ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Ομιλία σε Ημερίδα Επιστημονικών Φορέων με θέμα: «Η ανάπτυξη ως σύνθημα και ως πράξη»

Transcript

1 ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΡΑΓΑΣΑΚΗΣ ΠΡΩΗΝ ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ 22/7/2010 Ομιλία σε Ημερίδα Επιστημονικών Φορέων με θέμα: «Η ανάπτυξη ως σύνθημα και ως πράξη» ΜΕΡΟΣ Α 1. Το μνημόνιο πηγή κινδύνων και όχι οδός διάσωσης Τα οικονομικά μέτρα που υλοποιούνται στη βάση του λεγόμενου «Μνημονίου», υπό την κηδεμονία του ΔΝΤ, της Ε.Ε. και της Ευρωπαϊκής κεντρικής Τράπεζας, έχουν παρουσιασθεί ως μια στρατηγική αναγκαία για τη διάσωση της ελληνικής οικονομίας από τον κίνδυνο της χρεοκοπίας. Όμως η εν λόγω στρατηγική αποτελεί πηγή μεγάλων κινδύνων όχι μόνο για την οικονομία αλλά για την κοινωνία, την ποιότητα της δημοκρατίας, τη διεθνή θέση της χώρας. Αυτό μας το δείχνουν οι εξελίξεις στις χώρες στις οποίες, με την κηδεμονία του ΔΝΤ ή και χωρίς αυτή, εφαρμόζονται ανάλογες πολιτικές. Έτσι, στη Λετονία η ύφεση και η αύξηση της ανεργίας έχουν λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Στην Ιρλανδία η ύφεση αυξάνει τις επισφάλειες των τραπεζών, μειώνει τα φορολογικά έσοδα, γεγονός που οδήγησε πρόσφατα σε νέα υποβάθμιση από τη Moody s. Τέλος, στην Ουγγαρία, οι διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ έχουν οδηγηθεί σε αδιέξοδο, διότι η εκεί κυβέρνηση αρνείται να εφαρμόσει νέα μέτρα λιτότητας, φοβούμενη ότι αυτά θα εξαντλήσουν την οικονομία και την κοινωνία. Στη χώρα μας, αν και η εφαρμογή των σχετικών μέτρων είναι ακόμη στην αρχή, οι εσωτερικές αντιφάσεις της στρατηγικής του «Μνημονίου» και τα αδιέξοδα έχουν ήδη φανεί. (i) Η κεντρική οικονομική λογική του προγράμματος του ΔΝΤ και της Ε.Ε. υποτίθεται ότι είναι η στρατηγική της λεγόμενης εσωτερικής υποτίμησης. dragasakis_

2 Η ταυτόχρονη και ισόρροπη μείωση των μισθών και των τιμών, υποστηρίζουν, θα έχει αποτελέσματα ανάλογα με εκείνα που θα είχε η υποτίμηση εθνικού νομίσματος. Βελτιώνοντας, υποτίθεται, την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, θα δημιουργηθούν συνθήκες ανάκαμψης των επενδύσεων, της απασχόλησης και των εξαγωγών. Οι παραδοχές αυτές ούτως ή άλλως είναι απλουστευτικές και αβάσιμες. Έχουν ήδη διαψευσθεί παταγωδώς στη Λετονία, στην Ιρλανδία, την Ουγγαρία και αλλού. Όμως στην περίπτωσή μας αυτή η λεγόμενη «εσωτερική υποτίμηση» αποδεικνύεται εξαρχής μια μεγάλη απάτη, αφού υπό συνθήκες παγώματος των μισθών ή και μείωσής τους ο πληθωρισμός σε ετήσια βάση σημειώνει αύξηση πάνω από 5%. Δεν έχουμε λοιπόν ισόρροπη μείωση μισθών και τιμών, αλλά δραματική μείωση των πραγματικών μισθών και στον ιδιωτικό τομέα, άρα τεράστια αναδιανομή