ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΥΠΟ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ «ΝΟΤΙΟΣ ΚΑΒΑΛΑ» (SOUTH KAVALA) ΣΕ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΙΚΟ ΧΩΡΟ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

Transcript

1 ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΥΠΟ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ «ΝΟΤΙΟΣ ΚΑΒΑΛΑ» (SOUTH KAVALA) ΣΕ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΙΚΟ ΧΩΡΟ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Εκτενής Περίληψη του Πορίσματος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Αντικείμενο της μελέτης: Η διερεύνηση των δυνατοτήτων μετατροπής του υπό εξάντληση κοιτάσματος φυσικού αερίου «Νότιος Καβάλα» (Suth Kavala) σε αποθηκευτικό χώρο φυσικού αερίου (φ.α.). Σκοπός: Η αξιοποίηση των υφιστάμενων υποδομών (φυσικών και τεχνικών) της περιοχής, της υπάρχουσας τεχνογνωσίας από τη μέχρι σήμερα εκμετάλλευση του κοιτάσματος Ν. Καβάλα καθώς και της διεθνούς και ευρωπαϊκής εμπειρίας, για την αποθήκευση ποσότητας εισαγόμενου φ.α., με στόχο: την ενίσχυση της ενεργειακής επάρκειας της χώρας και της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής, τη διασφάλιση των απαραίτητων στρατηγικών αποθεμάτων και την αύξηση των επιπέδων ασφάλειας εφοδιασμού της χώρας, την αντιμετώπιση των εποχιακών διακυμάνσεων της εγχώριας ζήτησης φ.α., τη βελτίωση της ευελιξίας της τροφοδοσίας της χώρας σε φ.α., την ενίσχυση της ευστάθειας του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (ΕΣΜΦΑ), την εκμετάλλευση ευκαιριών της αγοράς φ.α. (προμήθεια και αποθήκευση σε περιόδους χαμηλών τιμών και χρησιμοποίηση σε περιόδους υψηλών τιμών). 1. Κοινοτικό Κανονιστικό Πλαίσιο Τρίτη δέσμη νομοθετικών μέτρων για την εσωτερική αγορά ενέργειας, η προθεσμία για την ενσωμάτωσης της οποίας από τα κράτη μέλη, λήγει τον Μάρτιο του 2011: Περιλαμβάνει την Οδηγία 2009/73 σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά φ.α. και την κατάργηση της Οδηγίας 2003/55/ΕΚ καθώς και τον Κανονισμό 715/2009 σχετικά με τους όρους πρόσβασης στα δίκτυα μεταφοράς φ.α. και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1775/2005. Το νέο κανονιστικό πλαίσιο περιλαμβάνει ρυθμίσεις για την εσωτερική αγορά φυσικού αέριου και προβλέπει νέα όργανα για τη συνεργασία των Διαχειριστών Συστημάτων φ.α. καθώς και των Ρυθμιστών: τον Οργανισμό Συνεργασίας Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ΟΣΡΑΕ) και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Αερίου (ΕΔΔΣΜ). Επιπλέον, με την υιοθέτηση της τρίτης δέσμης, αλλάζει ριζικά και το ευρύτερο ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει τις επενδύσεις στα εθνικά συστήματα φ.α. και την ασφάλεια εφοδιασμού. Χαρακτηριστικά, μια από τις βασικές αρμοδιότητες των παραπάνω οργάνων είναι η κατάρτιση του δεκαετούς Σχεδίου Ανάπτυξης, ενώ ο ΟΣΡΑΕ [Κανονισμός 715/2009] συνδράμει τις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές κατά την άσκηση, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, των ρυθμιστικών καθηκόντων που ασκούν στα κράτη μέλη. Η νέα οδηγία για την εσωτερική αγορά φ.α. [Οδηγία 2009/73] ορίζει επιπλέον τους κανόνες ως προς την οργάνωση και λειτουργία της αγοράς φ.α., την πρόσβαση σε αυτή, τα κριτήρια και τις διαδικασίες που ισχύουν για τις προσκλήσεις προς υποβολή προσφορών και τη χορήγηση αδειών, καθώς και για την εκμετάλλευση των δικτύων. Αντίστοιχα, ο Κανονισμός 715/2009, προβλέπει τη θέσπιση αμερόληπτων κανόνων για τους όρους πρόσβασης σε εγκαταστάσεις ΥΦΑ και εγκαταστάσεις αποθήκευσης, λαμβανομένων υπόψη των ιδιαιτεροτήτων των εθνικών και περιφερειακών αγορών. Θεμελιώδη απαίτηση των οδηγιών αποτελεί η τήρηση των προδιαγραφών κοινής ωφέλειας που μπορούν να αφορούν την ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης και της ασφάλειας του εφοδιασμού. Νέος Κανονισμός για την ασφάλεια εφοδιασμού [Κανονισμός 994/2010] ο οποίος ισχύει από 2/12/2010. Ο νέος Κανονισμός, εισάγει κοινά πρότυπα και κανόνες και καθορίζει σαφείς υποχρεώσεις των κρατών μελών για επενδύσεις στα συστήματα μεταφοράς φ.α. Με βάση αυτόν, η Ομάδα Συντονισμού Φυσικού Αερίου (ΟΣΦΑ), το αρμόδιο για το συντονισμό της λήψης μέτρων για την ασφάλεια εφοδιασμού κοινοτικό όργανο, διευρύνεται με τη συμμετοχή μεταξύ άλλων και των περιφερειακών οργάνων που 1

2 ιδρύονται με την τρίτη δέσμη, και γνωμοδοτεί υποχρεωτικά πριν τη λήψη μέτρων από την Επιτροπή (προληπτικών και κατασταλτικών σχεδίων έκτακτης ανάγκης αντιμετώπισης κρίσεων κ.ο.κ). Ο Κανονισμός προβλέπει ότι η Αρμόδια Αρχή, που καθορίζεται από κάθε κράτος μέλος, αναλαμβάνει να θεσπίσει σχέδιο προληπτικής δράσης που αφορά στη θέσπιση μέτρων για την αντιμετώπιση κινδύνων. Το σχέδιο, που επικαιροποιείται ανά 2/ετία, θα καθορίζει τους κανόνες που αφορούν τον εφοδιασμό, θα περιλαμβάνει εκτίμηση κινδύνων και θα παρέχει πληροφορίες για τις υποχρεώσεις παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. Ενδεικτικά, βάσει του Κανονισμού: Ορίζονται ως προστατευόμενοι πελάτες οι οικιακοί καταναλωτές ενώ αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια κάθε κράτους να συμπεριληφθούν στην ίδια κατηγορία και οι μικρές /μεσαίες επιχειρήσεις ή/ και οι εγκαταστάσεις τηλεθέρμανσης που τροφοδοτούν οικιακούς καταναλωτές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Επιβάλλεται η κατάρτιση σχεδίου προληπτικής δράσης και σχεδίου έκτακτης ανάγκης σε εθνικό ή/ και περιφερειακό επίπεδο των κρατών μελών για τη διασφάλιση της προμήθειας των προστατευόμενων καταναλωτών με φ.α. σε περίπτωση: α) ακραίων θερμοκρασιών κατά τη διάρκεια επταήμερης περιόδου ακραίων τιμών στατιστικά επερχόμενης κάθε 20 έτη, β) εξαιρετικά υψηλής ζήτησης για αέριο, για περίοδο τουλάχιστον 30 ημερών, στατιστικά επερχόμενες κάθε 20 έτη και γ) διαταραχής της μεγαλύτερης ενιαίας υποδομής εφοδιασμού με αέριο υπό μέσες χειμερινές συνθήκες (κανόνας Ν-1) για περίοδο τουλάχιστον 30 ημερών. Προβλέπεται η δυνατότητα αποθήκευσης φ.