means.electrophoresis

Transcript

1 ΘΔΧΡΗΑ ΚΑΗ ΠΡΑΞΖ ΣΧΝ ΣΔΥΝΗΚΧΝ ΖΛΔΚΣΡΟΦΟΡΖΖ, ΑΝΟΟΚΑΘΖΛΧΖ ΚΑΗ ΑΝΟΟΖΛΔΚΣΡΟΦΟΡΖΖ Πξσηετλώλ νξνύ, νύξσλ, θαη άιισλ βηνινγηθώλ πιηθώλ means.electrophoresis ΔΚΓΟΖ 2013 Δρ ΔΗΜΗΣΡΙΑΔΗ ΙΩΑΝΝΗ [τ.επίκ. καθηγητής ΑΠΘ] 1

2 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ 1. ΔΗΑΓΧΓΖ 2 ΒΑΗΚΔ ΑΡΥΔ ΣΖ ΖΛΔΚΣΡΟΦΟΡΖΖ 2.1 Παξάκεηξνη ειεθηξνθόξεζεο Ζιεθηξηθό Πεδίν Τπόζηξσκα ειεθηξνθόξεζεο πξσηετλώλ Ζιεθξνελδόζκσζε (ΔΔΟ) ππνζηξώκαηνο ειεθηξνθόξεζεο Ρπζκηζηηθά δηαιύκαηα ειεθηξνθόξεζεο πξσηετλώλ πκπεξηθνξά ησλ πξσηετλώλ θαηά ηελ ειεθηξνθόξεζε 3 ΔΦΑΡΜΟΓΔ ΣΖ ΖΛΔΚΣΡΟΦΟΡΖΖ 3.1 ΖΛΔΚΣΡΟΦΟΡΖΖ ΠΡΧΣΔΨΝΧΝ ΖΛΔΚΣΡΟΦΟΡΖΖ ΠΡΧΣΔΗΝΧΝ ΟΡΟΤ ΑΗΜΑΣΟ Λήςε θαη ζπληήξεζε δεηγκάησλ γηα ειεθηξνθόξεζε Μεηαβνιέο ζην ειεθηξνθνξόγξακκα ησλ πξσηετλώλ Κιηληθέο εθαξκνγέο ηεο ειεθηξνθόξεζεο Θέζε ησλ πξσηετλώλ ζην ειεθηξνθνξόγξακκα ππό θπζηνινγηθέο ζπλζήθεο ή θαη παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο Πεξηνρή ηεο πξναιβνπκίλεο (Prealbumin) Πεξηνρή ηεο αιβνπκίλεο (Albumin ) α 1 -ζθαηξίλεο Δλδηάκεζε πεξηνρή αιβνπκίλεο θαη ησλ α 1 -ζθαηξηλώλ α 1 -Ληπνπξσηετλεο α-εκβξπτθή πξσηετλε Οξνζνκνπθνεηδέο [όμηλε α 1 -γιπθνπξσηετλε] Πεξηνρή ησλ α 1 - ζθαηξηλώλ - α 1 -Αληηζξπςίλε Δλδηάκεζε Πεξηνρή ησλ α 1 -α 2 -ζθαηξηλώλ α 1 -αληηρπκνζξπςίλε Gc- ζθαηξίλεο Πεξηνρή ησλ α 2 - ζθαηξηλώλ α 2 - καθξνζθαηξίλεο Απηνζθαηξίλεο Οξνπιαζκίλε Δλδηάκεζε πεξηνρή κεηαμύ ησλ α 2 - θαη β - ζθαηξηλώλ Πεξηνρή ησλ β - ζθαηξηλώλ Δλδηάκεζε πεξηνρή ησλ β 1- β 2 - ζθαηξηλώλ β-πεξηνρή Δλδηάκεζε πεξηνρή ησλ β 2 -γ-ζθαηξηλώλ εκείν ελαπόζεζεο δεηγκάησλ Πεξηνρή ησλ γ- ζθαηξηλώλ Μνπξακηληδάζε C-αληηδξώζα πξσηετλε Πξσηετλεο αληίδξαζεο νμείαο θάζεο Άιιεο αλσκαιίεο ζην ειεθηξνθνξόγξακκα Πνζνζηηαία ζρέζε ησλ ειαθξώλ αιύζεσλ Πξνβιήκαηα θαηά ηελ αμηνιόγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο ειεθηξνθόξεζεο ησλ πξσηετλώλ εηξά εξγαζίαο γηα ηελ αλίρλεπζε ησλ κνλνθισληθώλ γακκαζθαηξηλνπαζεηώλ θαη ηελ ηαπηνπνίεζε ησλ κνλνθισληθώλ αλνζνζθαηξηλώλ. 2

3 Σερληθή ηεο Ζιεθηξνθόξεζεο βήκα πξνο βήκα 3.2 Παξαπξσηετλεο - Παξαπξσηετλαηκίεο Τπεξ-, Τπν-, Α-γακκαζθαηξηλαηκία Οιηγνθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία Μνλνθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία - γακκαζθαηξηλνπάζεηα πρλόηεηα ησλ κνλνθισληθώλ παξαπξσηετλώλ Αλίρλεπζε θαη ηαπηνπνίεζε ησλ κνλνθισληθώλ παξαπξσηετλώλ Κιηληθή ζεκαζία ησλ κνλνθισληθώλ γακκαζθαηξηλνπαζεηώλ Παξάκεηξνη δηάγλσζεο ησλ κνλνθισληθώλ γακκαζθαηξηλνπαζεηώλ Γεληθέο αξρέο θαη πξνβιήκαηα αμηνιόγεζεο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο αλνζνθαζήισζεο- αλνζνειεθηξνθόξεζεο Δηθόλεο ΠΡΧΣΔΨΝΟΤΡΗΑ -ΖΛΔΚΣΡΟΦΟΡΖΖ ΠΡΧΣΔΨΝΧΝ ΣΟΤ ΟΤΡΟΤ Πξσηετλνπξία Πξσηετλνπξία ειαθξώλ, ειεύζεξσλ κνλνθισληθώλ αιύζεσλ (Bence Jones πξσηετλνύξηα) Ζιεθηξνθόξεζε, Αλνζνθαζήισζε ή θαη Αλνζνειεθηξνθόξεζε πξσηετλώλ ζην νύξν 3.4 ΖΛΔΚΣΡΟΦΟΡΖΖ ΠΡΧΣΔΨΝΧΝ ΔΓΚΔΦΑΛΟΝΧΣΗΑΗΟΤ ΤΓΡΟΤ (ΔΝΤ) Δξγαζηεξηαθή εμέηαζε ηνπ ΔΝΤ 3.5 ΖΛΔΚΣΡΟΦΟΡΖΖ ΠΡΧΣΔΨΝΧΝ ΑΛΛΧΝ ΒΗΟΛΟΓΗΚΧΝ ΤΓΡΧΝ, ΠΟΤ ΔΥΟΤΝ ΓΗΑΓΝΧΣΗΚΖ ΑΞΗΑ ΗΔΛΟ ΑΡΘΡΗΚΟ ΤΓΡΟ ΓΑΛΑ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΓΑΛΑ 3.6 ΘΔΡΜΟΔΤΑΗΘΖΣΔ ΠΡΧΣΔΨΝΔ Ππξνζθαηξίλεο Κξπνζθαηξίλεο Φπρξνζπγθνιιεηίλεο ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 3

4 ΑΝΣΗ ΠΡΟΛΟΓΟΤ Η ηερληθή ηεο ειεθηξνθφξεζεο είλαη κηα απιή, γξήγνξε θαη αθξηβήο ηερληθή κε επξεία εθαξκνγή ηφζν ζηελ θιηληθή δηάγλσζε, φζν θαη ζηελ έξεπλα. Η ειεθηξνθφξεζε βξίζθεη ηδηαίηεξε εθαξκνγή ζηελ θιηληθή δηάγλσζε ησλ γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ, αηκνζθαηξηλνπαζεηψλ, ιηπηδαηκηψλ θ.α. Με ην αλά ρείξαο εγρεηξίδην γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα ζθαηξηθήο αλαζθφπεζεο θαη παξνπζίαζεο ηεο ζεσξίαο θαη ηεο πξάμεο ηδηαίηεξα ζηελ πεξίπησζε γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ, πνπ ζίγνπξα είλαη ρξήζηκε ζε ηερλνιφγνπο ηαηξηθψλ εξγαζηεξίσλ θαη φρη κφλνλ. 4

5 1. ΔΗΑΓΧΓΖ Μεηά απφ πεξίνδν εμειίμεσλ πνιιψλ δεθαεηηψλ, ε ειεθηξνθφξεζε απνηειεί ζήκεξα κία απφ ηηο θπξηφηεξεο ηερληθέο επηινγήο γηα ηελ αλάιπζε ησλ πξσηετλψλ ζηνλ νξφ αίκαηνο[ αλίλεπζε παξαπξσηετλψλ, απμνκείσζε πξσηετλψλ] ή θαη ζε άιια βηνινγηθά πγξά, θαη απνηειεί πιένλ κία βαζηθή ηερληθή γηα εξεπλεηηθνχο θαη δηαγλσζηηθνχο ζθνπνχο. Δδψ θαη πνιιέο πεληαεηίεο, ε ηερληθή ηεο ειεθηξνθφξεζεο ησλ πξσηετλψλ, κφλε ηεο ή ζε ζπλδπαζκφ κε άιιεο ηερληθέο, θαη θπξίσο κε απηήλ ηεο αλνζνθαζήισζεο, παξέρεη ζαθείο πιεξνθνξίεο γηα πνζνηηθέο θαη πνηνηηθέο κεηαβνιέο ησλ επηκέξνπο πξσηετλψλ, θαη ζπκβάιιεη ζηελ άκεζε θαη έκκεζε δηάγλσζε λνζνινγηθψλ θαηαζηάζεσλ, φπσο είλαη ην πνιιαπιφ κπέισκα, παζήζεηο ηνπ ήπαηνο, ην λεθξσζηθφ ζχλδξνκν, αληηδξάζεηο νμείαο θάζεο, ε ρπκηθή αλνζναλεπάξθεηα, ην AIDS, ην έκθξαγκα ηνπ κπνθαξδίνπ, αγγεηνθαξδηαθά λνζήκαηα, ιηπνπξσηετλαηκίεο, παξνπζία θπθινθνξνχλησλ αλνζνζπκπιεγκάησλ, γελεηηθή παξαιιαγή ηεο α 1 -αληηζξπςίλεο, αλσκαιίεο πξσηετλψλ, θαζψο θαη λνζήκαηα, πνπ πξνμελνχλ απνκπειίλσζε ζην θεληξηθφ λεπξηθφ ζχζηεκα (1-21) Γεληθά, ε ηερληθή ηεο ειεθηξνθφξεζεο είλαη απιή, πξαθηηθή, έρεη ρακειφ θφζηνο θαη ηα απνηειέζκαηά ηεο είλαη αμηφπηζηα. ε φ,ηη αθνξά ζηνλ πνζνηηθφ πξνζδηνξηζκφ, νη ηηκέο ησλ πξσηετλψλ, πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ θσηνκεηξηθή (κε ππθλφκεηξν) αμηνιφγεζε ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο, είλαη ζε ρακειφηεξα επίπεδα απφ ηηο απφιπηεο ηηκέο άιισλ ηερληθψλ, φπσο ηεο λεθεινκεηξίαο, θαη γη απηφ νη ηηκέο απηψλ ησλ ηερληθψλ δελ είλαη κεηαμχ ηνπο ζπγθξίζηκεο ( 5, 13, 22 ). ηηο πεξηπηψζεηο ησλ γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ (gammopathy) ε ηερληθή ηεο ειεθηξνθφξεζεο είλαη ε κφλε πνπ κπνξεί λα δηαθνξνπνηήζεη ηηο κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο θαη ε ζπλδπαζκέλε ρξήζε απηήο κε ηελ αλνζνθαζήισζε δηαζθαιίδεη θαηά 99% ηε δηάγλσζε ησλ κνλνθισληθψλ γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ (3, 5). Αλ θαη νη ξαγδαίεο εμειίμεηο, ζρεηηθά κε ηελ ειεθηξνθφξεζε, έρνπλ ππεξθαιχςεη ηηο γλψζεηο ησλ πξνγελέζηεξσλ δεθαεηηψλ, ζπλερίδεη λα βξίζθεηαη ε ηερληθή ηεο ειεθηξνθφξεζεο ζε δηαξθή εμέιημε, θαη φπσο θαίλεηαη απφ ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία, ππάξρνπλ αθφκε απεξηφξηζηεο δπλαηφηεηεο πεξαηηέξσ εμειίμεσλ (23). ην εγρεηξίδην απηφ γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα κηαο δηεπξπκέλεο αλαζθφπεζεο ηεο βαζηθήο θαη πξφζθαηεο βηβιηνγξαθίαο, ζε φ,ηη αθνξά ζηηο ηερληθέο ηεο ειεθηξνθφξεζεο, αλνζνθαζήισζεο θαη αλνζνειεθηξνθφξεζεο ζε θηικ αγαξφδεο, θαη δίδεηαη ηδηαίηεξε έκθαζε ζηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ θαηά ηελ αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ. Ιδηαίηεξε κλεία γίλεηαη ζηε δηάγλσζε ησλ κνλνθισληθψλ γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ, κε ηελ παξάζεζε ζρεηηθψλ δηεπθξηληζηηθψλ εηθφλσλ. 5

6 2. ΒΑΗΚΔ ΑΡΥΔ ΣΖ ΖΛΔΚΣΡΟΦΟΡΖΖ ( 1, 8, 9, 11, 13, 24, 25, 26, 27, 28) 2.1 Παξάκεηξνη ειεθηξνθόξεζεο Ηιεθηξηθφ πεδίν Μφξηα/ηφληα κε ειεθηξηθφ θνξηίν Καηάιιειν ππφζηξσκα Η ειεθηξνθφξεζε πξαγκαηνπνηείηαη ζε θάπνην ειεθηξηθφ πεδίν. Μφξηα κε ειεθηξηθφ θνξηίν, θαη αλάινγα κε ην κνξηαθφ βάξνπο ηνπο, κεηαθηλνχληαη δηα ηνπ ππνζηξψκαηνο (θηικ αγαξφδεο) πνπ παξεκβάιιεηαη ζην ειεθηξηθφ πεδίν Ζιεθηξηθό πεδίν Αλ ηνπνζεηεζνχλ δχν θνξηηζκέλα ειεθηξφδηα [(+) θαη (-)] ζε έλα δνρείν κε δηάιπκα ρισξηνχρνπ λαηξίνπ, ηφηε ηα ειεχζεξα ηφληα λαηξίνπ θαη ρισξίνπ θηλνχληαη πξνο ηελ θάζνδν θαη άλνδν αληίζηνηρα ( Δηθφλα1). ζεκείν εθθίλεζεο (-) <<<<()>>>>> ((((()))) (+) γ- ζθαηξίλεο Αιβνπκίλε (-) Na (+) Cl - ΝαCl Eηθόλα 1:Ηιεθηξηθό πεδίν ph 8,5 ( βι.θείκελν θαη εηθ.3) Απηή ε κεηαθίλεζε ησλ θνξηηζκέλσλ ηφλησλ, ή θαη κνξίσλ, ζην ειεθηξηθφ πεδίν, απνηειεί ηε βαζηθή αξρή ηεο ειεθηξνθφξεζεο. Η ηαρχηεηα κεηαθίλεζεο ησλ κνξίσλ/ ηφλησλ κέζα ζην ειεθηξηθφ πεδίν εμαξηάηαη, εθηφο ησλ άιισλ, απφ ηελ ηζρχ ηνπ ειεθηξηθνχ πεδίνπ θαη απφ ην θνξηίν ησλ κνξίσλ/ηφλησλ. Σα κφξηα/ηφληα, θαηά ηε κεηαθίλεζε ηνπο κέζα ζην ππφζηξσκα, ζπλαληνχλ θάπνηα αληίζηαζε. Απηή εμαξηάηαη απφ ην κέγεζνο θαη ην ζρήκα ησλ κεηαθηλνχκελσλ ζηνηρείσλ θαη απφ ηε ζχζηαζε ηνπ ππνζηξψκαηνο. Η ηαρχηεηα θαη ε απφζηαζε κεηαθίλεζεο ελφο κνξίνπ, θάησ απφ ζηαζεξέο ζπλζήθεο ειεθηξνθφξεζεο, παξακέλνπλ ίδηεο. Γη απηφ ηφληα θαη κφξηα, πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθφ θνξηίν, κέγεζνο θαη ζρήκα, θηλνχληαη κε δηαθνξεηηθή ηαρχηεηα ζην ειεθηξηθφ πεδίν θαη έηζη επηηπγράλεηαη ν δηαρσξηζκφο ηνπο. Άιινη παξάκεηξνη ηνπ ππνζηξψκαηνο κέζα ζην ειεθηξηθφ πεδίν, πνπ επεξεάδνπλ ζεκαληηθά ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ θνξηηζκέλσλ ζσκαηηδίσλ, είλαη ε δηάξθεηα ηεο ειεθηξνθφξεζεο θαζψο ην pη, ε πεξηεθηηθφηεηα ζε λεξφ, ε ζεξκνθξαζία ηνπ ππνζηξψκαηνο, θαη ν βαζκφο ηεο ειεθηξντνληνθνξάο (ειεθηξνελδφζκσζεο) ( βιέπε θαη πην θάησ). Καηά ηελ ειεθηξνθφξεζε ε κεηαθίλεζε ησλ κνξίσλ παξεκπνδίδεηαη (δξνπλ αληίζεηα) απφ ηελ ηνληηθή ηζρχ, ηε ζπγθέληξσζε ηφλησλ ηνπ δηαιχκαηνο, ηελ ειεθηξντνληνθνξά ηνπ ππνζηξψκαηνο, ην κέγεζνο θαη ην ζρήκα ησλ κεηαθηλνχκελσλ ζηνηρείσλ. Σν ειεθηξηθφ πεδίν, πνπ παξεκβάιιεηαη κεηαμχ ελφο ζεηηθνχ θαη ελφο αξλεηηθνχ πφινπ, εθθξάδεηαη ζε Volts/cm ηνπ κήθνπο ηνπ ππνζηξψκαηνο. Η αχμεζε ησλ Volts/cm κέρξη ελφο ζεκείνπ, επηηαρχλεη αληίζηνηρα θαη ηε κεηαθίλεζε ησλ θνξηηζκέλσλ ζσκαηηδίσλ κέζα ζην πεδίν. Όκσο, κε ηελ έληαζε απμάλεηαη κέζα ζην ππφζηξσκα ε αληίζηαζε θαη ε ζεξκνθξαζία. πλέπεηα απηψλ είλαη ε αθπδάησζε ηνπ ππνζηξψκαηνο, ε κεηαβνιή ηνπ pη, ε αχμεζε ηεο ηνληηθήο ηζρχνο θαη ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ ειεθηξνιχηε θαη ε γεληθφηεξε δηαηαξαρή ηεο ειεθηξνθνξεηηθήο εηθφλαο. Γηα ηελ ειεθηξνθφξεζε ησλ πξσηετλψλ, ζε αιθαιηθφ pη (8,5), ελδείθλπηαη ειεθηξηθή ηάζε ησλ Volts/cm. ε κηα δεδνκέλε ηάζε ξεχκαηνο (Volts) κέζα + 6

7 ζην ππφζηξσκα, ε πνζφηεηα ξεχκαηνο θαη ζεξκφηεηαο, πνπ πξνθχπηεη θαζνξίδεηαη απφ ηελ αληίζηαζε πνπ δεκηνπξγείηαη κέζα ζην ππφζηξσκα. ( 1, 9, 13, 24, 27 ). Οη παξάκεηξνη κέζα ζην ειεθηξηθφ πεδίν πξνζδηνξίδνληαη κε ηηο εμηζψζεηο ηνπ λφκνπ OHM : E = I R, P = E I θαη C = Pt/4.18, φπνπ Δ = Volts, R = αληίζηαζε ηνπ ππνζηξψκαηνο, Ι = ampere, P = αξηζκφο ησλ Watts ηεο ελέξγεηαο πνπ παξάρζεθε, C = αξηζκφο ζεξκίδσλ ηεο παξαγφκελεο ζεξκφηεηαο θαη t=ρξφλνο ειεθηξνθφξεζεο ζε δεπηεξφιεπηα Τπόζηξσκα ειεθηξνθόξεζεο πξσηετλώλ (1, 13, 24, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36) Γεληθά, σο ππφζηξσκα ειεθηξνθφξεζεο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θάζε ζηεξεά νπζία πνπ πξνζξνθά πγξαζία. Η θαηαιιειφηεηα θαη πνηφηεηα ηνπ ππνζηξψκαηνο γηα ειεθηξνθφξεζε εμαξηάηαη απφ ηελ νκνηνγέλεηα θαη ηε δηαπεξαηφηεηά ησλ πφξσλ, πνπ έρεη ή ζρεκαηίδεη, θαζψο θαη απφ ηε ζηαζεξφηεηα, ηε κε ηνμηθφηεηα θαη ην βαζκφ δηαθάλεηάο ηνπ. Χο ππφζηξσκα ειεθηξνθφξεζεο πξσηετλψλ έρεη ρξεζηκνπνηεζεί δηεζεηηθφ ραξηί, νμηθή θπηηαξίλε, ή θάπνηα πεθηή (ακχινπ, άγαξ, αγαξφδεο, πνιπαθξηιακίδηνπ). Μεηαμχ απηψλ ησλ πιηθψλ, θαη φζνλ αθνξά ζηελ ειεθηξνθφξεζε ησλ πξσηετλψλ γηα δηαγλσζηηθνχο ζθνπνχο, ε (1, 13, 32, 33,34, 35). αγαξφδε θαίλεηαη λα έρεη ηα πεξηζζφηεξα πιενλεθηήκαηα. Η αγαξόδε είλαη έλαο θπζηθφο πνιπζαθραξίηεο, πνπ απνκνλψλεηαη απφ ην άγαξ. Σν άγαξ, πνπ πξνέξρεηαη απφ θχθηα ζαιάζζεο, είλαη κίγκα πνιιψλ νπζηψλ. Δθηφο απφ ηα δχν βαζηθά ζπζηαηηθά ηνπ, ηελ αγαξφδε θαη ηελ αγαξνπεθηίλε, ην άγαξ πεξηέρεη θαη άιιεο πξνζκίμεηο, φπσο ζεητθά άιαηα. Οη πξνζκίμεηο απηέο δεκηνπξγνχλ θαηά ηελ ειεθηξνθφξεζε θαηαζηάζεηο φζκσζεο (ειεθηξνελδφζκσζε, ΔΔΟ), πνπ παξεκπνδίδεη ηελ νκαιή κεηαθίλεζε ησλ δηαθφξσλ (32, 37). ζηνηρείσλ κέζα ζην ππφζηξσκα Η αγαξφδε (σο ππνπξντφλ ηνπ άγαξ κε πςειφ βαζκφ θαζαξφηεηαο) απνηειεί ηδαληθφ ππφζηξσκα γηα ηελ ειεθηξνθφξεζε ησλ πξσηετλψλ. Μία πεθηή κε 0,8-2,0 % αγαξφδε ζρεκαηίδεη πφξνπο, πνπ επηηξέπνπλ ηε κεηαθίλεζε ησλ πεξηζζνηέξσλ γλσζηψλ πξσηετλψλ κε κνξηαθφ βάξνο πάλσ απφ 10 6 Daltons. Μεγαινκνξηαθά ζηνηρεία, φπσο είλαη ηα ρπινκηθξά, ν ξεπκαηνεηδήο παξάγνληαο, πνιπκεξή ησλ ΙgΜ ή ηνπ ηλψδνπο, θαζψο θαη αλνζνζπκπιέγκαηα, αδπλαηνχλ λα δηαπεξάζνπλ ηνπο πφξνπο ηνπ ππνζηξψκαηνο, θαη γη απηφ παξακέλνπλ ζην ζεκείν ελαπφζεζεο (13, 38) ( εηθφλα 2). Δηθόλα 2: Ηιεθηξνθόξεζε πξσηετλώλ νξνύ 1= νξόο αίκαηνο αλαθνξάο 2= νξόο αίκαηνο κε αλνζνζπκπιέγκαηα, πνπ παξακέλνπλ ζην ζεκείν ελαπόζεζεο H δπλαηφηεηα δηαθνξνπνίεζεο ησλ πξσηετλψλ θαηά ηελ ειεθηξνθφξεζε ζε θηικ αγαξφδεο εμαξηάηαη απφ ηε ζπγθέληξσζε απηψλ, θαζψο θαη απφ ηελ ειεθηξνθνξεηηθή νκνηνγέλεηά θαη πνηφηεηα ρξψζεο ηνπο. Ο βαζκφο ρξψζεο ησλ δηαθφξσλ πξσηετλψλ είλαη αληηζηξφθσο αλάινγνο πξνο ηελ πεξηεθηηθφηεηά ηνπο ζε νιηγνζαθραξίηεο θαη ζε ιηπίδηα (13) Ζιεθηξνελδόζκσζε (ΔΔΟ Ζιεθηξντνληνθνξά) ππνζηξώκαηνο ειεθηξνθόξεζεο Χο ΔΔΟ ραξαθηεξίδεηαη ε ηάζε ησλ ζηνηρείσλ, πνπ πεξηέρνληαη κέζα ζην ίδην ην ππφζηξσκα, λα κεηαθηλνχληαη θαηά ηελ ειεθηξνθφξεζε αληίζεηα πξνο ηελ θνξά ησλ πξσηετλψλ ηνπ δείγκαηνο. Η αγαξφδε είλαη απαιιαγκέλε απφ ηε κεγάιε κάδα ησλ πξνζκίμεσλ ηνπ άγαξ θαη ν βαζκφο ηεο ΔΔΟ ( ρακειή, κέηξηα, πςειή ή νπδέηεξε ΔΔΟ ), δηαθέξεη αθφκε θαη κεηαμχ παξηίδσλ θάζε παξαζθεπάζηξηαο εηαηξείαο. ε αιθαιηθφ pη, ε ίδηα ε αγαξφδε, είλαη ειαθξψο αξλεηηθά θνξηηζκέλε. Γη απηφ, ελψ ηα αληφληα ηεο παξακέλνπλ ακεηαθίλεηα θαηά ηελ ειεθηξνθφξεζε, ηα θαηηφληα ηεο δεκηνπξγνχλ 7

8 ην θαηλφκελν ηεο ειεθηξνελδφζκσζεο. Γειαδή κεηαθηλνχληαη πξνο ηελ θάζνδν (13, 25, ζπκπαξαζχξνληαο κφξηα λεξνχ θαη δηαηαξάζζνληαο ηελ νκαιή κεηαθίλεζε ησλ πξσηετλψλ 32,39, 40) Ρπζκηζηηθά δηαιύκαηα ειεθηξνθόξεζεο πξσηετλώλ (1, 11, 13, 41) Αλάινγα κε ηελ ηερληθή, ην ξπζκηζηηθφ δηάιπκα γηα ηελ παξαζθεπή ηεο πεθηήο, κπνξεί λα δηαθέξεη απφ ηνλ ειεθηξνιχηε πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηε ζπζθεπή ηεο ειεθηξνθφξεζεο. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ξπζκηζηηθνχ δηαιχκαηνο είλαη θαζνξηζηηθά γηα ηε δηαρσξηζηηθή ηθαλφηεηα ηνπ ππνζηξψκαηνο. Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ελφο ξπζκηζηηθνχ δηαιχκαηνο είλαη ην pη, ε ρεκηθή ζχζηαζε, ε ζπγθέληξσζε ηφλησλ θαη ε ηνληηθή δχλακε απηνχ. Σα βαξβηηνπξηθά, επεηδή είλαη κνλνζζελή θαη έρνπλ κεγάια κφξηα, επεξεάδνπλ ειάρηζηα ηελ ηνληηθή δχλακε ηνπ δηαιχκαηνο. Δπεηδή ηα κφξηα απηά κεηαθηλνχληαη βξαδχηεξα θαηά ηελ ειεθηξνθφξεζε, αλεπαίζζεηα επεξεάδνπλ ηε ζεξκνθξαζία ηνπ ππνζηξψκαηνο θαη ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ πξσηετλψλ. Αληίζεηα, ρεκηθέο νπζίεο, κε πνιπζζελή ηφληα, φπσο είλαη ην Borate, TRIS, EDTA θηι, δηαηαξάζζνπλ ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ πξσηετλψλ. Η κεηαθνξά ηνπ ξεχκαηνο κέζα ζην ειεθηξηθφ πεδίν γίλεηαη κε ηε βνήζεηα ησλ ηφλησλ ηνπ ξπζκηζηηθνχ δηαιχκαηνο. Η απμνκείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ ηφλησλ ηνπ ξπζκηζηηθνχ δηαιχκαηνο επεξεάδεη αληίζηνηρα ηελ ειεθηξνθνξεηηθή εηθφλα. Γεληθά, αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ ηφλησλ επηθέξεη ζαθέζηεξν δηαρσξηζκφ ησλ πξσηετλψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, κε ηελ αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ ηφλησλ απμάλεηαη ε δηαρσξηζηηθή ηθαλφηεηα ζηελ ελδηάκεζε πεξηνρή αιβνπκίλεο- α 2 -ζθαηξηλψλ, ελψ αληίζεηα, κεηψλεηαη ζηε β-γ-δψλε. Η πξνζζήθε ηφλησλ αζβεζηίνπ ζην ξπζκηζηηθφ δηάιπκα απμάλεη ην δηαρσξηζκφ ησλ πξσηετλψλ ηεο ( 1, 9, 13). β πεξηνρήο (β 1-, β 2 - ζθαηξίλεο) Όπσο φκσο ήδε αλαθέξζεθε, κε ηελ αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ ηφλησλ απμάλεηαη θαη ε ζεξκνθξαζία κέζα ζην ππφζηξσκα, πνπ πξνθαιεί αθπδάησζε ηνπ ππνζηξψκαηνο θαη απνδφκεζε ησλ πξσηετλψλ. Η ηνληηθή δχλακε ηνπ δηαιχκαηνο επεξεάδεη ζεκαληηθά θαη ην δηαρσξηζκφ ησλ πξσηετλψλ. Με ηελ αχμεζε ηεο ηνληηθήο δχλακεο ηνπ δηαιχκαηνο θαηά ηελ ειεθηξνθφξεζε, απμάλεηαη θαη ε ζεξκνθξαζία ζην ειεθηξηθφ πεδίν θαη επηηαρχλεηαη ν δηαρσξηζκφο ησλ πξσηετλψλ. Γεληθά, ε ηνληηθή δχλακε ησλ δηαιπκάησλ γηα ηελ ειεθηξνθφξεζε ησλ πξσηετλψλ θπκαίλεηαη απφ 0,01-0,1. Η ηνληηθή δχλακε (κ) ηνπ ειεθηξηθνχ πεδίνπ θαζνξίδεηαη απφ ηελ εμίζσζε κ = ½ me 2, φπνπ m = molality ή molarity θάζε ηφληνο, θαη e = ην ειεθηξηθφ θνξηίν θάζε είδνπο ηφληνο ζην ξπζκηζηηθφ δηάιπκα πκπεξηθνξά ησλ πξσηετλώλ θαηά ηελ ειεθηξνθόξεζε Oη πξσηεΐλεο, φπσο θαη ηα ακηλνμέα πνπ ηηο απνηεινχλ, είλαη πνιπακθνηεξηθέο. Η ειεθηξνθνξεηηθή ζπκπεξηθνξά απηψλ εμαξηάηαη απφ ην ηζνειεθηξηθφ ζεκείν ηνπο, ηε ζχζηαζε ηνπ ειεθηξνιχηε (ph, είδνο θαη ζπγθέληξσζε ηφλησλ) θαη απφ ηε ζεξκνθξαζία (13). Όζo κεγαιχηεξε είλαη ε δηαθνξά ηνπ ηζνειεθηξηθνχ ζεκείνπ κηαο πξσηεΐλεο απφ ην pη ηνπ ειεθηξνιχηε, ηφζν ηαρχηεξα κεηαθηλείηαη απηή. Έηζη γηα παξάδεηγκα, φηαλ ε ειεθηξνθφξεζε γίλεηαη ζε αιθαιηθφ πεξηβάιινλ, νη α 2 -καθξνζθαηξίλεο (κε κνξηαθφ βάξνο 10 6 Daltons θαη ηζνειεθηξηθφ ζεκείν 5,9 ), κεηαθηλνχληαη ηαρχηεξα απφ ηηο απηνζθαηξίλεο, πνπ έρνπλ κηθξφηεξν κνξηαθφ βάξνο (10 5 ), αιιά πςειφηεξν ηζνειεθηξηθφ ζεκείν ( 6,1 ). Η αιβνπκίλε κε κνξηαθφ βάξνο θαη ηζνειεθηξηθφ ζεκείν ρακειφ (4,7 ), έρεη ηε κεγαιχηεξε θηλεηηθφηεηα (πξνο ηελ άλνδν), ελψ νη γ-ζθαηξίλεο, πνπ έρνπλ πςειφηεξν (1, 13, 42) ηζνειεθηξηθφ ζεκείν (7,2 ), κεηαθηλνχληαη πνιχ ιηγφηεξν απφ ην ζεκείν ελαπφζεζεο (εηθ. 3). 8

