ΥΟΛΗ: ΓΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Transcript

1 ΑΤΔΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΥΟΛΗ: ΓΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΜΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΘΔΜΑ ΔΡΓΑΙΑ: Η ΡΣΛΒΞΚΗ ΩΜ ΡΣΓΤΩΜΕΣΡΕΩΜ ΙΑΘ ΕΝΑΓΞΠΩΜ, ΡΗΜ ΑΜΑΟΣΝΗ ΞΣ ΕΚΚΗΜΘΙΞΣ ΠΑΟΕΖΘΙΞΣ ΡΣΡΗΛΑΞΡ ΟΝΟΜΑ: ΘΔΟΓΩΡΑΚΟΤ ΔΛΔΝΗ Α.Μ.: 6421 ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ:Κος ΣΑΛΙΚΗ ΠΔΡΙΚΛΗ ΚΑΒΑΛΑ 2009

2 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ Κεθάιαην 1 Γεληθά ζηνηρεία πεξί εμαγνξώλ θαη ζπγρωλεύζεωλ Πξόινγνο Ιζηνξηθή αλαδξνκή Η Έλλνηα ηνπ Υξεκαηνπηζηωηηθνύ (Σξαπεδηθνύ) πζηήκαηνο Υξεκαηνπηζηωηηθό ζύζηεκα θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε Οη Έλλνηεο ηεο πγρώλεπζεο θαη Δμαγνξάο Δίδε ζπγρωλεύζεωλ Μνξθέο ζπγρωλεύζεωλ Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ηωλ εμαγνξώλ θαη ζπγρωλεύζεωλ Οη Δμαγνξέο θαη νη πγρωλεύζεηο ζηελ Δπξώπε H ηζηνξία ηωλ μέλωλ ηξαπεδώλ ζηελ Διιάδα Ιζηνξηθή αλαδξνκή Λόγνη ύπαξμεο μέλωλ ηξαπεδώλ ζηελ Διιάδα Διιεληθέο Σξάπεδεο: «Πξωηαγωληζηνύλ» ζηελ ΝΑ Δπξώπε Παγθόζκηα νηθνλνκηθή θξίζε ζηνλ ηξαπεδηθό θιάδν Κξαηηθή παξέκβαζε Γηαζπλνξηαθέο εμαγνξέο ηξαπεδώλ..11 Κεθάιαην 2 Κίλεηξα θαη θίλδπλνη ηξαπεδηθώλ ζπγρωλεύζεωλ θαη εμαγνξώλ 2.1 Κίλεηξα πξαγκαηνπνίεζεο εμαγνξώλ θαη ζπγρωλεύζεωλ Οηθνλνκίεο Κιίκαθαο Οηθνλνκίεο Φάζκαηνο Οηθνλνκίεο Κάζεηεο Οινθιήξωζεο Οη ζεκαληηθόηεξνη θίλδπλνη πνπ ζπλδένληαη κε ηηο ζπγρωλεύζεηο θαη ηηο εμαγνξέο ζηνλ ρξεκαηννηθνλνκηθό ηνκέα Κίλδπλνη πξηλ ηελ εμαγνξά Κίλδπλνη κεηά ηελ ζπγρώλεπζε Κίλδπλνη από δηαζπλνξηαθέο ζπγρωλεύζεηο θαη εμαγνξέο Γηαηί νη πγρωλεύζεηο θαη Δμαγνξέο δελ επηθέξνπλ πάληα ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα; 20 Κεθάιαην 3 Κπξηόηεξεο εμαγνξέο θαη ζπγρωλεύζεηο ζηελ Διιάδα θαη δηεζλώο ηα ηειεπηαία ρξόληα 3.1 πγρωλεύζεηο, Δμαγνξέο θαη ζηξαηεγηθέο πκκαρίεο ζηνλ Διιεληθό Σξαπεδηθό Σνκέα Σξαπεδηθέο ζπγρωλεύζεηο θαη εμαγνξέο θαηά ην έηνο Σξαπεδηθέο ζπγρωλεύζεηο θαη εμαγνξέο θαηά ην έηνο Οη πξόζθαηεο ηάζεηο ζηηο εμαγνξέο θαη ζπγρωλεύζεηο ηξαπεδώλ Σα πξνβιήκαηα ηεο δηεζλνύο θξίζεο θαίλεηαη λα αιιάδνπλ άξδελ ην ηξαπεδηθό ζθεληθό θαη ζηε ρώξα καο.26

3 3.6 Δμειίμεηο ζηελ Παγθόζκηα Αγνξά πγρωλεύζεωλ & Δμαγνξώλ ην Δμειίμεηο ζηελ Διιεληθή Αγνξά πγρωλεύζεωλ & Δμαγνξώλ ην Αθπξωζείζεο πκθωλίεο πγρωλεύζεωλ & Δμαγνξώλ ηo Πξννπηηθέο ηωλ πγρωλεύζεωλ & Δμαγνξώλ Παγθνζκίωο ην Πξννπηηθέο ηωλ πγρωλεύζεωλ & Δμαγνξώλ ζηελ Διιεληθή Αγνξά ην Κπξηόηεξεο εμαγνξέο θαη ζπγρωλεύζεηο ηωλ κεγαιύηεξωλ ηξαπεδηθώλ νκίιωλ ζηελ Διιάδα ηα ηειεπηαία ρξόληα Δζληθή Σξάπεδα Alpha Bank Eurobank Σξάπεδα Πεηξαηώο Δκπνξηθή Σξάπεδα Αγξνηηθή Σξάπεδα Aspis Bank Marfin Egnatia Bank Σαρπδξνκηθό Σακηεπηήξην Σξάπεδεο πνπ ιεηηνπξγνύλ ζήκεξα ζηελ Διιάδα (Φεβξνπάξηνο 2009) Πηζηωηηθά ηδξύκαηα κε έδξα ηελ Διιάδα Τπνθαηαζηήκαηα πηζηωηηθώλ ηδξπκάηωλ κε έδξα ζε ρώξα εληόο ηεο Δπξωπαϊθήο Έλωζεο Τπνθαηαζηήκαηα πηζηωηηθώλ ηδξπκάηωλ κε έδξα ζε ρώξα εθηόο ηεο Δπξωπαϊθήο Έλωζεο.40 Κεθάιαην 4 Η επίδξαζε ηωλ ηξαπεδηθώλ ζπγρωλεύζεωλ θαη εμαγνξώλ ζηελ απνηειεζκαηηθόηεηα ηωλ ειιεληθώλ πηζηωηηθώλ ηδξπκάηωλ 4.1 Η επίδξαζε ηωλ ζπγρωλεύζεωλ θαη εμαγνξώλ ζηελ απνδνηηθόηεηα ηωλ ηξαπεδώλ- Γείθηεο ROE θαη ROA Η επίδξαζε ηωλ δεηθηώλ ζηηο εμαγνξέο θαη ζπγρωλεύζεηο Η επηξξνή πνπ αζθεί ε δηαδηθαζία ηωλ ζπγρωλεύζεωλ ζηα θέξδε ή απνδόζεηο από κεηνρέο θαη νκνινγίεο Η ρξήζε ηεο Καζαξήο Παξνύζαο Αμίαο (ΝΡV) ζηνλ ππνινγηζκό ηωλ θεξδώλ κεηά από κηα ζπγρώλεπζε Η κεηαβνιή ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνύ θόζηνπο κεηά από ζπγρωλεύζεηο θαη εμαγνξέο Γύν ελδεηθηηθέο κέζνδνη ππνινγηζκνύ ηνπ ελ ιόγω θόζηνπο Η δηακόξθωζε ηεο ξεπζηόηεηαο θαη ηεο ρξεκαηννηθνλνκηθήο κόριεπζεο ηωλ πηζηωηηθώλ ηδξπκάηωλ κέζω ηωλ ζπγρωλεύζεωλ θαη εμαγνξώλ Πωο κεηαβάιιεηαη ν θίλδπλνο ηωλ πηζηωηηθώλ ηδξπκάηωλ από ηηο ζπγρωλεύζεηο θαη εμαγνξέο-ο δείθηεο RAROC Η έλλνηα ηεο απνηειεζκαηηθόηεηαο ηωλ πηζηωηηθώλ ηδξπκάηωλ Απνηειεζκαηηθόηεηα θεξδώλ Απνηειεζκαηηθόηεηα θόζηνπο..51

4 4.8.3 Σερλνινγηθή απνηειεζκαηηθόηεηα...51 Δπίινγνο..53 Πεγέο πιεξνθνξηώλ-αλαθνξέο.54 Βηβιηνγξαθία...54 ειίδεο ζην Internet...54

5 ΠΡΟΛΟΓΟ ηα πιαίζηα ηεο παξνχζεο πηπρηαθήο εξγαζίαο παξνπζηάδεηαη θαη αλαιχεηαη ε ζπκβνιή ησλ ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ, ζηελ αλάπηπμε ηνπ ειιεληθνχ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο. Ζ παξνχζα πηπρηαθή εξγαζία δνκείηαη ζε ηέζζεξα θεθάιαηα, ηνλ παξφλ πξφινγν, αθνινπζεί ην θεθάιαην έλα ζην νπνίν παξνπζηάδνληαη ηα γεληθά ζηνηρεία πεξί ησλ εμαγνξψλ θαη ησλ ζπγρσλεχζεσλ, ζην θεθάιαην δχν γίλεηαη κηα γεληθφηεξε αλαθνξά γηα ηα θίλεηξα θαη ηνπο θηλδχλνπο ησλ ηξαπεδηθψλ ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ, ζην θεθάιαην ηξία αλαθεξφκαζηε ιεπηνκεξψο γηα ηηο θπξηφηεξεο εμαγνξέο θαη ζπγρσλεχζεηο ζηελ Διιάδα θαη δηεζλψο ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη ζην θεθάιαην ηέζζεξα αλαιχνπκε ηελ επίδξαζε ησλ ηξαπεδηθψλ ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ειιεληθψλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ θαη ηέινο θιείλνπκε κε ηνλ επίινγν θάλνληαο κηα γεληθφηεξε αλαθνξά γηα ην ξφιν πνπ παίδνπλ νη ηξαπεδηθέο ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο ζηηο κέξεο καο. 1

6 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 Γεληθά ζηνηρεία πεξί εμαγνξώλ θαη ζπγρωλεύζεωλ 1.1 Ιζηνξηθή Αλαδξνκή Σα ηειεπηαία ρξφληα, θαη ηδηαίηεξα κεηά ηελ είζνδν ηεο Διιάδαο ζηελ Δπξσδψλε, νη απαηηήζεηο ηεο ζχγρξνλεο ηξαπεδηθήο πξαθηηθήο θαη νη ζπλζήθεο πνπ δεκηνπξγνχληαη ζην επξχηεξν ρξεκαηννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ έρνπλ θαηαζηήζεη απαξαίηεηε ηελ εθαξκνγή εμειηγκέλσλ ηερλνινγηθψλ δνκψλ ζην εζσηεξηθφ ησλ ηξαπεδψλ, πξνθεηκέλνπ λα αληαπεμέιζνπλ ζηνλ έληνλν αληαγσληζκφ ηφζν ζε επίπεδν δηαρείξηζεο θαη δηνίθεζεο φζν θαη ζε επίπεδν άκεζεο εμππεξέηεζεο ησλ πειαηψλ. Σν απμεκέλν θχκα ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ ζην ειιεληθφ ηξαπεδηθφ ζχζηεκα ηελ εμαεηία , πνπ είρε σο ζπλέπεηα ηελ δεκηνπξγία 5 κεγάισλ ηξαπεδηθψλ νκίισλ, απαηηεί απφ ηα ζχγρξνλα πηζησηηθά ηδξχκαηα λα δηαζέηνπλ ηελ αλάινγε εκπεηξία, κεγάιε νηθνλνκηθή επηθάλεηα, εμεηδηθεπκέλεο ηξαπεδηθέο ππεξεζίεο θαη ζχλζεηα ρξεκαηννηθνλνκηθά εξγαιεία δηαρείξηζεο ηνπ θηλδχλνπ, ψζηε λα κπνξνχλ λα επηβηψζνπλ ζηνλ δηεπξπκέλν θαη αξθεηά αληαγσληζηηθφ ρξεκαηννηθνλνκηθφ ζηίβν. Άιισζηε, νη ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο ηείλνπλ λα απνηειέζνπλ ζεκαληηθφ «φπιν» ησλ ηξαπεδψλ θαηά ηεο απεηιήο λα εμαγνξαζηνχλ απφ άιιεο. Ο Υαξδνχβειεο (2000) αλαθέξεη φηη νη ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο έρνπλ ζέζεη ηα ειιεληθά πηζησηηθά ηδξχκαηα ζε κηα ηξνρηά αλαδηάξζξσζεο θαη επαλαπξνζδηνξηζκνχ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο. Δπηπιένλ, πξνθεηκέλνπ λα έρνπλ απαληήζεηο ζηηο πξνθιήζεηο ηνπ απμεκέλνπ αληαγσληζκνχ πξέπεη λα εθπιεξψλνπλ νξηζκέλεο βαζηθέο πξνυπνζέζεηο, φπσο εμσζηξέθεηα, αιιαγή θνπιηνχξαο κε επίθεληξν ηνλ κέηνρν θαη ηνλ πειάηε, θαη ζηελφηεξε ζχλδεζε ησλ ακνηβψλ κε ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ηελ επειημία. Γεληθφηεξα ν θιάδνο ησλ ηξαπεδψλ ζηελ Διιάδα κεηά ηελ ΟΝΔ έρεη ζεκεηψζεη νπζηαζηηθή εμέιημε κε ηζρπξή παξνπζία ζηα επηκέξνπο νηθνλνκηθά δξψκελα, παξνπζηάδεη κηα έληνλε δπλακηθφηεηα θαη δηαζέηεη φιεο ηηο πξννπηηθέο θαη πξνυπνζέζεηο γηα κηα απνδνηηθή θαη απνηειεζκαηηθή γεσγξαθηθή επέθηαζε κε θχξην ζηφρν ηελ θάιπςε λέσλ αγνξψλ. 1.2 Η Έλλνηα ηνπ Υξεκαηνπηζηωηηθνύ (Σξαπεδηθνύ) πζηήκαηνο Οη ηνπνζεηήζεηο ησλ επελδπηψλ θαη νη δπλαηφηεηεο, ε επρέξεηα, νη φξνη θαη ην θφζηνο δαλεηζκνχ ησλ επηρεηξήζεσλ θαζνξίδνληαη απφ ηε κνξθή θαη ην επίπεδν αλάπηπμεο ηνπ Υξεκαηνδνηηθνχ ή Υξεκαηνπηζησηηθνχ πζηήκαηνο(υ). Μέζα ζ' απηφ δηαπξαγκαηεχνληαη θαη αληαιιάζζνληαη νη δηάθνξεο επελδχζεηο θαη ηα ιεγφκελα ρξεκαηννηθνλνκηθά πξντφληα, νη ηίηινη δεκνζίνπ θαη επηρεηξεκαηηθνχ ρξένπο, νη κεηνρηθνί ηίηινη, ην ζπλάιιαγκα, θ.ν.θ, ζπγθεληξψλνληαη θαη αλαθαηαλέκνληαη νη απνηακηεχζεηο θαη ιεηηνπξγεί ν κεραληζκφο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ησλ παγίσλ επελδχζεσλ. Σν Υ είλαη απνηέιεζκα καθξάο ηζηνξηθήο δπλακηθήο εμειηθηηθήο πνξείαο, πνπ εμαηνκηθεχεηαη κε ηελ αλάπηπμε εμεηδηθεπκέλσλ αγνξψλ επελδπηηθψλ θαη ρξεκαηνδνηηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. Σν Υ πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά απφ «ππνζπζηήκαηα», ψζηε ε ηαχηηζε ηνπ ελίνηε κε φξνπο φπσο «ηξαπεδηθφ ζχζηεκα», «αζθαιηζηηθφ ζχζηεκα», θιπ, λα κελ αληαπνθξίλεηαη ζηελ ζπλνιηθή ηνπ δηάζηαζε, ζπγθξφηεζε, νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία. 2