σε βάρος της εργασίας, γεγονός που είναι και ο πραγματικός στόχος της εφαρμοζόμενης πολιτικής. Η πολιτική του «Μνημονίου» επομένως (ii) Αυτή όμως η πολιτική, εκτός από κοινωνικά άδικη, είναι και επικίνδυνη, διότι, σε συνδυασμό με την περικοπή του προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων κατά 40% και την πιστωτική ασφυξία, συρρικνώνει την εσωτερική αγορά, βαθαίνει και παρατείνει την ύφεση, ακινητοποιεί την οικονομία, αυξάνει την ανεργία. Η υπόθεση του Μνημονίου ότι η εξωτερική ζήτηση θα μπορούσε να υποκαταστήσει την εσωτερική είναι ανεδαφική. Καθώς η ύφεση βαθαίνει, η ανεργία αυξάνει και τα πραγματικά εισοδήματα της πλειοψηφίας του πληθυσμού μειώνονται, τα φορολογικά έσοδα υστερούν, γεγονός που οδηγεί σε μεγαλύτερες μειώσεις δημόσιων δαπανών, για να τηρηθούν οι δεσμεύσεις ως προς τη μείωση του ελλείμματος. (iii) Οι εξελίξεις αυτές αυξάνουν τον κίνδυνο για τη μονιμοποίηση της ανεργίας σε πολύ υψηλά επίπεδα και για την είσοδο της οικονομίας σε ένα τούνελ μακροχρόνιας στασιμότητας ή αναιμικής μεγέθυνσης, με συνέπεια την επιδείνωση του προβλήματος του Δημόσιου Χρέους και του ελλείμματος της κοινωνικής ασφάλισης λόγω απώλειας εσόδων εξαιτίας της ανεργίας, της υποαπασχόλησης και της ανασφάλιστης εργασίας. (iv) Οι κίνδυνοι όμως δεν είναι μόνο οικονομικοί και κοινωνικοί, αλλά αφορούν την ίδια τη Δημοκρατία και την ποιότητά της. Η πολιτική που εφαρμόζεται στερείται κάθε μορφής δημοκρατικής νομιμοποίησης, ενώ πολλά από τα μέτρα που λαμβάνονται παραβιάζουν το σύνταγμα αλλά και διεθνείς dragasakis_

3 συμβάσεις που κατοχυρώνουν κοινωνικά δικαιώματα. Το ιδιαίτερο της κατάστασης που ζούμε δεν είναι μόνο η κοινωνική συγκρότηση των μέτρων που λαμβάνονται αλλά και οι αντιδημοκρατικοί τρόποι επιβολής τους. Ζούμε ένα μοντέλο διακυβέρνησης στο οποίο οι αποφάσεις επιβάλλονται μέσω διαδοχικών εκβιασμών, γεγονός που έρχεται να υπογραμμίσει τη θεμελιώδη συνάφεια μεταξύ του ν/φ δόγματος και του δόγματος της περιορισμένης δημοκρατίας. (v) Το μνημόνιο, συνεπώς, και η πολιτική του, υποβαθμίζει τη δημοκρατία, συρρικνώνει τα κοινωνικά δικαιώματα, καταργεί κοινωνικές και πολιτισμικές κατακτήσεις και ταυτόχρονα αναπαράγει σε διευρυμένη κλίμακα τη δημόσια υπερχρέωση και την εξάρτηση από τις αγορές και τα ξένα κεφάλια. 2. Τα πρώτα αποτελέσματα οι πρώτες αποτυχίες (i) Η κυβέρνηση θριαμβολογεί για τη μείωση του ελλείμματος. Όμως που οφείλεται αυτό; Τα στοιχεία που ανακοίνωσε προχθές το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους είναι αποκαλυπτικά. Τα έσοδα, ενώ ο ετήσιος στόχος αύξησής τους είναι 13,7%, αυξήθηκαν μόνο κατά 7,2%. Από πού προέκυψε λοιπόν η μείωση του ελλείμματος; Κυρίως από τη μείωση των Δημόσιων Επενδύσεων (κατά 40%) και των μισθολογικών και κοινωνικών δαπανών, από την μη επιστροφή φόρων και από την μη πληρωμή μέρους των τόκων (που προφανώς μετατέθηκαν στο μέλλον ή αντικαταστάθηκαν με νέο δανεισμό). Το έλλειμμα στην ουσία δεν μειώθηκε, αλλά μεταφέρθηκε κατά ένα μέρος στην κοινωνία και κατά ένα άλλο στο μέλλον. Η δημιουργική λογιστική, για μια ακόμη φορά, έβαλε το χέρι της. Αλλά αυτή τη φορά δεν ενόχλησε ούτε τον κ. Τρισέ ούτε τον κ. Ρεν. (ii) Οι τεχνοκράτες του ΔΝΤ συνέταξαν την πρώτη ενδιάμεση έκθεσή τους. Τα ΜΜΕ μετέδωσαν τα θετικά τους σχόλια, αλλά απέκρυψαν την αποτυχία τους. Πράγματι το μνημόνιο προέβλεπε για το 2010 πληθωρισμό μικρότερο του 2%. Η ενδιάμεση έκθεση των τεχνοκρατών του ΔΝΤ αναγνωρίζει ότι η πρόβλεψη αυτή ήταν λάθος. Πράγματι ο πληθωρισμός κινείται στο 5,3%, απόκλιση μεγαλύτερη του 100%. Οι τεχνοκράτες του ΔΝΤ υπόσχονται ότι θα διορθώσουν τις προβλέψεις τους. Το ερώτημα όμως που προκύπτει είναι απλό: Δεν το ήξεραν; Δεν γνώριζαν δηλαδή ότι η αύξηση του ΦΠΑ κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες θα αυξήσει τον πληθωρισμό; Δεν γνώριζαν ότι η ελληνική οικονομία κυριαρχείται από καρτέλ; Μα αν ρωτούσαν έναν οποιονδήποτε, όχι οικονομολόγο, αλλά έναν απλό πολίτη, θα μάθαιναν ότι αν αυξηθεί ο ΦΠΑ στην Ελλάδα θα έχουμε μεταφορά του στην κατανάλωση, θα έχουμε δηλαδή αύξηση τιμών και όχι μείωση κερδών. Δεν το γνώριζαν πράγματι ή το απέκρυψαν για να διευκολύνουν την dragasakis_

4 υπογραφή της συλλογικής σύμβασης για πάγωμα των μισθών; Αν συμβαίνει το δεύτερο είναι υποκριτές. Ό,τι κι αν ισχύει, δεν είναι δυνατό να μετα. από τα και τις θεραπείες τους. (iii) Πράγματι, τι προτείνουν οι εμπειρογνώμονες του ΔΝΤ ως διόρθωση του λάθους τους σχετικά με την εκτίμηση του πληθωρισμού; Μήπως την καταπολέμηση των καρτέλ; Δυστυχώς όχι. Η πρότασή τους είναι η απελευθέρωση των απολύσεων, η κατάργηση κάθε προστασίας στην απασχόληση και βεβαίως η απελευθέρωση των λεγόμενων κλειστών επαγγελμάτων. Όπου, υπό αυτό τον ασαφή όρο αναφέρονται τα πιο διαφορετικά και ανόμοια επαγγέλματα, του φορτηγατζή, του αρχιτέκτονα,.γόρου. Ταυτόχρονα, οι εμπειρογνώμονες του ΔΝΤ αλλά και υποστηρικτές του Μνημονίου, γενικότερα υποστηρίζουν αναφανδόν τις συγχωνεύσεις και τις εξαγορές τραπεζών και όχι μόνον, ως μέτρα «εκσυγχρονισμού» μάλιστα. Τι προτείνουν λοιπόν τελικά; Από τη μια προτείνουν συγκέντρωση, άρα περιορισμό του ανταγωνισμού του κεφαλαίου, των τραπεζών, των βιομηχανιών, των εμπορικών αλυσίδων κλπ. Από την άλλη προτείνουν απελευθέρωση και άρα ένταση του ανταγωνισμού μέσα στους εργ τες και τους επαγγελματίες. Αυτός όμως δεν είναι δρόμος για τη διάσωση και τη συνοχή της κοινωνίας, αλλά για την αποσύνθεσή της. 3. Μπορεί να