9 Εηθόλα 3: Ηιεθηξηθό πεδίν κε ph 8,5: Ηιεθηξνθνξεηηθή θηλεηηθόηεηα: 1= ησλ γ- ζθαηξηλώλ ( ηζνειεθηξηθό ζεκείν 7,2) θαη 3= ηεο αιβνπκίλεο ( ηζνειεθηξηθό ζεκείν 4,7). 2= νξόο αίκαηνο αλαθνξάο Αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ ηφλησλ ηνπ ειεθηξνιχηε κεηψλεη ην δηαρσξηζκφ ησλ πξσηετλψλ ηεο β-γ πεξηνρήο, ελψ απμάλεη ζηελ πεξηνρή αιβνπκίλεο -α 2 - ζθαηξηλψλ. Η πξνζζήθε ηφλησλ αζβεζηίνπ ζηνλ ειεθηξνιχηε απμάλεη ην δηαρσξηζκφ ησλ θπξηνηέξσλ β-ζθαηξηλψλ (ηξαλζθεξξίλε, β-ιηπνπξσηεΐλεο, C3, IgA) (13). Γηα λα είλαη ζσζηά θαη επαλαιήςηκα ηα απνηειέζκαηα, πξέπεη ε ζεξκνθξαζία θαηά ηελ ειεθηξνθφξεζε λα βξίζθεηαη ππφ έιεγρν. 3. ΔΦΑΡΜΟΓΔ ΣΖ ΖΛΔΚΣΡΟΦΟΡΖΖ 3.1 ΖΛΔΚΣΡΟΦΟΡΖΖ ΠΡΧΣΔΨΝΧΝ ΖΛΔΚΣΡΟΦΟΡΖΖ ΠΡΧΣΔΨΝΧΝ ΟΡΟΤ ΑΗΜΑΣΟ ηνλ νξφ αίκαηνο ηνπ αλζξψπνπ ππάξρνπλ πάλσ απφ 100 είδε πξσηετλψλ. Γεληθά, ν ξφινο ησλ πξσηετλψλ ηνπ πιάζκαηνο είλαη επξχο θαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηνλ νξγαληζκφ. Οη πξσηεΐλεο απνηεινχλ ηελ άκεζε πεγή ακηλνμέσλ θαη ελεξγνχλ σο κεηαθνξείο (ιηπνπξσηεΐλεο, ηξαλζθεξξίλε, απηνζθαηξίλεο ), σο έλδπκα (CK, LDH, αιθαιηθή θσζθαηάζε), σο αλνζνακπληηθφο κεραληζκφο (φιεο νη ηάμεηο ησλ αλνζνζθαηξηλψλ), σο ξπζκηζηέο νζκσηηθήο πίεζεο (αιβνπκίλε), σο ζπληειεζηέο πήμεο αίκαηνο ( ηλσδνγφλν, παξάγνληαο Α,Β ) θηι. Απφ ηελ πιεηάδα απηή ησλ πξσηετλψλ, νη 14, θαη ζπγθεθξηκέλα η αλβοςμίνη, οι α 1 - λιποππωηεΐνερ, ηο οποζομοςκοειδέρ, η α 1 -ανηιθπςψίνη, οι α 2 -μακποζθαιπίνερ, οι απηοζθαιπίνερ, η ηπανζθεππίνη, η αιμοπηξίνη, οι β-λιποππωηεΐνερ, ηο C3, ηο ινωδογόνο, και οι ανοζοζθαιπίνερ G, A, M, απνηεινχλ ην 95% ηνπ ζπλφινπ ησλ πξσηετλψλ, ελψ νη ππφινηπεο πξσηεΐλεο βξίζθνληαη ζε πνιχ ρακειή ζπγθέληξσζε θαη κφλνλ θάησ εηδηθέο ζπλζήθεο (παζνινγηθή αχμεζε, εηδηθή (1, 9, 13, 43). ρξψζε), κπνξνχλ λα εληνπηζζνχλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα Καηά ηνπο Jeppson θαη Laurell (13) νη πξσηεΐλεο πνπ απαληψληαη ζε ζρεηηθά πςειή ζπγθέληξσζε θαη κπνξνχλ λα γίλνπλ νξαηέο ζην ειεθηξνθνξφγξακκα θαίλνληαη ζηνλ πίλαθα 1. Δπεηδή ε ζπγθέληξσζε νξηζκέλσλ πξσηετλψλ (θπξίσο νη πξσηεΐλεο πνπ ζηνλ πίλαθα 1 βξίζθνληαη κέζα ζε παξέλζεζε) είλαη πνιχ ρακειή, κφλνλ ζε πεξηπηψζεηο παζνινγηθψλ θαηαζηάζεσλ επεξεάδνπλ ηελ εηθφλα ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο. 9

10 Πίλαθαο 1 Πξσηεΐλεο νξνύ αίκαηνο πνπ ζρεκαηίδνπλ νξαηό έπαξκα ζην ειεθηξνθνξόγξακκα. (Οη πξσηεΐλεο πνπ δίλνληαη κέζα ζε παξέλζεζε, ζρεκαηίδνπλ έπαξκα κόλνλ ζε παζνινγηθέο πεξηπηώζεηο) 1.Πξσηεΐλεο Φ.Σ g/l Πξσηεΐλεο Φ.Σ g/l 2.πξναιβνπκίλε 0,15-0,36 13.Cold insoluble globulin 0,1-0,3 3.αιβνπκίλε ηξαλζθεξξίλε 1,7-2,7 4.α 1 - ιηπνπξσηεΐλεο (3-7) 15.β-ιηπνπξσηεΐλεο 2,2-7,4 5.(α-εκβξπνπξσηεΐλε) < C3 0,6-1,4 6.(νξνζνκνπθνεηδέο) 0,4-1,05 17.IgA 1,0-3,0 7.α 1 -αληηζξπςίλε 0,8-1,9 18.ηλσδνγόλν 2,2-4,4 8.Gc-ζθαηξίλεο 0,2-0,55 19.(IgM) 0,6-2,2 9.(Inter-a-trypsin inhibitor) 0,2-20.IgG 6,5-15,5 10.(νξνπιαζκίλε) 0,22-0,46 21.(ειαθξέο αιχζεηο) <0, α 2 -καθξνζθαηξίλεο 1,2-2,4 22.( CRP) <0,02 12.απηνζθαηξίλεο 0,40-2,9 Η θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζε ησλ νιηθψλ πξσηετλψλ ηνπ νξνχ αίκαηνο ηνπ αλζξψπνπ είλαη 6,4-8,3g%, φπνπ ε ζρέζε αιβνπκίλεο πξνο ζθαηξίλεο (Α/G) θπκαίλεηαη κεηαμχ 1,39-2,23. Καηά ηελ ειεθηξνθφξεζε ηνπ νξνχ ηνπ αίκαηνο επηηπγράλεηαη ζαθήο δηαρσξηζκφο ηεο αιβνπκίλεο απφ ηηο ζθαηξίλεο ( εηθφλα 3). Οη ζθαηξίλεο δηαθνξνπνηνύληαη ζηηο α 1 -, α 2 - β ( β 1 - θαη β 2 )- θαη ζηηο γ. Έηζη, ζηελ θιαζηθή εηθφλα ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο ησλ πξσηετλψλ, πξνθχπηνπλ 5-6 επάξκαηα [αιβνπκίλεο, α 1 -, α 2 -, β (β 1 - β 2 ) θαη γ- ζθαηξηλψλ], κε αληίζηνηρεο ελδηάκεζεο πεξηνρέο ( εηθφλεο 4, 5, 8 θαη 8Α). Δίλαη ζαθέο, φηη θάζε κία απφ ηηο πξσηεΐλεο, ππαθνχνληαο ζηηο βαζηθέο αξρέο ηεο ειεθηξνθφξεζεο, κεηαθηλείηαη θαη εζηηάδεηαη ζε θάπνηα ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο. Δίλαη απηνλφεην, φηη ζε θάζε έπαξκα, αιιά θαη ζε θάζε ελδηάκεζε πεξηνρή, βξίζθνληαη πεξηζζφηεξεο απφ κία πξσηεΐλεο, πνπ ε θπζηνινγηθή ηνπο ζέζε είλαη ήδε θαζνξηζκέλε ( εηθφλεο 8, 8Α). Εηθόλα 4: Ηιεθηξνθόξεζε πξσηετλώλ νξνύ αίκαηνο. Οξνί κε 6 επάξκαηα ( νη β- ζθαηξίλεο δηαρσξίδνληαη ζε β 1- θαη β 2) Εηθόλα 5: Φπζηνινγηθόο νξόο αίκαηνο κε 5 επάξκαηα ( νη β- ζθαηξίλεο δελ δηαθνξνπνηνύληαη ζε β 1 θαη β 2 10

11 11

12 Αλνδνο (+) HellaBio Πξναιβνπκίλε Αιβνπκίλε α 1 -ιηπνπξ/λεο Οξνζνκνπθνεηδέο α 1 -αληηζξπςίλε αληηρπκνζξπςίλε inter-a-trypsin inh. Gc-ζθαηξίλεο α 2 -καθξνζθαηξίλεο νξνπιαζκίλε απηνζθαηξίλεο Cold insoluble glob Σξαλζθεξξίλε β-ιηπνπξσηετλεο C3 IgA Ηλσδνγόλν IgG IgM Μνλνθισληθό έπ. εκείν ελαπόζεζεο IgG C-αληηδξώζα πξσηετλε IgG-Λπζνδύκε Κάζνδνο (-) Γη απηφ, θάζε ζεκαληηθή κεηαβνιή ζηε ζέζε θαη ζηε ζπγθέληξσζε κηαο ζπγθεθξηκέλεο πξσηεΐλεο, ή νκάδαο πξσηετλψλ, κπνξεί λα δηαγλσζηεί κε ηελ ειεθηξνθφξεζε. Φπζηθά, νη ηηκέο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην ειεθηξνθνξφγξακκα, φπσο ήδε αλαθέξζεθε, είλαη ζρεηηθέο θαη φρη απφιπηεο, φπσο ζηε λεθεινκεηξία, θαη γη απηφ νη ηηκέο ησλ πξσηετλψλ απφ ηηο δχν απηέο ( 5, 13, 22). ηερληθέο δελ είλαη κεηαμχ ηνπο ζπγθξίζηκεο 12

13 Λήςε θαη ζπληήξεζε δεηγκάησλ γηα ειεθηξνθόξεζε Γηα νξζά θαη επαλαιήςηκα απνηειέζκαηα, ζα πξέπεη λα ηεξείηαη θάπνην πξσηφθνιιν αηκνιεςίαο θαη ζπληήξεζεο ησλ δεηγκάησλ ( 44, 45). Δπεηδή ην ηλσδνγφλν ηνπ πιάζκαηνο δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα θαηά ηελ αμηνιφγεζε ησλ κνλνθισληθψλ επαξκάησλ ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ ειεθηξνθφξεζε νξφο θαη φρη πιάζκα ( εηθ.6 ) Εηθόλα 6: Ηιεθηξνθόξεζε πξσηετλώλ νξνύ αίκαηνο. 1= νξόο αίκαηνο αλαθνξάο 2= νξόο αίκαηνο κε ηλσδνγόλνπ Ο αηκνδφηεο δελ είλαη απαξαίηεην λα ππνβιεζεί ζε νπνηαδήπνηε δίαηηα πξηλ ηελ αηκνιεςία. Η θαιχηεξε ειεθηξνθνξεηηθή εηθφλα απνθηάηαη κε νξφ λσπνχ αίκαηνο. Αληίζεηα, ζε ζπληεξεκέλν νξφ αίκαηνο, αλάινγα κε ηνλ ηξφπν θαη ηε δηάξθεηα ζπληήξεζήο ηνπ, επέξρνληαη αιινηψζεηο, πνπ επηθέξνπλ αληίζηνηρεο κεηαβνιέο θαη ζην ειεθηξνθνξφγξακκα. Οξφο αίκαηνο, πνπ πξφθεηηαη λα εμεηαζηεί γηα θξπναλνζνζθαηξίλεο, πξέπεη θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο επεμεξγαζίαο θαη ηεο ειεθηξνθφξεζεο λα δηαηεξείηαη ζηνπο 37 ν C. Καηά ηα ινηπά, νξφο πνπ πξφθεηηαη λα εμεηαζηεί κέζα ζε 3-4 εκέξεο, ζπληεξείηαη ζηνπο 4-8 ν C. Οξφο αίκαηνο πνπ πξφθεηηαη λα εμεηαζηεί γηα IgM δελ επηηξέπεηαη λα θαηαςπρζεί (απνδνκνχληαη νη IgM ), αιιά πξέπεη λα δηαηεξείηαη ζην ςπγείν ζπληήξεζεο. Γεληθά, ζε νξνχο αίκαηνο, πνπ πξφθεηηαη λα ζπληεξεζνχλ γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, πξνζηίζεηαη 0.1 % αδίδην ηνπ λαηξίνπ (ΝαΝ 3 ) θαη νη νξνί απηνί θαηαςχρνληαη (κε εμαίξεζε ηνλ νξφ πνπ πξφθεηηαη λα εμεηαζηεί γηα IgM) ζε πνιχ ρακειή ζεξκνθξαζία (-20 0 C, ή θαη ρακειφηεξα). Γεληθά, ε ζπκπεξηθνξά ησλ πξσηετλψλ θαηά ηε ζπληήξεζε πνηθίιιεη. Οη IgG- θαη νη ΗgA κπνξνχλ λα ζπληεξεζνχλ γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα ζε θνηλφ ςπγείν, αιιά είλαη πνιχ πξνηηκφηεξν λα ζπληεξνχληαη ζε θαηάςπμε. Οη IgD, θαζψο θαη νη ειεύζεξεο βαξηέο αιπζίδεο, είλαη ηδηαίηεξα επαίζζεηεο ζε πξσηενιπηηθά έλδπκα ηνπ πιάζκαηνο. Γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπο πξέπεη ε αηκνιεςία λα γίλεηαη ζε ζσιελάξηα πνπ πεξηέρνπλ αλαζηνιείο απηψλ ησλ ελδχκσλ ( ε-aminocaproic acid) θαη ε ειεθηξνθφξεζή ηνπο λα γίλεηαη φζν γίλεηαη πην ζχληνκα. Οη IgE, πνπ ζπαληφηεξα απνηεινχλ αληηθείκελν δηεξεχλεζεο κε ηελ ειεθηξνθφξεζε, είλαη επίζεο πνιχ επαίζζεηεο, θαη γη απηφ πξέπεη ηα δείγκαηα λα εμεηάδνληαη ην ζπληνκφηεξν ή λα θαηαςχρνληαη (45 ) Γηα επαλαιήςηκα απνηέιεζκα, πξέπεη λα αξαηψλνληαη νη νξνί 1:4 θαη πάλσ. Έηζη επηηπγράλεηαη θαιχηεξε δηαθνξνπνίεζε ησλ κηθξψλ κνλνθισληθψλ επαξκάησλ θαη αληρλεχεηαη πηζαλή αλεπάξθεηα ηεο α 1 - αληηζξπςίλεο (5). Γηα λα απνθεχγνληαη ιαλζαζκέλα απνηειέζκαηα, ζα πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε θαη ην ηζηνξηθφ ηνπ αζζελνχο. Οη κεηαβνιίηεο νξηζκέλσλ θαξκάθσλ (φπσο chlorpromazine, corticosteroids, isoniazid, neomycin, phenacemide, salicylates, sulfonamides tolbutamide, aspirin, estrogen penicillin θ.ά.) κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηελ ειεθηξνθνξεηηθή εηθφλα ησλ ( 46 ). πξσηετλψλ 13

14 Μεηαβνιέο ζην ειεθηξνθνξόγξακκα ησλ πξσηετλώλ Πηζαλέο κεηαβνιέο, σο πξνο ηε ζέζε θαη ηε ζπγθέληξσζε ησλ πξσηετλψλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα, νθείινληαη ζπλήζσο ζε θιεξνλνκηθά, θπζηνπαζνινγηθά θαη παζνινγηθά αίηηα ( 1, 9, 13, 24, 43). Μεηαβνιέο ζηα πεπηίδηα κηαο πξσηεΐλεο, κεηαβάιινπλ ην ηζνειεθηξηθφ ζεκείν θαη ηελ ειεθηξνθνξεηηθή ζπκπεξηθνξά ηεο. Σέηνηνπ είδνπο κεηαβνιέο, αλ θαη δελ είλαη νξαηέο ζην ειεθηξνθνξφγξακκα, κπνξνχλ λα δπζρεξάλνπλ ηελ ηειηθή αμηνιφγεζε. Έηζη, γηα παξάδεηγκα, νξηζκέλνη ηχπνη ησλ απηνζθαηξηλψλ κπνξεί λα κε δηαρσξηζηνχλ απφ ηηο α 2 -καθξνζθαηξίλεο, ή κπνξεί ην δηπιφ έπαξκα ηεο ηξαλζθεξξίλεο ή ην έπαξκα ηνπ C3, λα πξνζνκνηάδεη κε κνλνθισληθφ έπαξκα ειαθξψλ αιπζίδσλ. ε πεξηπηψζεηο εηεξνδπγσηψλ, κε ηαρεία ή βξαδεία αιβνπκίλε, δηεπξχλεηαη ην έπαξκα ηεο αιβνπκίλεο πξνο ηελ θάζνδν ή άλνδν, θαη νξηζκέλεο (1, 9). θνξέο κάιηζηα κπνξεί απφ ηε βξαδεία αιβνπκίλε λα πξνθχςεη θαη μερσξηζηφ έπαξκα Δπίζεο, ε ειηθία ηνπ αηκνδφηε κπνξεί λα επεξεάζεη ζεκαληηθά ηελ εηθφλα ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο ηνπ νξνχ αίκαηνο. ηελ πεξίπησζε κηθξψλ παηδηψλ, λεαξψλ θνξαζίδσλ ή γπλαηθψλ θαηά ηελ πξψηε δεθαεηία κεηά ηελ εκκελφπαπζε, νη α-ιηπνπξσηεΐλεο ζρεκαηίδνπλ έλα μερσξηζηφ, θαη έληνλν έπαξκα. Καηά ηηο πξψηεο εκέξεο ηεο δσήο ησλ λενγλψλ παξαηεξείηαη έληνλε αχμεζε ησλ α 2 -καθξνζθαηξηλψλ, πνπ ζρεκαηίδνπλ έλα μερσξηζηφ ιεπηφ θαη έληνλν έπαξκα πξνο ην αλνδηθφ κέησπν ησλ α 2 -καθξνζθαηξηλψλ. Δίλαη επίζεο γλσζηφ, φηη ζε κηθξά παηδηά ε ζπγθέληξσζε ησλ απηνζθαηξηλψλ είλαη πνιχ ρακειφηεξε απφ απηήλ ησλ ελήιηθσλ. Δπίζεο, ζηα λήπηα ε ζπγθέληξσζε ηεο ηξαλζθεξξίλεο είλαη απμεκέλε, ελψ, αληίζεηα, ( 47, 48 ). ε ζπγθέληξσζε ησλ β-ιηπνπξσηετλψλ είλαη κεησκέλε Οη πην ζπρλέο κεηαβνιέο ζηε ζπγθέληξσζε ησλ πξσηετλψλ εκθαλίδνληαη ζε πεξηπηψζεηο αληίδξαζεο νμείαο θάζεο, φπσο ζπκβαίλεη θαηά ηελ θαηαζηξνθή ηζηψλ ή ζε πεξηπηψζεηο θιεγκνλψλ. Η αηηία κπνξεί λα είλαη θάπνηα ρεηξνπξγηθή επέκβαζε, ην έκθξαγκα ηνπ κπνθαξδίνπ, λεθξψζεηο κέζα ζε θάπνηνλ φγθν, κηθξνβηαθέο ινηκψμεηο, ελεξγφο λφζνο ηνπ θνιιαγφλνπ, ε παξνπζία αλνζνζπκπιεγκάησλ, ε ιήςε αληηζπιιεπηηθψλ, ε αηκφιπζε, ε εγθπκνζχλε θιπ.. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο κπνξεί λα επέιζεη απμνκείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ πξσηετλψλ. Οξηζκέλεο πξσηεΐλεο, φπσο γηα παξάδεηγκα ε C-αληηδξψζα πξσηεΐλε (CRP) θαη ε αληηρπκνζξπςίλε, απμάλνληαη ήδε θαηά ηηο πξψηεο ψξεο αληίδξαζεο. Oζν δηαξθεί ε αηηία ε κεηαβνιή ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ πξσηετλψλ παξακέλεη γηα λα επαλέιζεη ζηα θπζηνινγηθά επίπεδα κέζα ζε κία εβδνκάδα κεηά ηελ παχζε ηεο αηηίαο (43). Αλάινγα κε ην πνζνζηφ ζπγθέληξσζεο ησλ πξσηετλψλ, κπνξεί λα εκθαληζηεί ζην αληίζηνηρν ειεθηξνθνξφγξακκα έλα κνλνθισληθήο κνξθήο έπαξκα (εηθφλεο 7, 11, 12), πνπ πξέπεη λα δηαθνξνπνηεζεί κε ηελ αλνζνθαζήισζε απφ πηζαλφ κνλνθισληθφ έπαξκα θαθνήζνπο δηεξγαζίαο. Η ζρεηηθά απμεκέλε ζπγθέληξσζε ησλ πξσηετλψλ απηψλ ζπλήζσο αθνινπζεί ηελ πνξεία ηεο γελεζηνπξγνχ αηηίαο (43). 14

15 Δηθόλα 7: Ηιεθηξνθόξεζε πξσηετλώλ νξνύ αίκαηνο 1= νξόο αίκαηνο αλαθνξάο, 2-3= ππνγακκαζθαηξηλαηκία ( κνλνθισληθό έπαξκα ζηε β- πεξηνρή), 4-5= κνλνθισληθό έπαξκα ζηε γ- πεξηνρή, 6-8= πνιύ αδύλαην κνλνθισληθό έπαξκα ζηε γ-πεξηνρή, 9-10= κνλνθισληθό έπαξκα ζηε γ-πεξηνρή Εηθόλα 11: Ηιεθηξνθόξεζε πξσηετλώλ νξνύ αίκαηνο: 1,4,5,10= θπζηνινγηθνί νξνί αίκαηνο 2,3,6,7,8,9=δηάθνξεο κνξθέο κνλνθισληθήο ππεξγακκαζθαηξηλαηκίαο Εηθόλα 12: Ηιεθηξνθόξεζε πξσηετλώλ νξνύ αίκαηνο: 1 = Μηθξό έπαξκα ζηε γ-πεξηνρή κνλνθισληθήο ππεξγακκαζθαηξηλαηκίαο 2 = Απμεκέλεο ζθαηξίλεο ζηε β-πεξηνρή. 3 = Μνλνθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία ζηελ γ- πεξηνρή 4 = Απμεκέλεο ζθαηξίλεο κεηαμύ β-γδώλεο. 5 = Ο νξόο ζρεκαηίδεη ίδεκα ζην ζεκείν ελαπόζεζεο 6 = Μηθξό έπαξκα κνλνθισληθώλ πξσηετλώλ ζηε γ-πεξηνρή 7 = Δηάρπην κνλνθισληθό έπαξκα θαη ίδεκα ζην ζεκείν ελαπόζεζεο 8 = Απμεκέλεο ζθαηξίλεο κεηαμύ β-γ- δώλεο θαη έληνλα κεησκέλεο γ- ζθαηξίλεο 9 = Έληνλν έπαξκα κνλνθισληθώλ ζθαηξηλώλ κε κεησκέλεο ζθαηξίλεο ζηε γ- πεξηνρή. 10= Μνλνθισληθέο πξσηετλεο ζηε γ- πεξηνρή θαη κεησκέλεο γ- ζθαηξίλεο Κιηληθέο εθαξκνγέο ηεο ειεθηξνθόξεζεο Οη δπλαηφηεηεο εθαξκνγήο ηεο ειεθηξνθφξεζεο, ηφζν ζην πεδίν ηεο έξεπλαο φζν θαη ζηελ εξγαζηεξηαθή δηάγλσζε λνζεκάησλ, είλαη πνηθίιεο. Γεληθά, ν πξνζδηνξηζκφο ησλ πξσηετλψλ ηνπ νξνχ αίκαηνο ζπκβάιιεη ζεκαληηθά ηφζν ζηε δηάγλσζε παζνινγηθψλ θαηαζηάζεσλ φζν θαη ζηνλ θαζνξηζκφ ηεο ζεξαπεπηηθήο αγσγήο (36). Η ειεθηξνθνξεηηθή εμέηαζε ηνπ νξνχ αίκαηνο απνζθνπεί ζηνλ εληνπηζκφ πηζαλψλ παζνινγηθψλ κεηαβνιψλ ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ πξσηετλψλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα (εηθόλα 7). Η αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο κπνξεί λα γίλεη (5, 20, 49, 50). καθξνζθνπηθά, κε ππθλφκεηξν (HellabioScan) ή θαη κε ηνπο δχν ηξφπνπο Η αλίρλεπζε παζνινγηθψλ κεηαβνιψλ ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ πξσηετλψλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα γίλεηαη πνιχ πην εχθνια θαη αμηφπηζηα καθξνζθνπηθά. Δπεηδή, φκσο, ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ν πξνζδηνξηζκφο ηεο ζρεηηθήο πνζφηεηαο ησλ πξσηετλψλ θάζε επάξκαηνο έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία, θαη επεηδή ην κάηη δελ ιεηηνπξγεί γξακκηθά, ν πξνζδηνξηζκφο κπνξεί λα γίλεη κφλν κε ππθλφκεηξν. Πξέπεη λα ζεκεησζεί, φηη ην ειεθηξνθνξφγξακκα ηνπ ίδηνπ νξνχ θαη ησλ ίδησλ πξσηετλψλ κπνξεί απφ εκέξα ζε εκέξα, λα δίλεη απνθιίζεηο κέρξη θαη 10%, ρσξίο φκσο απηφ λα δπζρεξαίλεη ηελ αμηνιφγεζε ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο. Όηαλ απαηηείηαη αθξηβήο πνζνηηθφο πξνζδηνξηζκφο κηαο ή πεξηζζνηέξσλ πξσηετλψλ, πξέπεη λα εθαξκφδνληαη άιιεο πην εηδηθέο θαη επαίζζεηεο ηερληθέο (50). Ηιεθηξνθφξεζε ησλ πξσηετλψλ ηνπ νξνχ αίκαηνο πξέπεη λα γίλεηαη ζε πεξηπηψζεηο θιηληθήο ππνςίαο πνιιαπινχ κπειψκαηνο, κνλνθισληθήο καθξνζθαηξηλαηκίαο, ακπινείδσζεο θαη άιισλ θαθνεζψλ λνζεκάησλ (19,51). Πξέπεη επίζεο λα εθαξκφδεηαη ζε πεξηπηψζεηο αλαηηηνιφγεηεο αδπλακίαο ή θφπσζεο, αλαηκίαο, απμεκέλεο θαζίδεζεο εξπζξνθπηηάξσλ, πφλνπ ζηελ πιάηε, νζηενπφξσζεο ή νζηενιπηηθψλ θαθψζεσλ, ή θαηαγκάησλ, αλεπάξθεηαο αλνζνζθαηξηλψλ, ππεξαζβεζηαηκίαο, πξσηετλνπξίαο ειαθξψλ αιχζεσλ, λεθξηθήο αλεπάξθεηαο, ππνηξνπηάδνπζαο ινίκσμεο. Δπίζεο, πξέπεη λα εθαξκφδεηαη ε ειεθηξνθφξεζε ηνπ νξνχ αίκαηνο ελήιηθσλ αηφκσλ (ειηθίαο άλσ ησλ 30 εηψλ), φηαλ απηά εκθαλίδνπλ ζπκπηψκαηα λεθξσζηθνχ ζπλδξφκνπ θαη επίκνλεο ζπκθνξηθήο θαξδηαθήο αλεπάξθεηαο, νξζνζηαηηθήο ππφηαζεο, ή πεξηθεξηθήο λεθξνπάζεηαο, θαη ζπλδξφκνπ θαξπηαίνπ ζσιήλα. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο ε εκθάληζε έληνλνπ ( 51, 52, κνλνθισληθνχ επάξκαηνο ζην ειεθηξνθνξφγξακκα ππνδειψλεη πξσηνγελή ακπινείδσζε 53, 54). 15

16 Θέζε ησλ πξσηετλώλ ζην ειεθηξνθνξόγξακκα ππό θπζηνινγηθέο, ή ( 9, 11, 13, 26,52Α) θαη παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο Η ζέζε ησλ γλσζηφηεξσλ πξσηετλψλ ηνπ νξνχ αίκαηνο ζην ειεθηξνθνξφγξακκα βξίζθεηαη ζε θάπνην απφ ηα 5-6 επάξκαηα ή ζε κία απφ ηηο ελδηάκεζεο πεξηνρέο ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο (1, 9, 11, 13, 26, 27, 41, 43, 55, 56, 57). ( εηθφλεο 8, 8Α). ε φ,ηη αθνξά ηηο θπζηνινγηθέο ηηκέο ησλ πξσηετλψλ θάζε επάξκαηνο, απηέο εκθαλίδνπλ θάπνηεο δηαθπκάλζεηο θαη δηαθέξνπλ κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ εηαηξεηψλ παξαζθεπήο ηαηληψλ αγαξφδεο. Γη απηφ, ην θάζε δηαγλσζηηθφ εξγαζηήξην ζα πξέπεη λα θαζνξίζεη ηε θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζε ησλ πξσηετλψλ κε ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο ηνπ Πεξηνρή ηεο πξναιβνπκίλεο (Prealbumin) Η πεξηνρή ηεο πξναιβνπκίλεο βξίζθεηαη ζηελ πην αλνδηθή πεξηνρή ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο (εηθφλεο 8, 8Α). Η πξναιβνπκίλε έρεη κία ηεηξακεξή δνκή κε νιηθφ κ.β Daltons, είλαη κία απφ ηηο κηθξφηεξεο πξσηεΐλεο θαη ε θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζή ηεο ζηνλ νξφ αίκαηνο είλαη mg %. Κάζε κνλνκεξέο ηεο κπνξεί λα ζπλδεζεί κε έλα κφξην ζπξνμίλεο θαη γη απηφ απνθαιείηαη θαη σο πξναιβνπκίλε πνπ ζπλδέεη ζπξνμίλε θαη είλαη πινχζηα ζε ηξππηνθάλε. Ο βηνινγηθφο ξφινο ηεο πξναιβνπκίλεο είλαη ε κεηαθνξά ζπξνμίλεο, ησλ α 2 -κηθξνζθαηξηλψλ, θαζψο θαη ηεο βηηακίλεο Α. Η βαζηθή ζχλζεζή ηεο πξαγκαηνπνηείηαη ζην ήπαξ θαη έρεη κηθξή δηάξθεηα δσήο (πεξίπνπ 2 κέξεο). Γη απηφ αθξηβψο, ε ζπγθέληξσζή ηεο έρεη άκεζε ζρέζε κε ηε ιεηηνπξγία ηνπ ήπαηνο θαη κε ηε δηαηξνθή, θαη απμνκεηψλεηαη πνιχ πην γξήγνξα απφ ηελ αιβνπκίλε θαη ηελ ηξαλζθεξξίλε (52Α). Η βαζηθή θιηληθή ζεκαζία ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ηεο νιηθήο πξναιβνπκίλεο είλαη ε έγθαηξε δηάγλσζε ηεο κεησκέλεο ιεηηνπξγίαο ησλ επαηηθψλ θπηηάξσλ θαη ηεο ζξεπηηθήο θαηάζηαζεο ηνπ νξγαληζκνχ. Δπεηδή ε ζπγθέληξσζε ηεο πξναιβνπκίλεο ππφ θπζηνινγηθέο ζπλζήθεο είλαη κηθξή θαη δελ θαίλεηαη ζην ειεθηξνθνξφγξακκα, ν πνζνηηθφο πξνζδηνξηζκφο ηεο γίλεηαη κε άιιεο αλνζνρεκηθέο κεζφδνπο. εκαληηθή κείσζε ηεο ζπγθέληξσζήο ηεο παξαηεξείηαη ζε πεξηπηψζεηο νμείαο θάζεο (13), θαηά ην αξρηθφ ζηάδην ηεο θίξξσζεο ηνπ ήπαηνο, θαηά ηνλ ππνζηηηζκφ ή αιιεξγηθέο θαηαζηάζεηο, θαζψο θαη ζε πεξηπηψζεηο ρξφλησλ ελεξγψλ ινηκψμεσλ θαη κεηά απφ ιήςε αληηζπιιεπηηθψλ ή θαηά ηελ εγθπκνζχλε (43). Αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο πξναιβνπκίλεο παξαηεξείηαη ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο αιθννιηθψλ αηφκσλ (13,43). Δπίζεο, κεηά απφ ρνξήγεζε επαξίλεο κπνξεί λα εκθαληζηεί ζην ειεθηξνθνξφγξακκα ηνπ νξνχ αίκαηνο έλα ζηελφ έπαξκα ζηελ πεξηνρή ηεο πξναιβνπκίλεο (52Α) Καηά ηνλ ελδηάκεζν κεηαβνιηζκφ ησλ ηξηγιπθεξηδίσλ, ή ζε πεξηπηψζεηο δεπηεξνγελψλ ιηπνιχζεσλ, κπνξνχλ επίζεο λα κεηαθηλεζνχλ θαηά ηελ ειεθηξνθφξεζε ζηελ πεξηνρή ηεο πξναιβνπκίλεο θαη α 1 -ιηπνπξσηετλεο, (9, 13, 26, 43, 46, 47,55, 56). θαξκάθσλ Πεξηνρή ηεο αιβνπκίλεο (Albumin) θαζψο θαη αιβνπκίλεο, πνπ ζπλδένληαη κεηαβνιίηεο ηελ πεξηνρή απηή θπξηαξρεί ε αιβνπκίλε (εηθόλεο 8, 8Α). Σν έπαξκα ηεο αιβνπκίλεο, επεηδή εκθαλίδεη έληνλε (θιεξνλνκηθή ή επίθηεηε) εηεξνγέλεηα, θαη επεηδή έρεη κεγάιε ζπγθέληξσζε, είλαη ηδηαίηεξα έληνλν θαη επξχ. ε πγηή άηνκα ην έπαξκα ηεο αιβνπκίλεο έρεη πάληα ηελ ίδηα εηθφλα, ελψ ζε πεξηπηψζεηο εηεξνδπγσηψλ, ε παξνπζία αιβνπκίλεο, κε ηαρεία ή βξαδεία ειεθηξνθνξεηηθή θηλεηηθφηεηα, κεηαβάιιεη ηελ εηθφλα ηνπ επάξκαηνο (9,26,46,58). Η θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζε ηεο αιβνπκίλεο θπκαίλεηαη κεηαμχ g/l. Άλδξεο ειηθίαο εηψλ έρνπλ θαηά 2 γξακ. πεξηζζφηεξε αιβνπκίλε απφ αληίζηνηρεο ειηθίαο γπλαίθεο, ελψ ζηα λενγέλλεηα ε ζπγθέληξσζε ηεο αιβνπκίλεο είλαη 38 g/l (26). Ο βηνινγηθφο ξφινο ηεο αιβνπκίλεο είλαη πνιιαπιφο. ηελ αιβνπκίλε νθείιεηαη θπξίσο ε νζκσηηθή πίεζε ηνπ πιάζκαηνο κέζα ζηα αγγεία. Δπίζεο, επεηδή ην κφξην ηεο αιβνπκίλεο έρεη πνιιά ζεκεία ζχλδεζεο, κεηαθέξεη κέζα ζην πιάζκα πιεζψξα νξγαληθψλ θαη αλφξγαλσλ νπζηψλ (φπσο είλαη 16

