ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ. ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ πγ Μ ΚΑΙ ΤΙΣ ΙΜΕΡΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΣΥΝ ΕΣΜΟΥ ΣΚΟΠΙΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2008 ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ πγ Μ ΚΑΙ ΤΙΣ ΙΜΕΡΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Ιούνιος 2009

2 Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ πγ Μ 2

3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σελ. I. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ πγ Μ 5 Ι.1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ πγ Μ 5 Ι.2. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ πγ Μ 7 Ι.3. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 10 Ι.4. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΙΑ 11 Ι.5. ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ 14 Ι.6. ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ΑΕΠ) 15 Ι.7. ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ 17 Ι.8. ΗΜΟΣΙΟ - ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΧΡΕΟΣ 18 Ι.9. ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Ι.10. ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ 21 I.11. ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ / ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 23 Ι Τραπεζικός Τοµέας 23 Ι Εξελίξεις σε Χρηµατοπιστωτικούς Οργανισµούς 26 Ι Χρηµατιστήριο Σκοπίων 28 Ι.12. Ι ΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΑΠΟΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ 30 Ι.13. ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ ΕΞΑΓΟΡΕΣ 30 Ι.14. ΚΛΑ ΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ πγ Μ 32 Ι Πρωτογενής τοµέας 34 Ι ευτερογενής τοµέας 39 Ι Τριτογενής τοµέας 46 IΙ. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΕΝ ΥΣΕΩΝ 53 ΙΙ.1. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΕΝ ΥΣΕΩΝ 53 ΙΙ.2. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ - ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 54 ΙΙ.2.1 Φορολογικό Σύστηµα 54 ΙΙ.2.2. Λογιστικό Σύστηµα 58 ΙΙ.3. ΖΩΝΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 59 ΙΙ.4. ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ 61 ΙΙ.5. ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Ι ΙΟΚΤΗΣΙΑΣ 63 ΙΙ.6. ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ πγ Μ 65 ΙΙ.7. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ πγ Μ 75 ΙΙ.8. ΜΕΓΑΛΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟ ΟΜΗΣ ΣΤΗΝ πγ Μ 77 ΙΙ.9. ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ πγ Μ 77 IΙΙ. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΤΗΣ πγ Μ 81 ΙΙΙ.1. ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΗΣ πγ Μ 81 ΙΙΙ.2. ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ πγ Μ 82 ΙΙΙ.3. ΙΜΕΡΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟ ΕΛΛΑ ΟΣ - πγ Μ 86 ΙΙΙ.4. Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 88 IV. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ πγ Μ 90 IV.1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ 90 IV.1.1. Εµπορικές συµφωνίες 90 IV.1.2. ιµερείς συµφωνίες προστασίας επενδύσεων 90 3

4 IV.1.3. ιµερείς συµφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας 90 IV.1.4. Συµµετοχή της πγ Μ σε διεθνείς οργανισµούς 90 IV.1.5. Σχέσεις πγ Μ Ε.Ε. 92 IV.2. ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ 92 IV.3. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΛΛΑ ΟΣ πγ Μ 95 V. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 96 VI. ΠΡΟΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΕΞΑΓΩΓΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΕΝ ΥΤΩΝ 99 VII. ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ 104 VIII. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΙΝΑΚΩΝ 113 4

5 I. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ πγ Μ Ι.1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ πγ Μ Έκταση Πληθυσµός τ.χλµ (τελευταία επίσηµη απογραφή, Νοέµβριος 2002) (εκτίµηση Στατιστικής Υπηρεσίας πγ Μ ) Πυκνότητα Πληθ. 78,7 κάτοικοι ανά τ.χλµ. (2002) Κατανοµή πληθυσµού (άνω των 15 ετών) Αστικός: (εκτίµηση Στατιστικής Υπηρεσίας πγ Μ ) (άνω των 15 ετών) Αγροτικός: (εκτίµηση Στατιστικής Υπηρεσίας πγ Μ ) Ενεργός πληθυσµός άτοµα (2008) Εθνότητες Κυριότερα αστικά κέντρα Νόµισµα Πολίτευµα Εκλογικό σύστηµα Εκλογές Πρόεδρος Πρωθυπουργός Υγεία Οδικό δίκτυο Μέσος µηνιαίος µισθός Επίσηµη γλώσσα Εµπορική γλώσσα Σλαβοµακεδόνες ( ), Αλβανοί ( ), Τούρκοι (77.959), Ροµά (53.879), Σέρβοι (35.939), Βόσνιοι (17.018), Βλάχοι (9.695), λοιπές εθνότητες (20.993) (τελευταία επίσηµη απογραφή, Νοέµβριος 2002) Σκόπια ( κάτοικοι), Κουµάνοβο ( ), Μοναστήρι (95.385), Τέτοβο (86.580), Γκόστιβαρ (81.042), Πρίλεπ (76.768), Στρούγκα (63.376), Αχρίδα (55.749), Βέλες (55.108) (τελευταία επίσηµη απογραφή, Νοέµβριος 2002) ηνάριο (µε ισοτιµία de facto συνδεδεµένη µε το Ευρώ) 1 = 61,27 ηνάρια (µ.ο. 2008) $1 = 41,86 ηνάρια (µ.ο. 2008) Προεδρευοµένη Κοινοβουλευτική ηµοκρατία Άµεση µη υποχρεωτική ψηφοφορία από πολίτες άνω των 18 ετών για δηµοτικές, κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές. Κατά τις κοινοβουλευτικές εκλογές της 1 ης Ιουνίου 2008 (και τις δύο επαναληπτικές εκλογές που έλαβαν χώρα στις 15 και 29 Ιουνίου σε αριθµό τµηµάτων λόγω προβληµάτων), ο συνασπισµός του κόµµατος VMRO-DPMNE κατέλαβε 63 βουλευτικές έδρες, ο συνασπισµός του κόµµατος SDSM, 27, το κόµµα DUI 18, το κόµµα DPA 11 και το κόµµα PEI µία (1) βουλευτική έδρα. Gjorgje Ivanov (υποψήφιος του κόµµατος VMRO-DPMNE, κατόπιν των Προεδρικών Εκλογών 22 Μαρτίου / 5 Απριλίου 2009) Nikola Gruevski ιατροί (2,5 ανά 1000 κατοίκους) / νοσοκοµειακές κλίνες στη χώρα (218 κάτοικοι ανά κλίνη) (2006) Εθνικό δίκτυο χλµ. (ασφαλτοστρωµένο δίκτυο χλµ.) Καθαρός: ηνάρια = 263 περίπου (2008) Μικτός: ηνάρια = 428 περίπου (2008) Σλαβοµακεδονική διάλεκτος (κυριλλικό αλφάβητο) Αγγλική / γερµανική / γαλλική. Συχνά χρησιµοποιείται και η ελληνική. Συνήθως οι εταιρείες χρησιµοποιούν µεταφραστές. 5