7 Ζ αλάιπζε ηνπ Υ ζπκπεξηιακβάλεη «ηα κέζα», ηηο ππεξεζίεο θαη παξάιιεια ην κεραληζκφ ηεο κεηαβίβαζεο ρξεκαηηθψλ πφξσλ απφ ηηο πιενλαζκαηηθέο ζηε ρξεκαηνδφηεζε ειιεηκκαηηθψλ κνλάδσλ, ζηα πιαίζηα ηεο δηαδηθαζίαο κεηαζρεκαηηζκνχ θαη αλαθαηαλνκήο ησλ απνηακηεχζεσλ ζε έξγα παγίσλ επελδχζεσλ, ε νπνία ζπλδέεηαη κε ην κέιινλ ησλ επελδπηψλ θαη επξχηεξα ησλ πνιηηψλ, ησλ εζληθψλ νηθνλνκηψλ θαη ησλ θνηλσληψλ. 1.3 Υξεκαηνπηζηωηηθό ζύζηεκα θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε Σν ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα βνεζά ζηελ αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο θπξίσο γηαηί νη νξγαληζκνί ηνπ κπνξνχλ λα δαλείδνληαη βξαρππξφζεζκα θαη λα δαλείδνπλ καθξνπξφζεζκα. Απηφ είλαη έλα ζεκαληηθφ φθεινο γηα ηνπο δαλεηζηέο θαη ηνπο δαλεηδφκελνπο. Με ηνλ ηξφπν απηφ νη δαλεηζηέο σθεινχληαη γηαηί κπνξνχλ λα ξεπζηνπνηήζνπλ φπνηε ζέινπλ ηα θεθάιαηα πνπ έρνπλ δαλείζεη ζηηο ηξάπεδεο. θαη νη δαλεηδφκελνη γηαηί έρνπλ κεγαιχηεξν ρξνληθφ δηάζηεκα ζηε δηάζεζή ηνπο λα απνπιεξψζνπλ ην δάλεην. Ζ αλάπηπμε ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη έλαο βαζηθφο φξνο γηα ηελ θαηάιιειε δηνρέηεπζε ησλ ρξεκαηηθψλ πιενλαζκάησλ ησλ νηθνλνκηθψλ κνλάδσλ. ζν πεξηζζφηεξν είλαη αλαπηπγκέλν ην ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα. δει. κεγάινο αξηζκφο ππνθαηαζηεκάησλ, κεγάιε πνηθηιία παξνρήο ππεξεζηψλ. θιπ.. ηφζν επθνιφηεξα κπνξνχλ λα ζπγθεληξσζνχλ ηα θεθάιαηα απφ ηηο νηθνλνκηθέο κνλάδεο πνπ έρνπλ πιεφλαζκα θαη λα δηνρεηεπηνχλ βάζεη ηεο αξρήο ηεο κεγαιχηεξεο απφδνζεο ζηα άηνκα πνπ έρνπλ έιιεηκκα ή πνπ ηα ρξεηάδνληαη γηα επελδχζεηο. Ζ αλάπηπμε ηεο θεθαιαηαγνξάο θαη ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ ηίηισλ θαη ε αλάπηπμε ησλ ηξαπεδψλ θαη πηζησηηθψλ νξγαληζκψλ εγγπάηαη φηη ε απνηακίεπζε ζα κεηαηξαπεί ζε επέλδπζε πνπ ζα απνθέξεη ην κέγηζην δπλαηφ θέξδνο. Κάζε αλαπηπγκέλν ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα έρεη ηα εμήο βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά: 1) Οη αληαιιαγέο γίλνληαη δηακέζνπ ηνπ ρξήκαηνο, δει. δελ ππάξρνπλ αληαιιαγέο βάζεη αληηπξαγκαηηζκνχ. 2) Έρεη δεκηνπξγεζεί κηα θεληξηθή ηξάπεδα πνπ ειέγρεη ηελ πνζφηεηα θπθινθνξίαο ηνπ ρξήκαηνο θαη άιιεο κεηαβιεηέο λνκηζκαηηθήο θχζεσο. 3) Έρεη επεθηαζεί ην ζχζηεκα ησλ εκπνξηθψλ ηξαπεδψλ θαη άιισλ πηζησηηθψλ νξγαληζκψλ πνπ ζπγθεληξψλνπλ θαη δηνρεηεχνπλ ηα πιενλαζκαηηθά ρξεκαηηθά δηαζέζηκα ησλ νηθνλνκηθψλ κνλάδσλ. 4) Έρεη αλαπηπρζεί ε θπθινθνξία ρξεκαηνπηζησηηθψλ ηίηισλ θαη ε θεθαιαηαγνξά 1.4 Οη Έλλνηεο ηεο πγρώλεπζεο θαη Δμαγνξάο Οη ζπγρσλεχζεηο θαη νη εμαγνξέο ζεσξνχληαη απφ ηηο πην δηαδεδνκέλεο ζηξαηεγηθέο ησλ επηρεηξήζεσλ, ζηελ πξνζπάζεηα ηνπο λα δηαηεξεζνχλ θαη λα επεθηαζνχλ ζηελ αγνξά. πγρψλεπζε, «είλαη ε νηθνλνκηθή πξάμε, κε ηελ νπνία δχν ή πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο ζπλελψλνληαη, ζπγθξνηψληαο έλα λέν νηθνλνκηθφ νξγαληζκφ». Καηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπγρψλεπζεο ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ηεο απoξξoθφκελεο επηρείξεζεο κεηαβηβάδνληαη ζηελ απνξξνθνχζα επηρείξεζε έλαληη ζπγθεθξηκέλνπ αξηζκνχ κεηνρψλ. (Ο αξηζκφο ησλ κεηνρψλ πνπ ζα δνζεί απφ ηελ απνξξνθνχζα εηαηξεία εμαξηάηαη απφ ηελ ζρέζε αληαιιαγήο πνπ έρεη ζπκθσλεζεί) Με ηελ ζπγρψλεπζε, πξαγκαηνπνηείηαη θαη ε λνκηθή έλσζε ησλ εηαηξεηψλ, ζε έλα λέν 3

8 θαη ηζρπξφηεξν λνκηθφ πξφζσπν ζην νπνίν ελνπνηνχληαη ηα ζηνηρεία ηνπ ελεξγεηηθνχ θαη ηνπ παζεηηθνχ ησλ επηκέξνπο εηαηξεηψλ. (Οη εηαηξείεο πνπ ιχνληαη δελ ηίζεληαη ππφ εθθαζάξηζε). Ζ λνκηθή ππφζηαζε ησλ εηαηξεηψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ, παχεη λα ηζρχεη εθηφο θπζηθά απφ κία, πνπ ζπλερίδεη ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηεο, ζπλήζσο κε ην αξρηθφ ηεο φλνκα. Δμαγνξά «επηρεηξήζεσλ είλαη ε νηθνλνκηθή πξάμε κε ηελ νπνία πξαγκαηνπνηείηαη ε κεηαβίβαζε ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ (ζχλνιν ηνπ ελεξγεηηθνχ θαη ηνπ παζεηηθνχ) θαη ηεο δηνίθεζεο κίαο επηρείξεζεο ζε κία άιιε θαηφπηλ δεκνζίαο πξνζθνξάο. Οη επηρεηξήζεηο πνπ κεηαβηβάδνπλ ηα πεξηνπζηαθά ηνπο ζηνηρεία, (ρσξίο λα έρεη γίλεη εθθαζάξηζε), νλνκάδνληαη «εμαγνξαδφκελεο επηρεηξήζεηο», ελψ ε επηρείξεζε ζηελ νπνία κεηαβηβάδεηαη ην ζχλνιν ηνπ ελεξγεηηθνχ θαη ηνπ παζεηηθνχ ησλ (εμαγνξαδφκελσλ επηρεηξήζεσλ», νλνκάδεηαη «εμαγνξάδνπζα επηρείξεζε». Μεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο εμαγνξάο, νη κεηνρέο ησλ «εμαγνξαδφκελσλ επηρεηξήζεσλ» αθπξψλνληαη θαη ε «εμαγνξάδνπζα επηρείξεζε» είλαη ππνρξεσκέλε λα θαηαβάιιεη ζηνπο κεηφρνπο ησλ «εμαγνξαδφκελσλ εηαηξεηψλ» ην ζπκθσλεζέλ αληίηηκν. πλεπψο, απφ ηα παξαπάλσ, ζπλάγεηαη ην ζπκπέξαζκα φηη νη εμαγνξέο θαη νη ζπγρσλεχζεηο δηαθέξνπλ: α) σο πξνο ην είδνο ηνπ αληαιιάγκαηνο πνπ πξνζθέξεηαη γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζή ηνπο (ζηηο ζπγρσλεχζεηο ην αληάιιαγκα είλαη κεξίδηα ζπκκεηνρήο, ελψ ζηηο εμαγνξέο δίλνληαη ρξεκαηηθά πνζά) β) σο πξνο ηε δπλαηφηεηα πνπ έρνπλ νη κέηνρνη ηεο εηαηξείαο πνπ εμαγνξάδεηαη ή ζπγρσλεχεηαη λα επεξεάζνπλ ηε δηνίθεζε ηνπ λένπ νηθνλνκηθνχ νξγαληζκνχ. ηελ πεξίπησζε ηεο εμαγνξάο δελ ππάξρεη «δηθαίσκα ιφγνπ» ησλ παιαηψλ κεηφρσλ ηεο, αθνχ νη κεηνρέο έρνπλ αθπξσζεί ελψ ζηελ πεξίπησζε ησλ ζπγρσλεχζεσλ ην «δηθαίσκα ιφγνπ» είλαη ππαξθηφ, αθνχ ππάξρεη δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο ησλ παιαηψλ κεηφρσλ ζηε δηνίθεζε ηεο εηαηξείαο κέζσ ηνπ αξηζκνχ ησλ κεηνρψλ πνπ θαηέρνπλ. ε πεξίπησζε πνπ ν αξηζκφο ησλ κεηνρψλ είλαη αξθεηά κεγάινο, ηφηε νη παιαηνί κέηνρνη έρνπλ αξθεηή δχλακε γηα λα επεξεάζνπλ ζεκαληηθά ηε δηνίθεζε ηεο λέαο ζπγρσλεπκέλεο εηαηξείαο. Δπίζεο, αλάινγα κε ην αλ ε «εμαγνξαδφκελε επηρείξεζε» εμαθνινπζεί ή φρη λα πθίζηαηαη σο ππνθείκελφ ηνπ δηθαίνπ θαη κεηά ηελ εμαγνξά, νη εμαγνξέο δηαθξίλνληαη ζε απιέο ή ζπγρσλεπηηθέο. Δηδηθφηεξα, κία εμαγνξά ραξαθηεξίδεηαη σο απιή, φηαλ ζπλερίδεη ε «εμαγνξαδφκελε επηρείξεζε» θαη κεηά ηελ εμαγνξά λα πθίζηαηαη σο ππνθείκελν ηνπ δηθαίνπ. ηελ αληίζεηε πεξίπησζε ε εμαγνξά ραξαθηεξίδεηαη σο ζπγρσλεπηηθή Δίδε πγρωλεύζεωλ Οη εμαγνξέο θαη ζπγρσλεχζεηο αλαιακβάλνληαη απφ εηαηξείεο πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ ζηξαηεγηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ πιενλεθηεκάησλ. ζνλ αθνξά ηηο ζπγρσλεχζεηο, απηέο δηαθξίλνληαη ζε 3 θαηεγνξίεο. Πξψηε θαηεγνξία είλαη νη νξηδόληηεο ζπγρωλεύζεηο. Απηέο είλαη νη πην απιέο θηλήζεηο θαη πεξηιακβάλνπλ ζπγρσλεχζεηο κεηαμχ δχν εηαηξεηψλ, νη νπνίεο δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ ίδηα αγνξά πξντφλησλ. Παξάδεηγκα νξηδφληηαο ζπγρψλεπζεο είλαη απηή πνπ πξαγκαηνπνηείηαη αλάκεζα ζε δχν ηξάπεδεο. ηελ επφκελε θαηεγνξία ππάγνληαη νη θάζεηεο ζπγρωλεύζεηο, νη νπνίεο αθνξνχλ επηρεηξήζεηο πνπ βξίζθνληαη ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα ζηελ θάζεηε αιπζίδα παξαγσγήο. Πξαθηηθά, απηνχ ηνπ είδνπο νη ζπγρσλεχζεηο αθνξνχλ εηαηξείεο, νη νπνίεο ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κε ηε ζρέζε παξαγσγνχ - πξνκεζεπηή. Κιαζηθφ παξάδεηγκα ηέηνηνπ είδνπο θηλήζεσο πεξηιακβάλεη πεηξειατθέο εηαηξείεο, νη νπνίεο 4

9 έρνπλ ηελ θπξηφηεηα ιεηηνπξγηψλ εμεπγεληζκνχ πεηξειαίνπ άιισλ εηαηξεηψλ. Οη θάζεηεο ζπγρσλεχζεηο ζπλήζσο πεξηιακβάλνπλ νπνηνδήπνηε ζπλδπαζκφ εηαηξεηψλ πνπ πξηλ ηε ζπγρψλεπζε παξήγαγαλ ζπκπιεξσκαηηθά πξντφληα. ηνρεχνληαο ζηελ πεξαηηέξσ αλάιπζε, νη θάζεηεο ζπγρσλεχζεηο κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ παξαπέξα ζε θάζεηε νινθιήξσζε πξνο ηα εκπξφο (φπνπ κία εηαηξεία εμαγνξάδεη έλαλ πειάηε ηεο) θαη ζε θάζεηε νινθιήξσζε πξνο ηα πίζσ (φπνπ κία εηαηξεία εμαγνξάδεη έλαλ πξνκεζεπηή ηεο). Σν ηειεπηαίν είδνο ζπγρσλεχζεσλ απνηεινχλ νη αζπζρέηηζηεο ζπγρωλεύζεηο, φπνπ πεξηιακβάλνληαη ζπλδπαζκνί επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε δηαθνξεηηθέο, αζπζρέηηζηεο αγνξέο. 1.6 Μνξθέο πγρωλεύζεωλ Οη θπξηφηεξεο κνξθέο πνπ ιακβάλνπλ νη εμαγνξέο θαη νη ζπγρσλεχζεηο ζηνλ θιάδν ησλ ηξαπεδψλ είλαη νη εμήο: α) Οη θηιηθέο ζπγρωλεύζεηο ή εμαγνξέο Οη ζπγρσλεχζεηο ή εμαγνξέο απηνχ ηνπ είδνπο ζπλίζηαηαη ζηελ ζπκθσλία κεηαμχ ησλ δηνηθήζεσλ ηεο εμαγνξάδνπζαο θαη εμαγνξαδφκελεο επηρείξεζεο, θαζψο θαη ηελ δεκνζηνπνίεζε ζηνπο κεηφρνπο απηψλ, φηη απηέο εγθξίλνπλ ην είδνο ηεο ελ ιφγσ νηθνλνκηθήο πξάμεο κε φιεο ηηο λφκηκεο λνκηθέο δηαδηθαζίεο, θαη ζπληζηνχλ ζηε ζπλέρεηα θαη απφ ηνπο κεηφρνπο λα απνδερηνχλ ηελ ελ ιφγσ πξάμε. β) Οη ερζξηθέο ζπγρωλεύζεηο ή εμαγνξέο Σέηνηνπ είδνπο ζπγρσλεχζεηο ή εμαγνξέο πξαγκαηνπνηνχληαη, φηαλ ππάξρεη αζπκθσλία ή κεγάιε δηαθνξά απφςεσλ γηα ηελ ηηκή εμαγνξάο κεηαμχ ηεο εμαγνξάδνπζαο θαη εμαγνξαδφκελεο επηρείξεζεο, κε άκεζε ζπλέπεηα ηελ αληίδξαζε ηνπο ζηελ δηεθπεξαίσζε ηεο ελ ιφγσ νηθνλνκηθήο πξάμεο. ε κηα ηέηνηα πεξίπησζε, φπνπ επηθξαηεί έληνλε δηάζηαζε απφςεσλ κεηαμχ ησλ δχν κεξψλ, ε εμαγνξάδνπζα επηρείξεζε κπνξεί λα πξνρσξήζεη ζε δχν νπζηαζηηθέο ελέξγεηεο: ηε δεκφζηα πξνζθνξά γηα λα πξνζεγγίζεη μαλά ηνπο δηνηθνχληεο θαη κεηφρνπο ηεο εμαγνξαδφκελεο επηρείξεζεο εληφο ελφο νξηζκέλνπ ρξνληθνχ ζεκείνπ, ελψ απφ ηελ πιεπξά ηεο, ε εμαγνξαδφκελε επηρείξεζε πξνζπαζεί λα πείζεη ηνπο κεηφρνπο ηεο λα κελ απνδερηνχλ νπνηαδήπνηε ζπκθσλία ή πξφηαζε απφ ηελ εμαγνξάδνπζα επηρείξεζε. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη, νη δηνηθνχληεο ηεο εμαγνξαδφκελεο επηρείξεζεο δελ επηζπκνχλ κφλν ηελ απνδεκίσζε ησλ κεηφρσλ ηνπο ζε κνξθή κεηξεηψλ, κεηνρψλ ή νκνινγηψλ, αιιά απαηηνχλ θαη έλα ζεκαληηθφ ρξεκαηηθφ πνζφ (σο απνδεκίσζε) πνπ ζα αληαπνθξίλεηαη ζην φλνκα ηεο ελ ιφγσ επηρείξεζεο θαη ζηε θήκε πνπ έρεη δεκηνπξγήζεη ζηελ αγνξά. Αλ θάηη ηέηνην δελ πινπνηεζεί θαη ππάξμεη δηρνγλσκία κεηαμχ ηεο δηνίθεζεο θαη ησλ κεηφρσλ ηεο εμαγνξαδφκελεο επηρείξεζεο, ηφηε απηφ ζα έρεη σο άκεζε ζπλέπεηα ηελ «ερζξηθή ζπγρψλεπζε ή εμαγνξά κε δεκφζηα πξνζθνξά». ηελ θαηάιεςε ηεο επηρείξεζεο - ζηφρνπ, φπνπ απηή πξαγκαηνπνηείηαη ζηαδηαθά κε ηελ αζφξπβε απφθηεζε παθέησλ κεηνρψλ απφ ηελ εμαγνξάδνπζα επηρείξεζε ηεο αληίζηνηρεο εμαγνξαδφκελεο, κε απνηέιεζκα ηελ ηειηθή θαη νπζηαζηηθή θπξηαξρία ηεο πξψηεο πάλσ ζηελ ηειεπηαία. γ) Οη ζηξαηεγηθέο ζπκκαρίεο Πνιιέο θνξέο, αξθεηέο ηξάπεδεο ή άιιεο επηρεηξήζεηο, πξνθεηκέλνπ λα επηηχρνπλ ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θφζηνπο ηνπο (ή κείσζε ηνπ θηλδχλνπ ηνπο), είηε αθνξά θφζηνο δηεθπεξαίσζεο ησλ ηξαπεδηθψλ ππεξεζηψλ είηε παξαγσγηθφ θφζηνο αληίζηνηρα, θαηαιήγνπλ ζε ζπκθσλία ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ηνπο κε θχξην ζθνπφ ηελ 5