17 ηα ειεχζεξα ιηπαξά νμέα, ηα ηφληα αζβεζηίνπ θαη καγλεζίνπ, ηα ακηλνμέα, θάξκαθα, βηηακίλεο, ε ρνιεξπζξίλε, ε ζπξνμίλε, ε θνξηηδφλε, ηα νηζηξνγφλα, ε αίκε) (52Α). ε πνιιέο πεξηπηψζεηο παζνινγηθψλ θαηαζηάζεσλ παξαηεξείηαη ζρεηηθή ή απφιπηε κείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο αιβνπκίλεο ζην πιάζκα, γεγνλφο πνπ εληνπίδεηαη κε ηελ ειεθηξνθφξεζε θαη ( 13,26,48, 58, 59). έρεη δηαγλσζηηθή αμία Δπεηδή ε ζχλζεζε ηεο αιβνπκίλεο πξαγκαηνπνηείηαη ζην ήπαξ, ε κείσζε ηεο ζπγθέληξσζήο ηεο ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο είλαη ζαθήο δείθηεο παζήζεσλ ηνπ ήπαηνο (θίξξσζε ηνπ ήπαηνο). Η ρακειφηεξε ζπγθέληξσζε ηεο (20 g/l) παξαηεξείηαη ζε αζζελείο κε λεθξσζηθφ ζχλδξνκν, ή κε έληνλε εληεξίηηδα, νπφηε πξνθαιείηαη κεγάιε απψιεηα πξσηετλψλ. Τπναιβνπκηλαηκία θαη νίδεκα κπνξεί λα απνηεινχλ πξφδξνκα επξήκαηα ζε λενγέλλεηα κε θπζηηθή ίλσζε (58Α). Έληνλε κείσζε ηεο ζπγθέληξσζήο ηεο αιβνπκίλεο (20-23 g/l) παξαηεξείηαη ζε πεξηπηψζεηο ζπεηξακαηνλεθξίηηδσλ, νμεηψλ θαη ρξφλησλ θιεγκνλψλ, θαξδηαθήο ή λεθξηθήο αλεπάξθεηαο, θαη πξνρσξεκέλνπ ζηαδίνπ θαξθίλνπ (13,26). Δπίζεο κεηψλεηαη ε ζπγθέληξσζε ηεο αιβνπκίλεο (23-30 g/l) ζε πεξηπηψζεηο θαξθηλσκάησλ, έληνλσλ βαθηεξηαθψλ ινηκψμεσλ, ηνγελνχο επαηίηηδαο, ζπκθνξηθήο θαξδηαθήο αλεπάξθεηαο, ξεπκαηνεηδνχο αξζξίηηδαο θαη αλεμέιεγθηνπ ζαθραξψδνπο δηαβήηε (26). Μείσζε ηεο ζπγθέληξσζήο ηεο παξαηεξείηαη θαη ζε εκπχξεηεο θαηαζηάζεηο (έληνλνο θαηαβνιηζκφο ), ζε άηνκα κε αλνξεμία ή ζε αζζελείο κε ελδνθιέβηα ρνξήγεζε πγξψλ. Η αιβνπκίλε αλήθεη ζηηο νμείαο θάζεο πξσηεΐλεο, ε ζπγθέληξσζε ησλ νπνίσλ, αλάινγα κε ην βαζκφ αληίδξαζεο (ηξαχκα, ρεηξνπξγηθή επέκβαζε, έκθξαγκα ηνπ κπνθαξδίνπ, νμείεο ( 26, 43, 52) θιεγκνλέο θιπ), κεηψλεηαη δξαζηηθά ( κέρξη θαη ζηα 20 g/l) θαηά ηηο πξψηεο 3-6 εκέξεο ε πεξηπηψζεηο επαλαρνξήγεζεο θνξηηθνζηεξνεηδψλ πξνθαιείηαη ηαρχο θαηαβνιηζκφο θαη απφηνκε πηψζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο αιβνπκίλεο (26). Δπίζεο, κείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο αιβνπκίλεο παξαηεξείηαη κεηά απφ ιήςε αληηζπιιεπηηθψλ, θαηά ηελ εγθπκνζχλε, ζε άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 70 εηψλ, θαζψο θαη ζε λενγέλλεηα θάησ ησλ 12 κελψλ. παλίσο αλαθέξνληαη πεξηπηψζεηο αλαιβνπκηλαηκίαο, ελψ αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο κπνξεί λα παξαηεξεζεί ζε αθπδαησκέλα άηνκα ( 26,59) Αύμεζε ηεο ειεθηξνθνξεηηθήο θηλεηηθόηεηαο ηεο αιβνπκίλεο παξαηεξείηαη ζε πεξίπησζε ππεξρνιεξπζξηλαηκίαο, ππεξακπιαζαηκίαο, παξνπζίαο κε εζηεξνπνηεκέλσλ ιηπαξψλ νμέσλ, ζε θαηαζηάζεηο ζεςαηκίαο, ή κεηά απφ ιήςε κεγάιεο δφζεο αζπηξίλεο. ε πεξηπηψζεηο ρνξήγεζεο πεληθηιίλεο ζε κεγάιε δφζε παξαηεξείηαη αλνδηθά ηνπ θαλνληθνχ επάξκαηνο έλα μερσξηζηφ έπαξκα ηαρείαο αιβνπκίλεο. Η βξαδχηεηα σο πξνο ηελ ειεθηξνθνξεηηθή θηλεηηθφηεηα ηεο αιβνπκίλεο κπνξεί λα νθείιεηαη ζε θιεξνλνκηθά αίηηα ή ζηελ παξνπζία βαξέσλ κεηάιισλ (π.ρ. ραιθνχ ) ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο (13) α 1 -ζθαηξίλεο ηηο α 1 -ζθαηξίλεο αλήθνπλ ε α 1 -αληηζξπςίλε, ην νξνζνκνπθνεηδέο, νη α 1 -ιηπνπξσηεΐλεο, ε πξνζξνκβίλε, ε ηξαλζθνξηίλε θαη ε ζθαηξίλε πνπ ζπλδέεηαη κε ηε ζπξνμίλε (13,26) (εηθφλεο 8, 8Α). Σν κεγαιχηεξν κέξνο (90%) ηνπ επάξκαηνο αληηζηνηρεί ζηελ α 1 -αληηζξπςίλε Δλδηάκεζε πεξηνρή αιβνπκίλεο θαη ησλ α 1 -ζθαηξηλώλ. ηελ πεξηνρή απηή κεηαθηλνχληαη θπξίσο νη α 1 -ιηπνπξσηεΐλεο θαη ην νξνζνκνπθνεηδέο. Δδψ φκσο κπνξνχλ λα εκθαληζηνχλ θαη άιιεο πξσηεΐλεο, φπσο νη γελεηηθέο παξαιιαγέο ηεο α 1 - αληηζξπςίλεο, πνπ έρνπλ ηαρεία ειεθηξνθνξεηηθή θηλεηηθφηεηα, ην νξνζνκνπθνεηδέο (ζε (1, 9, πεξηπηψζεηο θιεγκνλψλ) θαη ε α-εκβξπτθή πξσηεΐλε (ζε πεξηπηψζεηο θαξθίλνπ ηνπ ήπαηνο) 11, 13, 26). 17

18 α 1 -ιηπνπξσηεΐλεο Οη α 1 -ιηπνπξσηεΐλεο ζπληίζεληαη ζην ήπαξ θαη είλαη απφ ηηο πιένλ εηεξνγελείο πξσηεΐλεο. Δκθαλίδνπλ κεγάιε δηαθχκαλζε σο πξνο ην κ.β. ηνπο (θπκαίλεηαη απφ κέρξη ), ζηε ρεκηθή ζχζηαζε θαη ζηελ ειεθηξνθνξεηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπο ( 9, 11, 13, 26). Η θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζή ηνπο θπκαίλεηαη κεηαμχ mg%. Οη α 1 -ιηπνπξσηεΐλεο ελεξγνχλ σο κεηαθνξείο ιηπηδίσλ, πδαηαλζξάθσλ, νξκνλψλ, κεηάιισλ θ.ά. ην ειεθηξνθνξφγξακκα ε ζπλήζεο ζέζε ηνπ επάξκαηφο ηνπο βξίζθεηαη ζηελ ελδηάκεζε πεξηνρή κεηαμχ αιβνπκίλεο θαη ηεο α 1 -αληηζξπςίλεο, θαη πνιχ θνληά ζην έπαξκα ηεο αιβνπκίλεο. Η απμεκέλε παξνπζία ζην πιάζκα ηνπ αίκαηνο κε εζηεξνπνηεκέλσλ ιηπαξψλ νμέσλ επηηαρχλεη ηελ ειεθηξνθνξεηηθή θηλεηηθφηεηα ησλ α 1 -ιηπνπξσηετλψλ. Αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ α1-ιηπνπξσηετλψλ παξαηεξείηαη θαηά ηε δηάξθεηα εγθπκνζχλεο, θαηά ηελ εθεβεία, θαη κεηά απφ ιήςε νηζηξνγφλσλ. ε πεξηπηψζεηο παζνινγηθψλ ιηπνιχζεσλ, νη α1-ιηπνπξσηεΐλεο κπνξνχλ λα κεηαθηλεζνχλ θαη αλνδηθά ηεο αιβνπκίλεο. ηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο ρξφληα αιθννιηθψλ αηφκσλ παξαηεξείηαη απμεκέλε ζπγθέληξσζή ησλ α1-ιηπνπξσηετλψλ κε θαλνληθή ή βξαδεία ειεθηξνθνξεηηθή θηλεηηθφηεηα. ε θιεγκνλψδεηο θαηαζηάζεηο επέξρεηαη ειαθξά κείσζε ηεο ζπγθέληξσζήο ηνπο, ελψ ζε πεξηπηψζεηο νμείαο επαηίηηδαο, θίξξσζεο ηνπ ήπαηνο, απφθξαμεο ηνπ ρνιεδφρνπ πφξνπ, ναξαηεξείηαη ζεκαληηθή αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο θαη ηεο θηλεηηθφηεηάο ηνπο. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο θιεξνλνκηθψλ δηαηαξαρψλ ησλ ιηπνπξσηετλψλ (λφζνο Tangier) παξαηεξείηαη κείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ α 1 -ιηπνπξσηετλψλ (13, 60,61) Ζ α-εκβξπτθή πξσηεΐλε (α-fetoprotein) βξίζθεηαη ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο εκβξχσλ θαη έρεη ειεθηξνθνξεηηθή θηλεηηθφηεηα φκνηα κε εθείλε ησλ α 1 -ζθαηξηλψλ. Μεξηθέο εβδνκάδεο κεηά ηνλ ηνθεηφ ε πξσηεΐλε απηή δελ ππάξρεη πιένλ ζηνλ πιάζκα. Η επαλεκθάληζή ηεο έρεη άκεζε ζρέζε κε πξσηνγελέο θαξθίλσκα ηνπ ήπαηνο ( 11,26) Σν νξνζνκνπθνεηδέο (α 1 -φμηλε γιπθνπξσηεΐλε, νξνβιελλνεηδήο πξσηεΐλε) ζπληίζεηαη ζην ήπαξ θαη είλαη κία απφ ηηο πξσηεΐλεο νμείαο θάζεο. Έρεη κ.β Daltons θαη ε θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζή ηεο είλαη mg%. Η πξσηεΐλε απηή ζπλδέεηαη κε ηε πξνγεζηεξφλε θαη κεηαθέξεη ηνπο κεηαβνιίηεοηεο (52Α). Σν νξνζνκνπθνεηδέο εκθαλίδεη θάπνηα εηεξνγέλεηα θαη κεηαθηλείηαη αλνδηθά ηνπ επάξκαηνο ηεο α 1 -αληηζξπςίλεο (εηθφλα 8Α). Δπεηδή ε πξσηεΐλε απηή πεξηέρεη πςειή ζπγθέληξσζε ζηαιηθνχ νμένο, ζπλδέεη ειάρηζηε ρξσζηηθή νπζία θαη γη απηφ δελ είλαη ζαθψο νξαηφ ην έπαξκα ηεο ζην ειεθηξνθνξφγξακκα (27). ε νξηζκέλεο φκσο πεξηπηψζεηο, φπσο ζε νμείεο θιεγκνλέο, αλεπάξθεηα ησλ αγγεησδψλ ζπεηξακάησλ ησλ λεθξψλ, θαζψο θαη ζε πεξηπηψζεηο ζεξαπεπηηθήο αγσγήο κε αλάινγα θνξηηδφλεο, κπνξεί ε ζπγθέληξσζε ηνπ νξνζνκνπθνεηδνχο ζηνλ νξφ αίκαηνο λα απμεζεί ζεκαληηθά (πάλσ απφ 0,2g%), θαη λα πξνθαιέζεη δηεχξπλζε ηνπ επάξκαηνο ησλ α 1 -ζθαηξηλψλ πξνο ηελ άλνδν (9, 11,43). Γεληθά, ε απμνκείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηνπ νξνζνκνπθνεηδνχο ζην πιάζκα είλαη αλάινγε απηήο ησλ απηνζθαηξηλψλ. Μείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ απηνζθαηξηλψλ, ρσξίο αληίζηνηρε κείσζε ηνπ νξνζνκνπθνεηδνχο, ζπλήζσο παξαηεξείηαη ζε πεξηπηψζεηο αλεπαξθνχο αηκνπνίεζεο, αλσκαιηψλ ζηελ αηκάησζε ηνπ κπεινχ ησλ νζηψλ, ζπιελνκεγαιίαο, αηκφιπζεο (ιφγσ ζεςαηκίαο). Σν ίδην κπνξεί λα ζπκβεί θαη ζε πεξηπηψζεηο κεηάζηαζεο φγθσλ ζην ήπαξ ή ζην κπειφ ησλ νζηψλ, θαζψο θαη ζε πεξηπηψζεηο ζεςαηκίαο, ( 11, 27, 57). θίξξσζεο ηνπ ήπαηνο θαη πνηθίισλ αηκαηνινγηθψλ δηαηαξαρψλ Σέινο, κείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηνπ νξνζνκνπθνεηδνχο παξαηεξείηαη θαηά ηελ εγθπκνζχλε ή κεηά απφ ιήςε αληηζπιιεπηηθψλ ( 43) Πεξηνρή ησλ α 1 -ζθαηξηλώλ Ο βαζκφο ρξψζεο ηνπ επάξκαηνο ζηελ πεξηνρή απηή εμαξηάηαη θπξίσο απφ ηε ζπγθέληξσζε ηεο α 1 -αληηζξπςίλεο ( εηθφλεο 8, 8Α). Η α 1 -αληηζξπςίλε είλαη γιπθνπξσηεΐλε, έρεη κ.β θαη ιεηηνπξγεί σο αλαζηνιέαο πξσηετλαζψλ (ζξπςίλε, ρπκνζξπςίλε θ.ά.). Η θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζε ηεο α 1 -αληηζξπςίλεο θπκαίλεηαη κεηαμχ 210 θαη 400 mg%. Η χπαξμε 18

19 θιεξνλνκηθψλ ή επίθηεησλ παξαιιαγψλ ηεο κπνξεί κέρξη θαη λα δηπιαζηάζεη ή λα κεηαηνπίζεη ειαθξά ην αληίζηνηρν έπαξκα ζην ειεθηξνθνξφγξακκα. Δπεηδή αλήθεη ζηηο πξσηεΐλεο αληίδξαζεο νμείαο θάζεο (θπξίσο ελδναγγεητηηδεο), ζε πεξηπηψζεηο θιεγκνλψλ πξνθαιείηαη κέζα ζε 1-2 εκέξεο αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζήο ηεο (27, 43). Δπίζεο αχμεζή ηεο παξαηεξείηαη ζε πεξηπηψζεηο θαηαζηξνθήο θπηηάξσλ ηνπ ήπαηνο, θαηά ηε ιήςε νηζηξνγφλσλ θαη θαηά ηελ πεξίνδν ηεο εγθπκνζχλεο, θαζψο ζε θαηαζηάζεηο θαηαπφλεζεο, θαθνεζψλ λνζεκάησλ θαη πνηθίισλ αηκαηνινγηθψλ αλσκαιηψλ. Μείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο α 1 -αληηζξπςίλεο παξαηεξείηαη ζε άηνκα κε νκνδπγσηηθή ή εηεξνδπγσηηθή γελεηηθή αλεπάξθεηα, ζε λεαξά άηνκα κε πλεπκνληθφ εκθχζεκα θαη ζε παηδηά κε θίξξσζε ηνπ ήπαηνο ( 9,11, 13, 26, 43, 52Α,57). Γεληθά, ε απμνκείσζε ησλ άιισλ α 1 -πξσηετλψλ, πνπ εζηηάδνληαη ζηελ πεξηνρή απηή, δελ επεξεάδεη ηελ εηθφλα ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο Δλδηάκεζε πεξηνρή ησλ α 1 - α 2 ζθαηξηλώλ (εηθόλεο 8, 8Α) ηελ πεξηνρή απηή, θαη εηδηθφηεξα ζην αλνδηθφ κέησπν ηνπ επάξκαηνο ησλ α 2 -ζθαηξηλψλ, κπνξεί ζε πεξηπηψζεηο νμεηψλ θιεγκνλψλ, ή θαηά ηελ πεξίνδν ηεο εγθπκνζχλεο, λα εκθαληζζνχλ πνιχ ζηελά επάξκαηα. Η ρξψζε ησλ επαξκάησλ απηψλ εμαξηάηαη απφ ηε ζπγθέληξσζε ησλ Gc-ζθαηξηλψλ, inter-atrypsin inibitor, ηεο α 1 - αληηρπκνζξπςίλεο, θαη ηεο pregnancy zone protein ( 43) Ζ α 1 -αληηρπκνζξπςίλε έρεη κ.β Daltons θαη ε θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζε ηεο ζηνλ νξφ αίκαηνο θπκαίλεηαη απφ 40-60mg%. ε πεξηπηψζεηο νμείαο θάζεηο κπνξεί ε ζπγθέληξσζή ηεο πνιχ γξήγνξα λα πεληαπιαζηαζηεί, ελψ κεηψλεηαη έληνλα ζε πεξηπηψζεηο λεθξσζηθνχ ζπλδξφκνπ (52Α. Η inter α-trypsin inhibitor είλαη κία γιπθνπξσηεΐλε κε κ.β Daltons θαη ε θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζή ηεο είλαη πεξίπνπ 50 mg% Gc-ζθαηξίλεο Οη Gc-ζθαηξίλεο κε κ.β Daltons ελεξγνχλ σο θνξείο ηεο βηηακίλεο D, θαη ε θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζή ηνπο ζηνλ νξφ αίκαηνο είλαη 20-55mg%. Αχμεζε απηψλ κπνξεί λα παξαηεξεζεί ζε πεξίπησζε έληνλεο επαηνπάζεηαο, ελψ ζε πεξηπηψζεηο λεθξσζηθνχ ζπλδξφκνπ πξνθαιείηαη απψιεηα δηα ηνπ νχξνπ. Η εμέηαζε ησλ πξσηετλψλ απηψλ γίλεηαη κε αλνζνρεκηθέο ηερληθέο (52Α). Η πεξηνρή κεηαμχ αιβνπκίλεο θαη α 1 -ζθαηξηλψλ ζε ζεκαληηθφ πνζνζηφ (ζην 15% ηνπ γεληθνχ πιεζπζκνχ) ππεξθαιχπηεηαη απφ ηηο απηνζθαηξίλεο ηχπνπ 1:1, γεγνλφο πνπ παξεκπνδίδεη ηελ αλαγλψξηζε απηψλ ησλ κηθξψλ ζηελψλ επαξκάησλ, πνπ βξίζθνληαη ζε απηήλ ηελ πεξηνρή. Δπίζεο, ζηελ πεξηνρή απηή κπνξνχλ λα εκθαληζηνχλ μερσξηζηά επάξκαηα ζε νξφ αίκαηνο αηφκσλ πνπ πάζρνπλ απφ κπέισκα ή ηα επάξκαηα απηά λα νθείινληαη ζε ζχκπιεγκα κεηαμχ ησλ θ-ειαθξψλ αιπζίδσλ θαη ηεο α 1 -αληηζξπςίλεο, ή λα πξνθαινχληαη απφ βξαδεία αιβνπκίλε, (9, 13, 26, 43, 57). ή πξναιβνπκίλε ή ηέινο κπνξεί λα νθείινληαη ζε ειαθξέο ι-αιπζίδεο Πεξηνρή ησλ α 2 ζθαηξηλώλ ηηο α 2 -ζθαηξίλεο αλήθνπλ νη α 2 -καθξνζθαηξίλεο, νη απηνζθαηξίλεο, ε νξνπιαζκίλε (ζεξνπινπιαζκίλε), ε εξπζξνπνηεηίλε θαη ε ρνιηλεζηεξάζε ( εηθφλεο 8, 8Α).. Σν έπαξκα ηνπ (11, 26, ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο νθείιεηαη θπξίσο ζηηο α 2 -καθξνζθαηξίλεο θαη ζηηο απηνζθαηξίλεο 43). Οη πξσηεΐλεο ηεο πεξηνρήο απηήο εκθαλίδνπλ ζεκαληηθέο αηνκηθέο παξαιιαγέο κε δηαθνξεηηθή θηλεηηθφηεηα ζην πεδίν ηεο ειεθηξνθφξεζεο. Γη' απηφ, ε νξζή αμηνιφγεζε ηνπ επάξκαηνο ηεο πεξηνρήο απηήο πξνυπνζέηεη ηνλ πνζνηηθφ πξνζδηνξηζκφ ηεο κηαο απφ ηηο δχν θχξηεο πξσηεΐλεο. Όηαλ ην αληίζηνηρν έπαξκα ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο έρεη έληνλν θαη ζαθέο κέησπν, ζεκαίλεη απμεκέλε παξνπζία ησλ α 2 -καθξνζθαηξηλψλ. 19

20 α 2 -καθξνζθαηξίλεο Οη α 2 -καθξνζθαηξίλεο είλαη κεγαινκνξηαθέο πξσηεΐλεο (κ.β ), έρνπλ ηζνειεθηξηθφ ζεκείν 5,4 θαη θαιχπηνπλ ην 80% ηνπ επάξκαηνο. Δίλαη απφ ηνπο πιένλ κε εηδηθνχο αλαζηνιείο πξσηετλαζψλ. Η θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζε ησλ α 2 -καθξνζθαηξηλψλ θπκαίλεηαη γηα κελ ηνπο άλδξεο απφ mg%, γηα δε ηηο γπλαίθεο απφ mg%. Γεληθά ε ζπγθέληξσζή ηνπο είλαη αληηζηξφθσο αλάινγε ηεο ειηθίαο ησλ αηφκσλ. Η απμνκείσζε ησλ α 2 -καθξνζθαηξηλψλ δελ έρεη ηδηαίηεξε δηαγλσζηηθή αμία ( 27, 43, 55). εκαληηθή αχμεζε ησλ α 2 -ζθαξηλψλ παξαηεξείηαη ζε πεξηπηψζεηο λεθξσζηθνχ ζπλδξφκνπ, ελψ ζε πεξηπηψζεηο θίξξσζεο ηνπ ήπαηνο, ζαθραξψδνπο δηαβήηε, θαξθίλνπ θαη ζε ππεξήιηθα άηνκα ε αχμεζε είλαη πην ήπηα (13, 52Α) Απηνζθαηξίλεο Οη απηνζθαηξίλεο έρνπλ κ.β Daltons, ηζνειεθηξηθφ ζεκείν 4,1, εκθαλίδνληαη ζε ηξεηο δηαθνξεηηθνχο γελεηηθνχο ηχπνπο (Σχπνο 1:2, 1:1, 2:2) θαη ε θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζή ηνπο είλαη mg%. Οη απηνζθαηξίλεο ελεξγνχλ σο κεηαθνξείο ηεο αηκνζθαηξίλεο θαη ηεο ππεξνμεηδάζεο. ην ειεθηξνθνξφγξακκα νη απηνζθαηξίλεο θαηέρνπλ ην θαζνδηθφ ηκήκα ησλ α 2 -ζθαηξηλψλ. Χο πξσηεΐλεο νμείαο θάζεο απμάλνπλ θαηά ηε δηάξθεηα νμείαο ή ρξφληαο ελεξγνχ ινίκσμεο (πρ. θπκαηίσζε), κεηά απφ θαηαπφλεζε, ζε πεξηπηψζεηο νμείαο θιεγκνλήο (13, 52Α). Μείσζε απηψλ παξαηεξείηαη θαηά ηε δηάξθεηα απμεκέλεο ελδναγγεηαθήο απειεπζέξσζεο αηκνζθαηξίλεο (νη απηνζθαηξίλεο ζρεκαηίδνπλ κε ηελ αηκνζθαηξίλε ζχκπιεγκα, πνπ γξήγνξα απνκαθξχλεηαη απφ ηελ θπθινθνξία) (62), ζε πεξίπησζε αλεπάξθεηαο Β12 βηηακίλεο θαη θνιηθνχ νμένο, ζε πεξίπησζε κεηάζηαζεο θαξθίλνπ ζην ήπαξ ή ζην κπειφ ησλ νζηψλ, θαζψο θαη ζε πεξίπησζε ζεςαηκίαο, επαηίηηδαο, ή θίξξσζεο ηνπ ήπαηνο, (επαηνζπιελνκεγαιίαο) θαη απμεκέλεο εξπζξνπνίεζεο. ε νξφ αίκαηνο νκθαιίνπ ιψξνπ δελ ππάξρνπλ απηνζθαηξίλεο (43). ε πεξίπησζε θαθνήζνπο πνιιαπιαζηαζκνχ πιαζκνθπηηάξσλ κπνξνχλ ζηελ πεξηνρή ησλ α 2 - ζθαηξηλψλ λα εκθαληζηνχλ θαη επάξκαηα κνλνθισληθψλ παξαπξσηετλψλ, πνπ λα νθείινληαη ζε αλνζνζθαηξίλεο ηεο ηάμεο ησλ A, ή ζε Fc-ηκήκαηα ησλ A- ή ησλ G. ( 43). ε νξνχο πνπ πεξηέρνπλ αηκνζθαηξίλε (κεηά απφ αηκφιπζε θαη έρνπλ εξπζξνθίηξηλν ρξψκα) κπνξεί λα ζρεκαηηζηεί ζχκπιεγκα αηκνζθαηξίλεο θαη απηνζθαηξηλψλ, θαη έηζη λα απμεζεί ε ρξψζε ηνπ επάξκαηνο ησλ α 2- ζθαηξηλψλ θαη λα δηεπξπλζεί πξνο ηελ θάζνδν Οξνπιαζκίλε (ζεξνπινπιαζκίλε) ηελ πεξηνρή ησλ α 2 -ζθαηξηλψλ κεηαθηλείηαη, σο α 2 -ζθαηξίλε, θαη ε νξνπιαζκίλε (ζεξνπινπιαζκίλε), πνπ έρεη κ.β Daltons. Η ζχλζεζή ηεο γίλεηαη ζην ήπαξ θαη ελεξγεί σο κεηαθνξέαο ηφλησλ ραιθνχ. Δπεηδή ε πξσηεΐλε απηή δηαζπάηαη πνιχ εχθνια θαηά ηε ζπληήξεζε ηνπ νξνχ αίκαηνο, ε αλίρλεπζή ηεο κπνξεί λα γίλεη κφλνλ ζε ειεθηξνθνξφγξακκα πνιχ λσπνχ νξνχ αίκαηνο. Η θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζε ηεο νξνπιαζκίλεο είλαη 27-63mg%. Η απμνκείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο νξνπιαζκίλεο έρεη θιηληθή ζεκαζία, αιιά δελ κεηαβάιιεη ζεκαληηθά ηελ εηθφλα ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο. Η ζπγθέληξσζε ηεο κεηψλεηαη ζε πεξηπηψζεηο παζήζεσλ ηνπ ΚΝ (λφζνο Wilson), θαζψο θαη ζε πεξίπησζε λεθξσζηθνχ ζπλδξφκνπ, ππνπξσηετλαηκίαο, ππνζηηηζκνχ, έληνλεο επαηνπάζεηαο θαη ζε αζζελείο κε ζθιήξπλζε θαηά πιάθαο, ελψ ιείπεη απφ ηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο ηνπ νκθαιίνπ ιψξνπ ( 43). Αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο νξνπιαζκίλεο αλαθέξεηαη ζε έγθπεο γπλαίθεο (αχμεζε ησλ νηζηξνγφλσλ), κεηά απφ ιήςε αληηζπιιεπηηθψλ θαξκάθσλ, θαζψο θαη ζε πεξηπηψζεηο νμεηψλ ή ρξφλησλ θιεγκνλψλ θαη θαθνεζψλ λνζεκάησλ (9,11,13,26,43) Δλδηάκεζε πεξηνρή κεηαμύ ησλ α 2 - θαη β ζθαηξηλώλ ηελ πεξηνρή απηή κπνξνχλ λα εκθαληζηνχλ επάξκαηα πνπ νθείινληαη θπξίσο ζε κνλνθισληθέο παξαπξσηεΐλεο ή ζε ζθαηξίλεο, πνπ δελ είλαη δηαιπηέο ζε ρακειή ζεξκνθξαζία θαη πξνέξρνληαη απφ ηνπο ηλσβιάζηεο (cold insoluble globulin s, fibrinolignin) (9,13) ( εηθφλα 8, 20

