Νοημοσύνη & Χαρισματικότητα

Transcript

1 Νοημοσύνη & Χαρισματικότητα Ν. Περβανίδου Παιδίατρος- Αναπτυξιολόγος Επικ. Καθηγήτρια Αναπτυξιακής Παιδιατρικής Α Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία»

2 Νοημοσύνη Ικανότητα του ανθρώπου για λογική κρίση, κατανόηση, προσήλωση σε αντικειμενικούς σκοπούς, ολοκλήρωση στόχων, αυτοκριτική και προσαρμογή σε διάφορες καταστάσεις. (Binet, ) Γενική ικανότητα του ανθρώπου να δρα σκόπιμα, να σκέφτεται λογικά και να αντιμετωπίζει με αποτελεσματικότητα το περιβάλλον του. (Wechsler, ) Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC, 1949; WISC- IV, 2003) Wechsler Adult Intelligence Scale (WAIS, 1955; WAIS- III, 1997)

3 ΟΡΙΣΜΟΙ APA: American Psychiatric Association, DSM- 5, 2013 American Association on Intellectual and Developmental Disabilities (AAIDD) ΙCD Ελλείμματα στη Νοητική Λειτουργικότητα, δηλ. στα Λογική Κρίση Επίλυση προβλήματος Σχεδιασμός Αφηρημένη Σκέψη Κρίση Ακαδημαϊκή Μάθηση Εμπειρική Μάθηση ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ (ΤΕΣΤ) ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ, ΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΑ <18 χρονών 1-3% 2. Ελλείμματα ή επιβάρυνση στην προσαρμοστική λειτουργικότητα. Αυτό περιλαμβάνει δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να ζει κανείς ανεξάρτητα και υπεύθυνα. Οι περιορισμένες δεξιότητες επηρεάζουν τη συμπεριφορά. Το άτομο χρειάζεται επιπρόσθετη υποστήριξη για να επιτύχει στο σχολείο, να εργαστεί, να έχει ανεξάρτητη ζωή. Η προσαρμοστική λειτουργικότητα μετράται με τυποποιημένες, πολιτισμικά ευαίσθητες δοκιμασίες.

4 Δείκτης Νοημοσύνης ΔΝ= Νοητική Ηλικία Χ 100 Χρονολ. Ηλικία

5 Τύποι Δοκιμασιών Αξιολόγησης Νοημοσύνης Δοκιμασίες που μετρούν μια λειτουργία Raven Progressive Matrices : λογική σκέψη, οπτική αντίληψη Peabody Picιture Vocabulary Test: λεκτική κατανόηση Δοκιμασίες που περιλαμβάνουν μετρήσεις πολλών δεξιοτήτων Δοκιμασία του Wechsler (WISC- III, WAIS- III, WASI) Δοκιμασία Standford- Binet

6 Δεξιότητες που μετρούνται στο WISC- III Λεκτική Νοημοσύνη Γενικές γνώσεις Αφαιρετική σκέψη Ακουστική αντίληψη Ικανότητα μαθηματικών υπολογισμών Βραχύχρονη ακουστική μνήμη Ικανότητα για συγκέντρωση Ανάπτυξη της γλώσσας Γνώση της σημασίας λέξεων Κοινωνική κρίση Γνώση συμβατικών κανόνων συμπεριφοράς Κοινή λογική Πρακτική Νοημοσύνη Οπτική αντίληψη Παρατηρητικότητα Ψυχοκινητική ταχύτητα Οπτικο- κινητικός συντονισμός Γενική ταχύτητα Οπτική σειροθέτηση Συνθετική ικανότητα Εννοια χρόνου Ικανότητα σειροθέτησης βάση χρόνο Στρατηγικός σχεδιασμός Συλλογιστική ικανότητα Ανάλυση του όλου σε επιμέρους στοιχεία

7

8 Νοημοσύνη Δείκτης Γενικής Νοηµοσύνης Επίπεδο Νοητικής Λειτουργίας 130 και άνω Ανώτατο Ανώτερο Ανώτερο φυσιολογικό Μέσο φυσιολογικό Χαµηλό φυσιολογικό Οριακό 69 και κάτω Νοητική Υστέρηση