6 H πγ Μ είναι µια µικρή σε έκταση περίπου όσο η Πελοπόννησος, πέντε φορές µικρότερη από την Ελλάδα και σε πληθυσµό, περίκλειστη χώρα βορείως της Ελλάδος. Γεωγραφικά συγκροτείται από την κεντρική κοιλάδα του Αξιού (Vardar) ποταµού και τους ορεινούς όγκους που την πλαισιώνουν. Στα νότια σύνορά της υπάρχουν τρεις µεγάλες λίµνες (Αχρίδα, Πρέσπα και οϊράνη). Το κλίµα της χώρας είναι µεταβατικό από µεσογειακό σε ηπειρωτικό. Ουσιαστικά υπάρχουν τρεις κλιµατικές ζώνες ήτοι, ήπια µεσογειακή, ορεινή και ήπια ηπειρωτική. Η ετήσια βροχόπτωση κυµαίνεται από 500 χιλιοστά στην ανατολική ζώνη έως χιλιοστά στις δυτικές ορεινές περιοχές. Η πγ Μ αποτελείται από 8 διοικητικές περιφέρειες: Pelagonija, Vardar, Northeast, Southwest, Skopje, Southeast, Polog και East. Σύµφωνα µε την τελευταία επίσηµη απογραφή πληθυσµού που έλαβε χώρα το 2002, οι δύο µεγαλύτερες πληθυσµιακές οµάδες της χώρας είναι οι Σλαβοµακεδόνες (64%) και οι Αλβανοί (25%). Ακολουθούν, µε µικρότερα ποσοστά, οι Τούρκοι (4%), οι Ροµά (3%), Σέρβοι, Βόσνιοι, Βλάχοι κ.α. Όσον αφορά στη θρησκεία, το 64,7% του πληθυσµού είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι, το 33,3% Μουσουλµάνοι και το υπόλοιπο 2% ασπάζεται άλλα χριστιανικά και λοιπά δόγµατα. Η εκπαίδευση στη χώρα χωρίζεται σε προσχολική, πρωτοβάθµια, δευτεροβάθµια και τριτοβάθµια. Η πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση είναι υποχρεωτική. Πανεπιστηµιακή τριτοβάθµια εκπαίδευση παρέχεται στα τέσσερα δηµόσια πανεπιστήµια της χώρας, ήτοι: Sts. Cyril and Methodius University of Skopje, St. Clement of Ohrid University of Bitola, State University of Tetovo και Goce Delchev University of Shtip. Λειτουργούν, επίσης, λίγα ιδιωτικά πανεπιστήµια. Η πγ Μ απέκτησε την ανεξαρτησία της το Το 1992 απέκτησε τη νοµισµατική της ανεξαρτησία µε την εισαγωγή του νέου εθνικού της νοµίσµατος, του ηναρίου, και έγινε µέλος του ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου. Το 1993, κατέστη µέλος του ΟΗΕ, της Παγκόσµιας Τράπεζας, και του Παγκόσµιου Οργανισµού Εµπορίου. Τον Απρίλιο του 2001, η χώρα υπέγραψε Συµφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης µε την Ε.Ε. ενώ το 2005 κατέστη υποψήφια προς ένταξη στην Ε.Ε. Η χώρα είναι επίσης υποψήφια προς ένταξη στο ΝΑΤΟ. Τον Αύγουστο του 2001 υπεγράφη η Συνθήκη της Αχρίδας µε την οποία έληξε η εθνοτική κρίση µεταξύ Αλβανών και Σλαβοµακεδόνων που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους. Με τη Συνθήκη της Αχρίδας εισήχθη η "αρχή Μπαντεντέρ" (Badinter) σύµφωνα µε την οποία για να υιοθετηθούν νόµοι για ορισµένα πολιτικώς ευαίσθητα ζητήµατα απαιτείται "διπλή πλειοψηφία", δηλαδή η έγκρισή τους από την πλειοψηφία των µελών του νοµοθετικού σώµατος αλλά και από την πλειοψηφία των βουλευτών από τις µειονοτικές κοινότητες. Το πολίτευµα της χώρας είναι προεδρευόµενη κοινοβουλευτική δηµοκρατία. Τις εκλογές της 1 ης Ιουνίου 2008 κέρδισε συνασπισµός κοµµάτων υπό το κόµµα VMRO DPMNE, το οποίο συνέχισε να κατέχει τη διακυβέρνηση της χώρας, συνεργαζόµενο πλέον, όµως, µε το αλβανικό κόµµα DUI, αντί του αλβανικού κόµµατος DPA, µε το οποίο συνεργαζόταν πριν τις εκλογές. 6

7 Ι.2. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ πγ Μ ΒΑΣΙΚΟΙ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΕΙΚΤΕΣ Μεταβολή ΑΕΠ (%) 4,1 4, ,9 π 5,0 ε Κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε τρέχουσες τιµές (US$) ε Πληθωρισµός (%) -0,4 0,5 3,2 2,3 8,3 Μεταβολή βιοµηχανικής παραγωγής (%) -0,8 2,7 2,4 8,6 4,7 ε Σταθµισµένα επιτόκια δανεισµού ( ηνάρια - %) (τέλος του έτους) - 12,1 10,7 9,9 9,8 Σταθµισµένα επιτόκια καταθέσεων ( ηνάρια - %)(τέλος του - 5,6 4,4 5,3 6,5 έτους) Προσφορά χρήµατος Μ4 - σύνολο 16,3 15,1 24,9 29,5 11,0 (µεταβολή % εκέµβριος / εκέµβριος) Συναλλαγµατικά διαθέσιµα (stock, εκατ. / τέλος έτους) 652, , , , ,0 Ισοτιµία σε ηνάρια (ετήσιος µέσος όρος) 61,3 61,3 61,2 61,2 61,3 Ισοτιµία US$ σε ηνάρια (ετήσιος µέσος όρος) 49,4 49,3 48,8 44,7 41,9 Απασχόληση / Ανεργία Ενεργός πληθυσµός Άνεργοι Ανεργία (%) 37,2 37,3 36,0 34,9 33,8 Παραγωγικότητα - -0,2-0,7 2,3 1,8 Αύξηση απασχολούµενων (%) -4,1 4,3 4,6 3,5 3,2 Απασχόληση σε πρωτογενή τοµέα Απασχόληση σε δευτερογενή τοµέα Απασχόληση σε τριτογενή τοµέα ηµόσια Οικονοµικά ηµόσιο χρέος (% του ΑΕΠ)* 42,6 46,9 39,9 33,3 28,2 Εξωτερικό δηµόσιο χρέος (% του ηµόσιου χρέους) * 64,0 65,8 60,3 53,3 59,6 Πλεόνασµα (+) / Έλλειµµα (-) Προϋπολογισµού (σε εκατ. ηνάρια) Ισοζύγιο Πληρωµών Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (εκατ. US$) -452,8-157,9-56,4-596, ,5 - Εµπορικό ισοζύγιο (εκατ. US$)** , , , , ,8 - Εξαγωγές (εκατ. US$)f.o.b.** 1.674, , , , ,9 - Εισαγωγές (εκατ. US$)f.o.b.** , , , , ,7 - Ισοζύγιο υπηρεσιών (εκατ. US$) -54,4-33,6 28,3 35,0 2,2 - Ισοζύγιο εισοδηµάτων (εκατ. US$) -39,2-113,5-36,6-385,0-108,2 - Ισοζύγιο τρεχουσών µεταβιβάσεων (εκατ. US$) 779, , , , ,3 Συνολικό ισοζύγιο κεφαλαιακών µεταβιβάσεων και χρηµ/κών 434,1 165,5 48,5 638, ,5 συναλλαγών (εκατ. US$) Κυριότεροι εµπορικοί εταίροι (% επί συνολικού όγκου εµπορίου µε βάση την κατάταξη των χωρών το 2008) Σερβία *** 12,8 13,7 13,6 12,7 13,5 Γερµανία 14,9 13,3 12,1 11,8 11,2 Ελλάδα 11,1 11,6 11,0 9,7 9,7 Ρωσία 6,3 8,5 9,7 7,8 8,9 Ιταλία 6,6 6,9 7,5 7,6 6,5 π= προσωρινά στοιχεία ε= εκτιµώµενα στοιχεία *= Σύµφωνα µε τη µεθοδολογία GFS (Government Finance Statistics) του IMF **= Σηµειώνεται ότι τα στατιστικά στοιχεία του εµπορικού ισοζυγίου όπως αναλύεται στο ισοζύγιο πληρωµών της πγ Μ στην έκδοση Quarterly Report IV/2008 της Κεντρικής Τράπεζας, δεν συµφωνούν µε εκείνα της Στατιστικής Υπηρεσίας της πγ Μ. Σύµφωνα µε υποσηµείωση της Κεντρικής Τράπεζας στην εν λόγω έκδοση, τα δεδοµένα εισαγωγών υπολογίζονται σε βάση fob σε συµφωνία µε το Εγχειρίδιο Ισοζυγίου Πληρωµών (V) του ΝΤ. Βλ. και υποσηµείωση 13. ***= Τα στοιχεία του 2004, 2005 και 2006 αφορούν σε Σερβία και Μαυροβούνιο. 7

