Τζίτζικα Γεωργία Νοσηλεύτρια ΤΕ Msc Φροντίδα στο σακχαρώδη διαβήτη

Transcript

1 Τζίτζικα Γεωργία Νοσηλεύτρια ΤΕ Msc Φροντίδα στο σακχαρώδη διαβήτη

2 Ψυχολογία ελκυστική επιστήμη σε όλα τα προγράμματα σπουδών επαγγελματίες υγείας

3 Ψυχολογία στο χώρο της υγείας Δεκαετία 80 Βιοϊατρική προσέγγιση Βιοψυχοκοινωνική προσέγγιση Στόχοι ψυχολογίας της υγείας προαγωγή διατήρηση υγείας ψυχολογικοί παράγοντες ψυχολογική παρέμβαση ποιότητα ζωής μελέτη και βελτίωση των συνθηκών παροχής υπηρεσιών υγείας διαμόρφωση ευρύτερης πολιτικής

4 Βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο - επίδραση στον επαγγελματία υγείας προσωπική σχέση επαγγελματία υγείας - ασθενή γνώσεις ψυχολογίας δεξιότητες επικοινωνίας ενσυναίσθηση αυτογνωσία πηγή stress πηγή ικανοποίησης Παπαδάτου Δ.,Μπελάλη Θ., 2008

5 Βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο επίδραση στον ασθενή δικαίωμα στην ενημέρωση ενεργητική συμμετοχή υποκειμενικό βίωμα βιογραφική αποδιοργάνωση προσωπική εξέλιξη αναζήτηση μιας ζωής με νόημα Παπαδάτου Δ., Μπελάλη Θ., 2008

6 Άτομο με σακχαρώδη διαβήτη Χρόνια ασθένεια με επιπλοκές Αλλαγή τρόπου ζωής - εφ όρου ζωής Οικογένεια Κατάθλιψη dipression related diabetes Υπολογίζεται ότι το 30% των ατόμων με ΣΔ εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία, ενώ η νόσος εμφανίζεται δυο με τρεις φορές περισσότερο σε διαβητικούς ασθενείς σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό (Anderson et al., 2001; Dziemidok et al., 2011)

7

8 Θεραπευτική ομάδαεξατομίκευση στόχων Διαβητολόγος Νοσηλευτής (νοσοκομειακός, κοινοτικός) Διατροφολόγος Ψυχολόγος Επαγγελματίες διαφόρων ειδικοτήτων Diabete nurse educator «Κύριος στόχος τους είναι η αλλαγή συμπεριφοράς. Διαθέτουν γνώσεις, δεξιότητες βασικών και κοινωνικών επιστημών, επικοινωνίας, συμβουλευτικής και παιδαγωγικής.» Κάθε επαγγελματίας πρέπει να αναγνωρίσει ότι έχει εκπαιδευτικό ρόλο και θα πρέπει να εκπαιδευτεί. (American Association of Diabetes Educators, IDF, 2008)

9 Αυτοδιαχείριση Diabetes Self-Management Education Σημείο κλειδί Κατανόηση της πορείας της ασθένειας & επιπλοκών Ειδικοί στόχοι εκπαίδευση στην αυτονομία αυτοεκτίμηση και συνεργασία με οικείους too many patients see their diabetes as not serious. (Harvey N. J.,2015)

10 Οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις σε συνδυασμό με την εκπαίδευση Education has a modest influence on generating better self-care, but psychologically based interventions are clearly more effective. Harvey N. J A systematic review and meta-analysis showed that psychosocial interventions modestly but significantly improved A1C (standardized mean difference 0.29%) and mental health outcomes Harkness E, et al. 2010

11 Ο εκπαιδευτικός ρόλος του νοσηλευτή Είναι όμως κοινά αποδεκτό ότι η εκπαίδευση του αρρώστου θα πρέπει να ξεκινά στοιχειωδώς από το νοσοκομείο και να ολοκληρώνεται με την κατ οίκον νοσηλεία Kowash M, & al.2006