α. ως μέτρο διασφάλισης της ασφάλειας εφοδιασμού (χρήση της εμπορικής αποθήκευσης αερίου-δέσμευση ποσοτήτων-κατάλογος μέτρων που στηρίζονται στην αγορά για την ασφάλεια εφοδιασμού), καθώς και η χρήση στρατηγικών αποθεμάτων, η ενισχυμένη απόληψη εγκαταστάσεων αποθήκευσης, η ενισχυμένη χρήση αποθεμάτων εναλλακτικών καυσίμων (υποχρέωση διατήρησης ενός ελάχιστου επιπέδου αποθεματικού αργού πετρελαίου ή προϊόντων αυτού). Δίδεται προτεραιότητα στη χρηματοδότηση έργων που υποστηρίζουν την ασφάλεια εφοδιασμού. Σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, σε επίπεδο ΕΕ ή σε περιφερειακό επίπεδο, τα σχέδια αντιμετώπισης πρέπει να εξασφαλίζουν τη διατήρηση της διασυνοριακής πρόσβασης στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης και την ομαλή διασυνοριακή ροή φυσικού αερίου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι υπεύθυνη για την εξασφάλιση της ομαλής ανταλλαγής πληροφοριών, της συνέπειας των ενεργειών σε επίπεδο κρατών μελών και του συντονισμού των ενεργειών με τρίτες χώρες. Το νέο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο πρόκειται να ενισχυθεί σύντομα με νέα Οδηγία ή Κανονισμό για την ανάπτυξη νέων υποδομών. Στόχος είναι η θέσπιση ενιαίων κανόνων για τις νέες ενεργειακές υποδομές, που θα οδηγούν στην ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού και της διαφοροποίησης των πηγών προμήθειας. Στο πλαίσιο αυτό, σχεδιάζεται και η θέσπιση νέων κανόνων για τη σημαντική ενίσχυση των υποδομών πανευρωπαϊκού ενδιαφέροντος μέσω της παροχής σημαντικής οικονομικής βοήθειας από κοινοτικά κονδύλια ή εγγυήσεις. 2. Διεθνής και Ευρωπαϊκή Εμπειρία Από πρόσφατα στοιχεία προκύπτει ότι, παγκοσμίως, λειτουργούν 642 υπόγειες αποθήκες φ.α. ενεργούς δυναμικότητας 333 δισ. κυβικών μέτρων (κ.μ.), που αντιστοιχούν περίπου στο 11% της παγκόσμιας κατανάλωσης. Αντίστοιχα στην Ευρώπη (E.E) υπάρχουν 126 υπόγειες αποθήκες συνολικής ενεργούς δυναμικότητας περίπου 80 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου. Συνολικά στην Ε.Ε η ενεργή δυναμικότητα των αποθηκών αντιστοιχεί περίπου στο 15% της ετήσιας ζήτησης (~18% το 2009 λόγω της μείωσης της ζήτησης). Ο επικρατέστερος τύπος υπόγειας αποθήκης, τόσο αριθμητικά (57% του συνολικού αριθμού) όσο και από άποψη δυναμικότητας (68% της συνολικής δυναμικότητας) είναι αυτός των εξαντλημένων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Η δυναμικότητα αποθήκευσης συσχετίζεται συχνά με τη ζήτηση φυσικού αερίου για οικιακές χρήσεις, δεδομένου ότι αποτελεί βασική παράμετρο κάλυψης των αναγκών αυτού του τομέα. Ικανοποιητική θεωρείται η δυναμικότητα αποθήκευσης που καλύπτει το % των ετήσιων αναγκών του. 2

3 Σε ότι αφορά τις προοπτικές ανάπτυξης νέων αποθηκευτικών χώρων στην Ευρώπη, παρατηρείται ότι υπάρχει σημαντικός αριθμός νέων επενδυτικών σχεδίων. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, προγραμματίζεται η κατασκευή υπόγειων αποθηκών συνολικού αποθηκευτικού δυναμικού άνω των 50 δισ. κ.μ. για τα επόμενα χρόνια. Ιστορικά, οι περισσότερες εγκαταστάσεις αποθήκευσης φ.α. σε χώρες της Ε.Ε. (επίγειες ή υπόγειες) κατασκευάσθηκαν πριν την εισαγωγή κοινών κανόνων για την εσωτερική αγορά φ.α.. Δεδομένης της έλλειψης ενιαίας Κοινοτικής ρύθμισης, κάθε κράτος μέλος εφήρμοζε την εθνική νομοθεσία του, η οποία, στις περισσότερες των περιπτώσεων, αποτελούσε τη γενική νομοθεσία του κάθε κράτους για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων ή την νομοθεσία του περί εκμετάλλευσης μεταλλευμάτων και λοιπών φυσικών πόρων. Από την επισκόπηση των νομοθετημάτων αυτών, προκύπτει ότι η κατασκευή και λειτουργία υπόγειων εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου (είτε σε υποθαλάσσιους, είτε σε υπόγειους γεωλογικούς σχηματισμούς) διενεργούνταν μέσω παραχωρήσεων σχετικών αδειών από τις αρμόδιες υπηρεσίες της κεντρικής δημόσιας διοίκησης κάθε κράτους (συνήθως αρμόδια Υπουργεία) κατόπιν αιτήσεως των ενδιαφερομένων ή κατόπιν διενέργειας διαγωνιστικής διαδικασίας. Από τις σχετικές εγκαταστάσεις κάποιες είναι ενταγμένες στο εθνικό σύστημα φ.α. της χώρας και άλλες ανήκουν σε ιδιωτικές εταιρίες εμπορίας φ.α., οι οποίες, αναλόγως της εθνικής νομοθεσίας, καταβάλουν οικονομικό αντάλλαγμα στους αρμόδιους φορείς του δημοσίου για τη χρήση των χώρων (π.χ. υποθαλάσσιοι γεωλογικοί σχηματισμοί), οι οποίοι χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση φ.α. Όσον αφορά στο καθεστώς λειτουργίας τους, υφίστανται κανόνες πρόσβασης τρίτων στις εγκαταστάσεις αυτές, επί τη βάσει αντικειμενικών, διαφανών και αμερόληπτων κριτηρίων η εφαρμογή των οποίων υπόκειται στον έλεγχο των ανεξάρτητων εθνικών ρυθμιστικών αρχών. Όπως προβλέπεται και από τις σχετικές Κοινοτικές Οδηγίες, κάθε κράτος μέλος δύναται να επιλέξει μεταξύ της ρυθμιζόμενης και διαπραγματεύσιμης πρόσβασης τρίτων στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Σε Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Δανία ισχύει καθεστώς διαπραγματεύσιμης πρόσβασης στις υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης, ενώ σε άλλες χώρες όπως Πολωνία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία ισχύει καθεστώς ρυθμιζόμενης πρόσβασης τρίτων. Βεβαίως, δύναται να επιτευχθεί εξαίρεση από την υποχρέωση παροχής πρόσβασης σε τρίτους για νέες εγκαταστάσεις αποθήκευσης φ.α., υπό την προϋπόθεση πλήρωσης των προϋποθέσεων που αναφέρονται στα Άρθρα 36 και 49 της Τρίτης Κοινοτικής Οδηγίας Φυσικού Αερίου. 3. Αναγκαιότητα του έργου Το φ.α. εισάγεται στο ΕΣΜΦΑ, μέσω τριών Σημείων Εισόδου: Σιδηρόκαστρο, Κήποι Έβρου και Αγία Τριάδα. Η τεχνική και μέγιστη δυναμικότητα των Σημείων Εισόδου είναι ως ακολούθως: ΠΙΝΑΚΑΣ. ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ ΣΗΜΕΙΩΝ ΕΙΣΟΔΟΥ ΕΣΜΦΑ Σημείο Εισόδου Τεχνική Δυναμικότητα (1) Μέγιστη Δυναμικότητα (2) Σιδηρόκαστρο 9,77 εκατ. Nm 3 /ημέρα 15,9 εκατ. Nm 3 /ημέρα Κήποι Έβρου 2,72 εκατ. Nm 3 /ημέρα 20,55 εκατ. Nm 3 /ημέρα (3) Αγία Τριάδα 12,47 εκατ. Nm 3 /ημέρα * 12,47 εκατ. Nm 3 /ημέρα * *19,5 εκατ. Nm 3 /ημέρα μετά το Επί του παρόντος, το ΕΣΦΑ δεν παρέχει στους Χρήστες του αλλά ούτε και στο Διαχειριστή τη δυνατότητα αποθήκευσης μεγάλων ποσοτήτων φ.α. επί μακρόν χρονικό διάστημα. Οι δεξαμενές της Εγκατάστασης Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ) Ρεβυθούσας διαθέτουν αποθηκευτικό χώρο ύψους μόλις 70 εκατ. Nm 3, ο οποίος, αν και θα αυξηθεί στο επίπεδο των 130 εκατ. Nm 3 μετά την ολοκλήρωση των έργων αναβάθμισης της εγκατάστασης (περί το 2014), δύναται να χρησιμοποιηθεί πρωτίστως για την προσωρινή αποθήκευση ποσοτήτων ΥΦΑ εκ μέρους των χρηστών κατά το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την εκφόρτωση έως την επαναεριοποίηση και έγχυσή τους στο ΕΣΜΦΑ και σε κάποιο μικρότερο ποσοστό για εξισορρόπηση φορτίου. Η έλλειψη δυνατότητας αποθήκευσης φ.α., θέτει λειτουργικούς περιορισμούς στο Διαχειριστή, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών του για την εξισορρόπηση φορτίου στο ΕΣΜΦΑ. Σήμερα, ο Διαχειριστής προμηθεύεται αποκλειστικά ΥΦΑ για σκοπούς εξισορρόπησης, ενώ δεν δύναται να παραλάβει (σε ημερήσια βάση) το σύνολο των ποσοτήτων φ.α. που παραδίδονται από τους Χρήστες Μεταφοράς, σε περίπτωση όπου οι καταναλώσεις φ.α. υπολείπονται σημαντικά των προμηθειών. 3

