ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΥΓΕΙΑΣ (Π.Ε.Δ.Υ.)

Transcript

1 ΕΙΔΙΚΟ ΑΡΘΡΟ ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΥΓΕΙΑΣ (Π.Ε.Δ.Υ.) Κωνσταντίνος Μ. Βασάλος Ιατρός Βιοπαθολόγος (Μικροβιολόγος) Υγιεινολόγος, MScPH, MScHM, PhD DOI: /zenodo Περίληψη Εισαγωγή: Η ανάπτυξη οικονοτρικών τεχνικών, τα τελευταία χρόνια, έχει σημαντικές εφαρμογές σν μέα υγείας, αφού διευκολύνει σ κατανόηση υ περιβάλλονς, σ οποίο λειυργούν οι οργανισμοί υγείας ώστε ληφθούν αποφάσεις για βελτιωθεί η απόδοσή υς ενώ η αποτίμηση αποδοτικότητας οργανισμών υγείας συνεισφέρει στη λειυργία υ υγειονομικού συστήμας. Η εργασία περιελάμβανε αζήτηση σε ελληνικές διεθνής ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων που αφέρονταν στις λέξεις κλειδιά: οικονοτρία υγεία, Εθνικό Σύστημα Υγείας, Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Κέντρο Υγείας, decision-making unit, data envelopment analysis, Πρωβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας, πρωβάθμια φροντίδα υγείας. Από βιβλιογραφία βρέθηκε ότι, υπάρχει η ανάγκη ανάπτυξης οικονοτρικών τεχνικών που εστιάζουν σ υφιστάνη αποδοτικότητα μονάδων υγείας, τη διοικητική λήψη απόφασης σ σύστημα υγείας, επιλογή αποτελεσματικών υγειονομικών παρεμβάσεων, ν προγραμματισμός παρεχόνων υπηρεσιών υγείας αποδοχή διοικητικής ταρρύθμισης σ υγεία. H οικονοτρία καλείται εκτιμήσει αποδοχή εκ μέρους κοινής γνώμης ταρρυθμίσεων, όπως εκείνη υ Π.Ε.Δ.Υ., που επιχειρούνται σ δημόσιο σύστημα υγείας χώρας μας. Η οικονοτρία παράγει πληροφόρηση για τα στελέχη ώστε επιλέξουν τη βέλτιστη εφικτή στρατηγική σε οικονομικό διοικητικό επίπεδο για ταρρύθμιση υ συστήμας υγείας. Συνεισφέρει σ οικονομική αξιολόγηση, ενπίζει υς παράγοντες που σχετίζονται αύξουσα τάση ζήτησης για υπηρεσίες υγείας, ενώ προειμάζει τις διοικήσεις κατάλληλα για λλοντικά σχέδια δράσεων σύμφω τις ανάγκες υγείας υ πληθυσμού. Λέξεις κλειδιά: οικονοτρία, υγεία, Εθνικό Σύστημα Υγείας, Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων, decision-making unit, data envelopment analysis, Πρωβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας Υπεύθυνος Αλληλογραφίας: Κωνσταντίνος Μ. Βασάλος, Αθή, τηλ.: , vassalos.constantine@gmail.com 152

2 PERIOPERATIVE NURSING (2015), VOLUME 4, ISSUE 3 SPECIAL ARTICLE ECONOMETRICS AND HEALTHCARE THE MODEL OF THE GREEK NATIONAL PRIMARY HEALTHCARE NETWORK (PEDY) Constantine M. Vassalos Medical Doctor - Hygienist, MScPH, MScHM, PhD Abstract Introduction: Nowadays, the development of econometric techniques has important applications in the health sector. Econometrics facilitates the understanding of the environment where health agencies function so that they can make decisions in order to improve their performance. Moreover, the evaluation of the efficiency of health organizations contributes to the health system. This study included searching on Greek and international electronic databases by using keywords such as econometrics, health, National Health System, Social Insurance Institution, Health Centre, decision-making unit, data envelopment analysis, National Primary Healthcare Network, primary health care. In the literature, it is cited that there was a need to develop econometric techniques in relation to the existing efficiency of healthcare facilities, the administrative decision within the country s health system, the selection of effective health interventions for planning health services, and the acceptance of administrative reform on healthcare. Econometrics was also used to evaluate the public s acceptance of the reforms, including that of PEDY, which had been undertaken in Greece s public health system. Econometrics produces information for managers so that they can choose the best possible strategy in financial and administrative level to reform the health system. The application of econometric techniques contributes to the economic evaluation of the health system, including the newly introduced national primary healthcare network (PEDY); identifies the factors associated with the increasing trend of demand for health services; and prepares the administration, whether centralized or regional, for future action plans in line with the health needs of the Greek population. Keywords: econometrics, health, National Health System, Social Insurance Institution, decision-making unit, data envelopment analysis, National Primary Healthcare Network Corresponding author: Constantine M. Vassalos, Athens, tel: , vassalos.constantine@gmail.com ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΥΓΕΙΑΣ (Π.Ε.Δ.Υ.).2015;4(3) 153