υπάρξει αναπτυξιακή πολιτική στα πλαίσια του «Μνημονίου»; - Από την εισήγηση του ΤΕΕ, αλλά και από άλλους εισηγητές ακούσαμε ενδιαφέρουσες προτάσεις. Μπορεί όμως να υπάρξει αναπτυξιακή πολιτική στο πλαίσιο του «Μνημονίου»; - Αναφορά στο Σάββα Ρομπόλη: Ανάπτυξη και Μνημόνιο δεν μπορούν να υπάρξουν στο ίδιο κρεβάτι. - Γιατί: Στο μνημόνιο η ύφεση δεν είναι λάθος αλλά αναγκαίος μηχανισμός προσαρμογής. Η πολιτική του Μνημονίου ακυρώνει βασικά εργαλεία αναπτυξιακής στρατηγικής: οι τράπεζες, οι κλαδικές πολιτικές, ο δημόσιος τομέας. Ανάπτυξη μέσω αγορών: γιατί δεν μπορεί να λειτουργήσει Πιθανή έκβαση: αναιμική και άνιση jobless growth dragasakis_

5 ΜΕΡΟΣ Β 4. Οι δυνάμεις που επέβαλαν την πολιτική του «Μνημονίου» αλλά και όσοι το υποστηρίζουν, ισχυρίζονται ότι δεν υπήρχε ούτε υπάρχει άλλη επιλογή. Ότι έπρεπε να επιλέξουμε ανάμεσα στρατηγική σκληρής λιτότητας και τη χρεοκοπία, την κήρυξη πτώχευσης. Το δίλημμα είναι πλαστό. Είναι κατασκευασμένο. Αν δεν ήταν συνειδητή επιλογή για να διευκολυνθεί η επιβολή των σκληρών ταξικών μέτρων, τότε ήταν αποτέλεσμα εγκληματικών παραλείψεων από μέρους της ελληνικής κυβέρνησης και της Ε.Ε., αφού και μόνο τα μέτρα που λαμβάνει σήμερα η ΕΚΤ αν τα έπαιρνε πριν από λίγους μήνες, δεν θα είχαμε φθάσει σε αδιέξοδο. Διότι υπήρχε τρίτη επιλογή που συνιστά και σήμερα το δρόμο για απεμπλοκή από την κηδεμονία της τρόικα και την ασφυκτική εξάρτηση από τις αγορές. Είναι η επιλογή της αναδιανομής, της ριζικής δηλαδή αναδιάρθρωσης της φορολογίας και του χρέους, ως τη βάση για μια νέα αναπτυξιακή στρατηγική με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης και αειφορίας. Μια στρατηγική που, σε αδρές γραμμές, σκιαγραφήθηκε και σήμερα εδώ από τις εισηγήσεις του ΤΕΕ και άλλων φορέων. Ο συνδυασμός μιας πολιτικής ριζικής αναδιανομής, όχι μόνο των εισοδημάτων αλλά και των συσσωρευμένου πλούτου, δημόσιου και ιδιωτικού, σε συνδυασμό με μια στρατηγική διεκδίκησης της ακύρωσης μέρους του χρέους, μπορεί να εξασφαλίσει τις βάσεις για μια νέα αρχή, για μια νέα αφετηρία στην πορεία της κοινωνίας. Από την άποψη αυτή, το αίτημα του ΤΕΕ για τη σύνταξη ενός περιουσιολόγιου είναι εξαιρετικά θετικό ως και από τεχνικές προϋποθέσεις για την εφαρμογή μιας τέτοιας στρατηγικής. 5. Μερικές φορές η κριτική στο μνημόνιο παρουσιάζεται και ως υποστήριξη του υφιστάμενου μοντέλου ανάπτυξης, της υφιστάμενης λειτουργίας του κράτους και της πολιτικής. Έτσι η κριτική και οι επιπτώσεις σε αλλαγές που εκθεμελιώνουν κρίσιμα ασφαλιστικά και άλλα κοινωνικά δικαιώματα επιχειρείται να ταυτισθούν με την άρνηση κάθε αλλαγής. Είναι ένα ακόμη πλαστό όσο και υποκριτικό δίλημμα. Διότι οι υπεύθυνοι γι αυτό ακριβώς το σύστημα που έχει χρεοκοπήσει, όσοι