4 Σύμφωνα με το πρόγραμμα εξισορρόπησης φορτίου του 2011 που έχει εγκριθεί από τη ΡΑΕ, οι ανάγκες του Διαχειριστή για αέριο εξισορρόπησης προβλέπονται σε Νm 3. Η έλλειψη αποθηκευτικού χώρου στην Ελληνική Επικράτεια ωθεί το Διαχειριστή σε επενδύσεις αύξησης δυναμικότητας στα Σημεία Εισόδου, προκειμένου να καλυφθεί η αιχμιακή ζήτηση φ.α., η οποία εμφανίζεται για μικρό χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια του έτους. Ανάλογα προβλήματα εμφανίζονται και στο Σημείο Εισόδου ΥΦΑ, προκειμένου για την κάλυψη της μελλοντικής ζήτησης, εφόσον η αύξηση δυναμικότητας Σημείων Εισόδου αερίου αγωγού εξαρτάται άμεσα από την υλοποίηση ανάλογων επενδύσεων σε ανάντη συστήματα μεταφοράς. Σήμερα, προς τούτο, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η εγκατάσταση της Ρεβυθούσας, όμως ο ΔΕΣΦΑ δεσμεύει προς το σκοπό αυτόν τμήμα του αποθηκευτικού χώρου και της δυναμικότητας αεριοποίησης της εγκατάστασης ΥΦΑ, περιορίζοντας τη χρήση της (η οποία αποτελεί πύλη εισόδου φ.α. όχι μόνον για την Ελλάδα αλλά και για την ευρύτερη περιοχή) για εμπορικούς σκοπούς. Το 75% των ποσοτήτων φ.α. που είναι δυνατόν να εισαχθούν στη χώρα (για την εξυπηρέτηση της εγχώριας αγοράς ή τη διαμετακόμιση) παραδίδεται στο ΕΣΜΦΑ μέσω αγωγών που διέρχονται από κράτη που δεν ανήκουν στην Ε.Ε, καθιστώντας ως ένα βαθμό επισφαλή την παράδοση φ.α. σε περιόδους διακρατικών κρίσεων (Ιανουάριος 2009/ρωσο-ουκρανική κρίση). Εκδήλωση κρίσης εφοδιασμού είναι δυνατόν να οδηγήσει σε διακοπή παραδόσεων φ.α. μέσω των Σημείων Εισόδου που είναι χωροθετημένα στο βορρά. Στην περίπτωση αυτή δεν είναι δυνατόν να καλυφθεί το σύνολο της αιχμιακής ζήτησης της εγχώριας αγοράς μέσω της σημερινής Εγκατάστασης ΥΦΑ [η μέγιστη ποσότητα φ.α. που μπορεί να διοχετευθεί σε ημερήσια βάση στο ΕΣΜΦΑ μέσω του Σημείου Εισόδου «Αγία Τριάδα» ανέρχεται σήμερα σε Νm 3 /ημέρα και είναι σαφώς μικρότερη από τα ιστορικά στοιχεία της τελευταίας 5/ετίας ( Νm 3 /ημέρα για το 2009, ενώ εκτιμάται σε περίπου Νm 3 /ημέρα για το 2019)]. Δεδομένου ότι η δυνατότητα παροχής φ.α. μέσω της Ρεβυθούσας σχετίζεται άμεσα με τα διαθέσιμα αποθέματα ΥΦΑ στις δεξαμενές της Εγκατάστασης, ακόμα και στην ακραία περίπτωση όπου οι δεξαμενές είναι πλήρεις, δεν είναι δυνατόν να καλύψουν σήμερα αιχμιακή ζήτηση για διάστημα μεγαλύτερο των 5,5 ημερών κατά μέγιστο (το ταξίδι πλοίου ΥΦΑ από την εγγύτερη εγκατάσταση φόρτωσης ΥΦΑ στην Αλγερία, διαρκεί 3,5 ημέρες). Επισημαίνεται ότι προβλήματα εφοδιασμού της αγοράς με φ.α. εκδηλώνονται χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση, ενώ η πληροφόρηση που παρέχεται από τα εμπλεκόμενα μέρη (προμηθευτές, εταιρείες διαχείρισης δικτύων διαμετακόμισης κλπ) κατά τη διάρκεια τους είναι ελλιπής, με αποτέλεσμα την απαίτηση άμεσης λήψης αποφάσεων για την εξασφάλιση εναλλακτικής πηγής τροφοδοσίας, η οποία είναι πιθανόν να αποδειχθεί άσκοπη (εφόσον το πρόβλημα επιλυθεί νωρίτερα του αναμενομένου) οδηγώντας σε υπερβολικά έξοδα το Διαχειριστή και τους Χρήστες ΕΣΦΑ. Η διατήρηση στρατηγικού αποθέματος φ.α., με σκοπό τη χρησιμοποίησή του για την κάλυψη της ζήτησης σε περίπτωση εμφάνισης ακραίου συμβάντος με σημαντικές επιπτώσεις στην τροφοδοσία της χώρας, κρίνεται όχι μόνον απαραίτητη αλλά και επιτακτική, βάσει των αναφερομένων στον νέο Κανονισμό 994/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ασφάλεια εφοδιασμού. Σύμφωνα με αυτόν, επιβάλλεται η υποχρέωση τήρησης στρατηγικών αποθεμάτων, το ύψος των οποίων θα πρέπει να προσδιοριστεί με συστηματική μελέτη. Τα αποθέματα αυτά δεν είναι δυνατόν να τηρηθούν στις δεξαμενές του τερματικού σταθμού ΥΦΑ Ρεβυθούσας, διότι αφενός ο αποθηκευτικός χώρος της εν λόγω εγκατάστασης μπορεί να υπολείπεται των ανωτέρω αναγκών και αφετέρου η χρήση του αφορά μόνον προσωρινή αποθήκευση φ.α. Εκ των ανωτέρω σύντομων αναφορών συνάγεται ότι το έργο είναι αναγκαίο και επιβεβλημένο τόσο για την ενίσχυση της ενεργειακής επάρκειας (διασφάλιση των απαραίτητων στρατηγικών αποθεμάτων και την αύξηση των επιπέδων ασφάλειας εφοδιασμού) της χώρας και της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής, όσο και για την ομαλή και εύρυθμη λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου. Συγκεκριμένα, η ύπαρξη της υπόγειας αποθήκης θα συμβάλλει: Στη δραστική μείωση του κινδύνου διακοπών στην τροφοδοσία, ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται και με άλλα μέτρα όπως μέτρα διαχείριση της ζήτησης. Στην ουσιαστική ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού της χώρας με φ.α. Η διατήρηση στρατηγικού αποθέματος φ.α. με σκοπό τη χρησιμοποίησή του για την κάλυψη της ζήτησης σε περίπτωση εμφάνισης ακραίου συμβάντος με σημαντικές επιπτώσεις στην τροφοδοσία της χώρας, κρίνεται όχι μόνον απαραίτητη αλλά και επιτακτική. Στην περαιτέρω βελτίωση των επιπέδων ασφάλειας εφοδιασμού της ευρύτερης περιοχής, προωθώντας παράλληλα συνεργασίες της Ελλάδας με όμορες χώρες και ειδικότερα με κράτη 4