9 Νοητική Αναπηρία (Υστέρηση) Δείκτης Γενικής Νοηµοσύνης Από έως 70 Από έως Από έως Κάτω από Επίπεδο Νοητικής Λειτουργίας Ελαφρά Μέτρια Σοβαρή Βαριά

10 Ελαφρά Νοητική Υστέρηση " καλή ανάπτυξη επικοινωνίας και κοινωνικών δεξιοτήτων " συχνά αδιάγνωστη μέχρι την έναρξη του σχολείου " σχολική φοίτηση: ολοκλήρωση του Δημοτικού " ανεξάρτητη διαβίωση, με πιθανή ανάγκη στήριξης Μέτρια Νοητική Υστέρηση " ανάπτυξη λόγου " αυτοεξυπηρέτηση (προσωπική, του σπιτιού και στην κοινότητα) Σοβαρή Νοητική Υστέρηση " καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου " αυτοεξυπηρέτηση (προσωπική) Βαριά Νοητική Υστέρηση " περιορισμένη επικοινωνία

11 Κοινωνική Λειτουργικότητα Vineland Adap ve Behaviour Scales Κλίμακα επικοινωνίας Κλίμακα δεξιοτήτων καθημερινής ζωής Κλίμακα κοινωνικής προσαρμογής - διαπροσωπικές σχέσεις Κλίμακα κινητικών δεξιοτήτων - παιχνίδι και ελευθ. χρόνο - κοινωνιές δεξιότητες Ερωτήσεις Δείχνει ενδιαφέρον για συνομήλικα παιδιά; Συμμετέχει σε ομαδικά παιχνίδια; Ζητάει συγγνώμη αν κάνει λάθος; Μπορεί να ελέγξει συναίσθημα θυμού ή λύπης όταν του αρνηθεί κάτι που επιθυμεί;

12 < 5 ΧΡΟΝΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΣΦΑΙΡΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ 2 ΤΟΜΕΙΣ ΤΟΜΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ > 5 ΧΡΟΝΩΝ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ ΔΕΙΚΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ

13 Κινητικότητα Αδρή Κινητικότητα, Λεπτή κινητικότητα, Ισορροπία, οπτικοκινητικός συντονισμός Επικοινωνία Εκφραστικος Λόγος Αντιληπτικός λογος Γραπτός Λόγος Νοητικές Λειτουργίες- Προσαρμογή Λογική Κρίση, Επιτελικές Λειτουργίες, Μνήμη, Προσοχή Κοινωνικές- Συναισθηματικές Δεξιότητες Κοινωνικότητα, Συναισθηματική Αναγνώριση

14 Νόηση Τυπική Ηλικία Ηλικία µέχρι την οποία η απουσία του ορόσηµου είναι παθολογική Ψάχνει χαµένα αντικείµενα όχι µόνο στην αρχική θέση τους 18 µήνες 24 µήνες Λειτουργικό παιχνίδι 18 µήνες 24 µήνες Αναπαριστά οικείες δραστηριότητες 18 µήνες 30 µήνες Μπορεί να µιµηθεί κάτι αργότερα 18 µήνες 30 µήνες Συµβολικό παιχνίδι (αντικείµενο σε θέση άλλου παιχνιδιού) Χρησιµοποιεί φανταστικά αντικείµενα για παιχνίδι 18 µήνες 30 µήνες 24 µήνες 48 µήνες Παίζει ρόλους 36 µήνες 48 µήνες Ζωγραφίζει πρόσωπο µε χαρακτηριστικά 36 µήνες 48 µήνες Σχεδιάζει µια ιστορία µε ρόλους 48 µήνες 60 µήνες

15 Σφαιρική Αναπτυξιακή Καθυστέρηση Καθυστέρηση της ανάπτυξης σε όλους τους τομείς αλλά κυρίως στη γλώσσα, τη λεπτή κινητικότητα και την κοινωνικότητα Η αδρή κινητικότητα συνήθως καθυστερεί επίσης αλλά αυτό ποικίλει Συνήθως συνυπάρχει μαθησιακή δυσκολία αν και αυτό φαίνεται ένα- δυο χρόνια μετά τη διάγνωση Σημαντικά χαρακτηριστικά στην κλινική εξέταση Αύξηση. βάρος, ύψος, περιφέρεια κεφαλής Δυσμορφικά χαρακτηριστικά πχ Σύνδρομο Down, Williams Δέρμα για νευροδερματικά σύνδρομα πχ οζώδης σκλήρυνση Νευρολογική εξέταση για στάση σώματος, βάδισμα, μυικό τόνο, αντανακλαστκά, βυθό, όραση, ακοή