3 διαθέσιμων Εισαγωγή Η οικονοτρία ως επιστημονικός κλάδος οικονομικών αποτελεί πόρων. Η αποδοτικότητα εκτιμάται θόδους όπως είι, ταξύ άλλων, οι οικονοτρικές μέθοδοι, η 6-7. συγκερασμό οικονομικής επιστήμης, Π.Α.Δ. μαθηματικών στατιστικής1. Η αποδοτικότητα Ελληνικών νοσοκοίων αλματώδης ανάπτυξή, ιδιαίτερα τά ανάπτυξη ελάχισ τετραγώνων όσο Π.Α.Δ. 8 λογισμικών υπολογιστών οικονομικού Προ 15ετίας είχε εκτιμηθεί η εφαρμογή Οι ενδιαφέρονς, τόσο οικονοτρικές, θόδου παρατρικές επέτρεψε τα τελευταία χρόνια διευρυνθεί μέθοδοι επιχειρούν προσδιορίσουν η χρήση οικονοτρικών τεχνικών2-3. Δεν απόλυτη αποδοτικότητα μιας Μ.Λ.Α. σε σχέση χρησιμοποιούνται μόνο σ οικονομική έ συγκριτικό σηίο αφοράς9. Αφού επιστήμη, αλλά η χρήση υς έχει επεκταθεί συγκρίνουν κόσς ή τις εκροές όμοιων σε άλλα επιστημονικά πεδία ίς διαδικασιών δημόσιας πολιτικής, ές από υς οποίους οργανισμούς είι ο μέας υγείας4. δεδομέ, εκτιμούν αποδοτικότητα για δύο ή περισσότερους ελέγχοντας πραγματικά Σ παρούσα εργασία καταβάλλεται οργανισμών από τη απόσταση σ οποία προσπάθεια διαπιστωθεί η χρησιμότητα βρίσκονται ταξύ υς ελέγχουν υγειονομική επίδραση που έχουν εξωγενείς παράγοντες περίθαλψη χώρας μας έμφαση σ σ απόδοση λειυργίας υς. Η Π.Α.Δ. πρόσφατη ταρρύθμιση που αφέρεται στη είι μη παρατρική μέθοδος επιχειρεί σύσταση υ Π.Ε.Δ.Υ. σ πλαίσιο υ Ε.Σ.Υ. γραμμικό προγραμματισμό αποτιμήσει (Ν. 4238/2014) ώστε αδειχθούν τα εμπειρικά δεδομέ τη σχετική τεχνική σημαντικά αποδοτικότητα οικονοτρίας οφέλη σ χρησιμοποίησης ομοειδών οικονοτρικών θόδων για σύστημα μονάδων υγείας. πολλαπλές εκροές σε σχέση τη βέλτιστη πρακτική9-10. Υφιστάνη αποδοτικότητα πολλαπλές οργανωτικών Εκτιμά εισροές τεχνική αποδοτικότητα υ εξεταζόνου οργανισμού από απόσταση, σ οποία βρίσκεται από μονάδων υγείας Η αποδοτικότητα μιας παραγωγικής αποδοτικότερη μονάδα υγείας, εφόσον μονάδας, όπως είι ές οργανισμός υγείας, αφερόμαστε σν κλάδο υγειονομικής είι η ικανότητά «κάνει τη δουλειά περίθαλψης6,11. σωστά» 5. επιχειρησιακή ικανότητά σε ό,τι αφορά στη 154 Η Π.Α.Δ. υπερέχει οικονοτρικής Με άλλα λόγια, συνιστά διοίκηση τη διαχείριση ανάλυσης όσο αφορά σ ακρίβεια, οποία εκτιμάται η αποδοτικότητα Μ.Λ.Α.

4 PERIOPERATIVE NURSING (2015), VOLUME 4, ISSUE Σε μια μονάδα Π.Φ.Υ., για παράδειγμα, από ν αριθμό υ ιατρονοσηλευτικού υγειονομικό μέα15, ζηύνο είι αξιολογηθεί Π.Α.Δ. η σχετική προσωπικού (εισροές) εξαρτάται ο αριθμός αποδοτικότητα παραγωγικών μονάδων, όπως ασθενών (εκροές) που θα εξετασύν: Εάν είι οι μονάδες Π.Φ.Υ. που θα λειυργήσουν ές ιατρός δύο νοσηλευτές δύνται εντός υ Π.Ε.Δ.Υ., οι οποίες έχουν όμοιες εξετάσουν 20 ασθενείς σε καθηρινή βάση, δραστηριότητες στόχους ανάλογες τότε δεν είι τεχνικά αποδοτικό ούτε εισροές εκροές, παρακάμπντας περισσότερο προσωπικό εξετάζει 20 πρόβλημα επιρισμού κατανάλωσης ασθενείς ούτε υπάρχον προσωπικό εισροών σε κάθε μια από τις εκροές εξετάζει 19 ασθενείς. Το πρώ υπόδειγμα Εφόσον Π.Α.Δ που είι προσαλισμένο στις λειυργούν εισροές αφέρεται σ ελαχισποίηση παραγωγής, προτιμάται η αποδοτικότητά υς εισροών εκτιμά βαθμό, σν οποίο κάθε Μ.Λ.Α. μπορεί ιώσει ποσότητα λειυργεί εισροών ώστε παράγει μια συγκεκριμένη κλίμακας αποδεσύει τις εξεταζόνες ποσότητα εκροών. Το δεύτερο υπόδειγμα μονάδες παραγωγής από τη θεώρηση ότι οι Π.Α.Δ που είι προσαλισμένο στις ταβολές στις εισροές επιφέρουν αλογικές εκροές αφέρεται στη γισποίηση ταβολές στις εκροές οι οργανωτικές στη τράται υπό μονάδες βέλτιστη υπόδειγμα, ταβλητές δεν κλίμακα οποίο αποδόσεις εκροών εκτιμά βαθμό, σν οποίο κάθε Σ παρελθόν είχαν γίνει προσπάθειες Μ.