτα αεριοποίθςθσ του ςτακμοφ και κατ επζκταςθ θ δυνατότθτα ζγχυςθσ ποςοτιτων ςτο ΕΣΜΦΑ κα είναι Νm3/day, ςθμαίνει ότι δυνατότθτα χριςθσ τθσ εβυκοφςασ, ςε ετιςια βάςθ για τθ διαμετακόμιςθ ποςοτιτων ςε άλλεσ χϊρεσ τθσ Ευρϊπθσ ςε αδιάλειπτθ βάςθ κα είναι : Νm3/day Nm3day = Nm3/day (ή 1,65 bcm/yr) Αντίκετα αν ζχει τεκεί ςε λειτουργία θ Υπόγεια Αποκικθ που ζχει μζγιςτθ θμεριςια δυνατότθτα ζγχυςθσ ςτο ΕΣΜΦΑ Νm3/day, αυτι θ ποςότθτα κα χρθςιμοποιθκεί για Peak Shavings και επομζνωσ θ εβυκοφςα κα μποροφςε να τροφοδοτεί ςε αδιάλειπτθ ετιςια βάςθ, άλλεσ Ευρωπαϊκζσ χϊρεσ, ζωσ και: Nm3/day Nm3/day = Nm3 / day (ή 3,2 bcm/y) Από τθν παραπάνω ανάλυςθ προκφπτει ότι θ λειτουργία τθσ Τπόγειασ Αποκικθσ, δθμιουργεί, ςε ςθμαντικζσ ςυνζργειεσ με τον τερματικό ςτακμό τθσ Ρεβυκοφςασ, τθ δυνατότθτα επίτευξθσ του ςτόχου τθσ μεγιςτοποίθςθσ τθσ χριςθσ τθσ τελευταίασ, που κα οδθγιςει ςε περιςςότερεσ διακινοφμενεσ ποςότθτεσ ςτον ςτακμό ΤΦΑ και επομζνωσ τελικά ςε μείωςθ των τιμολογίων χριςθσ εγκατάςταςθσ ΤΦΑ. 6.2 Διαφοροποίθςθ του ποςοςτοφ κοινωνικοποίθςθσ τθσ Ρεβυκοφςασ Με δεδομζνθ τθν αναμενϊμενθ βελτιςτοποίθςθ χριςθσ τθσ εβυκοφςασ λόγω τθσ ζνταξθσ και τθσ υπόγειασ αποκικθσ ςτο Σφςτθμα όπωσ αναφζρκθκε παραπάνω, αλλά και λόγω τθσ υφιςτάμενθσ αφξθςθσ τθσ χριςθσ τθσ, ωσ αποτζλεςμα του ανοίγματοσ τθσ αγοράσ, αξιολογείται ςτθν παροφςα μελζτθ θ μείωςθ του ποςοςτοφ κοινωνικοποίθςθσ του απαιτοφμενου εςόδου τθσ ςτο απαιτοφμενο ζςοδο τθσ μεταφοράσ (το ποςοςτό αυτό ςτο τρζχον τιμολόγιο είναι 95% ι 275 Μ αναπόςβεςτθ αξία). Η μεκοδολογία που εφαρμόηεται ςτθν παροφςα ανάλυςθ, υπολογίηει τθν μείωςθ του ποςοςτοφ κοινωνικοποίθςθσ τθσ εβυκοφςασ, ϊςτε να μθν αυξθκεί θ χρζωςθ μεταφοράσ Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 51 12/2010

111 από τθν κοινωνικοποίθςθ τθσ Υπόγειασ Αποκικθσ. Ραρακάτω παρουςιάηονται τα αποτελζςματα: Α+ Για το Σενάριο 3 παραπάνω (δθλ. κοινωνικοποίθςθ 119,81 Μ για τθν Υπόγεια Αποκικθ ςτθν ΡΒ τθσ μεταφοράσ), το ποςοςτό κοινωνικοποίθςθσ τθσ εβυκοφςασ, μπορεί να μειωκεί ςτο 85%, ϊςτε οι χρεϊςεισ μεταφοράσ να παραμείνουν ςτα ςθμερινά επίπεδα. Β+ Για το Σενάριο 4 παραπάνω (δθλ. κοινωνικοποίθςθ 179,71 Μ για τθν Υπόγεια Αποκικθ ςτθν ΡΒ τθσ μεταφοράσ), το ποςοςτό κοινωνικοποίθςθσ τθσ εβυκοφςασ, μπορεί να μειωκεί ςτο 79%, ϊςτε οι χρεϊςεισ μεταφοράσ να παραμείνουν ςτα ςθμερινά επίπεδα. Οι αυξθμζνεσ χρεϊςεισ χριςθσ εγκατάςταςθσ ΥΦΑ που κα προκφψουν, είναι επίςθσ πολφ χαμθλζσ αφοφ το απαιτοφμενο ζςοδο του ΥΦΑ, ςυνεχίηει ςε πολφ μεγάλο βακμό να ανακτάται από τισ ταρίφεσ μεταφοράσ. (85% ςτο ςενάριο 3 και 79% ςτο ςενάριο 4). Σε κάκε περίπτωςθ, ανεξαρτιτωσ από τθν υλοποίθςθ ι μθ τθσ Υπόγειασ Αποκικθσ, το ποςοςτό κοινωνικοποίθςθσ τθσ εβυκοφςασ επανεξετάηεται ιδθ ςτα πλαίςια τθσ κατάρτιςθσ του Κανονιςμοφ Τιμολόγθςθσ και του νζου τιμολογίου χριςθσ του ΕΣΦΑ, που ιδθ βρίςκεται ςε εξζλιξθ, με ςτόχο να ολοκλθρωκεί ζωσ το τζλοσ του Με δεδομζνο ότι τα τιμολόγια του ΕΣΦΑ πρζπει να γίνουν περιςςότερο κοςτοςτρεφι ( Cost Reflective ), είναι αδιριτθ θ ανάγκθ το απαιτοφμενο ζςοδο του ΥΦΑ να ανακτάται ςε μεγαλφτερο ποςοςτό από τουσ Χριςτεσ ΥΦΑ και λιγότερο από τουσ Χριςτεσ Μεταφοράσ. Αυτό αφινει περικϊριο για κοινωνικοποίθςθ μζρουσ του κόςτουσ τθσ υπόγειασ αποκικθσ χωρίσ να υπάρξει ςυνολικι αφξθςθ χρεϊςεων ςτουσ Χριςτεσ του Συςτιματοσ Μεταφοράσ Ωσ αποτζλεςμα των προαναφερκζντων αναλφςεων και υπολογιςμϊν, μπορεί να ςυναχκεί ότι, θ επίπτωςθ τθσ κοινωνικοποίθςθσ και άρα θ επιβάρυνςθ τθσ υπόγειασ αποκικθσ ςτα τιμολόγια μεταφοράσ και ςτουσ χριςτεσ του ςυςτιματοσ, κα είναι από μθδενικι ζωσ αμελθτζα Υπόγειεσ αποκ. Ν. Καβάλασ Θζςθ ΔΕΣΦΑ 52 12/2010

112 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΘΕΣΕΙΣ ΔΕΠΑ Α.Ε.

113

114

115

116 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΗ ΝΟΤΙΑ ΚΑΒΑΛΑ ΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΑ 17/12/2010 1

117 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στη σύγχρονη βιοµηχανία του φυσικού αερίου ο ρόλος των υπόγειων αποθηκών είναι πολλαπλός και σηµαντικός. Η χρησιµοποίηση τους γίνεται για: Α. Στρατηγικό απόθεµα (Strategic Storage) για λόγους ασφάλειας εφοδιασµού ιατήρηση στρατηγικού αποθέµατος που χρησιµοποιείται µόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις ακραίου συµβάντος µε σηµαντικές επιπτώσεις στην τροφοδοσία της χώρας. Β. Εµπορικές χρήσεις (Commercial Storage) Αντιµετώπιση διακυµάνσεων ζήτησης Κάλυψη των διακυµάνσεων της ηµερήσιας ζήτησης βραχυπρόθεσµα (εβδοµαδιαία/µηνιαία βάση) ή µεσοπρόθεσµα (ετήσια / εποχιακή βάση) µε την αποθήκευση αερίου σε περιόδους χαµηλής ζήτησης και απόληψη του σε περιόδους υψηλής ζήτησης Βελτίωση ευελιξίας τροφοδοσίας µέσω µακροχρόνιων συµβάσεων Αύξηση της παρεχόµενης (χαµηλής) ευελιξίας των συµβάσεων προµήθειας φυσικού αερίου (ρύθµιση συντελεστή φορτίου- προσαρµογή όρων προµήθειας στις ανάγκες της αγοράς). Εκµετάλλευση ευκαιριών διαφοροποίησης τιµών στη διάρκεια µιας χρονικής περιόδου. Αποθήκευση αερίου σε περιόδους χαµηλών τιµών µε την προοπτική χρησιµοποίησης του σε περιόδους υψηλότερων τιµών Η ανάπτυξη Υπόγειας Αποθήκης φυσικού αερίου στο σχεδόν εξαντληµένο κοίτασµα της Νότιας Καβάλας έχει αποτελέσει και στο παρελθόν αντικείµενο ιδιαίτερης µελέτης. Η ΕΠΑ την περίοδο ανέθεσε στη SHELL την εκπόνηση σχετικής τεχνικής µελέτης, η οποία κατέδειξε ότι ο χώρος του κοιτάσµατος Ν.Καβάλας ήταν αξιοποιήσιµος για την ανάπτυξη Υπόγειας Αποθήκης. Το έργο αυτό δεν προχώρησε, την περίοδο εκείνη, σε φάση υλοποίησης, καθόσον η Ελληνική αγορά φυσικού αερίου κρίθηκε τότε σχετικά ανώριµη για να υποστηρίξει εµπορικά την επένδυση. Το θέµα επανήλθε πρόσφατα στο προσκήνιο µε την πρόταση της εταιρείας ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ, που κατέχει (έως τα τέλη του 2014) τα δικαιώµατα εκµετάλλευσης του κοιτάσµατος Νότιας Καβάλας, να προχωρήσει στη µετατροπή του κοιτάσµατος σε Υπόγεια Αποθήκη, µε χρήση της διάταξης του άρθρου 17 παρ. 4 του Ν.3428/ /12/2010 2

