ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΘΕΜΑ: Επενδύσεις και αποταμίευση

Transcript

1 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Επενδύσεις και αποταμίευση Σπουδάστρια: Πανοπούλου Άρτεμις Υπεύθυνος Καθηγητής: κος Ντελμπεντέρης

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 Αποσαφήνιση εννοιών 1.2 Οι διαφορές ασφάλισης και επένδυσης 1.3 Τα μυστικά των αμοιβαίων κεφαλαίων 2 Το όπλο μας η διασπορά του κινδύνου 2.1 Ο γρίφος των πολλών επιλογών 3 Ευκαιρίες και η διεθνής κρίση 4 Τραπεζικά προϊόντα και αποδόσεις 4.1 Οι παγίδες που μειώνουν τον τόκο 4.2 Λογαριασμοί μισθοδοσίας Ερωτήσεις και απαντήσεις για τους λογαριασμούς μισθοδοσίας 4.3 Ιδέες για καλύτερες αποδόσεις 4.4 Προϊόντα εγγυημένων κεφαλαίων 4.5 Μετοχές Ερωτήσεις Απαντήσεις για τις μετοχές 4.6 Αμοιβαία κεφάλαια και τα μυστικά τους 5 Η μετάλλαξη του αποταμιευτή σε επενδυτή 5.1 Διεύρυνση επενδυτικών επιλογών 5.2 Το επενδυτικό προφίλ Βιβλιογραφία

3 Μέρος 1

4 1. Αποσαφήνιση εννοιών Μέσα στον κόσμο της επένδυσης και της αποταμίευσης υπάρχουν κάποιες έννοιες κάποιοι κωδικοί με τους οποίους συνεννοούνται όλοι όσοι ασχολούνται με αυτό το άθλημα. Μερικές από αυτές τις έννοιες θα σημειωθούν και εδώ. Αυτές οι έννοιες θα μπορούσαν να θεωρηθούν σαν το αλφαβητάρι του επενδυτή: Α Αποταμίευση: Η τοποθέτηση χρημάτων σε τραπεζικούς λογαριασμούς με σκοπό την εξυπηρέτηση βραχυπρόθεσμων αναγκών. Αμοιβαίο κεφάλαιο: Η οικονομική αγορά στην οποία συναλλάσσονται ομόλογα, μετοχές η άλλα μακροπρόθεσμα επενδυτικά εργαλεία (διάρκειας πάνω από 1 έτος). Αγορά κεφαλαίου: Συλλογική μορφή επένδυσης η οποία συνδέει τα κεφάλαια πολλών επενδυτών σε μια κοινή περιουσία. Ε Επένδυση: Η τοποθέτηση κεφαλαίων σε περιουσιακά στοιχεία η αξιόγραφα, με σκοπό τη μακροπρόθεσμη ανατίμηση τους. Η επένδυση προϋποθέτει την ανάληψη επενδυτικού κινδύνου. Επενδυτικός κίνδυνος: Η πιθανότητα μείωσης της αξίας μιας επένδυσης από τις διακυμάνσεις στις τιμές των μετοχών και των ομολόγων. Επιτόκιο: Το κόστος δανεισμού χρημάτων. Επιτόκιο, προεξοφλητικό: Το επιτόκιο με το οποίο η μελλοντική αξία ενός χρεογράφου μετατρέπεται σε παρούσα αξία. Επιτόκιο, διατραπεζικό: Το επιτόκιο με το οποίο οι τράπεζες συναλλάσσονται μεταξύ τους. Θ Θεματοφύλακας: Η τράπεζα η οποία είναι υπεύθυνη για τη φύλαξη της περιουσίας του αμοιβαίου κεφαλαίου. Ο Θεματοφύλακας ελέγχει ανά πάσα στιγμή τη νομιμότητα των κινήσεων και την τήρηση του κανονισμού. Κ Κίνδυνος επιτοκίου: Η πιθανότητα να αυξηθούν τα επιτόκια, οδηγώντας σε μείωση της αξίας ενός ομολόγου. Κίνδυνος: Η αβεβαιότητα η οποία συνδέεται με την εξέλιξη μιας επένδυσης η αλλιώς η πιθανότητα να χάσει χρήματα ένας επενδυτής.

5 Κεφαλαιακό κέρδος: (υπεραξία) Το κέρδος το οποίο προκύπτει μετά από την πώληση μετοχών ή ομολόγων. Εάν το μέγεθος είναι αρνητικό, ονομάζεται κεφαλαιακή ζημία. Μ Μετοχές: Αντιπροσωπευτικοί τίτλοι ιδιοκτησίας Ανώνυμης Εταιρίας το οποίο διανέμεται από την εταιρία στους μετόχους της. Μερίδια: Τίτλοι ιδιοκτησίας του επενδυτή πάνω στο ενεργητικό του Αμοιβαίου κεφαλαίου. Μετοχικά Α/Κ: Κατηγορία αμοιβαίων Κεφαλαίων τα οποία επενδύουν κυρίως σε Μετοχές, σε ποσοστό τουλάχιστον 65% του συνολικού τους χαρτοφυλακίου. Μικτά Α/Κ: Κατηγορία Αμοιβαίων Κεφαλαίων τα οποία επενδύουν σε ένα συνδυασμό Μετοχών και Ομολόγων. Ο Ομόλογα: Γενικός όρος για ένα μακροπρόθεσμο δάνειο όπου ο δανειζόμενος συμφωνεί να πληρώνει στο δανειστή ένα συγκεκριμένο τόκο στη διάρκεια του δανείου και κατόπιν να εξοφλήσει το δάνειο στη λήξη του. Ομολογιακά Α/Κ: Κατηγορία Αμοιβαίων Κεφαλαίων τα οποία επενδύουν κυρίως σε Ομόλογα, σε Ποσοστό τουλάχιστον 65% του συνολικού τους χαρτοφυλακίου και όχι πάνω από 10% σε μετοχές. Π Παρούσα αξία: Η σημερινή αξία του κεφαλαίου στο οποίο εάν προστεθεί ένα επιτόκιο θα έχει την ίδια αξία μετά από ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Για παράδειγμα 1000 euro σήμερα με ετήσιο επιτόκιο 10% 8α έχουν σαν μελλοντική αξία euro σε ένα χρόνο. Έτσι η παρούσα αξία των euro με το ετήσιο επιτόκιο που είναι 10% είναι euro. Αυτή η εξήγηση μπορεί να διατυπωθεί και με ένα μαθηματικό τύπο: ΠΑ= ΜΑ/(1+Ι)Ν: Όπου ΠΑ είναι η παρούσα αξία, ΜΑ είναι η μελλοντική αξία, Ι είναι το ετήσιο επιτόκιο και Ν είναι ο αριθμός των ετών μέχρι τη μελλοντική πληρωμή. Πιστοληπτικός κίνδυνος: Η πιθανότητα μείωσης της αξίας μιας επένδυσης από την αδυναμία του εκδότη ενός τίτλου να αποπληρώσει τις δανειακές του υποχρεώσεις. Πραγματική απόδοση: Η πραγματική απόδοση προκύπτει εάν από την ονομαστική απόδοση αφαιρεθεί ο πληθωρισμός. Πληθωρισμός: Η γενική άνοδος των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών. Πληθωριστικός κίνδυνος: Η πιθανότητα μείωσης της αξίας μιας επένδυσης από μια άνοδο του πληθωρισμού. Πιστοληπτικός κίνδυνος: Η πιθανότητα μείωσης της αξίας μιας επένδυσης από την αδυναμία του