16 Σφαιιρική Αναπτυξιακή Καθυστέρηση: Αιτιολογία- Διερεύνηση Γενετικά αίτια Προγεννητικά Περιγεννητικά Μεταγεννητικά

17 Γενετικά Αίτια Αναπτυξιακής Καθυστέρησης 1. Χρωμοσωμικές διαταραχές, σύνδρομα: Down Syndrome, Fragile X, Duchenne s μυϊκή δυστροφία 2. Μεταβολικά αίτια πχ φαινυλκετονουρία 3. Εγκέφαλος, δομικές ανωμαλίες (υδροκέφαλος, μικροκεφαλία) ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ 1. Χρωμοσώματα & fragile X 2. Μεταβολικός έλεγχος: Ούρα: αμινόγραμμα & οργανικά οξέα, ανίχνευση βλεννο- ολιγοσακχαρίδων - αναγωγικών ουσιών Αίμα: Ph, γαλακτικό οξύ, αμμωνία. Ουρία & ηλεκτρολύτες πλάσματος, ασβέστιο, ηπατικά ένζυμα, λέυκά, λιπαρά οξέα πολύ μακράς αλύσου (VLCFAs) για συγκεκριμένες κινητικές διαταραχές 3. Υπερηχογράφημα εγκεφάλου στο νεογέννητο, CT, MRI αργότερα

18 Προγενετικά Αίτια Αναπτ. Καθυστέρησης 1. Τερατογόνα, επιδράσεις φαρμάκων και ουσιών: κατάχρηση αλκοόλ και εθιστικών ουσιών- εμβρυϊκό σύνδρομο αλκοόλης 2. Συγγενείς λοιμώξεις: ερυθρά, CMV, τοξοπλάσμωση 3. Συγγενείς δυσπλασίες: υποθυρεοειδισμός 4. Σοβαρή Υποθρεψία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ 1. Ιστορικό 2. Ούρα για καλλιέργειες ιών, τίτλος αντισωμάτων έναντι ιών 3. Θυρεοειδική λειτουργία

19 Περιγεννητικά Αίτια Αναπτ. Καθυστέρησης 1. Μεγάλη προωρότητα: ενδοκοιλιακή αιμορραγία, περικοιλιακή λευκομαλακία, 2. Υποξική Ισχαιμική βλάβη: περιγεννητική ασφυξία 3. Μεταβολικά αίτια: υπογλυκαιμία, υπερχολερυθριναιμία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ 1. Υπερηχογράφημα εγκεφάλου στο νεογέννητο 2. CT, MRI 3. Μεταβολικός έλεγχος

20 Μεταγεννητικά Αίτια Αναπτ. Καθυστέρησης 1. Τραυματισμός κεφαλής: ατύχημα, σκόπιμος 2. Ανοξία: πνιγμονή, ασφυξία 3. Λοίμωξη: μετά μηνιγγίτιδα ή εγκεφαλιτιδα 4. Μεταβολικά αίτια: υπογλυκαιμία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ CT, MRI εγκεφάλου, EEG όπου ενδείκνυται 2. Μεταβολικός έλεγχος ΑΓΝΩΣΤΑ ΑΙΤΙΑ 25% EEG, CPK (crea nine phosphokinase) Μόλυβδος αίματος, Χαλκός αίματος, Αγωγιμότητα νεύρων, Ηλεκρομυογράφημα, Βιοψία νεύρων και μυών

21 Ποιό παιδί ορίζεται ως χαρισματικό; Francis Galton, 1869: ενήλικες που επέδειξαν εξαιρετικό ταλέντο αυτού. σε κάποιους τομείς. Xαρισματικό παιδί είναι αυτό που έχει το δυναμικό να γίνει χαρισματικός ενήλικας. Lewis Terman, 1900: Δείκτης Νοημοσύνης (ΔΝ) [Intelligence Quo ent] ορίζει τη χαρισματικότητα. Το 1900 ξεκίνησε τη διαχρονική μελέτη του των χαρισματικών παιδιών τα οποία όρισε ως αυτά με ΔΝ 140. Η μελέτη έδειξε οτι το IQ μόνο δεν προβλέπει επιτυχία στην ενήλικη ζωή. Leta Hollingworth, 1926 «GiEed Children, Their Nature and Nurture»: το δυναμικό κληρονομείται αλλά η οικογένεια και το σχολείο παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του δυναμικού