118 2. ΥΝΑΤΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ Σύµφωνα µε την υφιστάµενη νοµοθεσία υπάρχουν δύο επιλογές για την υλοποίηση του έργου ανάπτυξης της Υπόγειας Αποθήκης. α. Ως τµήµα του ΕΣΦΑ. Στην περίπτωση αυτή το έργο αντιµετωπίζεται σαν ένα αµιγώς «δηµόσιο» έργο υποδοµής. Εφόσον εγκριθεί, εντάσσεται στο πρόγραµµα ανάπτυξης του ΕΣΦΑ, χρηµατοδοτείται από τον ΕΣΦΑ και το κόστος του ανακτάται από τους χρήστες του (εφόσον προσελκύσει επαρκές εµπορικό ενδιαφέρον) ή/και τους χρήστες του ΕΣΦΑ εν γένει, δηλαδή το σύνολο των καταναλωτών φυσικού αερίου. Θέµατα που χρήζουν αντιµετώπισης στην περίπτωση αυτή είναι: Η επίπτωση στο ύψος των τιµολογίων χρήσης τόσο της εγκατάστασης αποθήκης, όσο και του ΕΣΦΑ γενικότερα, µε δεδοµένο το σηµαντικό κόστος του έργου και το γεγονός ότι ο «εµπορικός κίνδυνος» της κατασκευής του αναλαµβάνεται από τον ΕΣΦΑ, δηλαδή ουσιαστικά από το σύνολο των χρηστών του ΕΣΦΑ. Η ανάγκη προηγούµενης διευθέτησης όλων των υφιστάµενων οικονοµικών ή άλλων εκκρεµοτήτων µεταξύ του Ελληνικού ηµοσίου και του σηµερινού Αναδόχου εκµετάλλευσης του κοιτάσµατος. Σηµειώνεται ότι καθίσταται πρόδηλη η µη δυνατότητα συµµετοχής τρίτων, πλην του ΕΣΦΑ, στο εν θέµατι έργο σε περίπτωση ανάπτυξής του ως τµήµα του ΕΣΦΑ, καθώς υπό το ισχύον ρυθµιστικό πλαίσιο απαγορεύεται ρητά η µεταβίβαση ή εκχώρηση σε τρίτον οποιουδήποτε δικαιώµατος του ΕΣΦΑ στο ΕΣΦΑ. β. Ως Ανεξάρτητο Σύστηµα Φυσικού Αερίου (ΑΣΦΑ). Στην περίπτωση αυτή το έργο αντιµετωπίζεται κατά βάση σαν ένα ιδιωτικό «εµπορικό» έργο υποδοµής. Κατασκευάζεται µε ιδιωτικά κεφάλαια και ο «εµπορικός κίνδυνος» αναλαµβάνεται από τους συµµετέχοντες στο εταιρικό σχήµα που υλοποιεί την επένδυση. Σαν αντιστάθµισµα για την ανάληψη αυτού του κινδύνου οι ιδιώτες επενδυτές ζητούν τη χορήγηση, τουλάχιστον για ένα επαρκές τµήµα της δυναµικότητας του έργου, απαλλαγής από την υποχρέωση παροχής πρόσβασης σε τρίτους. Για την παροχή τέτοιας απαλλαγής ακολουθείται συγκεκριµένη διαδικασία που προβλέπεται στο κοινοτικό και στο εθνικό δίκαιο. Θέµατα που χρήζουν αντιµετώπισης στην περίπτωση αυτή είναι: Η χρήση του έργου και για τη διασφάλιση του δηµοσίου συµφέροντος (ασφάλεια εφοδιασµού - ύπαρξη στρατηγικού αποθέµατος) και την εν γένει ικανοποίηση υπηρεσιών κοινής ωφέλειας εκ µέρους του ΕΣΦΑ Τυχόν επιπτώσεις στη λειτουργία της αγοράς φυσικού αερίου και ιδίως η διασφάλιση συνθηκών ανταγωνισµού µεταξύ των εµπορικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτήν. 17/12/2010 3

119 Άλλωστε, από την εξέταση της Ευρωπαϊκής εµπειρίας προκύπτει ότι η κυρίαρχη τάση είναι αυτή της υλοποίησης των εγκαταστάσεων υπόγειας αποθήκευσης ως ιδιωτικών/εµπορικών έργων. 3. Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΩΣ ΑΣΦΑ Έχοντας υπόψη τα ανωτέρω η ΕΠΑ θεωρεί ότι θα πρέπει να επιδιωχθεί κατά προτεραιότητα η υλοποίηση του έργου µε ιδιωτική κυρίως χρηµατοδότηση και συνεπώς υποστηρίζει την υιοθέτηση της επιλογής υλοποίησης του έργου ως Ανεξάρτητου Συστήµατος Φυσικού Αερίου. Σε ότι αφορά τα επιµέρους στοιχεία διάρθρωσης και εξέλιξης του έργου σηµειώνονται τα εξής: A. Ανάπτυξη Κατασκευή του έργου. Το έργο θα κατασκευαστεί από τον κάτοχο Άδειας ΑΣΦΑ µετά από τη διαδικασία αδειοδότησης που προβλέπει η νοµοθεσία. Η Πολιτεία µπορεί να αναγνωρίσει σε συγκεκριµένους φορείς ή ιδιώτες δικαίωµα προτίµησης ή δικαίωµα πρώτης άρνησης ανάλογα µε την πολιτική που επιθυµεί να ασκήσει και προκειµένου να ενισχύσει την προοπτική υλοποίησης του έργου. Στο εταιρικό σχήµα που θα αιτηθεί για τη χορήγηση Άδειας ΑΣΦΑ, η ΕΠΑ θα πρέπει να έχει βαρύνοντα ρόλο δεδοµένου ότι: Λόγω του ρόλου που διαδραµατίζει στην Ελληνική αγορά (ισχυρό χαρτοφυλάκιο πελατών), µπορεί να διασφαλίσει επαρκή εµπορική χρησιµοποίηση της επένδυσης και συνεπώς ευχερέστερη χρηµατοδότηση της. Εξυπηρετεί ουσιαστικά, βάσει των µακροχρόνιων συµβάσεων µε τις εταιρίες παροχής αερίου (ΕΠΑ), το σύνολο της οικιακής και εµπορικής κατανάλωσης φυσικού αερίου στην Ελλάδα, δηλαδή τους τελικούς καταναλωτές µε τη µεγαλύτερη ανάγκη για υπηρεσίες αποθήκευσης για λόγους ασφάλειας εφοδιασµού, κάλυψης αιχµιακών αναγκών και εξοµάλυνσης των τιµών προµήθειας κατά τις περιόδους υψηλής ζήτησης. Υπάρχει η προοπτική υλοποίησης των έργων διασύνδεσης της Ελλάδας µε την Ιταλία και τα Βαλκάνια (ITGI, IGB) που ενισχύουν το διεθνή ρόλο της χώρας. Η ΕΠΑ µέσω της συµµετοχής της στα έργα αυτά επιδιώκει να αναπτύξει εµπορική δραστηριότητα και εκτός Ελλάδας για την υποστήριξη της οποίας είναι σηµαντική η διασφάλιση αυξηµένης εµπορικής ευελιξίας. Η εκ µέρους της ΕΠΑ ανάπτυξη εµπορικής δραστηριότητας εκτός Ελλάδας συµβάλλει σαφώς στην ενίσχυση του ανταγωνισµού στην ευρύτερη περιοχή. ιαθέτει µακροχρόνιες συµβάσεις προµήθειας που περιέχουν όρους υποχρεωτικής αγοράς ανεξαρτήτως παραλαβής (Take or Pay). Για την αντιµετώπιση των συνεπειών από την εφαρµογή των όρων αυτών είναι αναγκαία η ύπαρξη αυξηµένης ευελιξίας και τέτοια ευελιξία παρέχει η πρόσβαση στην υπόγεια αποθήκη. Σηµειώνεται ότι η αντιµετώπιση σοβαρών 17/12/2010 4

120 οικονοµικών δυσχερειών στο πλαίσιο συµβάσεων υποχρεωτικής αγοράς ανεξαρτήτως παραλαβής προβλέπεται από το κοινοτικό δίκαιο σαν πιθανός λόγος περιορισµού δικαιωµάτων πρόσβασης τρίτων. Στο εν λόγω εταιρικό σχήµα θα είναι επίσης δυνατή η συµµετοχή του σηµερινού Αναδόχου των δικαιωµάτων εκµετάλλευσης του κοιτάσµατος Ν.Καβάλας (ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ), στο βαθµό που το Ελληνικό ηµόσιο αναγνωρίσει δικαίωµα προτίµησης του Αναδόχου αυτού στη µετατροπή του κοιτάσµατος σε Υπόγεια Αποθήκη (όπως συµβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες), διευθετώντας έτσι όλα τα σχετικά ανοιχτά θέµατα και διευκολύνοντας την άµεση υλοποίηση του έργου. Στο σχήµα είναι δυνατή και µπορεί να εξεταστεί η συµµετοχή και τρίτων που ενδιαφέρονται να διασφαλίσουν δικαιώµατα χρήσης της αποθήκης, πιθανότατα µέσω ανοιχτής διαδικασίας εκδήλωσης ενδιαφέροντος. Θα πρέπει βέβαια να σηµειωθεί ότι ανεξαρτήτως της συµµετοχής τους στο σχήµα που θα κατέχει την Άδεια ΑΣΦΑ θα προβλεφθεί πρόσβαση στην χρήση της υποδοµής αποθήκευσης τόσο στο ΕΣΦΑ (κατά προτεραιότητα για την εξυπηρέτηση υποχρεώσεων κοινής ωφέλειας και για την οµαλή και εύρυθµη λειτουργία του ΕΣΦΑ), όσο και σε τρίτους που αναπτύσσουν εµπορική δραστηριότητα στην αγορά φυσικού αερίου. Στην αίτηση για τη χορήγηση Άδειας ΑΣΦΑ θα συµπεριλαµβάνεται και αίτηµα για τη χορήγηση απαλλαγής από την υποχρέωση παροχής πρόσβασης τρίτων στην υποδοµή (τουλάχιστον για σηµαντικό τµήµα αυτής). Τέτοιο αίτηµα θα κριθεί µε βάση τη διαδικασία και τα κριτηρια που προβλέπονται στο κοινοτικό και στο εθνικό δίκαιο, έτσι ώστε στην Άδεια ΑΣΦΑ, εφόσον αυτή χορηγηθεί, να περιέχονται και οι όποιοι περιορισµοί κριθούν σκόπιµοι για την προστασία του ανταγωνισµού και τη διασφάλιση του δηµοσίου συµφέροντος. Καθίσταται πρόδηλο ότι τόσο υπό το ισχύον εθνικό όσο και υπό το κοινοτικό ρυθµιστικό πλαίσιο υφίστανται επαρκέστατες εγγυήσεις για τη διασφάλιση της προαγωγής του ελεύθερου ανταγωνισµού και την εύρυθµη λειτουργία της εθνικής αγοράς φυσικού αερίου, ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι φορείς του έργου (ως ΑΣΦΑ) θα είναι ιδιώτες επενδυτές και ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι ένας εξ αυτών κατέχει σηµαντικό µερίδιο αγοράς. Επιπροσθέτως, θα θέλαµε να τονίσουµε ότι τυχόν ερµηνεία του ισχύοντος νοµικού πλαισίου περί αυτοδίκαιης ένταξης οποιασδήποτε τέτοιας µελλοντικής υποδοµής, όπως το εν θέµατι έργο, στο ΕΣΦΑ, είναι παντελώς αβάσιµη επειδή θα καταργούσε στην πράξη την έννοια ΑΣΦΑ, τελώντας εν προκειµένω σε ευθεία παράβαση της νοµοθεσίας του τοµέα φυσικού αερίου. Μία τέτοια ερµηνεία θα σήµαινε ότι οποιαδήποτε µελλοντική ιδιωτική επένδυση για εγκατάσταση αποθήκευσης αερίου ή ακόµη και για λοιπές συναφείς υποδοµές ΑΣΦΑ (π.χ. εγκαταστάσεις ΥΦΑ) θα περιέρχονται άνευ ετέρου κατά κυριότητα στον ΕΣΦΑ. Β. ιαχείριση της εγκατάστασης Σύµφωνα µε την υφιστάµενη εθνική νοµοθεσία η διαχείριση ΑΣΦΑ ανατίθεται στον κάτοχο της Άδειας ΑΣΦΑ, δυνάµει της σχετικής Άδεις ιαχείρισης ΑΣΦΑ, εκτός εάν το ΑΣΦΑ διασυνδέεται µε το ΕΣΦΑ, οπότε η διαχείριση του ΑΣΦΑ ανατίθεται στοv ΕΣΦΑ. 17/12/2010 5