6 εκδότη ενός τίτλου να αποπληρώσει τις δανειακές του υποχρεώσεις. Ρ Repos: Βραχυπρόθεσμος δανεισμός μέσω πώλησης ενός τίτλου του δημοσίου σε έναν επενδυτή, με συμφωνία επαναγοράς σε συγκεκριμένη τιμή κατά τη λήξη. Σ Συναλλαγματικός κίνδυνος: Η πιθανότητα απώλειας χρημάτων από τις διακυμάνσεις στη συναλλαγματική ισοτιμία του νομίσματος στο οποίο έχει γίνει η επένδυση. Τ Τιμή διάθεσης μεριδίου αμοιβαίων κεφαλαίων: Η τιμή η οποία προκύπτει εάν στην καθαρή τιμή προστεθεί η τυχόν προμήθεια εισόδου στο αμοιβαίο κεφάλαιο. Είναι η τιμή στην οποία αγοράζεται το αμοιβαίο κεφάλαιο. Τιμή Εξαγοράς Μεριδίου Αμοιβαίων Κεφαλαίων: Η τιμή η οποία προκύπτει εάν στην καθαρή τιμή προστεθεί η τυχόν προμήθεια εξόδου από το αμοιβαίο κεφάλαιο. Είναι η τιμή στην οποία ο επενδυτής ρευστοποιεί το αμοιβαίο κεφάλαιο. Χ Χαρτοφυλάκιο: Η επιλογή διαφόρων μορφών επενδύσεων έτσι ώστε να εξασφαλίζεται, η διαφοροποίηση και η μείωση του επενδυτικού κινδύνου. Χρεόγραφα: Τίτλοι, οι οποίοι ενσωματώνουν δανειακή υποχρέωση εκ μέρους του εκδότη και δανειακή απαίτηση εκ μέρους του επενδυτή.

7 1.2 Οι διαφορές ασφάλισης και επένδυσης Είναι ένα ασφαλιστικό συμβόλαιο που προσφέρει ένα καλό εφάπαξ στο τέλος της διάρκειας του επενδυτή; Εδώ δυστυχώς οι απόψεις διίστανται. Από την μία ισχυρίζονται πως Το συμβόλαιο αυτό ισοδυναμεί με μια υποχρεωτική επένδυση, αλλά από την άλλη υποστηρίζουν πως δεν γίνεται να χαρακτηριστεί αυτήν την επένδυση ως ασφάλεια ζωής, μόνο και μόνο γιατί συμβόλαια τέτοιου είδους αποσκοπούν συνήθως και στην εξασφάλιση του πελάτη σε περίπτωση ατυχήματος. Στη πραγματικότητα αυτές οι απόψεις είναι κάπου στη μέση. Συνήθως, οι ενδιαφερόμενοι αντιμετωπίζουν τα ασφαλιστικά συμβόλαια ως μια υποχρεωτική αποταμίευση. Γνωρίζουν ότι αν έβαζαν ότι αν έβαζαν τα ίδια χρήματα σε έναν προθεσμιακό λογαριασμό θα είχαν περισσότερα χρήματα μετά από πιθανών 40 χρόνια. Και εδώ έρχεται το δίλημμα το οποίο είναι υπαρκτό στους 30ρηδες. Να υπογράψουν ένα μακροχρόνιο ασφαλιστικό συμβόλαιο ή να προτιμήσουν ένα προθεσμιακό λογαριασμό; Προσφέρει υψηλές επιδόσεις αυτή την περίοδο; Τα πράγματα έχουν ως εξής: Για βραχυχρόνιες επενδύσεις, η κατάθεση συμφέρει περισσότερο από οικονομικής άποψης. Η ασφάλεια ζωής μπορεί να αποδειχτεί πιο συμφέρουσα λύση στην περίπτωση που είστε αποφασισμένος να δεσμευτείτε από χρόνια και πάνω. Αυτό γίνεται γιατί στα ασφαλιστικά συμβόλαια υπάρχουνε έξοδα τα οποία οι εταιρίες φροντίζουν να εισπράξουν στα πρώτα χρόνια του συμβολαίου. Έτσι ο πελάτης πρέπει να τηρήσει το συμβόλαιο του για τουλάχιστον 20 χρόνια. Το ασφαλιστικό συμβόλαιο εξασφαλίζει εγγυημένη απόδοση η οποία, με βάση τα δεδομένα που ισχύουν σήμερα. Ενώ ο προθεσμιακός λογαριασμός δεν έχει εγγυημένη απόδοση. Ο ενδιαφερόμενος είναι εξαρτημένος από την πορεία των επιτοκίων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το ασφαλιστικό συμβόλαιο εξασφαλίζει έκπτωση φόρου μέσω φορολογικής δήλωσης. Οι καταθέσεις δεν τυγχάνουν καμίας ευνοϊκής φορολογικής μεταχείρισης. Το ασφαλιστικό συμβόλαιο δεν είναι μόνο αποταμιευτικό προϊόν. Προσφέρει εξασφαλίσεις σε περίπτωση που αντιμετωπίσετε κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας. Οι ασφάλειες ζωής δεν ενδείκνυνται ως μορφή επένδυσης στην περίπτωση που θέλετε τα χρήματα σας να είναι διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή. Αν σπάσετε το συμβόλαιο κατά τα πρώτα χρόνια, τότε θα χάσετε όχι μόνο τις υπεραξίες αλλά και μέρος από το κεφάλαιο σας. Δεν ισχύει το ίδιο με τις καταθέσεις, οι οποίες δεν σας επιβαρύνουν με κανένα έξοδο. Με το που θα λήξει η προθεσμία που έχετε ορίσει, τα χρήματα σας αλλά και οι τόκοι είναι διαθέσιμα στο ακέραιο. 1.3 Τα μυστικά των αμοιβαίων κεφαλαίων