5 μέλη της ΕΕ (Βουλγαρία-Ρουμανία), με στόχο την επικουρία επ αμοιβαιότητα (βάσει σχετικών συμφωνιών) σε περιπτώσεις κρίσεων εφοδιασμού σε περιφερειακό επίπεδο. Τόσο η εν λόγω υποδομή όσο και τα υπό σχεδιασμό συστήματα διαμετακόμισης φυσικού αερίου, τα οποία προβλέπεται να διέλθουν μέσω της ελληνικής επικράτειας, αναμένεται να αναβαθμίσουν ουσιαστικά τον ενεργειακό γεωστρατηγικό ρόλο της χώρας. Στην ενίσχυση της διαλειτουργικότητας και της επιμέρους ασφάλειας εφοδιασμού των σχεδιαζόμενων αγωγών διαμετακόμισης που διέρχονται από τη χώρα. Μέρος της δυναμικότητας της αποθήκης είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να αμβλυνθεί η διαφορά παραλαβών/παραδόσεων φ.α. στα διαμετακομιστικά συστήματα (διόρθωση του ημερήσιου συντελεστή φορτίου παραλαβών φ.α. από το σύστημα διαμετακόμισης) ή ακόμη και για τη μερική ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού (σε επίπεδο ημέρας ή ολίγων ημερών) σε περιπτώσεις περιορισμένης έκτασης κρίσεων τροφοδοσίας. Τέλος, εκτιμάται ότι η υπόγεια αποθήκη θα συμβάλλει και στην εμπορική/οικονομική βελτιστοποίηση του χαρτοφυλακίου των Χρηστών των συστημάτων διαμετακόμισης. Αναφορικά με τα λειτουργικά προβλήματα του ΕΣΜΦΑ, προκύπτει σαφώς ότι η ανάπτυξη της υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου: Θα συμβάλει, ανεξάρτητα της βελτίωσης των τεχνικών και επιχειρησιακών δυνατοτήτων που αναμένονται στην Εγκατάσταση ΥΦΑ Ρεβυθούσας, στην ευσταθή, ομαλή και αποδοτική λειτουργία του ΕΣΦΑ. Μπορεί να παράσχει στο Διαχειριστή δυνατότητα παροχής βελτιωμένων υπηρεσιών εξισορρόπησης σε συνδυασμό με την εγκατάσταση της Ρεβυθούσας. Θα συνεισφέρει στη μεγιστοποίηση της χρήσης της Ρεβυθούσας, αφού σε συνδυασμό με τη χρήση της υπόγειας αποθήκης από τους χρήστες αμιγώς για αποθήκευση αερίου, η Ρεβυθούσα χρησιμοποιείται από αυτούς (όπως αρμόζει κυρίως), ως Σημείο Εισόδου με συνεπακόλουθη αύξηση των φορτίων ΥΦΑ και της εισαγωγής τους στο ΕΣΜΦΑ, επ ωφελεία και της ανταγωνιστικότητας της αγοράς. Θα επιδράσει σημαντικά στην εξομάλυνση των τιμών της αγοράς καθ όλη στη διάρκεια του κύκλου λειτουργία της με σημαντικό όφελος για τον τελικό καταναλωτή. Μειώνει τον κίνδυνο των υψηλών τιμών στις περιόδους αιχμής (π.χ. χειμώνα) με τη χρήση «φθηνότερου» αερίου αποθηκευμένου τους μήνες χαμηλής ζήτησης. Οι χρήστες επωφελούνται της διαφοράς της τιμής του αερίου κατά το χρόνο εισπίεσης και απόληψης και τους προσφέρει ένα εργαλείο για την εξομάλυνση εξάρσεων στην τιμή που προκαλούνται από έλλειψη προϊόντος στην αγορά σε περιόδους αιχμής. Θα συνδράμει στην ομαλή αντιμετώπιση σημαντικών (ακόμα και απρόοπτων) αυξήσεων της ζήτησης φ.α. με αποτέλεσμα να μειώνεται η ανάγκη για διακοπτόμενα συμβόλαια προμήθειας αερίου, διευκολύνοντας έτσι και την απρόσκοπτη βιομηχανική παραγωγή. Θα συμβάλλει στην περαιτέρω ανταγωνιστικότητα της εγχώριας αγοράς φ.α. παρέχοντας στις εταιρίες εμπορίας φ.α. και χρήστες του συστήματος που δραστηριοποιούνται στην εγχώρια απελευθερωμένη αγορά φ.α. μεγαλύτερες δυνατότητες ευελιξίας στις δικές τους προμήθειες φ.α. καθώς και εκμετάλλευσης (από τους χρήστες) εποχιακών ευκαιριών αναφορικά με τις τιμές αερίου upstream. Στην τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας φ,.α. για ηλεκτροπαραγωγή, εναλλακτικά με την υφιστάμενη υποχρέωση να τηρούνται αποθέματα εναλλακτικού καυσίμου (πετρελαίου ή ΥΦΑ). Δεδομένου του πολύ υψηλού βαθμού δέσμευσης δυναμικότητας στα δύο Σημεία Εισόδου αγωγών (Βουλγαρία και Τουρκία) του ΕΣΜΦΑ, οι χρήστες, οι οποίοι χρησιμοποιούν αποκλειστικά ή σε μεγάλο βαθμό την εγκατάσταση της Ρεβυθούσας για την εξυπηρέτηση των πελατών τους (τελικοί καταναλωτές), δύνανται να χρησιμοποιήσουν συνδυαστικά και την υπόγεια αποθήκη. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζουν την αναγκαία ευελιξία και συνέχεια μεταξύ των φορτίων ΥΦΑ που εκφορτώνουν στις δεξαμενές του τερματικού σταθμού. 5

6 4. Καθεστώς παραχώρησης εκμετάλλευσης κοιτασμάτων-τεχνική λειτουργία- Κόστος του έργου Το υποθαλάσσιο κοίτασμα φ.α. «Νότιος. Καβάλα» τέθηκε σε παραγωγή το Τα συνολικά αρχικά απολήψιμα αποθέματα υπολογίστηκαν σε 995 εκατ. κ.μ. Η μέχρι σήμερα συνολική παραγωγή ανέρχεται σε 847 εκατ. κ.μ. παρουσιάζοντας συνολικό συντελεστή απόληψης της τάξης του 85 %.. Σήμερα, η μικρή παραγωγή φ.α διοχετεύεται, μέσω των υφιστάμενων αγωγών, στις πλησίον ευρισκόμενες εγκαταστάσεις (γεωτρήσεις) άντλησης πετρελαίου (κοίτασμα ΠΡΙΝΟΣ) για την ενίσχυση της απόληψης πετρελαίου. Το εναπομείναν στον ταμιευτήρα αέριο εκτιμάται σε 148 εκατ. κ.μ. και προβλέπεται να χρησιμοποιηθεί είτε ως μέρος του αερίου βάσης (cushin gas), σε περίπτωση μετατροπής του κοιτάσματος σε υπόγεια αποθήκη, είτε ως μέσο υποβοήθησης της παραγωγής πετρελαίου, εφόσον η παραγωγή θα συνεχίσει μέχρι την εξάντληση του κοιτάσματος.. Σύμφωνα με τις άδειες εκμετάλλευσης, τον Νοέμβριο του 1999 το Ελληνικό Δημόσιο υπέγραψε σύμβαση παραχώρησης των περιοχών Πρίνου και Νότιας Καβάλας, με την νεοϊδρυθείσα ΚΑΒΑΛΑ ΟΙΛ [οποία συγκροτήθηκε από δύο εταίρους, την ΕΥΡΩΤΕΧΝΙΚΗ Α.Ε. (67%) και το Συνεταιρισμό των Εργαζομένων (33%)]. Η συμφωνία μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της ΚΑΒΑΛΑ OIL Α.Ε κυρώθηκε με τον Ν 2779/99. Με τον ίδιο νόμο το Ελληνικό Δημόσιο ανέλαβε εξ ολοκλήρου την ευθύνη σφραγίσματος των γεωτρήσεων, αποξήλωσης των εγκαταστάσεων και αποκατάστασης του περιβάλλοντος, σε περίπτωση παύσης της παραγωγής στα κοιτάσματα Πρίνου - Νότιας Καβάλας. Το 2003 οι μετοχές της ΕΥΡΩΤΕΧΝΙΚΗΣ Α.Ε. εξαγοράσθηκαν από την REGAL PETROLEUM plc., η οποία απεχώρησε στο τέλος του Τη θέση της REGAL PETROLEUM ανέλαβε, μετά από εξαγορά της ΕΥΡΩΤΕΧΝΙΚΗΣ, το 2007, η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ, η οποία με εσωτερικές συμφωνίες και συμβολαιογραφικές πράξεις αναδιέταξε τις σχέσεις της με την ΚΑΒΑΛΑ ΟΙΛ, που σήμερα είναι θυγατρική της ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΙΓΑΙΟΥ. Στο χαρτοφυλάκιο της ΚΑΒΑΛΑ ΟΙΛ, η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ συμμετέχει με το 95,5% των προνομιούχων και με το 67% των ονομαστικών μετοχών της εταιρίας. Στα πλαίσια του Ν 2779/99, από το 1999 μέχρι σήμερα, το Ελληνικό Δημόσιο έδωσε δύο πενταετείς παρατάσεις των αδειών εκμετάλλευσης για τον Πρίνο και την Νότια Καβάλα, που λήγουν αντίστοιχα την 10/4/2013 και την 22/11/ Η επιπρόσθετη ανανέωση των αδειών εκμετάλλευσης παραμένει στην ευθύνη του Ελληνικού Δημοσίου σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Ν.2289/1995, του Ν. 2779/1999 και της Οδηγίας 94/22/ΕΚ. Το υπό εξάντληση κοίτασμα «Νότια Καβάλα», λόγω της γεωλογίας του, του μεγέθους του, της εγγύτητάς του με τη νότια δίοδο αγωγών, των υπαρχουσών εγκαταστάσεων και της μοναδικότητας του στην Ελλάδα, καθίσταται ιδανικό για την προτεινόμενη χρήση ως υπόγεια αποθήκη φ.α. Η αρχή λειτουργίας της υπόγειας αποθήκης βασίζεται στην εισπίεση αερίου στο κοίτασμα (υπόγεια αποθήκη) κατά τις περιόδους χαμηλής ζήτησης/χαμηλών τιμών και στην ανάκτηση του σε περιόδους μεγάλης ζήτησης/υψηλών τιμών, καθώς και σε περιόδους κρίσεων και διακοπής τροφοδοσίας του συστήματος φ.α, ή και για τις ανάγκες εξισορρόπησης του συστήματος ή υποστήριξης των συμβολαίων προμήθειας. Αρχή λειτουργιάς υπόγειας αποθήκης φ.α. Σύμφωνα με την τεχνικο-οικονομική μελέτη της εταιρείας Technip/Genesis προβλέπεται ότι,: Απαιτούνται 3 με 4 παραγωγικές γεωτρήσεις, οι οποίες θα λειτουργούν ως γεωτρήσεις εισπίεσης και ως γεωτρήσεις παραγωγής. Η ημερήσια δυναμικότητα παραγωγής και εισπίεσης εκτιμάται σε 4,0 εκατ. κ.μ και 5,0 εκατ. κ.μ. αντίστοιχα. 6