21 θαη 8Α). Οη ζθαηξίλεο απηέο ζπλδένληαη κε ην ηλσδνγφλν θαηά ηελ πήμε ηνπ αίκαηνο θαη θαζηδάλνπλ. Απηέο απνηεινχλ θαη ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ θξπντδεκαηηλψλ ηνπ πιάζκαηνο ηνπ αίκαηνο κεηά απφ επεμεξγαζία ηνπο κε επαξίλε ζηνπο 4 0 C. Η ζπγθέληξσζή ηνπο απμάλεηαη ζε πεξίπησζε επαηηθήο δπζιεηηνπξγίαο, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θχεζεο, ελψ κεηψλεηαη θαηά ηελ (9, 13) παξαιαβή ηνπ νξνχ απφ ην πιάζκα ηνπ αίκαηνο ηελ πεξηνρή α 2 -β- ζθαηξηλψλ νη κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο κπνξεί λα είλαη νπνηαζδήπνηε ηάμεο θαη λα αλήθνπλ ζηνλ έλαλ απφ ηνπο δχν ηχπνπο ησλ ειαθξψλ αιπζίδσλ. ην ειεθηξνθνξφγξακκα νξνχ αίκαηνο πνπ πεξηέρεη ειεχζεξε αηκνζθαηξίλε ιφγσ αηκφιπζεο, ε αηκνζθαηξίλε κεηαθηλείηαη ζην θαζνδηθφ άθξν ηεο δψλεο θαη ππεξθαιχπηεη ην αλνδηθφ ηκήκα ησλ β 1 - ζθαηξηλψλ Πεξηνρή ησλ β - ζθαηξηλώλ ( εηθόλεο 8, 8Α) ηηο β-ζθαηξίλεο αλήθνπλ ε ηξαλζθεξξίλε, ην ζπκπιήξσκα C3, νη β-ιηπνπξσηεΐλεο θαη ε αηκνπεμίλε. ηελ πεξηνρή απηή κεηαθηλνχληαη επίζεο ε ειεχζεξε αηκνζθαηξίλε, νη κνλνθισληθέο πιήξεηο IgA θαη ηα Fc-ηκήκαηά ηνπο. Οη πξσηεΐλεο απηέο κπνξεί λα ζρεκαηίζνπλ έλα επξχ έπαξκα, ή λα δεκηνπξγήζνπλ δχν μερσξηζηά επάξκαηα ( β 1 θαη β 2 ) κε ζαθή ελδηάκεζε πεξηνρή, φπνπ κπνξεί λα εζηηαζηεί ην έπαξκα ησλ β-ιηπνπξσηετλψλ ( εηθφλεο 4, 8Α). Η β-ζθαηξίλε, πνπ επηθξαηεί ζηε β 1 -πεξηνρή, είλαη ε ηξαλζθεξξίλε (ζηδεξνθηιίλε), πνπ ζρεκαηίδεη έλα έληνλν έπαξκα. Η ηξαλζθεξξίλε έρεη κ.β Daltons, ηζνειεθηξηθφ ζεκείν 5,8 θαη ελεξγεί σο κεηαθνξέαο ηφλησλ ζηδήξνπ απφ ηελ θεξξηηίλε, πνπ βξίζθεηαη κέζα ζηα θχηηαξα, πξνο ην κπειφ ησλ νζηψλ, γηα λα ζπλδεζεί κε ππνδνρείο ζηελ επηθάλεηα ησλ ιεκθνθπηηάξσλ θαη εξπζξνθπηηάξσλ (52Α). Η θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζε ηεο ηξαλζθεξξίλεο ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο είλαη mg %. Η αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζήο ηεο είλαη δείθηεο αλαηκίαο, ιφγσ αλεπάξθεηαο ζηδήξνπ, νπφηε ζην ειεθηξνθνξφγξακκα ζρεκαηίδεη έπαξκα κνλνθισληθήο κνξθήο (ςεπδνπαξαπξσηετλαηκία) Αχμεζε ηεο ηξαζθεξξίλεο παξαηεξείηαη επίζεο ζε λήπηα, ζε γπλαίθεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εγθπκνζχλεο, κεηά απφ ρνξήγεζε νηζηξνγφλσλ, ζε πεξηπηψζεηο θίξξσζεο ηνπ ήπαηνο ή θαη άιισλ επαηνπαζεηψλ, θαζψο θαη ζε πεξηπηψζεηο απνθξαθηηθνχ ίθηεξνπ, (1, 9, 11, 13, 18, 26, 43, 52Α). ππνπξσηετλαηκηψλ,θαζψο θαη θαηά ηε λφζν ηνπ Cushing Καηά ηελ αληίδξαζε νμείαο θάζεο ε κείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο ηξαλζθεξξίλεο είλαη (13, 43). παξάιιειε πξνο απηήλ ηεο αιβνπκίλεο (ζε ππνζηηηδφκελα άηνκα, ζε αιθννιηθνχο ) Πεξηζηαζηαθά εκθαλίδνληαη ζην ειεθηξνθνξφγξακκα ηνπ νξνχ αίκαηνο παξαιιαγέο ηεο ηξαζθεξξίλεο, πνπ νθείινληαη ζε παξαιιαγέο ησλ αιιεινπρηψλ ησλ ακηλνμέσλ θαη γη απηφ πξνθχπηεη δηαθνξεηηθφ ειεθηξηθφ θνξηίν, θαη δηαθνξεηηθή ειεθηξνθνξεηηθή ζπκπεξηθνξά, πνπ πξνμελεί δηπιαζηαζκφ ηνπ επάξκαηνο ( 52Α). ηελ πεξηνρή απηή κπνξεί λα εκθαληζηνχλ θαη κνλνθισληθέο παξαπξσηεΐλεο, ζπλήζσο ηεο ηάμεο ησλ IgA, θαζψο θαη Fc ηκήκαηα ησλ IgA-, ή IgG (13) ( εηθφλα 7). ηελ β-πεξηνρή εζηηάδεηαη θαη ην έπαξκα ηεο αηκνπεμίλεο, κε κ.β Δπεηδή ε θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζή ηεο είλαη πνιχ ρακειή (50-120mg%), θαη επεηδή απηή δελ ζπλδέεη αξθεηή ρξσζηηθή, ε εμέηαζή ηεο κπνξεί λα γίλεη κφλν κε αλνζνρεκηθέο ηερληθέο (52Α). Η αηκνπεμίλε ζπλδέεη ηελ αίκε θαη γη απηφ ζε πεξηπηψζεηο αηκνιπηηθήο αλαηκίαο πξνθαιείηαη κείσζε ηεο ζπγθέληξσζήο ηεο (11) Δλδηάκεζε β 1 -β 2 -πεξηνρή ηελ ελδηάκεζε β 1 -β 2 -πεξηνρή επηθξαηεί ην έπαξκα ησλ β-ιηπνπξσηετλώλ (LDL) κε κ.β θαη ηζνειεθηξηθφ ζεκείν 5,4. Η αθξηβήο ζέζε ησλ β-ιηπνπξσηετλψλ επεξεάδεηαη έληνλα απφ ηε ζπγθέληξσζε ησλ ιηπηδίσλ (αηκνιεςία ρσξίο ή κεηά απφ λεζηεία). Η θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζε ηνπο είλαη mg% ζηνπο άλδξεο, θαη mg% ζηηο γπλαίθεο, ελψ ζε λενγλά είλαη πνιχ ρακειή. Σν έπαξκα ησλ β-ιηπνπξσηετλψλ ζπρλά εκθαλίδεη θπκαηνεηδή εηθφλα κε ζαθέο κέησπν πξνο ηελ άλνδν. Αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ β-ιηπνπξσηετλψλ παξαηεξείηαη ζε πεξηπηψζεηο λεθξνπαζεηψλ, απφθξαμεο ηνπ ρνιεδφρνπ πφξνπ, ίθηεξνπ θαη ιηπφιπζεο, ελψ κείσζή ηεο παξαηεξείηαη ζε λενγλά ( 13,43). 21

22 Η θηλεηηθφηεηα ησλ β-ιηπνπξσηετλψλ απμάλεηαη παξάιιεια κε ηελ αχμεζε ησλ κε εζηεξνπνηεκέλσλ ιηπαξψλ νμέσλ, θαζψο θαη ζε πεξηπηψζεηο α- θαη β-ιηπνπξσηετλαηκίαο, λέθξσζεο, θαη ππεξιηπνπξσηετλαηκίαο ηχπνπ 2. Αληίζεηα, ε θηλεηηθφηεηα ησλ β-ιηπνπξσηετλψλ κεηψλεηαη ζε πεξηπηψζεηο επαηηθψλ παζήζεσλ, θαζψο θαη ζε πεξηπηψζεηο αχμεζεο ησλ ηφλησλ Ca ++ ζην ξπζκηζηηθφ δηάιπκα ηεο ειεθηξνθφξεζεο. Αλ ε ζπγθέληξσζε ησλ β-ιηπνπξσηετλψλ κεησζεί ή ζηελ επηθάλεηά ηνπο ζπλδεζνχλ κεγαινκνξηαθά ιηπαξά νμέα (πεξίπησζε ιηπφιπζεο), κπνξνχλ απηέο λα κεηαθηλεζνχλ ηαρχηεξα θαη απφ ηελ ηξαλζθεξξίλε. ε πεξίπησζε ρνιφζηαζεο θπξηαξρεί ζηελ πεξηνρή απηή ε εκθάληζε κηαο αλψκαιεο ιηπνπξσηεΐλεο κε βξαδεία θηλεηηθφηεηα (9) Έλα έληνλεο ρξψζεο έπαξκα πξνο ην αλνδηθφ κέησπν ηεο β1- δψλεο είλαη δείθηεο παζνινγηθά πςειήο ζπγθέληξσζεο ιηπνπξσηετλψλ. ηελ ελδηάκεζε β 1 -β 2 -πεξηνρή κπνξνχλ λα κεηαθηλεζνχλ θαη παξαπξσηεΐλεο φισλ ησλ ηάμεσλ, ( 11,13, 26, 43, 57). θαζψο θαη αλνζνζθαηξίλεο ηεο ηάμεο ησλ A, ή θαη Fc-ηκήκαηα ησλ A θαη G β 2 -πεξηνρή ηε β 2 -πεξηνρή ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο λσπνχ νξνχ αίκαηνο θπξηαξρεί ην ζπκπιήξσκα C 3 (θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζε mg %). Φπζηνινγηθά, ην έπαξκα ηνπ C 3 εκθαλίδεη κία πξνεμνρή πξνο ηελ άλνδν. Λφγσ γελεηηθψλ παξαιιαγψλ ηνπ C 3, ζπρλά εκθαλίδνληαη θαη επάξκαηα ηνπ C 3 κε βξαδχηεξε ή ηαρχηεξε θηλεηηθφηεηα (6). ε εηεξνδπγψηεο δηαζπάηαη ην C 3 ζε δχν επάξκαηα. Σν αζαθέο κέησπν ηνπ επάξκαηνο ηνπ C 3 πξνο ηελ άλνδν νθείιεηαη ζηελ παξνπζία ηνπ C 4. ε νξφ αίκαηνο ζπληεξεκέλν (πάλσ απφ κία εβδνκάδα), δηαζπάηαη ην C 3 θαη γη απηφ ράλεηαη ην αληίζηνηρν έπαξκα ηεο β 2 -πεξηνρήο. Σν C 3c πνπ πξνθχπηεη απφ ηε δηάζπαζε ηνπ C 3, κεηαθηλείηαη ζηε β 1 - πεξηνρή θαη δηεπξχλεη ην έπαξκα ησλ β 1 -ζθαηξηλψλ (13). Η δηάζπαζε ηνπ ζπκπιεξψκαηνο ζε νξφ αίκαηνο πνπ πξνέξρεηαη απφ αζζελή, χζηεξα απφ αληίδξαζε νμείαο θάζεο, είλαη ηαρχηεξε (13). Η ζπγθέληξσζε ηνπ C 3, σο κία απφ ηηο πξσηεΐλεο αληίδξαζεο νμείαο θάζεο, απμάλεηαη 5-7 κέξεο κεηά απφ θιεγκνλή. Απμάλεηαη, επίζεο, ζε πεξηπηψζεηο απφθξαμεο ηνπ ρνιεδφρνπ πφξνπ, ή ρξφληαο ελεξγνχ ινίκσμεο. Φπζηνινγηθή ή κεησκέλε ζπγθέληξσζε ηνπ C 3, κία εβδνκάδα κεηά απφ δεδνκέλε θιεγκνλή, ππνδειψλεη αλεπάξθεηα ελεξγνπνίεζεο ηνπ. Η εκθάληζε ελφο ακπδξνχ C 3 -επάξκαηνο, ζπγρξφλσο κε ηελ εκθάληζε πξντφλησλ δηάζπαζήο ηνπ, ππνδειψλεη ηελ in vitro ελεξγνπνίεζε απηνχ ( 43). Μείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηνπ C 3, πνπ λα νθείιεηαη ζηελ in vivo έληνλε ελεξγνπνίεζή ηνπ κπνξεί λα παξαηεξεζεί θαηά ηελ αξρηθή θάζε κηαο νμείαο λεθξίηηδαο, ή ζπεηξακαηνλεθξίηηδαο, ζε πεξίπησζε ζπζηεκαηηθνχ εξπζεκαηψδνπο ιχθνπ, ξεπκαηνεηδνχο αξζξίηηδαο, θίξξσζεο ηνπ ( 43, 52Α ήπαηνο, θαζψο θαη ζε άιιεο παξφκνηεο πεξηπηψζεηο κε ελδναγγεηαθά αλνζνζπκπιέγκαηα ). ηε β 2 -πεξηνρή κεηαθηλνχληαη επίζεο ηκήκαηα Fc ησλ IgG θαη IgA ( 9, 13, 26, 43, 57) Δλδηάκεζε πεξηνρή ησλ β 2 - θαη γ- ζθαηξηλώλ Πνιχ θνληά ζηε β 2 -πεξηνρή, θαη πξνο ηελ άλνδν ησλ γ-ζθαηξηλψλ, εζηηάδεηαη ην έπαξκα ηνπ ηλσδνγόλνπ (εηθφλεο 6, 8, 8Α), θαζψο θαη ν παξάγνληαο ΥΙ θαη ε ηλσδνγνλάζε. Σν ηλσδνγφλν έρεη κ.β Daltons θαη ε ζπγθέληξσζε ηνπ ζην πιάζκα είλαη mg%. Φπζηνινγηθά δελ πξέπεη λα ππάξρεη ηλσδνγφλν ζε θαιά επεμεξγαζκέλν νξφ. Η ζπγθέληξσζε ηνπ ηλσδνγφλνπ, σο κία απφ ηηο πξσηεΐλεο αληίδξαζεο νμείαο θάζεο, απμάλεηαη ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο ζε πεξηπηψζεηο θιεγκνλψλ ή θαη άιισλ λνζεκάησλ, φπνπ πξνμελείηαη θαηαζηξνθή ηζηψλ, θαζψο θαη θαηά ηε δηάξθεηα εγθπκνζχλεο θαη κεηά απφ ιήςε αληηζπιιεπηηθψλ θαξκάθσλ, ελψ κεηψλεηαη ζε πεξηπηψζεηο βιάβεο ηνπ παξεγρχκαηνο ηνπ ήπαηνο (43). Γηα ηελ ειεθηξνθφξεζε πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη νξόο θαη όρη πιάζκα. Έηζη, ζε πεξίπησζε πνπ γηα νπνηνλδήπνηε ιφγν ππάξρνπλ ζηνλ εμεηαδφκελν νξφ ππνιείκκαηα ηλσδνγφλνπ, ζρεκαηίδεηαη ζην ειεθηξνθνξφγξακκα έλα κνλνθισληθήο κνξθήο έπαξκα, πνπ δελ κπνξεί, παξά κφλν κε ηελ ηερληθή ηεο αλνζνθαζήισζεο λα δηαθνξνπνηεζεί ( 64) (εηθφλεο 6, 8Α). Αλ ην δείγκα είλαη πξάγκαηη νξφο, αιιά εληνχηνηο ζηε ζέζε ηνπ ηλσδνγφλνπ παξαηεξείηαη θάπνην έπαξκα, πξέπεη λα ειεγρζεί ην δείγκα, γηα ηπρφλ κηθξνπήγκαηα, πνπ ζα ζεκαίλεη φηη ην ηλσδνγφλν δελ είρε απνκαθξπλζεί πιήξσο ή ην αίκα πξνέξρεηαη απφ αζζελή, ζηνλ νπνίν είρε ρνξεγεζεί επαξίλε πξηλ ηελ αηκνιεςία. Αλ δελ θαίλνληαη πήγκαηα, ζπληζηάηαη ε πξνζζήθε 22

23 ζξνκβίλεο ζην δείγκα ηνπ νξνχ αίκαηνο (30κl απφ δηάιπκα βφεηαο ζξνκβίλεο κε 1000 κνλάδεο %, αλα100 κl δείγκαηνο νξνχ) θαη επαλεμέηαζε ηνπ δείγκαηνο κε ειεθηξνθφξεζε ή θαη κε αλνζνθαζήισζε. ε πεξίπησζε νμείαο παγθξεαηίηηδαο εκθαλίδεηαη ζηε ζέζε ηνπ ηλσδνγφλνπ έλα δηάρπην έπαξκα (9) ην ζεκείν ελαπόζεζεο ηνπ δείγκαηνο κπνξεί λα παξαηεξεζεί έλα πνιχ ζηελφ έληνλα ρξσκαηηζκέλν έπαξκα. Απηφ ζπλήζσο ζπκβαίλεη ζε νξνχο πνπ πεξηέρνπλ θάπνηα ηδήκαηα (αλνζνζπκπιέγκαηα, παζνινγηθή ζπγθέληξσζε ρπινκηθξψλ, ηδήκαηα ηλσδνγφλνπ ή IgM-πνιπκεξψλ) (9) Πεξηνρή ησλ γ- ζθαηξηλώλ ηελ πεξηνρή απηή θπξηαξρνχλ νη αλνζνζθαηξίλεο G, A, M, D θαη E (εηθφλεο8,8α). Οη θπζηνινγηθέο αλνζνζθαηξίλεο, επεηδή πξνέξρνληαη απφ πνιπάξηζκνπο θιψλνπο (9, 13). πιαζκνθπηηάξσλ, είλαη ηδηαίηεξα εηεξνγελείο Οη IgA απνηεινχλ ην 19% ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ νιηθψλ θπζηνινγηθψλ αλνζνζθαηξηλψλ, θαη ην 22% ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ. Η θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζε ησλ IgA ζε ελήιηθα άηνκα είλαη mg%, ελψ ιείπνπλ απφ ηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο ηνπ νκθαιίνπ ιψξνπ. Οη IgA απνηεινχλ θπξίσο ηα αληηζψκαηα θαηά ησλ αληηγφλσλ, πνπ εηζέξρνληαη δηα ηνπ πεπηηθνχ ή αλαπλεπζηηθνχ ζπζηήκαηνο. ην ειεθηξνθνξφγξακκα νη ΙgΑ κεηαθηλνχληαη πξνο ην αλνδηθφ κέησπν ησλ γ-ζθαηξηλψλ κέρξη θαη ζηελ πεξηνρή ησλ β 2 - ζθαηξηλψλ [ εηθφλεο7 (νξνί 2 θαη 3), 8, 8Α]. Aχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ αλνζνζθαηξηλψλ Α παξαηεξείηαη ζε πεξίπησζε IgAκπειψκαηνο, θίξξσζεο ηνπ ήπαηνο, ρξφλησλ ινηκψμεσλ, ελψ κείσζε ηνπο πξνθαιείηαη ζε πεξηπηψζεηο κπειψκαηνο κε αλνζνζθαηξίλεο άιισλ ηάμεσλ ( 43). ε πεξηπηψζεηο πνπ ην ειεθηξνθνξφγξακκα ζηελ πεξηνρή κεηαμχ ησλ β 2 - γ-ζθαηξηλψλ είλαη ρξσκαηηζκέλε, κπνξεί λα δεκηνπξγεζεί ππφλνηα γηα αλεπάξθεηα ησλ IgA, ελψ ην αληίζεην ζπκβαίλεη φηαλ ππάξρεη πνιπθισληθή A-αλνζνζθαηξηλαηκία (9) Οη IgG απνηεινχλ ηηο θχξηεο αλνζνζθαηξίλεο θαηά ησλ δηαιπηψλ βαθηεξηδηαθψλ αληηγφλσλ. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ (73%) ησλ αλνζνζθαηξηλψλ είλαη ηεο ηάμεο ησλ IgG. Οη IgG έρνπλ θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζε mg%. Αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζήο ηνπο (φισλ, ή νξηζκέλσλ ππνηάμεσλ) παξαηεξείηαη ζε πεξηπηψζεηο κoλν - ή πνιπθισληθψλ G- γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ, ρξφλησλ ινηκψμεσλ, επαηνπαζεηψλ (θίξξσζε ηνπ ήπαηνο), ελψ κεηψλεηαη ζε πεξηπηψζεηο α-γακκαζθαηξηλαηκηψλ, ππνγακκαζθαηξηλ-αηκηψλ, αλνζνινγηθήο αλεπάξθεηαο, απψιεηαο πξσηετλψλ, ζε λενγέλλεηα, θαη ζε πεξηπηψζεηο κπεισκάησλ κε αλνζνζθαηξίλεο άιισλ ηάμεσλ (43). ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο (πρ πνιπαγγεητηηδα) κπνξεί λα πξνεγεζεί επηιεθηηθφο πνιπθισληθφο πνιιαπιαζηαζκφο ησλ ηαρέσο θηλνπκέλσλ ππνηάμεσλ IgG 3,4 ) θαη λα πξνθχςεη εηθφλα ζαλ απηή ηεο πνιπθισληθήο ΙgA-αλνζνζθαηξηλαηκίαο (9). Kαηά ηελ ειεθηξνθφξεζε νη IgG κεηαθηλνχληαη ζε κία επξεία πεξηνρή, ζρεκαηίδνπλ έλα δηάρπην έπαξκα, πνπ μεθηλά απφ ην άθξν ηεο θαζφδνπ ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο θαη κπνξεί λα θζάζεη κέρξη θαη ζηελ α 2 -πεξηνρή. Μεηαμχ ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ είλαη ηεο ηάμεο ησλ IgG. ηελ αξρηθή θάζε κηαο αλνζνινγηθήο αληίδξαζεο (πρ ζε πεξίπησζε ινίκσμεο κε κεγαινθπηηαξηθφ ηφ) κπνξεί απφ ηελ ηαρεία αληίδξαζε νξηζκέλσλ β- ιεκθνθπηηάξσλ λα πξνθχςνπλ ζρεηηθά νκνηνγελείο IgG, πνπ λα ζρεκαηίδνπλ νιηγνθισληθά επάξκαηα ζηε γ-πεξηνρή. Σα νιηγνθισληθά απηά επάξκαηα, αληίζεηα πξνο απηά πνπ νθείινληαη ζε θαθνήζεηο φγθνπο, πνπ παξακέλνπλ επί καθξφλ, εδψ ζπλελψλνληαη ή θαη ράλνληαη θαηά ηνπο επφκελνπο κήλεο (9). Δπίζεο, φηαλ ε ειεθηξνθφξεζε έρεη πνιχ θαιή δηαρσξηζηηθή ηθαλφηεηα, κπνξεί λα εκθαληζηνχλ νιηγνθισληθά επάξκαηα ζε παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο φπνπ πξνθαιείηαη πνιπθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία, φπσο είλαη ε θίξξσζε ηνπ ήπαηνο θαη ν εξπζεκαηψδεο ιχθνο (9). 23

24 Οη IgM απνηεινχλ ηα θχξηα αληηζψκαηα θαηά ησλ αξλεηηθψλ θαηά Gram βαθηεξηδίσλ θαη είλαη ηα αληηζώκαηα δείθηεο πξόζθαηεο ινίκσμεο. Η θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζε ησλ IgM είλαη mg% ζηνπο άλδξεο, θαη mg% ζηηο γπλαίθεο. Αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζήο ηνπο παξαηεξείηαη ζε πεξίπησζε ηεο λφζνπ ηεο κνλνθισληθήο καθξνζθαηξηλαηκίαο (Walderstrom disease), ρξφλησλ ινηκψμεσλ θαη επαηνπαζεηψλ (ηνγελήο επαηίηηδα), ελψ κείσζε πξνθαιείηαη ζε πεξηπηψζεηο κπειψκαηνο κε αλνζνζθαηξίλεο άιισλ ηάμεσλ θαη ζε πεξίπησζε αλνζνινγηθήο αλεπάξθεηαο (43). Καηά ηελ ειεθηξνθφξεζε νη IgM κεηαθηλνχληαη ζηε γ-πεξηνρή θαη θαζνδηθά ησλ IgA. Οη κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο ζε πεξίπησζε ηεο λφζνπ ηεο κνλνθισληθήο καθξνζθαηξηλαηκίαο είλαη ηεο ηάμεο ησλ IgM. Μείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο, ή πνιπθισληθή αχμεζε ησλ IgM, δελ επεξεάδεη ηελ εηθφλα ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο. ηελ αξρή ηεο αλνζνινγηθήο απάληεζεο (πρ πεξίπησζε επηδεκηθήο επαηίηηδαο, ή ινίκσμεο ησλ βιελλνγφλσλ) κπνξεί απφ ηελ απμεκέλε παξαγσγή νκνηνγελψλ IgM λα πξνθχςνπλ νιηγνθισληθά επάξκαηα (9). Οη IgD δελ έρνπλ ζαθή βηνινγηθή δξάζε θαη ζπάληα αλήθνπλ κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο ζε απηήλ ηελ ηάμε. Η θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζή ηνπο είλαη mg%. Οη IgE είλαη ηα θχξηα αληηζψκαηα ηεο ππεξεπαηζζεζίαο. Η θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζε ησλ IgE είλαη 6-780ng%, ελψ απμάλεηαη κφιηο ν νξγαληζκφο αλαγλσξίζεη θάπνην αιιεξγηνγφλν. πάληα αλήθνπλ ζηελ ηάμε απηή κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο. ηε γ-πεξηνρή εκθαλίδνληαη ζπρλά θαη επάξκαηα ησλ κνλν - θαη πνιπθισληθψλ παξαπξσηετλψλ. Μπνξεί, φκσο, εδψ λα εκθαληζηεί θαη ην έπαξκα ηεο ιπζνδχκεο (muramidase), ηεο C- αληηδξψζαο πξσηεΐλεο θαη ησλ θξπναλνζνζθαηξηλψλ Μνπξακηδάζε (Muramidase, Lysozyme) ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ιεπραηκηψλ (κπεινκνλνθπηηαξηθή ιεπραηκία) κπνξεί λα εκθαληζηεί ζην θαζνδηθφ κέησπν ησλ γ- ζθαηξηλψλ έλα μερσξηζηφ έπαξκα, πνπ νθείιεηαη ζηε κνπξακηδάζε (ιπζνδχκε). Δπεηδή απηή δεκηνπξγεί ζχκπιεγκα κε ηηο ΙgG, ζην ειεθηξνθνξφγξακκα, παξαηεξείηαη έλα έπαξκα κνλνθισληθήο κνξθήο (9, 26, 64) C-αληηδξώζα πξσηεΐλε Ζ C-αληηδξώζα πξσηεΐλε αληρλεχηεθε γηα πξψηε θνξά ζε νξφ αίκαηνο αζζελψλ κε πλεπκνλνθνθθηθή ινίκσμε, ησλ νπνίσλ ν νξφο αληηδξνχζε εηδηθά κε ηνπο πνιπζαθραξίηεο ηνπ θαςηδίνπ ηνπ βαθηεξηδίνπ (C-πνιπζαθραξίηεο). ηε ζπλέρεηα παξαηεξήζεθε φηη ε πξσηεΐλε απηή εκθαληδφηαλ θαη ζε άιιεο πεξηπηψζεηο θαη θπξίσο ζε πεξηπηψζεηο φπνπ ππήξρε θαηαζηξνθή ηζηψλ. Η C-αληηδξψζα πξσηεΐλε έρεη κ.β Daltons θαη ε θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζή ηεο εμαξηάηαη απφ ηελ ειηθία (100ng% ζε λενγλά, 170ng% ζε παηδηά θαη ng% ζε ελήιηθεο). Η C-αληηδξψζα πξσηεΐλε, σο πξσηεΐλε νμείαο θάζεο, κπνξεί ζε πεξηπηψζεηο έληνλσλ θιεγκνλψλ λα ζρεκαηίζεη έλα έληνλν ζηελφ έπαξκα, πνπ πξνζνκνηάδεη κε κνλνθισληθφ (εηθφλα 8Α). Η ειεθηξνθνξεηηθή ζπκπεξηθνξά απηήο, αληίζεηα πξνο απηήλ ησλ αλνζνζθαηξηλψλ, εμαξηάηαη απφ ηε ζχζηαζε ηνπ ππνζηξψκαηνο. Όηαλ ζην ξπζκηζηηθφ δηάιπκα ηνπ ππνζηξψκαηνο ππάξρνπλ ηφληα αζβεζηίνπ, ην έπαξκά ηεο ζρεκαηίδεηαη ζηελ πεξηνρή ησλ γ- ζθαηξηλψλ, ελψ, φηαλ ηα ηφληα αζβεζηίνπ αληηθαηαζηαζνχλ κε EDTA, ην έπαξκα βξίζθεηαη ( 9, 43, 52Α, 65). ζηε β-πεξηνρή Πξσηεΐλεο αληίδξαζεο νμείαο θάζεο (acute phase reactants) Οη πξσηεΐλεο αληίδξαζεο νμείαο θάζεο δηαρσξίδνληαη ζε απηέο, πνπ ε ζπγθέληξσζή ηνπο ζην πιάζκα απμάλεηαη θαηά ηελ νμεία αληίδξαζε (θαηαπφλεζε, θιεγκνλέο κεηά απφ ινίκσμε, θαηαζηξνθή ηζηψλ θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ πξνθαιείηαη λέθξσζε ηζηψλ), φπσο είλαη ε α 1-24

25 αληηζξπςίλε, νη απηνζθαηξίλεο, ε C-αληηδξψζα πξσηεΐλε, ε νξνπιαζκίλε, ην ηλσδνγφλν, θαη ην νξνζνκνπθνεηδέο, θαη ζε εθείλεο, πνπ ε ζπγθέληξσζή ηνπο ζην πιάζκα κεηψλεηαη, φπσο είλαη ε αιβνπκίλε, νη α 1- ιηπνπξσηεΐλεο, νη β- ιηπνπξσηεΐλεο θαη ε ηξαλζθεξξίλε (26,27,43, 52Α, 65 ) Άιιεο αλσκαιίεο ζην ειεθηξνθνξόγξακκα (9) : ε νξφ αίκαηνο κνιπζκέλν κε βαθηεξίδηα, πνπ παξάγνπλ ζηαιηδάζε, ε αιβνπκίλε παξακέλεη θπζηνινγηθή, ελψ φιεο νη ζθαηξίλεο έρνπλ κεησκέλε θηλεηηθφηεηα θαη παξακέλνπλ θνληά ζηηο γ- ζθαηξίλεο. Σν ίδην κπνξεί λα παξαηεξεζεί θαη ζε πεξίπησζε ζεςαηκίαο. Δπίζεο, ζε ειεθηξνθνξφγξακκα πιεπξηθνχ πγξνχ αζζελνχο κε λεφπιαζκα, πνπ παξάγεη παινπξνληθφ νμχ, παξαηεξείηαη δηάρπην έπαξκα κε βξαδεία θηλεηηθφηεηα. ην ειεθηξνθνξφγξακκα ζπληεξεκέλνπ νξνύ αίκαηνο παξαηεξείηαη απμεκέλε θηλεηηθφηεηα ησλ α- θαη β-ιηπνπξσηετλψλ, ην έπαξκα ησλ β-ιηπνπξσηετλψλ είλαη δηάρπην, ελψ παξάιιεια εμαθαλίδεηαη ην β 2 -έπαξκα. ε νξνχο πνπ πεξηέρνπλ αηκνζθαηξίλε ιφγσ αηκφιπζεο θαη έρνπλ ζρεκαηίζεη ζχκπιεγκα αηκνζθαηξίλεο-απηνζθαηξηλψλ, ην έπαξκα ηνπ ζπκπιέγκαηνο εκθαλίδεηαη ζηε α 2 -β 1 -πεξηνρή, ελψ φηαλ ε αηκνζθαηξίλε είλαη ειεχζεξε, κεηαθηλείηαη αλνδηθά ηεο ηξαλζθεξξίλεο Πνζνζηηαία ζρέζε ησλ ειαθξώλ αιπζίδσλ ε πεξίπησζε κνλνθισληθήο γακκαζθαηξηλνπάζεηαο ε απφιπηε νκνηνγέλεηά απηψλ κεηαβάιιεη ηε ζρέζε ησλ ειαθξψλ αιπζίδσλ (θ:ι). Όηαλ πξφθεηηαη γηα παζνινγηθή αχμεζε ηεο κηαο ή ηεο άιιεο ζπλδεκέλεο ειαθξηάο αιπζίδαο, κεηαβνιή ζηε ζρέζε ηνπο παξαηεξείηαη κφλνλ κεηά απφ ζεκαληηθή ( >30%) αχμεζε ηεο αιπζίδαο ( 66, 67, 67A, 68). Αλ φκσο ε αχμεζε αθνξά, φρη ζπλδεκέλε, αιιά ειεύζεξε ειαθξά αιπζίδα, ηφηε ε ζρέζε ησλ ειαθξψλ αιπζίδσλ δηαηαξάζζεηαη αθφκε θαη ζε πνιχ ρακειφηεξε αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζήο ηεο (67A, 69). Γεληθά, ν πξνζδηνξηζκφο ηεο ζρέζεο ησλ θ:ι δε ζεσξείηαη σο αξθεηά επαίζζεηε ηερληθή γηα ηελ αλίρλεπζε ησλ κνλνθισληθψλ παξαπξσηετλαηκηψλ. Μπνξεί, φκσο, ζε κεγάιν πνζνζηφ (87%) λα ζπκβάιιεη ζηε δηάγλσζε αζζελψλ κε πνιιαπιφ κπέισκα, πνπ ζπρλά (20%) δελ εκθαλίδνπλ άιιεο αλσκαιίεο, παξά κφλνλ κνλνθισληθέο ειεχζεξεο ειαθξέο αιπζίδεο, θαη κφλνλ ζε έλα πνζνζηφ 56% κπνξνχλ λα αληρλεπηνχλ κε ηελ ειεθηξνθφξεζε (67Α). Δπεηδή φκσο ν πξνζδηνξηζκφο ηεο ζρέζεο ησλ ειαθξψλ αιπζίδσλ γίλεηαη κε αλνζνρεκηθέο κεζφδνπο θαη επεηδή απηή επεξεάδεηαη ζεκαληηθά απφ ηε ιεηηνπξγία ησλ λεθξψλ, δελ πξέπεη λα αληηθαζηζηά αιιά λα επηθνπξεί ην απνηέιεζκα ηεο ειεθηξνθφξεζεο ( 67A, 70, 71). Πξέπεη επίζεο λα επηζεκαλζεί φηη ν πξνζδηνξηζκφο ηεο ζρέζεο θ:ι έρεη ην πιενλέθηεκα λα κελ επεξεάδεηαη απφ ηε ζέζε ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα, ελψ ζπρλά, θαη θπξίσο ζε φ,ηη αθνξά κνλνθισληθέο IgA, πνπ κεηαθηλνχληαη ζηε β-πεξηνρή θαη ππεξθαιχπηνληαη απφ άιιεο πξσηεΐλεο, δηαθεχγνπλ θαηά ηελ αμηνιφγεζε ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο κε ππθλφκεηξν. Η νιηθή ζπγθέληξσζε ησλ ειαθξψλ αιπζίδσλ ( θ + ι) ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο ζα πξέπεη λα είλαη πεξίπνπ ίζε κε ην άζξνηζκα ησλ IgG + IgA + IgM. Δπεηδή, φκσο, ππάξρεη κεγάιε εηεξνγέλεηα, ηφζν ζηνπο αληηνξνχο φζν θαη ζηα αληηγφλα (πξσηεΐλεο), πάληα ππάξρεη θάπνηα ζρεηηθή απφθιηζε (72). Η ζρέζε ησλ πνιπθισληθψλ θ:ι εμαξηάηαη απφ ηελ πνηφηεηα ησλ αληηνξψλ θαη θπκαίλεηαη απφ 1,77 +/- 0,337 κέρξη 1,91 +/- 0,360 ( 67A, ) Πξνβιήκαηα θαηά ηελ αμηνιόγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο ειεθηξνθόξεζεο ησλ πξσηετλώλ Η ειεθηξνθφξεζε ησλ πξσηετλψλ, σο κία αμηφπηζηε ηερληθή, επηηξέπεη ηε δηάγλσζε παζνινγηθψλ κεηαβνιψλ ή θαη απμνκεηψζεσλ ησλ πξσηετλψλ ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο ή θαη ζε άιια βηνινγηθά πγξά. Όκσο, ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο κπνξεί λα πξνθχςνπλ ςεπδώο αξλεηηθά ή ζεηηθά απνηειέζκαηα (2,3,64,73,73Α,74). Έηζη, παξαπξσηεΐλεο πνπ ππάξρνπλ ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο, κπνξεί λα κελ αληρλεπηνχλ, αλ : 1. Τπάξρνπλ ζε ρακειή ζπγθέληξσζε ( < 0,5 g% ) 2. Δίλαη ηεο ηάμεο ησλ IgD, θαη έρνπλ απνδνκεζεί. 25