το δημιούργησαν, το υπηρέτησαν και κερδοσκόπησαν από αυτό οικονομικά ή πολιτικά, εμφανίζονται σήμερα ως δήθεν κήρυκες της αλλαγής του. Μιας αλλαγής όμως που αναπαράγει τις ταξικές και νεοφιλελεύθερες βάσεις αυτού του συστήματος, διευρύνει την ανεργία και τις ανισότητες και στην ουσία, στο όνομα προβλημάτων που οι ως τώρα πολιτικές δημιούργησαν, θέλουν να δημιουργήσουν συνθήκες για έναν ακόμη πιο άγριο καπιταλισμό. Η καλύτερη απάντηση όμως στα πλαστά διλήμματα είναι η dragasakis_

6 μετουσίωση της επιλογής που οδηγεί σε αδιέξοδο σε μια συγκροτημένη στρατηγική, σε ένα συγκροτημένο σχέδιο αλλαγών, ανατροπών και μεταρρυθμίσεων, για μια διέξοδο βασισμένη στην κοινωνική πρόοδο και την αειφόρο ανάπτυξη και όχι σε έναν εργασιακό κοινωνικό και οικολογικό μεσαίωνα, στον οποίο οδηγούν οι κυρίαρχες πολιτικές όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και γενικότερα. Διότι ανάπτυξη δεν γίνεται με μείωση των μισθών και τη φορολογική αφαίμαξη των λαϊκών στρωμάτων, αλλά με πολιτικές που μειώνουν τις ανισότητες. Ποτέ και πουθενά δεν αντιμετωπίστηκαν προβλήματα υπερχρέωσης με πολιτικές λιτότητας. Το πρόβλημα του υπερβολικού χρέους μπορεί να αντιμετωπιστεί σύνθετη στρατηγική που συνδυάζει την αναδιανομή, τη περιστολή μη αναγκαίων κοινωνικά δαπανών, την ανάπτυξη και την ακύρωση μέρους του χρέους. 6. Μπορεί όμως πλαίσιο μιας παγκόσμιας Ν/Φ ομοιομορφίας και κυριαρχίας του χρηματιστικού κεφαλαίου να υπάρξει ένα σχέδιο όχι προσαρμογής στο Ν/Φ ή στις ανάγκες του πολυεθνικού χρηματιστικού κεφαλαίου, αλλά προσαρμογής στις ανάγκες και τις δυνατότητες της ελληνικής κοινωνίας. Η απάντηση είναι θετική. Διότι η κρίση που ζούμε κάνει πιο επιθετικό το χρηματιστικό κεφάλαιο, αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί ρωγμές στην ηγεμονία του. Έχουμε λοιπόν μπει σε μια μακρά αναδιάταξη, μέρος της οποίας θα είναι η μετάβαση από την ομοιομορφία στη διαφοροποίηση των εθνικών ή περιφερειακών παραδειγμάτων. Οι αβεβαιότητες, ειδικότερα ως προς τις προς προοπτικές του ευρώ και την τύχη της Ε.Ε., επιβάλλουν να βάλουμε ένα τέλος στη λογική της αφελούς και άκριτης προσαρμογής και να υιοθετήσουμε μια στρατηγική συγκρότησης διαπραγματευτικών ερεισμάτων. Χρειαζόμαστε λοιπόν ένα εθνικό σχέδιο ανοιχτό σε πολλαπλά ταυτόχρονα ενδεχόμενα, άρα ένα σχέδιο που δεν θα στέκεται παθητικά απέναντι στις διεθνείς ανακατατάξεις και εξελίξεις, αλλά θα επιδιώκει να τις επηρεάζει, θα εντάσσεται δηλαδή, όχι μόνο εξ αντικειμένου αλλά συνειδητά, σε μια ευρύτερη ευρωπαϊκή στρατηγική που θα αποσκοπεί σε μια νέα Ε.Ε. με βάση τις κοινές ανάγκες των λαών και όχι τα ιδιαίτερα συμφέροντα των κυρίαρχων ελίτ, της μιας ή της άλλης χώρας. 7. Επίλογος dragasakis_