121 Στη συγκεκριµένη περίπτωση ΑΣΦΑ για Υπόγεια Αποθήκη, η ανωτέρω υποχρέωση διαχείρισης του ΑΣΦΑ από τον ΕΣΦΑ δεν επιβάλλεται από κάποια τεχνική αναγκαιότητα, ούτε από την κοινοτική νοµοθεσία. Η λειτουργική και εµπορική διαχείριση µιας εγκατάστασης υπόγειας αποθήκης παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που δεν συνδέονται µε τη διαχείριση του Συστήµατος Μεταφοράς, η δε διάκριση µεταξύ του κατόχου της αδείας ΑΣΦΑ και του διαχειριστή αυτού µπορεί να δηµιουργήσει σοβαρές δυσλειτουργίες. Σηµειώνεται ότι έχουν ήδη θεσπιστεί µε πρόσφατη τροποποίηση του νόµου (άρθρο 29 παρ. 3 του Ν.3734/2009) εξαιρέσεις από την ανωτέρω υποχρέωση διαχείρισης ΑΣΦΑ από τον ΕΣΦΑ, στις περιπτώσεις ΑΣΦΑ του οποίου η διαχείριση ρυθµίζεται από διακρατική συµφωνία ή ΑΣΦΑ που εξυπηρετεί αποκλειστικά δηλούµενη διαµετακόµιση (transit). Έχοντας υπόψη τα ανωτέρω θεωρούµε ότι θα πρέπει να υπάρξει κατάλληλη τροποποίηση του νόµου, έτσι ώστε οι εξαιρέσεις από τη διαχείριση ΑΣΦΑ εκ µέρους του ΕΣΦΑ να συµπεριλάβουν και την περίπτωση ΑΣΦΑ για εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Γ. Χρήση της υποδοµής Σε ότι αφορά τη χρήση της υποδοµής αποθήκευσης θα προβλέπονται τρεις διακριτές περιπτώσεις/λειτουργίες για αντίστοιχα τµήµατα της συνολικής δυναµικότητας: έσµευση δυναµικότητας για λόγους δηµοσίου συµφέροντος, όπως είναι η ασφάλεια εφοδιασµού (διατήρηση στρατηγικού αποθέµατος). Στην περίπτωση αυτή, η δυναµικότητα θα δεσµεύεται για τη διασφάλιση της οµαλής τροφοδοσίας στο πλαίσιο αντιµετώπισης εκτάκτων αναγκών: είτε από το ΕΣΦΑ, στο πλαίσιο της εκ µέρους του κατά δέσµευσης αποθηκευτικού χώρου για την κάλυψη υποχρεώσεων κοινής ωφέλειας και για τη διασφάλιση της εύρυθµης λειτουργίας του ΕΣΦΑ. είτε απευθείας από τους χρήστες του Συστήµατος στο βαθµό που αυτό θα προβλέπεται από τη νοµοθεσία. έσµευση δυναµικότητας για εµπορικές χρήσεις µε καθεστώς εξαίρεσης από την πρόσβαση τρίτων για λογαριασµό των µετόχων (ή θυγατρικών τους) του κατόχουτης Άδειας ΑΣΦΑ (σε πλήρη συµµόρφωση µε την υποχρέωση εξασφάλισης της ανεξαρτησίας του διαχειριστή της υποδοµής αποθήκευσης) και έσµευση δυναµικότητας για εµπορικές χρήσεις µε καθεστώς ελεύθερης πρόσβασης τρίτων σύµφωνα µε τις προβλέψεις της εθνικής και κοινοτικής νοµοθεσίας. Η ανωτέρω διάρθρωση (η οποία παρουσιάζεται και στο κατωτέρω σχήµα) διασφαλίζει αφενός την υλοποίηση του έργου µε ιδιωτική κατά κύριο λόγο χρηµατοδότηση και παράλληλα την αναγκαία ισορροπία µεταξύ της εµπορικής εκµετάλλευσης και της εξυπηρέτησης του δηµοσίου συµφέροντος. 17/12/2010 6

122 4. ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ α. Παρά το γεγονός ότι είναι εµφανής η απουσία υπόγειων αποθηκευτικών χώρων στην Ελλάδα και το ενδιαφέρον για τη δηµιουργία τους είναι ζωηρό, η υλοποίηση της συγκεκριµένης επένδυσης δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδοµένη, ιδίως στην τρέχουσα οικονοµική συγκυρία, µε κριτήριο την οικονοµική απόδοση και βιωσιµότητα (κατά συνέπεια και τη διαθεσιµότητα κατάλληλης χρηµατοδότησης), έχοντας υπόψη ότι: Το µέγεθος της αποθήκης δεν είναι µεγάλο (µε βάση τα διεθνή δεδοµένα) και το κόστος της επένδυσης είναι σηµαντικό. Η ελληνική αγορά είναι ακόµα υπό ανάπτυξη, τουλάχιστον σε ότι αφορά τους τοµείς (οικιακό και εµπορικό) που δηµιουργούν τη µεγαλύτερη ανάγκη για υπηρεσίες αποθήκευσης, σε κάθε δε περίπτωση µε βάση τις κλιµατολογικές συνθήκες το δυναµικό της εγχώριας αγοράς για τέτοιες υπηρεσίες αναµένεται αναλογικά χαµηλότερο σε σχέση µε άλλες χώρες. Χωρίς να παραγνωρίζονται οι σηµαντικές διαφορές σε ότι αφορά το βασικό ρόλο που επιτελούν µία υπόγεια αποθήκη και ένας τερµατικός σταθµός ΥΦΑ, η ύπαρξη του τερµατικού σταθµού ΥΦΑ στη Ρεβυθούσα µπορεί υπό προϋποθέσεις να καλύψει, έστω και εν µέρει, ανάγκες που καλύπτει και µία υπόγεια αποθήκη (ασφάλεια εφοδιασµού, κάλυψη αιχµιακής ζήτησης). Για το λόγο αυτό έχει µεγάλη σηµασία η επιλογή του κατάλληλου σχήµατος και η διαµόρφωση των κατάλληλων προϋποθέσεων για την προώθηση της επένδυσης. 17/12/2010 7

123 Σε κάθε περίπτωση η συστηµατική µελέτη οικονοµικής αποδοτικότητας και βιωσιµότητας του έργου είναι επιβεβληµένη. Eπ αυτού σηµειώνουµε ότι η συµµετοχή της ΕΠΑ στο σχήµα θα προσδώσει σηµαντικό πλεονέκτηµα στην εξεύρεση κατάλληλης χρηµατοδότησης του έργου από πιστωτικά ιδρύµατα, δεδοµένης της ισχυρής οικονοµικής θέσης της εταιρείας και επιπροσθέτως, παρέχει επαρκή εχέγγυα για τη βιωσιµότητά του κατά τη φάση εµπορικής λειτουργίας του. β. Με βάση τη διεθνή εµπειρία εταιρείες µε τα χαρακτηριστικά της ΕΠΑ (πρώην καθετοποιηµένες εθνικές επιχειρήσεις φυσικού αερίου µε σηµαντικό µερίδιο στην εγχώρια αγορά): είτε διαθέτουν ή ελέγχουν (συνήθως µέσω συνδεδεµένων επιχειρήσεων) υπόγειες αποθήκες, οι οποίες στις περισσότερες περιπτώσεις κατασκευάστηκαν πριν από αρκετά χρόνια και διατηρήθηκαν υπό τον έλεγχο των εταιρειών αυτών και µετά το διαχωρισµό δραστηριοτήτων βάσει των προβλέψεων της πρόσφατης κοινοτικής νοµοθεσίας (π.χ. Αυστρία, Γαλλία, ανία, Μ.Βρετανία, Γερµανία, Τσεχία) είτε τους αναγνωρίζεται προτεραιότητα στη δέσµευση δυναµικότητας αποθήκευσης, µε βάση το χαρτοφυλάκιο και το είδος των πελατών που εξυπηρετούν (π.χ. Ιταλία, Βέλγιο υπό καθεστώς πλήρως ρυθµιζόµενης πρόσβασης και Γαλλία υπό καθεστώς διαπραγµατεύσιµης πρόσβασης). Χαρακτηριστικότερο είναι το παράδειγµα της Γαλλίας, όπου αφενός το µεγαλύτερο µέρος της δυναµικότητας των εγκαταστάσεων αποθήκευσης βρίσκεται υπό τον έλεγχο της GdF Suez και αφετέρου µε βάση το εθνικό ρυθµιστικό πλαίσιο η πρόσβαση στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης βασίζεται στην αρχή «Η δυναµικότητα συνοδεύει τον τελικό πελάτη» που σηµαίνει ότι η κατανοµή της αποθηκευτικής ικανότητας γίνεται µε συγκεκριµένη µεθοδολογία και µε βάση το ενεργό χαρτοφυλάκιο τελικών πελατών του κάθε προµηθευτή, συνεπώς προτεραιότητα έχουν υφιστάµενοι προµηθευτές που εξυπηρετούν µεγάλο αριθµό µικρών προστατευόµενων πελατών. 17/12/2010 8

124 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ ΘΕΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ Α.Ε.