10 κεγηζηνπνίεζε ησλ σθειεηψλ ηνπο θαη ηελ βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπο. 1.7 Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ηωλ εμαγνξώλ θαη ζπγρωλεύζεωλ Σα πιενλεθηήκαηα κπνξνχλ λα ζπλνςηζζνχλ ζηα εμήο: 1) ε κεγηζηνπνίεζε ηεο απόδνζεο ηωλ κεηνρώλ Πξνζδίδνπλ κία δπλακηθή ζην λέν ρξεκαηννηθνλνκηθφ φκηιν πνπ απνθηά ηελ εκπηζηνζχλε ησλ επελδπηψλ θαη εμαζθαιίδεη ηελ άλνδν ηεο ηηκήο ηεο κεηνρήο ηνπ. Απηή είλαη αθφκα κεγαιχηεξε εάλ αθνινπζήζεη αχμεζε ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ. Οη πξνζδνθίεο απηέο δξνπλ βξαρππξφζεζκα. ηαζεξή θαη καθξνπξφζεζκε άλνδν ηεο κεηνρήο ζα παξαηεξεζεί εάλ ν φκηινο δηεπξχλεη ηα θέξδε ηνπ ζηα επφκελα ρξφληα 2) ε αληηκεηώπηζε ηνπ νμπλόκελνπ αληαγωληζκνύ κε ηελ πξνυπφζεζε φηη ν φκηινο ζα πξνζθέξεη λέα θαη δηαθνξνπνηεκέλα πξντφληα πςειήο πνηφηεηαο θαη ζε ειθπζηηθέο ηηκέο, δειαδή κε κηθξφηεξε πξνκήζεηα θαη ρακειφηεξα επηηφθηα. Απηά πξνυπνζέηνπλ ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο ιεηηνπξγίαο θαη ηδηαίηεξα ησλ δαπαλψλ κηζζνδνζίαο ηνπ πξνζσπηθνχ 3) ε εμνηθνλόκεζε θόζηνπο κπνξεί λα αλέιζεη ζε 15% θαη ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο πνπ νη αγνξέο ζηηο νπνίεο δξαζηεξηνπνηνχληαη ηα ζπγρσλεπφκελα πηζησηηθά ηδξχκαηα είλαη παξεκθεξείο κέρξη θαη 25% 4) ε απόθηεζε νιηγνπωιηαθήο δύλακεο απμάλεη ηα θέξδε ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ. Οη ηξάπεδεο δηαηεξνχλ ή απμάλνπλ ην πεξηζψξην ησλ επηηνθίσλ θαηαζέζεσλ θαη ρνξεγήζεσλ ζηελ αγνξά ιηαληθήο, ελψ αδπλαηνχλ λα θάλνπλ ην ίδην ζηελ αγνξά ρνλδξηθήο, φπνπ νη πειάηεο δηαζέηνπλ ελαιιαθηηθέο ιχζεηο 5) ε αλάγθε δεκηνπξγίαο ρξεκαηννηθνλνκηθώλ ηδξπκάηωλ κεγάινπ κεγέζνπο επηβάιιεηαη θαη κέζα απφ ηελ ηερλνινγηθή πξφνδν ε νπνία απμάλεη ηηο νηθνλνκίεο θιίκαθαο ζηελ παξαγσγή θαη δηάζεζε ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ. Ζ εηζαγσγή λέαο ηερλνινγίαο είλαη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο δαπαλεξή θαη ζπκθέξνπζα κφλν ζε κεγάινπο νκίινπο. Ζ ηειεθσληθή ηξαπεδηθή, ε δηαδηθηπαθή ηξαπεδηθή θαη ε επηρεηξεζηαθή ηξαπεδηθή, παξνπζηάδνπλ κεγαιχηεξεο νηθνλνκίεο θιίκαθαο απφ ην παξαδνζηαθφ δίθηπν κέζσ ππνθαηαζηεκάησλ 6) λέα εξγαιεία ρξεκαηννηθνλνκηθήο δηαρείξηζεο θηλδύλνπ, φπσο ηα παξάγσγα πξντφληα θαη ηα ζηνηρεία εθηφο ηζνινγηζκνχ πνπ παξέρνπλ εγγπήζεηο, εθαξκφδνληαη κε απνηειεζκαηηθφηεξν ηξφπν απφ κεγάινπ κεγέζνπο πηζησηηθά ηδξχκαηα 7) αληηκεηωπίδεηαη απνηειεζκαηηθόηεξα ην θαηλόκελν ηεο απνδηακεζνιάβεζεο, δειαδή ε απεπζείαο ζχλδεζε θαηαζεηψλ - δαλεηνιεπηψλ εθηφο ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο. Οη ηξάπεδεο δεκηνπξγνχλ ζπγαηξηθέο εηαηξίεο νη νπνίεο κπνξνχλ θαη πξνζθέξνπλ ελαιιαθηηθά ρξεκαηνδνηηθά πξντφληα πέξαλ απφ ηηο παξαδνζηαθέο ρνξεγήζεηο δαλείσλ. Οη εμαγνξέο θαη ζπγρσλεχζεηο ησλ ζπγαηξηθψλ εηαηξηψλ έρνπλ ζηφρν ηε δεκηνπξγία παλίζρπξσλ λέσλ θαη κεγάισλ ζπγαηξηθψλ κε ζηφρν ηε ζρεηηθή επαλαδηακεζνιάβεζε, δειαδή ηελ εθ λένπ παξνρή φινπ ηνπ θάζκαηνο ησλ ππεξεζηψλ κέζσ ηξαπεδηθψλ νκίισλ. Δπηγξακκαηηθά, ηα θπξηφηεξα κεηνλεθηήκαηα, είλαη ηα αθφινπζα: 1) κειέηεο γηα ηηο κεγάιεο εμαγνξέο ηνπ αηψλα έδεημαλ φηη νη κέηνρνη ηεο ηξάπεδαο πνπ πξνέβε ζηελ εμαγνξά θέξδηζαλ. κσο, νη κέηνρνη ηεο εμαγνξαζζείζαο ηξάπεδαο έραζαλ 2) εάλ ε εγρψξηα αγνξά είλαη απφιπηα νινθιεξσκέλε θαη αληαγσληζηηθή, ηφηε ππάξρνπλ κηθξά πεξηζψξηα γηα απφθηεζε κεγαιχηεξνπ κεξηδίνπ ζηελ αγνξά θαη ππφ ηελ πξνυπφζεζε πξνζθνξάο δηαθνξνπνηεκέλσλ πξντφλησλ πςειήο πνηφηεηαο θαη ηερλνινγίαο 6

11 3) νη πεξηθνπέο θφζηνπο πνπ επηηπγράλνληαη κε ηηο νηθνλνκίεο θιίκαθαο θαη θάζκαηνο θαη ηηο ζπλέξγεηεο, είλαη εθάπαμ πεξηθνπέο 4) ην δηνηθεηηθφ θαη δηαρεηξηζηηθφ θφζηνο πνπ ζπλεπάγνληαη νη ζπγρσλεχζεηο είλαη πςειφ. Θα κπνξνχζε, φκσο, λα ππνζηεξηρζεί φηη πξφθεηηαη γηα εθάπαμ δαπάλε πνπ ζπκςεθίδεηαη κε ηηο πεξηθνπέο θφζηνπο ιφγσ ζπλεξγεηψλ 5) πξνθχπηνπλ κεγάιεο δπζθνιίεο πξνζαξκνγήο φπσο ε ελνπνίεζε ηεο δηαθνξεηηθήο εηαηξηθήο θνπιηνχξαο ησλ ηξαπεδψλ, ησλ δηαθνξεηηθψλ κηζζνινγίσλ, επηδνκάησλ θαη παξνρψλ θαη ηνπ δηαθφξνπ ηξφπνπ ππεξεζηαθήο αλέιημεο 6) ην θνηλσληθφ θφζηνο είλαη πςειφ αθνχ πξνθάιεζε κείσζε ηεο απαζρφιεζεο θαηά κέζν φξν, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε θαη κε απνιχζεηο πξνζσπηθνχ. Πάλησο, ην θχκα ησλ εμαγνξψλ θαη ζπγρσλεχζεσλ αλακέλεηαη λα ζπλερηζζεί θαη ηα επφκελα ρξφληα. 1.8 Οη Δμαγνξέο θαη νη πγρωλεύζεηο ζηελ Δπξώπε Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ '90 ζεκεηψζεθε κηα ζεκαληηθή αλαδηάξζξσζε ζην επξχηεξν ρξεκαηννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ νξηζκέλσλ επξσπατθψλ ρσξψλ. ην γεγνλφο απηφ έπαημε νπζηαζηηθφ ξφιν ην κεγάιν θχκα ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ ηξαπεδηθψλ ηδξπκάησλ, πνπ παξαηεξήζεθε θπξίσο ζηηο θαλδηλαβηθέο ρψξεο, ηε Γαλία θαη ηελ Οιιαλδία. εκαληηθφο αξηζκφο ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ, φκσο, έιαβε ρψξα ηελ ίδηα δεθαεηία ηφζν ζηελ Μεγάιε Βξεηαλία φζν θαη ζηελ Ηζπαλία κε ηε ζπκκεηνρή κεγάισλ θαη κηθξψλ ζε κέγεζνο ηξαπεδψλ. ε άιιεο ρψξεο ηεο Ννηίνπ Δπξψπεο, ζηηο νπνίεο πεξηιακβάλεηαη θαη ε Διιάδα, νη ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο ζπλέβαιιαλ απνθαζηζηηθά ζηελ πξνζπάζεηα ησλ θπβεξλήζεσλ λα ηδησηηθνπνηήζνπλ ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα, ην νπνίν ειεγρφηαλ ζε κεγάιν βαζκφ απφ ην θξάηνο. Δπηπιένλ, ε δεκηνπξγία κεγάισλ ηξαπεδηθψλ νκίισλ νδήγεζε ζηελ πξνζθνξά ελφο επξέσο θάζκαηνο ρξεκαηννηθνλνκηθψλ εξγαιείσλ θαη ππεξεζηψλ, ελψ ηαπηφρξνλα επηηεχρζεθε ε γεσγξαθηθή επέθηαζε ζε κεγαιχηεξεο αγνξέο (Ννηηναλαηνιηθή Αζία, Λαηηληθή Ακεξηθή θαη Κεληξναλαηνιηθή Δπξψπε) κε άκεζε ζπλέπεηα ηελ αχμεζε ησλ κεξηδίσλ θαη ησλ επηκέξνπο πεξηζσξίσλ θεξδψλ. Δπίζεο, αξθεηέο ηζπαληθέο θαη πνξηνγαιηθέο ηξάπεδεο επεθηάζεθαλ ζηελ Λαηηληθή Ακεξηθή, νη γεξκαληθέο πξνο ηελ Κεληξηθή θαη Αλαηνιηθή Δπξψπε, ελψ νη ειιεληθέο πξνο ηα Βαιθάληα θαη ηελ Κχπξν. χκθσλα κε εθηηκήζεηο ηεο Alpha Bank, κηα ζπνπδαία κειέηε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηελ Δπξσπατθή Κεληξηθή Σξάπεδα αλαθέξεη φηη θαηά ηελ δηεηία , ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ απμήζεθε ζεκαληηθά ζε ζρέζε κε ηα ηξία πξνεγνχκελα ρξφληα. Απηφ νθείιεηαη θπξίσο ζηηο απμεκέλεο εγρψξηεο ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο. Παξάιιεια, ηελ ίδηα πεξίνδν ζεκεηψζεθαλ αξθεηέο ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο κεηαμχ ησλ ρσξψλ ηεο Δπξσδψλεο αιιά θαη κεηαμχ ησλ ρσξψλ απηψλ κε ρψξεο ηνπ Σξίηνπ Κφζκνπ. Έλα ραξαθηεξηζηηθφ ζηνηρείν ηεο πεξηφδνπ ήηαλ ν κεγάινο αξηζκφο ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ κεηαμχ κηθξψλ ζε κέγεζνο πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ. Δληέιεη, απφ ην 1996 έρεη παξαηεξεζεί κηα ειαθξά ηάζε γηα ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο κεηαμχ κεγαιχηεξσλ ζε κέγεζνο πηζησηηθψλ νξγαληζκψλ. Οη ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο πνπ παξαηεξνχληαη ζηνλ ζπλερψο εμειηζζφκελν επξσπατθφ ρψξν ζπκβάιινπλ ζηελ δεκηνπξγία ή επέθηαζε κεγάισλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ νκίισλ θαη δηαθέξνπλ απφ ηηο ζπλεζηζκέλεο ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο. Απηφ γηαηί, έλαο κεγάινο αξηζκφο πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ (αζθαιηζηηθέο εηαηξείεο, ακνηβαία θεθάιαηα, ηξάπεδεο, θ.ά.) δξαζηεξηνπνηείηαη θαη ζε άιινπο 7