12 Ο εκπαιδευτικός ρόλος του νοσηλευτή 24 ώρες το 24ωρο ευκαιρία να τον εκπαιδεύσει νιώθει τους φόβους του παρακολουθεί όλες τις αντιδράσεις του εντοπίζει τις ανάγκες του πιο κοντινή από ότι η σχέση του με άλλους επαγγελματίες υγείας το κοινωνικό προφίλ του ιατρού εγκαθίδρυση μιας θεραπευτικής σχέσης (σχέσης εμπιστοσύνης και υποστήριξης) Φουντούκη Α, Θεοφανίδης Δ Οι ασθενείς είναι πρόθυμοι να μοιραστούν πολλά και γρήγορα με έναν ενσυναισθητικό και προσεκτικό ακροατή

13 Ο εκπαιδευτικός ρόλος του νοσηλευτή Η σχέση νοσηλευτή-ασθενή είναι η βάση της νοσηλευτικής (Arnold E., Boggs K., 1995) Σημαντικό στοιχείο της εκπαίδευσης του ασθενούς αποτελεί ο τρόπος που μεταφέρονται τα μηνύματα Η επικοινωνία είναι νοσηλευτική πράξη Η επικοινωνία χρειάζεται κατάλληλη εκπαίδευση και κυρίως συστηματική καλλιέργεια (Μπελλάλη Θ. 2006)

14 Δεξιότητες επικοινωνίας Φραγμοί επικοινωνίας Δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης Η επικοινωνία είναι χορός όχι αντιπαλότητα

15 Παράγοντες υπονόμευσης της αποτελεσματικής επικοινωνίας Ασθενής Άγχος Αβεβαιότητα Αδυναμία κατανόησης θεραπευτικών οδηγιών Φόβος There are these serious complications but modern management is more effective than ever at preventing them if we work on this together. Fear is associated with maladaptive coping behaviors, poor control, and poor quality of life Νοσηλευτής Φόρτος εργασίας Ελλείψεις προσωπικού Συγκρούσεις επαγγελματιών υγείας Βενίου και συν, 2013 Harvey N. J.,2015

16 οικογένεια περιλαμβάνοντας τα μέλη της οικογένειας στις θεραπευτικές συζητήσεις μπορεί να προκύψουν ωφέλη ειδικά για τα παιδιά και τους εφήβους. (Delamater et al, 2001) σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. οι παρεμβάσεις φροντίδας σε χρόνιες ασθένειες οφείλουν να συμπεριλαμβάνουν εκτός από το άτομο και την οικογένεια. (WHO 2002,ADA 2017)

17 Τεχνικές Επιπρόσθετα στην εκπαίδευση χρειαζόμαστε ειδικές τεχνικές αλλαγής συμπεριφοράς που θα βοηθήσουν να αλλάξουν οι πεποιθήσεις των ασθενών για την υγεία (γνωσιακές συμπεριφορικές τεχνικές, συνέντευξη κινητοποίησης και ενδυνάμωση). (Harvey N. J., 2015) Οι τεχνικές τις οποίες οι νοσηλευτές μπορούν να χρησιμοποιήσουν για τους διαβητικούς και τα ψυχολογικά τους προβλήματα είναι η συνέντευξη κινήτρων, η συμπεριφορική κινητοποίηση και η θετική ενδυνάμωση. (Britneff E, Winkley K., 2013) Some of the techniques used in psychological therapies can be adopted by nurses to elicit positive behaviour change in people with diabetes. Use of MI, behavioural activation, problem solving and promoting self-help material from nurses has been shown to reduce depression in people with diabetes. (Lin et al, 2012)

18 Γνωσιακή συμπεριφορική θεωρία cognitive behavioral theory Γνωστικό στοιχείο (πιστεύω, ιδέες, γνώση) Συναισθηματικό (συναισθήματα, εκτιμήσεις, προτιμήσεις, επιθυμίες) Στοιχείο συμπεριφοράς (προδιάθεση για δράση) «δεν έχει νόημα να προσπαθώ για τίποτα και για κανέναν» «ήμουν και είμαι πάντα άτυχη σε αυτή τη ζωή» «Όλα πάνε στραβά στη ζωή μου» Μια θετική στάση συνήθως συνεπάγεται και µια ανάλογη συµπεριφορά. Μέθοδοι και τεχνικές στη γνωσιακή συµπεριφοριστική θεραπεία ενηλίκων Γ. Ευσταθίου «Δεν είναι τα πράγματα που ταράττουν τους ανθρώπους, αλλά οι ιδέες τους για τα πράγματα» Επίκτητος