26 3. Δίλαη ζπλδεδεκέλεο κε άιιεο πξσηεΐλεο, φπσο γηα παξάδεηγκα, κπνξεί λα ζπκβεί κε ηηο ειεχζεξεο κνλνθισληθέο ειαθξέο αιπζίδεο (πξσηεΐλεο Bence Jones) θαη κε ηελ αληηζξπςίλε. 4. Δίλαη θξπναλνζνζθαηξίλεο, πνπ θαζηδάλνπλ φηαλ ε επεμεξγαζία ηνπ νξνχ αίκαηνο δελ γίλεη ζε ζεξκνθξαζία ησλ 37 0 C. 5. Δίλαη ηεο ηάμεο ησλ IgM, έρνπλ πνιπκεξηζηεί ή έρνπλ ζρεκαηίζεη ζχκπιεγκα, νπφηε πξνθχπηεη έλα δηάρπην έπαξκα. Δίλαη επίζεο ζεκαληηθφ λα ηνληζηεί, πσο ππάξρνπλ πεξηπηψζεηο, φπνπ κπνξεί λα πξνθχςνπλ ςεπδώο ζεηηθά απνηειέζκαηα, φπσο, φηαλ: 1. Δπέιζεη, in vitro, αηκφιπζε, νπφηε ην ζχκπιεγκα αηκνζθαηξίλεο-απηνζθαηξίλεο ζρεκαηίδεη έλα κνλνθισληθήο κνξθήο έπαξκα ζηελ πεξηνρή κεηαμχ α 2 - θαη β- δψλεο. 2. Τπάξρεη ειεχζεξε αηκνζθαηξίλε, πνπ ζρεκαηίδεη έπαξκα ζηελ β-δψλε. 3. Πξφθεηηαη γηα δείγκαηα νξνχ αίκαηνο πνπ πξνέξρνληαη απφ πεξηπηψζεηο αληίδξαζεο νμείαο θάζεο. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο εκθαλίδνληαη επηπξφζζεηα επάξκαηα ζηηο πεξηνρέο ησλ α 2 -, β- θαη γ-δσλψλ, πνπ νθείινληαη ζηελ α 1 -αληηρπκνζξπςίλε, νξνπιαζκίλε θαη C-αληηδξψζα πξσηεΐλε. 4. ην δείγκα νξνχ αίκαηνο (φρη πιάζκαηνο) ππάξρνπλ ππνιείκκαηα ηλσδνγφλνπ, πνπ ζρεκαηίδνπλ κνλνθισληθήο κνξθήο έπαξκα πξνο ηελ άλνδν ησλ γ- ζθαηξηλψλ. 5. Ο νξφο αίκαηνο είλαη νπξαηκηθφο ή έρεη επαλαθαηαςπρζεί πνιιέο θνξέο θαη δηαζπάζηεθαλ ηα Fc-ηκήκαηα ησλ αλνζνζθαηξηλψλ. 6. Σν δείγκα πξνέξρεηαη απφ άηνκα κε κπεινκνλνθπηηαξηθή ιεπραηκία, νπφηε ε αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο ιπζνδχκεο δεκηνπξγεί ζχκπιεγκα κε ηηο IgG θαη ζρεκαηίδεη έλα ζαθέο έπαξκα πξνο ηελ θάζνδν ησλ γ- ζθαηξηλψλ. 7. ηνλ νξφ αίκαηνο ππάξρνπλ αλνζνζπκπιέγκαηα (πεξίπησζε θξπναλνζνζθαηξηλψλ ηχπνπ ΙΙ), νπφηε κνλνθισληθνί ξεπκαηνεηδείο παξάγνληεο ηεο ηάμεο ησλ ΙgM ζπλελψλνληαη κε πνιπθισληθέο IgG θαη ζην ειεθηξνθνξφγξακκα δεκηνπξγείηαη κνλνθισληθφ έπαξκα πνπ, φκσο, ζηελ αλνζνθαζήισζε δίλεη δχν δηαθνξεηηθά επάξκαηα βαξέσλ θαη ειαθξψλ αιπζίδσλ ( 15). 8.Σέινο, φηαλ ππάξρνπλ παξαιιαγέο πξσηετλψλ, φπσο ηεο ηξαλζθεξξίλεο θαη ησλ πξσηετλψλ ηνπ ζπκπιεξψκαηνο εηξά εξγαζίαο γηα ηελ αλίρλεπζε ησλ κνλνθισληθώλ γακκαζθαηξηλνπαζεηώλ θαη ηελ ηαπηνπνίεζε ησλ κνλνθισληθώλ (28, 75, 76). αλνζνζθαηξηλώλ Η αλίρλεπζε ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα γίλεηαη καθξνζθνπηθά, ελψ ν πνζνηηθφο πξνζδηνξηζκφο ηνπο γίλεηαη κε ηε βνήζεηα ππθλφκεηξνπ, θαη ε ηαπηνπνίεζή ηνπο κε ηελ ηερληθή ηεο αλνζνθαζήισζεο. Η ζεηξά εξγαζίαο γηα ηελ νξηζηηθή δηάγλσζε κνλνθισληθψλ γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ βαζίδεηαη ζε θάπνηα αξρηθή θιηληθή ππνςία, ή ζηελ ηπραία αλίρλεπζε κνλνθισληθψλ παξαπξσηετλψλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα νξνχ αίκαηνο θαη ε πηζαλή ζεηξά εξγαζίαο κπνξεί λα είλαη ε αθφινπζε: Όηαλ ην ειεθηξνθνξφγξακκα ησλ πξσηετλψλ είλαη θπζηνινγηθφ, ή θαίλεηαη φηη πξφθεηηαη γηα πεξίπησζε λεθξσζηθνχ ζπλδξφκνπ, νμείαο θάζεο αληίδξαζε, θιπ., θαη ε ζπγθέληξσζε ησλ αλνζνζθαηξηλψλ, θαζψο θαη ε ζρέζε θ:ι, είλαη ζε θπζηνινγηθά επίπεδα, δε ρξεηάδεηαη πεξαηηέξσ εμέηαζε. Όηαλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα παξαηεξείηαη πνιπθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία ζηε γ- ή β-πεξηνρή θαη ζπγρξφλσο απμάλεηαη ε ζπγθέληξσζε κηαο ζπγθεθξηκέλεο ηάμεο αλνζνζθαηξίλεο, θαζψο θαη ηεο ζρέζεο θ:ι, ηφηε ε πεξίπησζε είλαη πνιπθισληθή θαη φρη κνλνθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία. Αλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα παξαηεξείηαη έπαξκα, πνπ νθείιεηαη ζε αλνζνζχκπιεγκα, ε ζρέζε θ:ι παξακέλεη θπζηνινγηθή, θαη ππάξρεη ζηελ πεξηνρή ησλ γ-ζθαηξηλψλ πνιπθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία, ηφηε ζεσξείηαη φηη πξφθεηηαη γηα αλνζνζπκπιέγκαηα, πνπ θπθινθνξνχλ ζην αίκα. 26

27 Αλ ε ειεθηξνθνξεηηθή εηθφλα είλαη θπζηνινγηθή, ή ζηελ γ-πεξηνρή παξαηεξείηαη πνιπθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία θαη ε ζρέζε ησλ θ:ι δελ είλαη θπζηνινγηθή, ηφηε πξέπεη ην δείγκα λα εμεηαζηεί θαη ζηελ αλνζνθαζήισζε. Αλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα παξαηεξείηαη κνλνθισληθφ έπαξκα, απμάλεηαη ζηνλ νξφ ε αλνζνζθαηξίλε κηαο ηάμεο θαη ε ζρέζε ησλ θ:ι δελ είλαη θπζηνινγηθή, πξέπεη λα εμεηαζηεί θαη ην νχξν ηνπ αζζελή. Αλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα ππάξρεη κνλνθισληθφ έπαξκα θαη ε ζρέζε θ:ι παξακέλεη θπζηνινγηθή, πξέπεη ην δείγκα λα επαλεμεηαζηεί θαη ζηελ αλνζνθαζήισζε. Αλ απφ ην ηζηνξηθφ ηνπ αζζελνχο πξνθχπηεη φηη θαηά ην παξειζφλ ν νξφο ηνπ αίκαηφο ηνπ είρε εκθαλίζεη κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο θαη ζηε β-πεξηνρή ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο δηαθξίλεηαη κνλνθισληθφ έπαξκα, ηφηε πξέπεη λα πξνζδηνξηζηεί πνζνηηθά ε αληίζηνηρα απμεκέλε αλνζνζθαηξίλε, θαζψο θαη ε ζρέζε ησλ θ:ι, θαη λα γίλεη αλνζνθαζήισζε. Αλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα παξαηεξείηαη ππνγακκαζθαηξηλαηκία ή, θαηά ηνλ πνζνηηθφ πξνζδηνξηζκφ, νη IgG είλαη κεησκέλεο, ηφηε πξέπεη λα εμεηαζηεί θαη ην αληίζηνηρν νχξν. 3.2 Παξαπξσηεΐλεο - Παξαπξσηετλαηκίεο Οη αλνζνζθαηξίλεο παξάγνληαη απφ ηα Β-ιεκθνθχηηαξα. Φπζηνινγηθά, ηφζν ν πνιιαπιαζηαζκφο, φζν θαη ε δηαθνξνπνίεζε ησλ Β- ιεκθνθπηηάξσλ, ππφθεηληαη ζε θάπνην γελεηηθφ έιεγρν. Κάζε Β-ιεκθνθχηηαξν κπνξεί θαη αλαγλσξίδεη κφλνλ έλα αληηγφλν (επίηνπν αληηγφλνπ) θαη δχλαηαη λα παξάγεη αλνζνζθαηξίλεο κηαο θαη κφλνλ ζπγθεθξηκέλεο ηάμεο θαη ελφο κφλνλ ηχπνπ ειαθξηάο αιπζίδαο. Σν Β-ιεκθνθχηηαξν, κφιηο αλαγλσξίδεη θάπνην αληηγφλν, ελεξγνπνηείηαη θαη παξάγεη αλνζνζθαηξίλεο εηδηθέο θαηά ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αληηγφλνπ, ελψ ζπγρξφλσο πνιιαπιαζηάδεηαη θαη ζρεκαηίδεη δηθφ ηνπ θιψλν θπηηάξσλ, πνπ φια καδί παξάγνπλ απφιπηα νκνηνγελείο αλνζνζθαηξίλεο. Οη παξαπξσηεΐλεο είλαη νκνηνγελείο αλνζνζθαηξίλεο ή ηκήκαηα απηψλ. Παξάγνληαη απφ ελεξγνπνηεκέλα θχηηαξα θιψλνπ ελφο ζπγθεθξηκέλνπ Β-ιεκθνθπηηάξνπ κεηά απφ θάπνηα κεηάιιαμε. Ο φξνο παξαπξσηεΐλε ρξεζηκνπνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ην 1940 απφ ηνλ Apitz γηα ηελ πεξηγξαθή αλψκαισλ πξσηετλψλ ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο, ή ζην νχξν αηφκσλ κε θαθνήζε λνζήκαηα [ αλαθέξεηαη απφ ηνπο McNamara (67A) ]. Η αλίρλεπζε ησλ παξαπξσηετλψλ κπνξεί λα γίλεη φηαλ ππάξρεη θάπνηα ππφλνηα (αηκαηνινγηθά επξήκαηα, δπζιεηηνπξγία ησλ λεθξψλ, ινηκψμεηο θιπ) ή λα είλαη ηπραία. Αλ θαη δελ είλαη πάληα ηαπηφζεκε κε θαθνήζε δηεξγαζία, πξέπεη ζε θάζε πεξίπησζε λα γίλεηαη ε πεξαηηέξσ ζπζηεκαηηθή παξαθνινχζεζε ηνπ αζζελνχο (67Α, 44). Οη παξαπξσηεΐλεο κπνξεί λα νθείινληαη ζε πξσηνπαζή ή δεπηεξνπαζή αίηηα θαη λα είλαη ( 3, 74, 77,78). κνλνθισληθέο, ή πνιπθισληθέο Η θχξηα ζεκαζία ηνπο έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη απνηεινχλ πηζαλφ δείθηε θαθνήζνπο δηεξγαζίαο ζηα Β- ιεκθνθχηηαξα. Ζ πξόγλσζε, αλ κία κνλνθισληθή παξαπξσηετλαηκία ζα έρεη θαθνήζε εμέιημε ζην πξνζερέο ή θαη ζην απψηεξν κέιινλ, δελ είλαη δπλαηή, παξά κφλνλ κεηά απφ καθξνρξφληα θαη ζπζηεκαηηθή παξαθνινχζεζε ηνπ αζζελνχο ( 4, 79, 80, 81). Οη κνλνθισληθέο παξαπξσηεΐλεο κπνξεί λα είλαη θαη λα παξακείλνπλ αδηεπθξίληζηεο ζεκαζίαο (ζπλψλπκα: ηδηνπαζήο, αζπκπησκαηηθή, θαινήζεο, ακπεισκαηηθή, θξππηνγελήο, ιαλζάλνπζα, αθαζφξηζηεο ζεκαζίαο παξαπξσηετλαηκία). Γειαδή, θαηά ηελ αλίρλεπζή ηνπο λα κε ππάξρεη άιιν εχξεκα, ή λα απνηεινχλ ηελ αξρηθή θάζε κηαο θαθνήζνπο δηεξγαζίαο, φπσο είλαη ην πνιιαπιφ κπέισκα, ε ακπινείδσζε, ε καθξνζθαηξηλαηκία θιπ ( 79, 81, 82, 83, 84, 85). Γηα ηελ πηζαλή ζρέζε θάζε πεξίπησζεο κνλνθισληθήο παξαπξσηετλαηκίαο κε θαθνήζε δηεξγαζία, δελ ππάξρνπλ ζαθείο απνδείμεηο. Τπάξρνπλ φκσο ζεκαληηθά δεδνκέλα, πνπ ππνβνεζνχλ ζηε θαιχηεξε πξφγλσζε θαη δηάγλσζε ησλ θαθνεζψλ λνζεκάησλ (4, 53, 86, 87, 88, 89). 27

28 3.2.1 Τπεξ-,Τπν-, Αγακκαζθαηξηλαηκία Όηαλ ε ελεξγνπνίεζε ησλ Β-ιεκθνθπηηάξσλ είλαη γεληθεπκέλε, φπσο γηα παξάδεηγκα ζπκβαίλεη ζε πεξίπησζε εκβνιηζκνχ, ή γεληθεπκέλεο ινίκσμεο, κεγάινο αξηζκφο Β- ιεκθνθπηηάξσλ αλαγλσξίδεη ην αληηγφλν θαη ελεξγνπνηείηαη. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν ζρεκαηίδνληαη θιώλνη άπεηξσλ θπηηάξσλ. ηε ζπλέρεηα, ν θάζε θιψλνο παξάγεη δηθέο ηνπ αλνζνζθαηξίλεο, κε απνηέιεζκα λα απμεζεί έληνλα ζηνλ νξφ αίκαηνο ε ζπγθέληξσζε ησλ αλνζνζθαηξηλψλ, πνπ είλαη έληνλα εηεξνγελείο. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο αλαθεξφκαζηε ζε πνιπθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία. Η πνιπθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία είλαη ζπλψλπκε κε ηελ ππεξγακκαζθαηξηλαηκία ηεο ηάμεο ησλ IgG, αθνχ θπξίσο απηέο θαζνξίδνπλ ηε κνξθή ηνπ αληίζηνηρνπ επάξκαηνο, ελψ ε απμνκείσζε ησλ άιισλ αλνζνζθαηξηλψλ δελ επεξεάδεη αηζζεηά ηελ εηθφλα ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο. Οη αλνζνζθαηξίλεο απηέο, ιφγσ ηεο έληνλεο εηεξνγέλεηαο θαη ηεο δηαθνξεηηθήο ειεθηξνθνξεηηθήο θηλεηηθφηεηαο ηνπο, ζρεκαηίδνπλ ζηε γ-πεξηνρή ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκκαηνο έλα δηάρπην, έληνλνπ ρξψκαηνο έπαξκα (εηθφλα 9). Εηθόλα 9: 1= Οξόο αίκαηνο αλαθνξάο, 2= πνιπθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία (βέινο) 1 2 Αχμεζε ησλ IgG, πάλσ απφ 2,5%, ππνδειψλεη ππεξάλνζν θαηάζηαζε. Γεληθά, νη πεξηπηψζεηο (26, 56, 78, 90, 91, θαηά ηηο νπνίεο παξαηεξείηαη πνιπθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία είλαη ηέζζεξηο 92, 93, 94). Πξώηνλ, νη ρξόληεο επαηνπάζεηεο. Καηά ηελ θίξξσζε ηνπ ήπαηνο ε έληνλε αχμεζε ησλ IgG ζπλνδεχεηαη θαη κε ηελ αχμεζε ησλ IgA. Γεύηεξνλ, ε ζαξθνείδσζε. Σξίηνλ, ηα απηνάλνζα λνζήκαηα. Καηά ηε ξεπκαηνεηδή αξζξίηηδα απμάλνληαη θπξίσο νη IgA, αιιά θαη νη IgG, ελψ θαηά ην ζπζηεκαηηθφ εξπζεκαηψδε ιχθν απμάλνληαη νη IgG θαη ΙgΜ. Σέηαξηνλ, νη ρξόληεο ινηκώμεηο θαη θιεγκνλέο. Η πνιπθισληθή αχμεζε ησλ IgG κπνξεί λα αθνξά φιεο ηηο ππνηάμεηο ησλ IgG (IgG 1,2,3,4 ) ή λα αθνξά απηέο κε ηαρεία ειεθηξνθνξεηηθή θηλεηηθφηεηα (IgG 3,4 ). Δπηιεθηηθφο δηπιαζηαζκφο ηνπ επάξκαηνο, θαη ε έληνλε αχμεζε ησλ ηαρεηψλ IgG, κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη εηθφλα παξφκνηα κε εθείλε, πνπ νθείιεηαη ζηελ αχμεζε ησλ IgA. ε πεξίπησζε πνιπθισληθήο ππεξγακκαζθαηξηλαηκίαο, φπσο γηα παξάδεηγκα ζε πεξίπησζε θίξξσζεο ηνπ ήπαηνο, ή δηάρπηνπ εξπζεκαηψδνπο ιχθνπ, κπνξεί θαηά ηελ ειεθηξνθφξεζε θαιήο δηαρσξηζηηθήο ηθαλφηεηαο, λα δηαθνξνπνηεζνχλ θαη νιηγνθισληθά επάξκαηα. Πνιπθισληθέο IgA ζπρλά ζπλνδεχνπλ, ηελ θίξξσζε ηνπ ήπαηνο, ηελ αιθννιηθή επαηίηηδα, ηε ξεπκαηνεηδή αξζξίηηδα, θαη νξηζκέλεο θνξέο ην ζπζηεκαηηθφ εξπζεκαηψδε ιχθν θαη ηε ζαξθνείδσζε. Αληίζεηα πξνο ηηο ππεξγακκαζθαηξηλαηκίεο, ππάξρνπλ πεξηπηψζεηο κε κεξηθή ή νιηθή αλνζναλεπάξθεηα. Η αλνζναλεπάξθεηα κπνξεί λα νθείιεηαη ζε ζπγγελή (πξσηνγελή) ή δεπηεξνγελή (επίθηεηε) αίηηα θαη λα αθνξά επηιεθηηθά θάπνηεο ή φιεο ηηο αλνζνζθαηξίλεο, νπφηε έρνπκε ππνγακκαζθαηξηλαηκία (νιηθέο γ-ζθαηξίλεο <0,06%), ή αγακκαζθαηξηλαηκία (3, 26, 90, 95). Αλ θαη νη ζπγγελείο αλνζναλεπάξθεηεο έρνπλ κεγαιχηεξε θιηληθή ζεκαζία, νη επίθηεηεο δεκηνπξγνχλ πνιχ πην ζπρλά πξνβιήκαηα θαη ρξήδνπλ κειέηεο. Οη επίθηεηεο αλνζναλεπάξθεηεο δηαθνξνπνηνχληαη ζηηο δεπηεξνγελείο δπζγακκαζθαηξηλαηκίεο θαη ζηηο δεπηεξνγελείο αγακκαζθαηξηλαηκίεο. ηηο πξψηεο πεξηπηψζεηο, κνινλφηη κεηψλεηαη ε ζπγθέληξσζε ησλ IgA θαη IgM, πξνθχπηεη θαλνληθή εηθφλα ζην ειεθηξνθνξφγξακκα, ελψ ζηηο 28

29 δεπηεξνγελείο αγακκαζθαηξηλαηκίεο ε ζπγθέληξσζε ησλ IgG είλαη έληνλα κεησκέλε. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο, αλεμάξηεηα αλ ε ζπγθέληξσζε ησλ άιισλ ζθαηξηλψλ είλαη κεησκέλε ή φρη, παξαηεξνχληαη αλσκαιίεο ζην ειεθηξνθνξφγξακκα (3, 26, 90). ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο ην έπαξκα ζηε γ-πεξηνρή είλαη ακπδξφ ή θαη αλχπαξθην ( εηθφλα 12, νξφο 9). ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ησλ δεπηεξνγελψλ αγακκαζθαηξηλαηκηψλ νη IgA θαη IgM παξακέλνπλ ζε θπζηνινγηθά επίπεδα, ελψ κεηψλνληαη δξαζηηθά νη IgG, φπσο απηφ ζπκβαίλεη ζε πξφσξα λενγλά, ζε λενγλά κε θαζπζηεξεκέλε αλάπηπμε ή κε θπζηηθή ίλσζε, ζε πεξηπηψζεηο αλσκαιηψλ ζην κπειφ ησλ νζηψλ ( ππνπιαζία), κεηάζηαζε λενπιαζκάησλ, κπεινζθιήξπλζε, θαζψο θαη ζε φιεο εθείλεο ηηο πεξηπηψζεηο, φπνπ πξνθαιείηαη έληνλνο θαηαβνιηζκφο ησλ IgG (λέθξσζε, ππνζηηηζκφο, πςειή ζεξαπεπηηθή δφζε ζηεξνεηδψλ, κπνηνληθή δπζηξνθία, απψιεηα πξσηετλψλ (26,95). ιφγσ εληεξηηίηηδσλ) εκαληηθή κείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ αλνζνζθαηξηλψλ αλαθέξεηαη επίζεο ζε πεξηπηψζεηο κνλνθισληθήο γακκαζθαηξηλνπάζεηαο, φηαλ ππάξρεη πνιιαπιή κεηάζηαζε θαη φηαλ εθαξκφδεηαη αλνζνθαηαζηαιηηθή ζεξαπεία (3). ε ελήιηθα άηνκα, πνπ εκθαλίδνπλ ππνγακκαζθαηξηλαηκία, ρσξίο άιια εκθαλή θιηληθά ζπκπηψκαηα, ελδείθλπηαη ε ειεθηξνθφξεζε θαη ηνπ νχξνπ γηα δηαπίζησζε πηζαλήο κνλνθισληθήο πξσηετλνπξίαο ( ειεχζεξεο ειαθξέο κνλνθισληθέο αιπζίδεο) (96) Οιηγνθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία, δειαδή εκθάληζε πεξηζζνηέξσλ κηθξψλ, αιιά ζαθψο δηαθνξνπνηεκέλσλ επαξκάησλ, θπξίσο ζηε γ-πεξηνρή, κπνξεί λα εκθαληζηεί ζηελ αξρή ηεο ρπκηθήο αλνζνινγηθήο αληίδξαζεο, νπφηε κφλνλ κεξηθνί θιψλνη ελεξγνπνηεκέλσλ πιαζκνθπηηάξσλ πξνιαβαίλνπλ λα πνιιαπιαζηαζηνχλ θαη λα παξάγνπλ νκνηνγελείο αλνζνζθαηξίλεο (εηθφλεο 8Α, 10). Καηά ηνπο επφκελνπο κήλεο, ηα επάξκαηα απηά, θαη αλάινγα κε ηνλ αηηηνινγηθφ παξάγνληα, κπνξεί λα εμαθαληζηνχλ θαη λα πξνθχςεη πνιπθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία, ή λα επαλέιζεη ε θαηάζηαζε ζηε θπζηνινγηθή εηθφλα ηεο. Οιηγνθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία αλαθέξεηαη ζε δηάθνξεο παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο, φπσο γηα παξάδεηγκα ζηελ πεξίπησζε επηδεκηθήο επαηίηηδαο ή ινίκσμεο απφ κπθφπιαζκα (κε νιηγνθισληθά επάξκαηα ηεο ηάμεο ησλ IgM), θαζψο θαη ζε πεξηπηψζεηο ήπησλ θαθνεζψλ δηεξγαζηψλ, φπνπ ζπλήζσο παξακέλεη ε θαηάζηαζε ζηαζεξή γηα καθξχ ρξνληθφ δηάζηεκα. Έλα δίθισλν έπαξκα κπνξεί λα νθείιεηαη ζε κία πιήξε κνλνθισληθή αλνζνζθαηξίλε κηαο ζπγθεθξηκέλεο ηάμεο, κε έλαλ απφ ηνπο δχν ηχπνπο ειαθξψλ αιπζίδσλ θαη ζε κία ειεχζεξε ειαθξά αιπζίδα ηνπ άιινπ ηχπνπ (97) Μνλνθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία - Γακκαζθαηξη λνπάζεηα Δθηφο απφ ηα γλσζηά θπζηνινγηθά επάξκαηα ησλ πξσηετλψλ, κπνξεί ζε θάπνηα πεξηνρή κεηαμχ ησλ α 1 -πξσηετλψλ κέρξη θαη ην αθξαίν ζεκείν ζηελ θάζνδν ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο, λα εκθαληζηεί έλα έπαξκα κε ηδηαίηεξα ζηελφ εχξνο θαη κε έληνλε ρξψζε ( κνλνθισληθό έπαξκα). Έλα ηέηνην έπαξκα κπνξεί λα πξνθχςεη απφ ηελ παξνπζία ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο ππνιεηκκάησλ ηλσδνγφλνπ, κπνξεί λα νθείιεηαη ζε ζεξκνεπαίζζεηεο πξσηεΐλεο ή ηέινο, νη πξσηεΐλεο λα αλήθνπλ ζε πιήξεηο ή αηειείο κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο (κνλνθισληθή γακκαπάζεηα), νπφηε ε θιηληθή ζεκαζία ηνπο γίλεηαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή (98, 99, 100, 101) ( εηθόλεο 7, 11, 12, 13). Γηα λα απνθεπρζεί ε δεκηνπξγία επάξκαηνο ηλσδνγφλνπ δελ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ ειεθηξνθφξεζε πιάζκα, αιιά θαιά επεμεξγαζκέλνο νξφο. 29

30 Εηθόλα 13: Ηιεθηξνθόξεζε πξσηετλώλ νξνύ αίκαηνο: 1+2 = Ίδηνο νξόο κε β 2-ζθαηξίλεο. 3+4 = νξόο αίκαηνο ζπληεξεκέλνο γηα κεγάιν ρξνληθόδηάζηεκα κε δηάρπηε εηθόλα 5-7 = Παζνινγηθόο νξόο αίκαηνο κε έπαξκα κνλνθισληθήο ππεξγακκαζθαηξηλαηκίαο. 8 = Παζνινγηθόο νξόο αίκαηνο κε έπαξκα κνλνθισληθήο ππεξγακκαζθαηξηλαηκίαο. 9+10= Φπζηνινγηθόο νξόο αίκαηνο. 10% Δπηηπρήο ζεξαπεία Καθνήζεηο θαηαζηάζεηο Πηώζε ηεο ζπγθέληξσζεο 2% IgG Καινήζεηο IgA θαηαζηάζεηο IgM Εηθόλα 14: Πνξεία θαη θιηληθή ζεκαζία ησλ κνλνθισληθώλ παξαπξσηετλώλ Οη κνλνθισληθέο γακκαζθαηξηλνπάζεηεο αληηπξνζσπεχνπλ κία νκάδα δηαηαξαρψλ ησλ Β- ιεκθνθχηηαξσλ, πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ αλεμέιεγθην πνιιαπιαζηαζκφ θπηηάξσλ θιψλνπ ελφο κεηαιιαγκέλνπ Β- ιεκθνθπηηάξνπ (99). Σν κεηαιιαγκέλν θχηηαξν, θαζψο θαη ηα θχηηαξα ηνπ θιψλνπ ηνπ, παξάγνπλ απόιπηα νκνηνγελείο αλνζνζθαηξίλεο, νη νπνίεο ζην ειεθηξνθνξφγξακκα ζρεκαηίδνπλ ην ραξαθηεξηζηηθφ έπαξκα ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ, νπφηε αλαθεξφκαζηε ζε κνλνθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία (ή κνλνθισληθή γακκαζθαηξηλνπάζεηα ή κνλνθισληθή παξαπξσηετλαηκία) ( εηθφλεο 7,10,11, 12,13). Φαίλεηαη πσο ηνλ πιένλ θαζνξηζηηθφ ξφιν γηα κία θαθνήζε δηεξγαζία ηνλ παίδεη ε κεηάιιαμε ηνπ θπηηάξνπ ζην ζεκείν πνπ έρεη ηε γελεηηθή επζχλε γηα ηε κεηαβιεηή πεξηνρή (V-region) ηεο αλνζνζθαηξίλεο, νπφηε ην θχηηαξν δηαθεχγεη ην κεραληζκφ ειέγρνπ ( 82). Οη κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο, κπνξεί λα έρνπλ πιήξε ή αηειή κνξθή (ηκήκαηα αλνζνζθαηξηλψλ, φπσο είλαη νη ειεχζεξεο ειαθξέο κνλνθισληθέο αιπζίδεο θαη νη ειεχζεξεο κνλνθισληθέο βαξηέο αιπζίδεο). ην ειεθηξνθνξφγξακκα δεκηνπξγνχλ δηθφ ηνπο μερσξηζηφ κνλνθισληθφ έπαξκα κε ηδηαίηεξα ζηελφ εχξνο θαη κε έληνλε ρξψζε, πνπ κπνξεί λα εζηηαζηεί ( 2, 3, απφ ην θαζνδηθφ άθξν ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο κέρξη θαη ηελ πεξηνρή ησλ α 1 -ζθαηξηλψλ 4, 33, 43, 53, 64, 69, 73, 82, 99, 102, 103). Σα πιήξε κόξηα ησλ κνλνθισληθώλ αλνζνζθαηξηλώλ έρνπλ ηελ ίδηα δνκή θαη ηα ίδηα ραξαθηεξηζηηθά κε ηηο αληίζηνηρεο θπζηνινγηθέο αλνζνζθαηξίλεο. Κάζε πιήξεο κφξην κνλνθισληθήο αλνζνζθαηξίλεο απνηειείηαη απφ δχν βαξηέο πνιππεπηηδηθέο αιπζίδεο ηεο ίδηαο ηάμεο, θαζψο θαη απφ δχν ειαθξέο πνιππεπηηδηθέο αιπζίδεο, πάληα ηνπ ηδίνπ ηύπνπ ( θ- ή ι). Η θχξηα δηαθνξά ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ απφ ηηο αληίζηνηρεο θπζηνινγηθέο, είλαη ε απφιπηε νκνηνγέλεηά ηνπο, ράξε ζηελ νπνία έρνπλ απφιπηα ηαπηφζεκε ειεθηξνθνξεηηθή 30