8 Πηγές: α) Στατιστική Υπηρεσία της πγ Μ Περιοδικά ελτία Στατιστικής Υπηρεσίας Statistical Yearbook 2008 β) Κεντρική Τράπεζα πγ Μ Main Economic Indicators Quarterly Report IV (2008) Stock of Public Debt Public Debt Management Department γ) International Monetary Fund World Economic Outlook Database, Απρίλιος 2009 Πριν την ανεξαρτησία της, το 1991, η πγ Μ ήταν η λιγότερο αναπτυγµένη οµόσπονδη δηµοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, καλύπτοντας µόλις το 5% της συνολικής παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών της χώρας. Μετά την ανεξαρτητοποίησή της, η οικονοµική δραστηριότητα στη χώρα σµικρύνθηκε δραστικά, µε αποτέλεσµα, κατά τα πρώτα έτη της µετάβασής της στην οικονοµία της αγοράς, και µέχρι το 1996, να µη σηµειωθεί αύξηση του ΑΕΠ. Από το 1996 και έως το τέλος της δεκαετίας, η ανάπτυξη παρέµεινε σε χαµηλά επίπεδα λόγω της χαµηλής εσωτερικής ζήτησης και της ανυπαρξίας επενδύσεων, αποτέλεσµα, εν πολλοίς, των ανύπαρκτων υποδοµών, των κυρώσεων του ΟΗΕ στη Σερβία και της κατάστασης που ακολούθησε την πολιτική αστάθεια στην περιοχή. Ενισχυτικός της ζοφερής εικόνας για την οικονοµία της πγ Μ ήταν ο υπερπληθωρισµός που κληρονόµησε η πγ Μ από την πρώην Γιουγκοσλαβία. Συγκεκριµένα, το 1991, ο πληθωρισµός κυµαινόταν ήδη στο επίπεδο του 115% αλλά το 1992 επιταχύνθηκε ραγδαία, εκτοξευόµενος στο 1.690%, λόγω της χρηµατοδότησης του µείζονος δηµοσιονοµικού ελλείµµατος της χώρας µέσω έκδοσης χρήµατος. Αυστηρές κυβερνητικές δηµοσιονοµικές και νοµισµατικές πολιτικές κατάφεραν να τιθασεύσουν τον πληθωρισµό έως το 1996, όταν έφτασε για πρώτη φορά σε επίπεδα 3% και να τον κρατήσουν χαµηλά, µε εξαίρεση τα έτη οπότε σηµειώθηκε αύξησή του γύρω στο 5,5%, λόγω αφ ενός της εισαγωγής του ΦΠΑ τον Απρίλιο του 2000 και αφ ετέρου των αυξηµένων κυβερνητικών δαπανών κατά την εθνοτική κρίση του Με σκοπό την ενίσχυση της οικονοµίας, την καταπολέµηση της φτώχειας και την ενίσχυση της ανάπτυξης, κατόπιν συµφωνίας µε το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, η χώρα έλαβε, τον Απρίλιο του 1997, πιστωτική διευκόλυνση ύψους περίπου US$ 73,7 εκατ. µε την παροχή δεκαετών δανείων µε ευνοϊκούς όρους για την υποστήριξη των διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων στη γεωργία και τις επιχειρήσεις. Η εθνοτική κρίση του 2001 οδήγησε τη χώρα σε οικονοµική ύφεση, µε το ΑΕΠ να καταγράφει µείωση (-4,5%) λόγω περιορισµού των εσωτερικών και διµερών εµπορικών συναλλαγών, περιοδικών αποκλεισµών των µεθοριακών σταθµών και επενδυτικής αβεβαιότητας. Ταυτόχρονα, η δηµοσιονοµική πολιτική χαλάρωσε και οι κρατικές δαπάνες αυξήθηκαν σηµαντικά µε αποτέλεσµα τη διακοπή, από το ΝΤ, των συζητήσεων για νέα συµφωνία µε την τότε κυβέρνηση της χώρας, πριν τις βουλευτικές εκλογές του 2002, και τη συνέχισή τους µε τη νέα κυβέρνηση. Έκτοτε, οι κυβερνήσεις της πγ Μ έχουν καταφέρει, ως επί το πλείστον, να διατηρήσουν µακροοικονοµική σταθερότητα αλλά δεν κατόρθωσαν να καταπολεµήσουν την υψηλή ανεργία, να ενισχύσουν την ανεπαρκή πρωτογενή (εκτός ιδιωτικοποιήσεων) προσέλευση επενδύσεων και να τιθασεύσουν την εκτεταµένη παραοικονοµία. Συνοπτικά, η οικονοµία της πγ Μ, µπορεί να αξιολογηθεί για το έτος 2008 ως εξής: Θετικά σηµεία Μακροοικονοµική σταθερότητα Ευνοϊκό φορολογικό περιβάλλον Υποψηφιότητα για Ε.Ε. και ΝΑΤΟ Ανταγωνιστικά εργασιακά κόστη Ισοτιµία ηναρίου συνδεδεµένη µε το Ευρώ Αρνητικά σηµεία Υψηλό δοµικό έλλειµµα στο εµπορικό ισοζύγιο και χαµηλή διαφοροποίηση στις εξαγωγές Μικρό µέγεθος της αγοράς Αντίξοο επιχειρηµατικό κλίµα Χαµηλό ποσοστό 'greenfield' επενδύσεων Κίνδυνος εθνοτικών εντάσεων Πολύ υψηλή ανεργία ιαφθορά και µη-ανεξάρτητη δικαστική εξουσία Παραοικονοµία 8

9 Η πγ Μ κατέγραψε για το 2008 ανάπτυξη 5%, καθώς επηρεάστηκε από τη διεθνή οικονοµική κρίση µόνο κατά το τέταρτο τρίµηνο του έτους (ανάπτυξη 4 ου τριµήνου: 2,1%). Παρέµεινε, παρά ταύτα, ουραγός της περιοχής, υπολειπόµενη εκείνης των γειτονικών χωρών (Αλβανία 6,8%, Βουλγαρία 6%, Σερβία 5,4% για το ίδιο έτος). Η ανεργία η οποία παραµένει ιδιαίτερα υψηλή (33,8%) αποτελεί ένα από τα πλέον σοβαρά προβλήµατα για τη χώρα, το οποίο έχει τις ρίζες του στην περίοδο της ενωµένης Γιουγκοσλαβίας και γιγαντώθηκε κατά την περίοδο της µετάβασης της πγ Μ στην οικονοµία της αγοράς. Η µεγέθυνση που παρατηρήθηκε για το 2008 στο έλλειµµα του εµπορικού ισοζυγίου της χώρας οφείλεται κυρίως στην σηµαντική αύξηση των εισαγωγών (λόγω, εν µέρει, των υψηλών τιµών των τροφίµων και του αργού πετρελαίου) και τη µη συνακόλουθη αύξηση στις εξαγωγές, συνέπεια, εν µέρει, της χαµηλής ζήτησης και των µειωµένων τιµών στα προϊόντα κατεργασίας µετάλλων στις διεθνείς αγορές. Όπως είναι φυσικό, για τον παραπάνω λόγο αλλά και λόγω υποχώρησης των εισροών από το εξωτερικό (µείωση επενδύσεων και µεταβιβαστικών πληρωµών) το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ακολούθησε παρόµοια ελλειµµατική πορεία µε το εµπορικό ισοζύγιο, υπερδιπλασιαζόµενο σε σύγκριση µε το προηγούµενο έτος. Λόγω, κυρίως, των προαναφερθεισών αυξήσεων στις τιµές των τροφίµων και του αργού πετρελαίου κατά το 2008, ο πληθωρισµός παρουσιάστηκε κατά πολύ υψηλότερος σε σχέση µε το µέσο όρο της πενταετίας, αυξηθείς σε 8,3% το 2008 από 2,3% το Ωστόσο, από το τέλος ήδη του 2008 και ως αποτέλεσµα των επιπτώσεων της διεθνούς κρίσης, ο πληθωρισµός σηµείωσε πτώση σε επίπεδα κάτω της µονάδας, εµφανίζοντας περαιτέρω, τον Φεβρουάριο, σηµάδια αποπληθωρισµού. Κατά την εκτέλεση του προϋπολογισµού του 2008, η κυβέρνηση επέλεξε να δηµιουργήσει το µεγαλύτερο δηµοσιονοµικό έλλειµµα της τελευταίας πενταετίας (3,9 δισ. ηνάρια), παρά τις αντιδράσεις διεθνών οργανισµών όπως του ΝΤ. Επίσης, για πρώτη φορά µέσα στην πενταετία, τα συναλλαγµατικά διαθέσιµα σηµείωσαν µείωση, ως αποτέλεσµα των προσπαθειών της Κεντρικής Τράπεζας, από τον Οκτώβριο και έπειτα, να στηρίξει το ηνάριο. Ας σηµειωθεί ότι οι εν λόγω εξελίξεις θέτουν σε αµφιβολία τη διατήρηση της µακροιοκονοµικής σταθερότητας της χώρας που µέχρι πρότινος αποτελούσε ένα σοβαρό θετικό κριτήριο για τους εν δυνάµει επενδυτές. Σε, αντιδιαστολή, το δηµόσιο χρέος της χώρας συνεχίζει να βαίνει σταθερά µειούµενο αν και το εξωτερικό χρέος σηµείωσε αύξηση ως ποσοστό του δηµόσιου χρέους. Το Σεπτέµβριο του 2008, η Κυβέρνηση της πγ Μ αποφάσισε να µην προβεί σε νέα χρηµατοδοτική συµφωνία (standby arrangement) µε το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, επειδή όπως δήλωσε ο Υπουργός Οικονοµικών, κ. Slavevski, η Κυβέρνηση θεωρούσε ότι µπορούσε να επιτύχει όλους τους στόχους της σταθερότητα και οικονοµική ανάπτυξη χωρίς τη βοήθεια του ΝΤ. Παρά ταύτα, οι επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης στη χώρα ώθησαν, το 2009, την κυβέρνηση να επανεξετάσει τις δυνατότητες εκπόνησης νέας συµφωνίας, χωρίς µέχρι τώρα κάποιο αποτέλεσµα.. Σύµφωνα µε το είκτη Οικονοµικής Ελευθερίας για το 2009, ο οποίος συντάσσεται και δηµοσιεύεται από το Heritage Foundation των ΗΠΑ, η πγ Μ βρίσκεται στην 78 η θέση από 179 χώρες, όσον αφορά στην ελευθερία της οικονοµίας της. Επίσης, σύµφωνα µε την ετήσια έκθεση 'Doing Business 2009' της Παγκόσµιας Τράπεζας, η πγ Μ βρίσκεται στην 71 η θέση από 181 χώρες όσον αφορά στην ευκολία µε την οποία εκτελούνται επιχειρηµατικές δραστηριότητες στη χώρα. Τέλος, το 2008, ο ιεθνής Οίκος Αξιολόγησης Πιστοληπτικής Ικανότητας Fitch Ratings κατέταξε την πγ Μ ως χώρα µε πιστοληπτική ικανότητα "ΒΒ+" (όσον αφορά στο τοπικό νόµισµα και το συνάλλαγµα) και "σταθερή" προοπτική (υποβάθµιση, σε σχέση µε την "θετική" προοπτική του 2007), ενώ ο Οίκος Standard and Poor's την κατέταξε ως χώρα µε πιστοληπτική ικανότητα "ΒΒ+" όσον αφορά στο συνάλλαγµα και "ΒΒΒ-" όσον αφορά στο τοπικό νόµισµα και µε "σταθερή" προοπτική. 9