8 Πίσω από τους ορισμούς των α/κ, που όλοι λίγο ή πολύ γνωρίζουν, κρύβονται μερικές κρίσιμες λεπτομέρειες που καθορίζουν τον βαθμό επικινδυνότητας που έχει το κάθε αμοιβαίο. Ο επενδυτής πιστεύει ότι ένα αμοιβαίο διαχείρισης διαθεσίμων, για παράδειγμα, είναι απολύτως ασφαλές. Δεν ισχύει γιατί τα αμοιβαία αυτά έχουν το δικαίωμα να βάλουν ένα μικρό ποσοστό των κεφαλαίων τους σε ομόλογα, προϊόν που έχει ρίσκο αν και περιορισμένο. Τα α/κ κατανέμουν το ενεργητικό τους: Μετοχικά: Χαρακτηρίζονται τα α/κ που έχουν τουλάχιστον 65% του ενεργητικού τους τοποθετημένο σε μετοχές. Μεικτά: Για να μπορεί να χαρακτηριστεί ένα α/κ μεικτό πρέπει να επενδύει τουλάχιστον το 10% του ενεργητικού σε μετοχές και το 10% σε ομολογίες, χωρίς όμως το μέγιστο ποσοστό των τοποθετήσεων να υπερβαίνει το 65% του ενεργητικού (του συνολικού). Ομολογιακά: Είναι τα αμοιβαία εκείνα που οι επενδύσεις τους σε ομόλογα ξεπερνούν το 65% του ενεργητικού. Διαχ. Διαθέσιμων: Επενδύουν κυρίως σε προϊόντα χρηματαγοράς σε ποσοστό τουλάχιστον 65% του συνόλου τους χαρτοφυλακίου. Funds of funds: Πρόκειται για αμοιβαία κεφάλαια που η λογική τους είναι: Αντί το αμοιβαίο να επενδύει σε ομόλογα, μετοχές ή άλλες αξίες, τοποθετεί το ενεργητικό του σε μερίδια άλλων αμοιβαίων κεφαλαίων με σκοπό να επιτυγχάνεται μεγαλύτερη διασπορά στις επενδύσεις και ο μεριδιούχος, με ένα αμοιβαίο, στην πραγματικότητα να επενδύει ταυτόχρονα σε πολλά. Index Funds: Μετοχικά αμοιβαία που παρακολουθούν χρηματιστηριακούς δείκτες. Α/Κ Ξένων κεφαλαιαγορών: Πολλές τράπεζες ελληνικές και ξένες, διαθέτουν στους Έλληνες επενδυτές αμοιβαία κεφάλαια διεθνών επενδυτικών οίκων. Δηλαδή, τα αμοιβαία αυτά δεν ανήκουν στις ελληνικές ΑΕΔΑΚ, αλλά σε ξένες εταιρείες. Στα γκισέ των τραπεζών υπάρχουν εκατοντάδες τέτοια αμοιβαία, με τα οποία μπορεί κάποιος να επενδύσει σε όλον τον κόσμο. Α/Κ Εσωτερικού: Όταν το 65% και άνω του ενεργητικού ενός αμοιβαίου κεφαλαίου επενδύει σε αξίες που έχουν εκδοθεί στην Ελλάδα, τότε κατατάσσεται στην κατηγορία εσωτερικού. Α/Κ Εξωτερικού: Εάν οι τοποθετήσεις του αμοιβαίου είναι σε ποσοστό άνω του 65% σε αξίες που εκδίδονται και τελούν υπό διαπραγμάτευση σε άλλες χώρες, τότε το αμοιβαίο χαρακτηρίζεται εξωτερικού. Η επωνυμία αυτών των α/κ πρέπει να υποδηλώνει, όσο αυτό είναι δυνατόν, τη γεωγραφική κατανομή των επενδυτών τους.

9 ΜΕΡΟΣ 2

10 2. Το όπλο μας η διασπορά του κινδύνου Τα αμοιβαία κεφάλαια έχουν προκαλέσει τη δυσαρέσκεια πολλών τα τελευταία χρόνια. Σοβαρά λάθη συνεχίζουν να κάνουν ακόμα οι διαχειριστές τους. Αυτοί που αποφασίζουν ανάλογα με τον τύπο του αμοιβαίου κεφαλαίου, τις μετοχές ή τι ομόλογα θα αγοράσουν με τα λεφτά των πελατών τους. Όλα αυτά οδήγησαν σε ζημιές και απώλειες κεφαλαίων. Αρκετά συχνά τα α/κ, παρ' ότι τα διαχειρίζονται επαγγελματίες, δεν κατάφεραν καν να πιάσουν τους δείκτες αναφοράς τους. Έτσι, χιλιάδες επενδυτές προχώρησαν τα προηγούμενα χρόνια σε εξαγορές των μεριδίων τους, καθώς έχασαν την εμπιστοσύνη τους στις διαχειριστικές δυνατότητες των ΑΕΔΑΚ. Παρ' όλα αυτά τα αμοιβαία κεφάλαια δεν παύουν να αποτελούν μία από τις πιο σημαντικές μορφές επένδυσης, κυρίως λόγω της πληθώρας των επιλογών που προσφέρονται. Επιπλέον, είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους να γίνει διασπορά επενδυτικού κινδύνου ακόμα και για μικρά χαρτοφυλάκια. Η εικόνα, πάντως, τα τελευταία χρόνια δείχνει να βελτιώνεται: όλο και περισσότερο είναι τα αμοιβαία που δεν υστερούν σε αποδόσεις, ενώ οι διαχειρίστριες εταιρίες αυξάνουν τις επενδυτικές επιλογές με τη δημιουργία νέων προϊόντων που καλύπτουν όλο το φάσμα των επενδυτικών προτάσεων όχι μόνο εντός Ελλάδας αλλά παγκοσμίως. Για τους επενδυτές, παραμένει το μεγάλο πλεονέκτημα που λέγεται διασπορά : με ποσά από ευρώ και άνω, μπορεί κάποιος να επενδύσει σε μετοχές ομόλογα ή ακόμη και εμπορεύματα σε όλον τον κόσμο και ανάλογα με το επενδυτικό του προφίλ να αποφασίσει για το ποσό χαμηλού ή υψηλού κινδύνου θέλει να είναι τα αμοιβαία στα οποία θα εμπιστευτεί τα λεφτά του.