125 ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΥΠΟ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ «ΝΟΤΙΟΣ ΚΑΒΑΛΑ» (SOUTH KAVALA) ΣΕ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΙΚΟ ΧΩΡΟ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ : ΘΕΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΘΕΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΓΕΙΑ ΑΠΟΘΗΚΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΟ ΚΟΙΤΑΣΜΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΑΒΑΛΑΣ Β. ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΘΕΣΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΓΕΙΑ ΑΠΟΘΗΚΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΟ ΚΟΙΤΑΣΜΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΑΒΑΛΑΣ Γ. ΤΕΧΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΑΒΑΛΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ. ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ή ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΣΕ ΥΠΟΓΕΙΑ ΑΠΟΘΗΚΗ ΦΑ ;;; Δ. ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ ΣΤΙΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΕΣΦΑ ΣΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. Β 1

126 Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΘΕΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΓΕΙΑ ΑΠΟΘΗΚΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΟ ΚΟΙΤΑΣΜΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΑΒΑΛΑΣ Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ λαμβάνοντας υπόψη: 1. Την βούληση του Υπουργείου ΠΕΚΑ για υλοποίηση του έργου και εξεύρεση κοινά αποδεκτής λειτουργικής και βιώσιμης λύσης μέσα στα πλαίσια απελευθερωμένης αγοράς, με ταυτόχρονη διασφάλιση του εθνικού συστήματος ΦΑ, με εξασφάλιση αποθεμάτων ασφαλείας και ισόρροπης λειτουργίας του συστήματος. 2. Το ότι η χώρα μας καλείται να αξιοποιήσει τις υφιστάμενες υποδομές της Περιοχής Νότιας Καβάλας προκειμένου να αναπτύξει την πρώτη και μοναδική εγκατάσταση υπόγειας αποθήκης Φ.Α. με στόχο τη διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας της χώρας και της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής. 3. Τις επιταγές του κοινοτικού δικαίου σχετικά με τα μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού με αέριο, 1 σύμφωνα με τις οποίες τα μέτρα αυτά θα πρέπει να μην επιβάλλουν παράλογο και δυσανάλογο φόρτο ούτε στις επιχειρήσεις φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένων των νεοεισερχόμενων και των μικρών επιχειρήσεων, ούτε και στους τελικούς χρήστες. Αντίθετα, θα πρέπει να εγγυώνται ίσα δικαιώματα πρόσβασης των επιχειρήσεων φυσικού αερίου της Ένωσης στους εθνικούς πελάτες. 4. Τους χρονικούς επιχειρηματικούς περιορισμούς που έχει η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ, η οποία θα πρέπει να αποφασίσει αν θα προχωρήσει στο έργο της υπόγειας αποθήκης ή στην εκτέλεση νέων γεωτρήσεων στο κοίτασμα της Νότιας Καβάλας για την βελτίωση της παραγωγής ΦΑ, αναβάλλοντας για το μέλλον την υλοποίηση του έργου της αποθήκης. 5. Την συνθετική αξιολόγηση του διαλόγου που άνοιξε, με πρωτοβουλία του ΥΠΕΚΑ, μεταξύ όλων των εμπλεκομένων φορέων στο χώρο του φυσικού αερίου. ΠΡΟΚΡΙΝΕΙ την ακόλουθη πρόταση/διαδικαστικά στάδια για την ταχεία υλοποίηση του ΕΡΓΟΥ ως την πλέον επωφελή για το Ελληνικό Δημόσιο, τους Έλληνες Καταναλωτές και Επιλέξιμους Πελάτες και την εν γένει αγορά του φυσικού αερίου. Συμπλήρωση με νομοθετική πρωτοβουλία του ΥΠΕΚΑ και συνδρομή της ΡΑΕ του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου για τη δημιουργία υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου (ανάπτυξη ΑΣΦΑ (Ανεξάρτητου Συστήματος Φυσικού Αερίου) σε υπόγεια φυσική κοιλότητα). Σημειώνεται ότι την ανάγκη νομοθετικής παρέμβασης έχουν επισημάνει όλοι οι συναρμόδιοι φορείς. Σύσταση νέας εταιρείας «ENERGEAN GAS STORAGE A.E.» (εφεξής EGS ), συγγενούς με την ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ, κατά την έννοια του άρθρου 26 του Ν. 2779/1999, στην οποία θα περιέλθει ο κλάδος του φυσικού αερίου με την υφιστάμενη άδεια εκμετάλλευσης της Ν. Καβάλας. Σημειωτέον ότι η εκχώρηση και μεταβίβαση της άδειας εκμετάλλευσης της Ν. Καβάλας στην EGS ως γενόμενη σε συγγενή εταιρεία της ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ δεν απαιτεί την προηγούμενη συναίνεση του Ελληνικού Δημοσίου ως Αναθέτουσας Αρχής αλλά απλή γνωστοποίηση. Υποβολή από την EGS αιτήσεως για τη χορήγηση άδειας ΑΣΦΑ υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου, σύμφωνα με τον Ν. 3428/2005. Έκδοση άδειας ΑΣΦΑ από το ΥΠΕΚΑ μετά από προηγούμενη γνωμοδότηση της ΡΑΕ. Διενέργεια, σε συνεργασία με το ΥΠΕΚΑ, διεθνούς διαγωνισμού για την διάθεση, σε επενδυτές με αποδεδειγμένη κεφαλαιακή επάρκεια, εμπειρία και τεχνογνωσία στην κατασκευή, λειτουργία και εκμετάλλευση υπόγειων αποθηκών φυσικού αερίου, 1 όπως οι κανόνες αυτοί αποτυπώνονται στο σχέδιο του Κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τα μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού με αέριο και την κατάργηση της οδηγίας 2004/67/ΕΚ του Συμβουλίου ο οποίος αναμένεται να τεθεί σε ισχύ. 2

127 ποσοστού έως 49% της EGS, λαμβανομένης έτσι υπόψη της αποτίμησης του ρόλου της ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ κατά τα αναφερόμενα στο κεφάλαιο ΙΙ του παρόντος. Δέσμευση υπέρ του ΔΕΣΦΑ 30% του αποθηκευτικού χώρου για τα στρατηγικά αποθέματα της χώρας έναντι τιμήματος που θα καθορίζεται από συγκεκριμένο μαθηματικό τύπο, ο οποίος θα καθορισθεί σε συνεργασία με την ΡΑΕ, στα πλαίσια των ρυθμιστικών της αρμοδιοτήτων για τις περιπτώσεις αυτές. Ελεύθερη πρόσβαση τρίτων στο υπόλοιπο του αποθηκευτικού χώρου μέσω διεθνούς πλειοδοτικού διαγωνισμού, κατά τα πρότυπα άλλων παρόμοιων αποθηκών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (διαγωνιστική πρόσβαση τρίτων). Τέλος σημειώνουμε και πάλι την ανάγκη επιτάχυνσης στην λήψη των όποιων αποφάσεων καθώς η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ είναι υποχρεωμένη να συνεχίσει, με την διενέργεια νέων γεωτρήσεων και εν γένει εργασιών ανάπτυξης, την, μέχρι εξαντλήσεως των αποθεμάτων, εκμετάλλευση των Περιοχών Εκμετάλλευσης, τηρώντας όλες τις υποχρεώσεις από την σύμβαση καθώς και τους κανόνες της καλής πρακτικής στην παραγωγή πετρελαίου. Β. ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΘΕΣΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΓΕΙΑ ΑΠΟΘΗΚΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΟ ΚΟΙΤΑΣΜΑ Της ΝΟΤΙΑΣ ΚΑΒΑΛΑΣ Στα πλαίσια των εργασιών της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, η οποία συγκροτήθηκε με απόφαση του Υφυπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής κ. Γιάννη Μανιάτη με σκοπό να καταρτίσει τους άξονες των παραμέτρων για το στρατηγικό σχέδιο μετατροπής του υπό εξάντληση κοιτάσματος Φυσικού Αερίου της Νότιας Καβάλας σε αποθηκευτικό χώρο Φυσικού Αερίου, υποβάλλονται ακολούθως οι απόψεις και θέσεις της ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ για το έργο αυτό. 1. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ Α.Ε. ΘΕΣΜΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ της Ν. ΚΑΒΑΛΑΣ 1.1 Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ έχει ως επιχειρηματική δραστηριότητα την έρευνα, εξόρυξη και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στην Ελλάδα και στην Αίγυπτο. 1.2 Δυνάμει της από Σύμβασης που υπεγράφη μεταξύ αφενός του Ελληνικού Δημοσίου και αφετέρου της, θυγατρικής της ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ, ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία KAΒΑΛΑ OIL ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ (εφεξής «KAΒΑΛΑ OIL»), η οποία Σύμβαση κυρώθηκε στη συνέχεια από το Ελληνικό Κοινοβούλιο με τον υπ αριθ. 2779/1999 Νόμο και δημοσιεύθηκε στο υπ αριθ. 296/ ΦΕΚ (στο εξής η Σύμβαση ), η KAΒΑΛΑ OIL απέκτησε τα δικαιώματα εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, μεταξύ άλλων, στην Περιοχή Εκμετάλλευσης ΝΟΤΙΑΣ ΚΑΒΑΛΑΣ που μνημονεύεται στο Παράρτημα Ι της Σύμβασης και απεικονίζεται στο Παράρτημα ΙΙ αυτής (στο εξής η Περιοχή Νότιας Καβάλας ). 1.3 Με την υπ αριθ. 654/ συμβολαιογραφική πράξη της συμβολαιογράφου Αθηνών Ζωής Κουρούμαλη, η KAΒΑΛΑ OIL εκχώρησε στην ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ, η οποία έτσι απέκτησε έκτοτε και κατέχει μέχρι σήμερα, μεταξύ άλλων, το σύνολο των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων στην Περιοχή Νότιας Καβάλας που απορρέουν από τη Σύμβαση. 1.4 Η Περιοχή Νότιας Καβάλας διαθέτει κοίτασμα φυσικού αερίου, το οποίο η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ιδιοχρησιμοποιεί σήμερα για τις εργασίες πετρελαίου που διενεργεί στις λοιπές περιοχές εκμετάλλευσης που διαθέτει. 1.5 Με την υπ αριθ. πρωτοκόλλου Δ1/Γ/15072/7/7/2009 Απόφαση του Υπουργείου Ανάπτυξης, η Άδεια Εκμετάλλευσης της Περιοχής Νότιας Καβάλας (εφεξής η «Άδεια Εκμετάλλευσης») έχει παραταθεί μέχρι την , με δυνατότητα διαδοχικών, αυτοδίκαια, περαιτέρω ανανεώσεων, σύμφωνα δε με την παρ. 4 του άρθρου 17 του ν. 3428/2005 (όπως τροποποιήθηκε με το ν. 3734/2009), «Σε περίπτωση που υποβάλλεται αίτηση για τη χορήγηση Άδειας Α.Σ.Φ.Α. για Ανεξάρτητη Εγκατάσταση Αποθήκευσης σε 3