Λ.Α. μπορεί αυξήσει ποσότητα αποτιμηθεί μέσω Π.Α.Δ. η σχετική εκροών αποδοτικότητα τόσο μονάδων που ενώ χρησιμοποιεί συγκεκριμένη ποσότητα εισροών7,13. άνηκαν σ υποσύστημα Π.Φ.Υ. υ Ι.Κ.Α. όσο Ήδη 2010 έρξη Κ.Υ. Π.Ι. που ανήκουν λειυργικά 16,21 δημοσιονομικής κρίσης, η αποτίμηση ακόμη σ υποσύστημα Π.Φ.Υ υ Ε.Σ.Υ. αποδοτικότητας μονάδων υγείας Με χρήση οικονοτρικής ανάλυσης βρέθηκε χώρας Π.Α.Δ. 14. έδειξε ότι τα Γ.Ν.-Κ.Υ. ότι οι σημαντικότερες εισροές ήταν ο αριθμός λειυργούν κυρίως ως μονάδες Π.Φ.Υ., οι υ προσωπικού (ιατρικό, νοσηλευτικό οποίες σε παραϊατρικό), ο τεχνολογικός εξοπλισμός, ο εξωτερική βάση, έφερε σ προσκήνιο μέσος πληθυσμός ευθύνης κάθε μονάδας αγότητα ταρρύθμισης που θα Π.Φ.Υ. η γειτνίασή νοσοκοίο. ενισχύσει ν χαρακτήρα υς (Ν. 4238/2014). Υψηλότερη αποδοτικότητα εμφάνισαν οι Στις περιοριστικές συνθήκες κρίσης μονάδες Π.Φ.Υ. ιατροτεχνολογική υποδομή δραματική ίωση εισροών που προκαλεί για τη διενέργεια εργαστηριακών εξετάσεων χρημαδοτικό γαλύτερο πληθυσμό αφοράς που παρέχουν σημαντικό «έμφραγμα» έργο σν ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΥΓΕΙΑΣ (Π.Ε.Δ.Υ.).2015;4(3) 155

5 ήταν κοντά σε νοσοκοίο. Σήρα, παρότι υποθέσεις που αφέρονται, ταξύ άλλων, σν σ κοινωνική συμπεριφορά μπορούν πρόσφα νόμο για Π.Ε.Δ.Υ. προβλέπεται ο καθορισμός ΤΟ.Π.Φ.Υ. ελεγχθούν χωρικών ενοτή ευθύνης τά από τεχνικών24. Οι τελευταίες χρησιύουν στη έγκριση σκοπιμότητας κριτήρια που διαμόρφωση προβλέψεων για μέλλον συνδέονται τις ανάγκες υγείας υ δαπανών πληθυσμού αφοράς (Ν. 4238/2014), δεν συμβάλλουν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί οι απαιύνες διοικητικών οικονομικών αποφάσεων25. λέτες συνέπεια καθυστερεί η λειυργική υγεία, οι καθοριστικά οποίες στη θα λήψη Η οικονοτρία συνιστά εργαλείο διενέργεια ερευνών μέσω ερωτημαλογίου προσέγγιση υγειονομικής περίθαλψης, για τη συλλογή σιχείων για τις ανάγκες αφού παρέχει τη δυτότητα πειραματισμού υγείας υ πληθυσμού δύται προσφέρει για εξεύρεση αποτελεσματικότερης σ επιτάχυνση διαδικασίας. Μέσω ελλακτικής λύσης σε θέματα που άπνται ανάλυσης πολυταβλητών δεδομένων, όπως οικονομικής διοικητικής διαχείρισης είι η ανάλυση σε παράγοντες η ανάλυση οργανισμών υγείας, όπως είι πρόσφατα σε κύριες συνιστώσες, αποκαλύπνται κοινοί συσταθέν Π.Ε.Δ.Υ. παράγοντες αυτόν ν τρόπο, τα οφέλη οργανισμών λαμβάνονται αντίσιχα, Π.Ε.Δ.Υ. σ οικονοτρικών εκείνο που βοηθά σ καλύτερη αξιολόγηση ή υ χρήση Η συνιστώσες, εφαρμογή λιγότερες που θα υγείας 26 (Ν. 4238/2014). Κατά γισποιούνται παράλληλη χρησιμοποιηθούν σε περαιτέρω ανάλυση. Η ίωση, όσο είι δυτό, συνολικών κοινή χρήση πολυταβλητών στατιστικών δαπανών για υγεία. Η χρησιμότητα τεχνικών Π.Α.Δ. ιώνει τα δεδομέ οικονοτρίας έγκειται σ ενπισθεί πολλαπλών εισροών πολλαπλών εκροών εξακριβωθεί η βέλτιστη λύση μέσα από έ στις παραγωγικές μονάδες Η ίωση υ σύνολο εφικτών ελλακτικών επιλογών υπερβολικού 28 διευκόλυνε, όγκου εντέλει, δεδομένων ανάλυση θα 25,27-. Όσοι λαμβάνουν αποφάσεις για ποιες είι η βέλτιστες εφικτές λύσεις σε ό,τι αφορά σιχείων που θα συλλέγονταν για τις ανάγκες σ παροχή υπηρεσιών υγείας καλούνται υγείας υ πληθυσμού ανά περιοχή. λειυργήσουν σε διαφορετικά περιβάλλοντα, άλλα λόγια κάτω από διαφορετικές Διοικητική λήψη απόφασης σ σύστημα συνθήκες: βεβαιότητας, αβεβαιότητας ή υγείας κινδύνου29. Σε δομημέ προβλήματα μικρό Ως ές από υς ίς δημόσιας πολιτικής, όπως προαφέρθηκε, ο μέας χρονικό γνωστές όλες οι απαιύνες πληροφορίες 156 υγείας στηρίζεται σε θεωρητικές ορίζοντα, υποτίθεται ότι είι