11 2.1.Ο γρίφος των πολλών επιλογών Συνδυασμός καταθέσεων και αμοιβαίων κεφαλαίων που προσφέρουν οι περισσότερες τράπεζες, με διάφορες παραλλαγές. Τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας επιλογής είναι αρκετά, όπως για παράδειγμα το ότι: Προσφέρεται ένα ελκυστικό επιτόκιο για το ποσό της επένδυσης που κατατί8εται. Συνήθως τα μερίδια των αμοιβαίων κεφαλαίων αποκτώνται με ευνοϊκότερο καθεστώς προμηθειών, σε σχέση με αυτά που θα επιβάρυναν έναν μικρό επενδυτή α/κ. Μέσω των α/κ προσφέρεται στον πελάτη η δυνατότητα επαγγελματικής διαχείρισης των κεφαλαίων του, σε κατηγορίες επενδύσεων που επιλέγει ο πελάτης. ΠΡΩΤΟΝ, μην αποφασίζετε με βάση το ύψος του επιτοκίου που σας προσφέρει η κατάθεση, ειδικά αν αυτή αφορά μικρό μέρος του κεφαλαίου και για περιορισμένοι χρονικό διάστημα. ΔΕΥΤΕΡΟΝ, να ρωτήσεις για το ποιες είναι οι προμήθειες με τις οποίες ενδεχομένως θα επιβαρυνθείτε λόγω της απόκτησης μεριδίων αμοιβαίων κεφαλαίων. Υπάρχουν προμήθειες εισόδου και εξόδου, αν ναι τότε πόσες είναι; Ποια είναι η προμήθεια διαχείρισης των αμοιβαίων κεφαλαίων στα οποία θα τοποθετηθείτε; ΤΡΙΤΟΝ, να θέσετε το ερώτημα αν το υψηλό επιτόκιο καταθέσεων που καρπωθήκατε, θα συνεχίσει να είναι ανάλογα ελκυστικό και μετά την πάροδο του συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος. Για παράδειγμα το πρώτο εξάμηνο, θα συνεχίσει να είναι ανάλογα ελκυστικό και μετά την πάροδο του συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος.

12 ΜΕΡΟΣ 3 3. Ευκαιρίες και η διεθνής κρίση

13 Σε μια περίοδο που οι Έλληνες δεν είχαν τρόπο να σώσουν τις αποτιμήσεις τους από τον τιμάριθμο χρησιμοποιώντας επενδυτικά εργαλεία που δεν εμπεριέχουν ρίσκο, ήρθε η διεθνής κρίση για να δώσει τη λύση. Οι τράπεζες βγήκαν στην αγορά ψάχνοντας ρευστό. Έτσι, τη θέση των μηδενικών επιτοκίων του ταμιευτηρίου και των προθεσμιακών καταθέσεων που δεν κάλυπταν καν το ροκάνισμα του τιμάριθμου από τον πληθωρισμό πήραν ευέλικτα προϊόντα που υποσχέθηκαν αποδόσεις που θα υπερβούν το 5,5%. Με αυτές τις συνθήκες, οι επιλογές πολλαπλασιάστηκαν. Όμως όλο αυτό κράτησε για λίγο. Τα προβλήματα στις διεθνείς αγορές κατάφεραν να φτάσουν στα ύψη τις τιμές των τροφίμων και του πετρελαίου. Το ποσοστό στο οποίο αυξήθηκαν όλα αυτά καλείται να το καλύψει κάθε επενδύτης. Μαζί με αυτό το ποσοστό που αυξήθηκαν όλα αυτά τα προϊόντα θα πρέπει να προστεθεί και η τιμή του φόρου που στα περισσότερα προϊόντα είναι γύρω στο 10% επί των τόκων. Εδώ καλούνται όλοι όσοι ψάχνουν ένα τρόπο να μεγιστοποιήσουν το όφελος από τα κεφάλαια τους, μιας και οι τράπεζες και οι ΑΔΕΑΚ έριξαν στη αγορά διάφορα προϊόντα: Προθεσμιακές καταθέσεις, ομόλογα, ρέπος, επενδύσεις που συνδυάζουν αποταμίευση με ασφαλιστική κάλυψη, αμοιβαία κεφάλαια. Όλα αυτά έχοντας τα δικά τους συγκεκριμένα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Πρέπει να σημειωθεί πως μεγάλη σημασία έχει το πότε γίνεται μια επένδυση, αλλά και ο χρονικός ορίζοντας μέσα στον οποίο πραγματοποιείται. Δύο από τις συμβουλές του Γουόρεν Μπάφετ, είναι: 1. μην περιμένετε να εντοπίσετε το κατώτατο σημείο των τιμών, επειδή έτσι μάλλον θα χάσετε το «τίναγμα» της ανόδου, και 2. μην αγοράζετε μετοχές που δεν θα τις διακρατούσατε για χρόνια. Η συλλογιστική αυτή οδηγεί σε ένα πρώτο συμπέρασμα: ευκαιρίες υπάρχουν και σήμερα, γι' αυτούς που είναι διατεθειμένοι να τοποθετηθούν με σαφή μακροπρόθεσμη διάθεση.