128 υπόγειους φυσικούς χώρους, για τους οποίους έχει χορηγηθεί άδεια εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, η άδεια που χορηγείται σύμφωνα με το άρθρο αυτό αντικαθιστά την άδεια εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων» Νομοθετικό πλαίσιο παρατάσεων: (i) Το άρθρο 6 του Ν. 2779/1999, ο οποίος κύρωσε την από Σύμβαση μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της ΚΑΒΑΛΑ OIL A.E. (η «Σύμβαση») εισάγει δύο μεταξύ τους διακεκριμένες περιπτώσεις αυτοδίκαιης παράτασης της διάρκειας των Αδειών Εκμετάλλευσης. Η πρώτη (παρ. 2) αναφέρεται στην περίπτωση που αποκαλύπτεται νέο, εμπορικά εκμεταλλεύσιμο πεδίο, οπότε η διάρκεια της αντίστοιχης Άδειας παρατείνεται για πέντε έτη από την ημερομηνία γνωστοποίησης προς το Ελληνικό Δημόσιο των στοιχείων που αποδεικνύουν το εμπορικά εκμεταλλεύσιμο της ανακάλυψης κατά τα αναφερόμενα στο άρθρο 5 παρ. 3 και 4 της Σύμβασης, η δε δεύτερη (παρ. 3) προκύπτει από το γεγονός της συμμόρφωσης του Αναδόχου «προς όλες τις υποχρεώσεις του, που απορρέουν από την παρούσα Σύμβαση». Έτσι, με βάση τη διάταξη του άρθρου 6 παρ. 3 «η προαναφερόμενη στις παραγράφους 1 και 2 διάρκεια των Αδειών Εκμετάλλευσης θα παρατείνεται αυτοδίκαια, για πρόσθετη περίοδο πέντε (5) ετών, (ii) η οποία θα αρχίζει την ημερομηνία λήξης της αντίστοιχης Άδειας Εκμετάλλευσης». H Οδηγία 94/22/ΕΚ «για τους όρους χορήγησης και χρήσης των αδειών αναζήτησης, εξερεύνησης και παραγωγής υδρογονανθράκων» και ειδικότερα το άρθρο 4 αυτής, που προβλέπει τη δυνατότητα των αρμόδιων αρχών να παρατείνουν τη διάρκεια της άδειας όταν η προβλεπόμενη διάρκεια δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση των εν λόγω δραστηριοτήτων, εφόσον αυτές έχουν διεξαχθεί σύμφωνα με την άδεια.» (iii) Ο Ν. 2289/1995 περί «Αναζήτησης, Έρευνας και Εκμετάλλευσης Υδρογονανθράκων» και ειδικότερα το άρθρο 5 παρ. 8 αυτού, το οποίο προβλέπει ότι το στάδιο εκμετάλλευσης κάθε περιοχής διαρκεί είκοσι πέντε (25) έτη Από τις προαναφερόμενες διατάξεις που αποτελούν το ρυθμιστικό πλαίσιο της διάρκειας της εν λόγω Άδειας Εκμετάλλευσης προκύπτει η δεδομένη σύνδεση της ολοκλήρωσης των δραστηριοτήτων που περιλαμβάνονται στην Άδεια με τη διάρκεια αυτής, λαμβανομένης υπόψη και της βέλτιστης από τεχνική και οικονομική άποψη άσκησης της εν λόγω δραστηριότητας. (ίδ. Σχετικά και τις αιτιολογικές σκέψεις καθώς και το από 6/7/2009 σχετικό ενημερωτικό εισηγητικό σημείωμα της Διεύθυνσης Πετρελαϊκής Πολιτικής, που μνημονεύονται στην υπ αριθ. πρωτοκόλλου Δ1/Γ/15072/ Απόφαση του Υπουργείου Ανάπτυξης με την οποία η Άδεια Εκμετάλλευσης της Περιοχής Νότιας Καβάλας έχει παραταθεί μέχρι την και στο διατακτικό της οποίας η παράταση συνδέεται με την «εξάντληση του κοιτάσματος φυσικού αερίου με την προϋπόθεση εκμετάλλευσής του πάντα με τον βέλτιστο τεχνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά τρόπο και ρυθμό».) 2. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΕ ΥΠΟΓΕΙΑ ΑΠΟΘΗΚΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Ι. ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ 2.1 Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ μέσα στις δυνατότητες που της παρέχουν η νομοθεσία και η υφιστάμενη άδεια εκμετάλλευσης, ξεκίνησε προ διετίας περίπου τη διερεύνηση (και μελέτη) των δυνατοτήτων περεταίρω αξιοποίησης του κοιτάσματος ΦΑ της Νότιας Καβάλας, είτε με την βελτίωση της παραγωγής ΦΑ με νέες επενδύσεις σε γεωτρήσεις είτε με την μετατροπή του κοιτάσματος σε υπόγεια αποθήκη ΦΑ, αξιοποιώντας την ευκαιρία που δίνει το άρθρο 17 παρ. 4 του Ν 3428/2005 για το ΦΑ, το οποίο προβλέπει την δυνατότητα αντικατάστασης της άδειας εκμετάλλευσης με άδεια αποθήκευσης ΦΑ. 4

129 2.2 Η μετατροπή της άδειας εκμετάλλευσης σε άδεια αποθήκευσης, προκρίθηκε από την ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ως εναλλακτικός τρόπος αξιοποίησης των υφιστάμενων φυσικών και τεχνικών υποδομών της περιοχής και της υπάρχουσας τεχνογνωσίας για αποθήκευση εισαγόμενου φυσικού αερίου, με στόχο τη διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας της χώρας και της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής. 2.3 Το επενδυτικό πρόγραμμα, εκτιμώμενου ύψους 400 εκατομμυρίων Ευρώ, διασφαλίζει άμεσα 300 θέσεις εργασίας, ενώ τονώνει συνολικά την τοπική απασχόληση και επιχειρηματικότητα. 2.4 Μετά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης εκπόνησης μελέτης σκοπιμότητας που διενήργησε η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ προέκυψε ότι η τεχνικά και επιστημονικά ορθή αξιοποίηση των χαρακτηριστικών της φυσικής υποδομής, διασφαλίζει: Τη δυνατότητα αποθήκευσης ενεργού όγκου 360 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων αερίου, με ημερήσια παροχή τουλάχιστον 4 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων για 90 ημέρες, σε δύο ετήσιους κύκλους, οι οποίοι ανεβάζουν την ετήσια δυναμικότητα στα 720 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Έτσι η υπόγεια αποθήκη θα συμβάλλει καθοριστικά στην ισόρροπη λειτουργία του συστήματος και στην ενεργειακή ασφάλεια της Ελλάδας, αλλά και όμορων διασυνδεδεμένων χωρών Τη συνεκμετάλλευση όλων των δυνατών συνεργειών από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων, για να μπορέσει να ενισχύσει την βιωσιμότητα της ΚΑΒΑΛΑ ΟΙL, να διατηρήσει τις θέσεις εργασίας και να συντηρήσει τις εγκαταστάσεις πετρελαίου σε λειτουργία, ελπίζοντας ότι οι επενδύσεις που γίνονται ή έχουν προγραμματισθεί θα ενισχύσουν την παραγωγή πετρελαίου, γεγονός το οποίο θα μεταθέσει μεσοπρόθεσμα τουλάχιστον, τον τερματισμό της λειτουργίας τους. Τυχόν παύση των εργασιών πετρελαίου θα έχει δραματικές συνέπειες στη απασχόληση και στην οικονομία της Καβάλας, και θα αποτελέσει χείριστο οιωνό για την βιομηχανία πετρελαίου στην χώρα. Σημειωτέον ότι στην περίπτωση παύσης των εργασιών πετρελαίου το Δημόσιο ως Αναθέτουσα Αρχή από την Σύμβαση έχει την νομική δέσμευση να σφραγίσει τις γεωτρήσεις, να αποξηλώσει τις εγκαταστάσεις και να αποκαταστήσει το περιβάλλον, δαπανώντας τουλάχιστον εκατομμύρια Ευρώ Την υλοποίηση του στόχου της ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ που συνίσταται στην εκμετάλλευση όλων των δυνατοτήτων και συνεργειών, με νέες επενδύσεις, προκειμένου να διατηρηθεί η βιωσιμότητα και η αύξηση της απασχόλησης. Μεταξύ αυτών είναι και η υπόγεια αποθήκη ΦΑ, η οποία ναι μεν θα καταλάβει πρωτεύοντα και αποκλειστικό ρόλο στην Περιοχή Εκμετάλλευσης Νότιας Καβάλας πλην όμως θα χρησιμοποιηθούν όλοι οι αναγκαίοι για το σκοπό αυτό εξειδικευμένοι ανθρώπινοι πόροι (προσωπικό και υπηρεσίες της ΚΑΒΑΛΑ OIL) καθώς και όσες από τις υφιστάμενες εγκαταστάσεις και εξοπλισμός κριθεί ότι μπορούν να αξιοποιηθούν. ΙΙ. ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΑΞΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ Δεδομένης της πολιτικής βούλησης της Κυβέρνησης για την υλοποίηση του σημαντικού αυτού επενδυτικού σχεδίου, σύμφωνα με το Εθνικό και Κοινοτικό Δίκαιο και σε πλήρη εναρμόνιση με το Γ Ενεργειακό Πακέτο της Ε.Ε. και λαμβάνοντας υπόψη: α. Τον θεσμικό ρόλο που κατέχει τόσο η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ (ως εκδοχέας) όσο και η θυγατρική αυτής KAΒΑΛΑ OIL (ως εκχωρήτρια) των σχετικών δικαιωμάτων της Άδειας Εκμετάλλευσης, για το υπό κρίση διάστημα υλοποίησης του επενδυτικού αυτού σχεδίου και σε κάθε περίπτωση καθόλη τη διάρκεια ισχύος της Άδειας Εκμετάλλευσης (η οποία με την υπ αριθ. πρωτοκόλλου Δ1/Γ/15072/7/7/2009 Απόφαση του Υπουργείου έχει παραταθεί μέχρι την , αυτοδίκαια ανανεούμενη ως ανωτέρω αναφέρεται), β. Το «δικαίωμα προτίμησης» που αναγνωρίζεται τόσο από την διεθνή όσο και από την ευρωπαϊκή πρακτική στον κάτοχο Άδειας Εκμετάλλευσης κάθε φορά που κοιτάσματα φυσικού αερίου που τείνουν προς εξάντληση μετατρέπονται σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης κατά τη διάρκεια ισχύος των αντίστοιχων αδειών παραγωγής και 5

130 γ. Την συνθετική αξιολόγηση όλων των στοιχείων που και τα υπόλοιπα ενδιαφερόμενα μέρη έχουν προσκομίσει αναφορικά με τα εναλλακτικά σενάρια των πιθανών εταιρικών δομών και συμπράξεων τόσο για την ανάπτυξη όσο και για τη διαχείριση του εν λόγω επενδυτικού έργου. Φρονούμε ότι για την αποτίμηση της αξίας της ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ, την οποία θα διενεργήσουν εξειδικευμένοι οίκοι αποτίμησης και αξιολόγησης και συνακόλουθα της θέσης που θα κληθεί η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ να λάβει σε οποιοδήποτε εταιρικό ή κοινοπρακτικό σχήμα που θα αιτηθεί την ανάπτυξη και κατασκευή του εν λόγω επενδυτικού σχεδίου θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και τα ακόλουθα : Η κατοχή της άδειας εκμετάλλευσης της Περιοχής Νότιας Καβάλας από την ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ τουλάχιστον έως το 2014, αυτοδίκαια ανανεούμενη ως ανωτέρω αναφέρεται Η υφιστάμενη και μη εισέτι απολήψιμη ποσότητα φυσικού αερίου «μαξιλάρι» (cushion gas) που διαθέτει η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ στην εν λόγω Περιοχή Νότιας Καβάλας, το οποίο είναι προαπαιτούμενο για τη δημιουργία εγκατάστασης υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου, Οι υφιστάμενες εξέδρες καθώς και οι λοιπές θαλάσσιες και χερσαίες εγκαταστάσεις και εξοπλισμός, Η εμπειρία και τεχνογνωσία του προσωπικού της καθώς και του υφιστάμενου προσωπικού της ΚΑΒΑΛΑ OIL, Οι υφιστάμενες περιβαλλοντολογικές άδειες που έχουν χορηγηθεί στην ΚΑΒΑΛΑ OIL και αφορούν τόσο τις θαλάσσιες όσο και τις χερσαίες εγκαταστάσεις, Η υφιστάμενη σχέση συνεργασίας της ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ με την ΚΑΒΑΛΑ OIL και τη δυνατότητα συνέχισης απασχόλησης των εργαζομένων της. Σημειώνεται επιπρόσθετα ότι ακόμη και η (αναγκαία για την ανάπτυξη του έργου της υπόγειας αποθήκης ΦΑ) χρήση μέρους των υφισταμένων υποδομών και εγκαταστάσεων που σήμερα εξυπηρετούν ή/και υποβοηθούν τις διενεργούμενες (και προβλεπόμενες να συνεχίσουν, ακόμη δε και να ενταθούν) εργασίες πετρελαίου στις λοιπές Περιοχές Εκμετάλλευσης και σε όποιες άλλες η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ κατέχει σχετικές άδειες, συνεπάγεται την αποστέρηση αυτών των υποδομών και εγκαταστάσεων από την παραγωγική διαδικασία των εργασιών πετρελαίου και κατά τούτο συνιστά (αναγκαία μεν και απολύτως αποδεκτή πλην όμως) ουσιώδη μεταβολή στα δεδομένα που η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ έλαβε υπόψη της για την εκπόνηση του (ύψους Δολλ. ΗΠΑ 200 εκ.) επενδυτικού της προγράμματος. Δεδομένων των πιο πάνω παραμέτρων και κριτηρίων, το ποσοστό συμμετοχής της ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ στο όποιο τέτοιο επενδυτικό σχήμα ή/και κοινοπραξία επιλεγεί, δεν θα πρέπει να υπολείπεται ποσοστού 51%, το οποίο θα σχηματισθεί από την αποτίμηση της εισφερόμενης θέσης της ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ, κατά τα ανωτέρω αναφερόμενα, και την συμπληρωματική καταβολή του όποιου απαιτούμενου ποσού σε μετρητά λαμβάνοντας υπόψη και τις αντίστοιχες χρηματικές συνεισφορές και των όποιων λοιπών εταίρων στο επενδυτικό σχήμα που θα επιλεγεί. Το ποσοστό αυτό αφενός απεικονίζει την προτεραιότητα του νυν Αναδόχου στο εν λόγω επενδυτικό σχέδιο μετατροπής του κοιτάσματος της Ν. Καβάλας σε υπόγεια αποθήκη Φ.Α. και αφετέρου διασφαλίζει θεσμικά τη δυνατότητα παρέμβασης στη λήψη αποφάσεων που σχετίζονται ή/και δύνανται να επηρεάσουν τη διενέργεια των εργασιών πετρελαίου στην ευρύτερη περιοχή, λόγω και της εξυπηρέτησης του έργου από τις υφιστάμενες χερσαίες και θαλάσσιες εγκαταστάσεις. 6