10 Ι.3. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Η πλέον πρόσφατη απογραφή στην πγ Μ έλαβε χώρα τον Νοέµβριο του Σύµφωνα µε τα καταγραφέντα στοιχεία, ο πληθυσµός της χώρας το 2002 ήταν κάτοικοι εκ των οποίων το 64,18% Σλαβοµακεδόνες, το 25,17% Αλβανοί, το 3,85% Τούρκοι, το 2,66% Ροµά κλπ. Από την προηγούµενη απογραφή του 1994 µέχρι την πιο πρόσφατη, οι Σλαβοµακεδόνες φαίνεται ότι αυξήθηκαν κατά 0,16%, οι Αλβανοί κατά 15,41%, οι Τούρκοι παρέµειναν σχεδόν ίδιοι, ενώ οι Ροµά αυξήθηκαν κατά 23,27%. Άξιο αναφοράς είναι ότι αν και ο αριθµός των Σλαβοµακεδόνων παρέµεινε περίπου ο ίδιος από το 1994 έως το 2002, η συµµετοχή του στο σύνολο του πληθυσµού υπεχώρησε κατά περισσότερο από 2% µεταξύ των δύο απογραφών, λόγω της µεγέθυνσης της πληθυσµιακής οµάδας των Αλβανών. Εθνοτική σύνθεση πληθυσµού της πγ Μ κατά απογραφή / Ετήσια µεταβολή και συµµετοχή εθνοτήτων στην τελευταία απογραφή Συµµετοχή στο σύνολο (%) Σύνολο πληθυσµού ,00 Μεταβολή (%) 15,89 6,54-4,33 3,94 Σλαβοµακεδόνες ,18 Μεταβολή (%) 11,99 3,82-2,43 0,16 Αλβανοί ,17 Μεταβολή (%) 34,78 17,17-0,20 15,41 Τούρκοι ,85 Μεταβολή (%) -20,23-10,98 1,22-0,08 Ροµά ,66 Μεταβολή (%) 75,98 20,82-16,11 23,27 Σέρβοι ,78 Μεταβολή (%) -4,30-3,81-5,95-10,66 Βόσνιοι ,84 Μεταβολή (%) 149,20 Βλάχοι ,48 Μεταβολή (%) -11,21 21,62 10,78 12,72 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ - Statistical Yearbook 2008 Όπως φαίνεται και από τον παρακάτω πίνακα, η µεγαλύτερη συγκέντρωση σλαβοµακεδονικού πληθυσµού απαντάται στις πόλεις Σκόπια, Μοναστήρι, Πρίλεπ και Κουµάνοβο και η µεγαλύτερη συγκέντρωση αλβανικού πληθυσµού στις πόλεις Σκόπια, Τέτοβο, Γκόστιβαρ και Στρούγκα, αντίστοιχα. Ο τουρκικός πληθυσµός συγκεντρώνεται στα Σκόπια, Γκόστιβαρ, Στρούµιτσα, ενώ ο πληθυσµός των Ροµά είναι συγκεντρωµένος κυρίως στα Σκόπια και των Βλάχων στα Σκόπια και το Στιπ. 10

11 Εθνοτική σύνθεση πόλεων της πγ Μ (Απογραφή 2002) ΣΥΝΟΛΟ Σλαβοµακεδόνες Αλβανοί Τούρκοι Ροµά Βλάχοι Σέρβοι Βόσνιοι Λοιποί ΣΥΝΟΛΟ Σκόπια Κουµάνοβο Μοναστήρι Τέτοβο Γκόστιβαρ Πρίλεπ Στρούγκα Αχρίδα Βέλες Στρούµιτσα Στιπ Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ - Statistical Yearbook 2008 Σε σχέση µε το 1994, οι πόλεις Στρούγκα, Γκόστιβαρ και Τέτοβο, οι οποίες βρίσκονται στο δυτικό κατοικούµενο ως επί το πλείστον από Αλβανούς τµήµα της πγ Μ σηµείωσαν, στην απογραφή του 2002, τη µεγαλύτερη πληθυσµιακή αύξηση (71,79%, 63,57% και 22,22%, αντίστοιχα). Πληθυσµιακή µεταβολή κατά πόλη / Απογραφές Πόλη Πληθυσµός κατά την απογραφή Μεταβολή (%) Σκόπια ,49 Κουµάνοβο ,21 Μοναστήρι ,39 Τέτοβο ,22 Γκόστιβαρ ,57 Πρίλεπ ,66 Στρούγκα ,79 Αχρίδα ,52 Βέλες ,33 Στρούµιτσα ,27 Στίπ ,00 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ - Statistical Yearbook 2008 & Statistical Yearbook 2004 Ι.4. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΙΑ Η ανεργία αποτελεί το µεγαλύτερο διαρθρωτικό πρόβληµα της οικονοµίας στην πγ Μ, καθώς, σύµφωνα µε τα επίσηµα στατιστικά στοιχεία, κυµαίνεται σε πολύ υψηλά επίπεδα (33,8% το 2008), παρά τη, µε αργούς ρυθµούς, µείωσή της κατά την τελευταία τριετία. Χαρακτηριστικό του δοµικού χαρακτήρα του προβλήµατος είναι το γεγονός ότι η αύξηση του αριθµού των απασχολούµενων (4,6% το 2006, 3,5% το 2007 και 3,2% το 2008) και η αύξηση του ΑΕΠ κατά την ίδια περίοδο (3,9%, 5,9% και 5,0% αντίστοιχα), δεν προκάλεσαν αντίστοιχη µείωση της ανεργίας. Αναλυτικά, από το 2006 στο 2007, η ανεργία µειώθηκε κατά 1,1% (από 36% σε 34,9%), και κατά το ίδιο ποσοστό από το 2007 στο 2008 (από 34,9% σε 33,8%). Η εν λόγω βελτίωση, πάντως, 11