12 θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο, είηε κέζσ ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ κε άιιεο επηρεηξήζεηο κηθξφηεξνπ κεγέζνπο είηε κέζσ επίηεπμεο ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ, φηαλ ε δεκηνπξγία ή επέθηαζε ηξαπεδηθψλ νκίισλ θαζίζηαηαη αδχλαηε. Δπηπιένλ, ζηελ Δπξψπε ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη ζεκεησζεί κηα νπζηαζηηθή ζηξνθή ησλ ηξαπεδηθψλ ηδξπκάησλ πξνο άιινπο ρξεκαηννηθνλνκηθνχο θιάδνπο, φπνπ αλαπηχζζνπλ έληνλε δξαζηεξηφηεηα, εθθξάδνληαο παξάιιεια έληνλν ελδηαθέξνλ γηα ηελ δηαρείξηζε ηνπ ραξηνθπιαθίνπ ηνπο θαη ηελ πξνψζεζε ησλ επελδπηηθψλ ηνπο ππεξεζηψλ. Δθηφο απφ ηηο εγρψξηεο επεθηάζεηο ησλ επξσπατθψλ πηζησηηθψλ νκίισλ ζε άιινπο θιάδνπο, έληνλε ππήξμε ε θίλεζε θαη ζε δηαζπλνξηαθφ επίπεδν, φπνπ ν αξηζκφο ησλ ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ ήηαλ αξθεηά νπζηψδεο κε κηθξή ζπκκεηνρή νξηζκέλσλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ, φπσο γηα παξάδεηγκα νη αζθαιηζηηθέο εηαηξείεο. Οη ζεκαληηθφηεξεο ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ πξαγκαηνπνηήζεθαλ θπξίσο θαηά ηελ πεξίνδν , φπνπ δεζπφδεη ε ζπγρψλεπζε ηεο Deutsche Bank κε ηε Bankers Trust (Deutsche Bank, 736 δηο $), αθνινπζνχκελε απφ ηε γαιιηθή ζπγρψλεπζε ηεο Bank National de Paris κε ηελ Paribas (ΡΝΒ Paribas, 693 δηο $). Δπηπιένλ, ην 1998 πινπνηήζεθε ε ζπγρψλεπζε ηεο UBS κε ηελ ειβεηηθή Swiss Bank Corporation, ελψ ηνλ επφκελν ρξφλν ζηελ Ηζπαλία ε Banko Santander ζπγρσλεχηεθε κε ηε Banco Central Hispano (225 πεξίπνπ δηο $). Δμίζνπ ζεκαληηθέο ήηαλ θαη ε ζπγρψλεπζε ηεο Kredit Mutuel κε ηελ CIC ηνλ Απξίιην ηνπ 1998 ζηελ Γαιιία, ε ζπγρψλεπζε ηεο Bayerische Vereisbank κε ηελ Bayerische Hypothekenbank ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1998 ζηε Γεξκαλία, ελψ ζηελ Ηηαιία, ην έηνο 1998, ζεκεηψζεθε έλα κεγάιν θχκα απφ ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο. Οη ζπνπδαηφηεξεο ήηαλ νη ζπγρσλεχζεηο ηεο Banka Nazionale del Lavoro κε ηελ Banka di Napoli ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1998, ηεο Cariplo κε ηελ Ambrosian Veneto ηνλ Ηνχλην ηνπ ίδηνπ ρξφλνπ, ηεο Credito Italiano κε ηελ Unicredito θαη ηεο Instituto Bancario San Paolo di Torino κε ηελ Instituto Mobiliare Italiano ηνλ Οθηψβξην θαη Ννέκβξην ηνπ 1998 αληίζηνηρα, ελψ ηνλ επφκελν ρξφλν, θαη ζπγθεθξηκέλα ηνλ Μάξηην ηνπ 1999 πξαγκαηνπνηήζεθε ε ζπγρψλεπζε ηεο San Paolo-ΗΜΗ κε ηελ Banka di Roma. Σέινο, ηνλ ίδην κήλα ζεκεηψζεθε ζηε Ννξβεγία θαη ε ζπγρψλεπζε ηεο Den Norske Bank κε ηελ Postbanken. 1.9 H ηζηνξία ηωλ μέλωλ ηξαπεδώλ ζηελ Διιάδα Ιζηνξηθή αλαδξνκή Απφ ην 1921, φηαλ εκθαλίζηεθε ε πξψηε μέλε ηξάπεδα ζηελ Διιάδα κέρξη ζήκεξα, ν ράξηεο έρεη αιιάμεη ζρεδφλ νινθιεξσηηθά. Ζ πξψηε μέλε ηξάπεδα πνπ ήξζε ζηελ Διιάδα ήηαλ ε American Express, ε νπνία ζήκεξα ζπλερίδεη ηελ παξνπζία ηεο κε 3 θαηαζηήκαηα, ελψ αξθεηέο εξγαζίεο, φπσο νη πηζησηηθέο θάξηεο, πξνσζνχληαη κέζσ ζπλεξγαζηψλ (Alpha Bank). Ζ δεχηεξε αξραηφηεξε ηξάπεδα απφ ην εμσηεξηθφ ήηαλ ε Citibank, θαη έπεηηα, ε Σξάπεδα Κχπξνπ, ε νπνία εγθαηαζηάζεθε ζηελ Διιάδα αξθεηά αξγφηεξα (1990). Αθνινχζεζε «εηζβνιή» μέλσλ ηξαπεδψλ ζηε δεθαεηία ηνπ 1980 (Banque National De Paris, Barclays Bank, Midland, Credit Commercial De France, Bayerische, Societe Generale, Banque Paribas, Arab Bank), κεξηθέο εθ ησλ νπνίσλ ζήκεξα δελ έρνπλ ππνθαηαζηήκαηα ζηελ Διιάδα ή ε δξαζηεξηφηεηά ηνπο είλαη αξθεηά πεξηνξηζκέλε. Αξθεηέο απφ ηηο μέλεο ηξάπεδεο πνπ ζήκεξα δελ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ Διιάδα άκεζα ή πνπ έρνπλ πεξηνξίζεη ζην ειάρηζην ηελ παξνπζία ηνπο πξνέξρνληαη απφ ηε δεθαεηία ηνπ Σε δεθαεηία ηνπ 1970 εκθαλίζηεθαλ ζηελ Διιάδα νη National Westminster Bank, Bank of America, ABN Amro Bank, Royal Bank of 8

13 Scotland, Bank of Nova Scotia, ANZ Gridlays, The Chase Manhattan Bank, Bank Saderat Iran θιπ. Απφ ηφηε κέρξη ζήκεξα κεξηθέο ειιεληθέο ηξάπεδεο έγηλαλ μέλεο θαη αξθεηέο μέλεο δελ ππάξρνπλ. Δλδεηθηηθά αλαθέξεηαη ε εμαγνξά ηεο Novabank απφ ηελ πνξηνγαιηθή BCP θαη ηεο Γεληθήο Σξάπεδαο απφ ηε Societe Generale. Δπίζεο, ζεκαληηθή είλαη ε παξνπζία ηεο Credit Agricole κέζσ ηεο Δκπνξηθήο Σξάπεδαο, αιιά θαη ε «θπγή» ηεο Deutsche Bank απφ ην κεηνρηθφ θεθάιαην ηεο EFG Eurobank Ergasias. ηε ζπλέρεηα θαη ηδηαίηεξα ηα ηειεπηαία ρξφληα, ελ φςεη ηεο απειεπζέξσζεο ηεο θαηαλαισηηθήο πίζηεο, ήξζε ζηελ Διιάδα ε Cetelem (ζπγαηξηθή ηεο BNP), ελψ ήξζε ην ππνθαηάζηεκα ηεο γαιιηθήο Cofidis. ια απηά ιίγν πξηλ ηελ απειεπζέξσζε ηεο θαηαλαισηηθήο πίζηεο ηνλ Ηνχλην ηνπ Λόγνη ύπαξμεο μέλωλ ηξαπεδώλ ζηελ Διιάδα Πξώηνλ, λα επσθειεζνχλ απφ κηα αγνξά πνπ παξνπζηάδεη κεγάινπο ξπζκνχο πηζησηηθήο επέθηαζεο θαη πνπ βξίζθεηαη ζε θάζε αλάπηπμεο Δεύηεξνλ, λα δεκηνπξγήζνπλ ζηελ Διιάδα ηελ έδξα ηνπο γηα ηελ επέθηαζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο ζηα Βαιθάληα. Σν «πέξαζκα» απφ ηελ Διιάδα απνηειεί γεσγξαθηθφ αιιά θαη εθπαηδεπηηθφ φθεινο, θαζψο νη ειιεληθέο ηξάπεδεο έρνπλ απνθηήζεη κεγαιχηεξε ηερλνγλσζία θαη είλαη πην θνληά ζηελ θνπιηνχξα ησλ ιαψλ ζηε γχξσ πεξηνρή. Σα ηειεπηαία ρξφληα απμάλεηαη ζπλερψο ε δξαζηεξηφηεηα ησλ ειιεληθψλ ηξαπεδψλ ζηα Βαιθάληα κε ζηφρν ηε δηεχξπλζε ησλ πεγψλ θεξδνθνξίαο ηνπο, αθνινπζψληαο ηηο δηεζλείο ηάζεηο Διιεληθέο Σξάπεδεο: «Πξωηαγωληζηνύλ» ζηελ ΝΑ Δπξώπε ήκεξα, νη ειιεληθέο ηξάπεδεο δξαζηεξηνπνηνχληαη πιένλ ζε 15 ρψξεο κέζσ 45 ζπγαηξηθψλ ηξαπεδψλ θαη ππνθαηαζηεκάησλ, κεηά απφ κηα ζεηξά ζεκαληηθψλ εμαγνξψλ θαη ζπγρσλεχζεσλ πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη θαηέρνπλ θπξίαξρε ζέζε ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο ΝΑ Δπξψπεο ζηνλ ηνκέα ηεο ηξαπεδηθήο αγνξάο κε πνιχ ζεκαληηθά κεξίδηα αγνξάο έρνληαο λα αληαγσληζζνχλ δηεζλείο ηξαπεδηθνχο νκίινπο θνινζζνχο. Δλδεηθηηθφ ηεο επηηπρνχο πξνζπάζεηαο επέθηαζεο ησλ ειιεληθψλ ηξαπεδηθψλ νκίισλ ζην εμσηεξηθφ, ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Διιεληθήο Έλσζεο Σξαπεδψλ (ΔΔΣ) απνηειεί ην γεγνλφο φηη ε ζπκβνιή ησλ εζφδσλ απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ζηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε θαη ηελ Σνπξθία ππήξμε, ην πξψην ελλεάκελν ηνπ 2007, ηδηαίηεξα ζεκαληηθή θαη δηεπξπκέλε (18%) ζε ζρέζε κε ην 2006 (12%) θαη ην 2005 (7,5%). Ζ δξαζηεξηφηεηα απηή είρε μεθηλήζεη ιφγσ ηεο αλάγθεο ηξαπεδηθήο ζηήξημεο ηεο απμεκέλεο ειιεληθήο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηελ επξχηεξε απηή γεσγξαθηθή πεξηνρή. ηαδηαθά, φκσο, ηα πεξηζψξηα δηαζπλνξηαθήο αλάπηπμεο ησλ ειιεληθψλ ηξαπεδψλ δηεπξχλζεθαλ απηνηειψο, ηδίσο φζνλ αθνξά ηελ παξνρή ππεξεζηψλ ιηαληθήο ηξαπεδηθήο θαη ρξεκαηνδφηεζεο επηρεηξήζεσλ ζηελ ελ ιφγσ πεξηνρή αιιά θαη επξχηεξα. ηηο ρψξεο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζήκεξα νη ειιεληθέο ηξάπεδεο, κέζσ ζπγαηξηθψλ θαη ππνθαηαζηεκάησλ, δηαζέηνπλ ήδε έλα δίθηπν θαηαζηεκάησλ πνπ πξνζεγγίδεη ηηο κνλάδεο κε ηάζεηο ζπλερνχο δηεχξπλζεο, κε πξνζσπηθφ άλσ ησλ άκεζα απαζρνινπκέλσλ ζπλερίδνληαο λα ζηεξίδνπλ ηελ εμσζηξέθεηα θαη ηηο 9

14 δηαζπλνξηαθέο πξσηνβνπιίεο ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ, θαη λα παξέρνπλ ππεξεζίεο πςειήο πνηφηεηαο ζην Γεκφζην, ηνπο ηδηψηεο θαη ηηο επηρεηξήζεηο ζηηο ρψξεο εγθαηάζηαζεο. Σα κεξίδηα αγνξάο κε βάζε ην ζχλνιν ηνπ ελεξγεηηθνχ πνπ θαηέρνπλ ζε ρψξεο φπνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη δείρλνπλ ηελ ζεκαληηθή επέθηαζε πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη νη ειιεληθέο ηξάπεδεο. Δηδηθφηεξα ζηελ Βνπιγαξία θαηέρνπλ ην 24% ηνπ ζπλνιηθνχ ελεξγεηηθνχ ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, ζηελ Αιβαλία ην 20%, ζηελ εξβία ην 19%, ζηελ Ρνπκαλία ην 15% ελψ ζεκαληηθά κεξίδηα θαηέρνπλ θαη ζηηο άιιεο αγνξέο πνπ έρνπλ παξνπζία Παγθόζκηα νηθνλνκηθή θξίζε ζηνλ ηξαπεδηθό θιάδν Καζψο νη εμειίμεηο αλαθνξηθά κε ηελ παγθφζκηα ρξεκαηννηθνλνκηθή θξίζε ηξέρνπλ κε πνιχ γξήγνξνπο ξπζκνχο, είλαη δχζθνιν λα γίλνπλ αθξηβείο πξνβιέςεηο γηα ηηο κειινληηθέο ζπλζήθεο ηνπ ηξαπεδηθνχ ηνκέα. Οξηζκέλεο ηάζεηο φκσο πνπ δηαθαίλνληαη είλαη νη εμήο: Παξά ηελ νπνηαδήπνηε αλάθακςε ησλ ρξεκαηηζηεξίσλ, ε θχζε θαη έθηαζε ησλ πξφζθαησλ γεγνλφησλ αλακέλεηαη λα αθήζνπλ έληνλα ζεκάδηα ζηε δνκή ηνπ ηξαπεδηθνχ ηνκέα, θαζψο θαη ζηε γεληθή εκπηζηνζχλε ζην ζχζηεκα γηα αξθεηά ρξφληα. Οξηζκέλα ηξαπεδηθά κνληέια ζα μεπεξαζηνχλ, ελψ άιια ζα γίλνπλ πεξηζζφηεξν δεκνθηιή. Οη ηξάπεδεο ζηελ Δπξψπε ζηξέθνληαη ζηα παξαδνζηαθά κνληέια ηξαπεδηθψλ εξγαζηψλ, ελψ νη άιινηε ηζρπξέο επελδπηηθέο ηξάπεδεο ησλ ΖΠΑ ηψξα ζπεχδνπλ λα εμαγνξαζηνχλ απφ ηξάπεδεο πνπ θαιχπηνπλ φιν ην θάζκα εξγαζηψλ φπσο ηε Bear Stearns, ή δήισζαλ φηη ζηξέθνληαη ζην κνληέιν ησλ παξαδνζηαθψλ ηξαπεδηθψλ νξγαληζκψλ θαη ηεο αλάινγεο επνπηείαο φπσο ηηο Goldman Sachs θαη MorganStanley. Ζ δνκή ησλ ηξαπεδηθψλ νξγαληζκψλ έρεη αξρίζεη λα αιιάδεη θαη ζα ζπλερίζεη λα εμειίζζεηαη σο αληίδξαζε ζηε ρξεκαηννηθνλνκηθή θξίζε θαη ηελ επηβξάδπλζε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο. Μηα άκεζε ζπλέπεηα είλαη ε αχμεζε ζηα επίπεδα θξαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ε νπνία φκσο ζα πξέπεη λα κεησζεί κε ηελ αλάθακςε ηεο εκπηζηνζχλεο ζηηο αγνξέο ζην κέιινλ. Μηα άιιε αιιαγή, ε νπνία δηαθαίλεηαη φηη ζα παξακείλεη γηα κεγαιχηεξν ρξνληθφ δηάζηεκα, είλαη ε ηάζε γηα ζπγρσλεχζεηο ζηνλ επξσπατθφ ηξαπεδηθφ ηνκέα, θαη ηδηαίηεξα δηαζπλνξηαθέο ζπγρσλεχζεηο. Απηφ ζπκβαίλεη ιφγσ ησλ εμαγνξψλ κεξηδίσλ ζε ηξάπεδεο νη νπνίεο αληηκεησπίδνπλ ρξεκαηνδνηηθέο δπζθνιίεο αιιά επίζεο θαη ιφγσ ησλ εκπνξηθψλ θαη ζηξαηεγηθψλ επθαηξηψλ πνπ αλαγλσξίζηεθαλ ελ κέζσ ησλ ρακειψλ θεθαιαηνπνηήζεσλ. Χο αληίδξαζε ζηελ παγθφζκηα χθεζε πνπ αλακέλεηαη, νη αληαγσληζηηθέο πηέζεηο απμάλνληαη θαη νη ηξάπεδεο πξνζπαζνχλ λα εληνπίζνπλ λέεο πεγέο εηζνδεκάησλ θαη κεηψζεηο θφζηνπο. Θα ππάξμεη πεξηζζφηεξε πίεζε γηα θξαηηθή παξέκβαζε ζηηο ιεηηνπξγίεο ησλ ηξαπεδψλ θαη γηα ππνρξέσζε ινγνδνζίαο ηεο δηνίθεζήο ηνπο, σο απφξξνηα ηεο θξαηηθήο ρξεκαηνδφηεζήο ηνπο. Σα κέηξα ππνζηήξημεο ησλ ηξαπεδηθψλ ηδξπκάησλ πνπ αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζπλνδεχνληαη απφ αλάινγα κέηξα πξνζηαζίαο ησλ θνξνινγνχκελσλ, κέηξα πνπ θαζηζηνχλ ππφινγνπο ηα ζηειέρε θαη ηνπο κεηφρνπο θαη κέηξα πνπ πξνζηαηεχνπλ ηα θαιψο λννχκελα ζπκθέξνληα ησλ ππφινηπσλ ηεο αγνξάο. Ήδε ε Δπξσπατθή Έλσζε πξνσζεί κέηξα γηα λα ελζαξξχλεη ηηο ηξάπεδεο λα επζπγξακκίζνπλ ηα ζρέδηα απνιαβψλ ησλ ζηειερψλ ηνπο κε ηε καθξνπξφζεζκε απφδνζε ησλ ηξαπεδψλ θαη λα απνθχγνπλ νξηζκέλα ζρέδηα πνπ ελζαξξχλνπλ ηελ επηθέληξσζε ζην βξαρππξφζεζκν θέξδνο θαη ηε ιήςε ππέξκεηξσλ θηλδχλσλ. Σν Ακεξηθαληθφ Κνγθξέζν καδί κε ην παθέην βνήζεηαο ησλ $700 δηο ςήθηζε θαη κέγηζην φξην απνιαβψλ γηα ηα πςειφβαζκα ζηειέρε ησλ ηξαπεδψλ πνπ ζα έθαλαλ ρξήζε ηνπ παθέηνπ. Δπηπξφζζεηα αλακέλνληαη επεκβάζεηο δηαθφξσλ θπβεξλήζεσλ ζε 10