31 θηλεηηθφηεηα θαη ζρεκαηίδνπλ ην ραξαθηεξηζηηθφ κνλνθισληθφ έπαξκα ζην ( 3, 4, 33, 53, 102). ειεθηξνθνξφγξακκα. Σα αηειή κόξηα ησλ αλνζνζθαηξηλώλ είλαη ηκήκαηα ησλ κνξίσλ ησλ αλνζνζθαηξηλψλ. Απηά κπνξεί λα είλαη ειεχζεξεο κνλνθισληθέο ειαθξέο, ή βαξηέο αιπζίδεο. Φπζηνινγηθά, νη ειαθξέο αιπζίδεο παξάγνληαη απφ ηα Β- ιεκθνθχηηαξα ζε πεξίζζεηα ησλ βαξηψλ αιπζίδσλ. Όκσο ζε πεξίπησζε θαθνήζνπο λφζνπ ησλ Β-ιεκθνθπηηάξσλ κπνξεί λα επέιζεη αλεμέιεγθηε ππεξπαξαγσγή ησλ ειαθξψλ αιπζίδσλ, νη νπνίεο αληρλεχνληαη θαηά ηελ ειεθηξνθφξεζε ηνπ νξνχ αίκαηνο ή θαη ηνπ νχξνπ (ζε αζζελείο κε ρξφληα λεθξίηηδα, κε αλνζνζπκπιέγκαηα, κε ακπινείδσζε). Οη πξσηεΐλεο απηέο ζρεκαηίδνπλ έλα ή πεξηζζφηεξα κνλνθισληθά επάξκαηα ζηελ πεξηνρή κεηαμχ ησλ α- γ-ζθαηξηλψλ. Αλαθέξνληαη επίζεο πεξηπηψζεηο, φπνπ νη κνλνθισληθέο ειεχζεξεο αιπζίδεο ζρεκαηίδνπλ αλνζνζπκπιέγκαηα κε ηελ α 1 -αληηζξπςίλε, νπφηε δεκηνπξγείηαη κνλνθισληθφ έπαξκα ζηελ α 1 - ή α 2 -πεξηνρή (3). Οη ι-ειαθξέο αιπζίδεο κπνξνχλ λα κεηαθηλεζνχλ απφ ηε γ-πεξηνρή κέρξη θαη ηελ α 1 -πεξηνρή, ελψ νη θ-ειαθξέο αιπζίδεο ζπλήζσο κεηαθηλνχληαη απφ ηε γ- κέρξη θαη ηελ α 2 -πεξηνρή. Τπνκνλάδεο ησλ IgM κπνξνχλ, επίζεο, λα εκθαληζηνχλ σο εληαίν έπαξκα ή λα δεκηνπξγήζνπλ κηθξά επάξκαηα πξνο ην αλνδηθφ κέησπν ησλ IgM. Σα εκηκόξηα ησλ IgG δελ δηαθνξνπνηνχληαη ειεθηξνθνξεηηθά απφ ηα πιήξε κφξηα, ελψ ηα Fcηκήκαηα ησλ IgG θαη IgA νξηζκέλεο θνξέο ζρεκαηίδνπλ δηάρπηα επάξκαηα ζηελ α 2 - β-πεξηνρή. Όηαλ ε ζπγθέληξσζε ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ είλαη κηθξή θαη ζρεκαηίδνπλ πνιχ κηθξά επάξκαηα, απηά κπνξνχλ λα ππεξθαιπθζνχλ απφ ην έπαξκα κηαο θπζηνινγηθήο πξσηεΐλεο. Γη απηφ, ζε πεξίπησζε ππνςίαο θαθνήζνπο λνζήκαηνο, θαη ηδηαίηεξα ζε πεξίπησζε ππνςίαο ακπινείδσζεο, αθφκε θαη φηαλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα δελ παξαηεξείηαη κνλνθισληθφ έπαξκα, επηβάιιεηαη ε επαλεμέηαζε ηνπ νξνχ αίκαηνο θαη κε ηελ ηερληθή ηεο ( 28, 73, 75, 104). αλνζνθαζήισζεο πρλόηεηα ησλ κνλνθισληθώλ παξαπξσηετλώλ Φπζηνινγηθά, δελ πξέπεη λα ππάξρνπλ ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο. Όκσο έξεπλεο έδεημαλ φηη ε ζπρλφηεηα ηνπο ζην γεληθφ πιεζπζκφ, αλάινγα κε ηελ ειηθία ηνπ πιεζπζκνχ, θαη ηελ επαηζζεζία ησλ ηερληθψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη, θπκαίλεηαη κεηαμχ 0,1θαη 19% 67Α), ελψ ζε αζζελείο ην πνζνζηφ απηφ αλέξρεηαη κέρξη θαη 75% (3, 4, 81, 104,105, 106,). Γεληθά, ε αλίρλεπζε κνλνθισληθψλ παξαπξσηετλψλ δελ πξέπεη λα ζεσξείηαη νπσζδήπνηε θαη σο έλδεημε χπαξμεο ή εμέιημεο θάπνηνπ θαθνήζνπο λνζήκαηνο (4). Μεηαμχ ησλ ζεηηθψλ πεξηπηψζεσλ σο πξνο ηηο κνλνθισληθέο παξαπξσηεΐλεο ζηνλ πγηή πιεζπζκφ, ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ (κέρξη θαη 80%) ε ζπγθέληξσζε ησλ παξαπξσηετλψλ είλαη θαηά ηελ αξρηθή θάζε ζε πνιχ ρακειά επίπεδα (<0,5%), ελψ ζην 16% ησλ πεξηπηψζεσλ εμειίζζεηαη ζε θαθφεζεο λφζεκα (3, 4, 79, 81, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 110A, 111, 112, 112A, 113). ε θιηληθά πγηείο εζεινληέο αηκνδφηεο ε ζπρλφηεηα ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ είλαη ζρεηηθά ρακειή ( 110, 110Α, 111, 112, 112Α, 113, 113Α). Οη Kohn θαη ζπλ ( 110) ζε 9420 δείγκαηα νξνχ βξήθαλ κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο ζε πνζνζηφ 0,2%, ελψ νη Fine θαη ζπλ. (112), πνπ εμέηαζαλ θαη 3100 δείγκαηα εζεινληψλ αηκνδνηψλ, βξήθαλ κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο ζε πνζνζηφ 0,1 θαη 0,3%, αληίζηνηρα. Οη Γεκεηξηάδεο θαη ζπλ. (113Α) απφ ηνπο 9000 νξνχο αίκαηνο εζεινληψλ αηκνδνηψλ πεξηνρήο Μαθεδνλίαο νη 80 εκθάληζαλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα κνλνθισληθφ έπαξκα. Απφ ηα 80 επάξκαηα ηα 70 νθείινληαλ ζηελ παξνπζία ηλσδνγφλνπ, θαη κφλνλ 10 (0,05%) νθείινληαλ ζε κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο ζπγθεθξηκέλσλ ηάμεσλ. Φαίλεηαη, φηη ζε νξηζκέλεο νηθνγέλεηεο ππάξρεη θάπνηα γελεηηθή πξνδηάζεζε παξαπξσηετλαηκίαο (114), θαη φηη ζηα κέιε νηθνγελείαο αηφκνπ, πνπ πάζρεη απφ θαθφεζεο λφζεκα, ε ζπρλφηεηα παξαπξσηετλαηκηψλ είλαη απμεκέλε ( 106, 114, 115, 116, 117, 118). Οη Kyle θαη ζπλ (79) δηεξεχλεζαλ γηα κία πεξίνδν 5 εηψλ 241 πεξηπηψζεηο κε κνλνθισληθή γακκαζθαηξηλνπάζεηα αδηεπθξίληζηεο ζεκαζίαο. Απφ απηέο ηηο πεξηπηψζεηο ην 9% εκθάληζε αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ, ελψ ζην 11% εκθαλίζηεθαλ θιηληθά ζπκπηψκαηα θαθνήζνπο λνζήκαηνο. Ο κέζνο ρξφλνο εκθάληζεο ζπκπησκάησλ ήηαλ 64 31

32 κήλεο ζηηο πεξηπηψζεηο πνιιαπινχ κπειψκαηνο, 103 κήλεο ζηηο πεξηπηψζεηο καθξνζθαηξηλαηκίαο θαη 92 κήλεο ζηηο πεξηπηψζεηο ακπινείδσζεο. Mνλνθισληθή ππεξγακκαζθαηξηλαηκία ή κνλνθισληθέο γακκαζθαηξηλνπάζεηεο αλαθέξνληαη ζπρλά ζε πεξηπηψζεηο πνιιαπινχ κπειψκαηνο. Η ζαθήο ζρέζε κεηαμχ κνλνθισληθψλ γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ αδηεπθξίληζηεο ζεκαζίαο θαη ηνπ πνιιαπινχ κπειψκαηνο εληζρχεη ηηο ππνζέζεηο γέλεζεο ηνπ πνιιαπινχ κπειψκαηνο, δειαδή, φηη αξρηθά δεκηνπξγείηαη κνλνθισληθή (119, 120) γακκαζθαηξηλνπάζεηα θαη κεηά εμειίζζεηαη ζε πνιιαπιφ κπέισκα ζηε ιεπραηκία πιαζκνθπηηάξσλ ζην πιαζκνθχηησκα ζηε κνλνθισληθή καθξνζθαηξηλαηκία ζηε λφζν ησλ βαξέσλ αιπζίδσλ ζηελ ακπινείδσζε ε 15% ησλ αζζελψλ κε ζχλδξνκν επίθηεηεο αλνζναλεπάξθεηαο θαη ζε 25% αζζελψλ ηεο (121, 122). λφζνπ ηνπ Gaucher ε 12,8% αζζελψλ κε AIDS (19). παληφηεξα, κνλνθισληθέο γακκαπάζεηεο αλαθέξνληαη ζε πεξηπηψζεηο θιεγκνλψλ, Non Hodgkin s lymphoma, ρξφληαο ιεκθαηηθήο ιεπραηκίαο, λενπιαζκάησλ ησλ κε δηθηπσηψλ ηζηψλ (non reticular neoplasm), θαζψο θαη ζε θαινήζεηο ηδηνπαζείο πεξηπηψζεηο αδηεπθξίληζηεο ζεκαζίαο, πνπ πηζαλφλ λα κελ έρνπλ ζρέζε κε δηαηαξαρέο ησλ Β-ιεκθνθπηηάξσλ, φπσο γηα παξάδεηγκα, ζε πεξίπησζε θαξθηλψκαηνο ή ζε ππεξήιηθα άηνκα. Τπάξρνπλ επίζεο επξήκαηα πνπ δείρλνπλ, φηη νη παξαπξσηεΐλεο παξάγνληαη θαηά ηελ αλνζνινγηθή απάληεζε θαηά ζπγθεθξηκέλνπ αληηγφλνπ βαθηεξίσλ ή ηψλ θαη γη απηφ έρνπλ ηδηφηεηα αληηζσκάησλ (86, 123, 124, 125, 126). Γεληθφηεξα φκσο έρεη απνδεηρηεί φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ παξαπξσηετλψλ, πνπ έρνπλ αληηζσκαηηθή ηδηφηεηα, είλαη απηναληηζψκαηα ( 4,78) Αλίρλεπζε θαη ηαπηνπνίεζε ησλ κνλνθισληθώλ παξαπξσηετλώλ Μία πξψηε έλδεημε φηη ππάξρνπλ παξαπξσηεΐλεο ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο (ηνπ ηχπνπ ησλ θξπναλνζνζθαηξηλψλ) είλαη ε δεκηνπξγία ηδήκαηνο, φηαλ ν νξφο ςπρζεί ( 4, 110). Ζ εξγαζηεξηαθή έξεπλα ησλ κνλνθισληθώλ παξαπξσηετλώλ κπνξεί λα δψζεη ζαθείο θαη ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο σο πξνο ην αλ κία πεξίπησζε κνλνθισληθήο παξαπξσηετλαηκίαο απνηειεί θαινήζε θαηάζηαζε ή θαθνήζε επεμεξγαζία ζηα Β-ιεκθνθχηηαξα. Η αξρηθή αλίρλεπζε ησλ κνλνθισληθψλ παξαπξσηετλψλ γίλεηαη κε ηελ ειεθηξνθφξεζε δείγκαηνο νξνχ αίκαηνο, φπνπ απηέο ζρεκαηίδνπλ ην ραξαθηεξηζηηθφ κνλνθισληθφ έπαξκα (1, 3, 13, 44, 51) ( εηθφλεο 11-13). Η ηαπηνπνίεζε ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ, ν θαζνξηζκφο ηεο βαξηάο θαη ειαθξάο αιπζίδαο ηνπο, θαζψο θαη ν πξνζδηνξηζκφο ηεο ζπγθέληξσζήο ηνπο, έρνπλ δηαγλσζηηθή αμία θαη πξνζδηνξίδνπλ ηνλ ηξφπν αληηκεηψπηζεο ηεο λφζνπ ( 3, 12, 44, 125, 126). Ζ ηαπηνπνίεζε ησλ κνλνθισληθώλ παξαπξσηετλώλ γίλεηαη κε ηε ρξήζε εηδηθψλ κνλνδύλακσλ πνιπθισληθώλ αληηνξψλ, ζηελ ηερληθή ηεο αλνζνθαζήισζεο ή θαη ηεο αλνζνειεθηξνθφξεζεο ( εηθφλεο 15-18). Η ζπλδπαζκέλε εμέηαζε ηνπ νξνχ, κε ηελ ειεθηξνθφξεζε θαη ηελ αλνζνθαζήισζε, εμαζθαιίδεη θαηά 99% ηελ εληφπηζε θαη ηαπηνπνίεζε ησλ θαθνεζψλ δηεξγαζηψλ ζηα Β-ιεκθνθχηηαξα ( 3, 26, 104, 111,126). 32

33 HellaBio Εηθόλα 15: Αλνζνθαζήισζε νξνύ αίκαηνο Ν 3, εηθόλαο 11. Mνλνθισληθέο IgG, θ-αιύζεηο Εηθόλα 16: Αλνζνθαζήισζε νξνύ αίκαηνο Ν 7, εηθ.11: Mνλνθισληθέο IgA, ι- αιύζεηο HellaBio HellaBio Εηθόλα17: Αλνζνθαζήισζε νξνύ αίκαηνο Ν 3, εηθόλαο 12 :Mνλνθισληθέο θ- αιύζεηο Γηα ηειηθή δηάγλσζε πξέπεη ν νξόο λα επαλεμεηαζηεί θαη κε anti- IgD θαη IgE. Εηθόλα 18: Αλνζνθαζήισζε πξσηετλώλ νύξνπ: Μνλνθισληθέο θ- αιύζεηο ζε κεγάιε ζπγθέληξσζε κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγεζεί ην θαηλόκελν ηεο πξνδώλεο. Ζ παξνπζία αηειώλ κνξίσλ αλνζνζθαηξηλώλ ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο ή ζην νχξν απνηειεί ζνβαξφ δείθηε θαθνήζνπο δηεξγαζίαο ζηα Β-ιεκθνθχηηαξα, ελψ νη αηειείο απηέο αλνζνζθαηξίλεο ιείπνπλ ζε πεξηπηψζεηο παξαπξσηετλαηκηψλ αδηεπθξίληζηεο ζεκαζίαο (3). Οη ειεχζεξεο βαξηέο αιπζίδεο κπνξεί λα αλήθνπλ ζε κία απφ ηηο ηάμεηο ησλ βαξηψλ αιπζίδσλ, πιελ (3, 102). ησλ IgE. Σέηνηεο πεξηπηψζεηο ζα πξέπεη λα δηεξεπλεζνχλ κε πην εμεηδηθεπκέλεο ηερληθέο ε πνιιέο πεξηπηψζεηο (20-60%) θαθνεζψλ δηεξγαζηψλ κε ΙgM-παξαπξσηεΐλεο, κπνξεί λα αληρλεπηνχλ κνλνκεξή κνλνθισληθά 7S, γεγνλφο ζπάλην ζε πεξηπηψζεηο θαινεζψλ θαηαζηάζεσλ. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη ηερληθέο πνπ ιεηηνπξγνχλ βάζε ηνπ κνξηαθνχ βάξνπο ησλ πξσηετλψλ (127). Γεληθά, ε δηαθνξηθή δηάγλσζε ησλ παξαπξσηετλψλ πεξηιακβάλεη ηηο κνλνθισληθέο παξαπξσηεΐλεο αδηεπθξίληζηεο ζεκαζίαο, θαη απηέο πνπ ζπλνδεχνπλ ηα θαθνήζε λνζήκαηα (πνιιαπιφ κπέισκα, καθξνζθαηξηλαηκία, ιέκθσκα, ρξφληα ιεκθνθπηηαξηθή ιεπραηκία, πξσηνγελήο ζπζηεκαηηθή ακπινείδσζεο θιπ (33). ε πεξίπησζε πνπ ε παξαπξσηετλαηκία έρεη θαινήζε εμέιημε, ζπάληα απμάλεηαη ε ζπγθέληξσζε ησλ νιηθψλ πξσηετλψλ θαη ησλ παξαπξσηετλψλ θαη ε θαηάζηαζε δελ ζπλνδεχεηαη απφ θάπνηα λφζν (αλαηκία, δπζιεηηνπξγία ησλ λεθξψλ ή ππεξαζβεζηαηκία) (132Α). Η ζπγθέληξσζε ησλ παξαπξσηετλψλ ζε θαινήζεηο θαηαζηάζεηο παξακέλεη ζηαζεξή ή απμάλεηαη βξαδέσο, κέρξη λα θζάζεη ζε θάπνηα ζπγθέληξσζε ζρεηηθά ρακειή, ε νπνία δηαηεξείηαη ζηαζεξή γηα πνιιά ρξφληα ( 4, 105, 106, 113 ). ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο, ε ζπγθέληξσζε ησλ παξαπξσηετλψλ εμαξηάηαη θαη απφ ηελ ηάμε ησλ αλνζνζθαηξηλψλ. Έηζη, ε ζπγθέληξσζή ηνπο ζπάληα μεπεξλά ην 2% γηα ηηο IgG- θαη ην 1% γηα ηηο IgA-, ή IgM ( εηθφλα 14) (4). 33

34 Καηά ηνλ Hobbs (87), ζην 85% ησλ θαινεζψλ πεξηπηψζεσλ ε αξρηθή ζπγθέληξσζε ησλ παξαπξσηετλψλ δελ μεπεξλά ην 1%, ελψ ζην 92% ησλ θαθνεζψλ πεξηπηψζεσλ ε ζπγθέληξσζή ηνπο βξίζθεηαη πάλσ απφην10% θαη δηπιαζηάδεηαη θάζε 6 κήλεο, ελψ ζε πεξίπησζε επηηπρνχο ζεξαπείαο κεηψλεηαη απηή ζεκαληηθά κέζα ζε 7-14 εκέξεο ( 3, 87, 111, 128). Γεληθά, θαηά ηε καθξνρξφληα παξαθνινχζεζε κηαο κνλνθισληθήο παξαπξσηετλαηκίαο αδηεπθξίληζηεο ζεκαζίαο, δίδεηαη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηε δηαρξνληθή ζπγθέληξσζε ησλ παξαπξσηετλψλ, παξάιιεια κε ηηο νιηθέο πξσηεΐλεο ηνπ νξνχ αίκαηνο (3,111,128). Γηα κία ζπζηεκαηηθή παξαθνινχζεζε ηνπ αζζελνχο πξέπεη, θαηά ην πξψην έηνο, λα πξνζδηνξίδεηαη ε ζπγθέληξσζε ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ ηνπ νξνχ αίκαηνο (κε ηελ ειεθηξνθφξεζε, ηε λεθεινκεηξία θιπ) αλά ηξίκελν θαη αλά εμάκελν θαηά ηα επφκελα έηε (3,4,129,130). Καηά ηε καθξνρξφληα παξαθνινχζεζε κηαο παξαπξσηετλαηκίαο κπνξεί λα απνδεηρηεί φηη δελ πξφθεηηαη γηα θαθνήζε λφζν, αιιά φηη απηή νθείιεηαη ζε θάπνηα άιιε αηηία, φπσο είλαη νη νμείεο ή ρξφληεο ινηκψμεηο, ε λφζνο ηνπ θνιιαγφλνπ, ε θίξξσζε ηνπ ήπαηνο, θαη ε γελεηηθά θαζνξηζκέλε αλνζνθαηαζηνιή. Δπίζεο, κπνξεί λα νθείιεηαη ζε λεφπιαζκα ηνπ κε δηθηπσηνχ ηζηνχ (non reticular neoplasm) ππφ επηηπρή ζεξαπεία ή λα πξφθεηηαη γηα άηνκα πνπ πάζρνπλ απφ αλεπάξθεηα θνιηθνχ νμένο, απφ έιθνο ζηνκάρνπ, απφ εινλνζία, λα παξνπζηάδνπλ ( 53, 86, 88, 89 ππεξεπαηζζεζία ζην θξχν, θαζψο θαη άηνκα πνπ έρνπλ ηερλεηή βαιβίδα ζηελ θαξδηά ). ( εηθφλα 14) Οη απφςεηο ησλ εξεπλεηψλ γηα ηε ζεκαζία ησλ παξαπξσηετλψλ, φζνλ αθνξά ηε κειινληηθή εμέιημή ηνπο, δηίζηαληαη. Απηνί πνπ ππνζηεξίδνπλ φηη, θάζε κνλνθισληθή παξαπξσηετλαηκία κπνξεί λα είλαη πξνάγγεινο θαθνήζνπο δηεξγαζίαο, βαζίδνληαη ζην ζεκαληηθά απμεκέλν πνζνζηφ θαθνεζψλ πεξηπηψζεσλ ζε άηνκα κεγάιεο ειηθίαο, πνπ πξνεγνχκελα εκθάληδαλ κνλνθισληθέο παξαπξσηεΐλεο αδηεπθξίληζηεο ζεκαζίαο, ελψ, θαηά ηνπο άιινπο, ε θιηληθή ζεκαζία ησλ κνλνθισληθψλ παξαπξσηετλαηκηψλ αδηεπθξίληζηεο ζεκαζίαο είλαη κηθξή, δεδνκέλνπ φηη ε ζπρλφηεηα θαθνεζψλ δηεξγαζηψλ ζε άηνκα κε κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο ( 4, 105, αδηεπθξίληζηεο ζεκαζίαο, αθφκε θαη θαηά ηε δηάξθεηα δεθαεηηψλ, παξακέλεη πνιχ ρακειή 130). ε αζζελείο κε κπέισκα θαη κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο, ε κείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ ζεκαίλεη επλντθή εμέιημε ηεο λφζνπ, ελψ ε ζπλερήο αχμεζή ηνπο απνηειεί αληίζεηε έλδεημε (131, 132) (εηθφλα 14). (76, 76) Κιηληθή ζεκαζία ησλ κνλνθισληθώλ γακκαζθαηξηλνπαζεηώλ Η θιηληθή ζεκαζία ησλ κνλνθισληθψλ παξαπξσηετλψλ εμαξηάηαη απφ ηηο ζπλζήθεο ππφ ηηο νπνίεο απηέο αληρλεχνληαη, απφ άιια βηνρεκηθά επξήκαηα, θαζψο θαη απφ ηε ζπγθέληξσζή ηνπο. Η ηπραία αλίρλεπζή ηνπο ππνδειψλεη θαθνήζε δηεξγαζία, δελ έρεη φκσο θαζνξηζηηθή ζεκαζία γηα ηε δηάγλσζε, αθνχ ε ζπρλφηεηα θαη πηζαλφηεηα αλίρλεπζήο ηνπο εμαξηάηαη απφ ηελ επαηζζεζία ηεο ηερληθήο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη (67Α). Έηζη, νη Kyle θαη ζπλ (132Α) δηαπίζησζαλ φηη ζε πεξηπηψζεηο αλίρλεπζεο κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ, έλα κεγάιν πνζνζηφ(75%) ήηαλ αδηεπθξίληζηεο ζεκαζίαο, ελψ ζην 10% ησλ πεξηπηψζεσλ είραλ ζρέζε κε κπέισκα, ζην 2% κε κνλνθισληθή καθξνζθαηξηλαηκία, ζην 6% κε πξσηνγελή ακπινείδσζε θαη ζην 7% κε άιια λνζήκαηα, φπσο ιέκθσκα, ιεπραηκία, παζήζεηο ηνπ ζπλδεηηθνχ ηζηνχ, πεξηθεξηθέο λεπξνπάζεηεο θαη δεξκαηηθέο παζήζεηο (104). Ο πιένλ αζθαιήο ηξφπνο δηαθνξνπνίεζεο ησλ κνλνθισληθψλ παξαπξσηετλψλ ζε θαθνήζεηο ή κε, φπσο ήδε αλαθέξζεθε, είλαη ε καθξνρξφληα παξαθνινχζεζή ηνπο. Γεληθά, νη κνλνθισληθέο γακκαζθαηξηλνπάζεηεο ηαμηλνκνχληαη : 1. ε απηέο πνπ έρνπλ εκθαλή θιηληθά ζπκπηψκαηα θαη πνπ νθείινληαη: α) ζε θαθνήζε δηεξγαζία ησλ Β-ιεκθνθπηηάξσλ, φπσο είλαη ην πνιιαπιφ κπέισκα, ν πιαζκαηνθπηηαξηθφο φγθνο (plasmocytoma) θαη ηα ιεκθνυπεξπιαζηηθά λνζήκαηα (πρ καθξνζθαηξηλαηκία), λφζνο ησλ βαξέσλ αιπζίδσλ (134), θαη β) ζηα θαθνήζε λνζήκαηα, πνπ νθείινληαη ζηελ παξνπζία ησλ αλνζνζθαηξηλψλ (πρ ε ακπινείδσζε, ε θξπναλνζνζθαηξηλαηκία ηχπνπ Ι θαη ΙΙ, νη αηκνζηαηηθέο αλσκαιίεο θιπ). 34

35 2. ηηο κνλνθισληθέο γακκαζθαηξηλνπάζεηεο πνπ δελ έρνπλ εκθαλή θιηληθά ζπκπηψκαηα, φπσο είλαη ε πεξίπησζε ησλ κνλνθισληθψλ γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ αδηεπθξίληζηεο ζεκαζίαο, θαζψο θαη νη πεξηπηψζεηο κε παξνδηθή εκθάληζε κνλνθισληθψλ αληηζσκάησλ. Ζ θιηληθή ζεκαζία ησλ κνλνθισληθψλ γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ εμαξηάηαη απφ ηε βηνινγηθή δξάζε ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ, πνπ κπνξεί λα εθδεισζεί (76) : 1.Με θιηληθά ζπκπηψκαηα [πρ ζχλδξνκν ηνπ ππεξημψδνπο (=hyperviscosity syndrome), αηκνζηαηηθέο δηαηαξαρέο, θξπναλνζνζθαηξηλαηκία ηχπνπ Ι, θιπ], πνπ νθείινληαη ζηηο θπζηθνρεκηθέο ηδηόηεηεο ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ, θαζψο ζηελ αιιεινεπίδξαζε κεηαμχ πξσηετλψλ. Σα ζπκπηψκαηα εμαξηψληαη θπξίσο απφ ηε ζπγθέληξσζε ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ ζην πιάζκα ηνπ αίκαηνο, θαζψο θαη απφ ηνλ ηζφηππν ηεο κνλνθισληθήο αλνζνζθαηξίλεο θαη δεπηεξεπφλησο απφ ηε κάδα ησλ λενπιαζκαηηθψλ θπηηάξσλ. 2.Με θιηληθά ζπκπηψκαηα (αηκνιπηηθή αλαηκία, πνιπλεπξνπάζεηα θιπ), πνπ νθείινληαη ζηελ αληηζσκαηηθή ηδηόηεηα ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ. 3. Με θιηληθά ζπκπηψκαηα ( πρ AL ακπινείδσζε, λφζνο ησλ ειαθξψλ αιπζίδσλ) πνπ νθείινληαη ζε άγλσζηνπο, ή κεξηθψο θαηαλνεηνχο παζνθπζηνινγηθνχο κεραληζκνχο ( 76). Πάλησο, κία έγθαηξε αλίρλεπζε ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ κπνξεί λα έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία, θαζφηη ζπκβάιιεη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ζεξαπεπηηθή αγσγή (12). Καηά ηνλ Kohn ( 133), επεηδή νη κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο κπνξεί λα είλαη θαη δείθηεο ηνγελνχο κπειψκαηνο, θαη ν ππαίηηνο ηφο λα βξίζθεηαη ζε θάζε ηαηκίαο, αίκα κε κνλνθισληθέο παξαπξσηεΐλεο δελ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ αηκνδνζία. Γη απηό, ε έγθαηξε αλίρλεπζε κνλνθισληθώλ αλνζνζθαηξηλώλ ζε εζεινληή αηκνδόηε κπνξεί, αθελόο λα ζπκβάιιεη ζηνλ απνθιεηζκό ηνπ παζνινγηθνύ αίκαηνο από ηελ αηκνδνζία θαη αθεηέξνπ λα νδεγήζεη έγθαηξα ηνλ ύπνπην αηκνδόηε ζε πεξαηηέξσ θιηληθή θαη εξγαζηεξηαθή εμέηαζε (113A) Παξάκεηξνη δηάγλσζεο ησλ κνλνθισληθώλ γακκαζθαηξηλνπαζεηώλ ε έλα ρακειφ πνζνζηφ (10%) ησλ πεξηπηψζεσλ κε κπέισκα δελ πξνθαιείηαη αλνζνθαηαζηνιή. Γη απηφ, φηαλ ε ειεθηξνθνξεηηθή εηθφλα ησλ πνιπθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ είλαη θπζηνινγηθή, ζπλήζσο πξφθεηηαη γηα αδηεπθξίληζηεο ζεκαζίαο κνλνθισληθέο πξσηεΐλεο (87,132Α). Αληίζεηα, ζε έλα ζρεηηθά πςειφ πνζνζηφ (35-40%) ησλ πεξηπηψζεσλ κνλνθισληθψλ πξσηετλψλ αδηεπθξίληζηεο ζεκαζίαο πξνθαιείηαη αλνζνθαηαζηνιή (104). ε πεξηπηψζεηο κνλνθισληθψλ γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ ε κεησκέλε ζπγθέληξσζε ησλ γ-ζθαηξηλψλ κπνξεί λα νθείιεηαη ζηελ αλαζηνιή ηεο παξαγσγήο ησλ θπζηνινγηθψλ Β-ιεκθνθπηηάξσλ θαη θπξίσο εθείλσλ πνπ παξάγνπλ αλνζνζθαηξίλεο ηνπ ηδίνπ ηχπνπ κε ηηο κνλνθισληθέο (ηζνηππηθή αλνζνθαηαζηνιή) ή ζηνλ απμεκέλν θαηαβνιηζκφ ησλ πνιπθισληθψλ IgG. Όηαλ νη κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο είλαη ηεο ππφηαμεο IgG 1,2, 4 ), πξνθαιείηαη κείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ θπζηνινγηθψλ αλνζνζθαηξηλψλ, θαζψο ηεο αλνζνινγηθήο αληίδξαζεο ζηελ παξνπζία αληηγφλνπ, ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ καθξνθάγσλ, ησλ νπδεηεξφθηισλ θαη ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ ζπκπιεξψκαηνο. Οη θαηαζηάζεηο απηέο ζπλεπάγνληαη απμεκέλε επαηζζεζία ηνπ αζζελνχο ζε γεληθεπκέλεο ινηκψμεηο (76). Η αλίρλεπζε κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ ζπρλά απνηειεί ηελ αξρηθή έλδεημε εκθάληζεο κνλνθισληθήο γακκαζθαηξηλνπάζεηαο. Γηα κία νξηζηηθή δηάγλσζε κηαο γακκαζθαηξηλνπάζεηαο ζα πξέπεη: Να πξνζδηνξηζηνχλ φιεο νη ηηκέο ζην αίκα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ αηκνπεηαιίσλ. Να γίλεη εμέηαζε ηνπ νχξνπ. Παξνδηθή κνλνθισληθή παξαπξσηετλαηκία κπνξεί λα εκθαληζηεί ζε πεξηπηψζεηο νμείαο ή ρξφληαο ινίκσμεο, λφζνπ ηνπ θνιιαγφλνπ, θίξξσζεο ηνπ ήπαηνο, γελεηηθά θαζνξηζκέλεο αλνζναλεπάξθεηαο, εινλνζίαο, αλεπάξθεηαο ζε θνιηθφ νμχ, θαζψο θαη ζε άηνκα κε έιθνο ζηνκάρνπ ή κε ηερλεηή βαιβίδα ζηελ θαξδηά ( 53,86,88,89). Η εκθάληζε ζεκαληηθήο πνζφηεηαο ειεχζεξσλ κνλνθισληθψλ ειαθξψλ αιπζίδσλ ζην νχξν είλαη δείθηεο θαθνεζψλ δηεξγαζηψλ. ηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία αλαθέξνληαη πεξηπηψζεηο αηφκσλ, πνπ παξφιν φηη επί πνιιά ρξφληα (8-17 έηε), είραλ ζην νχξν ηέηνηεο πξσηεΐλεο, δελ εθδήισζαλ λφζν (87, 105, 132Α ). Μία ζεκαληηθή αχμεζή ηνπο (πάλσ απφ 50%) ζπλήζσο ζεκαίλεη θαθνήζε 35