6 PERIOPERATIVE NURSING (2015), VOLUME 4, ISSUE 3 κατά τη διοικητική λήψη απόφασης Λόγου χάρη, η παραπάνω γνώση που υπάρχει βεβαιότητα για τι πρόκειται εκπορεύεται από κατανόηση αιτίων συμβεί σ μέλλον Όταν οι δαπάνες είι επείγουσες έκτακ υπηρεσίες Π.Φ.Υ., βοηθά σχηματισθούν χαρακτήρα αφορούν σε λειυργικά έξοδα προβλέψεις ώστε εφαρμοστεί η βέλτιστη διαχείρισης φαρμακείου, εφικτή στρατηγική για ν έλεγχο καλύπνται από πάγια προκαταβολή δαπανών υγείας27. Η σύσταση υ Π.Ε.Δ.Υ. εκτός υ προϋπολογισμού μονάδων αποφασίσθηκε ως βέλτιστη εφικτή λύση σ υγείας (Υπουργείο Υγείας, 2014). Σε ύτη πλαίσιο υ εξορθολογισμού δαπανών περίπτωση, για υγεία (Ν. 4238/2014) προσωπικό στα μικρές, υλικού έχουν ή κατώτερο διοικητικό νοσοκοία ολοέ αυξανόνης ζήτησης για 29. Από τις ή στις ατεθειμένες λέτες τις προτάσεις που υγείας που έχουν γίνει προς Υ.Υ. φαίνεται ότι η πρόκειται συσταθούν σ Π.Ε.Δ.Υ. (Ν. οικονοτρική ανάλυση συνέβαλλε σ 4238/2014) θα χρειαστεί αποφασίσει ποια προβλεφθούν οι τυχόν επιδράσεις που θα από τις ανωτέρω δαπάνες θα εξοφληθεί ώστε έχουν σ τελικό αποτέλεσμα ταβλητές, όπως είι οι δημόσιες δαπάνες, οι ιδιωτικές εξωνοσοκοιακές βεβαιότητα δομές εξασφαλισθεί χωρίς προβλήματα η παροχή υπηρεσιών Π.Φ.Υ. Πρακτικά, όμως, κάθε πληρωμές, η υφιστάνη οικονομική κρίση απόφαση η ίωση υ διαθέσιμου εισοδήμας, λαμβάνεται σε περιβάλλον αβεβαιότητας32. που επηρεάζουν τις συνολικές δαπάνες υγείας Όταν η πληροφόρηση είι ανεπαρκής, όπως αύξηση λλοντικής ζήτησης για συνέβη τα ελλιπή ή ακριβή σιχεία υπηρεσίες Π.Φ.Υ. ώστε αξιολογηθεί η δαπανών υ Ελληνικού συστήμας υγείας επίπτωση που θα έχει σ Ελληνικό σύστημα που ανέδειξε η οικονομική κρίση, η διοίκηση υγείας η εφαρμογή δεν μπορεί εκτιμήσει ποιο από τα ταρρύθμισης αποτελέσματα ελλακτικών λύσεων είι πιθανό συμβεί σ μέλλον33. Η κεντρική διοίκηση, όταν δυσκολεύεται, αρέσκεται διολογεί τη λήψη όποιας απόφασής βάση εμπειρία που διαθέτει, επιλέγοντας, όπως συνέβη σ προαφερθέν παράδειγμα, τις περικοπές δαπανών υγείας31,34. Η αζήτηση, αντίθετα, περισσότερων πληροφοριών θα βοηθήσει αποφασίσει σύνεση30,34. συγκεκριμένης Η λήψη απόφασης υπό συνθήκες κινδύνου αποτελεί μια ενδιάση κατάσταση, ούτε βεβαιότητας ούτε πλήρους αβεβαιότητας αφορά σε όλη τη διοικητική ιεραρχία ενός οργανισμού υγείας33. Οι περισσότερες αποφάσεις που λαμβάνει διοικητικό στελεχιακό δυμικό σ χώρο υγείας είι πιθανολογικής, σχαστικής φύσης31. Τα σχαστικά ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΥΓΕΙΑΣ (Π.Ε.Δ.Υ.).2015;4(3) υποδείγματα 157

7 στη διοίκηση αποτελεσματικότητα42. Για εφαρμοστεί, διοικητικά στελέχη για παράδειγμα, έ πρόγραμμα Π.Φ.Υ. από επιλέγουν χωρίς γνωρίζουν βεβαιότητα Π.Ε.Δ.Υ., όπως είι εθνικό πρόγραμμα ποιο θα είι αποτέλεσμα, για παράδειγμα, προσυμπτωματικού ελέγχου για επιλεγμέ ιατροτεχνολογικού νοσήματα που προβλέπεται σ πρόσφατη εξοπλισμού για έ Κ.Υ., τά επιλογή ταρρύθμιση (Ν. 4238/2014), χρειάζεται προχωρήσουν στη συγκεκριμένη ενέργεια γίνει ανάλυση κόσυς-αποτελεσματικότητας αλαμβάνοντας ρίσκο πέσουν έξω σε για υπολογισθεί κόσς υ ανά ό,τι προέβλεψαν, λόγου χάρη, σχετικά αποκύνη φυσική μονάδα αποτελέσμας, πότε είι πιθανότερο γίνει η απόσβεση όπως είι τα κερδισμέ έτη ζωής Κατά υ εξοπλισμού. Πρόκειται για ενηρωμένη αυτόν ν τρόπο, θα παρασχεθεί σ απόφαση, αφού οι διαθέσις πληροφορίες κεντρική επαρκούν για τη λήψη μολονότι δεν πληροφόρηση ώστε επιλέξει εφαρμόσει χρησιμοποιούνται λειυργιών38. κυρίως Τα προμήθειας γίνεται πρόγνωση30. ακριβής διοίκηση η απαραίτητη Οι αποτέλεσμα σε ό,τι αφορά σ υγεία σε καταγράψουν κατά πόσο είι πιθανό σχέση υς διαθέσιμους πόρους χωρίς προκύψουν τα επιβαρύνει τις δημόσιες δαπάνες43. Σε ύ αποτελέσματα κάθε ελλακτικής λύσης χρησιύει, επίσης, η ανάλυση κόσυς- σ μέλλον επιλέξουν, σε όρους χρησιμότητας, σ οποία η υγεία τράται αποφασίζοντες είι ή σε μην θέση προκύψουν θεωρίας αποφάσεων, τη βέλτιστη απόδοση σ συνολικό ρίσκο πρόγραμμα Π.Φ.Υ. μέγισ ποιοτικώς σταθμισμέ έτη ζωής ήι QALYs. Σ ανάλυση κόσυς-χρησιμότητας αποτέλεσμα ενός προγράμμας υγείας, όπως Επιλογή αποτελεσματικών υγειονομικών είι προαφερόνο, αποτιμάται παρεμβάσεων σαφήνεια από τη διάρκεια ζωής σε Το δίλημμα υ χρημαδότη σ συνδυασμό ποιότητά. Απορρέει σύστημα υγείας είι που θα διαθέσει σαφήνεια από τα οφέλη υγείας σε κάθε διαφάνεια περιορισμένους άμο, άλλα λόγια από ποσό κερδών υγειονομικούς πόρους, δηλαδή αν αξίζει σε χρησιμότητα σε όλα τα έτη στη διάρκεια δαπανήσει (value for money) σε κάποια υγειονομική παρέμβαση41. Οι αποφασίζοντες, υπηρεσία42,45. Ως εκ ύυ, θα διευκόλυνε πρού υιοθετήσουν καταλληλότερη όσους ελλακτική διαθέσουν διαφάνεια υς πόρους που προχωρήσουν σε οικονομική αξιολόγηση κατανέμονται κεντρικά σ σύστημα υγείας, συγκρίνοντας 158 υς στρατηγική, οφείλουν κόσς οποίων τα λαμβάνουν άμα τις έλαβαν αποφάσεις

8 PERIOPERATIVE NURSING (2015), VOLUME 4, ISSUE 3 όπως είι εκείνοι που πρόκειται διατεθούν για τη λειυργία υ Π.Ε.Δ.Υ. κατά ρούς, προσπάθειες αξιολογηθούν πρόληψη νοσημά ν εμβολιασμό Με αλύσεις κόσυς-αποτελεσματικότητας κόσυς-χρησιμότητας διαπιστώθηκε ότι, για παράδειγμα, σε σύγκριση πολιτική μη εφαρμογής προσυμπτωματικού ελέγχου για επιλεγμέ νοσήματα όπως είι ο καρκίνος υ παχέος εντέρου αμένεται παραχθούν κέρδη υγείας σε σχέση τις διαθέσις δαπάνες όποιος αν είι ο τρόπος που θα επιλεγεί για εφαρμοστεί πρόγραμμα. Σε ύ συνηγορούν τόσο έρευνες που διεξήχθηκαν στη Ελλάδα όσο εμπειρία από άλλες χώρες Η διαπίστωση, όμως, δεν επαρκεί ώστε ληφθεί απόφαση για ποιος τρόπος θα προκριθεί, εφόσον φάνηκε ανάλυση αβεβαιότητας ότι ελλακτικοί τρόποι πλέον κατάλληλο τρόπο εφαρμογής υγειονομικών παρεμβάσεων50. πρωβάθμιας περίθαλψης, όπως είι τα σχετικά η ν συμφερότερο από τεχνοοικονομικής άποψης Σ Ελληνικό σύστημα υγείας έγιν, προγράμματα επιλέξουν οι διαφορετικοί, διενέργειας Προγραμματισμός παρεχόνων υπηρεσιών υγείας Οι υπηρεσίες που σχεύουν παρέχουν οι δημόσιες δομές παροχής Π.Φ.Υ., σύμφω Ν. 4238/2014), περιλαμβάνουν, ταξύ άλλων, εκτίμηση αγκών υγείας πολιτών, προληπτική πολιτική κοινωνική φροντίδα52. Για επίτευξη στόχων που έχουν τεθεί σε κεντρικό επίπεδο, είι σημαντικό προγραμματισύν δράσεις σε πικό επίπεδο53. Θα μπορούσε, λόγου χάρη, σε έ Κ.Υ. προσδιορισθούν οι παράγοντες εκείνοι που επηρεάζουν τη ζήτηση υπηρεσιών Π.Φ.Υ. σ περιοχή ευθύνης υ τη μέθοδο ελαχίσ τετραγώνων εξαρτημένες ταβλητές ν ετήσιο αριθμό επισκέψεων υς δαπανηθέντες πόρους54. υ Η συλλογή αξιολόγηση δεδομένων ελέγχου που προέρχονται από παρελθόν δύται αλληλεπικαλύπνται ως προς κόσς βοηθήσει μια μονάδα παροχής υπηρεσιών προσυμπτωματικού αποτελεσματικότητα50. ανάλυση Π.Φ.Υ. καθορίσει τις ομάδες-στόχους, στις ευαισθησίας51 συνιστά μια τεχνική χρήσιμη οποίες απευθύνονται οι υπηρεσίες υγείας που για σχεύει ν υπολογισμό Η υ βαθμού παράσχει. Η εφαρμογή εμπισσύνης, ν οποίο οι αποφασίζοντες οικονοτρικών θόδων διευκολύνει θα σε σχεδιασμό λλοντικών δράσεων, ενώ, συμπεράσματα ως προς οικονομική όπως ήδη αφέρθηκε, μέσω διανομής αξιολόγηση ενός εκάσυ τρόπου ερωτημαλογίων μπορούσαν καταλήξουν συς πολίτες-χρήστες ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΥΓΕΙΑΣ (Π.Ε.Δ.Υ.).2015;4(3) 159

9 δύνται διαπιστωθούν ολοέ χαρακτηριστικά περιοχής ευθύνης εκάστε δημόσιων δομών παροχής υπηρεσιών Π.Φ.Υ. πληθυσμού αφοράς για υπηρεσίες Π.Φ.Υ. (ανεξάρτητη ταβλητή σε τρί επίπεδο Όντας προειμασμένες για ενδεχόνη αφοράς). Με άλλα λόγια, πρόκειται για αύξηση, θα πολυεπίπεδο υπόδειγμα που επιτυγχάνει ποιοτική ανάλυση δεδομένων, τα οποία βρίσκονται σε αυξανόνες ανάγκες οι υ επιτόπιες κατόρθων οι διοικήσεις παράσχουν πρωβάθμια περίθαλψη. διαφορετικά επίπεδα αφοράς, όπως είι η ηλικία, εισόδημα η γεωγραφική Αποδοχή διοικητικής ταρρύθμισης περιοχή56. Με πολυεπίπεδη ανάλυση δεδομένων θα φανεί δημογραφικό σ υγεία γεωγραφικό υπόβαθρο αποδοχής από λειυργίας ενός υγειονομικού συστήμας κοινή γνώμη συγκεκριμένης διοικητικής είι η μέτρηση υ βαθμού που οι πολίτες- ταρρύθμισης σ υγεία ώστε, εφόσον χρήστες, οι επαγγελματίες υγείας, εν γένει, χρειαστεί, γίνουν διορθωτικές κινήσεις κοινωνικό σύνολο αποδέχονται, ταξύ αβάθμιση λειυργίας υ Π.Ε.Δ.Υ. Η αποδοχή χρήσης ή άλλων, μια διοικητική ταρρύθμιση σν μέα υγείας, όπως είι η πρόσφατη Συμπεράσματα σύσταση υ Π.Ε.Δ.Υ. (Ν. 4238/2014)55. Η Η ανάπτυξη οικονοτρικών τεχνικών έχει χρησιμότητα οικονοτρίας έγκειται σ βρει, ότι προβαίνει σε εκτίμηση κοινής γνώμης εφαρμογές αφορικά Διευκολύνει επιχειρούνη τα τελευταία σν χρόνια, μέα σ σημαντικές υγείας. κατανόηση υ ταρρύθμιση ώστε βρεθούν ποιες ομάδες περιβάλλονς, σ οποίο λειυργούν οι υποστηρίζουν ή αντιτίθενται σε σχέση ν οργανισμοί εθνικό μέσο όρο. αποφάσεις για βελτιωθεί η απόδοσή υς, υγείας ώστε ληφθούν ενώ η αποτίμηση αποδοτικότητας Σε ό,τι αφορά σ πρόσφατη ταρρύθμιση σ χώρο υγείας (Ν. 4238/2014), η στήριξη υ κοινού (εξαρτημένη ταβλητή) δύται χαρακτηριστικά σχετιστεί αμικά (ανεξάρτητη ταβλητή σε πρώ επίπεδο αφοράς), όπως είι η ηλικία ή φύλο, χαρακτηριστικά κοινωνικοοικονομικών ομάδων (ανεξάρτητη ταβλητή σε δεύτερο επίπεδο 160 αφοράς), καθώς οργανισμών υγείας συνεισφέρει στη λειυργία υ υγειονομικού συστήμας. Παράγει πληροφόρηση, η οποία βρίσκεται στη διάθεση στελεχών για αξιοποιήσουν, ούτως ώστε προνοήσουν επιλέξουν τη βέλτιστη εφικτή στρατηγική σε οικονομικό διοικητικό επίπεδο αν απαιτηθεί προχωρήσουν σε ταρρύθμιση υ συστήμας υγείας. Συνεισφέρει σ

10 PERIOPERATIVE NURSING (2015), VOLUME 4, ISSUE 3 οικονομική αξιολόγηση επιλογή υ πικού πληθυσμού ώστε οι πολίτες- αποτελεσματικότερων χρήστες υ συστήμας μην προχωρούν παρεμβάσεων, στις υγειονομικών οποίες αξίζει σε υποκατάσταση παροχών δημόσιας δαπανηθούν οι λιγοσί διαθέσιμοι πόροι υ υγείας από εκείνες, για παράδειγμα, υ συστήμας υς ιδιωτικού μέα επακόλουθη επιβάρυνση παράγοντες που σχετίζονται αύξουσα νοικοκυριών από τις καταστροφικές τάση ζήτησης για υπηρεσίες υγείας. Οι δαπάνες υγείας. Τέλος, εκτιμά αποδοχή εκ διοικήσεις προειμάζονται κατάλληλα για μέρους καταστρώσουν σχέδια λλοντικών δράσεων ταρρυθμίσεων που επιχειρούνται σν που θα ανταποκριθούν στις ανάγκες υγείας μέα υγείας. υγείας. Ενπίζει κοινής γνώμης Βιβλιογραφία Frisch, R. Editorial. Econometrica :1-4. 2) Varian H.R. Big data: new tricks for econometrics. University of California, Berkeley School of Information, Berkeley, California, United States of America, Διαδικτυακή σελίδα: 013/ml.pdf. Πρόσβαση : 14 April ) Wilson Mixon J.Jr., Smith R.J. Teaching undergraduate econometrics with GRETL. J Appl Econometrics (7): ) Intrilligator M.D. Econometric models, techniques and applications. Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey, United States of America. Distributed by North-Holland Publishing Company, Amsterdam, Netherlands, ) Scholtes P.R. The leader s handbook: making things happen, getting things happen. The McGraw-Hill Companies Inc., New York, United States of America, ISBN ) Ozcan Y.A. Health care benchmarking and performance evaluation. An assessment using data envelopment analysis. 2nd Edition. International series in operations research and management science. Springer Science & Business Media, New York, United States of America, ISBN ) Παπαθασόπουλος Φ. Αποτελεσματικότητα τεχνολογιών υγείας. [Διδακρική διατριβή]. Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Πατρών, Πάτρα, ) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) Δονάς Γ, Γκιώκας Δ. Εκτίμηση σχετικής παραγωγικότητας Ελληνικών νοσοκοίων. Πρακτικά 11ου Πανελληνίου Συνεδρίου Στατιστικής, Χανιά, 1998: Κατσιγαράκης Χ. Ικανοποίηση πελατών κερδοφορία: εφαρμογές προσέγγισης DEA. Τμήμα Μηχανικών Παραγωγής Διοίκησης, Eκδ., Πολυτεχνείο Κρή, Χανιά, Charnes A, Cooper W, Rhodes E. Measuring the efficiency of decision-making units. Eur J Oper Res. 1978; 2(6): Καλογεροπούλου Μ. Εκτίμηση αποδοτικότητας ελληνικών δημόσιων νοσοκοίων. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής. 2011;28(6): Thanassoulis E. A comparison of regressionanalysis and data envelopment analysis as alternative methods for performance assessments. J Oper Res Soc. 1993;4: Parkin D. Principles of health economics (including the notions of scarcity, supply and demand, marginal analysis, distinctions between need and demand, opportunity cost, margins, efficiency and equity), Διαδικτυακή σελίδα: Πρόσβαση : Μανιαδάκης Ν, Κυριόπουλος Γ. Μέτρηση αποδοτικότητας νοσηλευτικών μονάδων ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΥΓΕΙΑΣ (Π.Ε.Δ.Υ.).2015;4(3) 161

11 15) 16) 17) 18) 19) 20) 21) 22) Εθνικού Συστήμας Υγείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Αθή, Σκρουμπέλος Α, Καπάκη Β, Αθασάκης Κ, Σουλιώ Κ. Κυριόπουλος Γ. Αφιέρωμα. Ασυγκρότηση χρημαδότηση ασφάλισης υγείας: εγχείρημα υ Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΠΥ). Κοινωνία Οικονομία Υγεία, Αθή,2012. Οικονόμου Ν.Α. Μέτρηση αποδοτικότητας ελληνικών κέντρων υγείας-περιφερειακών ιατρείων: η περίπτωση περιφέρειας Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας, Ηπείρου Ιονίων Νήσων. [Διδακρική διατριβή]. Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας Ιατρικής Στατιστικής, Ιατρική Σχολή, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθή, Abdul Rahman R.B.. Econometric structural modeling and efficiency study in a health care environment. [Thesis]. School of Mathematical Sciences, Universiti Sains Malaysia, Penang, Malaysia, Σμυρλής, Ι.Γ. Η περιβάλλουσα ανάλυση μη ακριβή δεδομέ: νέα θοδολογική προσέγγιση νέα πεδία εφαρμογών. [Διδακρική διατριβή]. Τμήμα Στατιστικής Ασφαλιστικής Επιστήμης, Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Παππάς Δ.Ε. Αξιολόγηση αποδοτικότητας κέντρων εξυπηρέτησης πολιτών (Κ.Ε.Π.) τη μέθοδο περιβάλλουσας ανάλυσης δεδομένων. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Προηγμέ συστήματα πληροφορικής», Τμήμα Πληροφορικής, Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Πειραιάς, Banker R.D, Charnes R.F, Cooper W.W. Some models for estimating technical and scale inefficiencies in data envelopment analysis. Manage Sci : Zavras A.I, Tsakos G, Economou C, Kyriopoulos J. Using DEA to evaluate efficiency and formulate policy within a Greek national primary health care network. J Med Syst :4. Nadimi R, Jolai F. Joint use of factor analysis (FA) and data envelopment analysis (DEA) for ranking of data envelopment analysis. World Acad Sci Eng Technol (1): ) Adler N, Golany B. Evaluation of deregulated 24) 25) 26) 27) 28) 29) 30) 31) 32) airline networks using data envelopment analysis combined with principal component analysis with an application to Western Europe. Eur J Oper Res : Τζαβαλής Η. Οικονοτρία. Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εταιρεία Ο.Π.Α. Α.Ε., Αθή, ISBN Mullahy J. Econometric modeling of health care costs and expenditures: a survey of analytical issues and related policy considerations. Med Care (7 Suppl 1):S Haavelmo T. The probability approach in econometrics. Econometrica (Supp): iii-vi and Λιαρόπουλος Λ.Λ. Οργάνωση υπηρεσιών συστημά υγείας. Εκδ., Βήτα, Αθή, ISBN Simon H.A. Administrative behavior: a study of decision-making processes in administrative organization. The Macmillan Company, New York, United States, Μανιαδάκης Ν. Τα οικονομικά υγείας από οπτική υ μάτζερ. Σε: Γραμματικοπούλου, Ε. (Εκδ.). Κοινωνία υγεία IV. Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθή, ISBN Garaviglia B. Conditions of certainty, uncertainty, and risk in organizational decision-making in long term health care. Healthcare POV, Available at: rchive/2008/02/28/conditions-of-certaintyuncertainty-and-risk-in-organizational-decisionmaking-in-long-term-health-care.aspx. Πρόσβαση : Decision Support Systems Laboratory. Decision making, systems, modeling and support. Chapter 2. [Postgraduate course]. Department of Informatics, University of Piraeus, Piraeus, Greece, Available at: vinfsys/dss%20architecture/chapter-2.pdf. Πρόσβαση : Levin J. Choice under uncertainty. Economics Department, Stanford University, Stanford, California, United States of America, Available at:

12 PERIOPERATIVE NURSING (2015), VOLUME 4, ISSUE 3 33) 34) 35) 36) 37) 38) 39) certainty.pdf. Πρόσβαση : Management and Decision Engineering Laboratory. Decision making in healthcare facilities. Department of Financial and Management Engineering, Business School, University of the Aegean, Chios, Greece, Available at: s/docs/healthcarefacilities_decisionmaking. Πρόσβαση : Goranitis I. Siskou O, Liaropoulos L. Health policy making under information constraints: An evaluation of the policy responses to the economic crisis in Greece. Health Policy (3): Αθασάκης Α, Βαφειάδης Γ, Γαρύφαλλος Α, Γιαννίρη Σ, Δόλγερας Α, Καλύβας Δ, συν. Η πρωβάθμια φροντίδα υγείας ο ρόλος υ ΕΟΠΥΥ 4 βήματα για τη ταρρύθμιση. Αθή, Σουλιώ Κ, Θηραίος Ε, Καϊτελίδου Δ, Παπαδακάκη Μ, Τσαντίλας Π, Τσιρώνη Μ, Ψαλπούλου Θ. Βασικά σηία πρότασης για τη ταρρύθμιση πρωβάθμιας φροντίδας υγείας. Επιστημονική Επιτροπή για Υποστήριξη Μεταρρύθμισης Πρωβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Αθή, Σεπτέμβριος, Groenewegen P.P, Jurgutis A. Technical assistance in the field of health. Report. A future for primary care for the Greek population. 