7 Ο ετήσιος όγκος ωφέλιμου αερίου ανέρχεται σε 360 εκατ. κ.μ., σε δύο κύκλους πλήρους παραγωγής εισπίεσης, έτσι ώστε η ετήσια δυναμικότητα της υπόγειας αποθήκης να καλύπτει 720 εκατ. κ.μ. Η αρχική εκτίμηση κόστους που πραγματοποιήθηκε από την Technip/Genesis, βάση των χαρακτηριστικών του κοιτάσματος και της μελέτης ανάπτυξης και κατασκευής της υπόγειας αποθήκης, υπολογίζεται σε 400 εκατομμύρια Ευρώ, με περιθώριο απόκλισης της τάξης του 40%. Σημειώνεται ότι με βάση τα στοιχεία που προκύπτουν από την ευρωπαϊκή εμπειρία σε ανάλογα έργα εκτιμάται ότι, τελικά, το κόστος θα είναι σημαντικά χαμηλότερο. 5. Πλαίσιο υλοποίησης Όπως προαναφέρθηκε, το Κοινοτικό ρυθμιστικό πλαίσιο που θα διέπει εφεξής τα ζητήματα κατασκευής και λειτουργίας των εγκαταστάσεων αποθήκευσης φ.α. καθορίζεται εκ των διατάξεων της Τρίτης Κοινοτικής Οδηγίας φ.α. (Οδηγία 2009/73/ΕΚ) με την οποία θα πρέπει να συμμορφωθεί η χώρα μας έως τις 3 Μαρτίου 2011, εκ των διατάξεων του Κανονισμού 715/2009 καθώς και εκ των διατάξεων του νέου Κανονισμού σχετικά με τα μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού [Κανονισμός 994/2010] ο οποίος ισχύει από 2/12/2010. Σύμφωνα με το εθνικό ρυθμιστικό πλαίσιο, διακρίνονται δύο δυνατότητες για την υλοποίηση του έργου ανάπτυξης της υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου: I. Ως τμήμα του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ) (άρθρο 6 και άρθρο 7, παρ. 3 του Ν. 3428/2005). II. Ως Ανεξάρτητο Σύστημα Φυσικού Αερίου (ΑΣΦΑ) (άρθρα 15 και 18 του Ν. 3428/2005), το οποίο δεν εντάσσεται στο Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ), ανεξαρτήτως διασύνδεσης με το Σύστημα αυτό. Κατά προτεραιότητα και ανεξαρτήτως του τρόπου υλοποίησης επισημαίνεται: 1... Το ισχύον νομικό πλαίσιο (Ν. 3428/2005, άρθρο 7 παρ.8 και άρθρο 15) το οποίο προβλέπει ότι: Χορηγείται στο ΔΕΣΦΑ άδεια κυριότητας και διαχείρισης του ΕΣΦΑ. Δικαίωμα κατασκευής και κυριότητας των ΑΣΦΑ έχουν οι κάτοχοι άδειας ΑΣΦΑ. Στην προκειμένη περίπτωση, για το συγκεκριμένο πεδίο της Ν. Καβάλας, ως υπόγειος φυσικός χώρος της Ελληνικής επικράτειας δεν νοούνται δικαιώματα κυριότητας σε άλλους πλην του Ελληνικού Δημοσίου. Ως εκ τούτου, μόνο η έννοια της παραχώρησης και αποκλειστικής χρήσης έχει ισχύ και προς τούτο απαιτείται κατάλληλη νομοθετική ρύθμιση (τροποποίηση) στα σχετικά άρθρα. 2 Σαφή και άμεση ερμηνεία και ρύθμιση χρήζουν τα παρακάτω ζητήματα που σχετίζονται με: Τα δικαιώματα της Εταιρείας Ενεργειακή Αιγαίου που απορρέουν από τη σύμβαση παραχώρησης (Ν.2779/1999) και την εν ισχύ άδεια εκμετάλλευσης του κοιτάσματος φ.α. «Νότια Καβάλα», η οποία λήγει την 22/11/2014. Η τυχόν περαιτέρω ανανέωση των αδειών εκμετάλλευσης παραμένει στην ευθύνη του Ελληνικού Δημοσίου (αρμόδιο Υπουργείο ΠΕΚΑ) σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Ν.2289/1995, του Ν. 2779/1999 και της Οδηγίας 94/22/ΕΚ. Την αποτίμηση της αξίας της Ενεργειακής Αιγαίου που προκύπτει από την κατοχή της άδειας εκμετάλλευσης, την υφιστάμενη και μη εισέτι απολήψιμη ποσότητα φυσικού αερίου στην εν λόγω περιοχή κλπ. Την ισχύ αναγνώρισης του «δικαιώματος προτίμησης» στον κάτοχο Άδειας Εκμετάλλευσης του κοιτάσματος που τείνει προς εξάντληση και σχεδιάζεται να μετατραπεί σε εγκατάσταση αποθήκευσης κατά τη διάρκεια ισχύος της αντίστοιχης άδειας παραγωγής. Το άρθρο 17 παρ. 4 του Ν. 3428/2005, το οποίο προβλέπει τη δυνατότητα αντικατάστασης της άδειας εκμετάλλευσης, με άδεια εγκατάστασης υπόγειας αποθήκης ως ΑΣΦΑ. Σχετικά με τους συγκεκριμένους τρόπους υλοποίησης του έργου, δεν υπήρξε ενιαία θέση της Επιτροπής. Η μία θέση (Ενότητα Α) εκφράζει τη συνισταμένη των απόψεων της Προέδρου, του εκπροσώπου της ΔΕΠΑ, του εκπροσώπου της Ενεργειακής Αιγαίου και των παρατηρητών εκ μέρους της ΡΑΕ. Η άλλη (Ενότητα Β), εκφράζει τις απόψεις του εκπροσώπου του ΔΕΣΦΑ. Ως εκ τούτου, αναφέρονται και ως διακριτές προτάσεις, Ενότητα Α και Ενότητα Β αντίστοιχα. 7

8 ΕΝΟΤΗΤΑ Α (συνισταμένη των απόψεων της Προέδρου, του εκπροσώπου της ΔΕΠΑ, του εκπροσώπου της Ενεργειακής Αιγαίου και των παρατηρητών εκ μέρους της ΡΑΕ) Δυνατότητα Α.Α : Ανάπτυξη ως τμήμα του ΕΣΦΑ Στην περίπτωση αυτή, το έργο αντιμετωπίζεται σαν ένα αμιγώς «δημόσιο» έργο υποδομής. Εντάσσεται στο Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΕΣΦΑ και, κατόπιν της σύμφωνης γνώμης της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) και της έγκρισης του Υπουργού ΠΕΚΑ, ο ΔΕΣΦΑ αναλαμβάνει την υλοποίηση και τη χρηματοδότησή του. Η εγκατάσταση αποτελεί τμήμα του ΕΣΦΑ και τη διαχείριση του αναλαμβάνει επίσης ο ΔΕΣΦΑ σύμφωνα με τον κώδικα διαχείρισης ΕΣΦΑ. Ο ΔΕΣΦΑ δεσμεύει ποσοστό του αποθηκευτικού χώρου για την κάλυψη υποχρεώσεων κοινής ωφέλειας που του ανατίθενται, καθώς και για την ομαλή και εύρυθμη λειτουργία του ΕΣΜΦΑ. Η χρήση της αποθήκης βασίζεται στην ελεύθερη πρόσβαση τρίτων σε ρυθμιζόμενη βάση. Δεν νοείται δυνατότητα εξαίρεσης από την πρόσβαση τρίτων σε τμήμα του ΕΣΦΑ, καθώς αυτό συνιστά αμιγώς αναγκαία υποδομή για την ανάπτυξη του τομέα του φ.