12 ουδόλως µπορεί να θεωρηθεί επαρκής για την ώθηση της οικονοµικής πορείας της χώρας κατά την εν λόγω τριετία, τη στιγµή µάλιστα που το 20% του πληθυσµού ζει σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας 1. Ιστορικά, η υψηλή ανεργία στην πγ Μ οφείλεται, κυρίως, στο προηγούµενο ιδιαίτερα αυστηρό νοµικό πλαίσιο, κατάλοιπο της πρώην ενωµένης Γιουγκοσλαβίας, και στις γενναιόδωρες κοινωνικές προβλέψεις για τους επίσηµα καταγεγραµµένους ανέργους, όπως η παροχή υγειονοµικής περίθαλψης. εδοµένης, βέβαια, και της εκτεταµένης παραοικονοµίας στη χώρα, η οποία έχει τις ρίζες της στην εποχή της σχεδιαζόµενης οικονοµίας αλλά και στην περίοδο της µετάβασης της χώρας σε οικονοµία αγοράς, το ποσοστό ανεργίας καταγράφεται υψηλότερο από την πραγµατική του διάσταση κατά περίπου 1/4, χωρίς βέβαια αυτό να σηµαίνει ότι η εικόνα δεν παραµένει δυσµενής. Ο εργατικός νόµος που τέθηκε σε ισχύ το 2005 και οι τροποποιήσεις που ακολούθησαν το 2008 καθώς και η Εθνική Στρατηγική για την Απασχόληση του 2006 έχουν ως σκοπό να αποµακρύνουν, σταδιακά και µερικώς, τις δυσκαµψίες της αγοράς εργασίας και να διευρύνουν επιλογές όπως π.χ. οι συµβάσεις µερικής απασχόλησης, οι οποίες θα οδηγήσουν στην περαιτέρω µείωση της ανεργίας. Παρά ταύτα, στην πραγµατική αγορά, οι εξελίξεις αυτές δεν φαίνεται να έχουν απελευθερώσει ουσιαστικά την απασχόληση. Όσον αφορά στις επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης στο υπό εξέταση έτος, αυτές δεν έχουν ακόµη καταγραφεί στις στατιστικές απασχόλησης της µεταποίησης και της βιοµηχανίας και ιδιαίτερα στους τοµείς της κλωστοϋφαντουργίας και των µεταλλείων / κατεργασίας µετάλλων που επλήγησαν καίρια σύµφωνα µε τα στοιχεία του 2009 καθώς µέχρι τον εκέµβριο δεν πραγµατοποιήθηκαν επισήµως απολύσεις. Οι επικεφαλής, όµως, των συνδικάτων µεταλλείων / κατεργασίας µετάλλων ανακοίνωσαν ότι από τους εργαζοµένους σε αυτούς τους τοµείς, οι είχαν τεθεί σε υποχρεωτική άδεια πριν το τέλος του έτους. Συνεπώς, η διακύµανση στην απασχόληση και την ανεργία στη χώρα αναµένεται να αποτυπωθεί σαφώς στα στατιστικά στοιχεία του Ανεργία στην πγ Μ κατά τη δεκαετία ,8% 34,9% 36,0% 37,3% 37,2% 36,7% 31,9% 30,5% 32,2% 32,4% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ / Κεντρική Τράπεζα πγ Μ Quarterly Report IV / 2008 Σύµφωνα µε παλαιότερη µελέτη του UNDP (Νοέµβριος 2005) σχετικά µε τις εισοδηµατικές ανισότητες σε περιφερειακό επίπεδο στην πγ Μ, η ανεργία πλήττει περισσότερο τις οµάδες Ροµά (78,5%), Αλβανών (61,2%), Βοσνίων (60,3%) και Τούρκων (58,2%). Η ηλικιακή οµάδα µεταξύ 15 και 24 ετών φαίνεται ότι είναι η βαρύτερα πληττόµενη από την ανεργία. Συγκεκριµένα, όπως εµφαίνεται και στον ακόλουθο πίνακα, η απασχόληση στην ηλικιακή 1 Staff Report for the 2008 Article IV Consultation ιεθνές Νοµισµατικό ταµείο, 11 Νοεµβρίου

13 οµάδα ετών για το 2008 ήταν ιδιαίτερα χαµηλή (15,7% - αυξηµένη από το 2007 κατά µόνο 0,5%) και η αντίστοιχη ανεργία εξαιρετικά υψηλή (56,4% - µειωµένη από το 2007 κατά 1,3%). Ποσοστά απασχόλησης και ανεργίας κατά ηλικιακή οµάδα Ποσοστό απασχόλησης (%) Ποσοστό ανεργίας (%) ,4 15,2 15,7 59,8 57,7 56, ,0 53,0 54,3 34,0 32,9 31, ,4 37,8 39,5 28,4 28,5 28,0 Άνω των 65 ετών 3,8 3,9 3,6 3,2 3,2 8,8 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της πγ Μ ( ελτία: , ) Αναφορικά µε την κατανοµή της απασχόλησης κατά κλάδο δραστηριότητας, οι δέκα τοµείς που προσέφεραν τις περισσότερες θέσεις εργασίας στην πγ Μ το ήταν οι εξής: 1. Μεταποίηση Γεωργία, κυνήγι και δασοκοµία Χονδρεµπόριο, λιανεµπόριο και επισκευαστικές υπηρεσίες ηµόσια διοίκηση και άµυνα Κατασκευές Υπηρεσίες µεταφορών, αποθήκευσης και επικοινωνιών Εκπαίδευση Υγεία και κοινωνική εργασία Άλλες κοινωνικές, πολιτιστικές και γενικές υπηρεσίες Ξενοδοχεία και εστίαση Ο µέσος όρος καθαρών αποδοχών ανά απασχολούµενο στην πγ Μ το ανήλθε σε (περίπου 263), αυξηµένος κατά 10,4% από το 2007 και ο µέσος όρος µικτών αποδοχών ανά απασχολούµενο στην πγ Μ το ανήλθε σε (περίπου 428), αυξηµένος κατά 8,7% από το Σύµφωνα µε το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο 5, το µη-µισθολογικό κόστος των µισθών παραµένει πολύ υψηλό και η µείωσή του, στα πλαίσια της επιδιωκόµενης ανάπτυξης, είναι επιβεβληµένη καθώς συµβάλλει στην υψηλή ανεργία. Από τις αρχές του 2009, µε ουσιαστική εφαρµογή από , ξεκίνησε στην πγ Μ ο υπολογισµός των καταβαλλόµενων µισθών στη µικτή τους µορφή. Οι κρατήσεις για τις συντάξεις και την ιατροφαρµακευτική περίθαλψη, οι εισφορές απασχόλησης και ο φόρος εισοδήµατος θα καταβάλλεται µε ενιαίο έντυπο στις αρµόδιες οικονοµικές υπηρεσίες, οι οποίες κατόπιν θα κατανέµουν το ποσό και θα διοχετεύουν τις πληρωµές, αντιστοίχως, στα διάφορα ταµεία τα οποία θα προσφέρουν εφεξής µόνον υπηρεσίες. Σύµφωνα µε τη νέα νοµοθεσία, το αφορολόγητο όριο των µικτών µισθών για τον υπολογισµό του φόρου εισοδήµατος αυξήθηκε από σε ηνάρια 6. 2 ελτίο της Στατιστικής Υπηρεσίας της πγ Μ / ελτίο της Στατιστικής Υπηρεσίας της πγ Μ / ελτίο της Στατιστικής Υπηρεσίας της πγ Μ / Staff Report for the 2008 Article IV Consultation IMF, 11 Νοεµβρίου Για τον υπολογισµό των κρατήσεων και των καθαρών αποδοχών: (µόνο στη σλαβοµακεδονική και την αλβανική) 13