131 ΙΙΙ. ΘΕΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΟ ΚΟΙΤΑΣΜΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΑΒΑΛΑΣ Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ λαμβάνοντας υπόψη: 6. Την βούληση του Υπουργείου ΠΕΚΑ για υλοποίηση του έργου και εξεύρεση κοινά αποδεκτής λειτουργικής και βιώσιμης λύσης μέσα στα πλαίσια απελευθερωμένης αγοράς, με ταυτόχρονη διασφάλιση του εθνικού συστήματος ΦΑ, με εξασφάλιση αποθεμάτων ασφαλείας και ισόρροπης λειτουργίας του συστήματος. 7. Το ότι η χώρα μας καλείται να αξιοποιήσει τις υφιστάμενες υποδομές της Περιοχής Νότιας Καβάλας προκειμένου να αναπτύξει την πρώτη και μοναδική εγκατάσταση υπόγειας αποθήκης Φ.Α. με στόχο τη διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας της χώρας και της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής. 8. Τις επιταγές του κοινοτικού δικαίου σχετικά με τα μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού με αέριο, 2 σύμφωνα με τις οποίες τα μέτρα αυτά θα πρέπει να μην επιβάλλουν παράλογο και δυσανάλογο φόρτο ούτε στις επιχειρήσεις φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένων των νεοεισερχόμενων και των μικρών επιχειρήσεων, ούτε και στους τελικούς χρήστες. Αντίθετα, θα πρέπει να εγγυώνται ίσα δικαιώματα πρόσβασης των επιχειρήσεων φυσικού αερίου της Ένωσης στους εθνικούς πελάτες. 9. Τους χρονικούς επιχειρηματικούς περιορισμούς που έχει η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ, η οποία θα πρέπει να αποφασίσει αν θα προχωρήσει στο έργο της υπόγειας αποθήκης ή στην εκτέλεση νέων γεωτρήσεων στο κοίτασμα της Νότιας Καβάλας για την βελτίωση της παραγωγής ΦΑ, αναβάλλοντας για το μέλλον την υλοποίηση του έργου της αποθήκης. 10. Την συνθετική αξιολόγηση του διαλόγου που άνοιξε, με πρωτοβουλία του ΥΠΕΚΑ, μεταξύ όλων των εμπλεκομένων φορέων στο χώρο του φυσικού αερίου. ΠΡΟΚΡΙΝΕΙ την ακόλουθη πρόταση/διαδικαστικά στάδια για την ταχεία υλοποίηση του ΕΡΓΟΥ ως την πλέον επωφελή για το Ελληνικό Δημόσιο, τους Έλληνες Καταναλωτές και Επιλέξιμους Πελάτες και την εν γένει αγορά του φυσικού αερίου. Συμπλήρωση με νομοθετική πρωτοβουλία του ΥΠΕΚΑ και συνδρομή της ΡΑΕ του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου για τη δημιουργία υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου (ανάπτυξη ΑΣΦΑ (Ανεξάρτητου Συστήματος Φυσικού Αερίου) σε υπόγεια φυσική κοιλότητα). Σημειώνεται ότι την ανάγκη νομοθετικής παρέμβασης έχουν επισημάνει όλοι οι συναρμόδιοι φορείς. Σύσταση νέας εταιρείας «ENERGEAN GAS STORAGE A.E.» (εφεξής EGS ), συγγενούς με την ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ, κατά την έννοια του άρθρου 26 του Ν. 2779/1999, στην οποία θα περιέλθει ο κλάδος του φυσικού αερίου με την υφιστάμενη άδεια εκμετάλλευσης της Ν. Καβάλας. Σημειωτέον ότι η εκχώρηση και μεταβίβαση της άδειας εκμετάλλευσης της Ν. Καβάλας στην EGS ως γενόμενη σε συγγενή εταιρεία της ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ δεν απαιτεί την προηγούμενη συναίνεση του Ελληνικού Δημοσίου ως Αναθέτουσας Αρχής αλλά απλή γνωστοποίηση. Υποβολή από την EGS αιτήσεως για τη χορήγηση άδειας ΑΣΦΑ υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου, σύμφωνα με τον Ν. 3428/2005. Έκδοση άδειας ΑΣΦΑ από το ΥΠΕΚΑ μετά από προηγούμενη γνωμοδότηση της ΡΑΕ. Διενέργεια, σε συνεργασία με το ΥΠΕΚΑ, διεθνούς διαγωνισμού για την διάθεση, σε επενδυτές με αποδεδειγμένη κεφαλαιακή επάρκεια, εμπειρία και τεχνογνωσία στην 2 όπως οι κανόνες αυτοί αποτυπώνονται στο σχέδιο του Κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τα μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού με αέριο και την κατάργηση της οδηγίας 2004/67/ΕΚ του Συμβουλίου ο οποίος αναμένεται να τεθεί σε ισχύ. 7

132 κατασκευή, λειτουργία και εκμετάλλευση υπόγειων αποθηκών φυσικού αερίου, ποσοστού έως 49% της EGS, λαμβανομένης έτσι υπόψη της αποτίμησης του ρόλου της ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ κατά τα αναφερόμενα στο κεφάλαιο ΙΙ του παρόντος. Δέσμευση υπέρ του ΔΕΣΦΑ 30% του αποθηκευτικού χώρου για τα στρατηγικά αποθέματα της χώρας έναντι τιμήματος που θα καθορίζεται από συγκεκριμένο μαθηματικό τύπο, ο οποίος θα καθορισθεί σε συνεργασία με την ΡΑΕ, στα πλαίσια των ρυθμιστικών της αρμοδιοτήτων για τις περιπτώσεις αυτές. Ελεύθερη πρόσβαση τρίτων στο υπόλοιπο του αποθηκευτικού χώρου μέσω διεθνούς πλειοδοτικού διαγωνισμού, κατά τα πρότυπα άλλων παρόμοιων αποθηκών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (διαγωνιστική πρόσβαση τρίτων). Τέλος σημειώνουμε και πάλι την ανάγκη επιτάχυνσης στην λήψη των όποιων αποφάσεων καθώς η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ είναι υποχρεωμένη να συνεχίσει, με την διενέργεια νέων γεωτρήσεων και εν γένει εργασιών ανάπτυξης, την, μέχρι εξαντλήσεως των αποθεμάτων, εκμετάλλευση των Περιοχών Εκμετάλλευσης, τηρώντας όλες τις υποχρεώσεις από την Σύμβαση καθώς και τους κανόνες της καλής πρακτικής στην παραγωγή πετρελαίου. Γ. ΤΕΧΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΑΒΑΛΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ. ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ή ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΣΕ ΥΠΟΓΕΙΑ ΑΠΟΘΗΚΗ ΦΑ ;;; 1.1 Προτεινόμενη θέση Υπόγειας Αποθήκης Φυσικού Αερίου Κατάλληλοι χώροι για δημιουργία υπόγειων αποθηκών Φυσικού Αερίου(ΦΑ) θεωρούνται εξαντλημένα κοιτάσματα ΦΑ, κοιλότητες μέσα σε κοιτάσματα ορυκτού άλατος και θέσεις μέσα σε υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες. Η πλέον διαδεδομένη και ασφαλής κατηγορία είναι αυτή των εξαντλημένων κοιτασμάτων, δεδομένου ότι η φύση είχε φροντίσει για την φυσική αποθήκευση των κοιτασμάτων στην διάρκεια του γεωλογικού χρόνου, χωρίς να επιτρέπει στα αέρια να διαφεύγουν στο περιβάλλον, λόγω των στεγανών πετρωμάτων τα οποία καλύπτουν τους ταμιευτήρες. Οι κατά καιρούς μελέτες που διεξήχθηκαν στην Ελλάδα για εξεύρεση θέσεων, κατάλληλων για υπόγειους αποθηκευτικούς χώρους, κατέληγαν στην υπόδειξη του εξαντλούμενου κοιτάσματος ΦΑ της Νότιας Καβάλας στον ομώνυμο κόλπο, η οποία είναι και η μοναδική στον ελληνικό χώρο. Η κυριότερη μελέτη έγινε από την SHELL προ δεκαετίας για λογαριασμό της ΔΕΠΑ. Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ το 2009 προχώρησε σε εκπόνηση τεχνικής μελέτης προκειμένου να διερευνήσει την καταλληλότητα του κοιτάσματος για μετατροπή του σε υπόγεια αποθήκη ΦΑ και να προσδιορίσει το κόστος της επένδυσης. Η μελέτη έγινε από την εταιρία Technip/Genesis. 1.2 Σύντομο Ιστορικό του κοιτάσματος ΦΑ της Νότιας Καβάλας Στις 31 Δεκεμβρίου 1972 η ερευνητική γεώτρηση «ΝΟΤΙΑ ΚΑΒΑΛΑ-1» ανακάλυψε το κοίτασμα φυσικού αερίου/συμπυκνωμάτων της Νότιας Καβάλας. Τον Φεβρουάριο του 1974 η ερευνητική γεώτρηση «ΠΡΙΝΟΣ-1» ανακάλυψε το κοίτασμα «ΠΡΙΝΟΣ». Οι ανακαλύψεις έγιναν από την εταιρία Oceanic, η οποία στη συνέχεια το 1976 εξαγοράστηκε από την εταιρεία Denison Mines. Τον Μάιο του 1981 τα δύο κοιτάσματα τέθηκαν σε παραγωγή με διαχειρίστρια εταιρία την NAPC. Τον Δεκέμβριο του 1998, η παραγωγή πετρελαίου και αερίου διεκόπη λόγω της σταδιακής μείωσης της ροής και των τιμών πετρελαίου που κατέστησαν οικονομικά ασύμφορη τη λειτουργία για την κοινοπραξία. Τον Μάιο του 1999 απεχώρησε οριστικά η Κοινοπραξία των ξένων Εταιρειών (N.A.P.C.) και οι εγκαταστάσεις, βάσει της αρχικής συμφωνίας, περιήλθαν στην κυριότητα του Ελληνικού Δημοσίου. Αυτό, ανέθεσε τη φύλαξη και συντήρηση των 8