10 March. Σε: Υπουργείο Υγείας Πρωβουλία «Υγεία εν δράσει» υποστήριξη Ομάδας Δράσης Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σχέδιο δράσης για έ καθολικό, ενιαίο ολοκληρωμένο σύστημα πρωβάθμιας φροντίδας υγείας, Σεπτέμβριος, Αθή, Καραΐσκου Π.Π. Ανάλυση θεωρίας διαμόρφωσης σερίων διερεύνηση συμβολής στη βελτίωση επίδοσης επιχείρησης. Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στη Διοίκηση Επιχειρήσεων, Τμήμα Οργάνωσης Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Πειραιάς,2005. Τσάντας Ν. Ποσοτική ανάλυση επιχειρηματικών αποφάσεων. Θεωρία αποφάσεων. Μέρος Α. Σηιώσεις από Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στη Διοίκηση 40) 41) 42) 43) 44) 45) 46) 47) 48) 49) Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη, Geweke J. Contemporary Bayesian econometrics and statistics. John Willey and Sons, Inc., Hoboken, New Jersey, United States of America, ISBN Χατζίκου Μ. Οικονομικά υγείας σ εξοικονόμηση πόρων. Πρακτικά Σεμιρίου Οικονομικά Υγείας Ι, Ελληνική Εταιρεία Φαρμακευτικού Marketing, Αθή, 5 Ιουνίου McCabe C. What is cost-utility? Hayward Medical Communications, a division of Hayward Group Ltd. London, England, United Kingdom,2009. Philips C. What is cost-effectiveness? Hayward Medical Communications, a division of Hayward Group Ltd. London, England, United Kingdom, McKie J, Richardson J, Singer P, Kushe H. The allocation of health care resources. An ethical evaluation of the QALY approach. (Medicolegal series). Ashgate Publishing Ltd., Aldershot, England, United Kingdom, ISBN Nord E. Cost-value analysis in health care. Making sense out of QALYs. Cambridge University Press, Cambridge, England, United Kingdom, ISBN Μεχίλι Ε, Διομήδους Μ, Γκουγκουμάτη Κ, Καλορινού Α. Διερεύνηση κόσυςαποτελεσματικότητας σ πρωβάθμια φροντίδα υγείας σ Ελλάδα. Ελληνικό Περιοδικό Νοσηλευτικής Επιστήμης (4): Καϊτελίδου Δ, Σίσκου Ο, Λιαρόπουλος Λ. Η σχέση κόσυς αποτελεσματικότητας υ HPV εμβολίου οι οικονομικές διαστάσεις υ εμβολιασμού σ Ελλάδα. Πρωβάθμια Φροντίδα Υγείας (1): Τσιάνυ Β, Καρόκης Α, Πάβη Ε, Κυριόπουλος Γ. Οικονομική αξιολόγηση εμβολίων: θοδολογικά προβλήματα κατευθυντήριες οδηγίες για αντιτώπισή υς. Πρωβάθμια Φροντίδα Υγείας (1):1218. Σκρουμπέλος Α, Κυριόπουλος Γ. Εθνικά προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου για ενηλίκους σ Ελλάδα. Τομέας Οικονομικών ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΥΓΕΙΑΣ (Π.Ε.Δ.Υ.).2015;4(3) 163

13 50) 51) 52) 53) 54) 55) 56) Υγείας, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Αθή, Tappenden P, Eggington S, Nixon R, Chilcott J, Sakai H, Karnon J. Colorectal cancer screening options appraisal. Cost-effectiveness, cost-utility and resource impact of alternative screening options for colorectal cancer. Report to the English Bowel Cancer Screening Working Group, September, Taylor M. What is sensitivity analysis? Hayward Medical Communications, a division of Hayward Group Ltd. London, England, United Kingdom, Ευμορφίδου Π. Ο σχεδιασμός προγραμματισμός σν μέα Υγείας. Διοικητική Ενημέρωση : Μπουραντάς Δ. Μάτζντ θεωρητικό υπόβαθρο: Σύγχρονες πρακτικές. 1η έκδ, Μπένου Γ. Αθή, Κουντζάκης Β. Προσδιοριστικοί παράγοντες ζήτησης υπηρεσιών υγείας σ Ελλάδα. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Βιώσιμη Ανάπτυξη»-Κατεύθυνση: Αγωγή Καταλωτή, Τμήμα Οικιακής Οικονομίας Οικολογίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Αθή, Μωραΐτη Ε. Αξιολόγηση λειυργίας οικονομικής αποδοτικότητας δημόσιων νοσοκοίων Περιφέρειας Κρή. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Δημόσια Υγεία Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας, Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Κρή, Ηράκλειο, Gelman A, Lee D, Ghitza,Y. Public opinion on health care reform. Forum (1):8 164