19 Συνέντευξη κινητοποίησης motivational interviewing Εκμαιεύει και ενισχύει το προσωπικό κίνητρο για αλλαγή Βασικές αρχές ΜΙ: Έκφραση Ενσυναίσθησης Ανάπτυξη Απόκλισης Συμπόρευση με την Αντίσταση Στήριξη Αυτοαποτελεσματικότητας

20 θεωρία της «ενίσχυσης του ασθενούς» patient empowerment παροχή βοήθειας στον ασθενή, προκειμένου να ανακαλύψει και να χρησιμοποιήσει τις δικές του ικανότητες στην προσπάθεια διαχείρισης του διαβήτη συμφωνία ισότιμη σχέση παροχή γνώσεων τον διευκολύνει στην αλλαγή συμπεριφοράς Ενεργός ρόλος του ασθενή, είναι εκείνος που καθορίζει τον ρυθμό και την κατεύθυνση της θεραπευτικής διαδικασίας (συμπεριλαμβανομένης και της εκπαίδευσης) Anderson, Funnell, Barr, Dedrick, & Davis, 1991 Anderson, Funnell, Fitzgerald, & Marrero, 2000

21 αποτελέσματα Findings suggest that an empowerment-based, DSMS intervention is promising for improving and/or maintaining diabetes-related health, particularly A1C. (Tang Ts, et al. 2010) Specialist psychological training is not always necessary and ongoing support from nurses is extremely important; telephone follow-up can have a positive influence on HbA1c values and self-care.(kim and Oh, 2003) Τα ευρήματα προτείνουν μία υποστήριξη διαβητικών βασισμένη σε ενδυνάμωση η οποία σχετίζεται με βελτίωση της γλυκοζυλιωμένης(tang Ts, et al. 2010) Η συνέντευξη κινητοποίησης φαίνεται να προάγει τον γλυκαιμικό έλεγχο στους ενήλικες διαβητικούς. (Williams et al, 1998).

22 Εναλλακτικές λύσεις εναλλακτικών λύσεων σε κάθε ειδικό ζήτημα η μεταφορά μηνυμάτων (παρότρυνση) αίσθημα ελευθερίας,αυτονομίας (ενδυνάμωση) Πολυκανδριώτη & Καλογιάννη, 2009

23 Οι νοσηλευτές έχουν αναγνωριστεί ως ένας σπουδαίος τροποποιητικός παράγοντας που σχετίζεται με την θνητότητα σε πολλές μελέτες σε όλο τον κόσμο Kane RL et al.the association of registered nurse staffing levels and patient outcomes: systematic review and meta-analysis. Med Care Aiken LH, et al.. Patient safety, satisfaction, and quality of hospital care: cross sectional surveys of nurses and patients in 12 countries in Europe and the United States.BMJ Aiken LH, et al. Nurse staffing and education and hospital mortality in nine European countries: a retrospective observational study. Lancet 2014.

24 Για την υπέρβαση των εμποδίων στην επικοινωνία επαγγελματία υγείαςασθενούς, απαιτούνται λεπτές κοινωνικές δεξιότητες και εξατομικευμένη προσέγγιση του πάσχοντα, απαλλαγμένη από στερεότυπα και προκαταλήψεις. Στην κατεύθυνση αυτή θα μπορούσε να συμβάλει καταλυτικά η συνεχιζόμενη ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των επαγγελματιών σε αποτελεσματικές μεθόδους και τεχνικές προσέγγισης των ασθενών, κατά τη διάρκεια της κλινικής πράξης. Η καλή επικοινωνία χτίζεται απ τη στιγμή της διάγνωσης. Η εύρεση του κατάλληλου χώρου και η διάθεση του απαραίτητου χρόνου συζήτησης με τον ασθενή μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στο χτίσιμο της θεραπευτικής σχέσης. Επίσης η προσαρμογή της επικοινωνίας στη βάση του εκπαιδευτικού επιπέδου του ασθενούς και με τρόπο που θα λαμβάνει υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του (Τσούνης Α.,Θεοδοσιάδης Ν.,Σαράφης Π., Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις στην καθημερινότητα ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη και οι δυνατότητες βελτίωσης των υποστηρικτικών παρεμβάσεων φροντίδας υγείας, 2014)

25 Συμπερασματικά θα έλεγε κανείς ότι παρά τα προβλήματα και τις ελλείψεις που υπάρχουν, η εκπαίδευση από τους νοσηλευτές σε θέματα υγείας θα μπορούσε να λάβει πιο συστηματικό χαρακτήρα. Αρκεί και οι ίδιοι οι νοσηλευτές να συνειδητοποιήσουν και ευαισθητοποιηθούν στον ρόλο τους αυτό. Τα οφέλη για την υγεία και την κοινωνία γενικότερα είναι σημαντικά και οι νοσηλευτές συμπεριλαμβάνονται στους επαγγελματίες υγείας που έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν σε αυτόν το ρόλο.