α. της χώρας. Για τη δέσμευση μέρους του αποθηκευτικού χώρου, προβλέπεται ανοικτή διαγωνιστική διαδικασία κατά τα πρότυπα και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε σχέση με την ως άνω δυνατότητα επισημαίνονται τα παρακάτω: Δεδομένου ότι το έργο εντάσσεται στο πρόγραμμα ανάπτυξης του ΕΣΦΑ και χρηματοδοτείται από το ΔΕΣΦΑ, είναι φυσικό ότι το κόστος του ανακτάται από τους χρήστες της αποθήκης. Σε περίπτωση ανεπαρκούς εμπορικού ενδιαφέροντος, το κόστος μεταφέρεται στο σύνολο των χρηστών του συστήματος. Ως εκ τούτου, απαιτείται προσεκτική και συστηματική μελέτη βιωσιμότητας και αποδοτικότητας του έργου, έρευνα αγοράς-ενδιαφέρον δυνητικών πελατών σε βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βάση- καθώς και σαφής εκτίμηση του ποσοστού κοινωνικοποίησης του έργου και της επίπτωσης στα τιμολόγια χρήσης. Ο ρυθμιζόμενος τρόπος ανάπτυξης του ΕΣΦΑ σύμφωνα με το εκάστοτε εγκεκριμένο Πρόγραμμα Ανάπτυξης, παρέχει κάλυψη στο Διαχειριστή για τυχόν «αναποτελεσματικές» οικονομικά επενδύσεις οι οποίες είναι αναγκαίες για την εξυπηρέτηση στόχων δημόσιου χαρακτήρα, όπως εν προκειμένω για την ασφάλεια εφοδιασμού της Χώρας και για την ευστάθεια και εξισορρόπηση του ΕΣΜΦΑ. Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί να αφορά στο σύνολο των έργων για αυτό προβλέπεται και η δυνατότητα ανάπτυξης ΑΣΦΑ (άρθρα 15 έως 20 του Ν. 3428/2005), η δυνατότητα καταβολής ανταλλάγματος στο ΔΕΣΦΑ ή η επιβολή ειδικού τέλους στους χρήστες ΑΣΦΑ υπέρ του ΔΕΣΦΑ, ή και η καταβολή ευλόγου ανταλλάγματος από ΔΕΣΦΑ σε ΑΣΦΑ εφόσον αυτό συνεισφέρει ουσιωδώς στην οικονομική αποτελεσματικότητα του ΕΣΦΑ (άρθρο 15, παρ.7 του Ν. 3428/2005), καθώς και η δυνατότητα χρηματοδότησης έργων εκτός πλαισίου Προγράμματος Ανάπτυξης του ΔΕΣΦΑ με κριτήριο τη βιωσιμότητά τους (άρθρο 10, παρ 5 (ε) του Ν. 3428/2005). Η τελική επιλογή από πλευράς της Πολιτείας, περί της ένταξης ή όχι του έργου στο Εθνικό Σύστημα της χώρας, συναρτάται άμεσα και με τις συνθήκες της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου (ωρίμανση, συνθήκες ανταγωνισμού κλπ). Τέλος, σύμφωνα με την Κοινοτική Οδηγία 73/2009 προβλέπεται ο ορισμός διαχειριστών συστήματος αποθήκευσης και ΥΦΑ (άρθρο 12), τα καθήκοντα των διαχειριστών αυτών (άρθρο 13) και τουλάχιστον, η νομική και λειτουργική ανεξαρτησία των διαχειριστών συστημάτων αποθήκευσης και των ιδιοκτητών συστημάτων μεταφοράς, που αποτελούν μέρος κάθετα ολοκληρωμένης επιχείρησης (άρθρο 15). Ο ΔΕΣΦΑ είναι ήδη νομικά και λειτουργικά διαχωρισμένος από τη μητρική κάθετα ολοκληρωμένη επιχείρηση ΔΕΠΑ και ήδη παρέχει αποτελεσματική πρόσβαση σε τρίτους στο υφιστάμενο ΕΣΦΑ, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 32 της νέας Οδηγίας και ως εκ τούτου πληροί τις προϋποθέσεις που θέτει η νέα Οδηγία. 8

9 Δυνατότητα Α.Β: Ανάπτυξη ως ΑΣΦΑ Στην περίπτωση αυτή, το έργο αντιμετωπίζεται σαν ένα ιδιωτικό, «εμπορικό» έργο υποδομής. Κατασκευάζεται από ιδιωτικά κεφάλαια και ο «επιχειρηματικός» κίνδυνος αναλαμβάνεται από τους συμμετέχοντες στο εταιρικό σχήμα που πραγματοποιεί την επένδυση. Για το σύνολο ή για μέρος του έργου μπορεί να ακολουθηθεί και δημόσια διαγωνιστική διαδικασία (άρθρο 16, Ν.3428/2005) επί τη βάσει αμερόληπτων, διαφανών και αντικειμενικών κριτηρίων και όρων. Η Πολιτεία δύναται να αναγνωρίσει «δικαίωμα προτίμησης» ή «δικαίωμα πρώτης άρνησης» σε συγκεκριμένους φορείς ή ιδιώτες ανάλογα με την πολιτική που επιθυμεί να ακολουθήσει στην εσωτερική αγορά. Τα κριτήρια και οι προϋποθέσεις για τη χορήγηση άδειας ΑΣΦΑ προβλέπονται από τις διατάξεις του Ν (άρθρο 15) και του Κανονισμού αδειών φυσικού αερίου (Δ1/Α/5815/2010). Ειδικότερη διάταξη άδειας ΑΣΦΑ αναφέρεται στο άρθρο 17 παρ. 4 του Ν. 3428/2005 το οποίο προβλέπει τη δυνατότητα αντικατάστασης της άδειας εκμετάλλευσης, με άδεια εγκατάστασης υπόγειας αποθήκης ως ΑΣΦΑ. Η χρονική διάρκεια της άδειας καθορίζεται σε 50 έτη [Κανονισμός αδειών φυσικού αερίου (Δ1/Α/5815/2010), άρθρο 20]. Εφόσον ο εν λόγω χώρος αποθήκευσης συνδεθεί με το ΕΣΦΑ (όπως στην εξεταζόμενη περίπτωση), σύμφωνα με τη κείμενη νομοθεσία (άρθρο 18 παρ. 3 του Ν.3428/2005) η διαχείριση του ΑΣΦΑ ανατίθεται στο ΔΕΣΦΑ. Δεδομένων των εξαιρέσεων που έχουν θεσπιστεί στο Ν. 3734/2009 από τη ανωτέρω υποχρέωση διαχείρισης ΑΣΦΑ από ΔΕΣΦΑ, δύναται να υπάρξει κατάλληλη τροποποίηση του Νόμου ώστε να συμπεριληφθούν και οι περιπτώσεις ΑΣΦΑ για υπόγειες αποθήκες. Υπό την ανωτέρω νομοθετική τροποποίηση, Διαχειριστής ΑΣΦΑ δύναται να είναι το ίδιο εταιρικό σχήμα στο οποίο έχει χορηγηθεί άδεια ΑΣΦΑ (κάτοχος άδειας ΑΣΦΑ) (άρθρο 18), ή τρίτος, πάντα μετά από έγκριση του Υπουργού ΠΕΚΑ και της ΡΑΕ. Στο Νόμο 3428/2005 ορίζονται ρητά οι αρμοδιότητες του Διαχειριστή ΑΣΦΑ (άρθρο 19) και ο κώδικας διαχείρισης (άρθρο 20), ο οποίος εγκρίνεται από τον Υπουργό ΠΕΚΑ μετά τη σύμφωνη γνώμη της ΡΑΕ. Το Ελληνικό Δημόσιο (άρθρο 15 παρ.7 Ν. 3428) επιτρέπεται να επιβάλλει ειδικούς όρους και περιορισμούς για λόγους δημόσιου συμφέροντος, α. με την υποχρέωση καταβολής ανταλλάγματος στο ΔΕΣΦΑ ή την επιβολή ειδικού τέλους στους Χρήστες του ΑΣΦΑ εφόσον η χρήση του ΑΣΦΑ ευνοείται από τα τιμολόγια χρήσης του ΔΕΣΦΑ και ενδέχεται να επηρεάσει δυσμενώς την οικονομική αποτελεσματικότητα του και β. με την καταβολή ευλόγου ανταλλάγματος από το ΔΕΣΦΑ στον κύριο του ΑΣΦΑ, εφόσον το ΑΣΦΑ συνεισφέρει ουσιωδώς στην οικονομική αποτελεσματικότητα του ΕΣΦΑ. Κατ αποκλειστική προτεραιότητα, ο ΔΕΣΦΑ δεσμεύει ποσοστό του αποθηκευτικού χώρου για την κάλυψη υποχρεώσεων κοινής ωφέλειας που του ανατίθενται, καθώς και για την ομαλή και εύρυθμη λειτουργία του ΕΣΜΦΑ, έναντι ανταλλάγματος που καταβάλλεται στον κάτοχο άδειας ΑΣΦΑ και το οποίο θα καθορίζεται από τη διαδικασία αδειοδότησης. Για την υπόλοιπη δυναμικότητα, η νέα Κοινοτική Οδηγία 2009/73/ΕΚ δίδει δυνατότητα επιλογής μεταξύ ρυθμιζόμενης και διαπραγματεύσιμης πρόσβασης τρίτων στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης επί τη βάσει αμερόληπτων, διαφανών και αντικειμενικών κριτηρίων, υπό την επιφύλαξη της δυνατότητας χορήγησης εξαίρεσης από την υποχρέωση παροχής πρόσβασης τρίτων για τις νέες εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Σε σχέση με την ως άνω δυνατότητα επισημαίνονται τα παρακάτω: Δεδομένου ότι το έργο είναι ιδιωτικό/εμπορικό έργο υποδομής, η συνολική διαδικασία η οποία θα ακολουθηθεί για την ανάπτυξη και διαχείριση του θα πρέπει να ευθυγραμμίζεται πλήρως με τη φιλοσοφία του εθνικού νομικού πλαισίου για την αγορά του φυσικού αερίου και των νέων Κοινοτικών οδηγιών. Ειδικότερα με: i. Πολιτικές που εμποδίζουν την ανάπτυξη μονοπωλιακών φαινομένων. ii. Την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. iii. Την εντατικοποίηση του ανοίγματος της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου και την ορθή λειτουργία της. 9