15 ζέκαηα εηαηξηθήο δηαθπβέξλεζεο θαζψο θαη πεξηνξηζκνί ζηε κεξηζκαηηθή πνιηηηθή ησλ ηξαπεδψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηα παθέηα βνήζεηαο Κξαηηθή παξέκβαζε ε απηφ ην ζεκείν ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη είλαη ζεκαληηθφ λα γίλεηαη θξαηηθή παξέκβαζε ζηηο εζσηεξηθέο ιεηηνπξγίεο ησλ ηξαπεδψλ κφλν φπνπ απνδεδεηγκέλα ππάξρεη θίλδπλνο ζηξέβισζεο ηεο αγνξάο (market failure). Οπνηαδήπνηε ππεξβνιή ζηελ θξαηηθή επέκβαζε δηαηξέρεη ηνλ θίλδπλν λα δεκηνπξγήζεη άιιεο ζηξεβιψζεηο ζηνλ αληαγσληζκφ θαη ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ησλ ηδξπκάησλ θαη λα ππνλνκεχζεη ηελ θαηλνηνκία ζηνλ ηξαπεδηθφ ηνκέα. Θα ππάξμεη ζεκαληηθή πίεζε εθ κέξνπο ησλ δηαθφξσλ θπβεξλήζεσλ γηα απζηεξφηεξε ηξαπεδηθή επνπηεία θαη θαλνληζκνχο. Καηά ηηο πεξαζκέλεο δεθαεηίεο, νη δηεζλείο ρξεκαηαγνξέο θαη ηδηαίηεξα εθείλεο ζηελ Ακεξηθή, ιεηηνπξγνχζαλ κε κεγάιν βαζκφ ειεπζεξίαο. κσο ε ζεκεξηλή θξίζε έθαλε έθδειεο ηηο αδπλακίεο ζην ξπζκηζηηθφ πιαίζην νη νπνίεο ζπλέηεηλαλ ζηε ζπζζψξεπζε ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ ρακειήο πνηφηεηαο θαη ηελ θαηάξξεπζε ηεο εκπηζηνζχλεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο. πλεπψο ε ζεκεξηλή θξίζε, φπσο θαη παιαηφηεξεο ρξεκαηννηθνλνκηθέο θξίζεηο, αλακέλεηαη λα δψζεη ην έλαπζκα γηα κηα πεξίνδν εληαηηθψλ αιιαγψλ ζην ηξαπεδηθφ ξπζκηζηηθφ θαη επνπηηθφ πιαίζην. Οξηζκέλεο απφ απηέο ηηο αιιαγέο αλακέλεηαη λα είλαη ρξήζηκεο γηα ηε ζηαζεξνπνίεζε ηνπ παγθφζκηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο ελψ άιιεο πηζαλφλ λα είλαη ππεξβνιηθέο ή αθφκα αλεπαξθείο. Μέζα ζε απηφ ην πιαίζην, ζα πξέπεη λα ηνληζηνχλ δχν παξάγνληεο. Ο πξώηνο αθνξά ηελ αλάγθε γηα ζσζηή ξχζκηζε πνπ ζα πξνζηαηεχεη ηε ζηαζεξφηεηα ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο απφ ηε κηα, ρσξίο λα δεκηνπξγεί ζηξεβιψζεηο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ρσξψλ θαη ρσξίο λα θαηαπλίγεη ηηο ρξήζηκεο θαηλνηνκίεο ησλ ηξαπεδηθψλ ηδξπκάησλ απφ ηελ άιιε. Ο ξφινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε απηφ ην ζεκείν είλαη θξίζηκνο, αθνχ νη ηξάπεδεο αλακέλνπλ ηνπο επξσπατθνχο θαλνληζκνχο εζσηεξηθνχ αληαγσληζκνχ λα ηηο πξνζηαηέςνπλ απφ ζηξεβιψζεηο ζηελ επνπηεία κεηαμχ ησλ ρσξψλ κειψλ. Δπηπξφζζεηα, νη επξσπατθέο ηξάπεδεο πηέδνπλ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε λα κεξηκλήζεη νχησο ψζηε λα ππάξρεη αληαγσληζκφο επί ίζνηο φξνηο κεηαμχ επξσπατθψλ θαη ακεξηθαληθψλ ηξαπεδψλ. Ο δεύηεξνο παξάγνληαο αθνξά ηελ επηηαθηηθή αλάγθε γηα επνπηεία ζε παγθφζκην επίπεδν. Ζ ρξεκαηννηθνλνκηθή θξίζε είρε αληίθηππν ζε φιν ηνλ θφζκν, θαηαδεηθλχνληαο ηελ αλάγθε γηα ηε ιήςε ζπληνληζκέλσλ κέηξσλ ζε παγθφζκην επίπεδν. Ζ ζεκαζία ηνπ ζπληνληζκνχ θάλεθε θαζαξά κε ηε δηαθνξά ζηελ αληίδξαζε ησλ αγνξψλ ζηα κέηξα πνπ εμαγγέιζεθαλ κεκνλσκέλα θαη ζηα κέηξα πνπ ιήθζεθαλ κεηά απφ παλεπξσπατθφ θαη παγθφζκην ζπληνληζκφ. Γίλεηαη πιένλ αληηιεπηφ φηη ε πξφιεςε κειινληηθήο θξίζεο ζα εμαξηεζεί ζηελ αλαδηάξζξσζε ηνπ κνληέινπ ηξαπεδηθήο επνπηείαο ζε παγθφζκην επίπεδν Γηαζπλνξηαθέο εμαγνξέο ηξαπεδώλ Οη Γηαζπλνξηαθέο εμαγνξέο ηξαπεδψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θξίζεο έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ πεξαηηέξσ παγθνζκηνπνίεζε ηνπ ηξαπεδηθνχ ηνκέα. Ήδε ζε 11

16 επξσπατθφ επίπεδν ηξνρνδξνκνχληαη ιχζεηο γηα επνπηεία ησλ δηαζπλνξηαθψλ νκίισλ. Βάζεη ησλ πξφζθαησλ εμειίμεσλ, αλακέλεηαη λα πηνζεηεζνχλ άκεζα νη κεραληζκνί γηα δεκηνπξγία Κνιεγίσλ Δπνπηηθψλ Αξρψλ ησλ θξαηψλ κειψλ φπνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη παλεπξσπατθέο ηξάπεδεο. Δπηπξφζζεηα, αλακέλεηαη λα ππάξμνπλ εμειίμεηο γηα επνπηηθφ ζπληνληζκφ ζε παγθφζκην επίπεδν θαη εμεχξεζε κεραληζκψλ δηαρείξηζεο ηνπ ζπζηεκηθνχ θηλδχλνπ. Οη επξσπατθέο Αξρέο θαη ν ηξαπεδηθφο ηνκέαο έρνπλ σο άκεζε πξνηεξαηφηεηα ηε ιήςε φισλ ησλ απαξαίηεησλ κέηξσλ γηα λα ζηαζεξνπνηεζνχλ νη αγνξέο θαη λα επηζηξέςεη ε εκπηζηνζχλε ζην ζχζηεκα. Πέξαλ ηνχηνπ, νη λνκνζέηεο ζα πξέπεη λα δεκηνπξγήζνπλ κηα λέα ηζνξξνπία κεηαμχ ησλ δπλάκεσλ ηεο ειεχζεξεο αγνξάο θαη ηεο ξχζκηζήο ηνπο. Ζ πξφθιεζε παξακέλεη ε δεκηνπξγία ζηαζεξνχ πεξηβάιινληνο γηα ρξεκαηννηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα, ην νπνίν φκσο δελ πλίγεη ηε δεκηνπξγηθφηεηα θαη επηηξέπεη ηηο απαξαίηεηεο ιεηηνπξγίεο ηεο αγνξάο, φπσο ζπγρσλεχζεηο θαη πγηή αληαγσληζκφ. 12

17 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 Κίλεηξα θαη θίλδπλνη ηξαπεδηθώλ ζπγρωλεύζεωλ θαη εμαγνξώλ 2.1 Κίλεηξα πξαγκαηνπνίεζεο εμαγνξώλ θαη ζπγρωλεύζεωλ χκθσλα κε ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία ππάξρνπλ 3 κεγάιεο θαηεγνξίεο θηλήηξσλ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ πξαγκαηνπνίεζε &Δ: 1. θίλεηξα ζπλεξγίαο ή νηθνλνκηθά θίλεηξα (synergy/economic motives), 2. θίλεηξα δηνίθεζεο/αληηπξνζψπεπζεο (agency ή managerial motives), 3. θίλεηξα αιαδνλείαο ή ππεξεθηίκεζεο ηθαλνηήησλ (hubris motives). Σα θίλεηξα ζπλεξγίαο ζπλδένληαη κε ην ζηφρν ηεο κεγηζηνπνίεζεο ηεο πεξηνπζίαο ησλ κεηφρσλ θαη πεξηιακβάλνπλ -κεηαμχ άιισλ- νηθνλνκίεο θιίκαθαο, νηθνλνκίεο εχξνπο, βειηίσζε ζέζεο επηρείξεζεο ζηελ αγνξά, αληηθαηάζηαζε κε απνηειεζκαηηθήο δηνίθεζεο, δηαθνξνπνίεζε, ινηπά ρξεκαηννηθνλνκηθά νθέιε (πρ. θνξνινγηθά). Σα θίλεηξα ηεο δηνίθεζεο θαη ηα θίλεηξα αιαδνλείαο πεγάδνπλ απφ ηηο ζεσξίεο ησλ Jensen θαη Meckling θαη φπσο αλαθέξεηαη ζηε ζπλέρεηα ζπρλά ζεσξνχληαη έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ιφγνπο απνηπρίαο &Δ. Βέβαηα, νη &Δ επεξεάδνληαη θαη απφ εμσηεξηθά αίηηα, ηα νπνία εμαξηψληαη ηφζν απφ ηνλ θιάδν δξαζηεξηφηεηαο, φζν θαη απφ ην καθξννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ. Οη κεηαβνιέο ζην καθξννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ επεξεάδνπλ δηαθνξεηηθά θάζε θιάδν θαη ζηε ζπλέρεηα ην κάλαηδκελη ηεο θάζε επηρείξεζεο, ην νπνίν βξίζθεηαη αληηκέησπν κε κηα ελδερφκελε απφθαζε γηα &Δ. ηε κειέηε ηεο ΔΚΣ (2000), γίλεηαη αλαθνξά ζηα θίλεηξα ησλ &Δ ζηελ ΔΔ ελψ δηαθξίλνληαη ηέζζεξηο θαηεγνξίεο ιακβάλνληαο ππφςε ηε γεσγξαθηθή πεξηνρή θαη ηνλ ηνκέα δξαζηεξηφηεηαο ησλ ζπγρσλεπφκελσλ ηδξπκάησλ. Ο ηξαπεδηθφο ηνκέαο απνηειεί ηππηθφ παξάδεηγκα επηρεηξεκαηηθνχ θιάδνπ φπνπ νη νηθνλνκίεο θιίκαθαο έρνπλ πξνηαζεί σο ην θχξην θίλεηξν &Δ. Απηφ επηβεβαηψλεηαη θαη ζηε κειέηε ηεο ΔΚΣ, φπνπ νη νηθνλνκίεο θιίκαθαο ζεσξνχληαη σο ην θχξην θίλεηξν ζηελ πεξίπησζε «κηθξψλ» εγρψξησλ ζπκθσληψλ. Οπσο αλαθέξεηαη ζηε κειέηε, ζηελ πεξίπησζε απηή νη ηξάπεδεο πξνζπαζνχλ λα επσθειεζνχλ απφ ζπλεξγίεο είηε κέζσ αχμεζεο κεγέζνπο, είηε κέζσ δηαθνξνπνίεζεο. Βαζηθφ κέιεκα είλαη ε κείσζε ησλ γεληθψλ θαη δηνηθεηηθψλ εμφδσλ κέζσ ηεο κείσζεο ηνπ δηθηχνπ δηαλνκήο, αιιά θαη ηεο ζπγρψλεπζεο δηνηθεηηθψλ θιάδσλ φπσο πιεξνθφξεζεοηερλνινγίαο, καθξννηθνλνκηθήο αλάιπζεο θαη λνκηθψλ ηκεκάησλ. Σέινο, ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο νη &Δ κεηαμχ κηθξψλ ηξαπεδψλ πξαγκαηνπνηνχληαη πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζνχλ ερζξηθέο εμαγνξέο. Οη «κεγάιεο» εγρψξηεο &Δ έρνπλ σο θχξην ιφγν ηε δεκηνπξγία πνιχ κεγάισλ ηδξπκάησλ κε αλάινγα κεξίδηα αγνξάο. Οη νηθνλνκίεο θιίκαθαο θαη ε κείσζε ησλ εμφδσλ παίδνπλ επίζεο ζεκαληηθφ ξφιν ελψ ηδηαίηεξε έκθαζε δίλεηαη ζηηο φπνηεο επθαηξίεο αχμεζεο ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ. Οη δηαζπλνξηαθέο ζπκθσλίεο ζηνρεχνπλ θπξίσο ζηελ απφθηεζε ζεκαληηθνχ κεγέζνπο πνπ ζα επηηξέςεη ζηηο ηξάπεδεο λα αληεπεμέιζνπλ ζηνλ αληαγσληζκφ ηεο δηεζλνχο αγνξάο. εκαληηθφο παξάγνληαο ζηελ πεξίπησζε απηή ζεσξείηαη ε απφθηεζε 13