14 ΜΕΡΟΣ 4 4. Τραπεζικά προϊόντα και αποδόσεις

15 4.1Οι παγίδες που μειώνουν τον τόκο Κάθε πελάτης έχει την ευκαιρία να διεκδικήσει τόκους που καλύπτουν τον πληθωρισμό. Όμως υπάρχει μια σειρά από παγίδες οι οποίες έχουν στηθεί για να ροκανίσουν το όφελος. Προσοχή στις προσφορές: Κατά διαστήματα, ορισμένες τράπεζες μας παραχωρούν κάποιες προσφορές αρκετά ελκυστικές. Βέβαια, ισχύουν για λίγο, για λίγους μήνες και στη συνέχεια επικρατεί η φράση πήραμε την κάτω βόλτα όμορφη μου Παναγιώτα, διότι μόλις περάσει το διάστημα αυτών των μηνών έρχεται μια απότομη μεταβολή της απόδοσης μας προς τα κάτω. Γι αυτό τον λόγο προκειμένου οι τράπεζες να κρατήσουν τους πελάτες τους, τους προσφέρουν υψηλές και πολλά υποσχόμενες αποδόσεις. Όμως μέσω άλλων επενδύσεων, όπου όμως έχουν μεγάλο ρίσκο. Τα επιτόκια είναι ετησιοποιημένα: Αν οι τράπεζα προσφέρει για παράδειγμα καθαρό επιτόκιο 5% σε μια τρίμηνη προθεσμιακή κατάθεση και εμείς έχουμε καταθέσει , δεν θα εισπράξουμε επιτόκιο αλλά Σημασία έχει το κάθε πότε τοκίζονται τα κεφάλαια μας. Για παράδειγμα, ένας προθεσμιακός λογαριασμός διετίας με επιτόκιο 5% που τοκίζεται κάθε εξάμηνο, τότε θα έχει υψηλότερη πραγματική απόδοση από ένα λογαριασμό ίδιο αλλά με μόνη διαφορά πως θα τοκίζεται κάθε χρόνο. Η επανεπένδυση των τόκων έχει συνήθως χαμηλότερη απόδοση: Οι τόκοι που καταβάλλονται κατά τη διάρκεια μιας προθεσμιακής επένδυσης κατατίθενται συνήθως σε λογαριασμούς ταμιευτηρίου, όπου το επιτόκιο είναι πολύ χαμηλότερο. Οι προθεσμιακές καταθέσεις δεν στερούνται κινδύνου: Σε περίπτωση ανόδου των επιτοκίων αν για παράδειγμα επιλέξουμε μια δωδεκάμηνη προθεσμιακή κατάθεση με επιτόκιο 5% και τους επόμενους μήνες τα επιτόκια αυξηθούν κατά 7% τότε θα παραμείνουν στο 5% που συμφωνήσαμε. Κερδισμένοι θα βγαίναμε μόνο αν κατά την διάρκεια της κατάθεσης μας τα επιτόκια είχαν πτωτική πορεία. 4.2 Λογαριασμοί μισθοδοσίας

16 Οι λογαριασμοί μισθοδοσίας αποτελούν ευκαιρία επένδυσης και απόδοσης των μηνιαίων εισοδημάτων για υπαλλήλους και συνταξιούχους του δημοσίου, όπως και άλλων δημόσιων οργανισμών που έχουν ενταχθεί στο ΔΙΑΣ. Επίσης έχει και μισθωτούς εταιριών οι οποίοι έχουν κάνει ειδική συμφωνία με την τράπεζα. Τα προγράμματα μισθοδοσίας συνδέονται με χαμηλά επιτόκια στεγαστικών και προσωπικών δανείων, με εκπτώσεις στα έξοδα δανείων και με δωρεάν συνδρομές πιστωτικών καρτών και ασφαλιστικών προϊόντων. Αυτοί οι λογαριασμοί παρέχουν υψηλό επιτόκιο σε μικρά ποσά, αλλά και τη δυνατότητα προκαταβολής λίγων μισθών με εξίσου χαμηλό κόστος δανεισμού. Επιπλέον παρέχουν τη δυνατότητα επανάληψης ποσού όταν το το επιτόκιο υπερανάληψης είναι από τα υψηλότερα δανειστικά. Στα πλεονεκτήματα επίσης περιλαμβάνεται και μια σειρά δωρεάν παροχών όπως μηνιαίο αντίγραφο κίνησης, χορήγηση χρεωστικού υπολοίπου με προνομιακούς όρους, χορήγηση μπλοκ επιταγών, χορήγηση καταναλωτικών και στεγαστικών δανείων με μειωμένα έξοδα, πιστωτικά κάρτα με δωρεάν συνδρομή, ανοιχτό δάνειο χωρίς συνδρομή, δωρεάν χορήγηση της χρεωστικής κάρτας, δωρεάν πάγιες εντολές για αυτόματη πληρωμή λογαριασμών ΟΤΕ, ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ, καθώς και των δόσεων δανείων και πιστωτικών καρτών Ερωτήσεις- Απαντήσεις για τους λογαριασμούς μισθοδοσίας

17 Όλοι μπορούν να ανοίξουν τέτοιας μορφής λογαριασμό; Απευθύνεται σε όλους τους μισθωτούς των οπίων η εταιρία έχει συνάψει σύμβαση μισθοδοσίας με την τράπεζα ή στους δημόσιους υπάλληλους ή συνταξιούχους των οποίων η υπηρεσία έχει ενταχθεί στο διατραπεζικό σύστημα ΔΙΑΣ. Ο λογαριασμός έχει βιβλιάριο ή μηνιαίο αντίγραφο; Στον δικαιούχο δίνεται η δυνατότητα να επιλέξει πως θα ήθελε να ενημερώνεται για τον λογαριασμό του. Όπως και επιλογή του είναι να διαλέξει ανάμεσα σε βιβλιάριο ή μηνιαίο αντίγραφο κίνησης του λογαριασμού. Μπορεί να εκδοθεί κάρτα στο λογαριασμό αυτό; Κατά κανόνα οι τράπεζες παρέχουν ανέξοδα τη δυνατότητα και συνδέουν με όλα τα είδη τους ανοιχτούς λογαριασμούς. Μπορούν να συνδέσουν πολλούς λογαριασμούς και να διενεργούν οι δικαιούχοι μεταφορές άμεσα τους, αναλήψεις από τον καθένα από αυτούς, καθώς και καταθέσεις. Ο κάτοχος του λογαριασμού μπορεί ακόμη να δώσει εντολή να πληρωθούν οι λογαριασμοί ΔΕΚΟ ή η πιστωτική κάρτα της τράπεζας. Επίσης, μπορεί να υπάρχει η δυνατότητα να πραγματοποιούνται αγορές από σημεία που διαθέτουν POS με απευθείας χρέωση του λογαριασμού. Μπορεί να εκδοθεί βιβλιάριο επιταγών για το λογαριασμό; Ναι, θα πρέπει όμως ο ενδιαφερόμενος να απευθυνθεί στο κατάστημα στο οποίο έχει ανοιχτεί ο λογαριασμός, προκειμένου να υποβάλει αίτημα για την απόκτηση του. Η απόφαση για την χορήγηση του θα ληφθεί σύμφωνα με τις ενδεδειγμένες εγκριτικές διαδικασίες. Κάθε πότε καταβάλλει τόκους ο λογαριασμός; Οι εκτοκισμοί είναι κατά κανόνα τριμηνιαίοι σε προκαθορισμένες ημερομηνίες. Όταν οι ημερομηνίες αυτές δεν είναι εργάσιμες ημέρες οι τόκοι πιστώνονται την επόμενη εργάσιμη ημέρα. Για ποιο λόγο μπορεί να εμφανιστούν χρεωστικοί τόκοι στο λογαριασμό; Οι χρεωστικοί τόκοι υπολογίζονται στο ποσό που χρησιμοποιείται από μη διαθέσιμα κεφάλαια του λογαριασμού. Αν κάποιος έχει καταθέσει σήμερα μετρητά στο λογαριασμό του και για τον οποιωνδήποτε λόγο μέρος του ποσού χρησιμοποιηθεί την ίδια ημέρα για την πληρωμή κάποιας υποχρέωσης τότε θα υπολογιστούν χρεωστικοί τόκοι για τη μία αυτή ημέρα και για το ποσό που χρησιμοποιήθηκε. Πότε λογίζονται οι χρεωστικοί τόκοι στο λογαριασμό; Οι χρεωστικοί τόκοι λογιστικοπιούνται στο λογαριασμό στο τέλος κάθε μήνα. Πόσους συνδικαιούχους μπορεί να έχει ο μισθοδοτούμενος στο λογαριασμό του; 'Όσους επιθυμεί ο κάτοχος. Θα πρέπει, όμως το όνομα του να εμφανίζεται πρώτο στο λογαριασμό, Οι συνδικαιούχοι μπορούν να κινούν κανονικά το λογαριασμό, δεν έχουν όμως τα ίδια προνόμια με τον κάτοχο. Μπορεί να εμφανίζεται άλλο όνομα στο λογαριασμό μισθοδοσίας; 'Οχι. Πρώτο όνομα στο λογαριασμό μισθοδοσίας πρέπει να είναι αυτό του μισθοδοτούμενου. 4.3 Ιδέες για καλύτερες αποδόσεις

18 Ένας καλός τρόπος για να κλειδώσετε τα χρήματα σας σε σωστό χρόνο είναι να σκεφτείτε τις δικές σας υποχρεώσεις πριν πάτε να δεσμεύσετε τα χρήματα σας. Οπότε στην περίπτωση χρησιμοποίησης των κεφαλαίων μετά από έξι μήνες δεν θα πρέπει να υπερβεί αυτό το χρονικό διάστημα η κατάθεση. Αν βέβαια δεν τίθεται πρόβλημα ρευστότητας ο επενδυτής μπορεί να επιλέξει τη διάρκεια δέσμευσης ανάλογα με το πώς εκτιμά ότι θα κινηθούν τα επιτόκια. Στην περίπτωση, για παράδειγμα, που προβλέπει μια σταδιακή άνοδο των επιτοκίων στην επόμενη διετία, τότε θα πρέπει να επιλέξει τις τρίμηνες προθεσμιακές καταθέσεις γιατί, κάθε τρίμηνο, θα καρπώνεται και ένα υψηλότερο επιτόκιο. Αν, όμως εκτιμά ότι στο μέλλον τα πράγματα θα εξελιχθούν εντελώς διαφορετικά, δηλαδή θα υπάρξει πτώση των επιτοκίων ή διατήρηση τους στα τρέχοντα επίπεδα τότε θα πρέπει να επιμηκύνει τη διάρκεια της δέσμευσης των κεφαλαίων του. Πρώτον γιατί σε περίπτωση υποχώρησης των επιτοκίων, αυτός θα έχει κλειδώσει μια υψηλότερη απόδοση. Δεύτερον, γιατί συνήθως οι τράπεζες προσφέρουν υψηλότερο επιτόκιο όσο διευρύνεται η περίοδος δέσμευσης των κεφαλαίων σας. Επίσης κάτι που θα πρέπει να προσεχθεί είναι ότι οι όποιες παροχές ρευστότητας προσφέρονται από τις τράπεζες στους λογαριασμούς προθεσμιακών καταθέσεων δεν γίνονται δωρεάν. Έτσι αν επιλέξετε να εισπράξετε τόκους κάθε μήνα το επιτόκιο που τελικά θα καρπωθείτε στο τέλος της κατάθεσης θα είναι κατά τι χαμηλότερο από αυτό που θα παίρνατε αν αφήνατε τα χρήματα σας κλειστά για ολόκληρη την περίοδο κατάθεσης. Αυτό γίνεται γιατί συνήθως τους τόκους που εισπράττετε κάθε μήνα, τους τοποθετείτε σε καταθέσεις ταμιευτηρίου, οι οποίοι προσφέρουν πολύ χαμηλότερες αποδόσεις από τους προθεσμιακούς. Το ποια από τις επιλογές ρευστότητας συμφέρει να επιλέξει κάποιος εξαρτάται από τις ανάγκες του. Ένας καταθέτης που θεωρεί απίθανο το ενδεχόμενο να του χρειαστούν τα χρήματα μέσα στο επόμενο δωδεκάμηνο, επιλέγει συνήθως τη λήψη των τόκων στο τέλος της κατάθεσης. Αντίθετα με όσους δεν είναι βέβαιοι για κατά πόσο θα χρειαστούν ρευστότητα μέσα στο δωδεκάμηνο, επιπλέον επιλέγουν κάποια από τις υπόλοιπες λύσεις που προσφέρονται. 4.4 Προϊόντα εγγυημένου κεφαλαίου

19 Για την λειτουργία τους τα προϊόντα περιορισμένου κεφαλαίου βασίζονται στη συνδυασμένη χρήση ενός ομολόγου και ενός παραγώγου. Μέσα από το σωστό σχεδιασμό μπορούν να προσφέρουν τα πλεονεκτήματα τόσο των ομολόγων όσο και των μετοχών και έρχονται να γεφυρώσουν το κενό μεταξύ των καταθέσεων χαμηλού κινδύνου και των επενδύσεων υψηλού κινδύνου στα χαρτοφυλάκια των πελατών μας. Κατά την έναρξη μιας επένδυσης ο επενδυτής, καταβάλει το αρχικό κεφάλαιο για τη συμμετοχή του στο προϊόν. Το κεφάλαιο αυτό θα παραμείνει προστατευμένο μέχρι τη λήξη της επένδυσης, με την προϋπόθεση όμως ότι ο επενδυτής θα διατηρήσει το προϊόν για όλη του η διάρκεια. Στην περίπτωση ενός απλού προϊόντοςς, εάν η αξία της επένδυσης στη λήξη έχει μεταβληθεί κατά τρόπο που να επιφέρει θετική απόδοση, ο επενδυτής θα λάβει το αρχικό κεφάλαιο πλέον της οποίας απόδοσης που προκείπτει από τη δομή τουπροϊόντος.. Στην αντίθετη περίπτωση, ο επενδυτής θα λάβει το αρχικό του κεφάλαιο στις περιπτώσεις προϊόντων με 100% προστασία. Τα προϊόντα προστατευόμενου κεφαλαίου έχουν μεγάλη ευελιξία στα επενδυτικά χαρτοφυλάκια, χωρίς περιορισμούς στο αντικείμενο της επένδυσης. Μέσα από αυτή την κατηγορία είναι δυνατή η συμμετοχή στην απόδοση ενός δείκτη ή ενός καλαθιού δεικτών, νομισμάτων, μετοχών ακόμα και αμοιβαίων κεφαλαίων χωρίς κίνδυνο για το αρχικό κεφάλαιο. Τα συγκεκριμένα κεφάλαια απευθύνονται σε συντηρητικούς επενδυτές. Η ανταμοιβή τους όμως που θα κλείσουν τα χρήματα τους για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι ο ευνοϊκότερος τρόπος υπολογισμού της απόδοσης, η καταβολή ελάχιστης εγγυημένης απόδοσης ανεξάρτητα από την πορεία του προϊόντος, καθώς και η ετήσια καταβολή τόκων. 4.5 Μετοχές

20 Αν κάποιος μόλις τώρα ξεκινά, θα πρέπει να συγκροτήσει μία γερή βάση γύρω από τις μετοχές μεγάλων και αξιόπιστων εταιριών και να αποκτήσει την εμπειρία αυτή. Η επένδυσε σε αμοιβαία κεφάλαια για παράδειγμα είναι μια πολύ καλή αρχή για να συγκροτήσει κανείς ένα διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο χωρίς να έχει την ανάγκη να επιλέξει συγκεκριμένες μετοχές. Όσο μεγαλύτερος ο χρόνος παραμονής σε μία επένδυση τόσο μεγαλύτερη απόδοση μπορεί να επιτευχθεί. Αν κάποιος έχει σύνθετες χρηματοοικονομικές ανάγκες ή επενδύει πρώτη φορά τότε θα ήταν καλύτερο να συμβουλευτεί έναν επενδυτικό σύμβουλο. Θα συνεργαστεί με μια εταιρία ή ένα άτομο που έχει πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας αναλύσεις της αγοράς και διαθέτει την τεχνική υποστήριξη ώστε να του παρέχει τις κατάλληλες πληροφορίες. Ο επενδυτής θα πρέπει να συγκρίνει το χαρτοφυλάκιο του με πρότυπα μέτρα αναφοράς όπως για παράδειγμα τον γενικό δείκτη του ΧΑ. Η επένδυση σε μετοχές θα πρέπει να έχει μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα γιατί δεν πρόκειται για μια επένδυση γρήγορου πλουτισμού. Πολύ σημαντικό και όλοι οι επενδυτές πρέπει να το θυμούνται είναι ότι οι τιμές μπορούν να μειωθούν όπως και να αυξηθούν γι αυτό καλό θα ήταν να μην επενδύουν χρήματα τα οποια θα τα χρησιμοποιήσουν στο άμεσο μέλλον. Επίσης θα πρέπει πάντα να έχουν μετρητά μαζί τους για να μην αναγκαστούν να πουλήσουν τις μετοχές τους για να αντιμετωπίσουν έκτακτα έξοδα Απαντήσεις σε συχνές απορίες

21 Τι είναι μετοχή; Η μετοχή αντιπροσωπεύει ένα μερίδιο στην ιδιοκτησία μιας ανώνυμης εταιρίας. Παρέχει στους επενδυτές ένα μερίδιο από τα κέρδη της εταιρίας με τη μορφή μερίσματος, καθώς και σε πολλές περιπτώσεις, το δικαίωμα ψήφου στις ετήσιες συνελεύσεις των μετόχων. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αγοράσουν πολλές ή λίγες μετοχές ανάλογα με το ποσό που θέλουν να επενδύσουν και τον αριθμό των διαθέσιμων μετοχών. 'Ταν μία επιχείρηση έχει κέρδη, η αξία των μετοχών της είναι πιθανόν να αυξηθεί. Αντίθετα όταν η επιχείρηση έχει ζημίες η αξία των μετοχών της είναι πιθανόν ότι θα μειωθεί. Τι όφελος έχω όταν αγοράζω μετοχές; Η αγορά μετοχών πιθανό να προσφέρει πλεονεκτήματα σε σύγκριση με την αποταμίευση σε λογαριασμούς ταμιευτηρίου επειδή η αξία της επένδυσης μπορεί να αυξηθεί, ενώ ταυτόχρονα αποδίδει και μέρισμα. Ποιοι είναι οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει αγοράζοντας μετοχές Αγοράζοντας μετοχές ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει κανείς είναι να χάσει κάποιο ποσοστό ή ακόμα και το σύνολο του επενδυτικού κεφαλαίου του. Η πτώση της αξίας μίας μετοχής μπορεί να οφείλεται είτε στις ζημίες της εταιρίας είτε σε άλλους παράγοντες. Τι όφελος έχουν οι εταιρίες από την έκδοσης μετοχών; Οι εταιρίες εκδίδουν μετοχές για να αντλήσουν χρήματα από τους επενδυτές. Τα χρήματα αυτά χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη της εταιρίας. 4.7 Αμοιβαία κεφάλαια

22 Κυρίαρχο επενδυτικό εργαλείο αποτελούν τα αμοιβαία κεφάλαια, καθώς καλύπτουν όλα τα επενδυτικά προφίλ διέπονται από αυστηρό εποπτικό πλαίσιο και χαρακτηρίζονται από διαφάνεια επί των συναλλαγών. Τα αμοιβαία κεφάλαια προσφέρουν στους επενδυτές: Επαγγελματική διαχείριση: Η ομάδα ειδικών αναλυτών η οποία αναλαμβάνει τη διαχείριση του αμοιβαίου κεφαλαίου διαθέτει μεγάλη εμπειρία και γνώσεις και εγγυάται ότι η επενδυτική πολιτική παραμένει συνεπής με τον επενδυτικό του στόχο. Διασπορά: Τα αμοιβαία κεφάλαια επενδύουν σε ένα ευρος τοποθετήσεών με αποτέλεσμα να μειώνεται ο επενδυτικός κίνδυνος ο οποίος προκύπτει από μια μεμονωμένη επένδυση. Ρευστότητα: Ο επενδυτής των Αμοιβαίων κεφαλαίων μπορεί μέσα σε ένα μικρό χρονικό διάστημα να εξαγοράσει μέρος ή ολόκληρη την επένδυση του. Διαπραγματευτική δύναμη: Ο επενδυτής ο οποίος συμμετέχει ακόμα και με ένα μικρό ποσό στο αμοιβαίο κεφάλαιο αποκτά τη διαπραγματευτική δύναμη ολόκληρου του αμοιβαίου κεφαλαίου το οποίο λόγω του μεγέθους του απολαμβάνει πιο ευνοϊκούς όρους στις συναλλαγές στις διάφορες αγορές.

23 Μέρος 5 5. Η μετάλλαξη του αποταμιευτή σε επενδυτή

24 5.1 Η διεύρυνση επενδυτικών επιλογών Οι παράγοντες που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο για την επιλογή των επενδυτικών προϊόντων από τον επενδυτή είναι: Ο χρονικός ορίζοντας της επένδυσης Η κατανόηση από τον επενδυτή των χαρακτηριστικών των διαφόρων επενδυτικών προϊόντων ευκαιριών που του προσφέρονται Το μέγεθος ανάληψης κινδύνων Η διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου του. Οι επιλογές οι οποίες προσφέρονται στον επενδυτή είναι: Τοποθέτηση σε λογαριασμό όψεως με επιτόκιο κλιμακούμενο με βάση το ύψος του ημερήσιου διαθέσιμου υπολοίπου, δυνατότητα υπεραναλήψεως, παρακολούθηση υπολοίπων λογαριασμού και τραπεζικών συναλλαγών σε 24ωρη βάση. Τοποθέτηση είτε σε αμοιβαία κεφάλαια διαχείρισης διαθεσίμων ή καταθέσεων υπό τη μορφή repos για την εξασφάλιση υψηλού επιτοκίου για συγκεκριμένη βραχυπρόθεσμη χρονική διάρκεια. Επένδυση σε ομολογίες εκδοτών υψηλής πιστοληπτικής διαβάθμισης για την εξασφάλιση μακροχρόνιων αποδόσεων ή και κεφαλαιουχικών κερδών. Επένδυση σε αμοιβαία κεφάλαια μετοχικού χαρακτήρα για την έκθεση του σε μετοχικές αξίες.

25 5.2 Ποιο είναι το επενδυτικό σας προφίλ Ο συντηρητικός επενδυτής (χαμηλός κίνδυνος): Χρονικός ορίζοντας μήνες. Για εσάς που προσδοκάτε ανταγωνιστικές αποδόσεις από τα υψηλότερα επιτόκια, αλλά και τις θετικές υπεραξίες που πιθανότατα να σας αναφέρουν τα μακροπρόθεσμα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου. Όπως επίσης από τη θετική πορεία των ευρωπαϊκών ομολόγων στις υπόλοιπες 11 χώρες της ζώνης του ευρώ και από τις αποδόσεις των βραχυπρόθεσμων τοποθετήσεων σε ευρώ. Ο επενδυτής που στοχεύει στη διατήρηση της πραγματικής αξίας του κεφαλαίου του (μέτριος κίνδυνος): Χρονικός ορίζοντας μήνες. Για εσάς που συνειδητά επιδιώκετε τη σύνδεση του κεφαλαίου σας με σχετικά σταθερές αξίες που συνδέονται αμεσα ή έμμεσα με την πορεία του ευρώ. Ο επενδυτής που επιθυμεί να τονώσει την απόδοση του κεφαλαίου του (μέτριος κίνδυνος): Χρονικός ορίζοντας 2 ετη. Για εσάς που επιδιώκετε να τονώσετε την απόδοση του κεφαλαίου σας, επενδύοντας σε ομόλογα και μετοχές τόσο της ελληνικής όσο και των ευρωπαϊκών αγορών. Ο επενδυτής που τοποθετείται στο δολάριο(μέτριος κίνδυνος)! Χρονικός ορίζοντας 2 έτη. Για σας που επιθυμείτε να συνδέσετε το κεφάλαιο σας με την πορεία των αμερικανικών επιτοκίων, την εξέλιξη των δολαριακών ομολόγων καθώς και την πορεία της ισοτιμίας του ευρώ έναντι του δολαρίου. Ο επιθετικός επενδυτής (κίνδυνος υψηλός): Χρονικός ορίζοντας 2-3 έτη. Για όσους επιδιώκουν να συνδέσουν το μεγαλύτερο μέρος του κεφαλαίου τους με τις πιθανές υπεραξίες και μερίσματα επιλεγμένων ελληνικών και διεθνών μετοχών και ομολόγων.

26 Βιβλιογραφία Κυριακάτικη ελευθεροτυπία Τύπος της Κυριακής Καθημερινή users.uom.gr/~esartz/teaching/macro/kef25.pdf