10 iv. Την διαφανή και ελεύθερη πρόσβαση τρίτων και την πλήρη αξιοποίηση από μέρους των προμηθευτών των ευκαιριών που προσφέρει μια ελευθερωμένη εσωτερική αγορά φυσικού αερίου. v. Την προστασία των καταναλωτών με έμφαση στους οικιακούς καταναλωτές. vi. Την απόλυτη διαφάνεια βάσει αμερόληπτων και αντικειμενικών κριτηρίων, τα οποία θα πρέπει να είναι γνωστά εκ των προτέρων. Σύμφωνα και με τη νέα Κοινοτική Οδηγία 2009/73/ΕΚ, για νέες υποδομές φ.α. παρέχεται δυνατότητα ολικής ή μερικής εξαίρεσης/απαλλαγής από την υποχρέωση παροχής πρόσβασης τρίτων (άρθρο 36) υπό συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις, χωρίς αυτή να αποβαίνει σε βάρος του ανταγωνισμού ή της αποτελεσματικής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου, ή της αποτελεσματικής λειτουργίας των ρυθμιστικών διατάξεων συστήματος με το οποίο συνδέεται η υποδομή. Οι όροι πρόσβασης και τυχόν εξαίρεσης καθορίζονται από τη ΡΑΕ. Κάθε αίτηση εξαίρεσης από την πρόσβαση τρίτων που υποβάλλεται στη ΡΑΕ και τυχόν απόφαση εξαίρεσης κοινοποιείται αμελλητί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Την τελική απόφαση για τη χορήγηση ή μη της εξαίρεσης έχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εντός προθεσμίας δύο μηνών από την κοινοποίηση (άρθρο 36). Σχετικά με τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ ρυθμιζόμενης και διαπραγματεύσιμης πρόσβασης τρίτων σύμφωνα με την Οδηγία 2009/73/ΕΚ, η ελληνική νομοθεσία προβλέπει πρόσβαση σε ρυθμιζόμενη βάση. Η νομική ισχύς της νέας οδηγίας έναντι της υφιστάμενης εθνικής απαιτεί διερεύνηση. Επίσης, σύμφωνα και με τη νέα Κοινοτική Οδηγία 2009/73/ΕΚ, είναι αναγκαίο να εξασφαλιστεί η ανεξαρτησία των διαχειριστών συστημάτων αποθήκευσης, για να βελτιωθεί η πρόσβαση τρίτων σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης που είναι τεχνικώς ή/και οικονομικώς αναγκαίες για την παροχή αποτελεσματικής πρόσβασης στο σύστημα για τον εφοδιασμό των πελατών. Επομένως, η διαχείριση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης ενδείκνυται να ασκείται από νομικά χωριστές οντότητες που διαθέτουν ουσιαστικά δικαιώματα λήψης αποφάσεων σε σχέση με τα πάγια στοιχεία που είναι αναγκαία για τη συντήρηση, την εκμετάλλευση και την ανάπτυξη εγκαταστάσεων αποθήκευσης. Ο στρατηγικός χαρακτήρας του έργου σε περιπτώσεις κρίσης τροφοδοσίας, επιβάλλει τον κατά προτεραιότητα και αποκλειστικό ρόλο του Δημοσίου στη χρήση της αποθήκης (δέσμευση ποσοτήτων φυσικού αερίου, χρήση στρατηγικών αποθεμάτων, ενισχυμένη απόληψη εγκαταστάσεων αποθήκευσης, διαχείριση πληροφοριών κλπ.). Η διαχείριση του ΑΣΦΑ διενεργείται σύμφωνα με Κώδικα Διαχείρισης ΑΣΦΑ, που απαιτείται να εκδοθεί για το σκοπό αυτό (άρθρο 20, Ν. 3428/05). Θα πρέπει επίσης να εξεταστεί διεξοδικά, δεδομένου ότι η περίπτωση αυτή αφορά παραχώρηση δικαιώματος εκ μέρους του Δημοσίου χρήσης και εκμετάλλευσης ενός μοναδικού περιουσιακού του στοιχείου, η δυνατότητα καταβολής ανταλλάγματος εκ μέρους του κατόχου άδειας ΑΣΦΑ στο Ελληνικό Δημόσιο. 10

11 ΕΝΟΤΗΤΑ Β (απόψεις εκπροσώπου του ΔΕΣΦΑ) Δυνατότητα Β.Α.1 : Ανάπτυξη ως τμήματος του ΕΣΦΑ αποκλειστικά από το ΔΕΣΦΑ Στην περίπτωση αυτή, το έργο αντιμετωπίζεται σαν ένα αμιγώς «δημόσιο» έργο υποδομής. Εντάσσεται στο Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΕΣΦΑ και, κατόπιν της σύμφωνης γνώμης της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) και της έγκρισης του Υπουργού ΠΕΚΑ, ο ΔΕΣΦΑ αναλαμβάνει την υλοποίηση και τη χρηματοδότησή του. Ο υπόγειος φυσικός χώρος αποτελεί τμήμα του ΕΣΦΑ και τη διαχείριση του αναλαμβάνει επίσης ο ΔΕΣΦΑ σύμφωνα με τον Κώδικα Διαχείρισης ΕΣΦΑ. Ο ΔΕΣΦΑ δεσμεύει ποσοστό του αποθηκευτικού χώρου που αντιστοιχεί στις ποσότητες του φυσικού αερίου που απαιτούνται για την ομαλή και εύρυθμη λειτουργία του ΕΣΜΦΑ. Η χρήση της αποθήκης βασίζεται στην ελεύθερη πρόσβαση τρίτων σε ρυθμιζόμενη βάση. Δεν νοείται δυνατότητα εξαίρεσης από την πρόσβαση τρίτων σε τμήμα του ΕΣΦΑ, καθώς αυτό συνιστά αμιγώς αναγκαία υποδομή για την ανάπτυξη του τομέα του φ.α. της χώρας. Για τη δέσμευση μέρους του αποθηκευτικού χώρου, προβλέπεται ανοικτή διαγωνιστική διαδικασία κατά τα πρότυπα και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε σχέση με την ως άνω δυνατότητα επισημαίνονται τα παρακάτω: το έργο εντάσσεται στο Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΕΣΦΑ και χρηματοδοτείται από το ΔΕΣΦΑ υλοποίηση ως έργου κοινής ωφέλειας, η χρήση του οποίου θα παρέχεται ισότιμα και χωρίς διακρίσεις σε όλους τους ενδιαφερόμενους, υπό διαφανείς όρους και προκαθορισμένα τιμολόγια. απελευθέρωση της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου. ρυθμιζόμενος τρόπος ανάπτυξης του ΕΣΦΑ σύμφωνα με το εγκεκριμένο Πρόγραμμα Ανάπτυξης, Τέλος, σύμφωνα με την Κοινοτική Οδηγία 73/2009 (Ο ΔΕΣΦΑ είναι ήδη νομικά και λειτουργικά διαχωρισμένος από τη μητρική κάθετα ολοκληρωμένη επιχείρηση ΔΕΠΑ και ήδη παρέχει αποτελεσματική πρόσβαση σε τρίτους στο υφιστάμενο ΕΣΦΑ, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 32 της νέας Οδηγίας και ως εκ τούτου πληροί τις προϋποθέσεις που θέτει η νέα Οδηγία). Δυνατότητα Β.Α.2: Ανάπτυξη ως μέρος του ΕΣΦΑ, από νέο εταιρικό σχήμα Στην περίπτωση αυτή το έργο εντάσσεται στο ΕΣΦΑ. Η ανάπτυξή του θα πραγματοποιηθεί από ένα νέο εταιρικό σχήμα, με τη σύσταση εταιρείας, στην οποία θα συμμετέχει ο ΔΕΣΦΑ με πλειοψηφικό μερίδιο (τέτοιο ώστε να διασφαλίζεται ο δημόσιος έλεγχος σε αυτήν) σε συνδυασμό με την διοίκηση του εταιρικού αυτού σχήματος. Η πολιτεία ανάλογα με την πολιτική που επιθυμεί να ακολουθήσει στην εσωτερική αγορά, μπορεί να αναγνωρίσει «δικαίωμα προτίμησης» ή «δικαίωμα πρώτης άρνησης» σε συγκεκριμένους φορείς ή ιδιώτες και να αποφασίσει ότι στη νέα εταιρεία μπορούν να κληθούν να συμμετάσχουν και ιδιώτες επενδυτές μέσω διεθνούς διαγωνιστικής διαδικασίας, ούτως ώστε να διασφαλίζονται η διαφάνεια και η ίση μεταχείριση όλων των ενδιαφερομένων να μετάσχουν στο προτεινόμενο σχήμα. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η βιωσιμότητα και αποδοτικότητα του έργου, δεδομένου ότι ήδη εκδηλώνεται ιδιαίτερο εμπορικό ενδιαφέρον. Τη διαχείριση της υπόγειας αποθήκης, μετά την ολοκλήρωση των έργων κατασκευής, θα αναλάβει η εταιρεία που θα συσταθεί. Σε σχέση με την ως άνω δυνατότητα επισημαίνονται τα παρακάτω: Δεν απαιτείται εκτεταμένη νομοθετική παρέμβαση απαιτείται, ωστόσο, νομοθετική ρύθμιση, η οποία όμως θα επιφέρει την ελάχιστη δυνατή παρέμβαση στο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο - εν αντιθέσει με τη λύση ΑΣΦΑ - με προσθήκη διάταξης, η οποία θα προβλέπει ότι, ειδικώς όσον αφορά σε εγκαταστάσεις ή χώρους αποθήκευσης φυσικού αερίου που περιλαμβάνονται στο ΕΣΦΑ, η διαχείρισή τους μπορεί να ανατίθεται είτε στο ΔΕΣΦΑ είτε σε εταιρεία, στο μετοχικό κεφάλαιο της οποίας μετέχει ο ΔΕΣΦΑ με πλειοψηφικό ποσοστό που διασφαλίζει τον έλεγχο του Ελληνικού Δημοσίου και της οποίας έχει τη διοίκηση. 11

12 Δυνατότητα Β.Β: Ανάπτυξη ως ΑΣΦΑ Στην περίπτωση αυτή, το έργο αντιμετωπίζεται σαν ένα ιδιωτικό, «εμπορικό» έργο υποδομής. Κατασκευάζεται από ιδιωτικά κεφάλαια και ο «επιχειρηματικός» κίνδυνος αναλαμβάνεται από τους συμμετέχοντες στο εταιρικό σχήμα που πραγματοποιεί την επένδυση. Για το σύνολο ή για μέρος του έργου θα πρέπει να ακολουθηθεί και δημόσια διαγωνιστική διαδικασία (άρθρο 16, Ν.3428/2005) επί τη βάσει αμερόληπτων, διαφανών και αντικειμενικών κριτηρίων και όρων. Η Πολιτεία δύναται να αναγνωρίσει «δικαίωμα προτίμησης» ή «δικαίωμα πρώτης άρνησης» σε συγκεκριμένους φορείς ή ιδιώτες ανάλογα με την πολιτική που επιθυμεί να ακολουθήσει στην εσωτερική αγορά. Επειδή, υπό το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο, δεν είναι νοητή η ένταξη υπόγειου φυσικού αποθηκευτικού χώρου σε ΑΣΦΑ, ιδίως εάν αυτός διασυνδέεται με το ΕΣΜΦΑ, σύμφωνα με όσα προεκτέθηκαν, για την ένταξή του αυτή απαιτείται νομοθετική παρέμβαση. Στην περίπτωση αυτή, εφόσον ο εν λόγω χώρος αποθήκευσης συνδεθεί με το ΕΣΦΑ (όπως στην εξεταζόμενη περίπτωση), σύμφωνα με τη κείμενη νομοθεσία (άρθρο 18 παρ. 3 του Ν.3428/2005) η διαχείριση του ΑΣΦΑ ανατίθεται στο ΔΕΣΦΑ. Σε σχέση με την ως άνω δυνατότητα επισημαίνονται τα παρακάτω: Σύμφωνα και με τη νέα Κοινοτική Οδηγία 2009/73/ΕΚ, για νέες υποδομές φ.α. παρέχεται δυνατότητα ολικής ή μερικής εξαίρεσης/απαλλαγής από την υποχρέωση παροχής πρόσβασης τρίτων (άρθρο 36) υπό συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις, Κάθε αίτηση εξαίρεσης από την πρόσβαση τρίτων που υποβάλλεται στη ΡΑΕ και τυχόν απόφαση εξαίρεσης κοινοποιείται αμελλητί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Την τελική απόφαση για τη χορήγηση ή μη της εξαίρεσης έχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εντός προθεσμίας δύο μηνών από την κοινοποίηση (άρθρο 36). Σχετικά με τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ ρυθμιζόμενης και διαπραγματεύσιμης πρόσβασης τρίτων σύμφωνα με την Οδηγία 2009/73/ΕΚ, η ελληνική νομοθεσία προβλέπει πρόσβαση σε ρυθμιζόμενη βάση. Επίσης, σύμφωνα και με τη νέα Κοινοτική Οδηγία 2009/73/ΕΚ, είναι αναγκαίο να διασφαλιστεί η ανεξαρτησία των διαχειριστών συστημάτων αποθήκευσης, η οποία ήδη συντρέχει πλήρως στην περίπτωση του ΔΕΣΦΑ. Η προς τούτο έννοια καταβολής ανταλλάγματος πρέπει να μελετηθεί διεξοδικά, δεδομένου ότι η περίπτωση αυτή αφορά παραχώρηση δικαιώματος, εκ μέρους του Δημοσίου, χρήσης και εκμετάλλευσης ενός μοναδικού περιουσιακού του στοιχείου. Επομένως, τα εξ αυτής απορρέοντα δικαιώματα εκμίσθωσης (μέρισμα του Δημοσίου) θα πρέπει να αντανακλώνται είτε στο αποθηκευτικό κόστος (χρεώσεις) των αποθεμάτων που αφορούν στο ποσοστό της κοινωνικοποίησης του έργου, είτε σε ειδικό, αυξημένο φορολογικό συντελεστή εσόδων της εταιρείας. Είναι και σε αυτή την περίπτωση επιβεβλημένη η συστηματική μελέτη βιωσιμότητας και αποδοτικότητας του έργου και η έρευνα αγοράς (επενδυτικό ενδιαφέρον, δυνητικοί πελάτες σε βραχυπρόθεσμη και ιδιαίτερα σε μακροπρόθεσμη βάση), κυρίως για την προφύλαξη του εταιρικού σχήματος του ΑΣΦΑ. Συμπερασματικά, το έργο, κρίνεται αναγκαίο και επιβεβλημένο από τις νέες συνθήκες. Η Πολιτεία θα πρέπει να αντιμετωπίσει άμεσα τη διαδικασία υλοποίησής του, δεδομένου ότι ο χρόνος που απαιτείται έως την πλήρη λειτουργία του είναι μεγάλος. Ο τρόπος ανάπτυξης και διαχείρισης του έργου είναι πρωτίστως θέμα πολιτικής επιλογής. Σε κάθε περίπτωση όμως, θα πρέπει να διασφαλίζεται: 1. Η αποκλειστική προτεραιότητα του Ελληνικού Δημοσίου στα αποθέματα ασφάλειας εφοδιασμού με έμφαση στους προστατευόμενους καταναλωτές. 2. Η ομαλή λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου με την ολόπλευρη αξιοποίηση όλων των δυνατών προσφερόμενων τεχνικών λύσεων. 3. Η ευθυγράμμιση με τη φιλοσοφία του εθνικού νομικού πλαισίου για την αγορά του φυσικού αερίου και των νέων Κοινοτικών οδηγιών, και ειδικότερα με: I. Πολιτικές που εμποδίζουν την ανάπτυξη μονοπωλιακών φαινομένων. 12

13 II. Την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. III. Την εντατικοποίηση του ανοίγματος της εθνικής αγοράς φυσικού αερίου. IV. Την ελεύθερη πρόσβαση τρίτων. V. Την προστασία των καταναλωτών με έμφαση στους οικιακούς καταναλωτές. 4. Η οικονομική και εμπορική βιωσιμότητα της επένδυσης, τόσο από πλευράς δυνητικών πελατών όσο και από πλευράς συμμετεχόντων στην επένδυση. 5. Η αποδοτικότητα της επένδυσης ώστε να μην επιβαρύνονται δυσανάλογα οι καταναλωτές. 6. Οι συνέργειες με άλλα υπό εξέλιξη έργα φυσικού αερίου (έργα ανάπτυξης του ΕΣΦΑ, αγωγοί διαμετακόμισης κλπ). 7. Η ενίσχυση του ρόλου της Χώρας στην ευρύτερη αγορά της Ν.Α. Ευρώπης. 8. Η προσέλκυση στρατηγικών επενδυτών και η ανάπτυξη επενδυτικών συμμαχιών. 9. Η ένταξη του έργου στον ευρύτερο αναπτυξιακό σχεδιασμό της Β.Α. Μακεδονίας σε συνάρτηση και με τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων της περιοχής. 10. Η απόλυτη διαφάνεια στις διαδικασίες πραγματοποίησης του έργου, βάσει αμερόληπτων και αντικειμενικών κριτηρίων, τα οποία θα πρέπει να είναι γνωστά εκ των προτέρων. 11. Ο σχεδιασμός, η ανάπτυξη και η λειτουργία του έργου με τις αρχές της περιβαλλοντικής προστασίας και της ασφάλειας. 13