26 Ευχαριστώ

27 βιβλιογραφία Παπαδάτου Δ.,Μπελάλη Θ., βασικές γνώσεις ψυχολογίας για επαγγελματίες υγείας, 2008 WHO. (2002) Innovative Care for Chronic Conditions: Building Blocks for Action. Geneva, Switzerland: World Health Organization, Anderson R.J., Freedland K.E., Clouse R.E., Lustman P.J. (2001) "The prevalence of co-morbid depression in adults with diabetes: A meta-analysis", Diabetes Care, 24: Dziemidok P, Makara-Studzińska M., Jarosz M.J. (2011) "Diabetes and depression: a combination of civilization and life-style diseases is more than simple problem adding - literature review", Ann Agric Environ Med., 18(2): Gonder-Frederick L., Cox D. J., Ritterband L. M. (2002) "Diabetes and Behavioral Medicine: The Second Decade", Journal of Consulting and Clinical Psychology ; 70 (3) : Weiss M.G., Ramakrishna J., Somma D.. (2006) "Healthrelated stigma: rethinking concepts and interventions", Psychol Health Med., 11:277 87

28 Lavery L.A., Armstrong D.G. (2007) "Temperature Monitoring to Assess, Predict, and Prevent Diabetic Foot Complications", Curr Diab Re. 7(6):46 9. American Association of Diabetes Educators, IDF, 2008 Cavan D. A. (2010) "Structuring Diabetes Servises to Support Selfmanagement. A Report from the Diabetes Education Network Steering Group", EDN Spring 7(1): White P., Smith S. M., Hevey D., O' Dowd T. (2009) "Understanding Type 2 Diabetes: Including the Family Member's Perspective", The Diabetes Educator, 35(5): (Williams et al, 1998). Πολυκανδριώτη Μ., Καλογιάννη Α. (2009) "Εκπαίδευση Ασθενών με Διαβητικό Πόδι", Το Βήμα του Ασκληπιού, 8(2) : Harvey N. J. Psychosocial interventions for the diabetic patient, Diabetes Metab Syndr Obes. 2015

29 Tang Ts, et al. Self-management support in real-world settings: an empowermentbased intervention. Patient Educ Couns Kowash M, Toumba K, Curzon M. Costeffectiveness of a long-term dental health education program for the prevention of early childhood caries. Eur Arch Paediatr Dent 2006, 7(3): lamater et al, 2001 Kim and Oh, 2003 Britneff E, Winkley K (2013) The role of psychological interventions for people with diabetes and mental health issues. Journal of Diabetes Nursing 17: Lin et al, 2012 Arnold E, Boggs K Interpersonal relationships:proffesonal communication skills of nurses. Philadelfia:WB Saunders Company Britneff E, Winkley K (2013) The role of psychological interventions for people with diabetes and mental health issues. Journal of Diabetes Nursing 17:

30 Τσούνης Α.,Θεοδοσιάδης Ν.,Σαράφης Π., Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις στην καθημερινότητα ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη και οι δυνατότητες βελτίωσης των υποστηρικτικών παρεμβάσεων φροντίδας υγείας, 2014 Aiken LH, et al.. Patient safety, satisfaction, and quality of hospital care: cross sectional surveys of nurses and patients in 12 countries in Europe and the United States.BMJ Kane RL et al.the association of registered nurse staffing levels and patient outcomes: systematic review and meta-analysis. Med Care Aiken LH, et al. Nurse staffing and education and hospital mortality in nine European countries: a retrospective observational study. Lancet Βενιού, Α., Τεντολούρης, Ν., Παράγοντες που επηρεάζουν την επικοινωνία ιατρού-ασθενούς. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 30(5), σελ Harkness E, Macdonald W, Valderas J, Coventry P, Gask L, Bower P. Identifying psychosocial interventions that improve both physical and mental health in patients with diabetes: a systematic review and metaanalysis. Diabetes Care 2010;33: