ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΟΥΒΑΡΑΣ Ε.

Transcript

1 ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΟΥΒΑΡΑΣ Ε.

2 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ Η σχιζοφρένεια είναι μία σοβαρή ψυχική διαταραχή η οποία χαρακτηρίζεται από: έλλειψη επαφής με την πραγματικότητα (ψύχωση), ψευδαισθήσεις, παραληρητικές ιδέες (εξωπραγματικές ιδέες), αδυναμία λειτουργικότητας στην εργασία και στην κοινωνία. Η παγκόσμια συχνότητα της φαίνεται ότι είναι λίγο πιο κάτω από το 1%. Η συνηθέστερη ηλικία έναρξης της σχιζοφρένειας είναι μεταξύ 18 και 25 ετών για τους άνδρες και μεταξύ 26 και 45 ετών για τις γυναίκες. Στους άνδρες η νόσος είναι βαρύτερη και έχει χειρότερη πρόγνωση.

3 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ Παραγωγικά ή θετικά συμπτώματα: Οι διαταραχές της σκέψης αφορούν την αποδιοργάνωση της σκέψης, η οποία γίνεται εμφανής όταν η ομιλία είναι φλύαρη, πηδά από το ένα θέμα στο άλλο και χάνει τον ειρμό της. Η ομιλία μπορεί να έχει μικρή αποδιοργάνωση ή να είναι εντελώς ασυνάρτητη και ακατάληπτη. Οι πιο χαρακτηριστικές διαταραχές της αντίληψης είναι οι ψευδαισθήσεις και ιδιαίτερα οι ακουστικές. Οι ακουστικές ψευδαισθήσεις μπορεί να είναι διάφοροι ήχοι, χαρακτηριστικές όμως θεωρούνται οι φωνές που ακούει ο ασθενής. Εμφανίζονται παραληρητικές και παρανοϊκές ιδέες, οι ιδέες μεγαλείου δεν είναι σπάνιες. Η ανακοπή της σκέψης είναι χαρακτηριστική για τη σχιζοφρένεια και δίνει την εικόνα μια απότομης και παροδικής στάσης ή αποκλεισμού στη ροή των ιδεών. Παράδοξη συμπεριφορά κατά την οποία το άτομο διατηρεί μία άκαμπτη στάση και αντιστέκεται στις προσπάθειες μετακίνησης του ή αντίθετα, παρουσιάζει άσκοπη και άκαιρη κινητικότητα.

4 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ Αρνητικά συμπτώματα: Άμβλυνση των συναισθηματικών αντιδράσεων. Το άτομο μπορεί να έχει ανέκφραστο πρόσωπο και βλέμμα χωρίς εκφραστικότητα των συναισθημάτων. Γεγονότα που θα έκαναν ένα φυσιολογικό άτομο να γελάσει ή να κλάψει δεν προκαλούν πλέον καμία αντίδραση. Πενία του λόγου. Αναφέρεται σε μία ελάττωση των σκέψεων που αντικατοπτρίζεται στη μειωμένη ποσότητα του. Οι απαντήσεις στις ερωτήσεις είναι λακωνικές, με μία ή δύο λέξεις, δίνοντας την εντύπωση εσωτερικής κενότητας. Ανηδονία. Μειωμένη ικανότητα να αισθανθεί ευχαρίστηση, ενώ το άτομο δεν βρίσκει ενδιαφέρον στις προηγούμενες ασχολίες και σπαταλά περισσότερο χρόνο σε άσκοπες δραστηριότητες. Αντικοινωνικότητα. Αναφέρεται στην έλλειψη ενδιαφέροντος για σχέσεις με άλλους ανθρώπους. Αυτά τα αρνητικά συμπτώματα συχνά συνδυάζονται με μια γενική έλλειψη κινήτρων, σκοπών και στόχων.

5 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ Διαγνωστικά στοιχεία-υποτύποι Παρανοειδής 35-40% Αποδιοργανωτική 10% Κατατονική 10% Αδιαφοροποίητη 20% Υπολειμματική 20%

6 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ Παρανοϊκός τύπος. Έντονη ενασχόληση με μία ή περισσότερες παραληρητικές ιδέες ή συχνές ακουστικές ψευδαισθήσεις. Οι παρανοϊκοί σχιζοφρενικοί μπορεί να λειτουργούν ικανοποιητικά σε κοινωνικές και επαγγελματικές καταστάσεις, που δεν διεγείρουν τους παρανοϊκούς τους φόβους. Έτσι, μπορεί να είναι παντρεμένοι, να έχουν παιδιά και να εργάζονται. Αποδιοργανωμένος τύπος. Προεξέχουν όλα τα παρακάτω: αποδιοργανωμένος λόγος, αποδιοργανωμένη συμπεριφορά, επίπεδο ή απρόσφορο συναίσθημα. Την αποδιοργανωμένη συμπεριφορά και τον αποδιοργανωμένο λόγο μπορεί να συνοδεύσουν ανόητη συμπεριφορά και αναίτιο γέλιο. Κατατονικός τύπος. Άκαμπτη διατήρηση μιας θέσης του σώματος για μεγάλο χρονικό διάστημα, υπερβολική κινητική δραστηριότητα (που είναι εμφανώς άσκοπη και δεν επηρεάζεται από εξωτερικά ερεθίσματα), ηχολαλία ή ηχοπραξία. Αδιαφοροποίητος τύπος. Τύπος σχιζοφρένειας στον οποίο υπάρχουν συμπτώματα που πληρούν το πρώτο κριτήριο διάγνωσης της σχιζοφρένειας (χαρατηριστικά συμπτώματα κλπ) αλλά δεν πληρούνται τα κριτήρια του Παρανοϊκού, Αποδιοργανωμένου ή Κατατονικού Τύπου. Υπολειμματιικός τύπος. Όπως φαίνεται, λοιπόν, από τα κριτήρια, ο τύπος αυτός αναφέρεται στις περιπτώσεις που έχει υπάρξει τουλάχιστον ένα επεισόδιο σχιζοφρένειας, αλλά στην τωρινή κλινική εικόνα δεν υπάρχουν έντονα ψυχωτικά συμπτώματα, ενώ υπάρχουν αρνητικά συμπτώματα ή εξασθενημένα θετικά.

7 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ Για τη διάγνωση της σχιζοφρένειας, τα συμπτώματα πρέπει να επιμένουν επί 6 μήνες τουλάχιστο και να συσχετίζονται με σημαντική πτώση της απόδοσης στη δουλειά, στο σχολείο ή στην κοινωνική ζωή. Συχνά είναι σημαντικές οι πληροφορίες που λαμβάνονται από την οικογένεια, από φίλους ή από διδασκάλους, προκειμένου να προσδιοριστεί πότε άρχισε η πάθηση. Συχνά γίνονται εργαστηριακές εξετάσεις για να αποκλειστεί η κατάχρηση ουσιών ή μία υποκείμενη οργανική, νευρολογική ή ενδοκρινική νόσος, οποία μπορεί να έχει χαρακτηριστικά της ψύχωσης. Παραδείγματα τέτοιων νόσων είναι οι όγκοι του εγκεφάλου, η νόσος του Huntington, η ηπατοπάθεια και οι ανεπιθύμητες αντιδράσεις σε φάρμακα.

8 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ Αιτιολογικά η σχιζοφρένεια φαίνεται να είναι διαταραχή της φυσιολογικής εγκεφαλικής ανάπτυξης. Περιγεννετικές επιπλοκές μπορεί να προκαλέσουν σε κάποια άτομα την ανάπτυξη σχιζοφρένειας χωρίς γενετική προδιάθεση. Πιο σημαντικά γονίδια που έχουν ενοχοποιηθεί για τη σχιζοφρένεια: Neuregulin 1: NMDA, GABA, & Ach υποδοχείς Dysbindin: συναπτική πλαστικότητα Catechol-O-methyl transferase: Μεταβολισμός της DA G72: ρυθμίζει τη γλουταμινεργική δραστηριότητα RGS4, γονίδιο εμπλέκεται στην γενετική μετάλλαξη της G-protein Λοιπά: μυελίνωση, λειτουργία γλοίας Πατρική ηλικία: περισσότερες κυτταρικές αποκλείσεις στο σπέρμα

9 ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΣΕ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ Less related Cousins Half-sibling Parent Sibling Children Dizygotic twin More related Sibling & one parent Both parents Monozygotic twin % Riley et al, In Weinberger (Ed.), Schizophrenia, 2003

10 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ Δεν υπάρχουν σταθερά ευρήματα νευροεκφύλισης Στοιχεία μεταβολής της αρχιτεκτονικής των νευρώνων στον ιππόκαμπο και τον ραχιαίο προκινητικό φλοιό Απόπτωση των δενδριτών Μικρότερα πυραμιδικά κυτταρικά σώματα Ανεπάρκεια στην σύνδεση φλοιού-παρεγκεφαλίδας-θαλάμου-φλοιού Διαταραγμένη λειτουργική σύνδεση Διαταραγμένη ανατομική σύνδεση 1. Harrison & Lewis, Neuropathology of Schizophrenia, in: Hirsch & Weinberger, Schizophrenia, 2nd ed., Blackwell Publ., Oxford, 2003, pp Braus, D., et al. Eur Neuropsychopharmacol 2002; 12: Honey G., et al. Brain 2005; 128: Micheloyannis, S., et al. Schizophrenia Res 2006; 87:60-66

11 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ Ανατομικά ευρήματα της σχιζοφρένειας. Το διευρυσμένο κοιλιακό σύστημα υποδηλώνει νευροεκφύλιση αλλά δεν είναι μοναδικό για τη σχιζοφρένεια. Copyright 2004 Allyn and Bacon

12 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ ΝΕΥΡΟΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ Υπόθεση Ντοπαμίνης. Αποτελεί τη βάση για τη φαρμακευτική θεραπεία. Διαταραγμένη ντοπαμινεργική δραστηριότητα στο μεσομεταιχμιακό μεσοφλοιώδες σύστημα παίζει σημαντικό ρόλο. Πολλά αντιψυχωσικά δρουν μπλοκάροντας ντοπαμινεργικούς υποδοχείς. Ουσίες που αυξάνουν τη ντοπαμινεργική δραστηριότητα επιδεινώνουν τη σχιζοφρένεια ή προκαλούν ψύχωση (αμφεταμίνες-αυξημένη προσυναπτική απελευθέρωση, λεβοντόπα-αυξημένη διαθεσιμότητα, κοκαΐνηαναστολή προσυναπτικής επαναπρόσληψης). Η πυκνότητα των ντοπαμινεργικών νευρώνων βρέθηκε αυξημένη σε εγκεφάλους σχιζοφρενών. Τομογραφία PET έδειξε αυξημένη συγκέντρωση υποδοχέων ντοπαμίνης σε ασθενείς.

13 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ ΝΕΥΡΟΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ Μεσοφλοιώδης οδός. Κοιλιακή καλυπτήρια περιοχή προς προμετωπιαίο φλοιό. Υποδραστηριότητα μεσοφλοιώδους οδού:αρνητικά συμπτώματα. Μεσομεταιχμιακή οδός. Κοιλιακή καλυπτήρια περιοχή προς επικλινή πυρήνα, καθώς και ιππόκαμπο, αμυγδαλή. Υπερδραστηριότητα μεσομεταιχμιακής οδού: θετικά συμπτώματα. Μέλαινοραβδωτή οδός. Μέλαινα ουσία προς κερκοφόρο πυρήνα και κέλυφος φακοειδούς πυρήνα. Εξωπυραμιδικά συμπτώματα. Φυματοϋποφυσιακή οδός. Τοξοειδής πυρήνας υποθαλάμου-υπόφυση. Υπερπρολακτιναιμία 2 3 1

14 ΝΤΟΠΑΜΙΝΕΡΓΙΚΕΣ ΟΔΟΙ Μεσομεταιχμιακή οδός Μεσοφλοιώδης οδός

15 ΝΤΟΠΑΜΙΝΕΡΓΙΚΕΣ ΟΔΟΙ Μέλαινοραβδωτή οδός

16 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ ΝΕΥΡΟΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ Copyright 2004 Allyn and Bacon Η ντοπαμινεργική υπόθεση αμφισβητήθηκε αφού τα αντιψυχωσικά φάρμακα (αναστολείς ντοπαμίνης) δεν είναι αποτελεσματικά για όλους τους ασθενείς και αποτυγχάνουν στην αντιμετώπιση των αρνητικών συμπτωμάτων. Τις τελευταίες 2 δεκαετίες εξετάζεται η υπόθεση του γλουταμινικού οξέος στη σχιζοφρένεια. Αρχική ένδειξη για τη θεωρία αποτέλεσε η συμπτωματολογία μετά από χορήγηση ανταγωνιστών του υποδοχέα NMDA (Κεταμίνη, Φαινκυκλιδίνη) η οποία θύμιζε τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας και μάλιστα σε μεγαλύτερο βαθμό από όταν χορηγούταν ντοπαμινεργκοί αγωνιστές. Παρόμοια συμπτώματα εμφανίζονται μετά τη χορήγηση d-λυσεργικού οξέος (αγωνιστής υποδοχέων σεροτονίνης 5-HT 2 ).

17 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Αντιψυχωσικά ή νευροληπτικά ή μείζονα ηρεμιστικά Τυπικά αντιψυχωσικά (1 η γενιάς) Ντοπαμινεργικοί ανταγωνιστές Χλωρπρομαζίνη Αλοπεριδόλη Λοξαπίνη Πιμοζίδη Τριφθοριοπεραζίνη Θειοθιξένη Ατυπα αντιψυχωσικά (2 η γενιάς) Ανταγωνιστές υποδοχέων ντοπαμίνης και σεροτονίνης Αριπιπραζόλη Κλοζαπίνη Ολανζαπίνη Κουετιαπίνη Ρισπεριδόνη Ζιπρασιδόνη

18 ΦΑΡΜΑΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ Εμφανίζουν υψηλή απορροφητικότητα % σύνδεση με πρωτεΐνες. Υψηλή λιποδιαλυτότητα (μακρύτερη κλινική διάρκεια δράσης απ οτι θα αναμενόταν με βάση το χρόνο ημιζωής τους). Μεταβολίτες μπορεί να απεκκρίνονται δια των ούρων εως και εβδομάδες μετά την τελευταία δόση. Υφίστανται μεταβολισμό πρώτης διόδου σε σημαντικό βαθμό (πχ χλωροπρομαζίνη, θειοριδαζίνη βιοδιαθεσιμότητα 25-25%). Μεταβολίζονται από τα CYP2D6, CYP1A2, and CYP3A4. Οι μεταβολίτες δεν είναι ιδιαίτερα σημαντικοί δραστικά. Εξαίρεση η μεσοριδαζίνη μεταβολίτης της θειοριδαζίνης. Με την ενδομυϊκή χορήγηση αποφεύγεται ο μεταβολισμός πρώτης διόδου και εμφανίζονται μετρήσιμες συγκεντρώσεις στο πλάσμα λεπτά μετά.

19 ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΝΤΟΠΑΜΙΝΗΣ D1: κέλυφος, ραχιαίο ακουστικό πυρήνα, οσφρητικό φύμα D2: κερκοφόρο πυρήνα, κέλυφος, μέλαινα ουσία, υπόφυση D3: υποθάλαμος, μεσεγκέφαλος D4: μετωπιαίος φλοιός, μεσεγκέφαλος D5: υποθάλαμος, ιππόκαμπος

20 ΤΥΠΙΚΑ ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑ Στην κατηγορία αυτή ανήκουν : Ι) τα παράγωγα της φαινοθειαζίνης. Τρείς υποοικογένειες με βάση κυρίως την πλάγια άλυσο του χημικού μορίου τους. α) τα αλειφατικά παράγωγα (πχ χλωροπρομαζίνη), β) τα πιπεριδινικά (πχ θειοριδαζίνη) γ) πιπεραζινικά (τριφθοριοπεραζίνη), ΙΙ) τα παράγωγα θειοξανθένης (θειοθιξένη). ΙΙΙ) τα παράγωγα της βουτυροφαινόνης (αλοπεριδόλη) Δρούν αναστέλλοντας συναγωνιστικά τους D 2 υποδοχείς. Μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης εξωπυραμιδικών εκδηλώσεων.

21 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ-ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

22 ΤΥΠΙΚΑ ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑ Διακρίνονται σε ισχυρούς και ασθενείς αγωνιστές, όσον αφορά την συγγένεια τους με τον υποδοχέα και όχι αναφορικά με την κλινική τους αποτελεσματικότητα. Δρούν αναστέλλοντας συναγωνιστικά τους D 2 υποδοχείς. Μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης δυσκινησιών (εξωπυραμιδικών εκδηλώσεων). Όσο πιο έντονα συνδέεται ένα φάρμακο με τον D2 υποδοχέα (% κατειλημμένοι υποδοχείς) τόσο μεγαλύτερη η εξωπυραμιδική συνδρομή (Χλωροπρομαζίνη-Αλοπεριδόλη). Δρούν σε προσυναπτικούς και μετασυναπτικούς υποδοχείς D2 προκαλώντας μείωση της απελευθέρωσης ντοπαμίνης προσυναπτικά και μείωση της διεγερσιμότητας του μετασυναπτικού νευρώνα (υπερπόλωση). Μειώνουν την ενεργοποίηση camp και οδών δεύτερων μηνυμάτων. Courtney et al., 2012

23 ΤΥΠΙΚΑ ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑ

24 ΑΤΥΠΑ ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑ Στη κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται τα αντιψυχωσικά: κλοζαπίνη, oλανζαπίνη, κουετιαπίνη, ρισπεριδόνη, ζιπρασιδόνη, αριπιπραζόλη. Τα άτυπα αντιψυχωσικά μπλοκάρουν ασθενώς τους D 2 υποδοχείς, αλλά ταυτόχρονα δεσμεύονται σε σημαντικό βαθμό στους υποδοχείς τύπου 2 της σεροτονίνης (5HT 2a, 5HT 2c ), σε αντίθεση με τα κλασικά αντιψυχωσικά, αναστέλλοντας τους. Η αναστολή των υποδοχέων σεροτονίνης τύπου 2 προκαλεί μείωση της έκλυσης ντοπαμίνης. Μικρότερο ποσοστό εμφάνισης εξωπυραμιδικών εκδηλώσεων. Εμφάνιση μεταβολικών εκδηλώσεων (αύξηση βάρους, υπερχοληστεριναιμία, διαβήτης), oφειλόμενες σε: α)ανταγωνισμό Η 1 ισταμινεργικών υποδοχέων στον υποθάλαμο (αύξηση βάρους), β) Ανταγωνισμό 5-HT 1 και αδρενεργικών α 2 υποδοχέων στο πάγκρεας. Πρώτης γραμμής φάρμακα Η κλοζαπίνη χρησιμοποιείται μόνο σε ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται σε άλλα αντιψυχωσικά φάρμακα. Οι ασθενείς που λαμβάνουν κλοζαπίνη διατρέχουν τον κίνδυνο να καταστολής του μυελού των οστών, (ουδετεροπενία έως και ακοκκιοκυτταραιμία).

25 ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΜΕ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ Οι κλινικές δράσεις οφείλονται στον ανταγωνισμό των υποδοχέων ντοπαμίνης και σεροτονίνης. Η φαρμακολογική δράση πολλών φαρμάκων της κατηγορίας και σε άλλους υποδοχείς ευθύνεται για την εμφάνιση παρενεργειών.

26 ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΜΕ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ

27 ΔΡΑΣΕΙΣ ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΩΝ 1. Αντιψυχωσικές δράσεις. Μείωση παραισθήσεων, ψευδαισθήσεων (θετικά συμπτώματα). Η επίδραση στα αρνητικά συμπτώματα είναι περιορισμένη, ειδικά όσον αφορά τα τυπικά αντιψυχωσικά. 2. Εξωπυραμιδικές δράσεις. Περιορισμένες στα δεύτερης γενιάς. 3. Αντιεμετική δράση. Το κέντρο ενεργοποίησης του εμέτου εντοπίζεται στον προμήκη μυελό. Η εκλυτική ζώνη των χημειουποδοχέων βρίσκεται στο έδαφος της 4ης κοιλίας του εγκεφάλου. Αναστολή των D 2 υποδοχέων της ζώνης αυτής από τα αντιψυχωσικά προκαλεί αντιεμετική δράση. 4. Αντιχολινεργική δράση. Κάποια αντιψυχωσικά προκαλούν ξηροστομία, θολή όραση, κατακράτηση ούρων και δυσκοιλιότητα λόγω επίδρασης στους λείους μύες γαστρεντερικού και ουροποιητικού. 5. Λοιπές. Ζάλη, ορθοστατική υπόταση (α αδρενεργικοί υποδοχείς), μείωση της αναστολής έκλυσης προλακτίνης (D 2 υποδοχείς υπόφυσηςυπερπρολακτιναιμία), καταστολή λόγω ανταγωνισμού των Η 1 ισταμινικών υποδοχέων. Mερικά αντιψυχωσικά φάρμακα, κυρίως η χλωροπρομαζίνη και η αλοπεριδόλη, χρησιμοποιούνται σε μικρές δόσεις για την καταπολέμηση του επίμονου λόξυγγα. Eπίσης η αλοπεριδόλη σε διάφορες υπερκινησίες, όπως η χορεία του Huntington, τα πολλαπλά μυοσπάσματα (tics), το σύνδρομο Gilles de la Tourette, κ.ά.

28 ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Εξωπυραμιδικά συμπτώματα μπορεί να εμφανισθούν με τη χρήση αντιψυχωσικών που συνίστανται σε συμπτώματα παρκινσονισμού (συμπεριλαμβανομένου του τρόμου), δυστονία, ακαθισία και όψιμη δυσκινησία. Αυτά απαιτούν διακοπή της αγωγής και μπορεί να μειωθούν με τη χρήση αντιχολινεργικού. Οψιμη δυσκινησία μπορεί να εκδηλωθεί κατά τη διάρκεια ή μετά τη διακοπή της θεραπείας. Πρόκειται για σύνδρομο ανώμαλων κινήσεων που συνήθως αφορά τους περιστοματικούς μυς, τους μυς της παρειάς και της γλώσσας. Kινήσεις των άκρων και του κορμού είναι πιο σπάνιες. H κατά το δυνατό μειωμένη δόση συντήρησης φαίνεται ότι περιορίζει τις πιθανότητες εμφάνισής της. Υπόταση και επιδράσεις από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι δοσοεξαρτώμενες ανεπιθύμητες ενέργειες και μπορεί να προκαλέσουν επικίνδυνες πτώσεις και υπερ- ή υποθερμία. Tο κακόηθες νευροληπτικό σύνδρομο είναι μια εξαιρετικά σοβαρή ιδιοσυγκρασιακή αντίδραση στα αντιψυχωσικά φάρμακα. Tα κυριότερα συμπτώματα είναι δυσκαμψία, υπερθερμία, πυρετός, αστάθεια του αυτόνομου νευρικού συστήματος (υπόταση ή υπέρταση, ταχυκαρδία, ωχρότητα) και εγκεφαλοπάθεια. Aναπτύσσονται σε ώρες και η δυσκαμψία προηγείται των άλλων.

29 ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ-ΕΞΩΠΥΡΑΜΙΔΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

30 ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ-ΕΞΩΠΥΡΑΜΙΔΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Stahl (2013)

31 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ-ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Τύπος Εκδηλώσεις Μηχανισμός ΑΝΣ ΚΝΣ Ενδοκρινικό σύστημα Ξηροστομία, δυσχέρεια στην ούρηση, δυσκοιλιότητα Ορθοστατική υπόταση, ανικανότητα Παρκινσονισμός, ακαθησία, δυστονίες Αμηνόρροιαγαλακτόρροια Αποκλεισμός μουσκαρινικού χολινεργικού υποδοχέα Αποκλεισμός α- αδρενεργικού υποδοχέα Αποκλεισμός ντοπαμινεργικών υποδοχέων Αποκλεισμός ντοπαμινεργικού υποδοχέα-ρύθμιση προλακτίνης Άλλο Αύξηση βάρους Υποδοχείς σεροτονίνης, ισταμίνης

32 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ Τα αντιψυχωσικά βελτιώνουν τις διαταραχές της σκέψης, της αντίληψης, του συναισθήματος, την υπερκινητική συμπεριφορά και επηρεάζουν θετικά την επανασύνδεση του σχιζοφρενούς με το περιβάλλον του. H χορήγηση των αντιψυχωσικών επιτρέπει τον αποτελεσματικό έλεγχο των οξέων σχιζοφρενικών επεισοδίων και των υποτροπών της νόσου. H μακροχρόνια συνέχιση της χορήγησης των αντιψυχωσικών μετά την υποχώρηση των συμπτωμάτων, συχνά σε μειωμένες δόσεις συντήρησης, αποβλέπει στην πρόληψη των υποτροπών που εμφανίζονται εβδομάδες ή και μήνες μετά τη διακοπή τους. Τα αντιψυχωσικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη διπολική διαταραχή, ιδιαίτερα στην οξεία φάση της μανίας, στη γεροντική άνοια με διαταραγμένη συμπεριφορά. H απάντηση στη θεραπεία και η ανοχή στις ανεπιθύμητες ενέργειες διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των ασθενών. Aσθενής με καλή ανταπόκριση σε ένα αντιψυχωσικό στο παρελθόν είναι αρκετά πιθανό να απαντήσει πάλι εξίσου καλά. Aντίθετα, αντιψυχωσικά που στο παρελθόν έχουν προκαλέσει έντονα εξωπυραμιδικά συμπτώματα πρέπει να αποφεύγονται ως πρώτη επιλογή. H ηρεμιστική κατασταλτική δράση των αντιψυχωσικών εμφανίζεται μία εβδομάδα πριν από την απάντηση των ψυχωσικών συμπτωμάτων, όπως οι παραληρητικές ιδέες και οι ψευδαισθήσεις.

33 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ-ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Κλοζαπίνη. Δρα περισσότερο σε 5-ΗΤ 2 και σε D 1 υποδοχείς απ ότι σε D 2 (αλληλεπίδραση D 1 -D 2 ). Επίσης δρά σε υποδοχείς D 4, GABA, H 1. Η χρήση της κλοζαπίνης περιορίζεται σε ασθενείς οι οποίοι δεν έχουν ανταποκριθεί σε σημαντικές δόσεις των κλασσικών αντιψυχωσικών ή σε εκείνους που παρουσίασαν όψιμη δυσκινησία. Η ακκοκιοκυτταραιμία και οι σπασμοί που σχετίζονται με το φάρμακο περιορίζουν τη χρήση του. Ολανζαπίνη. Επιδρά σε πολλαπλούς υποδοχείς, όπως σε 5-ΗΤ 2, D 1, D 2, H 1. Επίσης δρα σε μουσκαρινικούς χολινεργικούς υποδοχείς. Ελέγχει αποτελεσματικά τα συναισθηματικά συμπτώματα. Φαίνεται να υπερέχει έναντι των άλλων στο χρόνο παραμονής των ασθενών σε θεραπεία. Προκαλεί αύξηση βάρους, διαταραχές στο λιπιδαιμικό προφίλ και καταστολή. Από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα. Αριπιπραζόλη. Επιδρά ως μερικός αγωνιστής στους D 2 υποδοχείς και σε υποδοχείς 5-ΗΤ 1. Ανταγωνίζεται τους 5-ΗΤ 2. Η δράση της στους D 2 φτάνει στο 30% περίπου συγκριτικά με ένα πλήρη αγωνιστή. Η συγγένεια της με τον υποδοχέα δεν σχετίζεται με την μερική της δράση. Εμφάνιση μικρού εύρους παρενεργειών.