18 κεγέζνπο αλάινγνπ ησλ πειαηψλ θαη ε ηθαλφηεηα εμππεξέηεζεο απηψλ ζην εμσηεξηθφ. Οηθνλνκίεο θιίκαθαο θαη εχξνπο ζεσξνχληαη επίζεο ζεκαληηθνί παξάγνληεο ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο. Οη νηθνλνκίεο εχξνπο απνηεινχλ ην δεχηεξν πην ζπρλά αλαθεξφκελν αίηην ζηελ πεξίπησζε &Δ ζην ρξεκαηννηθνλνκηθφ ηνκέα. Πξνθχπηνπλ θπξίσο απφ ηελ αχμεζε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ, ε νπνία κπνξεί λα επηηεπρζεί είηε κέζσ δηαζηαπξσκέλσλ πσιήζεσλ (cross-selling), είηε κέζσ ηεο δηεχξπλζεο ηνπ ραξηνθπιαθίνπ πξντφλησλ ηεο επηρείξεζεο. ηελ πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο ΔΚΣ, νη νηθνλνκίεο εχξνπο ραξαθηεξίδνληαη σο ην πην ζεκαληηθφ θίλεηξν γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε κεηαμχ &Δ κεηαμχ ηδξπκάησλ απφ δηαθνξεηηθνχο θιάδνπο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα είλαη ε ζπλέλσζε κηαο ηξάπεδαο θαη κηαο αζθαιηζηηθήο εηαηξείαο, φπνπ ε λέα επηρείξεζε έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πξνζθέξεη ηφζν αζθαιηζηηθά φζν θαη ηξαπεδηθά πξντφληα. ζνλ αθνξά ζηηο δηαζπλνξηαθέο ζπκθσλίεο κεηαμχ ηδξπκάησλ απφ δηαθνξεηηθνχο ηνκείο, νη νηθνλνκίεο εχξνπο, αιιά θαη ε αχμεζε ηνπ κεγέζνπο πνπ ζα πξνζειθχζεη δηεζλείο πειάηεο ζεσξνχληαη ηα βαζηθά θίλεηξα. Σν 2001 ην G-10 δεκνζίεπζε, επίζεο, κηα κειέηε γηα ηηο ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο ζην ρξεκαηνπηζησηηθφ ηνκέα ζε 13 ρψξεο (Βέιγην, Καλαδάο, Γαιιία, Γεξκαλία, Ηηαιία, Ηαπσλία, Οιιαλδία, νπεδία, Διβεηία, Ζλσκέλν Βαζίιεην, ΖΠΑ, Απζηξαιία, Ηζπαλία), ζηελ νπνία πςειφβαζκα ζηειέρε ηεο αγνξάο εξσηήζεθαλ κεηαμχ άιισλ γηα ηνπο εμσηεξηθνχο παξάγνληεο πνπ θαηά ηε γλψκε ηνπο επεξέαζαλ ηηο &Δ ηα ηειεπηαία ρξφληα. Σα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο γηα ην ζχλνιν ησλ ρσξψλ κπνξνχλ λα ζπλνςηζζνχλ σο εμήο. Οη ηερλνινγηθέο εμειίμεηο θαηαηάρζεθαλ σο ην πην ζεκαληηθφ θίλεηξν. Πην αλαιπηηθά νη εμειίμεηο ζηελ ηερλνινγία επηθνηλσλίαο θαη πιεξνθνξίαο ζεσξήζεθαλ σο νη πην ζεκαληηθέο. εκαληηθέο, επίζεο, ζεσξήζεθαλ νη εμειίμεηο ζηε δεκηνπξγία ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ θαη εξγαιείσλ, ελψ ιηγφηεξν ζεκαληηθέο απηέο ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ. Ζ απειεπζέξσζε ησλ αγνξψλ ζεσξήζεθε απφ ην έλα ηξίην ησλ εξσηεζέλησλ σο ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο παξάγνληαο ελψ πάλσ απφ ηνπο κηζνχο εξσηεζέληεο θαηέηαμαλ ηνλ παξάγνληα απηφ σο κέηξηαο ζεκαληηθφηεηαο. Ζ παγθνζκηνπνίεζε ηνπ κε-ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ηνκέα δε ζεσξήζεθε ζεκαληηθφο παξάγνληαο επεξεαζκνχ ησλ &Δ ζην ρξεκαηννηθνλνκηθφ ηνκέα. Σέινο, νη απφςεηο ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ηεο πηνζέηεζεο-δεκηνπξγίαο ηνπ επξψ δηέθεξαλ αλάινγα κε ηε ρψξα πξνέιεπζεο ηνπ εξσηεζέληνο. 2.2 Οηθνλνκίεο Κιίκαθαο Με ηνλ φξν νηθνλνκίεο θιίκαθαο ελλννχκε ηελ κείσζε ηνπ κέζνπ θφζηνπο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο ή ππεξεζίαο κηαο επηρείξεζεο, ηξαπεδηθήο ή κε, φηαλ ν φγθνο ηεο παξαγσγήο απμάλεηαη. Με άιια ιφγηα, είλαη ν επηκεξηζκφο ηνπ ζηαζεξνχ θφζηνπο ζε πεξηζζφηεξεο κνλάδεο (ή ε κείσζε ηνπ κέζνπ ζηαζεξνχ θφζηνπο), φηαλ απμάλεηαη ε ζπλνιηθή παξαγσγή. Οη νηθνλνκίεο θιίκαθαο εκθαλίδνληαη θπξίσο θαηά ηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο νξηδφληηαο ζπγρψλεπζεο κεηαμχ δχν νηθνλνκηθψλ κνλάδσλ. Πνιινί, φκσο, είλαη εθείλνη πνπ ηζρπξίδνληαη φηη ελ ιφγσ νηθνλνκίεο εκθαλίδνληαη θαη ζηελ πεξίπησζε κηαο δηαγψληαο ή αλνκνηνγελνχο ζπγρσλεχζεσο ή εμαγνξάο. Οη πεγέο ησλ νηθνλνκηψλ θιίκαθαο κπνξεί λα είλαη είηε ηα ηκήκαηα δηαρείξηζεο θαη ινγηζηηθήο είηε ην ηκήκα ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ειέγρνπ είηε θαη νη αλψηεξεο βαζκίδεο δηνηθήζεσο κηαο επηρείξεζεο, ηξαπεδηθήο ή κε. Μεηά ηελ νινθιήξσζε κηαο ζπγρψλεπζεο ή 14

19 εμαγνξάο, φπσο είλαη ινγηθφ, ην κέγεζνο ηεο λέαο νηθνλνκηθήο κνλάδαο απμάλεηαη ζεκαληηθά θαη ζπγρξφλσο κεηαβάιιεηαη ε δηνηθεηηθή θαη ιεηηνπξγηθή ηεο ππφζηαζε. Δπηπιένλ, ν φγθνο ησλ πξνζθεξφκελσλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ θαη εξγαιείσλ αλέξρεηαη ζεκαληηθά, ελψ δηεπθνιχλνληαη νη επηκέξνπο ζπλαιιαθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ησλ πειαηψλ. Ζ εμέιημε ησλ ηερλνινγηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη κεζφδσλ έρεη δηεηζδχζεη ζε κεγάιν βαζκφ ζην εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ ησλ ηξαπεδηθψλ νκίισλ (νη νπνίνη έρνπλ πξνέιζεη απφ ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο), πξνθαιψληαο ζεκαληηθέο αλαδηαξζξψζεηο θαη βειηηψζεηο ζηελ ιεηηνπξγηθή απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ πιεξνθνξηαθνχ εμνπιηζκνχ. Δπηπιένλ, εληζρχνληαη νη ειεγθηηθέο θαη δηαρεηξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ελψ ηαπηφρξνλα δηεπθνιχλνληαη ζεκαληηθά νη ζπλζήθεο εξγαζίαο ησλ ππαιιήισλ. Οη νηθνλνκίεο θιίκαθαο κέζα ζηα πιαίζηα απηά είλαη απφξξνηα ηεο κείσζεο ηνπ ρξνληθνχ θφζηνπο ζηηο ζπλαιιαγέο θαηά ηελ εμππεξέηεζε ησλ επηκέξνπο πειαηψλ, θαζψο δηνγθψλεηαη ην χςνο ησλ πξνζθεξφκελσλ ππεξεζηψλ απφ ην εξγαηηθφ πξνζσπηθφ ησλ ηξαπεδψλ. Ζ αλάπηπμε ηεο δηαδηθηπαθήο θαη ηεο ηειεθσληθήο ηξαπεδηθήο ζπλεπάγνληαη, επίζεο, κεγαιχηεξεο νηθνλνκίεο θιίκαθαο ζηελ παξνρή θαηαζεηηθψλ θαη δαλεηνδνηηθψλ πξντφλησλ απ' φηη ζπκβαίλεη κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν κέζσ ηνπ δηθηχνπ δηάζεζεο ησλ ελ ιφγσ ππνθαηαζηεκάησλ Οη Brealey θαη Myers (2003) επηζεκαίλνπλ φηη ζηελ Ακεξηθή, ηελ δεθαεηία ηνπ '90, ε θαηάξγεζε νξηζκέλσλ πεξηνξηζηηθψλ θαλνληζκψλ θαη ξπζκίζεσλ κε ηελ ηαπηφρξνλε βειηίσζε ηεο ηερλνινγίαο ελζάξξπλαλ ηελ φμπλζε ησλ ζπγρσλεχζεσλ θαη ηξαπεδψλ, πξνθεηκέλνπ νη κηθξέο θπξίσο ηξάπεδεο λα εθκεηαιιεπηνχλ ηηο επθαηξίεο πνπ αλαδπφηαλ κέζα απφ ηηο εκθαληδφκελεο νηθνλνκίεο θιίκαθαο. Απφ φια ηα παξαπάλσ, ζπκπεξαίλνπκε φηη ην ηζρπξφ θχκα ησλ ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο, πνπ παξαηεξείηαη ζηνλ θιάδν ησλ ηξαπεδψλ, πξνθαιεί ηελ εκθάληζε ζεκαληηθψλ νηθνλνκηψλ θιίκαθαο ζην εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ θαη δεκηνπξγεί θαηάιιειεο ζπλζήθεο γηα πεξαηηέξσ ελίζρπζε θαη επέθηαζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο. Δπηπιένλ, ζπκβάιεη ζηελ επηθεξδήο απφ ηελ πιεπξά ηνπο ρξεκαηνδφηεζε νινέλα θαη πεξηζζφηεξσλ ηερλνινγηθψλ εθαξκνγψλ, ελψ ζπγρξφλσο βειηηψλεη ηελ ζέζε ηνπο ζηελ παγθφζκηα αγνξά. 2.3 Οηθνλνκίεο Φάζκαηνο Ζ εκθάληζε ησλ νηθνλνκηψλ θάζκαηνο ζηνλ θιάδν ησλ ηξαπεδψλ ζπλίζηαηαη ζην γεγνλφο φηη δχν ή πεξηζζφηεξα ηξαπεδηθά πξντφληα πξνζθέξνληαη απφ έλαλ κφλν πηζησηηθφ νξγαληζκφ κε ρακειφηεξν θφζηνο απ' φηη αλ πξνζθέξνληαλ απφ δχν πηζησηηθνχο νξγαληζκνχο καδί. Ζ ζπρλφηεηα εκθάληζεο ησλ ελ ιφγσ νηθνλνκηψλ εληζρχεηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ απφ ηελ έληαζε πξαγκαηνπνίεζεο ησλ ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ ζηνλ θιάδν ησλ ηξαπεδψλ. Οη ηξαπεδηθνί φκηινη, πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηηο ελ ιφγσ νηθνλνκηθέο δηαδηθαζίεο, εθκεηαιιεχνληαη κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν ηηο νηθνλνκίεο θάζκαηνο πνπ εκθαλίδνληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο. Γηα παξάδεηγκα, ε χπαξμε ησλ ελ ιφγσ νηθνλνκηψλ θαηά ηελ ρνξήγεζε ησλ πηζηψζεσλ απφ ηνπο νκίινπο απηνχο ζεκαίλεη φηη νη ηειεπηαίνη κπνξνχλ λα δηαρεηξηζηνχλ πεξηζζφηεξν απνδνηηθά θαη απνηειεζκαηηθά ηα ραξηνθπιάθηα ηνπο ζε ζχγθξηζε κε φηη κπνξνχλ λα επηηχρνπλ νη επηκέξνπο αηνκηθνί επελδπηέο. Δπίζεο, ν κεγάινο φγθνο ησλ ηξαπεδηθψλ εξγαζηψλ θαη ε παξνπζία ελφο ζχγρξνλνπ ηερλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ ζην εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ ησλ ηξαπεδηθψλ νκίισλ 15

20 επηηξέπνπλ ηελ πξφζβαζε ζε πξνλνκηαθή πιεξνθφξεζε γηα ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ πειαηψλ ηνπο θαη ηελ επέθηαζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο ζε έλα επξχηεξν γεσγξαθηθφ πιαίζην. Μηα ζπγρψλεπζε ή εμαγνξά πξνθαιεί ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηα γηα ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα, ηα νπνία επσθεινχληαη απφ ηηο εκθαληδφκελεο νηθνλνκίεο θιίκαθαο θαη θάζκαηνο, θαη ηαπηφρξνλα δεκηνπξγεί ηηο απαξαίηεηεο ζπλζήθεο γηα νκαιφηεξε θαη απνηειεζκαηηθφηεξε ιεηηνπξγία κέζα ζην εμειηζζφκελν ρξεκαηννηθνλνκηθφ ηνπίν. Δπηπιένλ, ε παξνπζία νηθνλνκηψλ θάζκαηνο ζπληειεί ζηελ πιένλ απνδνηηθή εμππεξέηεζε ελφο ηεξάζηηνπ αξηζκνχ πειαηψλ, κέζσ ηεο παξνρήο εχρξεζησλ θαη εμεηδηθεπκέλσλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, ελψ ηαπηφρξνλα πξνζθέξνληαη ζηα πηζησηηθά ηδξχκαηα νη επθαηξίεο γηα κεγέζπλζε θαη πην νπζηαζηηθή αμηνπνίεζε ησλ ραξηνθπιαθίσλ ηνπο. Οη νηθνλνκίεο θάζκαηνο κπνξεί επίζεο λα πξνέιζνπλ απφ ηελ αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ππνθαηαζηεκάησλ ηξαπεδψλ ζε κεγαιχηεξεο γεσγξαθηθέο πεξηνρέο, φπνπ ζα εμππεξεηείηαη θαζεκεξηλά θαη άκεζα έλαο ζεκαληηθφο φγθνο πειαηψλ, ελψ ζπγρξφλσο ζα ειαηηψλεηαη ην θφζηνο κεηαθίλεζεο ησλ ηειεπηαίσλ πξνθεηκέλνπ λα δηεθπεξαηψζνπλ ηηο ζπλαιιαθηηθέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο ζε θεληξηθά θαηαζηήκαηα. Δπίζεο, ζπγθεθξηκέλεο ρξεκαηννηθνλνκηθέο ιεηηνπξγίεο, φπσο δηαρείξηζε ηνπ θηλδχλνπ κέζσ θαηάιιεισλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, απαξαίηεηεο νηθνλνκηθέο εγγπήζεηο, αζθάιεηα θαη δηακεζνιάβεζε, ζπκβάινπλ ζηελ εκθάληζε νηθνλνκηψλ θάζκαηνο θαη θαηά ζπλέπεηα ζηελ αληηκεηψπηζε ιεηηνπξγηθψλ θαη δηαρεηξηζηηθψλ πξνβιεκάησλ. 2.4 Οηθνλνκίεο Κάζεηεο Οινθιήξωζεο Ζ απφθαζε ησλ δηνηθήζεσλ ζπγθεθξηκέλσλ ηξαπεδψλ ή άιισλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζε κηα θάζεηε ζπγρψλεπζε ή εμαγνξά νθείιεηαη ζηηο ιεγφκελεο νηθνλνκίεο θάζεηεο νινθιήξσζεο πνπ απνξξέεη απφ ηε ζπγθεθξηκέλε κνξθή ζπγρψλεπζεο ή εμαγνξάο. Γηα παξάδεηγκα, έλαο πηζησηηθφο νξγαληζκφο, κηθξνχ ζρεηηθά κεγέζνπο, είλαη πηζαλφλ λα κελ έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα δεκηνπξγήζεη θαη ζηε ζπλέρεηα λα πξνσζήζεη ζηελ επξχηεξε αγνξά θαηλνχξηα θαη ειθπζηηθά ρξεκαηννηθνλνκηθά πξντφληα, εμαηηίαο είηε ηεο έιιεηςεο εμεηδηθεπκέλσλ θαη έκπεηξσλ νηθνλνκηθψλ αλαιπηψλ θαη ρξεκαηηζηεξηαθψλ ζπκβνχισλ είηε κηαο αδξαλνχο θαηλνηνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηνλ ηνκέα εχξεζεο λέσλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ εξγαιείσλ είηε,ηέινο, ιφγσ ζπληνληζηηθψλ, νξγαλσηηθψλ θαη δηαρεηξηζηηθψλ πξνβιεκάησλ ζε αληίζηνηρα ιεηηνπξγηθά ηκήκαηα ηνπ ελ ιφγσ νξγαληζκνχ. Κάησ απφ απηέο ηηο ζπλζήθεο, θαη κε ηελ πξνυπφζεζε φηη ν ζπγθεθξηκέλνο πηζησηηθφο νξγαληζκφο δελ είλαη ζε ζέζε λα πξνζθχγεη ζηελ αγνξά δηθαησκάησλ γηα ηελ πξνψζεζε ζπγθεθξηκέλσλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ απφ άιιεο επηρεηξήζεηο (ηξαπεδηθέο ή κε), ιφγσ ησλ ππέξνγθσλ ρξεκαηηθψλ πνζψλ πνπ απαηηείηαη λα δηαηεζνχλ γηα ηνλ ελ ιφγσ ζθνπφ, επηιέγεη λα ζπκκεηάζρεη ζε κηα θάζεηε εμαγνξά ή ζπγρψλεπζε. Ζ ηειεπηαία κπνξεί λα πινπνηεζεί είηε κεηαμχ ηνπ ελ ιφγσ πηζησηηθνχ νξγαληζκνχ κε έλαλ άιιν ζαθψο κεγαιχηεξν ζε κέγεζνο πηζησηηθφ νξγαληζκφ, πνπ δηαζέηεη ηηο πξναλαθεξφκελεο δπλαηφηεηεο, είηε κεηαμχ ηνπ πξψηνπ κε κηα άιιε επηρείξεζε πνπ αλήθεη ζε δηαθνξεηηθφ θιάδν (αζθαιηζηηθή, επελδπηηθή, θ.ά.). 16