22 Εισαγωγή " Στην προσχολική ηλικία, η πρώιμη εμφάνιση δεξιοτήτων και/ή οι υψηλές επιδόσεις των παιδιών σε έναν ή περισσότερους τομείς της ανάπτυξης (συνήθως γλώσσα, μνήμη, μάθηση, αρίθμηση) συχνά φέρνουν τους γονείς σε αμηχανία " Η «χαρισματικότητα» δεν έχει σαφή ορισμό και κλινικά χαρακτηριστικά (DSM- IV). Παρότι κάποια πρώιμα στοιχεία εμφανίζονται στα 3-4 χρόνια η «χαρισματικότητα αναγνωρίζεται στα 5-7 έτη

23 Ποιό παιδί ορίζεται ως χαρισματικό; " Francis Galton, 1869: ενήλικες που επέδειξαν εξαιρετικό ταλέντο σε κάποιους τομείς. Xαρισματικό παιδί είναι αυτό που έχει το δυναμικό να γίνει χαρισματικός ενήλικας " Lewis Terman, 1900: Δείκτης Νοημοσύνης (ΔΝ) [Intelligence Quo ent] ορίζει τη χαρισματικότητα. Το 1900 ξεκίνησε τη διαχρονική μελέτη του των χαρισματικών παιδιών τα οποία όρισε ως αυτά με ΔΝ 140. Η μελέτη έδειξε οτι το IQ μόνο δεν προβλέπει επιτυχία στην ενήλικη ζωή " Leta Hollingworth, 1926 «GiEed Children, Their Nature and Nurture»: το δυναμικό κληρονομείται αλλά η οικογένεια και το σχολείο παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του δυναμικού αυτού

24 H Χαρισματικότητα ως Προγνωστικός Παράγοντας Επιτευγμάτων στην Ενήλικη Ζωή Ικανότητα πάνω από μέσο όρο Προσήλωση σε στόχο- κίνητρο Δημιουργι- κότητα Renzulli Three Ring Concep on of Gi edness

25 Η Χαρισματικότητα ως Ασύγχρονη Ανάπτυξη " Η Χαρισματικότητα δεν περιλαμβάνει μόνο το IQ και το ταλέντο αλλά και συναισθηματικά χαρακτηριστικά: συνήθως νοητικές- ακαδημαικές επιδόσεις ανώτερες απο τις συναισθηματικές " Οι προχωρημένες νοητικές ικανότητες και οι στόχοι δημιουργούν εσωτερικές εμπειρίες και αυτο- επίγνωση διαφορετικές απο αυτές του μέσου όρου " Η ασύχρονη αυτή ανάπτυξη αυξάνει με το νοητικό δυναμικό " Η μοναδικότητα αυτή στα χαρισματικά παιδιά τα κάνει ιδιαίτερα ευάλωτα ώστε να χρειάζονται ειδική διχείριση απο γονείς και δασκάλους (Columbus Group, 1991)

26 Σχολικοί Ορισμοί " Σχετικές ικανότητες " Οι μαθητές αναγνωρίζονται με βάση τις επιδόσεις τους σχετικά με άλλους μαθητές " Οι μαθητές στο 5 ο ή 10 ο εκατοστημόριο είναι αύτοί που ορίζονται χαρισματικοί και έχουν ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες " Αφορά το συγκεκριμένο σχολικό πληθυσμό και ένα παιδί μπορεί να χάσει τον χαρακτηρισμό συτό σε άλλο σχολείο

27 Χαρισματικότητα & Ταλέντο Χαρισματικότητα στους παρακάτω τομείς, μεμονωμένα ή σε συνδυασμό: " Γενικές νοητικές ικανότητες " Ειδικές ακαδημαϊκές επιδόσεις (σε γλώσσα, μαθηματικά) " Δημιουργική ή παραγωγική σκέψη " Ηγετικές ικανότητες Ταλέντο σε " Εκτέλεση εικαστικών ή δραματικών τεχνών " Μουσική " Αθλήματα «Γενική» χαρισματικότητα : " IQ 97 η Εκατοστιαία Θέση για τον συγκεκριμένο πληθυσμό " Αποτελεί μόνο έναν υποτύπο χαρισματικού παιδιού " Υψηλό IQ μόνο, δεν είναι προβλεπτικό ακαδημαϊκής επιτυχίας, λόγω συνύπαρξης συναισθηματικών, συμπεριφορικών, πολιτισμικών και μαθησιακών διαφορών. " Η γενική ή ακαδημαϊκή χαρισματικότητα, στην οποία δίνεται η μεγαλύτερη έμφαση, διαφέρει από πληθυσμό σε πληθυσμό και πρέπει να διακρίνεται από τα ειδικά ταλέντα σε συγκεκριμένους τομείς

28 Πρώιμα Χαρακτηριστικά " Στοιχεία χαρισματικότητας στην προσχολική ηλικία, ιδιαίτερα < 2 έτη: αβέβαια, καθώς η έρευνα δεν έχει δείξει σταθερά αποτελέσματα " IQ πριν τα 5 έτη δεν είναι σταθερά προβλεπτικό της νοημοσύνης " Χαρακτηριστικά : αυξημένη εγρήγορση στη βρεφική ηλικία, πρώιμη γλωσσική ανάπτυξη, πλούσιο για την ηλικία λεξιλόγιο, στοιχεία αφηρημένης σκέψης, ικανότητα γενίκευσης, δεξιότητες επίλυσης προβλήματος, ισχυρή μνήμη " Συχνά: προκλητικές και διεισδυτικές ερωτήσεις, περιέργεια και αμφισβήτηση των δεδομένων. " Ασύγχρονη ανάπτυξη: οι νοητικές και ακαδημαϊκές ικανότητες συνήθως πιο αναπτυγμένες από τις κοινωνικές- συναισθηματικές και πιο εμφανείς οι διαφορές όσο μικρότερα τα παιδιά

29 Διαχείριση Νόμος για την Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση (3699/2008) άρθρο 3, παρ. 3, «ανατίθεται η ανάπτυξη προτύπων αξιολόγησης και ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τους μαθητές αυτούς σε Σχολές ή Τμήματα Α.Ε.Ι. που, κατόπιν πρόσκλησης που τους απευθύνει το Υπουργείο Παιδείας, εκδηλώνουν ενδιαφέρον». Να λαμβάνεται υπ όψιν το είδος της χαρισματικότητας, η συναισθηματική ωριμόττα, οι κοινωνικές δεξιότητες

30 Διαχείριση Επιτάχυνση σχολικής φοίτησης- μεγαλύτερες τάξεις (Ward 1975) η επιτά χυνση ως προς την τάξη, η εγγραφή στο σχολείο σε ηλικία μικρότερη από αυτή που ορίζει ο νόμος, η παράλειψη τάξεων, η επιτάχυνση ως προς το περιεχόμενο του προγράμματος,η αυτορυθμιζόμενη διδασκαλία, ο συνδυασμός τάξεων ή η παρακολούθηση εξωδιδακτικών προγραμμάτων (Southern & Jones, 1991). Εμπλουτισμος διδακτικού προγράμματος. Αναπτύσσεται ύλη περισσότερη από όση προβλέπει το αναλυτικό πρόγραμμα με την επιδίωξη της αύξησης των μαθησιακών εμπειριών σε βάθος και εύρος (Ward, 1975) (α) με εμβάθυνση του περιεχομένου (Clough & Olson, 2008), (β) με τη διεύρυση του περιεχομένου, δηλαδή γ) με την ποικιλία περιεχομένου και δ) με τη δημιουργικότητα, με την αναζήτηση νέων καταστάσεων, με τη διαφορετικού τρόπου επίλυσης προβληματικών καταστάσεων

31 Διαχείριση " Κανονική τάξη- διαφοροποιημένη διδασκαλία " Ειδικά σχολεία για χαρισματικούς ή ταλαντούχους μαθητές " Ειδικά τμήματα για κάποιες ώρες της μέρας " Ομάδες μαθητών ανάλογα με το επιθυμητό επίπεδο