34 ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Η διπολική διαταραχή (ή μανιοκατάθλιψη) χαρακτηρίζεται από επεισόδια (φάσεις) μανίας και κατάθλιψης, καθώς επίσης και πολλές φορές ψυχωτικά συμπτώματα. Η συχνότητα της ασθένειας στο γενικό πληθυσμό είναι 1% αλλά πιο ελαφριές εκφάνσεις της ασθένειας (κυκλοθυμία) υπολογίζεται να έχουν πολύ υψηλότερη συχνότητα (5%). Τα αίτια της διπολικής διαταραχής παραμένουν άγνωστα αλλά τα περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει μεγάλο ποσοστό κληρονομικότητας. Παρόλα αυτά, η εκδήλωση και η πορεία της ασθένειας επηρεάζεται έντονα από ψυχοκοινωνικούς παράγοντες. Η πορεία της ασθένειας χαρακτηρίζεται από συνεχόμενα επεισόδια με περιόδους ανάκαμψης (αν και όχι απαραίτητα πλήρους ανάρρωσης). Κλινικά ακόμα και όταν ο ασθενής είιναι εκτός "επεισοδίου", το κυρίαρχο σύμπτωμα είναι η κατάθλιψη με σημαντικές διακυμάνσεις κατά διαστήματα.

35 ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ- ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Χρησιμοποιούνται τα άλατα λιθίου, τα αντιεπιληπτικά φάρμακα καρβαμαζεπίνη, βαλπροϊκό νάτριο και λαμοτριγίνη. Και ορισμένα αντιψυχωσικά Το λίθιο αναστέλλει ορισμένα σημαντικά ένζυμα που συμμετέχουν στον κύκλο τριφωσφορικης-μονοφωσφορικής ινοσιτόλης (IP 3 ). Η δράση αυτή επηρεάζει την μεταγωγή σήματος του κυττάρου, την γονιδιακή έκφραση και την παραγωγή πρωτεϊνών που σχετίζονται με φαινόμενα νευρωνικής πλαστικότητας και θα μπορούσαν να αποτελούν το υπόστρωμα σταθεροποίησης της διάθεσης. Aνεπιθύμητες ενέργειες: Nαυτία, διάρροια, τρόμος χειρών, πολυδιψία, πολυουρία, μυϊκή αδυναμία. Σε αύξηση της συγκέντρωσης στο αίμα τοξικές εκδηλώσεις με επίταση των παραπάνω εκδηλώσεων, εμέτους, κοιλιακά άλγη, ζάλη, δυσαρθρία, νυσταγμό, υπνηλία. Tα διουρητικά (ιδίως οι θειαζίδες) μειώνουν την απέκκριση του λιθίου από τους νεφρούς (κίνδυνος τοξικότητας). Aντίστοιχη δράση έχουν και ορισμένα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ινδομεθακίνη, πιροξικάμη, μεφαιναμικό οξύ).

36 ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ- ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Βαλπροϊκό οξύ. Εμφανίζει αποτελεσματικότητα ισοδύναμη με του λιθίου κατά τις πρώτες εβδομάδες θεραπείας και χρησιμοποιείται και σαν θεραπεία συντήρησης. Υπήρξε αποτελεσματικό σε ασθενείς που απέτυχαν να ανταποκριθούν στο λίθιο. Καρβαμαζεπίνη. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην θεραπεία της οξείας μανίας και σαν θεραπεία συντήρησης. Ο μηχανισμός δράσης της δεν έχει προσδιορισθεί.