21 Μέζσ κηαο ηέηνηαο κνξθήο ζπγρψλεπζεο ή εμαγνξάο, ν ελ ιφγσ πηζησηηθφο νξγαληζκφο κπνξεί λα εθκεηαιιεπζεί ζην έπαθξν ηηο αλαδπφκελεο νηθνλνκίεο θάζεηεο νινθιήξσζεο θαη ζπγρξφλσο λα εθζπγρξνλίζεη ηελ πθή ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ. Ζ λέα νηθνλνκηθή κνλάδα, πνπ ζα πξνέιζεη απφ ηελ ζπγρψλεπζε ηνπ ππφ εμέηαζε πηζησηηθνχ νξγαληζκνχ κε κηα, γηα παξάδεηγκα, κεγάιε αζθαιηζηηθή εηαηξεία, πξνζθέξεη ζπνπδαίεο επθαηξίεο θαη πξννπηηθέο γηα δεκηνπξγία θαη πξνψζεζε λέσλ, εχρξεζησλ θαη ζχλζεησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ. Παξάιιεια, παξέρεη βειηησκέλεο ηερλνινγηθά ππεξεζίεο, κεγαιχηεξεο αζθαιηζηηθέο εγγπήζεηο πξνο ηνπο επηκέξνπο πειάηεο, θαιχηεξε πνηφηεηα ζηνλ ηξφπν δηαρείξηζεο, δηνίθεζεο θαη ειέγρνπ ησλ ηκεκάησλ ηεο θαη επηπιένλ απμαλφκελεο δπλαηφηεηεο γηα επέθηαζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο ζε επξχηεξεο γεσγξαθηθά πεξηνρέο. 2.5 Οη ζεκαληηθόηεξνη θίλδπλνη πνπ ζπλδένληαη κε ηηο ζπγρωλεύζεηο θαη ηηο εμαγνξέο ζηνλ ρξεκαηννηθνλνκηθό ηνκέα Ζ έμαξζε ηνπ αληαγσληζκνχ κεηαμχ ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ θαη ν εθζπγρξνληζκφο ησλ ηξαπεδηθψλ ππεξεζηψλ θαη ιεηηνπξγηψλ, πνπ είλαη απνηέιεζκα ηεο επηξξνήο ηεο ηερλνινγηθήο εμέιημεο ζηηο επηκέξνπο δξαζηεξηφηεηεο ησλ ελ ιφγσ νξγαληζκψλ, θαζηζηά επηηαθηηθή αλάγθε γηα ηνπο ηειεπηαίνπο ηελ ζπλερή επαγξχπλεζε θαη ηελ άκεζε πξνζαξκνγή ηνπο ζηηο λέεο ρξεκαηννηθνλνκηθέο ζπλζήθεο. Μέζα ζηα πιαίζηα απηά, επίζεο, εληείλεηαη ζεκαληηθά ν αληαγσληζκφο κεηαμχ ησλ ηξαπεδψλ θαη ησλ κε ρξεκαηνπηζησηηθψλ νξγαληζκψλ, ελψ ηαπηφρξνλα δεκηνπξγνχληαη επνίσλεο ζπλζήθεο γηα ηελ δεκηνπξγία θαη πξνζθνξά θαηλνχξησλ θαη ζχλζεησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ν ηξαπεδηθφο θιάδνο απνθηά λέα δπλακηθή κε ηελ είζνδν ζε απηφλ λέσλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ θαη ηελ αχμεζε ησλ ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ, ελψ ζπγρξφλσο δηεπθνιχλεηαη ε πξφζβαζε ησλ πειαηψλ ζε κηα κεγάιε βάζε δεδνκέλσλ θαη πιεξνθνξηψλ αλαθνξηθά κε ηηο επηκέξνπο ηξαπεδηθέο εξγαζίεο, θάλνληαο ην έδαθνο πξφζθνξν γηα πεξαηηέξσ ζπγθξίζεηο απφ ηελ πιεπξά ησλ πειαηψλ. Κάησ απφ ην επξχ θάζκα ηέηνηνπ είδνπο αλαθαηαηάμεσλ θαη πξνθιήζεσλ, νη ηξάπεδεο θαινχληαη λα αληηκεησπίζνπλ θαη νξηζκέλνπο ζνβαξνχο θηλδχλνπο, πνπ αθνξνχλ ηφζν ηελ εζσηεξηθή ιεηηνπξγία θαη δνκή ηνπο φζν θαη ηελ ίδηα ηνπο ηελ ππφζηαζε. Σέηνηνπ είδνπο θίλδπλνη είλαη ν ζηξαηεγηθόο, ν ιεηηνπξγηθόο, ν λνκηθόο θαη ν ζπζηεκαηηθόο θίλδπλνο. Ο ζηξαηεγηθόο (ή θαη ηερλνινγηθόο) θίλδπλνο αλαθέξεηαη ζηα πξνβιήκαηα πνπ εκθαλίδνληαη ζηηο ηξάπεδεο απφ ηελ εμάπισζε ησλ γξαθεηνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ (ιφγσ επεξρφκελεο κεγέζπλζεο ησλ ηειεπηαίσλ) θαη ηελ πηνζέηεζε ηερλνινγηθψλ κεζφδσλ θαη εμνπιηζκψλ, πνπ ελδέρεηαη λα απαμησζνχλ άκεζα ή ζηελ εηζαγσγή θαη πξνψζεζε λέσλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ εξγαιείσλ πνπ δελ έρνπλ απήρεζε ζηνπο πειάηεο ηνπο. Ο λνκηθόο θίλδπλνο αλαθέξεηαη ζηα εκπφδηα θαη ηηο δπζρέξεηεο πνπ δεκηνπξγεί ε έιιεηςε θαηάιιεινπ ειέγρνπ θαη επαξθνχο αζθάιεηαο θαηά ηελ πξαγκαηνπνίεζε ζπλαιιαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζην δηαδίθηπν Ο ιεηηνπξγηθόο ή επηρεηξεκαηηθόο θίλδπλνο πξνέξρεηαη απφ ηελ κε έγθπξε θαη άκεζε αλαβάζκηζε ησλ εζσηεξηθψλ ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο θαη ειέγρνπ ησλ ηξαπεδψλ, 17

22 θαζψο θαη απφ ηελ λσρειηθή αληίδξαζε ζηηο εθάζηνηε κεηαβαιιφκελεο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο. Σέινο, ν ζπζηεκαηηθόο θίλδπλνο εκθαλίδεηαη απφ ηελ ηππνπνίεζε θαη ηελ νκνηνκνξθία ζηελ ρξήζε ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ πνπ παξαηεξείηαη απφ ηξάπεδα ζε ηξάπεδα, γεγνλφο πνπ εληζρχεηαη θαη απφ ηελ αχμεζε ησλ ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ κεηαμχ ησλ ηειεπηαίσλ. Πέξα απφ απηνχο ηνπο θηλδχλνπο, ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα θαινχληαη λα αληηκεησπίζνπλ θαη νξηζκέλνπο άιινπο πνιχ πην ζεκαληηθνχο, νη νπνίνη αθνξνχλ ηφζν ηελ δηάξζξσζε ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ ηζνινγηζκνχ ηνπο φζν θαη ηελ ζρέζε ηνπο κε ηνπο εθάζηνηε πειάηεο θαηά ηελ δηελέξγεηα ησλ ζπλαιιαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Αλαθέξνπκε ζπλνπηηθά ηνπο εμήο: Ο πηζηωηηθόο θίλδπλνο, ν νπνίνο πξνέξρεηαη απφ ηελ πηζαλή κεξηθή ή νιηθή αζέηεζε ησλ ππνρξεψζεσλ θάζε είδνπο ζπκβαιιφκελνπ κε ην πηζησηηθφ ίδξπκα, έλαληη ηνπ νπνίνπ ην πηζησηηθφ ίδξπκα έρεη απαίηεζε. Γηα ηνλ ιφγν απηφ, βαζηθφ κέιεκα ησλ ηξαπεδηθψλ ηδξπκάησλ πξέπεη λα είλαη ν πξνζεθηηθφο έιεγρνο ηεο δαλεηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο ηνπ θάζε είδνπο πειάηε, ηφζν πξηλ ηελ ρνξήγεζε ηνπ δαλείνπ φζν θαη θαηά ηελ δηάξθεηα απηνχ, θαζψο θαη ε ζπλερήο επηηήξεζε ηνπ πειάηε κε δηάθνξεο κεζφδνπο πξνθεηκέλνπ λα κεγηζηνπνηείηαη ε πηζαλφηεηα απνπιεξσκήο (ηνπ δαλείνπ). Ο θίλδπλνο επηηνθίνπ, ν νπνίνο πξνέξρεηαη απφ ηελ δηαθνξεηηθή ρξνληθή δηάξθεηα ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ ηζνινγηζκνχ (ππνρξεψζεσλ θαη απαηηήζεσλ) ησλ ηξαπεδψλ θαη επεξεάδεη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηελ επηκέξνπο δηάξζξσζε θαη δνκή ηνπ. Ο ζπλαιιαγκαηηθόο θίλδπλνο, ν νπνίνο πξνέξρεηαη απφ ηηο ζπρλέο κεηαβνιέο ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ θαη επεξεάδεη ηελ γεληθφηεξε ρξεκαηννηθνλνκηθή δηάξζξσζε ησλ ζηνηρείσλ ησλ ηξαπεδηθψλ ηζνινγηζκψλ. Αλ θαη ν ελ ιφγσ θίλδπλνο, κεηά ηελ νηθνλνκηθή λνκηζκαηηθή ελνπνίεζε ζηελ Δπξψπε, έρεη πεξηνξηζηεί, αξθεηέο είλαη νη ηξάπεδεο πνπ επηζπκνχλ λα θξαηνχλ έλα δηαθνξνπνηεκέλν ραξηνθπιάθην ζηνηρείσλ ηζνινγηζκνχ ζε δηάθνξα λνκίζκαηα (δνιάξην, επξψ, γηελ, αγγιηθή ιίξα θ.α.) γηα ηελ αληηζηάζκηζε ησλ θηλδχλσλ απφ ηηο κεηαβνιέο ησλ επηκέξνπο ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ. Ο θίλδπλνο ξεπζηόηεηαο, ν νπνίνο πξνέξρεηαη απφ ηελ ηαπηφρξνλε απφζπξζε ρξεκάησλ ελφο κεγάινπ αξηζκνχ θαηαζεηψλ ελφο πηζησηηθνχ ηδξχκαηνο. Ζ πνζφηεηα ησλ ξεπζηψλ δηαζεζίκσλ πνπ δηαθξαηνχλ ηα ηξαπεδηθά ηδξχκαηα δελ είλαη κεγάιε, εμαηηίαο ηνπ ρακεινχ επηηνθίνπ πνπ πξνζθέξνπλ. Δπνκέλσο, αλ ην κέγεζνο ησλ αλαιήςεσλ ζε κηα εκέξα μεπεξάζεη ην κέγεζνο ησλ θαηαζέζεσλ ζπλ ηα ξεπζηά δηαζέζηκα ησλ ηξαπεδψλ, ηφηε νη ηειεπηαίεο αλαγθάδνληαη λα δαλεηζηνχλ ρξεκαηηθά πνζά κε φξνπο, πνπ πνιιέο θνξέο, δελ ζπκθέξνπλ. Γηα ην ζθνπφ απηφ, δεκηνπξγήζεθαλ ε δηαηξαπεδηθή αγνξά θαη νη ζπκθσλίεο επαλαγνξάο (repos)[ζπκθσλία κεηαμχ δπν ζπκβαιινκέλσλ γηα πψιεζε θαη επαλαγνξά αμηφγξαθσλ ζε πξνζπκθσλεκέλε ηηκή γηα ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα]. Ο θίλδπλνο αγνξάο, ν νπνίνο δεκηνπξγείηαη φηαλ ηα ηξαπεδηθά ηδξχκαηα αγνξάδνπλ θαη πσινχλ αμηφγξαθα ή παξάγσγα ρξεφγξαθα κε απψηεξν ζθνπφ ην 18