36 δηεξγαζία, κπνξεί, φκσο, ζε έλα κηθξφ πνζνζηφ (5%) λα κελ εθδεισζεί λφζνο ή θαη λα επέιζεη ίαζε (87, 132Α). Να αλαδεηεζνχλ κνλνθισληθέο πξσηεΐλεο ζην ειεθηξνθνξφγξακκα ηνπ νξνχ αίκαηνο θαη ηνπ νχξνπ. ε πεξίπησζε κνλνθισληθψλ πξσηετλψλ, λα γίλεη ηαπηνπνίεζή ηνπο κε ηε ρξήζε πνιπθισληθψλ κνλνδχλακσλ αληηνξψλ, εηδηθψλ θαηά ησλ βαξέσλ θαη ειαθξψλ αιπζίδσλ. Να πξνζδηνξηζηνχλ πνζνηηθά νη παξαπξσηεΐλεο θαη νη νιηθέο αλνζνζθαηξίλεο (4,87). Ο πξνζδηνξηζκφο ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο ή ζην νχξν, έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηε δηάγλσζε ή θαη γηα ηελ παξαθνινχζεζε κηαο ζεξαπεπηηθήο αγσγήο. Δίλαη, φκσο, δχζθνινο ν αθξηβήο πξνζδηνξηζκφο ηνπο κε (104, 128) αλνζνρεκηθέο ηερληθέο γηαηί εκθαλίδνπλ πεξηνξηζκέλε αληηγνληθφηεηα Να αλαδεηεζνχλ ζηνλ νξφ αίκαηνο θξπναλνζνζθαηξίλεο. Να γίλεη βηνςία θαη εμέηαζε δείγκαηνο κπεινχ ησλ νζηψλ ( ρξψζε θαηά Wright Giemsa θαη αλνζνθζνξηζκφο). Αλ ππάξρεη ππνςία γηα αλνζνζπκπιέγκαηα λα πξνζδηνξηζηεί ην ημψδεο ηνπ νξνχ ηνπ αίκαηνο. Να αθηηλνγξαθεζνχλ ηα νζηά. Οζηενιπηηθέο αιινηψζεηο πνπ παξαηεξνχληαη ζηελ αθηηλνγξαθία, ρσξίο άιια θαηαθαλή αίηηα, ππνδειψλνπλ θαθνήζε δηεξγαζία (104) Να πξνζδηνξηζηεί ην C1q κε ηδεκαηηλναληίδξαζε. Δπίζεο πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε: Η ειηθία ηνπ αζζελνχο. ε λήπηα θαη λεαξά παηδηά, νη παξαπξσηεΐλεο απνηεινχλ δπζνίσλε πξφγλσζε. Η αλνζνινγηθή θαηάζηαζε ηνπ νξγαληζκνχ. ε πνιχ κεγάιν πνζνζηφ ( κέρξη θαη 98%) ησλ πεξηπηψζεσλ κε κπέισκα ππάξρεη αλνζνθαηαζηνιή ( 4, 87). ε πεξίπησζε κπειψκαηνο ηχπνπ IgG, ε αλνζνθαηαζηνιή αθνξά θαηαξρήλ ηηο IgA, ελψ φηαλ πξφθεηηαη γηα θαινήζεηο παξαπξσηεΐλεο, ζπάληα πξνθαιείηαη αλνζνθαηαζηνιή. Η ζπγθέληξσζε ησλ ειεχζεξσλ ειαθξψλ αιπζίδσλ ζην νχξν. Η αχμεζή ηνπο ππνδειψλεη θαθνήζε δηεξγαζία (134). Γεληθά, θαίλεηαη φηη ζε πεξηπηψζεηο θαινεζψλ παξαπξσηετλαηκηψλ ε ζπγθέληξσζε ησλ κνλνθισληθψλ ειεχζεξσλ αιπζίδσλ δελ μεπεξλά ηα 60 mg %, ελψ, θαη άιινπο, δελ πξέπεη λα ππεξβαίλεη ηα 10 mg% ( 4, 87 ). Η νιηθή ζπγθέληξσζε ησλ πξσηετλψλ. ε πεξηπηψζεηο θαινεζψλ παξαπξσηετλαηκηψλ ζπάληα απμάλεηαη ε ζπγθέληξσζε ησλ νιηθψλ πξσηετλψλ, ελψ ε ζπγθέληξσζε ησλ παξαπξσηετλψλ παξακέλεη ζηαζεξή ( 4, 87). Η ζπγθέληξσζε ηεο αιβνπκίλεο. ε πεξηπηψζεηο κπεισκάησλ θαη πξσηνγελψλ καθξνζθαηξηλαηκηψλ, ζπρλά παξαηεξείηαη ππναιβνπκηλαηκία, ελψ ζε θαινήζεηο θαηαζηάζεηο κεησκέλε ζπγθέληξσζε ηεο αιβνπκίλεο παξαηεξείηαη κφλνλ αλ ε ζπγθέληξσζε ησλ παξαπξσηετλψλ ππεξβεί ην 1,5% (87) Γεληθέο αξρέο θαη πξνβιήκαηα αμηνιόγεζεο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο αλνζνθαζήισζεο ή θαη ηεο αλνζνειεθηξνθόξεζεο Δλψ ε ειεθηξνθφξεζε αληρλεχεη ηελ παξνπζία κνλνθισληθψλ παξαπξσηετλψλ (εκθάληζε κνλνθισληθψλ επαξκάησλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα) ( εηθφλεο 7,10,11), ε δηαθνξνπνίεζε θαη ηαπηνπνίεζή απηψλ γίλεηαη κφλν κε ηε ρξήζε κνλνδχλακσλ πνιπθισληθώλ αληηνξψλ, κε ηηο ηερληθέο ηεο αλνζνθαζήισζεο ή θαη αλνζνειεθηξνθόξεζεο (εηθ.19). Δπεηδή νη αληηγνληθνί θαζνξηζηέο ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ είλαη ζηελά πεξηνξηζκέλνη (ηδηαίηεξα ζε πεξηπηψζεηο κνλνθισληθψλ ΙgM θαη IgA), νη εηδηθνί κνλνδχλακνη πνιπθισληθνί αληηνξνί κπνξεί λα κελ εληνπίζνπλ θαη λα κελ αλαγλσξίζνπλ νπσζδήπνηε ην αληηγφλν θαη έηζη λα πξνθχςνπλ ςεπδψο αξλεηηθά απνηειέζκαηα. Γη απηφ, εθεί φπνπ ππάξρεη ππνςία θαθνήζνπο λνζήκαηνο θαη ην απνηέιεζκα ηεο αλνζνθαζήισζεο/αλνζνειεθηξνθφξεζεο 36

37 είλαη αξλεηηθφ, πξέπεη λα επαλαιεθζεί ε εμέηαζε κε ηε ρξήζε αληηνξψλ θάπνηαο άιιεο (44, 53) παξαζθεπάζηξηαο εηαηξείαο Γεληθά, ε αλνζνειεθηξνθόξεζε είλαη κία θαιή εξγαζηεξηαθή ηερληθή γηα ηε δηαθνξνπνίεζε κηαο παζνινγηθήο πξσηεΐλεο απφ ηηο θπζηνινγηθέο, θαζψο θαη γηα ηνλ έιεγρν ηεο θαζαξφηεηαο κηαο ζπγθεθξηκέλεο πξσηεΐλεο ( 135). Η αλνζνθαζήισζε απνηειεί εμέιημε ηεο αλνζνειεθηξνθφξεζεο θαη ζίγνπξα ππεξηεξεί απηήο ζε πνιιά ζεκεία. Η αλνζνθαζήισζε πεξηγξάθηεθε γηα πξψηε θνξά ην 1964, ηξνπνπνηήζεθε ην 1969 θαη έθηνηε εθαξκφδεηαη επξέσο γηα ηελ έξεπλα θαη ηε δηάγλσζε ησλ κνλνθισληθψλ παξαπξσηετλαηκηψλ (135Α, 136,). Πξφθεηηαη γηα κία ηερληθή απιή, πξαθηηθή, ηαρεία θαη αμηφπηζηε, θαη γη απηφ, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, είλαη ε ηερληθή επηινγήο γηα ηε δηάγλσζε ησλ γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ (2, 44, 73, 78, 135, ). Case No1 Case No2 Case No3 ANALYZE BY HELLABIOSCAN (OR DENSITOMETER) Comments: Strong hypogammaglobulinemia, increased betaglobulins, and two distinct monoclonal bands, which must be identified by Immunofixation. Δηθόλα 19 Diagnosis: Biclonal IgA,θ Γεληθά, ε ζεηξά εξγαζίαο θαη νη βαζηθέο αξρέο ησλ δχν ηερληθψλ (ηεο αλνζνθαζήισζεο θαη ηεο αλνζνειεθηξνθφξεζεο) είλαη ίδηεο, αιιά ππάξρνπλ θάπνηεο ιεπηνκέξεηεο, πνπ ηηο δηαθνξνπνηνχλ (135, 143). Καη ζηηο δχν ηερληθέο θαηά ηελ πξψηε θάζε γίλεηαη ειεθηξνθφξεζε ησλ πξσηετλψλ ηνπ δείγκαηνο θαη αθνινπζεί ε θάζε ηεο αληηγνλν/αληηζσκαηηθήο αληίδξαζεο κεηαμχ ησλ πξσηετλψλ ηνπ δείγκαηνο, πνπ δηαρσξίζηεθαλ θαηά ηελ ειεθηξνθφξεζε (=αληηγόλα), θαη ησλ πνιπθισληθψλ κνλνδχλακσλ αληηνξψλ (=αληηζώκαηα). Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο, νη αληηνξνί πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη πξέπεη λα είλαη θαζαξέο αλνζνζθαηξίλεο ηεο ηάμεο ησλ IgG (κπνξνχλ λα πξνέξρνληαη απφ αλνζνπνηεκέλα θνπλέιηα, πξφβαηα, ή αίγεο), γηα λα απνθεχγεηαη ε κε εηδηθή ρξψζε ηνπ θηικ (background). Οη αληηνξνί πξέπεη λα είλαη εηδηθνί θαηά ησλ βαξέσλ αιπζίδσλ ησλ γλσζηψλ αλνζνζθαηξηλψλ (ζπλήζσο θαηά ησλ βαξέσλ αιπζίδσλ γ-, α-, θαη κ-, ζπαληφηεξα θαη ζε εηδηθέο πεξηπηψζεηο, θαη θαηά ησλ δ-, θαη ε- βαξέσλ αιπζίδσλ), θαζψο θαη θαηά ησλ ειαθξψλ, ειεχζεξσλ θαη ζπλδεδεκέλσλ, αιπζίδσλ θ- θαη ι. 37

38 Καηά ηελ αλνζνειεθηξνθόξεζε νη αληηνξνί ηνπνζεηνχληαη ζε εηδηθή αχιαθα απ φπνπ ηα αληηζψκαηα δηαρένληαη ζην ππφζηξσκα. ην ζεκείν φπνπ ζπλαλη,σληαη ηα αληηζψκαηα κε ην εηδηθφ αληηγφλν επέξρεηαη αλνζνινγηθή αληίδξαζε [αληηγνλν-αληηζσκαηηθή αληίδξαζε] θαη ζρεκαηίδεηαη ίδεκα ζε κνξθή ηόμνπ (εηθφλα 20 θαη 21), ηνπ νπνίνπ νη ηδηφηεηεο (ζρήκα, ζέζε, κέγεζνο θιπ) θαζνξίδνληαη θπξίσο απφ ην αληίζηνηρν αληηγφλν. Ο ρξφλνο ηεο αλνζνινγηθήο αληίδξαζεο είλαη ψξεο. ηε ζπλέρεηα αθνινπζεί ην μέπιπκα ησλ πξσηετλψλ πνπ πιενλάδνπλ, (νη πξσηεΐλεο πνπ έιαβαλ κέξνο ζηελ εηδηθή αληίδξαζε, σο αλνζνζπκπιέγκαηα, παξακέλνπλ πιένλ ζηαζεξέο κέζα ζην ππφζηξσκα), ε ρξψζε - απφρξσζε θαη ε αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ. Καηά ηελ αλνζνειεθηξνθφξεζε, ν νξφο ηνπ αίκαηνο πξέπεη λα εμεηάδεηαη παξάιιεια κε θάπνην θπζηνινγηθφ νξφ αίκαηνο (νξφο αλαθνξάο). Οη IgG, ηνπ θπζηνινγηθνχ νξνχ αίκαηνο, δίλνπλ ζαθέο ηφμν κέρξη θαη ζε αξαίσζε 1:10, ελψ ζε πςειφηεξεο αξαηψζεηο ην ηφμν γίλεηαη δηάρπην θαη ακπδξφ. Σν ηφμν ησλ IgG είλαη ιεπηφ, καθξχ, ειιεηςνεηδέο, κε ειαθξά θνηιφηεηα, θαη θαηαιακβάλεη ηε γ- θαη ηε β- πεξηνρή (εηθφλα 20). Δηθφλα 20: Αλνζνειεθηξνθφξεζε θπζηνινγηθνχ νξνχ αίκαηνο Δηθφλα 21: Αλνζνθαζήισζε νξνχ κε ΙgG,θ Οη IgΑ θαη νη IgM, ζε κε αξαησκέλν θπζηνινγηθφ νξφ αίκαηνο, ζρεκαηίδνπλ ζαθέο ηφμν, ελψ αλ ν νξφο αξαησζεί ην ηφμν εμαζζελεί ή θαη δε θαίλεηαη θαζφινπ. Σν ηφμν ησλ IgA ηνπ θπζηνινγηθνχ νξνχ αίκαηνο είλαη ιεπηφ, βξίζθεηαη ζηελ πεξηνρή ησλ γ- β- ζθαηξηλψλ, ιίγν πξνο ηελ άλνδν απφ ην ζεκείν ελαπφζεζεο ηνπ δείγκαηνο. Σν ηφμν ησλ IgM ηνπ θπζηνινγηθνχ νξνχ αίκαηνο είλαη κφιηο νξαηφ θαη βξίζθεηαη ιίγν πξνο ηελ θάζνδν απφ ην ζεκείν ελαπφζεζεο ηνπ δείγκαηνο. Η ζπγθέληξσζε ησλ IgD θαη ησλ IgE, ζε θπζηνινγηθφ νξφ αίκαηνο είλαη πνιχ ρακειή θαη γη απηφ δελ ζρεκαηίδνπλ νξαηφ ηφμν. ε πεξηπηψζεηο κνλνθισληθψλ γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ, ζπλήζσο πξνθαιείηαη αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο αλνζνζθαηξίλεο, ελψ ειαηηψλεηαη ε ζπγθέληξσζε ησλ άιισλ αλνζνζθαηξηλψλ. πγρξφλσο επέξρεηαη αχμεζε ηνπ ελφο ηχπνπ απφ ηηο ειαθξέο αιπζίδεο, θαη παξαηεξνχληαη κνξθνινγηθέο δηαθνξνπνηήζεηο ησλ αληίζηνηρσλ ηφμσλ. Η αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο αλνζνειεθηξνθνξεηηθήο εηθφλαο ηνπ εμεηαδφκελνπ νξνχ γίλεηαη ζε ζχγθξηζε πξνο ηνλ νξφ αίκαηνο αλαθνξάο. Οξνί πνπ δελ εκθαλίδνπλ δηαθνξά ησλ ηφμσλ ηνπο απφ απηά ηνπ νξνχ αίκαηνο αλαθνξάο ζεσξνχληαη σο θπζηνινγηθνί (εηθφλα 20 θαη 21). ε πεξηπηψζεηο γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ πξνθχπηεη θάπνηα κηθξή ή κεγάιε δηαθνξνπνίεζε ηεο εηθφλαο ηεο παζνινγηθήο πξσηεΐλεο απφ απηφλ ηνπ νξνχ αίκαηνο αλαθνξάο. Η δηαθνξνπνίεζε ηνπ ηφμνπ αθνξά ζηελ πεξηνρή πνπ αληηζηνηρεί ζην κνλνθισληθφ έπαξκα ηεο ειεθηξνθφξεζεο ηνπ αληίζηνηρνπ νξνχ θαη κπνξεί λα αθνξά ζηελ θνηιφηεηα, ζην βαζκφ ρξψζεο, ζηε ζέζε ή θαη ζε θάπνην άιιν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ ηφμνπ (εηθφλα 21). Η ζέζε ηνπ ηφμνπ εμαξηάηαη απφ ηε ζρέζε αληηγφλνπ αληηζψκαηνο. Όηαλ ε ζπγθέληξσζε ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ είλαη ηδηαίηεξα κεγάιε, ή ζηνλ εμεηαδφκελν νξφ αίκαηνο ππάξρεη δηαιπηφ ζχκπιεγκα αληηγφλνπ-αληηζψκαηνο, ηφηε ην ηφμν ζρεκαηίδεηαη πνιχ θνληά ζηελ αχιαθα ηνπ αληηνξνχ. 38

39 ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο πξέπεη λα επαλαιεθζεί ε εμέηαζε κε πςειφηεξε αξαίσζε ηνπ δείγκαηνο ( 33). Έηζη γηα παξάδεηγκα, φηαλ ν νξφο αίκαηνο έρεη πςειή ζπγθέληξσζε IgG, ην ηφμν ηνπο, ζπγθξηηηθά πξνο ην αληίζηνηρν ηνπ νξνχ αλαθνξάο, αγγίδεη ζην ρείινο ηεο αχιαθαο ησλ αληηνξψλ. Όηαλ πξφθεηηαη γηα κνλνθισληθέο IgG, επεηδή απηέο είλαη νκνηνγελείο θαη επεηδή βξίζθνληαη ζπλήζσο ζε πςειή ζπγθέληξσζε, ην αληίζηνηρν ηφμν εκθαλίδεη ηδηαίηεξε θνηιφηεηα, είλαη έληνλα ρξσκαηηζκέλν θαη αθνπκπά ζην ρείινο ηεο αχιαθαο ηνπ αληηνξνχ. Σν ηφμν ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ ηεο ηάμεο ησλ M είλαη έληνλα ρξσκαηηζκέλν θαη έρεη κεγάιε θνηιφηεηα. Όηαλ ε ζπγθέληξσζε ησλ IgM ζηνλ νξφ αίκαηνο είλαη πνιχ πςειή, ή παξνπζηάδνπλ πνιπκεξηζκφ, ηφηε απηέο παξακέλνπλ ζην ζεκείν ελαπφζεζεο ηνπ δείγκαηνο θαη γη απηφ δε ζρεκαηίδνπλ ην αλακελφκελν γηα ηηο IgM ηφμν. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο πξέπεη ην δείγκα λα επεμεξγαζζεί κε κεξθαπηναηζαλφιε (ζε 0,1ml νξνχ πξνζζέηνπκε 0,01ml δηαιχκαηνο 1:10 κεξθαπηναηζαλφιεο θαη ην κίγκα ην επσάδνπκε γηα 60 ιεπηά ζηνπο 37 0 C) ( 146). Οη κνλνθισληθέο IgA, ζπγθξηηηθά πξνο ηηο αληίζηνηρεο θπζηνινγηθέο, δίλνπλ ηφμν κε έληνλε ρξψζε θαη βξίζθνληαη πην θνληά ζηελ αχιαθα ησλ αληηνξψλ. Όηαλ ππάξρεη ππνςία κνλνθισληθήο γακκαζθαηξηλνπάζεηαο (ηδηαίηεξα φηαλ πξφθεηηαη γηα ΙgM) θαη ζηελ αλνζνειεθηξνθφξεζε παξαηεξείηαη δηεχξπλζε ηνπ ηφμνπ ηεο κηαο κφλν βαξηάο αιπζίδαο ή κφλνλ ηεο κηαο ειαθξάο αιπζίδαο πξέπεη ην δείγκα λα επαλεμεηαζηεί κε ηελ ηερληθή ηεο αλνζνθαζήισζεο (33, 105). Οη ΗgM, επεηδή έρνπλ κεγάιν κ.β., ειάρηζηα κεηαθηλνχληαη απφ ην ζεκείν ελαπφζεζεο ηνπ δείγκαηνο θαηά ηελ ειεθηξνθφξεζε. Γη απηφ, φηαλ ε ζπγθέληξσζή ηνπο είλαη κηθξή, ην ηφμν πνπ ζρεκαηίδνπλ ππεξθαιχπηεηαη απφ απηφ ησλ πνιπθισληθψλ (θαηλφκελν νκπξέιαο). Η δηαθνξνπνίεζή ηνπο κπνξεί λα γίλεη κφλν κε ηελ αλνζνθαζήισζε ( 8, 135,137, 147). ε νξνχο αίκαηνο κε κνλνθισληθέο IgD, ε ζπγθέληξσζή ηνπο απμάλεηαη ζεκαληηθά θαη γη απηφ ζρεκαηίδνπλ έλα ζαθψο νξαηφ, παρχ ηφμν, κε κεγάιε θνηιφηεηα. Παξφκνην ηφμν ζρεκαηίδεηαη θαη κε ηε κία ( ζπλήζσο ι-αιπζίδα) απφ ηηο δχν ειαθξέο αιπζίδεο. Οη κνλνθισληθέο IgE ζρεκαηίδνπλ έλα βξαρχ, παρχ ηφμν, κε έληνλε θνηιφηεηα ζην ζεκείν ελαπφζεζεο θαη κε ειαθξά επέθηαζε πξνο ηελ θάζνδν. ε πεξηπηψζεηο πνιπθισληθώλ ππεξγακκαζθαηξηλαηκηώλ, ζηηο νπνίεο ζπλήζσο απμάλνληαη θαη νη δχν ηχπνη ησλ ειαθξψλ αιπζίδσλ, δηεπξχλεηαη κφλνλ ην ηφμν ησλ αληίζηνηρσλ βαξέσλ αιπζίδσλ (33). Οη κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο, πνπ έρνπλ θαζνξηζκέλε βαξηά αιπζίδα θαη κφλνλ ηνλ έλαλ απφ ηνπο δχν ηχπνπο ησλ ειαθξψλ αιπζίδσλ, δηεπξχλνπλ ην ηφμν θαη ησλ δχν αληίζηνηρσλ αιπζίδσλ. Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο κνλνθισληθφηεηαο είλαη ε δηεχξπλζε ηνπ ηφμνπ κφλνλ ηεο κηαο απφ ηηο δχν ειαθξέο αιπζίδεο. Η εκθάληζε ελφο επηπξφζζεηνπ ηφμνπ ειαθξάο αιπζίδαο (δηπιή δηεχξπλζε ρσξίο αληηζηνηρία πξνο κία απφ ηηο βαξηέο αιπζίδεο), ππνδειψλεη ύπαξμε ειεύζεξεο ειαθξάο αιπζίδαο (33). Γηεχξπλζε ηνπ ηφμνπ ηεο κηαο κφλνλ ειαθξάο αιπζίδαο, ρσξίο αληηζηνηρία ζε κία απφ ηηο βαξηέο αιπζίδεο (γ-, α-, κ-, ή δ- θαη ε), ζεκαίλεη λόζν ησλ ειαθξώλ αιπζίδσλ. Η δηαθνξνπνίεζε ησλ αηειψλ αλνζνζθαηξηλψλ απφ ηηο ειεχζεξεο κνλνθισληθέο ειαθξέο αιπζίδεο κπνξεί λα γίλεη κόλν κε ηελ ηερληθή ηεο αλνζνειεθηξνθόξεζεο. Όηαλ ππάξρεη δίθισλε παξαπξσηετλαηκία θαη νη βαξηέο αιπζίδεο ησλ αλνζνζθαηξηλώλ θαη ησλ δύν θιώλσλ είλαη ηεο ίδηαο ηάμεο, ή φηαλ ππάξρνπλ πεξηζζφηεξα κνλνθισληθά επάξκαηα, ηφηε ε αλνζνειεθηξνθφξεζε αδπλαηεί λα ηα δηαθνξνπνηήζεη, ελψ ε αλνζνθαζήισζε δίλεη ζαθέο απνηέιεζκα (140). Έλα κηθξφ έπαξκα ζηε γ-πεξηνρή κπνξεί λα νθείιεηαη ζε αξρηθή θάζε κνλνθισληθήο γακκαζθαηξηλνπάζεηαο ή ζε άιιεο πξσηεΐλεο, φπσο ζηε C-αληηδξψζα πξσηεΐλε (43, 65), ή ζηε ιπζνδχκε ( 9, 26, 147), [ ή ζε post-γ ζθαηξίλε ηνπ ΔΝΤ (148 )]. Η αλνζνειεθηξνθφξεζε αδπλαηεί λα αληρλεχζεη θαη λα ηαπηνπνηήζεη πξσηεΐλεο πνπ δελ είλαη αλνζνζθαηξίλεο. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο ην δείγκα πξέπεη λα επαλεμεηάδεηαη κε ηελ ηερληθή ηεο αλνζνθαζήισζεο. 39

40 Η αλνζνειεθηξνθφξεζε αδπλαηεί λα δηαθνξνπνηήζεη αλνζνζπκπιέγκαηα απφ κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο. Η θαηάζηαζε κπνξεί λα βειηησζεί, αλ κέξνο ηνπ αλνζνζπκπιέγκαηνο είλαη ξεπκαηνεηδήο παξάγνληαο θαη ην δείγκα ππνζηεί επεμεξγαζία κε κεξθαπηναηζαλφιε (148). Όηαλ κέξνο ηνπ αλνζνζπκπιέγκαηνο είλαη κνλνθισληθφο ξεπκαηνεηδήο παξάγνληαο, ην αλνζνζχκπιεγκα κπνξεί λα δψζεη ζεηηθή αληίδξαζε κε φινπο ηνπο αληηνξνχο. Δηθφλα 22: Αλνζνεέθηξνθφξεζε νξνχ αίακηνο. Αιβνπκίλε γ-ζθαηξίλεο Καηά ηελ αλνζνθαζήισζε νη αληηνξνί ηνπνζεηνχληα κε ηε βνήζεηα εηδηθνχ ελαπνζέηε (antisera template) επζέσο επάλσ ζηελ πεξηνξηζκέλε πεξηνρή φπνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ν ειεθηξνθνξεηηθφο δηαρσξηζκφο ησλ πξσηετλψλ ηνπ δείγκαηνο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ηα αληηζψκαηα (αληηνξνί) έξρνληαη ζε επαθή κε ην αληίζηνηρν αληηγφλν θαη κέζα ζε ιίγα ιεπηά ( πεξίπνπ 10 ιεπηά) νινθιεξψλεηαη ε εηδηθή αληηγνλν-αληηζσκαηηθή αληίδξαζε. Δδψ δελ πξνθχπηεη απφ ηελ αληίδξαζε ηφμν, φπσο ζηελ αλνζνειεθηξνθφξεζε, αιιά εκθαλίδεηαη έλα έπαξκα, πνπ αληηζηνηρεί πξνο απηφ ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο (εηθφλα 21). ηε ζπλέρεηα αθνινπζεί ην μέπιπκα ησλ πξσηετλψλ πνπ πιενλάδνπλ, (νη πξσηεΐλεο πνπ έιαβαλ κέξνο ζηελ εηδηθή αληίδξαζε, σο αλνζνζπκπιέγκαηα, παξακέλνπλ πιένλ ζηαζεξέο κέζα ζην ππφζηξσκα), ε ρξψζε - απφρξσζε θαη ε αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ. Ζ αλνζνθαζήισζε είλαη ε θύξηα εξγαζηεξηαθή ηερληθή, πνπ κπνξεί λα δηαθνξνπνηήζεη, αλ θάπνηεο παξαπξσηετλεο αλήθνπλ ζηε C-αληηδξώζα πξσηεΐλε, ζε αλνζνζπκπιέγκαηα, αλ είλαη νιηγνθισληθέο ή κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο θαη λα ζπκβάιεη ζηελ ηαπηνπνίεζε ηεο ηάμεο ησλ αλνζνζθαηξηλώλ θαη ηνπ ηύπνπ ησλ ειαθξώλ αιπζίδσλ ( 137). Με ηελ αλνζνθαζήισζε κπνξνχλ λα αληρλεπηνχλ κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο ζε πνιχ ρακειή ζπγθέληξσζε (0,025%) (φπσο ζπκβαίλεη γηα παξάδεηγκα θαηά ηελ αξρηθή θάζε IgAκπειψκαηνο), αθφκε θαη φηαλ ε ζπγθέληξσζε ησλ αληίζηνηρσλ πνιπθισληθψλ πξσηετλψλ είλαη απμεκέλε, ελψ ε αλνζνειεθηξνθφξεζε αδπλαηεί λα ηηο αληρλεχζεη ( 73, 139, , 149). Η παξνπζία θξπναλνζνζθαηξηλώλ (βιέπε θαη πην θάησ) κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη κνλνθισληθφ έπαξκα κε ηνπο αληηνξνχο φισλ ησλ ηάμεσλ, θαζψο θαη κε ακθνηέξνπο ηνπο ηχπνπο ειαθξψλ αιπζίδσλ( 38). Δπίζεο, ζε πεξηπηψζεηο αλνζνζπκπιεγκάησλ πνπ πξνέξρνληαη απφ κνλνθισληθνχο ξεπκαηνεηδείο παξάγνληεο, κπνξεί λα πξνθιεζεί αληίδξαζε κε φινπο ηνπο αληηνξνχο ( 38, 44, 135). Οη κνλνθισληθέο αλνζνζθαηξίλεο ηεο ηάμεο ησλ A εκθαλίδνπλ θάπνηα ηδηαηηεξφηεηα. Γεληθά, επεηδή νη ΙgA ζπρλά ζρεκαηίδνπλ πνιπκεξή ην έπαξκά ηνπο εκθαλίδεηαη δηεπξπκέλν ( εηθφλα 7, νξνί 2, 3 θαη εηθφλα 11, νξφο 7). Όηαλ έρνπλ θ-ειαθξά αιπζίδα, ε αληίδξαζε κε ην κνλνδχλακν αληί-θ είλαη ζαθήο. Αληίζεηα, αλ έρνπλ ι-αιπζίδα, επεηδή απηή έρεη αζηαζή αληηγνληθή ηδηφηεηα, δελ αληρλεχεηαη πάληα απφ ηνλ εηδηθφ αληηνξφ. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο, ελψ ν αληηνξφο θαηά ηεο βαξηάο α- αιπζίδαο ζρεκαηίδεη έλα επξχ κνλνθισληθφ έπαξκα, ε ειαθξά ι-αιπζίδα δελ αληηδξά (44). ε πεξηπηψζεηο, φπνπ, ηφζν ε εηθφλα ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο φζν θαη νη νιηθέο πξσηεΐλεο, θαζψο θαη ε ζρέζε ηεο αιβνπκίλεο πξνο ηηο ζθαηξίλεο (A/G), είλαη ζε θπζηνινγηθά επίπεδα, είλαη κάιινλ απίζαλν λα ππάξρεη κνλνθισληθή γακκαζθαηξηλνπάζεηα. Δπεηδή φκσο θαηά ηε λφζν ησλ ειαθξψλ αιπζίδσλ παξαηεξείηαη ππνγακκαζθαηξηλαηκία, θαη επεηδή ε ζπγθέληξσζε ησλ γ-ζθαηξηλψλ παξακέλεη θαηά ηε λφζν ησλ βαξηψλ αιπζίδσλ ζε θπζηνινγηθά επίπεδα, ν χπνπηνο νξφο αίκαηνο πξέπεη λα ειεγρζεί κε ηελ αλνζνθαζήισζε ( 53). ε πεξηπηψζεηο κνλνθισληθψλ γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ ηεο ηάμεο ησλ IgM, θ-ειαθξάο αιπζίδαο, κπνξεί ην κνλνθισληθφ έπαξκα λα ππεξθαιπθζεί απφ ηηο IgG ή θαη ηηο IgA. ε ηέηνηεο 40