133 εγκαταστάσεων στην τεχνική εταιρεία ΕΥΡΩΤΕΧΝΙΚΗ Α.Ε. Τον Νοέμβριο του 1999 το Ελληνικό Δημόσιο υπέγραψε σύμβαση παραχώρησης των περιοχών εκμετάλλευσης Πρίνου και Νότιας Καβάλας, με την νεοϊδρυθείσα ΚΑΒΑΛΑ ΟΙΛ, η οποία συγκροτήθηκε από δύο εταίρους, την ΕΥΡΩΤΕΧΝΙΚΗ Α.Ε. (67%) και το Συνεταιρισμό των Εργαζομένων (33%). Η συμφωνία μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της ΚΑΒΑΛΑ OIL Α.Ε κυρώθηκε με τον Ν 2779/99. Με τον ίδιο νόμο το Ελληνικό Δημόσιο ανέλαβε εξολοκλήρου την ευθύνη σφραγίσματος των γεωτρήσεων, αποξήλωσης των εγκαταστάσεων και αποκατάστασης του περιβάλλοντος, σε περίπτωση παύσης της παραγωγής στα κοιτάσματα Πρίνου - Νότιας Καβάλας. Ο προϋπολογισμός αυτών των εργασιών εκτιμάται να ξεπεράσει τα 70 εκατ.ευρώ. Το 2003 οι μετοχές της ΕΥΡΩΤΕΧΝΙΚΗΣ Α.Ε. εξαγοράσθηκαν από την REGAL PETROLEUM plc., η οποία απεχώρησε στο τέλος του 2007, αφού εκτέλεσε επενδυτικό πρόγραμμα με νέες γεωτρήσεις, χωρίς όμως θετικά αποτελέσματα. Τη θέση της REGAL PETROLEUM ανέλαβε μετά από εξαγορά της ΕΥΡΩΤΕΧΝΙΚΗΣ, το 2007 η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ, η οποία με εσωτερικές συμφωνίες και συμβολαιογραφικές πράξεις αναδιάταξε τις σχέσεις της με την ΚΑΒΑΛΑ ΟΙΛ, που σήμερα είναι θυγατρική της ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ. Στο χαρτοφυλάκιο της ΚΑΒΑΛΑ ΟΙΛ η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ συμμετέχει με το 95,5% των προνομιούχων και το 67% των ονομαστικών μετοχών της εταιρίας Ιστορικό της Παραγωγής Πρίνου Η παραγωγή του Πρίνου είχε μέγιστο παραγωγής στα μέσα της δεκαετίας του 1980 ( βαρ./ημέρα) με σημαντική φθίνουσα πορεία την δεκαετία του Η συνολική παραγωγή φτάνει τα 116 εκατ βαρ πετρελαίου. Σήμερα η παραγωγή κυμαίνεται στα βαρ την ημέρα. Αυτή προέρχεται κατά 2/3 από τα κοιτάσματα ΒΟΡΕΙΟΥ ΠΡΙΝΟΥ, που ξαναμπήκε σε παραγωγή τον Ιούλιο του 2009 και ΕΨΙΛΟΝ, το οποίο τέθηκε σε παραγωγή τον Ιανουάριο του 2010, μετά από επιτυχημένη κεκλιμένη γεώτρηση μεγάλου μήκους. Οι επενδύσεις έγιναν αποκλειστικά από την ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ και ξεπέρασαν τα 80 εκατ. ευρώ. Σήμερα γίνονται πρόσθετες επενδύσεις με παρεμβάσεις και εσωτερικές γεωτρήσεις Όλα αυτά έχουν σαν τελικό στόχο την αύξηση της παραγωγής, την εξασφάλιση της βιωσιμότητας της ΚΑΒΑΛΑ ΟΙΛ και τη διατήρηση των 300 περίπου άμεσων θέσεων εργασίας. Είναι βέβαιο ότι αν δεν βρεθεί νέα παραγωγή και αν δεν γίνει συνεκμετάλλευση κάθε πιθανής συνέργειας, στις περιοχές εκμετάλλευσης, τότε πολύ σύντομα η βιωσιμότητα της ΚΑΒΑΛΑ ΟΙΛ θα τεθεί σε άμεσο κίνδυνο. Για το 2011 προγραμματίζονται νέες εσωτερικές γεωτρήσεις και άλλες τεχνικές παρεμβάσεις, στον Πρίνο και τη Νότια Καβάλα, με σκοπό την αύξηση της παραγωγής Ανανεώσεις Αδειών Εκμετάλλευσης Στα πλαίσια του Ν 2779/99, από το 1999 μέχρι σήμερα, το Ελληνικό Δημόσιο έδωσε δύο πενταετείς παρατάσεις των αδειών εκμετάλλευσης για τον Πρίνο και την Νότια Καβάλα, που λήγουν αντίστοιχα την10/4/ 2013 και την 22/11/ 2014 και δύνανται να ανανεώνονται αυτοδίκαια, εφόσον συνεχίζεται η παραγωγή και οι εργασίες πετρελαίου. (στο παράρτημα αναπτύσσονται με λεπτομέρεια οι θέσεις της ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ για το θέμα της διάρκειας και ανανέωσης των αδειών) 1.3 Κοίτασμα ΦΑ Νότιας Καβάλας Ιστορικό της Παραγωγής Η παραγωγή αερίου από το κοίτασμα «Νότια Καβάλα» ξεκίνησε το Το μέγιστο της παραγωγής ΦΑ έφτασε στα κυβικά μέτρα την ημέρα. Η παραγωγή ήταν προσαρμοσμένη στις ανάγκες του τοπικού εργοστασίου λιπασμάτων της ΒΦΛ, δεδομένου ότι τότε δεν υπήρχε αγορά και υποδομές ΦΑ στην Ελλάδα. Σήμερα η μικρή παραγωγή ΦΑ 9

134 διοχετεύεται μέσω των υφιστάμενων αγωγών στις εγκαταστάσεις πετρελαίου για την ενίσχυση της παραγωγής πετρελαίου. Το ακόλουθο διάγραμμα 1 παρουσιάζει την ιστορική διακύμανση της παραγωγής. Δεδομένα Παραγωγής Κοιτάσματος Νοτίου Καβάλας Ημερήσιος Ρυθμός Παραγωγής M 3 /D /81 1/82 1/83 1/84 1/85 1/86 1/87 1/88 1/89 1/90 1/91 1/92 1/93 1/94 1/95 1/96 1/97 1/98 1/99 1/00 1/01 1/02 1/03 1/04 1/05 1/06 1/07 1/08 1/ Αθροιστική Παραγωγή Αερίου M 3 X 10 6 Έτη Διάγραμμα 1: Δεδομένα Παραγωγής Κοιτάσματος Νοτίου Καβάλας Τεχνικά χαρακτηριστικά κοιτάσματος ΦΑ Νότιας Καβάλας Τα συνολικά αρχικά απολήψιμα αποθέματα του κοιτάσματος υπολογίστηκαν σε 0,995*10 9 m 3. Η μέχρι σήμερα συνολική παραγωγή ανέρχεται σε 0,847*10 9 m 3 παρουσιάζοντας συνολικό συντελεστή αποληψημότητας (RF) 85 %. Το εναπομείναν αέριο 0,148*10 9 m 3 στο κοίτασμα προβλέπεται να χρησιμοποιηθεί είτε ως μέρος του αερίου βάσης (cushion gas), σε περίπτωση μετατροπής του κοιτάσματος σε υπόγεια αποθήκη, ή σαν μέσο υποβοήθησης της παραγωγής πετρελαίου, εφόσον η παραγωγή θα συνεχίσει μέχρι την εξάντληση του κοιτάσματος. Η παραγωγή γίνεται από την πλατφόρμα ΚΑΠΑ (Εικόνα 1) η οποία εδράζεται σε βάθος βυθού 52 m. Το βάθος ταμιευτήρα είναι μ. Ο ταμιευτήρας είναι τουρβιδιτικός ψαμμίτης, με αδιαπέρατο κάλυμμα εβαποριτών. Τα πετροφυσικά χαρακτηριστικά του ταμιευτήρα είναι : ø avg =22%, k avg =100 md. Δεν υπάρχει υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας. Το παραγόμενο αέριο χαρακτηρίζεται ως Dry gas (0.14 mol% CO2). Αρχική πίεση P ini =182 bar (τωρινή P res 27bar) και θερμοκρασία T res 95 C. AOF: 1,41-1,55 MM m3 ΦΑ / ημέρα (μέγιστη δυνατότητα ροής ταμιευτήρα) 10

135 Εικόνα 1 : Εξέδρα ΚΑΠΑ του κοιτάσματος νότιας Καβάλας 1.4 Πρόγραμμα και σενάρια εκμετάλλευσης κοιτάσματος Νότιας Καβάλας Η εταιρεία Ενεργειακή Αιγαίου, ως κάτοχος της άδειας εκμετάλλευσης της περιοχής Νότιας Καβάλας, εξετάζει δύο, ανταγωνιστικά μεταξύ τους, σενάρια για την συνέχιση της εκμετάλλευσης του κοιτάσματος Νότιας Καβάλας: 1. Βελτίωση και συνέχιση της απόληψης του εναπομείναντος αερίου με την πραγματοποίηση νέας γεώτρησης στην κορυφή του κοιτάσματος Νοτίου Καβάλας, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν 2779/ Μετατροπή του κοιτάσματος σε υπόγεια αποθήκη φυσικού αερίου, όπως προβλέπει ο νόμος 3428/2007 ( άρθρο 17, παρ. 4), όπου δίνεται το δικαίωμα αντικατάστασης της άδειας εκμετάλλευσης με άδεια αποθήκευσης ΦΑ ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΑΠΟΛΗΨΗΣ ΕΝΑΠΟΜΕΙΝΑΝΤΟΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ. Κατά το σενάριο αυτό, ο υπολογισμός της προσδοκώμενης παραγωγής του εναπομείναντος αερίου, από το κοίτασμα της Νότιας Καβάλας, βασίζεται σε τεχνικές δυναμικού μοντέλου το οποίο προσομοιώνει την ιστορική παραγωγή του κοιτάσματος. Η μέθοδος αυτή είναι η πιο τεχνικά άρτια, αφού ενσωματώνει όλη την πληροφορία η οποία έχει συγκεντρωθεί από την έναρξη της παραγωγής του κοιτάσματος έως σήμερα, όπως παραγωγή ρευστών, εξέλιξη πιέσεων, πετροφυσικά χαρακτηριστικά και ετερογένεια του ταμιευτήρα. Στα διαγράμματα 2 και 3 μπορεί κανείς να παρατηρήσει την κατανομή του εναπομείναντος αερίου σε μία κάτοψη του κοιτάσματος της Νοτίου Καβάλας καθώς και την τροχιά της νέας προτεινόμενης γεώτρησης. Η υψηλή συγκέντρωση αερίου στην κορυφή του ταμιευτήρα, η οποία απεικονίζεται στο διάγραμμα 2 οδηγεί στο συμπέρασμα ότι περαιτέρω αύξηση του συντελεστή αποληψημότητας του κοιτάσματος είναι εφικτή με την τοποθέτηση μίας επιπλέον γεώτρησης, η οποία θα έχει ως στόχο την κορυφή του κοιτάσματος και όχι τα πλευρικά χαμηλά. 11