23 θέξδνο. Ο ελ ιφγσ θίλδπλνο απνηειεί έλαλ ζπλδπαζκφ ηνπ θηλδχλνπ επηηνθίνπ, ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ, ηνπ ζπλαιιαγκαηηθνχ θηλδχλνπ θαη ηνπ ιεγφκελνπ θηλδχλνπ ζηνηρείσλ εθηφο ηζνινγηζκνχ (π.ρ. εγγπεηηθέο επηζηνιέο). χκθσλα, ηψξα, κε εθηηκήζεηο ηεο Alpha Bank (2000), αλαθέξνληαη ηξεηο επηπιένλ ζεκαληηθέο θαηεγνξίεο θηλδχλσλ πνπ ζπλδένληαη απνθιεηζηηθά κε ηηο ηξαπεδηθέο ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο. Απηέο πεξηγξάθνληαη ζηηο παξαθάησ ππνελφηεηεο. 2.6 Κίλδπλνη πξηλ ηελ εμαγνξά Ζ ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία θηλδχλσλ ζπλδέεηαη κε ηελ ηηκνιφγεζε ηεο εμαγνξαδφκελεο επηρείξεζεο. Ζ αμία ηεο εμαγνξάο ζα πξέπεη λα αληηζηαζκίδεηαη απφ ηελ παξνχζα αμία ησλ αλακελφκελσλ εζφδσλ πνπ ζα πξνθχςνπλ απφ ηηο επηκέξνπο ηξαπεδηθέο δξαζηεξηφηεηεο. ζνλ αθνξά, ηψξα, ηελ πεξίπησζε ζπγρσλεχζεσο δχν πηζησηηθψλ νξγαληζκψλ πνπ ιεηηνπξγνχλ ζηελ ίδηα ρψξα θαη αθνινπζνχλ ηελ ίδηα παξαγσγηθή γξακκή, νη εκθαληδφκελνη ζηξαηεγηθνί θίλδπλνη είλαη ινγηθά γλσζηνί θαη εχθνια δηαρεηξίζηκνη απφ ηε δηνίθεζε ηεο λέαο νηθνλνκηθήο κνλάδαο. 2.7 Κίλδπλνη κεηά ηελ ζπγρώλεπζε Μεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο ζπγρψλεπζεο κεηαμχ δχν ή πεξηζζνηέξσλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ, ν ζεκαληηθφηεξνο θαη κεγαιχηεξνο θίλδπλνο πνπ εκθαλίδεηαη είλαη ν ιεηηνπξγηθφο θίλδπλνο. Απηφο νθείιεηαη θπξίσο ζηηο έληνλεο αλαδηαξζξψζεηο πνπ επέξρνληαη ζην εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηεο λέαο νηθνλνκηθήο κνλάδαο θαη επεξεάδνπλ ηελ γεληθφηεξε δξαζηεξηφηεηα ηεο. πγθεθξηκέλα, ε είζνδνο ηεο ηερλνινγίαο ηεο πιεξνθνξηθήο ζηα εζσηεξηθά ζπζηήκαηα ειέγρνπ θαη δηαρείξηζεο ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ έρεη ζπκβάιεη νπζηαζηηθά ζηελ βειηίσζε ησλ ηξαπεδηθψλ εξγαζηψλ θαη ζηελ αχμεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπο. κσο απηφ ζπλάγεη θαη νξηζκέλνπο ζνβαξνχο θηλδχλνπο, νη νπνίνη κπνξεί λα πξνέιζνπλ απφ ελδερφκελε απαμίσζε ηνπ ελ ιφγσ ηερλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ. Δπηπιένλ, ε ελζσκάησζε ηνπ πξνζσπηθνχ ζηε λέα ηξάπεδα, ε θαζεκεξηλή επαθή κε ηνπο πειάηεο θαη ε εληαηηθή παξαθνινχζεζε ησλ ινγηζηηθψλ θαηαζηάζεσλ, εθηφο απφ ηηο δηεπθνιχλζεηο πνπ παξέρνπλ ζηηο ζπλαιιαθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ θαη ζνβαξά πξνβιήκαηα. Απηά είλαη πνιχ πηζαλφλ λα δεκηνπξγνχληαη εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο εκπεηξίαο ηνπ πξνζσπηθνχ, ηεο αδπλακίαο πξνζαξκνγήο ηνπ ζηηο θαηλνχξηεο ιεηηνπξγηθέο ζπλζήθεο θαη ηεο δηνηθεηηθήο αδξάλεηαο πνπ είλαη απφξξνηα ηεο απφηνκεο, ιφγσ ηεο ζπγρψλεπζεο, αιιαγήο. 2.8 Κίλδπλνη από δηαζπλνξηαθέο ζπγρωλεύζεηο θαη εμαγνξέο Οη επηδξάζεηο ηεο αλαγγειίαο κηαο ζπγρψλεπζεο ή εμαγνξάο κεηαμχ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ είλαη έληνλεο θαη πνιχ ζεκαληηθέο ηφζν ζε εγρψξην επίπεδν φζν θαη ζε δηεζλέο. Παξφιν απηά, ε πξαγκαηνπνίεζε ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ ζε δηαζπλνξηαθφ επίπεδν εγθπκνλεί πςειφηεξνπο θαη ζνβαξφηεξνπο θηλδχλνπο απφ άπνςε δηνηθεηηθήο, εξγαζηαθήο θαη νξγαλσηηθήο εηεξνγέλεηαο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηηο ελ ιφγσ νηθνλνκηθέο πξάμεηο ηξαπεδηθψλ κνλάδσλ. Με άιια ιφγηα, νη ιεηηνπξγηθνί θαη ζηξαηεγηθνί θίλδπλνη είλαη αξθεηά πςεινί εμαηηίαο ηφζν ησλ 19

24 ηδηαηηεξνηήησλ ηνπ λνκηθνχ θαη νηθνλνκηθνχ πιαηζίνπ θάζε ρψξαο φζν θαη ησλ πξαθηηθψλ πνπ αθνινπζεί θαζέλα απφ ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα. 2.9 Γηαηί νη πγρωλεύζεηο θαη Δμαγνξέο δελ επηθέξνπλ πάληα ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα; πσο αλαθέξεηαη ζηε κειέηε ηεο εηαηξείαο Business Insights Ltd ( Mergers and Acquisitions in European Financial Services: Best practice, future forecasts and strategies for success, 2004) παξάγνληεο ηεο αγνξάο κε εμεηδίθεπζε ζε &Δ αλαθέξνπλ φηη ην 60% ησλ &Δ απνηπγράλνπλ λα επηθέξνπλ ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα. Δπίζεο, ηα απνηειέζκαηα αθαδεκατθψλ κειεηψλ θπξίσο ζηελ Ακεξηθή αιιά θαη ζηελ Δπξψπε, ζπρλά θαλεξψλνπλ φηη δελ επηηπγράλνληαη νη αλακελφκελεο πεξηθνπέο θφζηνπο θαη νη βειηηψζεηο ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα δηαρείξηζεο ησλ εμφδσλ. Γχν απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο γηα ηελ απνηπρία ησλ &Δ ζρεηίδνληαη κε ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο πξαγκαηνπνηνχληαη νη εμαγνξέο. Οη ππνζηεξηθηέο ηεο ζεσξίαο ησλ θηλήηξσλ αληηπξνζψπεπζεο ζεσξνχλ πνιιέο &Δ απνηέιεζκα ηεο πξνζπάζεηαο ησλ δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ λα κεγηζηνπνηήζνπλ ηελ αηνκηθή ηνπο επεκεξία θαη φρη απηή ησλ κεηφρσλ. ηελ πεξίπησζε απηή νη κάλαηδεξ επηδηψθνπλ πξνζσπηθνχο ζηφρνπο φπσο αχμεζε ησλ απνδνρψλ ηνπο, δηαθνξνπνίεζε θηλδχλνπ, δεκηνπξγία «απηνθξαηνξηψλ», ζε βάξνο ηεο κεγηζηνπνίεζεο ηεο αμίαο ηεο επηρείξεζεο. Oη Hadlock, Houston θαη Ryngaert αλαθέξνπλ, γηα παξάδεηγκα, φηη θαηά ηελ εμαγνξά κηαο ηξάπεδαο ελψ νη κέηνρνη θεξδίδνπλ ηνπιάρηζηνλ απφ ηελ αχμεζε ηεο ηηκήο ησλ κεηνρψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αλαθνίλσζεο, ηα δηεπζπληηθά ζηειέρε κπνξεί λα έξζνπλ αληηκέησπα κε κεησκέλν έιεγρν ηεο ηξάπεδαο, ηνπνζέηεζε ζε ρακειφηεξεο ζέζεηο εξγαζίεο ή αθφκα θαη δηαθνπή ζπλεξγαζίαο. πλεπψο, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ, ηα δηεπζπληηθά ζηειέρε, ίζσο πξέπεη λα δηαιέμνπλ κεηαμχ ηεο κεγηζηνπνίεζεο ηεο αμίαο ησλ κεηφρσλ θαη ηεο δηθήο ηνπο. χκθσλα κε ηε ζεσξία ηνπ Roll (1986), νη κάλαηδεξ θάλνπλ ιάζε θαηά ηελ αμηνιφγεζε ησλ &Δ ιφγσ ππεξεθηίκεζεο ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο, κε απνηέιεζκα λα πξαγκαηνπνηνχλ &Δ αθφκα θαη αλ δελ ππάξρνπλ πεξηζψξηα γηα ζπλεξγεηαθά απνηειέζκαηα. Πην αλαιπηηθά, νη κάλαηδεξ ηεο εμαγνξάζηξηαο εηαηξείαο, ιφγσ ππεξεθηίκεζεο ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο, πηζηεχνπλ φηη ε εθηίκεζε ηνπο γηα ηελ αμία ηεο επηρείξεζεο-ζηφρνπ ππεξέρεη απηήο ηεο αγνξάο ή ησλ αληηθεηκεληθψλ ζηνηρείσλ θαη θαηαιήγνπλ κάιηζηα εμαηηίαο ηεο αιαδνλείαο ηνπο απηήο, λα πιεξψλνπλ παξαπάλσ απφ φηη ζα έπξεπε ηηο επηρεηξήζεηο-ζηφρνπο. 20

25 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 Κπξηόηεξεο εμαγνξέο θαη ζπγρωλεύζεηο ζηελ Διιάδα θαη δηεζλώο ηα ηειεπηαία ρξόληα 3.1 πγρωλεύζεηο, Δμαγνξέο θαη ηξαηεγηθέο πκκαρίεο ζηνλ Διιεληθό Σξαπεδηθό Σνκέα Ζ δηαδηθαζία ελνπνίεζεο ησλ ηξαπεδηθψλ νξγαληζκψλ, κέζσ ησλ ζπγρσλεχζεσλ θαη ησλ εμαγνξψλ, πνπ μεθίλεζε ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 ζηηο ρψξεο ηεο Βφξεηαο Δπξψπεο, άζθεζε ζεκαληηθέο επηξξνέο ζηε δνκή ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ ζηηο Μεζνγεηαθέο ρψξεο. Σν θαηλφκελν ησλ ηξαπεδηθψλ ζπγρσλεχζεσλ ή εμαγνξψλ θαη ε αιιαγή ηεο δνκήο ηνπ ηξαπεδηθνχ ηνκέα ζηηο ρψξεο ηηο Β.Δπξψπεο, έγηλε ηδηαίηεξα αηζζεηή ζηηο ρψξεο ηεο Νφηηαο Δπξψπεο ην Αθνινπζψληαο ην παξάδεηγκα ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ ηεο Γεξκαλίαο, ηεο Διβεηίαο θαη ηεο Γαιιίαο, νη ηξάπεδεο ηεο Ηηαιίαο, ηεο Ηζπαλίαο, ηεο Πνξηνγαιίαο θαη ηεο Διιάδαο αθνινχζεζαλ θαη απηέο ηηο ζηξαηεγηθέο ησλ ζπγρσλεχζεσλ θαη ησλ εμαγνξψλ, απνβιέπνληαο ζηελ ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθήο ηνπο ζέζεο, ηφζν ζηελ εζσηεξηθή, φζν θαη ζηελ δηεζλή ρξεκαηνπηζησηηθή αγνξά. πκθσλίεο ηξαπεδψλ, φπσο ε εμαγνξά ηεο Banesto Bank απφ ηελ Banco Saantander ζηελ Ηζπαλία θαη ε εμαγνξά ηεο Caprillo bank απφ ηελ Ambrosiano Veneto ζηελ Ηηαιία, απνηέιεζαλ ζπρλφ θαηλφκελν. α) Ο απμαλφκελνο αληαγσληζκφο, ε ζηαδηαθή κείσζε ησλ εζφδσλ θαη ε αλάγθε γηα κείσζε ηνπ θφζηνπο. β) Σα πιενλεθηήκαηα ησλ νηθνλνκηψλ θιίκαθαο ζηελ ειιεληθή θαη ηξαπεδηθή αγνξά. γ) Ζ αλάγθε γηα αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο θαη ε πψιεζε ζπκπιεξσκαηηθψλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ. Δπίζεο, θαηά ηεο δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ , κέζα ζηα πιαίζηα ηεο αλαδηνξγάλσζεο ηνπ ειιεληθνχ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ εθαξκφζηεθαλ, ηξεηο δηαθνξεηηθέο ζηξαηεγηθέο απφ ηηο ειιεληθέο ηξάπεδεο: α) Οη θεξδνθφξνη θξαηηθνί ηξαπεδηθνί νξγαληζκνί πξνζπάζεζαλ λα αλαδηνξγαλψζνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπο. β) Οη κε - νηθνλνκηθά βηψζηκνη θξαηηθνί ηξαπεδηθνί νξγαληζκνί επηδίσμαλ ηελ ελνπνίεζε κε άιια πηζησηηθά ηδξχκαηα ή πξνρψξεζαλ ζε ηδησηηθνπνηήζεηο. γ) Οη ηδησηηθέο ηξάπεδεο επηδίσμαλ ηελ αλάπηπμε θαη ηελ επέθηαζεο ηνπο, αξρηθά κέζα απφ εζσηεξηθνχο κεραληζκνχο δηνίθεζεο θαη νξγάλσζεο, αιιά θαη κέζα απφ ηελ εμαγνξά θξαηηθψλ ή ηδησηηθψλ ηξαπεδψλ 21

26 Άκεζε ζπλέπεηα ηεο άζθεζεο ησλ παξαπάλσ ζηξαηεγηθψλ, απφ ηα ειιεληθά πηζησηηθά ηδξχκαηα, θξαηηθά ή ηδησηηθά, ήηαλ ε πξαγκαηνπνίεζε 17 ηξαπεδηθψλ ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ, θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ Οη 17 απηέο ηξαπεδηθέο ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο, ζπληέιεζαλ ζηελ αιιαγή ηεο δνκήο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ηνκέα θαη ζηελ αλαδηαλνκή ησλ κεξηδίσλ ηεο ηξαπεδηθήο αγνξάο 3.2 Σξαπεδηθέο πγρωλεύζεηο & Δμαγνξέο θαηά ην έηνο 2004 Σνλ Μάξηην ηνπ 2004 νινθιεξψζεθε ε κεηαβίβαζε κεηνρψλ ηεο Γεληθήο Σξάπεδαο, απφ ην Μεηνρηθφ Σακείν ηξαηνχ (ΜΣ), πξνο ηνλ ηξαπεδηθφ νξγαληζκφ Societe Generale S.A... Οη κεηνρέο απηέο αληηπξνζψπεπαλ ην 22,35 % ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ ηεο Γεληθήο Σξάπεδαο, ελψ ην πνζνζηφ ην κεηνρψλ πνπ παξάκεηλε ζην Μεηνρηθφ Σακείν ηξαηνχ ήηαλ ηεο ηάμεο ηνπ 16,22 %. χκθσλα κε ηελ απφθαζε ηεο 27 εο Φεβξνπαξίνπ ηνπ 2004 ηεο γεληθήο ζπλέιεπζεο ησλ κεηφρσλ ηεο Γεληθήο Σξάπεδαο, ε Societe Generale S.A. πξνρψξεζε ζηελ εμ νινθιήξνπ θάιπςε ηεο αχμεζεο ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ ηεο Γεληθήο Σξάπεδαο, θαηαβάιινληνο ην πνζφ ησλ επξψ. πλεπψο, κεηά ηελ αχμεζε ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ, ν ηξαπεδηθφο νξγαληζκφο ηεο Societe Generale S.A. θαηέρεη κεηνρέο ηεο Γεληθήο Σξάπεδαο, αξηζκφο κεηνρψλ πνπ αληηζηνηρεί ζην 50, 01 % ηνπ κεηνρηθνχ ηεο θεθαιαίνπ. Αληίζεηα, ν αξηζκφο ησλ κεηνρψλ ηνπ Μεηνρηθνχ Σακείνπ ηξαηνχ κεηψζεθε ζε κεηνρέο, δειαδή ζε πνζνζηφ πνπ αληηζηνηρεί ζην 10, 44 % ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ ηεο Γεληθήο Σξάπεδαο. Ζ Societe Generale S.A είλαη ε 611 ε κεγαιχηεξε ηξάπεδα ζηελ επξσπατθφ ρψξν θαη έρεη αλαπηχμεη έληνλε δξαζηεξηφηεηα ηδηαίηεξα ζηελ αλαηνιηθή θαη ζηελ θεληξηθή Δπξψπε, ζε ρψξεο ηεο Μεζνγείνπ, θαζψο θαη ζηελ Αθξηθή θαη ζηελ Αζία. Σν 8 % ηνπ κεηνρηθνχ ηεο θεθαιαίνπ αλήθεη ζηνπο ππαιιήινπ ηεο, ελψ θπξίσο δξαζηεξηνπνηείηαη ζηνλ ηνκέα ηεο ιηαληθήο ηξαπεδηθήο, ζηνλ ηνκέα δηαρείξηζεο ελεξγεηηθνχ θαη ζηελ ηδησηηθή ηξαπεδηθή, θαζψο επίζεο θαη ζηνλ ηνκέα ηεο Δπηρεηξεκαηηθήο θαη Δπελδπηηθήο Σξαπεδηθήο. ηφρνο ηεο εμαγνξάο ηεο Γεληθήο Σξάπεδαο, είλαη ε πξνζθνξά αληαγσληζηηθψλ θαη πξσηνπνξηαθψλ ηξαπεδηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ πςειήο πνηφηεηαο. Ζ εθκεηάιιεπζε ηεο εκπεηξίαο, ηεο ηερλνγλσζίαο θαη ηεο νηθνλνκηθήο δχλακεο ηνπ νκίινπ ηεο Societe Generale, κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ αχμεζε ηεο θεξδνθνξίαο ηεο θαη ηνπ κεξηδίνπ ηεο ζηελ ειιεληθή ηξαπεδηθή αγνξά. ηνλ παξαθάησ πίλαθα παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά νη ηξαπεδηθέο ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηελ Διιάδα ηελ ρξνληθή πεξίνδν

27 Πίλαθαο.: Σξαπεδηθέο πγρσλεχζεηο & εμαγνξέο ζηελ Διιάδα