41 πεξηπηψζεηο πξέπεη λα γίλεη επεμεξγαζία ηνπ νξνχ κε κεξθαπηναηζαλφιε, νπφηε νη ειεχζεξεο αιπζίδεο ησλ IgM ειεπζεξψλνληαη, κεηαθηλνχληαη ειεχζεξεο θαηά ηελ ειεθηξνθφξεζε θαη κπνξνχλ έηζη λα δηαθνξνπνηεζνχλ (129). Μπνξεί, επίζεο, λα γίλεη θαζίδεζε ησλ IgG, ψζηε λα απνθαιπθζνχλ νη IgM ( 138, 150). Όηαλ ε ζπγθέληξσζε ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ είλαη πνιχ ρακειή ή απηέο είλαη πνιπκεξείο IgA,ή IgM, ε αλίρλεπζή ηνπο γίλεηαη κε ηελ αλνζνθαζήισζε, ελψ ε αλνζνειεθηξνθφξεζε αδπλαηεί λα ηηο αληρλεχζεη ( 138, 151, 152 ). Όηαλ νη κνλνθισληθέο παξαπξσηετλεο βξίζθνληαη ζηελ α- ή β- πεξηνρή θαη ππεξθαιχπηνληαη απφ ηηο θπζηνινγηθέο πξσηεΐλεο, κφλνλ κε ηελ αλνζνθαζήισζε κπνξνχλ λα αληρλεπηνχλ (135). Οη ι-ειαθξέο, ειεχζεξεο, κνλνθισληθέο αιπζίδεο έρνπλ ην ήκηζπ ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ θ- αιπζίδσλ (153). Λφγσ ηεο κεησκέλεο ζπγθέληξσζεο ησλ ι-αιπζίδσλ ζην νχξν, θαη ηνπ γεγνλφηνο φηη απηέο εχθνια θαηαβνιίδνληαη θαη πθίζηαληαη ελδπκηθή δηάζπαζε ζηα νπξνθφξα ζσιελάξηα ησλ λεθξψλ, κπνξεί ην απνηέιεζκα λα είλαη ςεπδψο ζεηηθφ σο πξνο ηε κνλνθισληθή θ- αιπζίδα ( 135). Σν εχξνο ηεο άξηζηεο ζρέζεο αληηγφλνπ [αξαίσζε νξνχ] πξνο αληηζψκαηα (αληηνξψλ) ζηελ αλνζνθαζήισζε είλαη κηθξφηεξν απφ φ,ηη ζηελ αλνζνειεθηξνθφξεζε. Γη απηφ, αλ ε αξαίσζε ηνπ εμεηαδφκελνπ νξνχ αίκαηνο δελ είλαη ε αξίζηε ( mg πξσηεΐλεο) ζηελ ηερληθή ηεο αλνζνθαζήισζεο κπνξεί λα παξαηεξεζεί ην θαηλφκελν ηεο πξνδψλεο (135) ( εηθφλα 18) ΠΡΧΣΔΨΝΟΤΡΗΑ-ΖΛΔΚΣΡΟΦΟΡΖΖ ΠΡΧΣΔΨΝΧΝ ΣΟ ΟΤΡΟ Πξσηετλνπξία ή ιεπθσκαηνπξία νλνκάδεηαη ε παξνπζία πξσηεΐλεο (ιεπθψκαηνο)[> 150 mg/dl αλά 24σξν] ζηα νχξα. Πξφθεηηαη γηα πξσηεΐλεο πνπ δηαπεξλνχλην αγγεηψδεο ζπείξακα (glomerulus) θαη δηαθεχγνπλ ηελ επαλαξξφθεζε ζην εγγχο εζπεηξακέλν ζσιελάξην (proximal tubule). Απφ ηηο πξσηεΐλεο ζηα νχξα ηα 2/3 πξνέξρνληαη απφ ην πιάζκα ηνπ αίκαηνο (απφ ηηο νπνίεο ην 1/3 είλαη αιβνπκίλε θαη ηα 2/3 ηκήκαηα αλνζνζθαηξηλψλ), ελψ νη ππφινηπεο ζπληίζεληαη ζηνπο λεθξνχο (9, 72, ). Η δηήζεζε ησλ πξσηετλψλ ζην αγγεηψδεο ζπείξακα εμαξηάηαη απφ ην κέγεζφο θαη ην θνξηίν απηψλ. Οη πξσηεΐλεο κνξηαθνχ βάξνπο θάησ ησλ 20 KDa δηεζνχληαη ειεχζεξα, αιιά ζηε ζπλέρεηα αλαξξνθψληαη θαη απνδνκνχληαη ζην εγγχο εζπεηξακέλν ζσιελάξην. Μεγαιπηέξνπ κνξηαθνχ βάξνπο πξσηεΐλεο κε κνξηαθφ βάξνο [κεηαμχ 20 kda θαη 60 KDa] δηέξρνληαη δηακέζνπ ηνπ αγγεηψδνπο ζπεηξάκαηνο κφλν εάλ έρνπλ επλντθφ ειεθηξηθφ θνξηίν, δειαδή αξλεηηθφ θνξηίν, έηζη ψζηε λα έιθνληαη απφ ην ζεηηθφ θνξηίν ησλ πφξσλ ηνπ αγγεηψδνπο ζπεηξάκαηνο. Οη κνλνθισληθέο, ειεύζεξεο ειαθξέο αιπζίδεο είλαη ίζσο νη παιαηφηεξνη γλσζηνί δείθηεο θαθνεζψλ δηεξγαζηψλ (154), θαη ε παξνπζία ηνπο ζην νχξν είλαη ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηελ πξφγλσζε δπζθξαζίαο θπηηάξσλ ζην πιάζκα (75, 87). Οη πξσηεΐλεο απηέο, πνπ απνηεινχλ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ πξσηετλψλ πνπ ελαπνηίζεληαη ζηνπο λεθξνχο θαη ραξαθηεξίδνπλ ηελ AL ακπινείδσζε θαη ηε λφζν ησλ ειαθξψλ αιπζίδσλ, κπνξνχλ επίζεο λα πξνθαιέζνπλ θαη άκεζα λνζήκαηα. Η αξρηθή δηάγλσζε απηψλ ησλ λνζεκάησλ βαζίδεηαη ζηελ αλίρλεπζε απηψλ ησλ πξσηετλψλ ( 155, 156, 157). Οη ηερληθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηνλ πνζνηηθφ πξνζδηνξηζκφ ησλ πξσηετλψλ απηψλ είλαη απνηειεζκαηηθέο κφλνλ φηαλ απηέο ππάξρνπλ ζε ζρεηηθά πςειέο ζπγθεληξψζεηο. Η δηαθνξνπνίεζε κηθξψλ πνζνηήησλ κνλνθισληθψλ ειεχζεξσλ ειαθξψλ αιπζίδσλ απφ θπζηνινγηθέο πνιπθισληθέο ειαθξέο αιπζίδεο κπνξεί λα γίλεη πνπ κφλνλ κε ηελ ηερληθή ηεο ειεθηξνθφξεζεο (158, 159, 160). Φπζηθά δελ είλαη φιεο νη κνλνθισληθέο ειεχζεξεο ειαθξέο αιπζίδεο παζνινγηθέο. Γεληθά είλαη απνδεθηφ, φηη ε παξνπζία κηθξνκνξηαθψλ ηκεκάησλ ζην νχξν έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηε δεκηνπξγία ακπινείδσζεο (161). Η πξσηετλνπξία κπνξεί λα είλαη παξνδηθή ή επίκνλε θαη λα νθείιεηαη ζε αλσκαιία ησλ αγγεησδψλ ζπεηξακάησλ ή ησλ νπξνθφξσλ ζσιελαξίσλ. Όηαλ ε πξσηετλνπξία είλαη επίκνλε, 41

42 επηβάιιεηαη νπσζδήπνηε ε δηεξεχλεζε ηεο. Ο θαζνξηζκφο ηνπ ηχπνπ ησλ πξσηετλψλ ζπκβάιιεη ζηε δηαθνξηθή δηάγλσζε, αλ δειαδή ε βιάβε αθνξά ζηα αγγεηψδε ζπεηξάκαηα ή ζην εγγχο εζπεηξακέλν ζσιελάξην (proximal tubule) (162). Σνπηθά κέζα ζηνπο λεθξνχο ζπληίζεληαη ηξεηο πξσηεΐλεο. Η πξσηεΐλε Σamm-Horsfall, πνπ είλαη κία βιελλνπξσηεΐλε, ζπληίζεηαη ζηα επηζειηαθά θχηηαξα ησλ νπξνθφξσλ ζσιελαξίσλ θαη δξα θαηά ησλ ηψλ. Ζ νπξνθηλάζε είλαη έλα έλδπκν κε ηλσδνγνλνιπηηθή δξάζε θαη εθθξίλεηαη απφ ηα θχηηαξα ησλ νπξνθφξσλ ζσιελαξίσλ. Η ηξίηε πξσηεΐλε είλαη αλνζνζθαηξίλε ηεο ηάμεο ησλ A, πνπ παξάγεηαη θαη εθθξίλεηαη απφ ηα επηζειηαθά θχηηαξα ησλ νπξνθφξσλ ζσιελαξίσλ (162). Οη πξσηεΐλεο πνπ αληρλεχνληαη ζην νχξν είλαη νξαηέο ζην ειεθηξνθνξφγξακκα ηνπ ζπκππθλσκέλνπ νχξνπ, κφλν φηαλ ε επαλαπξνζξφθεζή ηνπο απφ ην εγγχο εζπεηξακέλν ζσιελάξην είλαη αλεπαξθήο, ή φηαλ ε ζπγθέληξσζε ησλ πξσηετλψλ απηψλ απμάλεηαη παζνινγηθά θαη ζηνλ νξφ αίκαηνο. Οη πξσηεΐλεο, κε ρακειφ κ.β. πνπ δίλνπλ ζπγθεθξηκέλα επάξκαηα ζην ειεθηξνθνξφγξακκα ηνπ νχξνπ είλαη νη α 2 - κηθξνζθαηξίλεο, νη β 2 -κηθξνζθαηξίλεο, θαη ίρλε ησλ γ-ζθαηξηλψλ (γ- trace ), ελψ δελ εκθαλίδνληαη β-ιηπνπξσηεΐλεο ζην νχξν Ζ πξσηετλνπξία κπνξεί λα είλαη αζπκπησκαηηθή ή ζπκπησκαηηθή. Όηαλ πξφθεηηαη γηα πξσηετλνπξία ιφγσ δπζιεηηνπξγίαο ησλ αγγεησδψλ ζπεηξακάησλ (φπσο ζε πεξηπηψζεηο λνζεκάησλ κε αλνζνζπκπιέγκαηα (πρ ζπζηεκαηηθφο εξπζεκαηψδεο ιχθνο), απηή ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ απμεκέλε παξνπζία ζην νχξν πξσηετλψλ κεγέζνπο αιβνπκίλεο, ή θαη κεγαιχηεξεο (αιβνπκίλε ηξαλζθεξξίλε, α 1 -αληηζξπςίλε, φρη φκσο α 2 -καθξνζθαηξίλε ή β- ( 72, 163, 164, 165, 167, 168, 169, 170). ιηπνπξσηεΐλεο) ε πεξηπηώζεηο δπζιεηηνπξγίαο ησλ εγγχο εζπεηξακέλσλ ζσιελαξίσλ (κεησκέλε απνξξφθεζε ησλ κηθξνκνξηαθψλ πξσηετλψλ, φπσο πρ ζηελ πεξίπησζε ηνμίθσζεο απφ θάδκην, ζαξθνείδσζεο, ππεινλεθξίηηδαο θιπ), ε πξσηετλνπξία ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ απμεκέλε ζπγθέληξσζε ζην νχξν κηθξνκνξηαθψλ πξσηετλψλ ( 163, 164, 165, 167, 169). ε πεξίπησζε απψιεηαο κεγάιεο πνζφηεηαο πξσηετλψλ ζην νχξν, κπνξεί ην ειεθηξνθνξφγξακκα λα έρεη ηελ ραξαθηεξηζηηθή εηθφλα : 1.Με επηιεθηηθήο ζπεηξακαηηθήο πξσηετλνπξίαο (non selective glomerular proteηnuria ) 2.Δπηιεθηηθήο ζπεηξακαηηθήο πξσηετλνπξίαο (Selective glomerular proteinuria) 3. Πξσηετλνπξίαο κνλνθισληθψλ ειεχζεξσλ ειαθξψλ αιπζίδσλ (Bence Jones proteins). ε θπζηνινγηθφ νχξν νη αιβνπκίλεο δελ ζρεκαηίδνπλ έληνλν έπαξκα, ελψ ην έπαξκα ησλ ζθαηξηλψλ είλαη αζαθέο. ε πεξίπησζε κε επηιεθηηθήο ζπεηξακαηηθήο πξσηετλνπξίαο πξφθεηηαη γηα ζνβαξή βιάβε ησλ κεκβξαλψλ ζηα αγγεηψδε ζπεηξάκαηα. Δπεηδή ζε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο δελ ππάξρεη δηαθνξνπνίεζε ηνπ πνζνζηνχ δηεζήκαηνο κε βάζε ην κ.β. ησλ πξσηετλψλ, ε ειεθηξνθνξεηηθή εηθφλα ησλ πξσηετλψλ ηνπ νχξνπ είλαη ζαλ απηήλ ηνπ νξνχ αίκαηνο. Η εηθφλα απηή παξαηεξείηαη ζπρλά ζε πεξίπησζε πξσηνγελψλ ή δεπηεξνγελψλ ζπεηξακαηνπαζεηψλ, φπσο ζηελ πεξίπησζε ηνπ ζαθραξψδνπο δηαβήηε, ηεο ακπινείδσζεο, ηεο δπζθαηξηλαηκίαο, ηεο λφζνπ ηνπ θνιιαγφλνπ. Φπζηνινγηθά ε αιβνπκίλε δηέξρεηαη ην θίιηξν ησλ αγγεησδψλ ζπεηξακάησλ 5-10 θνξέο πεξηζζφηεξν απφ φζν νη IgG. Ο βαζκφο ηεο επηιεθηηθφηεηαο ησλ αγγεησδψλ ζπεηξακάησλ γίλεηαη ζαθέζηεξνο απφ ηε ζρέζε αιβνπκίλεο πξνο IgG, παξά απφ ηε ζχγθξηζε ησλ ειεθηξνθνξνγξακκάησλ. ε πεξίπησζε επηιεθηηθήο πξσηετλνπξίαο δηαθέξεη ζεκαληηθά ε ειεθηξνθνξεηηθή εηθφλα ηνπ νχξνπ θαη ηνπ αληίζηνηρνπ νξνχ αίκαηνο. Όηαλ πξφθεηηαη γηα έληνλε ζπεηξακαηηθή πξσηετλνπξία, ελψ ιείπνπλ απφ ηνλ νξφ αίκαηνο νη κηθξνκνξηαθέο πξσηεΐλεο, απηέο βξίζθνληαη ζην νχξν ζε κεγάιε ζπγθέληξσζε. ην ειεθηξνθνξφγξακκα ηνπ νχξνπ δηαθξίλεηαη ην έπαξκα ηεο αιβνπκίλεο, ηεο α 1 - θαη ηεο β1-ζθαηξίλεο ( 9, 13, 42, 171, 172), ελψ πξνο ηελ θάζνδν δελ θαίλεηαη λα ππάξρνπλ πξσηεΐλεο. Παξάιιεια, ην ειεθηξνθνξφγξακκα ηνπ νξνχ αίκαηνο εκθαλίδεη ηελ ραξαθηεξηζηηθή εηθφλα ηεο απψιεηαο πξσηετλψλ κέζσ ησλ ζπεηξακάησλ, δειαδή εκθαλίδεη κεησκέλε ζπγθέληξσζε αιβνπκίλεο θαη απμεκέλεο ζπγθεληξψζεηο φισλ ησλ άιισλ πξσηετλψλ. Η εηθφλα απηή είλαη ραξαθηεξηζηηθή ηνπ λεθξσζηθνχ ζπλδξφκνπ. Δπηιεθηηθή 42

43 ζπεηξακαηηθή πξσηετλνπξία ήπηαο κνξθήο (<0,1% ) παξαηεξείηαη ζπρλά ζε θαηαζηάζεηο θιεγκνλψλ θαη θπθινθνξηθήο αλεπάξθεηαο θαη γη απηφ έρεη ηδηαίηεξε θιηληθή ζεκαζία. Η θιεγκνλή πξνμελεί απμεκέλε απέθθξηζε ηνπ νξνζνκνπθνεηδνχο, πνπ ζρεκαηίδεη έπαξκα ζηελ β 1 -δψλε θαη επεθηείλεηαη πξνο ηελ άλνδν, ελψ ζηελ ελδηάκεζε δψλε, κεηαμχ ησλ α-ζθαηξηλψλ, βξίζθνληαη νη α 2 -γιπθνπξσηεΐλεο θαη άιιεο κεγαινκνξηαθέο πξσηεΐλεο Πξσηετλνπξία ειαθξώλ, ειεύζεξσλ κνλνθισληθώλ αιπζίδσλ (Bence Jones πξσηετλνπξία) Η απέθθξηζε ζην νχξν κνλνθισληθψλ ειεχζεξσλ ειαθξψλ αιπζίδσλ ( θ- ή ι ), (Bence Jones πξσηετλνπξία ) πξνθαιεί ζηελ πεξηνρή ηεο α- γ- δψλεο ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο, κνλφ ή δηπιφ έπαξκα κνλνθισληθήο κνξθήο (173). Διαθξέο πνιπθισληθέο ειεχζεξεο αιπζίδεο, ηνπ ελφο ή ηνπ άιινπ ηχπνπ, ππάξρνπλ ζην θπζηνινγηθφ νχξν κέρξη θαη 0,001%, ελψ ζηνλ νξφ αίκαηνο ε ζπγθέληξσζή ηνπο είλαη πνιχ πην ρακειή θαη ρσξίο θάπνηα θιηληθή ζεκαζία (174). Αληίζεηα, ε εκθάληζε ζην νχξν κνλνθισληθώλ ειεχζεξσλ αιπζίδσλ, ηνπ ελφο ή ηνπ άιινπ ηχπνπ, αθφκε θαη ζε πνιχ ρακειή ζπγθέληξσζε, απνηειεί δείθηε εμέιημεο θάπνηαο παζνινγηθήο θαηάζηαζεο. ε έλα πνζνζηφ γχξσ ζην 20% ησλ κπεισκάησλ αληρλεχνληαη ζην νχξν κνλνθισληθέο ειεχζεξεο αιπζίδεο, ελψ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα ηνπ αληίζηνηρνπ νξνχ ηνπ αίκαηνο δελ αληρλεχνληαη παξφκνηεο πξσηεΐλεο (2, 175, 176). Η ζπρλφηεηα ησλ κνλνθισληθψλ ειεχζεξσλ ειαθξψλ αιπζίδσλ ζην νχξν, ζε πεξηπηψζεηο κνλνθισληθψλ γακκαζθαηξηλνπαζεηψλ, εμαξηάηαη απφ ηελ ηάμε ηεο αληίζηνηρεο κνλνθισληθήο αλνζνζθαηξίλεο. Γεληθά, ην πνζνζηφ ζπρλφηεηαο ησλ κνλνθισληθψλ ειεχζεξσλ ειαθξψλ αιπζίδσλ είλαη 60% κε IgG-, 70% κε IgA-, θαη 100% κε IgM- θαη κε IgDγακκαζθαηξηλνπάζεηα ( 85). Σν πνζνζηφ ζπρλφηεηαο θαη ε ζρέζε ηνπ ηχπνπ ησλ ειεχζεξσλ κνλνθισληθψλ ειαθξψλ αιπζίδσλ ζην νχξν (θ:ι αιπζίδα) είλαη 67:33 κε IgG- θαη IgA-, 90:10 κε IgM-, θαη 10:90 κε IgD- γακκαζθαηξηλνπάζεηα, αληίζηνηρα, ελψ ζε κε κπεισκαηηθέο πεξηπηψζεηο, ε ζπρλφηεηα ησλ θ- θαη ι- κνλνθισληθψλ ειεχζεξσλ ειαθξψλ αιπζίδσλ είλαη 55:45%, αληίζηνηρα (85). ε πεξηπηψζεηο κπεισκάησλ κπνξεί ελίνηε λα εκθαληζηνχλ ζην νχξν πξσηεΐλεο κε κνξηαθφ βάξνο κηθξφηεξν ησλ κνλνθισληθψλ ειεχζεξσλ ειαθξψλ αιπζίδσλ. Οη πξσηεΐλεο απηέο πξνέξρνληαη απφ ηελ ακηληθή νκάδα [amino- terminal half (V L )] θαη έρνπλ αληηγνληθή ζρέζε κε ηηο κνλνθισληθέο ειεχζεξεο ειαθξέο αιπζίδεο (85). Η κείσζε ηνπ πνζνζηνχ ησλ κνλνθισληθψλ ειεχζεξσλ ειαθξψλ αιπζίδσλ ζην νχξν αζζελψλ, κεηά απφ ζεξαπεπηηθή αγσγή, απνηειεί δείθηε θαιήο πξφγλσζεο. Αληίζεηα, ε αηθλίδηα εκθάληζε κνλνθισληθψλ ειεχζεξσλ ειαθξψλ αιπζίδσλ ζην νχξν αζζελψλ κε κπέισκα, ζπρλά ζεκαίλεη επηδείλσζε ηεο θαηάζηαζεο (174). Μνλνθισληθέο ειεχζεξεο ειαθξέο αιπζίδεο ζην νχξν ζπρλά αληρλεχνληαη ζε πεξηπηψζεηο πνιιαπινχ κπειψκαηνο, ιεπραηκίαο πιαζκνθπηηάξσλ, επίθηεηνπ ζπλδξφκνπ Fanconi (θαιπζίδα), λφζνπ κνλνθισληθήο καθξνζθαηξηλαηκίαο, ιεκθψκαηνο θαη ιεκθνθπηηαξηθήο ιεπραηκίαο, ζηα 2/3 ησλ πεξηπηψζεσλ ηεο λφζνπ ησλ βαξέσλ αιπζίδσλ, θαζψο θαη ζε άηνκα κε ακπινείδσζε. ην ειεθηξνθνξφγξακκα ηνπ νχξνπ ππεξήιηθσλ αηφκσλ ζρεκαηίδνληαη ζπρλά (κέρξη θαη 25%) επάξκαηα πνιπθισληθψλ ειαθξψλ αιπζίδσλ, πνπ κνηάδνπλ κε απηφ ησλ κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ (176, 177). Η παξνπζία ζην νχξν κνλνθισληθψλ ειεχζεξσλ ειαθξψλ αιπζίδσλ κπνξεί λα ζεκαίλεη επηθίλδπλε λενπιαζία ησλ Β- ιεκθνθπηηάξσλ, ή θαη θαηαζηάζεηο, πνπ ζέηνπλ ζε άκεζν θίλδπλν ηνλ νξγαληζκφ, φπσο γηα παξάδεηγκα ζηελ πεξίπησζε ηεο ακπινείδσζεο θαη ηεο λφζνπ ησλ ειαθξψλ- βαξηψλ αιπζίδσλ ( 2). 43

44 3.3.3 Ζιεθηξνθόξεζε, Αλνζνθαζήισζε, ή θαη Αλνζνειεθηξνθόξεζε πξσηετλώλ ζην νύξν. Ο θαιχηεξνο ηξφπνο αλίρλεπζεο ησλ κνλνθισληθψλ ειεχζεξσλ ειαθξψλ αιπζίδσλ ζην νχξν είλαη ε ειεθηξνθφξεζε ζπκππθλσκέλνπ νχξνπ. Δπεηδή νη πξσηεΐλεο απηέο έρνπλ ηελ ηάζε πνιπκεξηζκνχ ή θαη δεκηνπξγίαο αλνζνζπκπιεγκάησλ, ζρεκαηίδνπλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα πνηθίια επάξκαηα. Οχξν κε ζπγθέληξσζε πξσηετλψλ κεγαιχηεξε απφ 0,1%, κπνξεί λα ειεθηξνθνξεζεί ρσξίο πξνεγνχκελε ζπκπχθλσζε. Αλ ην νχξν είλαη ζνιφ, πξέπεη λα θπγνθεληξηζεί πξηλ απφ ηε ζπκπχθλσζε θαη ηελ ειεθηξνθφξεζε (178, 179). Η ηερληθή ηεο ειεθηξνθφξεζεο επηηξέπεη ηελ αλίρλεπζε πξσηετλψλ ζην νχξν κέρξη θαη 0,001% ( 85, 104, 175). Η επηβεβαίσζε θαη ε ηαπηνπνίεζε φηη νη πξσηεΐλεο ζην νχξν είλαη κνλνθισληθέο, γίλεηαη κε ηελ ηερληθή ηεο αλνζνθαζήισζεο. Γεληθά, ε αλνζνθαζήισζε ησλ πξσηετλψλ ζην νχξν είλαη πην επαίζζεηε απφ ηελ ειεθηξνθφξεζε. Αλ φκσο βξεζνχλ κνλνθισληθά επάξκαηα ζηελ αλνζνθαζήισζε ηνπ νχξνπ, ελψ θάηη ηέηνην ιείπεη ζην αληίζηνηρν ειεθηξνθνξφγξακκα, ε πεξίπησζε ζεσξείηαη σο ακθίβνιεο θιηληθήο ζεκαζίαο. Οη κνλνθισληθέο ειαθξέο ειεχζεξεο αιπζίδεο ζρεκαηίδνπλ ζηελ αλνζνθαζήισζε κνλνθισληθφ έπαξκα κόλν κε ηνλ αληη- θ, ή αληηι αληηνξό, ρσξίο λα ππάξρεη αληίζηνηρν έπαξκα θαη κε θάπνηα βαξηά αιπζίδα. ηνλ νξφ αίκαηνο, καδί κε ηηο ειαθξέο ειεχζεξεο κνλνθισληθέο αιπζίδεο κπνξεί λα ππάξρνπλ θαη πιήξε κνλνθισληθά κφξηα κηαο βαξηάο αιπζίδαο. Σα κνλνθισληθά απηά κφξηα ζρεκαηίδνπλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα δηθφ ηνπο έπαξκα, πνπ ζπλήζσο εζηηάδεηαη ζε δηαθνξεηηθή ζέζε απφ απηήλ ησλ κνλνθισληθψλ ειεχζεξσλ ειαθξψλ αιπζίδσλ ( 175).(3.3.3). ε όιεο ηηο πεξηπηώζεηο, πνπ ζην ειεθηξνθνξόγξακκα ηνπ νξνύ αίκαηνο παξαηεξείηαη έπαξκα κνλνθισληθώλ πξσηετλώλ, πξέπεη λα εμεηάδεηαη θαη ην νύξν κε ηελ αλνζνθαζήισζε /αλνζνειεθηξνθόξεζε. Αλεμάξηεηα απφ ην ειεθηξνθνξφγξακκα ηνπ νξνχ αίκαηνο, ην ίδην πξέπεη λα γίλεη θαη φηαλ ππάξρεη ππνςία γηα πνιιαπιφ κπέισκα, καθξνζθαηξηλαηκία, ακπινείδσζε, κνλνθισληθή γακκαζθαηξηλνπάζεηα αδηεπθξίληζηεο ζεκαζίαο, ή γηα λφζν ησλ βαξέσλ αιπζίδσλ, θαζψο θαη ζε πεξηπηψζεηο ειηθησκέλσλ αηφκσλ, πνπ εκθαλίδνπλ ηδηνπαζέο λεθξσζηθφ ζχλδξνκν (33). ην ειεθηξνθνξφγξακκα ηνπ νχξνπ ελίνηε εκθαλίδνληαη δχν δηαθνξεηηθά κνλνθισληθά επάξκαηα. Απηά κπνξεί λα νθείινληαη ζε κνλνθισληθέο ειεχζεξεο ειαθξέο αιπζίδεο, ή ζε ηκήκαηα κνλνθισληθψλ αλνζνζθαηξηλψλ, πνπ πξνέξρνληαη απφ ηνλ νξφ αίκαηνο. Δπίζεο, απηά κπνξεί λα πξνέξρνληαη απφ κνλν-, ή δηκεξείο κνλνθισληθέο ειεχζεξεο αιπζίδεο. πάληα εκθαλίδνληαη κνλνθισληθέο ειεχζεξεο ειαθξέο αιπζίδεο θαη ησλ δχν ηχπσλ (δίθισλε γακκαζθαηξηλνπάζεηα) ζην νχξν. Δπίζεο, ελψ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα ηνπ νχξνπ δελ αληρλεχνληαη κνλνθισληθέο πξσηεΐλεο, κπνξεί λα αληρλεπηνχλ απηέο κε ηελ πην εηαίζζεηε ηερληθή ηεο αλνζνθαζήισζεο ( 33). Όηαλ ζην ειεθηξνθνξφγξακκα ηνπ νχξνπ παξαηεξείηαη κνλνθισληθφ έπαξκα, αιιά ε αλνζνθαζήισζε είλαη αξλεηηθή, ηφηε ππάξρεη ππφλνηα γηα λφζν ησλ ειαθξψλ αιπζίδσλ ( 33). Η αλίρλεπζε κνλνθισληθψλ ειεχζεξσλ ειαθξψλ αιπζίδσλ ζηνλ νξφ αίκαηνο, ρσξίο λα ππάξρνπλ θαη ζην νχξν, ζεκαίλεη, φηη νη πξσηεΐλεο απηέο βξίζθνληαη ζηνλ νξφ ηνπ αίκαηνο ζε αζπλήζε πνιπκεξή κνξθή, έρνπλ κεγάιν κνξηαθφ βάξνο θαη δελ κπνξνχλ λα βξεζνχλ ζην νχξν (85). ην νχξν αζζελψλ κε γεληθεπκέλε πξσηετλνπξία, ε δεκηνπξγία πνιιαπιψλ επαξκάησλ, πνπ νθείινληαη ζε ρακειή ζπγθέληξσζε ειαθξψλ αιπζίδσλ, θαη ραξαθηεξίδνληαη σο Ladder light chains, κπνξεί λα παξεκπνδίζεη ηελ εκθάληζε ησλ επαξκάησλ κνλνθισληθψλ ειεχζεξσλ ειαθξψλ αιπζίδσλ. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο ε εηθφλα ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο κπνξεί λα βειηησζεί, αλ ην ζπκππθλσκέλν νχξν ππνζηεί κεξηθή επαλαξαίσζε, γηα λα πξνβάιινπλ ηα κνλνθισληθά επάξκαηα, πνπ ζπρλά είλαη ι-αιπζίδεο (180,181). Eπίζεο, κπνξεί λα βειηησζεί ε εηθφλα ηνπ ειεθηξνθνξνγξάκκαηνο, αλ ρξεζηκνπνηεζεί ιεπηήο ζηηβάδαο θηικ αγαξφδεο, θαη ε ρξψζε γίλεη δηαδνρηθά κε Amido Black θαη Coommasie Blue, ή θαηά ηελ αλνζνθαζήισζε πξνζηεζεί ζηνπο αληηνξνχο πνιπαηζπιηθή γιπθφιε ( 181). Oξνί πνπ ζηελ αλνζνθαζήισζε είλαη ζεηηθνί κφλνλ σο πξνο κία ειαθξά αιπζίδα, πξέπεη λα επαλεμεηαζηνχλ θαη κε αληηνξνχο θαηά ησλ βαξέσλ αιπζίδσλ ησλ IgD θαη IgE (135). Η θπζηνινγηθή ζπγθέληξσζε ησλ ι-ειαθξψλ αιπζίδσλ είλαη πεξίπνπ ίζε κε ην 50% ησλ θ- 44

45 αιπζίδσλ. Δπεηδή ε αξρηθή ζπγθέληξσζε ησλ ι-αιπζίδσλ είλαη ρακειή θαη επεηδή απηέο ππφθεηληαη ζε εληνλφηεξν θαηαβνιηζκφ ζηα νπξνθφξα ζσιελάξηα ησλ λεθξψλ θαη ζε ελδπκηθή δηάζπαζε κέζα ζην νχξν, κπνξεί λα πξνθχςεη ςεπδψο ζεηηθφ απνηέιεζκα σο πξνο ηηο κνλνθισληθέο θ-ειαθξέο αιπζίδεο (135). ΠΗΘΑΝΟ ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΜΟΝΟΚΛΧΝΗΚΧΝ ΠΑΡΑΠΡΧΣΔΨΝΧΝ (ΜΚΠ) ΣΟΝ ΟΡΟ Ή ΚΑΗ ΣO ΟΤΡO [θαηά Malcolm L. Brigolen,Lab Medical Intentional 7/8-2000] ΚΡΙΣΗΡΙΑ ΓΙΑΦΟΡΙΚΗ ΓΙΑΓΝΧΗ ΜΟΝΟΚΛΧΝΙΚΗ ΓΑΜΜΑΠΑΘΔΙΑ ΠΟΛΛΑΠΛΟ ΜΤΔΛΧΜΑ ΑΔΙΕΤΚΡΙΝΙΣΗ ΗΜΑΙΑ (MGUS) πγθέληξσζε κθπ ζην Μεησκέλε ζπγθέληξσζε κθπ [<3,5g% IgG, εκαληηθή αχμεζε κθπ ζηνλ νξφ ή θαη ζην νχξν πιάζκα <2% IgA] (>3,5g% IgG ή >/ 2g% IgA πγθέληξσζε κθπ ζην νχξν Απνπζία ή ειάρηζηεο κθπ ζην νχξν πρλά απμεκέλε [<1%/24h] Πιαζκνθχηηαξα ζην κπειφ Ληγφηεξν απφ 10% πιαζκνθύηηαξα ζην >10% πιαζκνθύηηαξα ζην κπειφ ησλ νζηψλ κπειφ ησλ νζηψλ Οζηηθέο αιινηψζεηο Απνπζία νζηηθψλ αιινηψζεσλ Οζηηθέο αιινηψζεηο (~80%), φπσο νζηεφιπζε, γεληθεπκέλε νζηενπφξσζε Αλαηκία Απνπζία αλαηκίαο Αλαηκία, θπηηαξξνπελία Νεθξφο Απνπζία λεθξηθήο αλεπάξθεηαο λεθξηθή αλεπάξθεηα πγθέληξσζε Ca++ πγθέληξσζε Ca++ θπζηνινγηθή (φρη ππεξαζβεζηαηκία, ππεξαζβεζηαηκία) Πνξεία ζπγθέληξσζεο κθπ Δπίπεδν ησλ κθπ ζηαζεξφ καθξνρξφληα Αληνχζα Πξόγλσζε Μέρξη 40% έρεη θαθνήζε εμέιημε θαθή (πνιιαπιφ κπέισκα, καθξνζθαηξηλαηκία, ακπινείδσζε, άιιεοιεκθνβιαζηηθέο αλσκαιίεο) Υξόλνο Δπώαζεο 6-10 έηε (2-29 έηε) 45