14 Ι.5. ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ Μετά την περίοδο υπερπληθωρισµού στις αρχές του 1990, ο πληθωρισµός, κατά την τελευταία δεκαετία, κυµάνθηκε σε χαµηλά επίπεδα. Αυτό είναι αποτέλεσµα κυρίως του γεγονότος ότι βασικός και κύριος στόχος της νοµισµατικής πολιτικής της Κεντρικής Τράπεζας της πγ Μ είναι η δηµοσιονοµική πειθαρχία και, κυρίως, η de facto πρόσδεση (peg) της συναλλαγµατικής ισοτιµίας του ηναρίου στο Ευρώ. Με την πρόσδεση του ηναρίου στο Ευρώ, η Κεντρική Τράπεζα είχε επιτύχει να περιορίσει τις πληθωριστικές πιέσεις και έχει διατηρήσει έναν µέσο όρο 2,8% για την δεκαετία Μετά τον αποπληθωρισµό κατά 0,4% το 2004 και τον χαµηλό πληθωρισµό του 0,5% το 2005 απότοκο της εισδοχής της πγ Μ στον Παγκόσµιο Οργανισµό Εµπορίου το 2003, όταν οι πιέσεις για άνοδο των τιµών εξουδετερώθηκαν από τη σηµαντική µείωση των δασµών εισαγωγής για τα τρόφιµα και τα γεωργικά προϊόντα ο πληθωρισµός αυξήθηκε και πάλι το 2006 σε 3,2%. Αυτό συνέβη κυρίως λόγω της αύξησης των τιµών στις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας και τον καπνό (σύµφωνα µε τις απαιτήσεις της Ε.Ε.) αλλά και ως αποτέλεσµα των υψηλότερών διεθνών τιµών του πετρελαίου. 10,0% Πληθωρισµός στην πγ Μ ( ) 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% -2,0% -0,7% 5,8% 8,3% 5,5% 1,8% 1,2% 1999* ,4% 0,5% 3,2% 2,3% * Τα στοιχεία του 1999 είναι σύµφωνα µε το είκτη Τιµών Λιανικού Εµπορίου. Από το 2000 και έπειτα είναι σύµφωνα µε το είκτη Τιµών Καταναλωτή Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ / Κεντρική Τράπεζα πγ Μ Quarterly Report IV / 2008 Κατά τη διάρκεια του 2008, ο πληθωρισµός της πγ Μ αυξήθηκε κατακόρυφα σε σχέση µε τα προηγούµενα έτη φτάνοντας το 8,3%, σε λίγο υψηλότερό επίπεδο από το µέσο όρο της περιοχής (Αλβανία: 3,4%, Βοσνία και Ερζεγοβίνη: 7,4%, Βουλγαρία: 12%, Κροατία: 6%, Μαυροβούνιο: 9%, Ρουµανία: 7,8%, Σερβία: 11,7% 7 ). Οι κύριοι παράγοντες που οδήγησαν στη µεταβολή αυτή ήταν οι σηµαντικές αυξήσεις στις τιµές των τροφίµων (τα οποία καλύπτουν περίπου το 40% του "καλαθιού της νοικοκυράς") και του αργού πετρελαίου, κατά τα τρία πρώτα τρίµηνα του Η πτώση των εν λόγω τιµών κατά το τέταρτο τρίµηνο, µετρίασε τον ετήσιο µέσο όρο. Αναλυτικά, για το 2008, οι µεγαλύτερες αυξήσεις τιµών σηµειώθηκαν στις κατηγορίες: "Τρόφιµα και µη-αλκοολούχα ποτά" µε 14,9% (συµµετοχή 39,6%), "Ξενοδοχεία και εστιατόρια" µε 10,8% (συµµετοχή 5,1%), "Μεταφορές" µε 8,5% (συµµετοχή 9%), "Στέγαση, ύδρευση, ηλεκτρισµός, αέριο και άλλα καύσιµα" µε 6,7% (συµµετοχή επί του συνόλου 12,2%). Αντιθέτως, οι τιµές του δείκτη στις κατηγορίες "Επικοινωνίες", "Υγεία" και " ιασκέδαση και Πολιτισµός" (µε αντίστοιχη συµµετοχή επί του συνόλου 4,8%, 3,1% και 4,0%) σηµείωσαν µείωση κατά 5%, 2,6% και 0,2% αντίστοιχα 8. Για το 2009, φαίνεται ότι, µε τη µείωση των πληθωριστικών πιέσεων που προέρχονται από τις τιµές των τροφίµων και του πετρελαίου, την επιβράδυνση της οικονοµίας της πγ Μ, και τη συνέχιση 7 International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, Απρίλιος ελτίο της Στατιστικής Υπηρεσίας της πγ Μ /

15 της πρόσδεσης του ηναρίου στο Ευρώ, οι τιµές του καταναλωτή θα επανέλθουν στα προηγούµενα χαµηλά επίπεδα, ίσως και σε ακόµη χαµηλότερα. Ήδη, για το πρώτο τρίµηνο του 2009, ο πληθωρισµός σε σχέση µε το 2008 ανήρθε µόλις σε 0,2%. Ι.6. ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ΑΕΠ) Η οικονοµική ύφεση κατά την περίοδο , µετά την ανεξαρτητοποίηση της χώρας, αποτέλεσε µία από τις συνέπειες της πολιτικής αστάθειας που επικρατούσε στη χώρα και, εν γένει, στα Βαλκάνια. Από το 1996 έως το 2000, η οικονοµία της πγ Μ έδειξε τάσεις ανάκαµψης και δυνατοτήτων σταθερής ανάπτυξης, όµως η εθνοτική κρίση του 2001, η οποία είχε σοβαρές συνέπειες και στην οικονοµία, οδήγησε το ΑΕΠ της χώρας σε συρρίκνωση κατά 4,5%. Κατά την τριετία , η οικονοµία της πγ Μ έδειξε πάλι τάσεις ανάκαµψης, µε το 2004 να καταφέρνει να φτάσει σχεδόν στα προ του 2001 επίπεδα. Από το 2004 έως το 2006 η οικονοµία διατηρήθηκε, κατά µέσο όρο, σε ρυθµό ανάπτυξής της τάξης του 4%. Το 2007, το ΑΕΠ, σύµφωνα µε τα προσωρινά στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας της πγ Μ, αυξήθηκε κατά 5,9% και το 2008, σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις της ίδιας Υπηρεσίας, κατά 5%. Σηµειωτέον, βεβαίως, ότι το ΑΕΠ, όπως απεικονίζεται στις επίσηµες στατιστικές, δεν καταγράφει την πραγµατική εικόνα της οικονοµίας της χώρας, δεδοµένου ότι δεν λαµβάνονται υπ' όψιν οι δραστηριότητες της έντονης παραοικονοµίας που υπολογίζονται σε 20-35% των συνολικών οικονοµικών δραστηριοτήτων στη χώρα. Ρυθµός αύξησης του ΑΕΠ στην πγ Μ ( ) (%) ,3 4,5 4,1 3,9 0,9 2,8 4,1 5,9 5, , * 2008** *: Προσωρινά δεδοµένα ** : Εκτίµηση Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ / Κεντρική Τράπεζα πγ Μ - Quarterly Report IV (2008) Το 2008, ξεκίνησε για την πγ Μ µε υψηλές δυναµικές ανάπτυξης (5,6%, 6,7% και 5,8% για τα τρία πρώτα τρίµηνα, αντίστοιχα, σύµφωνα µε τη Στατιστική Υπηρεσία της πγ Μ) λόγω της ισχυρής εγχώριας ζήτησης. Η επιδείνωση, όµως, της παγκόσµιας οικονοµίας ένεκα της χρηµατοοικονοµικής κρίσης, οδήγησε στη µείωση της εξωτερικής ζήτησης και την πτώση των τιµών για τα µέταλλα και τα προϊόντα κατεργασίας µετάλλων, τα οποία είναι τα κύρια εξαγωγικά προϊόντα της χώρας, και συνεπώς επηρέασε σηµαντικά την πγ Μ κατά το τέταρτο τρίµηνο µε αποτέλεσµα την επιβράδυνση της οικονοµίας και τον περιορισµό της ανάπτυξης στο 2,1%. Η επ της κρίσης στη χώρα έγινε, όπως ήταν αναµενόµενο, ιδιαίτερα αισθητή στη βιοµηχανική παραγωγή (ήτοι στον συνδυασµό των τοµέων µεταλλείων, µεταποίησης και εταιρειών κοινής ωφέλειας - C+D+E) όπου, χαρακτηριστικά η ανάπτυξη από τους ρυθµούς αύξησης 10,9% του δευτέρου τριµήνου 15