136 SK 4A Διάγραμμα 2 :Κοίτασμα Νότιας Καβάλας, εναπομείναν αέριο ανά μονάδα επιφανείας. Διάγραμμα 3 : Προτεινόμενη τροχιά γεώτρησης SK-4A. Το δυναμικό μοντέλο προσομοίωσης του ταμιευτήρα, δίνει την δυνατότητα, με την εισαγωγή μίας τέτοιας παραγωγικής γεώτρησης, του υπολογισμού με ακρίβεια των απολήψιμων αποθεμάτων. Έτσι η προτεινόμενη γεώτρηση θα ξεκινήσει με παροχή m 3 /d, θα παράξει συνολικά επιπλέον 97 εκατομμύρα m 3 αερίου σε διάστημα 14/ετίας, ενώ η συνολικός συντελεστής αποληψημότητας του κοιτάσματος θα αγγίξει το 95% (Διάγραμμα 4). 12

137 Πρόβλεψη απόδοσης γεώτρησης SK 4A Αθροιστική Παραγωγή Αερίου m Αθροιστική Παραγωγή Ρυθμός Παραγωγής Αερίου 5/17/11 2/10/14 11/6/16 8/3/19 4/29/22 1/23/25 Έτη Ημερήσιος Ρυθμός Παραγωγής m3/d Διάγραμμα 4. Προφίλ και αθροιστική παραγωγή προτεινόμενης γεώτρησης Συνοπτικά τα στοιχεία παραγωγής της προτεινόμενης γεώτρησης παρατίθενται στον ακόλουθο πίνακα 1. Γεώτρηση Αρχικός ρυθμός παραγωγής (m 3 /d) Απολήψιμα Αποθέματα (m 3 ) Περίοδος παραγωγής (yrs) Μήκος διάτρησης (m) SK-4A Πίνακας 1 : Συνοπτικά στοιχεία παραγωγής προτεινόμενης γεώτρησης : ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ ΣΕ ΥΠΟΓΕΙΑ ΑΠΟΘΗΚΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ. Η ανάπτυξη Υπόγειας Αποθήκης φυσικού αερίου στο σχεδόν εξαντλημένο κοίτασμα της Νότιας Καβάλας έχει αποτελέσει και στο παρελθόν αντικείμενο ιδιαίτερης μελέτης. Την περίοδο η εταιρεία SHELL εκπόνησε σχετική τεχνική μελέτη, κατόπι ανάθεσης της ΔΕΠΑ, η οποία κατέδειξε ότι ο χώρος του κοιτάσματος της Ν. Καβάλας προσφέρεται για την ανάπτυξη Υπόγεια Αποθήκης Φυσικού Αερίου. Το έργο δεν προχώρησε την περίοδο εκείνη, σε φάση υλοποίησης, καθόσον η Ελληνική αγορά φυσικού αερίου κρίθηκε τότε σχετικά ανώριμη για να υποστηρίξει εμπορικά την επένδυση. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Ενεργειακής Αιγαίου Α.Ε η οποία εκπονήθηκε από την Technip/Genesis, το κοίτασμα της Νότιας Καβάλας μπορεί να λειτουργήσει ως υπόγειος αποθηκευτικός χώρος (UGS). Το υπό εξάντληση κοίτασμα της «Νότιας Καβάλας», λόγω της γεωλογίας του, του μεγέθους του, της εγγύτητάς του με τη νότια δίοδο αγωγών, των υπαρχουσών εγκαταστάσεων, και της μοναδικότητας του στην Ελλάδα, καθίσταται ιδανικό για την προτεινόμενη χρήση ως υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου. Η αρχή λειτουργίας της 13

138 υπόγειας αποθήκης περιγράφεται στο διάγραμμα 5. Η γενική αρχή είναι η εισπίεση ΦΑ στο κοίτασμα(υπόγεια αποθήκη) κατά τις περιόδους χαμηλής ζήτησης/χαμηλών τιμών, και η ανάληψη του σε περιόδους μεγάλης ζήτησης/υψηλών τιμών, ή σε περιόδους κρίσεων και διακοπής τροφοδοσίας του συστήματος ΦΑ, ή για τις ανάγκες εξισορρόπησης του συστήματος ή υποστήριξης των συμβολαίων προμήθειας ΦΑ Διάγραμμα 5: Αρχή Λειτουργίας Υπόγειας Αποθήκης Φυσικού Αερίου Στο επόμενο χάρτη του διαγράμματος 6 παρουσιάζεται η γεωγραφική θέση κοιτασμάτων Πρίνου και Νότιας Καβάλας, μέσα στον κόλπο της Καβάλας και η θέση χερσαίων εγκαταστάσεων επεξεργασίας υδρογονανθράκων στο «ΣΙΓΜΑ». Σημειώνεται (καιι πρέπει να λαμβάνεται υπόψη), ότι υπάρχει άμεση σχέση και αλληλοεμπλοκή στις διαδικασίες παραγωγής και την λειτουργία των κοιτασμάτων με όλες τις εγκαταστάσεις στην θάλασσα και την ξηρά. των των Εγκαταστάσεις Σίγμα 36 km pipeline 22 Διάγραμμα 6 : Χάρτης Εμπλεκόμενων Εγκαταστάσεων Ενεργειακής Αιγαίου στο Πλατφόρμα Κάπα προτεινόμενο UGS. 14

139 1.5 Τεχνικά χαρακτηριστικά της προτεινόμενης υπόγειας αποθήκης Νότιας Καβάλας Τα τεχνικά χαρακτηριστικά της προτεινόμενης υπόγειας αποθήκης, βάσει της μελέτης της εταιρείας Technip/Genesis είναι τα ακόλουθα: Το εναπομείναν αέριο( 148 εκατομμύρια m 3 )στο κοίτασμα προβλέπεται να χρησιμοποιηθεί ως μέρος του αερίου βάσης (cushion gas). Το υπόλοιπο του αερίου βάσης (cushion gas) δύναται να πληρωθεί με αέριο αγωγού για να φτάσει το 360 εκατ m3 ΦΑ. Η παραγωγή γίνεται από την πλατφόρμα ΚΑΠΑ η οποία εδράζεται σε βάθος βυθού 52 m (Διαγράμματα 6, 7) Δεν υπάρχει υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας. H διασύνδεση της πλατφόρμας Κάπα με τις εγκαταστάσεις Σίγμα στην ξηρά γίνεται με αγωγό υψηλής δυναμικότητας, μήκους 32 km. Τα χαρακτηριστικά του αγωγού έχουν σχεδιαστεί με βάση την υπολογιζόμενη πτώση πίεσης, ώστε η μέγιστη ταχύτητα αερίου να μην υπερβαίνει τα 30 m/s. Οι διαστάσεις του αγωγού θα είναι 22 (I.D.), 24 (N.B) και πάχος τοιχώματος 36,5mm. Σχέδιο του αγωγού αυτού παρατίθεται στο ακόλουθο διάγραμμα 7. Οι εγκαταστάσεις Σίγμα προβλέπεται να συνδεθούν με τον υπάρχον κύριο Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ) με αγωγό διαστάσεων 18 (I.D.), 20 (N.B) και πάχος τοιχώματος 14,3mm και μήκους περίπου 2 km. Διάγραμμα 7 : Διασύνδεση της πλατφόρμας Κάπα με τις εγκαταστάσεις Σίγμα. Κατά το στάδιο της εισπίεσης αερίου στον ταμιευτήρα απαιτούνται δυο συμπιεστές τριών σταδίων (με φορτίο 50%), ενώ κατά το στάδιο της παραγωγής αερίου, δύο συμπιεστές, δύο σταδίων (με φορτίο 50%) αντίστοιχα. Τέλος οι συμπιεστές θα είναι συνδεδεμένοι με τουρμπίνες αερίου ισχύος 16 ΜW. Οι εγκαταστάσεις Σίγμα θα είναι υπεύθυνες, κατά την διαδικασία της παραγωγής αερίου, για την απομάκρυνση (ή την προσθήκη κατά τη διαδικασία εισπίεσης) τόσο του νερού, όσο και των πρόσθετων χημικών υπεύθυνων για τον έλεγχο των υδροξειδίων (Hydrates). Οι διοχετευόμενες ποσότητες αερίου στο εθνικό δίκτυο θα πρέπει απαρέγκλιτα να πληρούν τις προδιαγραφές που θέτει ο ΔΕΣΦΑ. Επίσης στο Σίγμα θα προβλεφθεί μετρητικός σταθμός για την καταγραφή των ποσοτήτων από και προς τον ταμιευτήρα. Γεωτρήσεις: 3 to 4 big-bore wells, 7 5/8 completion, ελάχιστη πίεση κεφαλής (THP) 18 bar. 15

140 Ημερήσια Δυναμικότητα παραγωγής και εισπίεσης: 4,0 mln m 3 /d και 5,0 mln m 3 /d αντίστοιχα. Ετήσιος όγκος ωφέλιμου αερίου 360 mln m 3, σε δύο κύκλους πλήρους παραγωγής εισπίεσης, έτσι ώστε η ετήσια δυναμικότητα της υπόγειας αποθήκης να φτάνει τα 720 mln m 3. Στο ακόλουθο διάγραμμα 8 παρουσιάζεται η λειτουργία της υπόγειας αποθήκης ΦΑ στη Νότια Καβάλα Διάγραμμα 8. Λειτουργικό σχήμα υπόγειας αποθήκης Νότιας Καβάλας 1.6. Αρχική εκτίμηση Κόστους υπόγειας αποθήκης ΦΑ Η αρχική εκτίμηση κόστους έγινε από την Technip/Genesis, βάση των χαρακτηριστικών του κοιτάσματος και της μελέτης ανάπτυξης και κατασκευής της υπόγειας αποθήκης. Οι αρχικές εκτιμήσεις για το κόστος της επένδυσης το ανεβάζουν στα 400 εκατομμύρια Ευρώ και αναλύονται στο ακόλουθο διάγραμμα 9. (Τονίζεται ότι το είδος της τεχνικής μελέτης της Technip/Genesis έχει περιθώρια αποκλίσεων της τάξης του 40%). Διάγραμμα 9 Κατάτμηση Κόστους Επένδυσης (Technip/Genesis). 16