16 και 10,8% του τρίτου τριµήνου, περιορίστηκε κατά 19,4 ποσοστιαίες µονάδες, µεταβληθείσα σε ύφεση - 8,6% κατά το τέταρτο τρίµηνο. Παρόµοια επίδραση είχε η κρίση και στους περισσότερους από τους υπόλοιπους τοµείς της οικονοµίας της πγ Μ ("Υπηρεσίες µεταφορών, αποθήκευσης και επικοινωνιών", τέταρτο τρίµηνο: - 3,9% / "Χρηµατοοικονοµική διαµεσολάβηση", τέταρτο τρίµηνο: -0,4%). Παρά ταύτα, οι τοµείς των κατασκευών και των ξενοδοχείων και εστιατορίων όχι µόνο δεν φάνηκαν να επηρεάζονται αλλά, σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις της Στατιστικής Υπηρεσίας της πγ Μ, γνώρισαν σηµαντική ανάπτυξη (23% και 9,4% αντίστοιχα). Κατά την δεκαετία , το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της πγ Μ κυµάνθηκε ως εξής: Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της πγ Μ (σε εκατ. ηνάρια τιµές 1997) Έτος * 2008** ΑΕΠ * 2007: Προσωρινά δεδοµένα ** 2008: Εκτίµηση Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ / Κεντρική Τράπεζα πγ Μ - Quarterly Report IV (2008) Σύµφωνα µε τα στοιχεία του ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου, τα οποία αφορούν στη διαχρονική εξέλιξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της πγ Μ, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας έχει φτάσει περίπου τα US$4.657 για το 2008, ήτοι: Εξέλιξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην πγ Μ (σε US$) Πηγή: International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, Απρίλιος 2009 Εξάλλου, µε βάση τον υπολογισµό του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της πγ Μ, της Ελλάδος και άλλων γειτονικών χωρών, ως ποσοστό του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της E.E.-27, είναι προφανές από τον ακόλουθο πίνακα ότι η χώρα υπολείπεται σαφώς των άλλων χωρών της περιοχής. Συγκεκριµένα, για το έφτασε µόλις το 30% του µέσου όρου της Ε.Ε.-27 και προηγείται µόνον της Αλβανίας και της Βοσνίας & Ερζεγοβίνης (24% και 29% αντίστοιχα), ενώ έπεται της Ελλάδος (95%) αλλά και της Τουρκίας, της Ρουµανίας, του Μαυροβουνίου, της Βουλγαρίας και της Σερβίας. Ποσοστιαία εξέλιξη (%) κατά κεφαλήν ΑΕΠ Ελλάδος, πγ Μ και γειτονικών χωρών σε σχέση µε το κατα κεφαλήν ΑΕΠ της ΕΕ27 (ΕΕ27=100) Ελλάδα πγ Μ Βουλγαρία Ρουµανία Τουρκία Αλβανία Βοσνία και Ερζεγοβίνη Μαυροβούνιο Σερβία Πηγή: Eurostat Statistics in Focus / Economy and Finance 112/ Πλέον πρόσφατα διαθέσιµα στοιχεία από την Eurostat 16

17 Ι.7. ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ Κατά την τελευταία πενταετία, η ιδιωτική κατανάλωση συνιστά έναν από τους σηµαντικότερους κινητήριους άξονες της οικονοµικής δραστηριότητας στην πγ Μ. Έως το 2007 (το πλέον πρόσφατο έτος για το οποίο υπάρχουν στατιστικά στοιχεία από τη Στατιστική Υπηρεσία της πγ Μ), η ιδιωτική κατανάλωση συνέχιζε να έχει σταθερή, σηµαντική αύξηση, µεγαλύτερη της αντίστοιχης ετήσιας ανάπτυξης. Για το 2008, εκτιµάται ότι τα υπό επεξεργασία επίσηµα στατιστικά στοιχεία δεν θα δείξουν µετριασµό της αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης. Για το 2009, ωστόσο, οι µικρότερες αυξήσεις στους µισθούς, οι αρνητικές προβλέψεις για τον αριθµό των απασχολούµενων στις οικονοµικές δραστηριότητες που επηρεάζονται από την παγκόσµια κρίση όπως και ο περιορισµός των δυνατοτήτων δανεισµού, αναµένεται ότι θα καταγράψουν επιβράδυνση της πορείας της ιδιωτικής καταναλωτικής δαπάνης. Σε διαχρονικό επίπεδο, η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε από το 2005 έως το 2006 κατά 9,3% (µεταβολή : 6,8%) και από το 2006 έως το κατά 11,7%. Σηµαντικό ρόλο στη µεγέθυνση της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης έπαιξαν οι αυξήσεις που σηµειώθηκαν στα "Τρόφιµα και µη-αλκοολούχα ποτά" το 2006 (5,7%) και το 2007 (11,5%) δεδοµένης και της µείζονος συµµετοχής του τοµέα στην ιδιωτική κατανάλωση µε µέσο όρο 33% για την εξεταζόµενη τριετία και στις "Μεταφορές" (2006: 19,5%, 2007: 16,9%, συµµετοχή στην ιδιωτική κατανάλωση για την εξεταζόµενη τριετία: 11%). Άλλες κατηγορίες που σηµείωσαν σηµαντική αύξηση το 2007 ήταν οι "Υπηρεσίες υγείας": 31,1% (συµµετοχή 2%), η "Εκπαίδευση": 18,8% (συµµετοχή: 2%), η "Επίπλωση και είδη οικιακού εξοπλισµού" (αύξηση 15,1% / συµµετοχή: 6%) κλπ. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι κατηγορίες "Τρόφιµα - Μη-αλκοολούχα ποτά", "Στέγαση - Υπηρεσίες κοινής ωφέλειας", και "Μεταφορές", καλύπτουν, συνολικά, για το 2007 το 62% της τελικής κατανάλωσης στην εγχώρια αγορά από κατοίκους της χώρας. Ετήσια κατά κεφαλήν ιδιωτική κατανάλωση και µεταβολές (σε εκατ. ηνάρια / Τρέχουσες τιµές) (%) (%) (%) Μεταβολή 2006/2005 (%) Μεταβολή 2007/2006 (%) Τελική κατανάλωση στην εγχώρια αγορά από κατοίκους της χώρας ,3 11,7 Τρόφιµα - Μη-αλκοολούχα ποτά ,7 11,5 Αλκοολούχα ποτά Καπνός ,6 7,0 Είδη ένδυσης και υπόδησης ,6 7,8 Στέγαση - Υπηρεσίες κοινής ωφέλειας ,1 10,1 Επίπλωση και είδη οικιακού εξοπλισµού ,9 15,1 Υπηρεσίες υγείας ,0 31,1 Μεταφορές ,5 16,9 Επικοινωνίες ,5 4,5 Αναψυχή ,9 12,4 Εκπαίδευση ,2 18,8 Ξενοδοχεία και εστίαση ,9 13,1 ιάφορα αγαθά και υπηρεσίες ,4 10,5 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ Statistical Review: National Economy and Finances (Gross Domestic Product) Τα στοιχεία τα οποία διαθέτει η Στατιστική Υπηρεσία της πγ Μ καλύπτουν µέχρι και το Τα στοιχεία για το 2008 θα είναι διαθέσιµα τον Οκτώβριο του Βλ. υποσηµείωση αρ.10 17

18 Κατά την εξεταζόµενη περίοδο, η τελική κατανάλωση των νοικοκυριών κάλυπτε 77,7% του ΑΕΠ το 2005, 78,2% του ΑΕΠ του 2006 και κατά 77,1% του ΑΕΠ το 2007, αντίστοιχα. Εξάλλου, θα πρέπει να επισηµανθεί ότι η πγ Μ είναι ως επί το πλείστον οικονοµία µετρητών ("cash economy") καθώς άνω του 90% των συναλλαγών των πολιτών, όσον αφορά στο λιανικό εµπόριο, διεξάγεται κατ αυτόν τον τρόπο, ενώ τα καταναλωτικά δάνεια χρησιµοποιούνται κυρίως για την αγορά αυτοκινήτων. Σηµειώνεται ιδιαιτέρως ότι σύµφωνα µε έρευνα της Οργάνωσης Καταναλωτών της πγ Μ, οι πολίτες της χώρας προτιµούν τα εισαγόµενα από τα εγχώρια προϊόντα, ιδιαίτερα όσον αφορά στα τρόφιµα (50% των καταναλισκοµένων τροφίµων είναι εισαγόµενα). Ι.8. ΗΜΟΣΙΟ / ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΧΡΕΟΣ Το δηµόσιο χρέος της χώρας βρίσκεται σε σχετικά χαµηλό επίπεδο. Η τάση του τα τελευταία χρόνια είναι περιοριστική καθώς έχει µειωθεί σηµαντικά από το 57% επί του ΑΕΠ το 2000 σε 28,2% το Αυτό οφείλεται κυρίως στην πρόωρη εξόφληση χρεών της χώρας, κατά την εν λόγω περίοδο, µε κονδύλια που προήρθαν σε µεγάλο µέρος από ιδιωτικοποιήσεις. Παρά ταύτα, διεθνείς οίκοι αξιολόγησης αναµένουν αύξηση στα ποσοστά δανεισµού τα επόµενα χρόνια 12, το εύρος της οποίας θα εξαρτηθεί, κυρίως, από τις συνέπειες που θα αντιµετωπίσει η οικονοµία της πγ Μ λόγω της παγκόσµιας κρίσης. Επίσης, το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο θεωρεί ότι το εξωτερικό χρέος της χώρας πρόκειται να αποτελέσει απειλή για την πγ Μ στο µέλλον καθώς το έλλειµµα του κρατικού προϋπολογισµού απαιτεί, είτε χρηµατοδότηση από εξωτερικό δανεισµό, είτε κάλυψη από τα συναλλαγµατικά διαθέσιµα, τα οποία βαίνουν µειούµενα. Σηµειωτέον ότι, µεσούσης της κρίσης, η κυβέρνηση της πγ Μ ανακοίνωσε ότι το 2009 θα ξεκινήσουν δύο προγράµµατα δηµοσίων επενδύσεων και υλοποίησης στρατηγικών έργων υποδοµών, η χρηµατοδότηση των οποίων θα γίνει µέσω του κρατικού προϋπολογισµού, δανεισµού και παραχώρησης δικαιωµάτων εκµετάλλευσης. Το εξωτερικό δηµόσιο χρέος της πγ Μ, παρά την τάση περιορισµού του κατά τη διετία (µειώσεις κατά 15,1% και κατά 16,0% αντίστοιχα), σηµείωσε αύξηση 8,4% το Η αύξηση αυτή, όµως, αντισταθµίστηκε από τη µείωση του εσωτερικού δηµοσίου χρέους κατά 16,2% (µοναδική µείωση κατά την τελευταία πενταετία) µε αποτέλεσµα το συνολικό δηµόσιο χρέος µετά την αύξηση που κατέγραψε το 2005 (18,9%), και τις µειώσεις κατά 7,4% το 2006 και 5,0% το 2007 να µειωθεί περαιτέρω κατά 3,1%. ηµόσιο Χρέος της πγ Μ* (σε εκατ. ) Εξωτερικό ηµόσιο Χρέος 1.178, , , , , ,9 Μεταβολή (%) 0,0 22,3-15,1-16,0 8,4 Εσωτερικό ηµόσιο Χρέος 665,0 663,9 750,4 806,5 899,9 754,1 Μεταβολή (%) -0,2 13,0 7,5 11,6-16,2 Συνολικό ηµόσιο Χρέος 1.843, , , , , ,0 Μεταβολή (%) -0,1 18,9-7,4-5,0-3,1 Εξωτερικό ηµόσιο Χρέος ως % του ηµοσίου Χρέους 63,9 64,0 65,8 60,3 53,3 59,6 Εσωτερικό ηµόσιο Χρέος ως % του ηµόσιου Χρέους 36,1 36,0 34,2 39,7 46,7 40,4 ηµόσιο Χρέος ως % του ΑΕΠ 44,9 42,6 46,9 39,9 33,3 28,2 *= Έως τον Ιούλιο του 2008 το ηµόσιο Χρέος της χώρας υπολογιζόταν σύµφωνα µε τη µεθοδολογία GFS (Government Finance Statistics) του IMF και, ξεχωριστά, σύµφωνα µε το Νόµο περί ηµοσίου Χρέους (Συνολικό χρέος εξαιρουµένων των ανείων του ΝΤ και των εντόκων γραµµατίων και οµολόγων της Κεντρικής Τράπεζας που εκδόθηκαν για σκοπούς νοµισµατικής πολιτικής). Κατόπιν των αλλαγών στο Νόµο περί ηµοσίου Χρέους τον Ιούλιο του 2008, ο τρόπος υπολογισµού σύµφωνα µε το Νόµο περί ηµοσίου Χρέους προσαρµόστηκε στη µεθοδολογία GFS. Πηγή: Κεντρική Τράπεζα πγ Μ (Public Debt Management Department) Stock of Public Debt 12 Fitch Ratings 11 εκεµβρίου

19 Ι.9. ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2008 Για το 2008, το σύνολο των δηµοσιονοµικών εσόδων αυξήθηκε κατά περίπου 14% από εκατ. ηνάρια σε εκατ. ηνάρια και το σύνολο των δηµοσιονοµικών δαπανών κατά περίπου 19% από εκατ. ηνάρια σε εκατ. ηνάρια µε αποτέλεσµα το ισοζύγιο του προϋπολογισµού για το 2008 να είναι ελλειµµατικό κατά 3,9 δισ. ηνάρια. Για διαχρονική σύγκριση των µεγεθών κατά την τελευταία τριετία παρατίθενται σχετικό διάγραµµα και πίνακας: Έσοδα και δαπάνες Προϋπολογισµών πγ Μ (σε εκατ. ηνάρια πγ Μ) Σύν ολο εσόδω ν Σύν ολο εξόδω ν Πηγή: Υπουργείο Οικονοµικών πγ Μ Προϋπολογισµοί πγ Μ 2005, 2006, 2007 και 2008 (σε εκατ. ηνάρια πγ Μ) ΣΥΝΟΛΟ ΕΣΟ ΩΝ Φόροι και εισφορές Φορολογικά έσοδα Φόροι Φόρος εισοδήµατος Φόρος κερδών ΦΠΑ Ειδικοί φόροι κατανάλωσης ασµοί Λοιποί φόροι Εισφορές Ταµείο Συντάξεων και Αναπηριών Ταµείο Ανεργίας Ταµείο Κοινωνικής Ασφάλισης Μη φορολογικά έσοδα Μη φορολογικά έσοδα (SRA) Κέρδη δηµοσίων χρηµατοπιστωτικών οργανισµών Κεντρική Τράπεζα Υπηρεσία Ανασυγκρότησης Τραπεζικού Τοµέα Λοιπά έσοδα Τόκοι καταθέσεων Μερίσµατα ιοικητικοί φόροι και χρεώσεις

20 Συνεισφορές Υγείας Λοιποί διοικητικοί φόροι Λοιπά µη φορολογικά έσοδα Τέλη Ταµείου Οδοποιίας Κεφαλαιουχικά έσοδα ωρεές από το εξωτερικό Έσοδα από αποπληρωµή δανείων ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΑΝΩΝ Τρέχουσες δαπάνες Μισθοί και επιδόµατα Αγαθά και υπηρεσίες Μεταβιβαστικές πληρωµές Μεταβιβαστικές πληρωµές (SRA) Κοινωνικές παροχές Συντάξεις Επιδόµατα ανεργίας Κοινωνικές παροχές ηµόσια Υγεία Λοιπές µεταβιβαστικές πληρωµές Πρόσφυγες Τόκοι Επί εσωτερικού δανεισµού Επί εξωτερικού δανεισµού Εγγυήσεις Κεφαλαιουχικές δαπάνες Επενδύσεις σε πάγια Κεφαλαιουχικές µεταβιβάσεις ιεθνή Χρηµατοοικονοµικά Ιδρύµατα Αποθέµατα βασικών προϊόντων ΕΛΛΕΙΜΜΑ / ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ Χρηµατοδότηση Εισροές Ιδιωτικοποιήσεις άνεια εξωτερικού Καταθέσεις Εσωτερικός δανεισµός Πώληση µετοχών Εκροές Αποπληρωµή αρχικού κεφαλαίου Εσωτερικού δανεισµού Εξωτερικού δανεισµού Πηγή: Υπουργείο Οικονοµικών πγ Μ Αξιοπρόσεκτη είναι η διακύµανση ανά τρίµηνα των δηµοσιονοµικών εσόδων και των δαπανών της πγ Μ για το 2008 και ιδιαιτέρως η υπερβολική αύξηση του ελλείµµατος κατά το τέταρτο τρίµηνο του έτους. Συγκεκριµένα, τα τρία πρώτα τρίµηνα του 2008, η κυβέρνηση παρουσίασε δηµοσιονοµικό πλεόνασµα 10,382 εκατ. ηναρίων (1 ο τρίµηνο: εκατ. ηνάρια, 2 ο τρίµηνο: -258 εκατ. ηνάρια και 3 ο τρίµηνο: εκατ. ηνάρια) το οποίο εξανεµίστηκε λόγω των δαπανών του 4 ου τριµήνου ( εκατ. ηνάρια). Η ανατροπή αυτή κατακρίθηκε από διεθνείς οργανισµούς αλλά και από οικονοµικούς παράγοντες εντός της χώρας ως µη συνάδουσα µε το πνεύµα της χρηστής δηµοσιονοµικής πολιτικής που πρεσβεύει η κυβέρνηση, ιδιαίτερα σε περίοδο κρίσης. Όσον αφορά στον προϋπολογισµό του 2009, ενώ οι αρχικοί υπολογισµοί προέβλεπαν αύξηση των δηµοσιονοµικών εσόδων κατά 13%, από τους πρώτους µήνες του έτους κατεγράφη µείωση των 20